l’Atelier l’Atelier de Cor nelis de Cor nelis
Naam: M. A. Dewez Studentnummer: 4796443 Datum: 21 december 2020 Opleiding: NCOI HBO Interieurarchitectuur en -ontwerp Module: Naam: M.Interieurarchitectuur A. Dewez Studentnummer: 4796443 Datum: 21 december 2020 Opleiding: NCOI HBO Interieurarchitectuur en -ontwerp Module: Interieurarchitectuur
l’Atelier de Cor nelis
l’Atelier de Cor nelis
2
l’Atelier de Cor nelis
Voorwoord Voor het eerst ĂŠcht de interieurwereld betreden. Dat is wat ik dacht toen ik aan de NCOI opleiding HBO Interieurarchitectuur en -ontwerp begon. Met een recent behaalde Bachelor in International Fashion & Branding (AMFI) heb ik geleerd te denken in kleur, vorm, gevoel en materiaal en ben ik erachter gekomen hoe ik doelgroepen en hun behoeften in kaart kan brengen. Nu waren mijn doelen voor de eerste module: - meer te weten te komen over verschillende ontwikkelingen en stromingen in architectuur, - mijn interieurjargon uit te breiden, - leren hoe verschillende stijlen te herkennen, - professioneel te werk te gaan en de wensen van de klant te vertalen in een ontwerp, - te leren over de wet- en regelgeving binnen de industrie, - bouwkundige en bouwfysische aspecten te kunnen aanhalen om zorgvuldig ontwerpen samen te stellen om uiteindelijk te kunnen groeien tot een bekwame Interieurontwerpster. Tijdens de eerste module kan ik vol overtuiging zeggen dat ik al deze doelen kan afkruisen. Aan de hand van de individuele opdrachten en klassikale opdrachten, heb ik over een korte periode veel relevante kennis kunnen opdoen. Hierdoor heb ik het gevoel gehad goed voorbereid te zijn voor de moduleopdracht, waarbij ik terug heb kunnen vallen op vergaarde kennis uit de lessen. Ik wil daarom mijn docent Piet van der Werf ontzettend bedanken voor zijn energie bij het lesgeven, zijn interessante weetjes en tips uit de industrie en zijn aanpak bij het bespreken en doornemen van de opdrachten. Mieke Dewez, 6 december 2020
l’Atelier de Cor nelis
3
Inhoudsopgave
4
Voorwoord
3
Inleiding
5
Programma van Eisen (PvE)
6
Doelgroep omschrijving
7
De interieurstijl
8
Wet- & regelgeving
12
Bouwkundig advies
14
De plattegrond
15
Het vlekkenplan
16
De looproutes
17
Het voor- & achteraanzicht
18
Render keuken / atelier
19
Render woonkamer
20
De badkamer
21
Bouwfysische / - kundige aspecten
22
De keuken
23
Eindpresentatie
24
Samenvatting
26
Literatuurlijst
28
l’Atelier de Cor nelis
Inleiding Voor het afronden van de eerste module Interieurarchitectuur is een interieurplan ontwikkeld voor een fictieve klant Cornélis die zich wilt laten adviseren door een interieurontwerper. In dit interieurplan wordt een ontwerp met alle bijbehorende zaken uitgewerkt voor een aannemerij aan de rand van het beschermd natuurgebied de Groote Heide in Noord-Brabant. Het bouwwerk wat eerst als werkplaats en opslag diende wordt nu verbouwd tot atelierwoning met privé woon- en werkruimte. Het interieurontwerp voor de verhuurbare atelierwoning dient te zijn voorzien van alledaagse gemakken en moet onderdak kunnen bieden aan twee personen. Ook moeten er in ieder geval een woonkamer / atelier, een slaapkamer, een badkamer inclusief toilet, en een (open) keuken aanwezig zijn. Voor de ontwikkeling van het interieurplan worden een aantal zaken uit het process doorgenomen. Zo wordt er eerst het Programma van Eisen (PvE) uitgewerkt waarin de bewoners van het atelier, hun leefstijl en een aantal van hun eisen worden besproken. De atelierwoning die voornamelijk bedoeld is voor verhuur aan rondreizende kunstenaars wordt ontworpen aan de hand van hun wensen en behoeften. Om hier zo goed mogelijk op in te spelen wordt er een focus gelegd op een specifieke kunstgenre, namelijk het pottenbakken.
Daarna wordt aan de hand van de aangeleverde schematische plategrond met globale indeling van de ruimtes een nieuwe plattegrond getoond waarin de wensen van de klant zijn meegenomen. Om een volledig beeld te geven van het idee zijn ook bijbehorende orthografische tekeningen toegevoegd. Nu de algemene ruimte is behandeld wordt er ingezoomed op de badkamer en keuken, waar moodboards een idee geven van de sfeer en welke interieur en sanitaire elementen aan te pas komen. Ook worden bouwfysische aspecten aangehaald die van toepassing zijn op de badkamer en keuken en worden er manieren bedacht om te bezuinigen en tegelijkertijd de bedachte sfeer te behouden. Richting het einde wordt het interieurontwerp voorgelegd aan de klant waarin wordt aangetoond dat de wensen van de klant zijn vertaald en wat het ontwerp zo bijzonder maakt. Ten slotte wordt het interieurplan voor l’Atelier de Cornélis afgesloten met een samenvatting van het geheel.
Vervolgens wordt de gekozen interieurstijl van de atelierwoning en kenmerken ervan omschreven. Daarnaast wordt ook duidelijk gemaakt welke woonsfeer wordt nagestreven aan de hand van een moodboard. Voor de herbestemming van de oude aannemerij, wordt er gekeken naar wet- en regelgeving en worden er bronnen zoals het Online Bouwbesluit 2012 geraadpleegd. Een aantal belangrijk bouwkundige aspecten worden verderop besproken die van toepassing zijn op de bouwplannen van het atelier en aan de hand daarvan wordt er advies gegeven aan Cornélis en zijn vrouw Ashira.
l’Atelier de Cor nelis
5
Programma van Eisen (PvE) Wat
Omschrijving
Waarom
Ruimte Gebruik Deur
Atelierwoning voor keramiek kunstenaars + toegankelijk voor Cornélis Woonvoorzieningen geschikt voor 2 personen Een grote verwelkomende hoofdingang met titel van het atelier en modulair deel
De bewoners / gebruikers Rondreizende ervaren keramiek kunstenaars + buurman en eigenaar Cornélis Geschikt voor 1 persoon of een stel Gedeelde ingang + mogelijkheid voor atelierbewoner(s) om te “customisen”
Ramen Kleur Vloeren
Uitbreiden van de ramen aan de voorgevel + dakramen voor natuurlijk licht + aan de achterkant (atelierzijde) hoge ramen voor het Noorderlicht Neutraal gebruik van kleuren, vooral wit en crème tinten Verschil van 1m hoogte tussen slaap (0), woon (-1) en atelier gedeelte (0)
Ruimte Meubels Gebruik Verlichting Verlichting Ruimte Meubels Meubels Ventilatie Electra Veiligheid Ruimte
Gastentoilet bij de entreehal van de atelierwoning Een open display kast voor het tentoon stellen van handgemaakte creaties Atelier ruimte incl. voorziening voor het geven van workshops Het atelier moet zich aan de “achterzijde vinden van het gebouw Inspelen op de mogelijkheden van LED verlichting Open keuken aan de voorkant van het gebouw Grote spoelbakken geschilkt voor verf- én klei restanten in de open keuken Kookeiland Sterk ventilatiesysteem die de warmte van de ovens goed weet uit te verdelen Keramiekovens in de buurt van de gebruikelijke keukenoven Plaatsen van rookmelders / brandblussers / EHBO box / verlicht “EXIT” symbool Slaapkamer met ensuite badkamer incl. toilet
Functionele wensen / gebruikerswensen Gezamenlijke ingang met Cornélis en vrouw + bezoekers Een extra mogelijkheid voor verkoop creëren Inspelen op de vraag naar keramiek workshops gegeven door professionals Noorderlicht is het fijnste en meest constante licht om bij te werken Om de verschillende ruimtes te geven wat ze nodig hebben qua verlichting Warme uitnodigende centrale ruimte die zichtbaar is vanuit alle hoeken (hart) Een spoelruimte dichtbij de ingang voor Cornélis én bewoners van het atelier Een plek waar niet alleen gekookt wordt maar ook uitnodigt voor een borrel Een manier om de warmte te hergebruiken en zo energie te besparen Gebruik maken van hetzelfde circuit als de keukenoven Voor (brand)veiligheid en uit voorzorg voor ongelukken Een rechtstreekse verbinding creëren tussen de badkamer en de slaapkamer
Wanden Vloeren Plafond Ruimte Natuur
Intact houden van de originele bakstenen muren Contrast creëren d.m.v. een lichtgekleurde gegoten betonvloer (onderhoudsvrij) Behouden van de originele houten overspanningsbalken Scheiding tussen verschillende ruimtes Een frisse mix van tropische planten in elke ruimte + onderhoudsvriendelijk
Wensen ten aanzien van de uitvoering Om het sobere karakter van het bouwwerk te behouden Zichtbaarheid behouden tussen oud en nieuw + makkelijk schoon te maken “ ” Dynamische ruimte creëren die uitdaagt en óók rust / ruimte biedt Eigenaren vinden het belangrijk dat woon- / werkruimte inspireert en verrast
Duurzaamheid Budget
Mix & match van kwalitatief tweedehands meubilair + milieubewuste materialen Beschikbaar budget van €300.000 - €350.000
Grenzen van het budget Besparen op meubilair aangezien andere aspecten een hoger budget opeisen Cornélis is bereid meer in te leggen mocht het nodig zijn + kan zelf ook klussen
6
De leefstijl Inspiratie wordt o.a. gehaald uit de natuur en omgeving De kunstenaars willen beïnvloed kunnen worden door de seizoenen Behoefte om zich te kunnen afzonderen van werk
l’Atelier de Cor nelis
Doelgroep omschrijving Er is nu een echte ‘tijdgeest’ voor het pottenbakken. Talloze kunstenaars verschuiven vandaag de dag de perceptie van keramiek en zorgen ervoor dat de kunstvorm, of deze nu de vorm aanneemt van een functioneel vat of een explosieve sculptuur, het nodige respect en de nodige erkenning krijgt. Het is dus de perfecte tijd om naast het creëren van een atelier dat aan alle behoeftes voldoet van een pottenbakker, ook ruimte te maken voor het geven van ceramics workshops, omdat het een ambacht die iedereen kan leren met de juiste instelling. Pottenbakkers of mooier gezegd “Ceramics Artists” die het Atelier van Cornélis gaan bewonen en benuttigen zijn creatievelingen van allerlei leeftijden, die vooral vanuit de stad zich willen terug trekken in een omgeving die rust geeft van het drukke stadsleven, maar waar ze wel teglijkertijd gestimuleerd worden om te experimenteren en nieuwe dingen uit te proberen.
“CLAY IS HUMBLE, IT’S OF THE EARTH. WORKING IN CLAY GROUNDS THE INDIVIDUAL AND THE COMMUNITY THROUGH THE CRAFT.”
Lucy Attwood gefotografeerd door Genevieve Lutkin
l’Atelier de Cor nelis
7
Interieurstijl Voor het interieur van de atelierwoning worden twee hoofdstijlen toegepast (klassiek en modern), waaraan twee warmere stijlen zijn toegevoegd, namelijk de botanische stijl en de oriëntaalse stijl. Zo zijn de arcades afgeleid uit de klassieke stijl, hinten de originele bakstenen muren en de gegoten betonnen vloeren naar het modern-industriële en zijn de tropische planten en oosterse vloerkleden een ode aan de botanisch-oriëntaalse stijl. Vanuit eigenaren Cornélis en zijn vrouw Ashira is er de wens om het sobere karakter van het bouwwerk te laten behouden in het interieurontwerp van het atelier zodat er een duidelijk verschil te zien is tussen het oude en het nieuwe. Hiervoor is de originele bakstenen muur intact gehouden en zijn de plafonds origineel. Hier tegenover worden nieuwe frisse vormen en materialen geplaatst.
8
Bovendien, hopen zij op een dynamische ruimte die beide uitdaagt en óók rust / ruimte biedt en vinden zij het belangrijk dat woon- / werkruimte inspireert en verrast. Bij het tekenen van de plattegrond zijn de ruimtes zo ingedeeld dat er een circulaire doorstroom is ontstaan, wat men meer bewegingsvrijheid geeft. Hiernaast is het woonkamer gedeelte van het atelier één meter naar beneden gebracht zodat er een duidelijk onderscheid kon worden gemaakt tussen het privé woongedeelte, de overgangsruimte (de woonkamer) en de studioruimte en keuken gedeelte (het hart van het huis). Een overzicht van de woonsfeer die wordt nagestreven is hiernaast te zien. Een serene ruimte die vanaf binnenkomst niet alleen verwelkomt maar tegelijktertijd ook de fantasie op hol laat slaan.
l’Atelier de Cor nelis
De boogvormige wanden zijn afgeleid van de ronde vormen die we veel terug zien in de keramieken kunstwerken en vormen het middelpunt van de ruimte: een knipoog naar het geduld en de controle die nodig zijn om achter het wiel te werken. Daarnaast wordt nóg meer ruimte vrijgemaakt voor natuur binnen en buiten, door bestaande ramen en dakramen uit te breiden en planten een plek te geven in het interieur. Op deze manier brengt de ruimte niet alleen tot rust, maar hebben de planten ook een essentiële functie voor een goede luchtkwaliteit in het atelier. Ten slotte is er gebruik gemaakt van milieubewuste materialen zoals lynoleum voor de vloer van het atelier.
l’ A telier
de Cornelis
Behouden van de originele achterwanden
Een boogvormige wand die de ruimte in tweeën deelt
De natuur naar binnen halen
Neutraal kleurenpalet met warme tinten en planten
Bergruimte voor gemaakte kunstwerken
l’Atelier de Cor nelis
Een open en verwelkomende inkomsthal
9
5 kenmerken van interieurstijl + uitleg wanneer en hoe de stijl is ontstaan Afbeeldingen
Orientaals - industrieel Modern / Industrieel
Botanisch / Oriëntaals
De moderne industriële stijl staat erom bekend als een stijl die de geschiedenis van een gebouw in leven weet te houden. Deze stijl is geboren uit noodzaak, in een poging om oude schuren, pakhuizen, industriële gebouwen en kerken recentelijk om te bouwen tot woonruimtes en kon worden verwezenlijkt door praktijk en creativiteit samen te brengen. In de interieurarchitectuur gaat het over het blootleggen van alles wat eronder ligt om het “rauwe” ten toon te stellen, in tegenstelling tot anderen stromingen die bepaalde elementen juist proberen te verbergen.
Als het gaat om planten, hoe groter hoe beter voor de industriële interieurs, anders zouden ze verloren gaan in grote ruimtes. Ook wel Bohemian genoemd, is de botanisch/oriëntaalse stijl die vaak geassocieerd word met het hippie-tijdperk in de jaren 60 en 70. Echter is het bohemian interieur tegenwoordig vaak een mix is van stijlen, vooral door de aanwezigeheid van oriëntaalse elementen zoals veel planten, opengewerkte rieten of bamboe producten, warme kleuren en ronde vormen. Deze populaire stijl weerspiegelt een zorgeloze levensstijl met weinig regels, behalve dat je je hartenwens moet volgen.
Kenmerkend voor deze stijl is het behouden van de originele stucturen of materialen door bijvoorbeeld het blootleggen van bakstenen muren of houten balken.
Een ander kenmerk van deze botanische trend is het gebruik van planten in het interieur, een eenvoudige manier om karakter en energie toe te voegen aan een ruimte voor frisheid.
Ook worden structurele elementen omgezet in pronkstukken, waardoor een look ontstaat die onafgewerkt lijkt, maar toch samenhangend en chique oogt. Terwijl industriële interieurontwerpen vaak minimalistisch zijn, is er veel ruimte voor het creëren van drama door contrasterende glanzenzende oppervlakken met rustieke of vintage kasten, aanrechtbladen en meubels. Vorm en functie zijn beide even belangrijk voor industrieel modern design.
Daarnaast wordt in bohemian interieurs vaak gebruik gemaakt van vintage meubels en verlichting, textiel en tapijten van over de hele wereld en worden items en kunstwerken gevonden op bijvoorbeeld vlooienmarkten of tijdens de reizen gedisplayed. Het is niet ongewoon voor deze eclectische stijl om vloerkussens en comfortabele zitplekken te zien wanneer je de bohemienachtige stijl verwerkt.
Warme, neutrale kleuren zijn over het algemeen favoriet voor industriële woningen, die typisch groot en open zijn. Dergelijke tinten helpen om visuele warmte te brengen aan de industriële stijl, die anders als koel zou kunnen worden ervaren.
Botanische elementen zijn een verzachtende aanvulling op harde materialen en texturen, zoals betonnen oppervlakken of ruwe muren. Deze nevenschikking van ruw materiaal (gemaakt door de mens) met organisch groen kan zowel een verfrissend, stimulerend als omhelzend effect hebben.
Het moderne industriële ontwerp creëert een interessante gelegenheid om het rauwe met het verfijnde, het strakke en moderne met het sierlijke en klassieke te combineren.
10
Atelier/loft gelegen l’Atelier boven op een oude foto: Carina Romano detextielfabriek, Cor nelis
De samenhang
Sobere karakter van het bouwwerk & dynamische ruimte
Een van de doelen van dit project was het sobere karakter van het bouwwerk te behouden. Uitgaand van de definitie van soberheid (niet meer dan nodig is, nuchter) is het ontwerp gecreëerd. Door gebruik te maken van de oorspronkelijk beschikbare ruimte is het mogelijk geweest om een ruimtelijke indeling te maken die een gevoel van ruimte geeft en een circulaire beweging door het atelier toestaat.
Een passende interieurstijl die rust geeft en tegelijktijd inspireert
Tegelijkertijd is ook de wens van Cornélis in acht genomen om een dynamische ruimte te ontwerpen die zo wel uitdaagt als rust biedt. Dit is gedaan door een thema te geven aan het interieur en een interieurstijl te kiezen die de zintuigen prikkeld en de geest inspireert. Zo zijn de strakke en ronde vormen terug te leiden naar het pottenbakken en geeft de botanisch-oriëntaalse stijl een warme draai aan de grote ruimte.
l’Atelier de Cor nelis
Een mooi contrast tussen het oude en het nieuwe, het ruwe en het verfijnde
Daarnaast was het ook wenselijk een zichtbaar verschil tussen het oude en het nieuwe te behouden. Door gebruik te maken van originele elementen uit de oude aannemerij zoals de houten overspanningsbalken en de bakstenen muren, zijn warme kleuren en interessante texturen altijd al onderdeel geweest van het bouwwerk. Door deze elmenten juist naast nieuwe verfijnde texturen en kleuren te plaatsen is een interessant contrast gecreëerd.
Zichtbaar contrast tussen het oude & het nieuwe
11
Wet- & regelgeving Voor de ontwikkeling van het woonatelier wordt het BRIS Bouwbesluit uit 2012 geraadpleegd. Er wordt gekeken naar artikelen die betrekkening hebben op bouwfysische aspecten zoals ventilatie, licht, vocht en geluid, en naar veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu én bouw- en sloopwerkzaamheden. Allereerst is het belangrijk dat veiligheid gegarandeerd kan worden. Aangezien de aannemerij eerst als werkplaats en opslag diende moet de structuur van het gebouw niet instorten bij een potentiële brand. Uit Hoofdstuk 2. Technische bouwvoorschriften uit het oogpunt van veiligheid, zijn onder andere de volgende zaken van toepassing: Afdeling 2.2 Sterkte bij brand, § 2.2.2. Bestaande bouw, Artikel 2.13. Aansturingsartikel: 1. Een bestaand bouwwerk kan bij brand gedurende enige tijd worden verlaten en doorzocht zonder dat er gevaar is voor instorting. Hoofdstuk 3. Technische bouwvoorschriften uit het oogpunt van gezondheid, zijn onder andere de volgende zaken van toepassing: Afdeling 3.5 Wering van vocht, § 3.5.2. Bestaande bouw, Artikel 3.25. Aansturingsartikel: 1. Een bestaand bouwwerk heeft zodanige scheidingsconstructies dat de vorming van allergenen door vocht in verblijfsruimten, toiletruimten en badruimten voldoende wordt beperkt. Een hoge luchtvochtigheid in een interieur kan op langer termijn leiden tot fysieke klachten zoals pijnlijke spieren, problemen met de gewrichten en problemen met de luchtwegen. Om dit te voorkomen dient de aannemerij ook geschikt te worden gemaakt voor woon- en werk doeleinden, door de sanitaire ruimtes en voorzieningen zoals pijpleidingen goed te isoleren. 12
Afdeling 3.6. Luchtverversing, § 3.6.2. Bestaande bouw, Artikel 3.37. Aansturingsartikel: 1. Een bestaand bouwwerk heeft een zodanige voorziening voor luchtverversing dat het ontstaan van een voor de gezondheid nadelige kwaliteit van de binnenlucht wordt voorkomen.
Bij het gebruik van een atelier dient er rekening gehouden te worden met geluidsoverlast. Door goed werkende geluidsisolatie kan het geluid beperkt worden. Gezien het feit dat er een andere woning aan het woonatelier grenst, kan op deze manier zo veel mogelijk hinder worden voorkomen.
Het is algemeen bekend dat dat je omgeving invloed heeft op je mentale en fysieke gezondheid. Het is daarom van belang een goede luchtkwaliteit te kunnen garanderen door te letten op de ventilatiecapaciteit.
Afdeling 3.11 Daglicht, § 3.11.2. Bestaande bouw, Artikel 3.77. Aansturingsartikel: 1. Een bestaand bouwwerk is zodanig dat daglicht in voldoende mate kan toetreden.
Afdeling 3.9. Beperking van de aanwezigheid van schadelijke stoffen en ioniserende straling, § 3.9.2. Bestaande bouw, Artikel 3.66. Aansturingsartikel:
Daglicht geeft onder andere energie en ontspant. Het is daarom belangrijk dat er genoeg daglicht binnenkomt. Hiervoor is bepaald dat het daglichtoppervlakte niet kleiner mag zijn dan 10% van de vloeroppervlakte van de ruimte.
1. Een bestaand bouwwerk is zodanig dat het ontstaan van een voor de gezondheid nadelige kwaliteit van de binnenlucht door de aanwezigheid van voor de gezondheid schadelijke stoffen beperkt is. Jaarlijks sterven 107.000 mensen aan asbestgerelateerde ziekten zoals buikvlies- of borstvlieskanker (mesothelioom), longkanker en stoflongen (asbestose). - Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2020 Het raadplegen van specialisten zoals RPS Asbestinspecties voor controles en inspecties is dus erg belangrijk. Afdeling 3.2 Bescherming tegen geluid van installaties, Artikel 3.10 Verbouw: Bij het geheel of gedeeltelijk vernieuwen, veranderen en vergroten zijn de artikelen 3.8 en 3.9 van overeenkomstige toepassing. Het niveau van eisen is daarbij 10 dB lager, dit betekent dat maximaal toegestane installatiegeluidsniveauin een verblijfsgebied 10 dB hoger is, ofwel de installatie mag meer geluid produceren. Dit betekent dat bij het vervangen van een installatie de nieuwe installatie ook aan de voorschriften van deze afdeling moet voldoen, maar dat de geluidsproductie 10 dB hoger mag zijn. l’Atelier de Cor nelis
Hoofdstuk 4. Technische bouwvoorschriften uit het oogpunt van bruikbaarheid, is het volgende van toepassing: Afdeling 4.1. Verblijfsgebied en verblijfsruimte, § 4.1.2. Bestaande bouw, Artikel 4.5. Aansturingsartikel: 1. Een bestaand bouwwerk heeft een verblijfsgebied waarin de voor de gebruiksfunctie kenmerkende activiteiten in een of meer verblijfsruimten kunnen plaatsvinden. Voor de verbouwing van de atelierwoning moeten de juiste faciliteiten worden geïnstalleerd om een goede leefruimte te creëren. Afdeling 4.1 Verblijfsgebied en verblijfsruimte, § 4.1.1 Nieuwbouw, Artikel 4.4 Verbouw: Artikel 4.4 geeft een voorschrift voor het geheel of gedeeltelijk vernieuwen of veranderen of het vergroten van een bouwwerk. De artikelen 4.2 en 4.3 zijn daarop van overeenkomstige toepassing waarbij voor de breed-
te en de vloeroppervlakte mag worden uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. Het rechtens verkregen niveau geldt bij deze afdeling dus ook voor het geheel vernieuwen van een bouwwerk. Hiermee is het mogelijk om binnen een bestaand bestemmingsplan en aansluitend op de aangrenzende bebouwing, herbouw met de oorspronkelijke afmetingen mogelijk te maken. Ongeacht het rechtens verkregen niveau mag daarbij worden uitgegaan van een hoogte boven de vloer van ten minste 2,1 m. Met deze relatief beperkte hoogte zijn er bijvoorbeeld geen beperkingen aan het maken van tussenvloeren in hoge ruimten. Met dit hoogtevoorschrift is het eenvoudiger om bestaande gebouwen een nieuwe bestemming te geven of bij een bestaande woning, ondanks een beperkte hoogte van de zolderverdieping, een dakkapel voor een extra slaapkamer te plaatsen. Volgens dit artikel mag de aannemerij verbouwd worden tot atelier, mits het binnen een bestaand bestemmingsplan en aansluitend op de aangrenzende bebouwing met de oorspronkelijke afmetingen is. Hoofdstuk 5 Technische bouwvoorschriften uit het oogpunt van energiezuinigheid en milieu, zijn onder andere de volgende zaken van toepassing: Afdeling 5.1 Energiezuinigheid, nieuwbouw, Artikel 5.6 Verbouw: Bij het gedeeltelijk vernieuwen of veranderen of het vergroten van een bouwwerk is de energieprestatie-eis (artikel 5.2) niet van toepassing en geldt voor de thermische isolatie (5.3) en de luchtvolumestroom (artikel 5.4) het rechtens verkregen niveau. Indien het rechtens verkregen niveau voor de warmteweerstand lager is dan 1,3 m²•K/W, dan moet bij het gedeeltelijk vernieuwen of veranderen of het vergroten van het bouwwerk een warmteweerstand van ten minste 1,3 m²•K/W worden aangehouden. Zie voor een toelichting op het rechtens verkregen niveau artikel 1.1. Bij het geheel vernieuwen zijn de nieuwbouwvoorschriften onverkort van toepassing. Dit volgt uit artikel 1.12.
Om een bouwwerk bij verbouwing naar een hoger (ecologisch) niveau te kunnen brengen is het van belang een zo hoog mogelijke energiezuinigheid te creëren. Thermische isolatie heeft hierbij een grote invloed op het binnenklimaat van een bouwwerk. Hoofdstuk 8 Bouw- en sloopwerkzaamheden is het volgende van toepassing: Afdeling 8.1 Het voorkomen van onveilige situaties en het beperken van hinder tijdens het uitvoeren van bouw- en sloopwerkzaamheden, Artikel 8.5 Stofhinder: Op grond van dit artikel moeten alle sloopwerkzaamheden, waaronder het transport, het bewerken, laden of lossen van bijvoorbeeld puin en granulaat of andere afvalstoffen, op de sloopplaats zodanig worden uitgevoerd dat stofverspreiding naar de omgeving wordt voorkomen. Er wordt gedacht aan maatregelen zoals afdekking, aanleg van windreductieschermen, nat- of schoonhouden van het terrein en sproeien tijdens het slopen. In artikel 8.6 is “sloopterrein” vervangen door “bouw- of sloopterrein” [Stb. 2011, 676]. Hiermee is een onnauwkeurigheid gecorrigeerd.
Energie
Vocht
Lucht
Warmte
Binnenklimaat Zon
Licht
Akoestiek
Milieu
Diagram 1. Bouwfysische aspecten, Mieke Dewez
Om te voorkomen dat afvalstoffen van bouw- of sloopterrein voor hinder zorgen of schade aanrichten in de omgeving, is het van belang de bouw- en sloopwerkzaamheden te raadplegen uit het Online Bouwbesluit 2012.
l’Atelier de Cor nelis
13
Bouwkundig advies De Groote Heide maakt deel uit van het Europees netwerk van beschermde natuurgebieden genaamd de Natura 2000. “Het is zeer uitgestrekt met bos, heidevelden en verschillende open plekken met kleine watertjes, zoals vennen en poelen.” - Brabant Water, 2020 Doordat het toekomstig atelier grenst aan dit beschermd natuurgebied moet er extra rekening worden gehouden met de omgeving, en is het ecologische aspect van het gebouw nóg belangrijker met betrekking tot de omgeving.
Bij het bouwen, verbouwen of renoveren van een bouwwerk is meestal een omgevingsvergunning nodig. Dit zorgt ervoor dat er aan bepaalde wettelijke voorschriften wordt voldaan, zodat er er geen gevaar of ander ongemak ontstaat voor de bewoners, gebruikers en de omgeving.
Voor de verbouwing van de aannemerij is het advies om allereerst het bouwplan te laten toetsen op het bestemmingsplan door de gemeente. Het bestemmingsplan heeft als doel nauwkeurig een functie vast te leggen voor een bepaald erfgoed.
Uit de vergunningcheck van het Omgevingsloket online is bekend geworden dat een omgevingsvergunning nodig is bij bijvoorbeeld het aanleggen van een dakraam of lichtstraat wat het geval is van de atelierwoning. Het advies is om verdere bouwaspecten te checken via de eerder genoemde website of de gemeente, om erachter te komen of een watervergunning ook noodzakelijk is.
Hierin worden aspecten zoals het type gebouw, de hoogte, de afstand tot de perceelgrenzen en alles wat van belang wordt geacht voor een goed en Ieefbaar woonklimaat opgenomen. Het bestemmingsplan is het enige plan dat juridisch bindend is, waardoor het van belang is om te reageren binnen de in de wet gestelde beroepstermijnen.
Doordat de aannemerij aan het beschermd Natura 2000-gebied grenst, is er naast een omgevingsvergunning, in ieder geval ook een natuurbeschermingswetvergunning van de provincie nodig.
Mocht het bouwplan van de atelierwoning niet in het bestemmingsplan passen, dan zou het bouwplan aangepast moeten worden, óf er zou een nieuw bestemmingsplan moeten worden ontwikkeld. Informatie over bestemmingsplannen, structuurvisies en algemene regels die gemaakt zijn door gemeentes, provincies en het Rijk kunnen worden opgezocht via de website ruimtelijkeplannen.nl. Vervolgens is het belangrijk een watertoets aan te vragen bij de gemeente. Het idee hierachter is om water meer ruimte te geven in plaats van water de ruimte te ontnemen en is een hulpmiddel om waterbelangen in ruimtelijke plannen en besluiten te garanaderen. Het advies met betrekking tot de watertoets is om in een zo vroeg mogelijk stadium de waterbeheerder te betrekken bij de vorming van de ruimtelijke plannen. Daarnaast moet er een verantwoording worden afgelegd over de manier waarop er is omgegaan met de inbreng van de waterbeheerder. 14
Diagram 2. De plaats van bouwfysica in het bouwtraject, Joost de Vree
l’Atelier de Cor nelis
Plattegrond
Schaal: 1:100
N
l’Atelier de Cor nelis
15
Vlekkenplan
16
Slaapkamer
Woonkamer (nest)
Atelier / workshop
Gastentoilet
Badkamer incl. toilet
Keuken ruimte (hart)
Gedeelde inkomsthal
Gedeelde bergruimte
l’Atelier de Cor nelis
Schaal: 1:100
N
Looproutes
Schaal: 1:100
N
l’Atelier de Cor nelis
17
Voor- & achteraanzicht
18
l’Atelier de Cor nelis
Render - keuken / atelier
l’Atelier de Cor nelis
19
Render - woonkamer
20
l’Atelier de Cor nelis
Badkamer
Dubbele spoelbak met open bergruimte
Verlichte zeepopslag
Terug laten komen van boogvormen in de badkamer
Neutraal kleurenpalet met warme tinten
l’Atelier de Cor nelis
Inspiratie putten uit pottenbakkersvormen
21
Bouwkundig / -fysica Voor de badkamer die zich aan de zijde van het gebouw bevindt, zijn een aantal bouwkundige en –bouwfysische elementen in de badkamer nodig die een grote invloed hebben op het wooncomfort en de gezondheid van de bewoners. Zo moet de badkamer bijvoorbeeld voorzien zijn van een mechanisch ventilatiesysteem met een afzuigcapaciteit van 14 liter/seconde (ventilatie), moet de verlichting waterdicht zijn en moeten metalen onderdelen geaard zijn (elektra). Daarnaast dienen tegels strak, vlak en waterpas te worden aangebracht (tegelwerk), moet het bad ook waterpas zijn aangebracht (bad), moet de douchecabine waterdicht zijn en zijn voorzien van een schimmelwerende rubberkit (douche), is het aan te raden gebruik te maken van stopkranen zodat stromend water nog gebruikt kan worden bij het monteren / demonteren van de mengkraan (kranen), en dient de hoogte van de wastafel 90 tot 95 cm boven de grond te zijn bevestigd (wastafel). Een belangrijk bouwkundig aspect van de badkamer is een goed aangelegd leidingwerk met aansluitpunten aan het gas, water en elektra. In de badkamer van de atelierwoning is hiermee is rekening gehouden door sanitairefaciliteiten bij elkaar te plaatsen om het leidingwerk te versimpelen. Voor de juiste installatie dient een erkend installateur te worden ingehuurd die bijvoorbeeld voor de gasaansluiting gebruik maakt van een (gele) gasslang.
Artikel 7.5 Brandveiligheid inrichtingselementen Dit artikel stelt eisen aan de brandveiligheid van stands, kramen, schappen, podia en daarmee vergelijkbare inrichtingselementen wanneer zij zijn opgesteld in voor het publiek toegankelijke ruimten, zoals winkel-, beurs-, markt-, tentoonstellings-, school-, muziek-, theater- en overdekte speelruimten, wijkcentra en bibliotheken. Doel van deze voorschriften is te voorkomen dat een beginnende brand in de opstellingsruimte zich snel kan ontwikkelen en/of dat de gebruikte materialen bij een brand letselrisico’s voor in die ruimte aanwezige personen opleveren. Er worden geen eisen gesteld aan de in de stands uitgestalde producten of voorwerpen. Te verwachten problemen als gevolg van de uitgestalde producten of voorwerpen kunnen zo nodig op grond van het «vangnetartikel» 7.10 worden aangepakt. De keramiekovens van het atelier zullen in de keuken geplaatst worden, wat betekent dat de keuken ook voor workshop deelnemers toegankelijk is. Door de brandveiigheid inrichtingselementen op te volgen is het doel te voorkomen dat een beginnende brand beperkte schade aanricht.
Daarnaast zal de badkamer van het atelier als ontspanningsruimte dienen. Voor deze reden is het van belang dat de badkamer over een waterdicht geluidssysteem beschikt. Zo zijn de speakers van AquaSound waterdicht en geschikt voor gebruik in zowel de badkamer als de keuken, sauna of zelfs buiten. Wat betreft bouwkundige en veiligheidstechnische aspecten in de keuken speelt brandveiligheid een belangrijke rol. In het Online Bouwbesluit 2012 is onder Hoofdstuk 7 Voorschriften inzake het gebruik van bouwwerken, open erven en terreinen, het volgende te vinden: 22
l’Atelier de Cor nelis
Keuken
Verborgen wcd’s
Rotan elementen voor warmte
Keukeneiland in crèmekleurige uitvoering met uitschuifbaar bar-element
Warme tinten met accenten van koper, hout en planten
l’Atelier de Cor nelis
23
24
l’Atelier de Cor nelis
Eindpresentatie Zonnestralen strijken de glazen ramen van studio-werkplaats l’Atelier de Cornélis. De keramiekstudio, die in 2021 officieel zal worden geopend, biedt atelierruimte aan rondreizende (keramiek) kunstenaars en dient ook als workshop ruimte voor de ervaren pottenbakker. Met een atelier grenzend aan de rand van het natuurgebied de Groote Heide heeft de bewoner van l’Atelier de Cornélis makkelijk toegang tot beschermde natuur en vanachter de grote glazen ramen van het atelier is de buitenwereld goed te bewonderen. Ontwerpstudio Dewez vond het dan ook belangrijk dit gevoel van “zich bevinden in de natuur” door te trekken naar een dynamisch interieur om een woon- en werkruimte te creëren die inspireert en verrast. Wanneer men via de boogvormige voordeur de atelierwoning binnenloopt, heet een gang van arcades de bezoeker welkom. Met haar ronde, strakke vormen introduceert ze onbewust de activiteit die haar bezig zal houden: het werken met klei aan het wiel. Een activiteit waar men gecontroleerd moet weten vorm te geven aan een kneedbaar geheel. Via de gang betreedt men de studioruimte waar een grote boogvormige muur het hart van het atelier op een zachte manier door tweeën splitst. Wanneer men in het midden staat is de omhelzing van de bakstenen buitenwanden goed te voelen. Een ode aan de oude aannemerij. Tegelijekrtijd creëren de licht crème binnenwanden en de taupe gekleurde marmoleum betonnen vloer een mooi contrast tussen het oude en het nieuwe, het ruwe en het verfijnde.
Het privé woongedeelte van het atelier wordt van het geheel gescheiden door een verlaagde woonkamer die als tussenruimte dient. In deze knusse zithoek worden een aantal kunstwerken tentoon gesteld en zien we een zorgvuldig samengestelde verzameling van voorwerpen van over de hele wereld. In deze woonkamer die iets wegheeft van een nest, bereidt de kunstenaar / kunstenares zich voor op de eerste en laatste fase van zijn of haar dag. Met ramen die van de vloer tot het plafond lopen kan hier het daglicht helemaal haar eigen gang gaan. Met dezelfde gespiegelde houten trap betreedt men de slaapkamer en badkamer die zich weer op het 0-niveau bevindt. Achter een centraal gepositioneerd kingsize bed bevindt zich een verborgen parel, de badkamer. Ook hier is het interieurthema doorgetrokken om een badkamer te creëren die roept tot ontspanning met dimbare LED-verlichting en een kwalitatieve geluidsinstallatie. Al met al is l’Atelier de Cornélis een atelierwoning waar de ruimtelijke vormgeving en inrichting een continueel dialoog houdt met de bewoner en bezoeker, een eindeloos gesprek tussen twee vrienden. - Studio Dewez
Vanuit het midden van de atelierwoning zijn alle hoeken van het bouwwerk te zien. Een manier om men zich deel te laten voelen van het canvas, stimulans voor experiment en tegelijkertijd een rustgevende atmosfeer. Een voorbijgaande zwerm vogels stuurt de aandacht langs de bogen naar het plafond, waar aan beide zijden de dakramen zijn uitgebreid. De lichtstraten laten het directe zonlicht nog beter toe, waardoor de ruimte geheel oplicht en een speelse reflectie achterlaat op de vloer.
l’Atelier de Cor nelis
25
Samenvatting Voor het afronden van de eerste module Interieurarchitectuur is een interieurplan ontwikkeld voor een fictieve klant Cornélis die zich wilt laten adviseren door een interieurontwerper. In dit interieurplan wordt een ontwerp met alle bijbehorende zaken uitgewerkt voor een aannemerij aan de rand van het beschermd natuurgebied de Groote Heide in Noord-Brabant. Het bouwwerk wat eerst als werkplaats en opslag diende wordt nu verbouwd tot atelierwoning met privé woon- en werkruimte. Het interieurontwerp voor de verhuurbare atelierwoning dient te zijn voorzien van alledaagse gemakken en moet onderdak kunnen bieden aan twee personen. Ook moeten er in ieder geval een woonkamer / atelier, een slaapkamer, een badkamer inclusief toilet, en een (open) keuken aanwezig zijn. Voor de ontwikkeling van het interieurplan worden een aantal zaken uit het process doorgenomen. Zo wordt er eerst het Programma van Eisen (PvE) uitgewerkt waarin de bewoners van het atelier, hun leefstijl en een aantal van hun eisen worden besproken. De atelierwoning die voornamelijk bedoeld is voor verhuur aan rondreizende kunstenaars wordt ontworpen aan de hand van hun wensen en behoeften. Om hier zo goed mogelijk op in te spelen wordt er een focus gelegd op een specifieke kunstgenre, namelijk het pottenbakken.
Daarna wordt aan de hand van de aangeleverde schematische plategrond met globale indeling van de ruimtes een nieuwe plattegrond getoond waarin de wensen van de klant zijn meegenomen. Om een volledig beeld te geven van het idee zijn ook bijbehorende orthografische tekeningen toegevoegd. Nu de algemene ruimte is behandeld wordt er ingezoomed op de badkamer en keuken, waar moodboards een idee geven van de sfeer en welke interieur en sanitaire elementen aan te pas komen. Ook worden bouwfysische aspecten aangehaald die van toepassing zijn op de badkamer en keuken en worden er manieren bedacht om te bezuinigen en tegelijkertijd de bedachte sfeer te behouden. Richting het einde wordt het interieurontwerp voorgelegd aan de klant waarin wordt aangetoond dat de wensen van de klant zijn vertaald en wat het ontwerp zo bijzonder maakt. Ten slotte wordt het interieurplan voor l’Atelier de Cornélis afgesloten met een samenvatting van het geheel.
Vervolgens wordt de gekozen interieurstijl van de atelierwoning en kenmerken ervan omschreven. Daarnaast wordt ook duidelijk gemaakt welke woonsfeer wordt nagestreven aan de hand van een moodboard. Voor de herbestemming van de oude aannemerij, wordt er gekeken naar wet- en regelgeving en worden er bronnen zoals het Online Bouwbesluit 2012 geraadpleegd. Een aantal belangrijk bouwkundige aspecten worden verderop besproken die van toepassing zijn op de bouwplannen van het atelier en aan de hand daarvan wordt er advies gegeven aan Cornélis en zijn vrouw Ashira.
26
l’Atelier de Cor nelis
l’Atelier de Cor nelis
27
Literatuurlijst Literatuurlijst 1877FloorGuy. 2020. Fact Vs Fiction - Forbo, Marmoleum Cleaning & Maintenance - 1877Floorguy. [online] Available at: <https://blog. 1877floorguy.com/2010/07/29/fact-vs-fiction-forbo-marmoleum-cleaning-maintenance/> [Accessed 21 December 2020]. Allesoverhuisentuin.nl. 2020. Atelier En Atelieruimte Bouwen - Advies Informatie Prijs En Vergunningen. [online] Available at: <http://www. allesoverhuisentuin.nl/aanbieding/atelier-bouwen-verbouwen-atelierruimte/640> [Accessed 21 December 2020]. Bouwbesluitonline.nl. 2020. Brisbouwbesluitonline. [online] Available at: <https://www.bouwbesluitonline.nl/docs/wet/bb2012/hfd2> [Accessed 21 December 2020]. BPG. 2020. Waarom Is Daglicht In Je Woning Zo Belangrijk?. [online] Available at: <https://www.bpg.nl/actueel/waarom-is-daglicht-in-je-woning-belangrijk> [Accessed 21 December 2020]. Brabantwater.nl. 2020. Brabant Water Wandelroute: De Groote Heide, Groot Huisven. [online] Available at: <https://www.brabantwater.nl/ over-drinkwater/natuurlijk-drinkwater/waterwingebieden-en-natuur/wandelen-onze-waterwingebieden/brabant-water-wandelroute-de-grooteheide-groot-huisven> [Accessed 21 December 2020]. Brandriet, C., 2013. De Basis Van Het Interieurontwerp. 1st ed. Leiden: Educatief bv, pp.3 - 41, 164, 165, 168, 169, 182, 183, 208, 227. Brandriet, C., 2014. Het Interieurontwerp Uitgewerkt. 1st ed. Leiden: Educatief bv, pp.2, 3, 36 - 83, 96 - 152, 158 - 177. byCOCOON. 2020. Bycocoon. [online] Available at: <https://bycocoon. com/nl/> [Accessed 21 December 2020]. Destion.nl. 2020. [online] Available at: <https://www.destion.nl/media. ashx/kluswijzer-badkamer-en-toilet.pdf> [Accessed 21 December 2020]. Febal Casa. 2020. Modern Kitchens - Febal Casa. [online] Available at: <https://www.febalcasa.com/en/tipologia/modern-kitchens/> [Accessed 21 December 2020]. Forbo.com. 2020. Marmoleum Concrete Linoleumvloeren | Forbo Flooring Systems. [online] Available at: <https://www.forbo.com/flooring/nl-be/producten/marmoleum/marmoleum-solid/marmoleum-concrete/bw7ode#3729> [Accessed 21 December 2020].
Generalstore. [online] Available at: <https://www.instagram.com/generalstore/> [Accessed 21 December 2020]. Helpdesk water. 2020. Wat Is Het Watertoetsproces?. [online] Available at: <https://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/water-ruimte/watertoetsproces/watertoetsproces/> [Accessed 21 December 2020]. HomeDeco.nl. 2020. 7 Populaire Interieurstijlen Uitgelegd. [online] Available at: <https://homedeco.nl/blog/7-populaire-interieurstijlen-uitgelegd/> [Accessed 21 December 2020]. Impressive Interior Design. 2020. Modern Industrial Interior Design: Definition & Home Decor. [online] Available at: <https://www. impressiveinteriordesign.com/modern-industrial-interior-design-definition-ideas/> [Accessed 21 December 2020]. Improve Drawing. 2020. What Stuff Do You Need For An Art Studio? The Essentials | Improve Drawing. [online] Available at: <https://improvedrawing.com/what-stuff-do-you-need-for-an-art-studio-the-essentials/> [Accessed 21 December 2020]. Interieurarchitect Rotterdam Interior Issues. 2020. Interieurarchitect Rotterdam Utrecht Amsterdam Interior Issues. [online] Available at: <https://interior-issues.nl/programma-van-eisen-en-wensen-verbouwing/> [Accessed 21 December 2020]. Joostdevree.nl. 2020. Bouwfysica. [online] Available at: <https://www. joostdevree.nl/shtmls/bouwfysica.shtml> [Accessed 21 December 2020]. Kort, E., 2020. Woonhelp Daglicht. [online] Ekbouwadvies.nl. Available at: <http://www.ekbouwadvies.nl/bouwbesluit/daglicht/daglichtberekening.asp> [Accessed 21 December 2020]. Makeover.nl. 2020. 30X Verschillende Interieur Stijlen (Woonkamer Stijlen 2020) - Makeover.Nl. [online] Available at: <https://makeover.nl/ inspiratie/inrichting/woonkamer/interieur-stijlen> [Accessed 21 December 2020]. Nbd-online.nl. 2020. Duurzaam En Modern Ontwerp Met CO2-Neutraal Marmoleum Concrete Op De Vloer | NBD-Online. [online] Available at: <https://www.nbd-online.nl/nieuws/190016-duurzaam-en-modern-ontwerp-met-co2-neutraal-marmoleum-concrete-op-de-vloer> [Accessed 21 December 2020]. Neville, F., 2020. Community Through Craft. [online] CEREAL. Available at: <https://readcereal.com/community-through-craft/\> [Accessed
28
lâ&#x20AC;&#x2122;Atelier de Cor nelis
28
lâ&#x20AC;&#x2122;Atelier de Cor nelis
21 December 2020]. Omgevingsloket.nl. 2020. Omgevingsloket Online. [online] Available at: <https://www.omgevingsloket.nl/Zakelijk/zakelijk/home/checken/ WerkzaamhedenWater?kb_remove_fact_from_basket_cmd=&s=#/ home/Verplichtingen> [Accessed 21 December 2020]. Ondernemersplein.kvk.nl. 2020. Activiteiten In Een Beschermd Natuurgebied. [online] Available at: <https://ondernemersplein.kvk.nl/ activiteiten-in-een-beschermd-natuurgebied/> [Accessed 21 December 2020]. Rijksinstituut Voor Volksgezondheid En Milieu. [online] Available at: <https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2017-0194.pdf> [Accessed 21 December 2020]. Rijksoverheid.nl. 2020. Wanneer Moet Ik Een Omgevingsvergunning Aanvragen?. [online] Available at: <https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/vraag-en-antwoord/wanneer-moet-ik-een-omgevingsvergunning-aanvragen> [Accessed 21 December 2020]. Romano, C., 2020. A Sunny, Stunning Loft Apartment In An Old Textile Factory. [online] Apartmenttherapy.com. Available at: <https://www. apartmenttherapy.com/house-tour-a-loft-apartment-in-a-old-textile-factory-254589?utm_source=pinterest&utm_medium=tracking&utm_campaign=pinterest-gallery-share#2> [Accessed 21 December 2020]. Ruimtelijkeplannen.nl. 2020. Ruimtelijkeplannen.Nl. [online] Available at: <https://www.ruimtelijkeplannen.nl/web-roo/roo/index_p> [Accessed 21 December 2020]. VastgoedWeb. 2020. Omgevingsvergunning - Wat Is Het & Wanneer Moet Je Het Aanvragen - Vastgoedweb. [online] Available at: <https:// www.vastgoedweb.com/omgevingsvergunning-wat-is-het-wanneer-aanvragen/#1> [Accessed 21 December 2020]. Vevano.com. 2020. Home Interior Design Styles: What Is Bohemian Design?. [online] Available at: <https://vevano.com/resource-center/ home-interior-styles-bohemian-design/> [Accessed 21 December 2020]. Vocht.be. 2020. Vocht In Huis: Waarom Zorgen Maken Over Je Gezondheid - Vocht.Be. [online] Available at: <https://www.vocht.be/ vochtproblemen/vocht-gezondheid/> [Accessed 21 December 2020].
lâ&#x20AC;&#x2122;Atelier de Cor nelis
29
30
lâ&#x20AC;&#x2122;Atelier Cornelis nelis lâ&#x20AC;&#x2122;Atelier de de Cor