JACQUES LACAN: ERREALETIK IRUDIMENEZKORA ETA SINBOLIKORA

JACQUES LACAN ERREALETIK IRUDIMENEZKORA ETA SINBOLIKORA FROM THE REAL TO THE IMAGINARY AND SYMBOLIC

Mikel Haranburu Oiharbide

0

JACQUES LACAN: ERREALETIK IMAJINARIO ETA SINBOLIKORA Aurkibidea 1. Biografia 2. Erregistroen teoria 2.1.

Ispilu aroa eta irudimenezkoaren erregistroa

2.2.

Erregistro sinbolikoa

2.3.

Erreala

3. Haurraren garapena 4. Premia, eskaera, desira eta hizkuntza 5. Bulkada eta gozamena 6. Metonimia, metafora eta Aitaren funtzioa 7. Kant, Sade eta Lacan 8. Psikopatologia 9. Tratamendua 10. Bibliografia

1

1. Biografia Jacques Marie Émile Lacan Pariseko familia katoliko burges batean jaio zen 1901ean; aitak janarien salerosketan egiten zuen lan. 1907an hasi zen ikasten Pariseko Stanislas ikastetxe maristan, eta han egin zituen lehen eta bigarren mailako ikasketak; Pariseko familia burgesetako haurrak biltzen ziren ikastetxe horretan. 1919an amaitu zituen bigarren mailako ikasketak. Garai horretan hasi zen Lacan Spinoza irakurtzen.

1918an jadanik liburudendetako intelektualen tertulietara joaten zen eta abangoardiako arteaz, hala nola, dadaismoaz interesatzen hasi zen. 1919ko udazkenean ekin zion medikuntza ikasteari Pariseko Unibertsitatean. 1920an ezagutu zituen Andre Breton eta mugimendu surrealista. 1921ean zerbitzu militarretik libre geratu zen, argalegia zelako.

Lacanen lehen testuak 1920ko hamarkadaren amaierakoak dira, baina hurrengo hamarkadan ekin zion bere lanak benetan argitaratzeari. 1926an hasi zen psikiatrian espezializatzen eta lehen lana Revue Neurologique-en argitaratu zuen; urte horretan sortu zen Frantziako lehen elkarte freudiarra: Pariseko Elkarte Psikoanalitikoa. 1927 eta 1928an egin zuen egoiliar klinikoaren prestakuntza Sainte-Anne Ospitalean. 1928an gerrako traumaz artikulu bat idatzi zuen M. Trenelekin batera, eta haluzinaziozko eldarnioei buruzko beste bat, Levy-Valensi eta Meignant-ekin batera. 1928 eta 1030 urteen artean kasu psikiatrikoei buruzko ikerketa neurologikoak argitaratu zituen, beste ikerlari batzuekin lankidetzan.

1930ean psikoanalisiara eta surrealismora (Breton, Dalí, Picasso) hurbildu zen, Littérature aldizkariaren bidez. Salvador Dalí ezagutu zuen, hark “Asto usteldua” argitaratu zuenean; jakin mina piztu zion hark egiten zuen paranoiaren laudorio poetikoak. Urte berean Suitzako Zurich-eko Burghölzli klinikan bi hilabeteko egonaldia egin zuen, Hans Maïer-en zuzendaritzapean. 1931n argitaratu zuen “Structures des psychoses paranoïaques” eta medikuntza forentseko diploma lortu zuen. Artikulu horren edukia zela eta Clérambault-ek plagioaz akusatu zuen Lacan. 1931n Sainte-Anne ospitalera itzuli zen; han Aimée (Marguerite Pantaine-Anzieu) analizatu zuen eta doktorego tesia prestatu zuen paziente haren kasua gaitzat hartuta. Aktoresa bati eraso egin izanagatik zegoen Aimée ospitalean.

Lacan’s interest in paranoia predates his interest in psychoanalysis; it is the subject of his first major work, his doctoral dissertation (Lacan, 1932). In this work, Lacan discusses a psychotic woman whom he calls ‘Aimée’, whom he diagnoses as suffering from ‘self-punishment paranoia’ (paranoïa d’autopunition) —a new clinical category proposed by Lacan himself. Lacan returns to the subject of paranoia in his seminar of 1955–6, which he devotes to a sustained commentary on the Schreber case. Lacan finds Freud’s theory about the homosexual roots of paranoia inadequate and proposes instead his own theory of FORECLOSURE as the specific mechanism of psychosis (or. 137, Evans, 2006).

Nietzscheren idazlanak irakurtzearen ondorioz galdu zuen sinesmena Lacanek.

Sainte-Anne-n zegoela amodiozko harremana izan zuen Marie-Thérese Bergerot-ekin eta hari eskaini zion doktorego tesia 1932an. Olesia Sienkiewicz-ekin ere harreman estua izan zuen. 1932an argitaratu zen Revue Française de Psychanalyse aldizkarian Lacanek itzulitako Freud-ek idazlana: Jeloskortasunaren, paranoiaren eta homosexualitatearen mekanismo neurotiko batzuk. Urte horretan bertan defendatu zuen De la Psychose paranoïaque dans ses rapports avec la personnalité izenburua zeraman doktorego tesia. Tesi horren arabera, autozigorketa-paranoia diagnostikatu zitzaion Aimée-ri. Pierre Janetek goraipatu zuen ikerketa lan hori, baina Freud-ek ez zuen bere 2

iritzirik eman, Lacanek tesiaren kopia bat bidali bazion ere Vienara. Crevelek eta Dalik ere goraipatu zuten Lacanek 1932an argitaratu zuen tesia. Urte horretan hasi zen Lacan Rudolph Loewenstein-ekin psikoanalizatzen. 1933an Lacanek bi artikulu argitaratu zituen Minotauro aldizkari surrealistan.

1933an ezagutu zuen Lacanek Marie-Louise Blondin, bere lagun Sylvain Blondin-en ahizpa; hartaz maitemindu eta 1934an ezkondu ziren biak. Blondin-ekin hiru haur izango zituen Lacanek: Caroline, Thibaut eta Sybille. 1934ko urrian Alexander Kojeve-k Hegelen Espirituaren Fenomenologiari buruz École Pratique des Hautes Études-en emandako mintegian esku-hartu zuen Lacanek eta 1937ra bitartean jarraitu zituen mintegi horiek. Mintegi horietan aztertu zituen Hegel, Heidegger, Nietzsche eta Husserl, besteak beste (Shepherdson, 2003). Han ezagutu zituen Georges Bataille eta Raymond Queneau. Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoa 1910ean sortu zuen Freudek, munduan zehar sortutako hainbat elkarte psikoanalitiko babesteko. 1934ko azaroan bihurtu zen Lacan Pariseko Elkarte Psikoanalitikoko kide.

1936an hasi zen Lacanen jarduera psikoanalitiko pribatua. Urte horretako abuztuaren 2tik 8ra ospatu zen Marienbad-eko Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoaren (IPA: NPE) XVI. kongresuan aurkeztu zuen Lacanek “Ispiluaren aroari” buruzko lehen ikerketa. Nazioarteko Ekarte Psikoanalitikoaren Lehendakari zen Ernest Jones-ek eragotzi egin zion hitzaldia amaitzea, lanaren aurkezpenerako ezarritako denboramuga gainditu zuelako Lacanek (Lacan, 1966). Aurkezpena hasi eta hamar minutura eten zuen komunikazioa, finkatu baitzegoen komunikazio bakoitzak izango zuen denbora-tartea. Komunikazio hori ez zen argitaratu kongresuko beste lanen artean, Lacanek ez zuen kopiarik eman eta. Kongresua utzi eta Berlineko Joko Olinpikoetara joan zen, Hitlerrek joko olinpiarrak nola baliatzen zituen ikustera. Lacanen lan horretatik Françoise Doltok hartutako apunte batzuk eta Lacanekin lankidetzan jardun zen Kojève-ren artikulu baten zirriborroa gelditzen zaizkigu.

Loewenstein-ekin prestakuntza analisia egin zuen Lacanek 1932tik 1939ra bitartean, eta desadostasun batekin eten zuten analisia: Lacan eta Lowenstein ez zeuden ados analisiaren amaierari buruz; Lacanek erabaki zuen analisia amaitua zegoela eta ez zen itzuli Lowenstein-en kontsultara. 1938an Lowenstein-ek onartu zuen Lacan hautagai izatea, Pariseko Elkarte Psikoanalitikoan analizatzaile entrenadore izateko, baina baldintza batekin: analisian jarraitzekotan. Baina, elkarteko kide izendatua izan zenean, analisia eten egin zuen Lacanek eta Lowenstein haserretu egin zen. 1938an Pariseko Elkarte Psikoanalitikoaren kide titular bihurtu zen Lacan (Diatkine, 2007).

1938an familiari buruzko artikulu bat idatzi zuen Lacanek eta Entziklopedia Frantsesean argitaratu zuen. Sylvia Bataille-rekin harremanean hasi zen, hura bere senarrarengadik bereizia zegoela.

Hitlerrek Austria bereganatu zuenean, Freud Londonera joan zen, Parisetik pasatu ostean. Parisen Freuden ohoretan egindako ekitaldira ez zen agertu Lacan.

1939an hil zen Freud Londonen. 1940an Pariseko Elkarte Psikoanalitikoak bere jarduera eten zuen, Vichyren erregimenak agintea hartu zuenean. Alemaniak Frantzia menderatu zuenean, 1940an, Pariseko Val-de Grâce Ospitale militarrean egin zuen zerbitzua Lacanek eta Sylvia Bataille-ren maitale izan zen; Sylviarekin haurra izan zuen 1941ean: July Bataille. Bataille deitura eman zioten, Lacanek lehen emaztearekin ezkonduta jarraitzen zuelako. Sylviak erbesteratze mehatxua jaso zuen, judua zelako.

Lacan eta haren emaztea 1941ean dibortziatu ziren, baina Lacanek Blondinekin izandako haurrek ez zuten denbora luzez izan Sylviaren berririk.

1944an Lacanek Merleau-Ponty, Sartre eta Picasso ezagutu zituen eta haien eragina izan zuen. 1949an hasi zuen Levi-Strauss-ekin adiskidantza luze bat.

3

II. Mundu Gerraren garaian txinera ikasten jardun zen Lacan eta Ekialdeko Hizkuntzetan lizentziatu zen. 1945ean Ingalaterran hilabete eman zuen gerra garaiko psikiatriaren egoera aztertzen eta presoak berregokitzeko Hartfield egoitzako Bion-en eta Rickman-en terapiak ezagutu zituen. Gerra garaian eta gerra ostean hainbat testu garrantzitsu idatzi zituen, 1966an Écrits-en argitaratu zirenak: “Logical Time and the Assertion of Anticipated Certainty: A New Sophism” (1945); “Presentation on Psychical Causality” (1946); “Aggressiveness in Psychoanalysis” (1948); eta “The Mirror Stage as Formative of the I Function as Revealed in Psychoanalytic Experience” (1949).

1946an bere jarduerari berrekin zion Pariseko Elkarte Psikoanalitikoak eta elkarte horretako irakaskuntza batzordeko kide bihurtu zen Lacan 1948an.

II. Mundu Gerraren ostean hasi zen Lacan Psikoanalisia irakasten. 1953tik hil arte jardun zen mintegiak ematen Sainte-Anne Ospitalean, École Normale Supérieure-n eta Zuzenbide Fakultatean. Pariseko Eskola Freudiarra 1964an fundatu zuen eta 1980an berak desegin zuen. Gogoeta filosofikoa (Hegel, Nietzsche…) psikoanalisiarekin elkartu zuen eta kontuan hartu zituen beste diziplinetako lorpenak, hala nola, estrukturalismoarena, matematiketako topologiarena eta hizkuntzalaritzarena.

Zorotasunaren alderdi positiboak aldarrikatu zituen Lacanek, Bretonekin eta Dalirekin batera. Paranoia gizakiaren egoera naturaltzat hartzen zuten Lacanek eta surrealistek. Egile horiek histeria ez zuten gertaera patologikotzat hartzen, gertaera psikologikoen adierazpide egokitzat baizik.

1948an Hizkuntza Frantseseko Psikoanalisten XI. Kongresuan Melanie Kleinen tesietara hurbiltzen zen lan bat aurkeztu zuen. 1949an Zurich-en ospatu zen IPAren (NEParen) XVI. Psikoanalisiaren Nazioarteko Kongresuan ispiluaren aroari buruzko lan hau aurkeztu zuen: Ispilu aroa niaren funtzioaren eratzaile moduan, esperientzia psikoanalitikoan agertzen zaigun gisara (Ecrits, 1966).

1950ean Hizkuntza Frantseseko Psikoanalisten XIII. Kongresuan lan bat aurkeztu zuen Kriminologian psikoanalisia erabiltzeari buruz. Elkarrizketa psikoanalitikoaren bidez kriminalaren mundu imajinarioa uler litekeela esaten zuen.

Gaizkileak komunitatean berrintegratzeko ahalegin horretan Ego Psikologiaren aurka joan zen eta Lévi-Strauss, Heidegger, Saussure, Jakobson eta Hegelen eragina jaso zuen.

Pentsalari horien eraginez, ondorio honetara heldu zen: ez da psikologia hizkuntzaren izaera azaltzen duena, baizik hizkuntza psikologia determinatzen duena; inkontzientea hizkuntza baten moduan egituratua dago. Lacanek egitura psikikoa aztertzeko Niaren Psikologiaren autoreen kontra (Heinz Hartman, Lowenstein eta Ernst Kris) eta hizkuntza baliatzearen alde egin zuen (Feher-Gurewich, 2003).

Lacan ez zen oso trebea denbora kontrolatzen. Marienbad-eko kongresuan ez zitzaion batere gustatu Ispilu Aroari buruzko komunikazioa nola eten zioten. Goian esan dugun moduan, Loewensteinekin egiten ari zen psikoanalisia analizatzaileak nahi baino lehen eten zuen. 1951 urtean luzera aldakorreko saioak egitea proposatu zuen Lacanek.

Pariseko Elkarte Psikoanalitikoko beste kideek gaitzetsi egin zuten proposamen hori.

1951n hasi zen Lacan asteroko mintegiak ematen, Sylvia Bataille-ren apartamenduan.

1951n Amsterdam-en ospatu zen IPAko (NEP: Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoa) Kongresuan parte hartu zuen azkeneko aldiz Lacanek. 1951-52 ikasturtean Freuden Giza-Otsoaren kasua aztertzeko mintegi bat eman zuen. 1552-53 ikasturtean Freuden Giza-Arratoiaren kasua aztertu zuen. Pariseko Elkarte Psikoanalitikoaren baitan eztabaida asko izan ziren, besteak beste, psikoanalisiako saioen iraupenaz; 1953an zatitu egin ziren eta Lacan lehendakari izendatu zuten. Urte horretan Lacan Bataille-rekin ezkondu zen, Ediporen Konplexua berraztertu zuen eta Aitaren Izena adierazpena sortu 4

zuen. Istiluak izan ziren Pariseko Elkarte Psikoanalitikoaren baitan eta Lacanek lehendakaritza utzi zuen. Daniel Lagache-k, Françoise Doltok eta Juliette FabezBoutonnier-ek Frantziako Elkarte Psikoanalitikoa sortu zuten. Lacanek utzi egin zion Pariseko Elkarte Psikoanalitikoko kide izateari, 20 urtez kide izanda gero, eta Frantziako Elkarte Psikoanalitikoaren kide egin zen. Laster ordea Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoak jaurtiki egin zituen bere baitatik Frantziako Elkarte Psikoanalitikoko kideak (Diatkine, 2007).

1953ko azaroan hasi zen Lacan Santa Ana ospitalean lehen mintegia ematen: Freud’s Papers on Technique (1953–1954). Geroztik, beste hogeita zazpi urtez jardun zen urtero mintegia ematen. 1953tik 1963ra arte, Sainte-Anne Ospitalean eman zituen mintegiak. 1963tik 1969ra École Normale Supérieure-en eman zituen. Azkenik, 1969tik 1980ra bitartean, Panthéon-go Zuzenbide Fakultatean eman zituen. Nazioarteko Elkarte Psikoanalikoak behin eta berriro ukatu zion sarrera Frantziako Elkarte Psikoanalitikoari, Lacan haren kide zelako.

Psikoanalisiarako saio laburren defentsa arrazoi hauetan oinarrituta egin zuen Lacanek: pazientearen diskurtsoa puntuatzeko baliatu behar da saioa etetea.

Tratamenduaren markoa alda liteke, bai denborari dagokionez, bai espazioari dagokionez. Freudek ordubeteko saioak egiten bazituen, ingelesek berrogeita hamar minutukoak eta frantsesek hiru ordu laurdenekoak, zergatik ez denbora laburragokoak?

Terapia saioen iraupena erregulazio administratibo bat besterik ez da; ez da psikoanalisiak berez eskatzen duen zerbait. 1953ko irailean eman zuen Lacanek Erromako Diskurtso ezaguna: Hizketaren eta hizkuntzaren funtzioa eta eremua psikoanalisian. Hitzaldi horretan adierazlearen teoria (Saussure-ren ikuspegia), imajinario-sinboliko-erreal hirukotea eta saioen iraupenaren aldakortasuna agertu zituen Lacanek. Lacan ordurako ezaguna zen psikoanalisiaren teoriko gisara: ispilu aroa, familia konplexuak eta Edipo ikertuak zituen (Diatkine, 2007; Dean, 1992).

1954an Carl Gustav Jung bisitatu zuen Lacanek Suitzan; bisitaldi horretan Jungek Lacani 1909an gertatutako pasarte bat kontatu zion. 1909an Freudekin Estatu Batuetara joan ziren Freud eta Jung, Clark Unibertsitatean hitzaldi batzuk ematera, eta Freudek Jungi esan zion biek ala biek izurritea eramango zutela Estatu Batuetara.

Pariseko Elkarte Psikoanalitikoko kide izateari uztea Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoko kide izateari uztea zenez, Lacanek eskaera egin zion Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoari, Frantziako Elkarte Psikoanalitikoa bere baitan har zezan, baina ez zuten onartu, 1955ean emandako erantzunean ikus daiteken gisara. Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoko kide izateari uztean, elkarte itxitzat hartu zuen hura Lacanek; elkartearen prozedura burokratikoak kritikatu zituen, eta psikoanalistak entrenatzeko zuen programa ere bai. Niaren Psikologiari (Ego psikologiari) kritika gogorrak egin zizkion. Lacanek Niaren Psikologia ez ezik, Melanie Kleinen Psikoanalisia eta Objektu Harremanen Teoria ere kritikatu zituen. Niaren Psikologiari dagokionez, Freudek jadanik Inkontzientea eta Zera azpimarratu zituen, Niaren aurrez-aurre. Lacanek, berriz, Saussure, Lévi Strauss eta antropologia estrukturalistaren ekarpenetan oinarritu zuen bere irakaskuntza. Heidegger-ekin ere elkartu zen 1955ean Friburgon, Beaufret-ek itzultzaile-bitartekari lana egiten zuela.

1950eko hamarkada oso emankorra izan zen Lacanen bizitzan. Garai horretakoak dira mintegi hauek: Freuden idatzi teknikoak (1953-54), Nia Freuden teorian eta teknika psikoanalitikoan (1954-55). Garai horretakoa da Gauza freudiarra edo Freudenganako itzuleraren zentzua izeneko hitzaldia ere. Ego Psikologiaren kontra gogor jo zuen Sendatze-tipoaren aldaerak izeneko idatzian.

5

1956an La Psychanalyse aldizkaria atera zen eta lehen zenbakia Lacani eskaini zitzaion. Artikuluen artean Erromako Txostena eta Heidegger-en Logos (1951) izeneko artikulua, Lacanek itzulia, argitaratu ziren. Berriro ere Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoaren kide izateko eskaera egin zuen Frantziako Elkarte Psikoanalitikoak (FEP). Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoak 1961ean esan zuen Frantziako Elkarte Psikoanalitikoa haren kide izan zitekeela, Doltok eta Lacanek analisi didaktikoa uzten bazuten.

Azkenik, ikusita Lacanek iraupen jakinik gabeko saioak egiten zituela eta ortodoxia psikoanalitikoarekiko jarrera kritikoa izaten jarraitzen zuela, honako hau erabaki zuen 1963an Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoak: Nazioarteko Elkartearen kide izateko eskaera onartuko zitzaion Frantziako Elkarte Psikoanalitikoari, analisten zerrendatik Lacan ezabatzen bazuten. Frantziako Elkarte Psikoanalitikoko kide gehinek onartu egin zuten eskaera eta Lacani kendu egin zitzaion analisi didaktikoa egiteko eta Sainte-Anne Ospitalean mintegiak ematen jarraitzeko baimena, hamar urtez mintegiak ematen jardun eta gero. Lacani kidegoa kentzeko arrazoi nagusia psikoanalisi saioen luzerari zegokiona zen; Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoak ez zuen onartzen iraupen aldakorreko saiorik.

1958 urtean Lacan-ek alemanieraz "Die Bedeutung des Phallus" ("The signification of the phallus") aurkeztu zuen Munich-eko Max-Planck Institutuan.

1963an “Kant Saderekin” izeneko saiaera teorikoa argitaratu zuen, desira, legea eta perbertsioari buruz.

Frantziako Elkarte Psikoanalitikoko kide izateari utzi ondoren, 1964an, sortu zuen Lacanek Pariseko Eskola Freudiarra (EFP = PEF) hainbat jarraitzailerekin batera.

Eskola deitu zuen, prestakuntza psikoanalitikorako bitartekoa zelako, kide garrantzitsuen inguru antolaturiko erakunde bat baino areago. Ez zuen nahi hierarkiak erakundea menderatzerik, Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoan gertatu zen moduan.

Eskolaren oinarrizko printzipiotzat hau hartu zuen: analizatzaileari autorizazioa emango diona bere burua da. Pariseko Eskola Freudiarrean kide guztiek (analizatzileek, entrenatuek eta psikoanalisian interesa zutenek) eskubide berberak zituzten. Honako kide mota hauek zeuden: Eskolako Kideak, Analizatzaile Praktikatzaileak, Eskolako Kide Analizatzaileak eta Eskolako Analizatzaileak. Eskolako Kide Analizatzaileei eta Eskolako kideei aitortzen zitzaien analizatzaile izaera, baina besteek ere egin zitzaketen analisiak, eta beren buruak izenda zitzaketen Analizatzaile Praktikatzaile. Eskolako Kide Analizatzaile izan nahi zuenak kide seniorrez osatutako epaitegi baten aurrean demostratu behar zen bi paziente modu egokian analizatu zituela. Eskolako Kide Analizatzaileak kide titularren modukoak ziren. Eskolako Analizatzaile titulua emateko, berriz, Pasearen prozedura erabiltzen zen. Prozedura horren bidez analisiaren amaiera egiaztatu behar zen. Pariseko Eskola Freudiarra azkar hedatu zen munduan zehar, eta 1980ra bitartean iraun zuen.

Pasea lortu nahi zuenak bi pasatzaileri eman behar zien analisiaren esperientziaren berri. Pasatzaileek zazpi epaimahaikideri agertzen zien entzundakoa.

Epaimahaiari zegokion hautagaia Eskolako Analizatzaile izendatzea. Izendapen horretarako aurrez ezarritako irizpiderik ez zegoen. Izendatua izatea lortzen ez bazuen, berriro aurkez zezakeen bere hautagaitza. Pasea ez zen derrigorreko prozesua, analizatzie izaten baimena norberarengandik baitzetorren..

There were four categories of members in the EFP: M.E. (Membre de l’École, or simple member), A.P. (Analyste Practiquant), A.M.E. (Analyste Membre de l’École), and A.E. (Analyste de l’École). Members could, and often did, hold 6

several titles simultaneously. Those who applied for membership of the school were interviewed by a committee called the cardo (a word meaning a hinge on which a door turns) before being admitted as an M.E. Only the A.M.E. and the A.E. were recognised as analysts by the school, although other members were not forbidden to conduct analyses, and could award themselves the title of A.P. to indicate that they were practising analysts.

The title of A.M.E. was granted to members of the school who satisfied a jury of senior members that they had conducted the analysis of two patients in a satisfactory manner; in this sense, the category of A.M.E, was similar to that of the titular members of other psychoanalytic societies. The title of A.E, was awarded on the basis of a very different procedure, which Lacan called the PASS. The pass was instituted by Lacan in 1967 as a means of verifying the end of analysis, and constitutes the most original feature of the EFP. Another original feature of the EFP was the promotion of research in small study groups known as CARTELS (or. 175, Evans, 2006).

1963-64ko Mintegia (XI.a) École Normale Supérieure-en (École Pratique de Hauts Études-en babesean) eman zuen Lacanek, The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis gaiari buruz, Claude Levi-Strauss eta Louis Althusser-en sostenguari esker. 1963an desegin zen Frantziako Elkarte Psikoanalitikoa. 1966an Lacanek hitzaldi batzuk eman zituen Estatu Batuetako Unibertsitate batzuetan (Columbia, Harvard eta MIT) eta"The Languages of Criticism and the Sciences of Man" izeneko nazioarteko sinposiumean parte hartu zuen Johns Hopkins Unibertsitatean. 1966an, baita ere, Écrits idazlan bilduma argitaratu zuen Seuil argitaletxean, zuzentzaile lanetan honako hauek egon zirelarik: Alain Miller, Wahl, Michel Foucault eta Gilles Deleuze. Lacanek 1936tik 1966ra bitartean idatzitako artikulu eta entsegu garrantzitsuenak biltzen ziren idazlan horretan. Mintegietako idatziak ulergarriagoak dira Écrits-ekoak baino. Jokoen teoriaren, estrukturalismoaren, Lévi-Strauss-en antropologiaren, Jakobsonen fonologiaren eta matematiketako topologiaren eraginez, gero eta grafo, sinbolizazio eta diagrama gehiago agertzen ziren Lacanen idatzietan.

1968ko maiatzeko ikasleen erreboltekiko izan zuen jarreraren ondorioz, École Normale Supérieure utzi beharrean gertatu zen Lacan: Eskolako zuzendari berriak, Flacelière-ek, pertsona non grata izendatu zuen (Rabaté, 2006). 1969an Vincenneseko Paris VIII Unibertsitateko Psikoanalisi Departamendua sortu zen eta Lacan Zuzenbide Fakultatean mintegiak ematen hasi zen. Han jarraitu zuen 1980an Pariseko Eskola Freudiarra desegin zen artean.

1968an Scilicet aldizkariaren lehen alea agertu zen eta Vincennes-ko Unibertsitatean Psikoanalisiako Saila sortu zuten. Lacanek École Normale utzi zuen eta 1969an Pantheon enparantzako Zuzenbide Fakultatean hasi zen asteroko mintegiak ematen. 1970 utzi zuen Leclaire-ek Paris VIII Unibertsitateko Psikoanalisi Sailaren zuzendaritza eta Jean Clavreul-ek hartu zuen haren lekua.

Ludwig Wittgenstein-en Tractatus logico-philosophicus-ek eragin handia izan zuen Lacanengan. Psikoanalisiaren beste aldea izeneko mintegian (XVII) komentatu zuen idazlan hori. Psikoanalisia zientzia zehatz bihurtu nahi izan zuen eta horretarako sortu zituen matema eta korapilo borromeoaren kontzeptuak; aspalditik zetorren Lacan matematiken eta giza zientzien artean lotura bat ezarri nahian. Psikoanalisian matema sartu eta psikoanalisia diskurtso unibertsitarioan sartzen ahalegindu zen. Asmo horrekin irudi topologiko batzuk landu zituen: Möbius-en banda, Klein-en botila, toroa edo eraztuna, kapela gurutzatua (Greenshields, 2017).

7

Psikoanalisiako lau oinarrizko kontzeptuak izeneko mintegiaren transkribapena 1973 urtean argitaratu zuen. Urte horretan Frantziako telebistak Lacan eta Miller-en arteko elkarrizketa bat emititu zuen. 1974an berrantolatu zen Paris VIII Unibertsitateko Psikoanalisi Saila, Le Champ Freudien izena hartu zuena. Lacan zuzendari eta JacquesAlain Miller lehendakari izendatu zituzten. 1975ean argitaratu zen Ornicar aldizkariaren lehen alea.

1975-76 ikasturtean “Joyce le sinthome” izeneko hitzaldia eman zuen Lacanek eta “Le sinthome” izeneko mintegi bat eskaini zion Joyce-ri. Lacanek berriro ere Estatu Batuetan hitzaldi sail bat eman zuen 1975ean. 1979an Fondation du Champ Freudienne eratu zuen eta bere alaba Judith Miller (Judith Bataille) izendatu zuen zuzendari.

1980an Pariseko Eskola Freudiarra desegin zuen Lacanek eta 1981ean hil zen koloneko minbizi baten ondorioz, laurogei urte zituela. Lacanen suhiak, Jacque-Alain Miller-ek, Freudiar Kausaren Eskola (ECF= École de la Cause Freudienne) fundatu zuen, Pariseko Eskola Freudiarraren jarraipen modura. Lacanen idatzien argitalpenei buruzko kontrola Eskola horren eskuetan egon da eta berori izan da Lacanen idatzien bertsio ofizialak erabaki dituena. Jacques Alain Miller-ek hartu zuen Lacanen mintegiak editatzeko ardura.

2. Erregistroen teoria

Irudimenezkoa, Sinbolikoa eta Erreala subjektu psikikoaren hiru oinarrizko dimentsio edo erregistroak dira; beharrezkoak dira Freuden eta Lacanen lana ulertzeko.

Erregistro horietako bat ulertzeko, beste biak ere kontuan hartu behar dira. Subjektuaren egitura psikikoaren hiru erregistro edo dimentsioak hiru uztaien bidez adieraz ditzakegu; uztaien arteko harremana korapilo borromeo batez errepresenta dezakegu. Elkarri lotutako hiru uztaiek hiru dimentsioak adierazten dituzte: Erreala, Imajinarioa eta Sinbolikoa. Hiru horietako bat bereizten badugu, beste biak ere elkarrengandik aldendu egiten dira. Uztaietako bat hausten bada, beste biak ere loturarik gabe geratzen dira.

XXII. Mintegian aztertu zuen Lacanek gai hori (1974-75: R.S.I. mintegia).

In the 1970s Lacan reformulates his approach to psychosis around the notion of the BORROMEAN KNOT. The three rings in the knot represent the three orders: the real, the symbolic and the imaginary. While in neurosis these three rings are linked together in a particular way, in psychosis they become disentangled. This psychotic dissociation may sometimes however be avoided by a symptomatic formation which acts as a fourth ring holding the other three together (see SINTHOME) (or. 157, Evans, 2006).

Lacanen bizitza bana daiteke hiru etapetan: lehen etapan Irudimenezko erregistroa nagusitzen da; bigarrengoan Sinbolikoaren erregistroa nagusitzen da; azkenengoan, Errealaren erregistroa nagusitzen da. Imajinarioaren, sinbolikoaren eta errealaren bidez nia (selfa) eratzen duena Bestea da. Inkontzienteari forma ematen dioten indarrei egiten die erreferentzia Besteak. Beste imajinarioa ama da; harekin identifikatzen da haurra. Beste sinbolikoa aita da; hark errepresentatzen du hautemate inkontzienteek antolatzen duten hizkuntza. Beste erreala sinbolizatu ezina da (Dean 1992).

8

2.1.

Ispilu aroa eta Irudimenezkoaren erregistroa

Haurrak bere bizitzako lehen hilabeteetan ez du osotasun baten moduan ikusten bere burua; zatikatua den zerbaiten gisara bizi du bere gorputza; haren zatiek ez dute loturarik eta koordinaziorik. Haurra liluratua sentituko da ispiluan bere burua osorik ikusten duenean. Zatikatua zegoen gorputza osorik eta integraturik ikusteak sortzen dion lilura da. Oraindik ispilu aroan sartu ez den haurrak entitate zatikatu moduan ikusten du bere gorputza; ez du bere gorputza osotasun bateratu moduan hautematen. Haurrak ispiluan ikusten duen irudiak elkartuko ditu haren niaren zatiak; ispiluan hautematen duen irudian bateratuko ditu haurrak bere gorputzaren zatiak. Kanpoko irudiarekin identifikatzean, eraldaketa bat gertatuko da haurrarengan; ispiluan ikusten duen kanpoko irudi hori bihurtuko du haren niaren lehen ordezkari eta aurpegi irribarretsua jarriko du irudi horren aurrean (Lacan, 1966).

Urte erdia duenetik urte eta erdira bitartean luzatuko den ispilu aroan hasiko da haurra bere buruaren irudia eraikitzen; bere gorputzaren lehen irudi bateratua hor hautemango du eta irudi horrekin lidentifikatuko da lehen aldiz.

Lacanentzat, ispilu aroan atzematen duen irudian oinarritzen da subjektuaren egitura. Ispilu aroko identifikazio prozesuak esango du subjektua nolakoa izango den.

Subjektua ispiluko irudiarekin identifikatzen da eta identifikazio horretatik eratortzen da haren Nia. Haurraren garapena identifikazioaren inguru egituratuko da eta ezberdina izango da ikusmenaren eta motrizitatearen arloan. Haurrak sei hilabete dituenean, oraindik ez du eratu gorputz atalak koordinatu eta kontrolatuko dituen gorputz eskemarik, baina bere burua osotasun moduan ikus eta ezagutu dezake ispiluan, ikusmen sistema nahiko aurreratua duelako.

Sei hilabete eta urte eta erdi arteko haurrek baliabide fisiko eta psikiko murritzak dituzte eta besteen babesaren beharra dute (Lacan, 1966). Besteen babesik ezean, frustratuak eta barne-hersturatuak sentitzen dira. Lacanentzat, ispiluaren aroan hasten da haurra bere identitate integratua egituratzen. Ispilu aroko identifikazio esperientziari esker bere irudia ispiluan islatua ikusten du eta horrela ihes egiten die gorputz zatikatuaren fantasia larriarazleei. Bere buruaren irudia ispiluan ikusteak osotasunaren lilura sortzen dio. Engoitik, ez da gorputz zatikatu bat, osotasun batu eta integratu bat baizik. Niaren erdigunean finkatzen da irudi oso hori. Lacanek ispilu aroari dagokion aurkikuntza hori 1936an egin zuen. Ispilu aroan gizakia bere kidekoekin identifikatzen da. Lacanentzat, ispilu aroa subjektuaren izaeraren egitura iraunkor bihurtu zen 1950ean. Dimentsio imajinarioan subjektua bere irudiak atzematen du. Harreman afektibo bat sortzen da haurraren eta besterentzen duen irudiaren artean: energia horren bitartez sortzen da Nia izeneko antolamendu afektiboa (Lacan, 1966).

Lacan’s concept of the mirror stage (as opposed to Wallon’s ‘mirror test’) is far more than a mere experiment: the mirror stage represents a fundamental aspect of the structure of subjectivity. Whereas in 1936–49, Lacan seems to see it is a stage which can be located at a specific time in the development of the child with a beginning (six months) and an end (eighteen months) (see E, 5), by the end of this period there are already signs that he is broadening the concept. By the early 1950s Lacan no longer regards it simply as a moment in the life of the infant, but sees it as also representing a permanent structure of subjectivity, the paradigm of the IMAGINARY order; it is a stadium (stade) in which the subject is permanently caught and captivated by his own image (or. 118, Evans, 2006).

9

Thus by 1956 Lacan can say: ‘The mirror stage is far from a mere phenomenon which occurs in the development of the child. It illustrates the conflictual nature of the dual relationship’ (S4, 17) (or. 118, Evans, 2006).

Haurrak ispiluan bere burua ikusten duenean, hasieran beste izaki erreal bat dela iruditzen zaio; gero konturatuko da izaki erreal baten irudia dela, eta ez izaki erreal bat; azkenik, irudi horretan bere buruaren irudia ikustera helduko da. Honako hauek dira, berz, ispilu aroaren hiru aroak: Lehen fasea imajinarioa da: haurrak nahastu egiten ditu bere burua eta bestea; ispiluan dakusan bere buruaren irudia izaki erreal bati dagokiola pentsatzen du. Bigarren fasean haurrak bereizi egiten ditu bestearen errealitatea eta irudia eta konturatzen da ispiluan dakusan bestea irudi bat dela. Hirugarren fasean haurra konturatzen da ispiluan islatzen dena bere irudia dela eta bere lehen identitatea (Gorputz Nia edo Moi) lortzen du. Hiru fase horietan zehar ispilu aroak imajinarioaren dimentsioa irekiko du eta ispilu aroaren une batean kanpoko objektu baten irudikapenak harrapatzen du haurraren begirada. Ispiluko aroan subjektua imajinarioan besterentzen da, eta hortik aurrera bere burua ez du ezagutuko (Lacan, 1966).

Ispilu aroaren teoria eraikitzean, Henry Wallon-en eragina izan zuen Lacanek, baina ez zuen haren aipamenik egin. Wallonek 1931n (1973) deskribatu zuen ispiluaren froga (Dean, 1992).

In Wallon’s view, the mirror test demonstrates a transition from the specular to the imaginary, then from the imaginary to the symbolic. On 16 June 1936, Lacan revised Wallon’s terminology and changed the épreuve du miroir into the stade du miroir (“mirror stage”) – that is, mixing two concepts, “position” in the Kleinian sense and “phase” in the Freudian sense. He thus eliminated Wallon’s reference to a natural dialectic. In the context of Lacan’s thinking, the idea of a mirror stage no longer has anything to do with a real stage or phase in the Freudian sense, nor with a real mirror. The stage becomes a psychic or ontological operation through which a human being is made by means of identification with his fellow-being (or. 29, Roudinesco, 2006).

Haurrak ispiluaren aurrean bere gorputza eta islatutako bere irudia bereizten ditu; liluraturik gelditzen da bere burua ispiluan islatuta ikusten duenean eta bere iruditzat hartzen duenean. Horretan bereizten da adin bereko txinpantzearengandik; honi iruditzen zaio ispiluko irudia ilusiozkoa dela eta harekiko interesa galtzen du. Haurrak bere gorputzaren batasuna osatzen duen irudien espazioa modu sinbolikoan ulertzen du, ispiluko irudietatik sinbolikora pasatzen baita (Roudinesco, 2006).

Ispiluaren aroaren sorreran daude Lacanek Salvador Dalirekin izan zituen elkarrizketak. Hortik datorke ezagutza paranoikoaren ideia. Subjektuak bestearen irudiarekin identifikatzen du bere burua. Bere bizitzako bigarren urtean pozkario handia sentitzen du bere irudia ispiluan ikusten duenean; bere baitan zatikatua sentitzen duen gorputza, osatua ikusten du ikusmen eremuko irudian. Ispiluan ikusten duen irudiak osotasun ilusioa ematen dio eta osotasun ilusio horrek liluratzen du; Nia irudi bat da.

Ispiluko bere irudiarekin identifikatzen da haurra eta identifikazio hori izango da Niaren ernamuina. Subjektua irudian besterentzen da eta erregistro imajinarioan zatikatzen da: bere burua zatikatua sentitzen du, baina bere irudia osotasun moduan ikusten du. Ispilu aroan harreman gatazkatsuak eta bitarikoak izaten ditu haurrak. Erasokortasuna 10

erretrospektiboki sortzen da, ispilu aroko irudi zatikatutik.Tirabirak gertatzen dira bere gorputz zatikatuaren eta bere irudi osoaren artean.

Lacan situates aggressivity in the dual relation between the ego and the counterpart. In the MIRROR STAGE, the infant sees its reflection in the mirror as a wholeness, in contrast with the uncoordination in the real body: this contrast is experienced as an aggressive tension between the specular image and the real body, since the wholeness of the image seems to threaten the body with disintegration and fragmentation (see FRAGMENTED BODY) (or. 6, Evans, 2006).

Haurra bere irudiarekin identifikatzen denean gaindituko ditu zatikamenduak sortzen dituen tirabira horiek. Haurraren Niaren lehen identitatean ez dago bestetasunik; ordena imajinarioan sartzean gertatzen da besterentze hori (Diatkine, 2007). Ispilu aroan beste baten irudiarekin identifikatzen da edo ispiluko bere irudia hautematen du eta bere gorputzaren batasunaren maisutasuna aurreikusten du (Roudinesco, 2006).

Lacanek bereizi egiten ditu ni edo self imajinarioa (ni-moi) eta inkontzientearen subjektua (ni-je). Nia eremu imajinarioaren zatia da eta subjektua, eremu sinbolikoaren zatia. Haurrak ispiluko irudian ezagutzen du bere burua eta harekin identifikatzen da, eta besteek ere harekin identifikatzen dute. Ispiluko irudiarekin egiten duen lehen identifikazio horretan aurkitu behar da subjektuaren jatorria. Bestearen begiradak esaten dio ispiluan hautematen duen irudia berea dela. Eremu imajinarioan subjektuaren eta haren ispiluko irudiaren artean bitariko erlazio nartzisista gertatzen da eta erlazio horren baitan eratzen da nia. Nartzisismo hori erasokortasunarekin lotua dago. Bere gorputz propioarekin identifikatzen da, baina beste bat balitz bezala. Horrela, subjektua bere buruaren etsai balitz bezala eratzen da, bere batasuna hersturaz, zatikatzez eta erasokortasunez igurtzia baitago. Erasokortasun hori gero besteengana edo etsaiengana proiektatuko du.

In 1953, Lacan establishes a distinction between the subject and the EGO which will remain one of the most fundamental distinctions throughout the rest of his work. Whereas the ego is part of the imaginary order, the subject is part of the symbolic. Thus the subject is not simply equivalent to a conscious sense of agency, which is a mere illusion produced by the ego, but to the unconscious; Lacan’s ‘subject’ is the subject of the unconscious. Lacan argues that this distinction can be traced back to Freud: ‘[Freud] wrote Das Ich und das Es in order to maintain this fundamental distinction between the true subject of the unconscious and the ego as constituted in its nucleus by a series of alienating identifications’ (E, 128). Although psychoanalytic treatment has powerful effects on the ego, it is the subject, and not the ego, on which psychoanalysis primarily operates (or. 197-198, Evans, 2006).

Lacan thus defines narcissism as the erotic attraction to the SPECULAR IMAGE; this erotic relation underlies the primary identification by which the ego is formed in the mirror stage. Narcissism has both an erotic character and an aggressive character (see AGGRESSIVITY). It is erotic, as the myth of Narcissus shows, since the subject is strongly attracted to the gestalt that is his image. It is aggressive, since the wholeness of the specular image contrasts with the uncoordinated disunity of the subject’s real body, and thus seems to threaten the subject with disintegration. In ‘Remarks on psychic causality’ (Lacan, 1946), 11

Lacan coins the term ‘narcissistic suicidal aggression’ (agression suicidaire narcissique) to express the fact that the erotic-aggressive character of the narcissistic infatuation with the specular image can lead the subject to selfdestruction (as the myth of Narcissus also illustrates) (Ec, 187; Ec, 174). The narcissistic relation constitutes the imaginary dimension of human relationships (S3, 92) (or. 123, Evans, 2006).

Nia ispiluko irudiarekin identifikatzen da eta besterendu egiten da. Ispilu aroan oraindik ez da bestearekiko identifikaziorik gertatu, baina niak lehen forma bat hartua du. Ordena imajinarioaren sustraia subjektuak bere gorputzaren irudiarekin duen harremanean dago. Haurraren nia besterentzen den unean sortzen da imajinarioa (Lacan, 1966). Niaren ezaugarria ezezagutza da. Haurra ispiluko irudiarekin identifikatzen da eta horretatik datorkio osotasunaren zentzu imajinarioa; eta pozkarioa sentitzen du osotasun irudi horren aurrean. Nia ez da, beraz, jaiotzetikoa, bestearekin identifikatuz eraikia baizik. Subjektuaren oinarrizko bereizgarria da besterentzea. Subjektua zatitua eta besterendua da oinarrian. Besterentzea eta imajinarioa elkarri lotuta daude.

Alienation is an inevitable consequence of the process by which the ego is constituted by identification with the counterpart: ‘the initial synthesis of the ego is essentially an alter ego, it is alienated’ (S3, 39). In Rimbaud’s words, ‘I is an other’ (E, 23). Thus alienation belongs to the imaginary order: ‘Alienation is constitutive of the imaginary order. Alienation is the imaginary as such’ (S3, 146). Although alienation is an essential characteristic of all subjectivity, psychosis represents a more extreme form of alienation (or. 9, Evans, 2006).

Niaren jatorria: haurrak sentitu behar du amaren desiraren objektua dela eta amaren begiradan topatuko du bere auto-pertzepzioa egituratuko duen irudia. Besteak edo amak bere desiraren objektutzat hartu behar du (Feher-Gurewich, 2003).

Imajinarioak osotasunaren zentzua ematen dio haurrari, baina irudien mundua, azaleko itxura iruzurtzaileen erreinua da. Eremu sinbolikoa harremanen, itunen, legearen eta hertsapenen erreinua da eta hizkuntzaren adierazleez osatua dago. Erreala eremu sinbolikoaren erdiko zuloa edo arrakala da; arrakala horren inguru egituratzen da ordena sinbolikoa. Erreala sinbolizatu eta errepresentatu ezina da eta sinbolizatua denean edo kontzientziaratzen denean uzten dio erreal izateari. Errealitateak Beste Handia adierazten du: ordena sinbolikoa, pertsonarteko harremanak, legea, itunak (Fink, 2007).

The very distinction between the imaginary and the symbolic implies this opposition between appearance and essence. The imaginary is the realm of observable phenomena which act as lures, while the symbolic is the realm of underlying structures which cannot be observed but which must be deduced.

This opposition informs all scientific enquiry, a basic presupposition of which is that the scientist must attempt to penetrate through false appearance into the hidden reality. Similarly, in psychoanalysis, as in science, ‘only he who escapes from false appearances can achieve truth’ (S7, 310) (or. 178, Evans, 2006).

Beste batekin modu imajinarioan identifikatzen denean, haurra besterendu egiten da, eta ez du bere burua zatikatua, ahula eta koordinatu gabea ikusten. Baina, hor arrakala edo zatiketa bat sortzen da subjektuaren eta haurrak bere iruditzat hartu duen irudiaren artean. Niaren eraketa errealitaterako egokitzapenean baino gehiago 12

oinarritzen da errealitatearen ezezagutzan. Haurrak ez du ezagutzen benetan zatitua dagoela. Ezezagutza horretan oinarrituta eta osotasun fantasia horretan oinarrituta eratzen du Niaren identitatea. Zatikamenduaren egia erreprimituz lortzen du atsegina; haurrak pozkarioa sentitzen du bere irudi osoaren aurrean (Dean, 1992).

The function of the imaginary is precisely to fill this gap, thus covering over the subject’s division and presenting an imaginary sense of unity and wholeness (or.

72, Evans, 2006).

Ez datoz bat haurraren barneko zatikadura eta kanpoko irudiaren batasuna. Ez datoz bat subjektua eta haren irudia: bere burua ez dena bezala ikusten du bere burua; Nia beste barneratua da; bestearen irudia bere burutzat hartzen du eta bere burua bestetzat hartzen du, berengandik at baitago irudi hori eta bere burua ez den zerbait baita. Subjektua desagertu egiten da eta irudi imajinarioa da identitate batua ematen diona; irudi horren inguru antolatuko du bere mundua eta irudi horri atxikiko dizkio desirak, hautemateak eta esperientziak. Subjektuaren eta irudiaren arteko aurkakotasunean datza inkontzientearen eta niaren arteko aurkakotasunaren oinarria.

Nia bestearen bidez bihurtzen da errepresentazio imajinario. Haurrak irudi baten bidez lortzen du identitatea; lehenik bestearen irudiaren bidez eta gero beraren irudiaren bidez. Ispiluko bestearen irudia bere buruaren irudia da; hor haurrak bere antzeko bat ikusten du eta bestearen forma bere Niarekin erlazionatzen du; horrela, bere antzeko batekin, bere irudiarekin, identifikatzen denean, subjektua zatitu eta besterendu egiten da. Besterentze hori imajinarioaren erregistroan gertatzen da. Ispilu aroan bere burua ezagutzen du haurrak, baina ezagutzen duen Nia inguruko helduen desira eta fantasien araberakoa da; ez da autonomoa, jariakorra eta malgua, baizik heteronomoa, finkoa eta kristalizatua. Haurra inguratzen duten subjektu hiztunek (guraso eta senitartekoek) erabakitzen dute haurraren irudia nolakoa izango den. Haurra ez da konturatzen bere niaren identitatea besteengandik barneratutako zerbait dela. Besteengandik barneratu duen irudi horrek sedukitu egiten du haurra, bera konturatu gabe, eta beste pertsonen desira kontziente eta inkontzienteen mendean uzten du. Nia ezin har dezakegu, beraz, haurraren ekoizpen autonomotzat; ingurukoen bultzadaz sortutako entitatetzat baizik.

Niaren mugak ez daude Niaren baitan, subjektuen arteko eta subjektuez haraindiko errealitatean baizik (Lacan, 1966).

Subjektua eta nia ez dira gauza bera. Gizakiaren baitan zatiketa sakon bat dago: nia subjektuarengandik besterendua dago eta subjektua niaren sistematik deszentratua dago. Subjektuak bere burua Ni moduan ikusten duenean, bera ez den beste bat bezala ikusten du. Nia besteen irudia barneratzetik dator; horiekin identifikatu da subjektua bere historia pertsonalean. Nia beste bat da. Lacanek ez zuen egokitzapen edo sintesi bat lortzeko eragiletzat eta heldutasun sexualaren eredutzat hartzen Nia, Freudek egin zuen moduan. Lacanentzat, identitate sexuala ez dator jaiotzetiko egitura instintiboetatik; besteen bitartekotzaren bidez lortzen da; norberaren identitatea besteen bidez, norbere burua besterentzen duen prozesu baten bidez eraikitzen da. Instintu biologikoen besterentze hori komunikaziozko edo hizkuntzazko harremanen bidez gertatzen da.

Selfaren bihotzean gabezia eta bestea dago (Dean, 1992).

Haurra garapenaren hasieratik dago hizkuntzaren sarean txertatua; ispiluan hautematen duena ere sare horretan bildua dago. Gurasoen hizkuntzaren sarean integratuko da haurrak ispiluan hautematen duena. Irudimenaren bidez eraikitzen den Niaren nukleoa Bestearen diskurtsoaren eta afektuen sarean integratzen da. Inguruko helduek Niaren ispiluko irudiarekin identifikatzera bultzatzen dute haurra. Beraz, niaren 13

ispiluko irudiarekin identifikatzea eta irudimenezko erregistroa loturik doaz hizkuntzaren erregistro sinbolikoari (Lacan, 1966).

Ispilu aroak eremu imajinarioan kokatzen du haurra; bere gorputzaren ispiluko irudian oinarrituta egituratzen du haurrak bere identitatea. Oraindik ez du lortu giharren koordinaziorik, baina ispiluko irudiari esker koordinazio maila bat aitzinatzen du.

Gorputz eskema garatu gabea izanik ere, ikusmen hautematea garatua du; osotasun moduan hautematen du ispiluko bere irudia eta osotasun hori bere buruaren errepresentazio bateratutzat hartzen du; harreman zuzena ezartzen du bere gorputzaren eta irudiaren artean eta kanpoko irudi baten forman hautematen du bere gorputza. Modu horretara gainditzen du bere organismoaren eta irudiaren arteko arrakala. Haurra oraindik beste pertsonekin identifikatu ez denean, subjektua osatu gabe duenean, ispiluko irudiak emango dio egitura haren Niari (Lacan, 1966). Nia eratuko badu haurrak identifikazio besterentzailea gauzatu behar du. Lacanen iritziz, identifikazio horren bidez gorputz eskemaren gabeziak (zatikamendua eta koordinaziorik eza) ezkutatu eta mozorrotu egingo ditu Niak. Bere irudimenak eraikitako proiekzioak ezartzen dizkio Niak munduari (Lacan, 1966).

Haurra irudi batekin identifikatzen denean, imajinarioaren munduan kokatzen da. Ispiluko irudira Ni bateratu bat proiektatzen du haurrak eta proiekzio hori egitean, Besteak funtzio garrantzitsua betetzen du, ispiluko irudia besterik ez bada ere. Ispiluari begiratzean ikusten duen irudi arrotzak bereganatzen ditu haurra eta haren sentimenduak. Horrela, berarengandik at dagoen irudi batekin identifikatu eta harengan besterentzean, irudi hura ispiluko harremanen sarean sartzen du. Ispilura egiten duen lehen proiekziotik eratortzen den Niak beste hainbat proiekzio egingo ditu. Ispiluan ikusten duen eta ispilura proiektatzen duen Ni handi eta Idealak batasunaren promesa eta ilusioa pizten dizkio haurrari. Haurrak ezagutzen duen errealitatea, bere burua barne, fikziozkoa da, niak eraikia delako. Ispilura proiektatu duen irudiak subjektua liluratu eta bereganatu egiten du; hori da nartzisismoaren eta harengandik sortzen den erasokortasunaren iturburua. Nartzisistak bere nian inbertitzen du libidoa, baina autoerotismoan haurrak zatikatua jarraitzen du, ez baitu Ni baturik lortu oraindik.

Zatikamendu sentimendutik mehatxua eta erasokortasuna eratortzen dira. Ispilu aroan haurrak ispiluko irudiarekiko erakarpen erotiko intentsua sentitzen du eta ondorioz haurraren Nia eta nartzisismoa sortzen dira (Lacan, 1966).

The basis of the imaginary order continues to be the formation of the ego in the MIRROR STAGE. Since the ego is formed by identifying with the counterpart or specular image, IDENTIFICATION is an important aspect of the imaginary order. The ego and the counterpart form the prototypical dual relationship, and are interchangeable. This relationship whereby the ego is constituted by identification with the little other means that the ego, and the imaginary order itself, are both sites of a radical ALIENATION; ‘alienation is constitutive of the imaginary order’ (S3, 146). The dual relationship between the ego and the counterpart is fundamentally narcissistic, and NARCISSISM is another characteristic of the imaginary order. Narcissism is always accompanied by a certain AGGRESSIVITY. The imaginary is the realm of image and imagination, deception and lure. The principal illusions of the imaginary are those of wholeness, synthesis, autonomy, duality and, above all, similarity. The imaginary is thus the order of surface appearances which are deceptive, observable phenomena which hide underlying structure; the affects are such phenomena (or. 84, Evans, 2006).

14

Ispilu Aroaren fase batean haurrak ikusten du bere irudia ispiluan islatzen dela eta harekin identifikatzen da. Beste pertsonek ere ispilu moduan jokatzen dute haurraren keinuak imitatzen dituztenean eta haurrak besteen keinuetan islaturik ikusten du bere burua. Ispiluko irudiaren sarean, imajinarioaren atzaparretan, harrapatua geratzen da haurra eta inguruko pertsonengana proiektatuko du bere gorputzaren irudia. Baina ispiluko irudiaren saretik libre geratzen dira phallusa, eskualde erogenoak eta a txikia objektua.

Ispiluan haurrak bere burua ikusten duenean, izatea nahiko lukeena ikusten du, dena baino areago. Gurasoentzat dena eta haiek asebeteko dituen haur zoragarria ikusi nahiko luke ispiluko irudi idealean eta barne-herstura, lotsa eta erruduntasuna sentituko ditu bere ni ideala eta ispiluan islatutako nia alderatzean. Horrela, ni ideal bat eraikiko du eta ideal horren arabera aurkeztuko da besteengana eta bere buruarengara. Era berean, Lacanentzat, analizatzaile klasikoak irudi ideal bat proposatzen dio analizatuari, eta eredu horretara egokitu behar du (Diatkine, 2007).

Haur txikia barne-hersturatu egiten da bere gorputza zatikatua, ahula eta zaurgarria sentitzen duelako. Hautemate funtzioaren garapenari esker, zatikadura gainditu eta identitate bateratuaren esperientzia bizi izaten du. Gorputzaren irudi zatikatua gorputz oso baten irudi bihurtzen da ispilu aroan. Horrela, irudiak funtzio garrantzitsua betetzen du haurraren garapenean: haurraren barne mundua irudiari esker jartzen da inguruko munduarekin eta errealitatearekin harremanean. Gorputz bateratuaren nozioa eta Ni Idealaren irudia eraikitzen ditu eta irudi ideal horren bidez organismoaren batasuna eraikitzen du.

Haurraren lehen identifikazioaren inguru eratzen da “nia”. Ispilu aroko lehen identifikazio horretan bera ez den irudi batekin identifikatzen da haurra eta irudi horretan ezagutzen du bere burua. Ispilu aroko irudimenezko dialektikari esker eratuko du gorputz irudia eta irudi horretan oinarrituko du Nia. Bere buruaren irudi osoa eraikitzen duenean, haurrak gainditu egingo du gorputz zatikatuaren irudipena.

Gorputzaren irudi osotuaren bidez eraikitzen da nia eta irudi horren gainean eraikitzen da eremu sinbolikoa (Lacan 1966).

Ispilu aroko identifikazioa ni idealaren eta ni osoaren egituratzeari lotua dago.

Ispilu aroak dimentsio imajinarioa eta sinbolikoa ditu: haurrak amarekiko lotura sinbiotiko imajinarioari ihes egiten dio, identitate sinbolikoa eskuratzean. Ispiluko irudi osoaren aurrean poztu egiten da haurra eta Beste Handiari eskatzen dio baiezta dezala irudi hori berea dela. Baieztapen hori dimentsio sinbolikoari dagokio. Horrela, haurra joan-etorrian ibiltzen da sinbolikotik imajinariora eta imajinariotik sinbolikora. 1953an bereizi zituen Lacanek ordena imajinarioko Nia eta ordena sinbolikoko Subjektua.

Imajinarioaren eremuan Nia agertzen da; Sinbolikoaren eremuan, berriz, haurra zaintzen duen helduaren irudia dago. Egoaren edo Niaren instantziak askatasunik eta autonomiarik ez du; instantzia hori objektu bat da, subjektu bat baino gehiago; Nia irudimenaren eremuko objektu bat da, objektu baten moduan libidoak katektizatu duena.

Aldiz, subjektu psikoanalitikoaren negatibotasun inkontzienteak Niaren eraikuntzari ihes egiten dio. Lacanentzat subjektua ez da egile kontzientetzat hartu behar; egiletasunaren ideia Niak sortutako ilusio bat besterik ez da; subjektua inkontzientearekin lotzen du. Freud-ek Nia eta Zera liburuan jadanik bereizi zituen inkontzientearen benetako Subjektua eta identifikazio besterentzailez osatutako Nia. Lacanen iritziz, tratamendu psikoanalitikoak Subjektuarengan eragin behar du eta ez Niarengan.

15

Ispiluko irudiarekiko harremanak hizkuntzari lotuak gelditzen dira; hizkuntzari esker haurra eta besteak adierazleen sarean harrapatuak gelditzen dira. Hala ere, haurrak ez du ulertuko amak esandakoa eta arrotz sentituko du hizkuntza; helduaren edo Bestearen mezuan beti dago zerbait haurrak ulertzen ez duena eta desirarekin lotua dagoena. Lacanek azpimarratu egiten du adierazleak duen ezintasuna zerbait adierazteko. Amaren bularrera itzultzeko fantasiak barne-herstura sortzen du haurrarengan, iruditzen baitzaio ispiluko irudiak irentsi egingo duela, Narzisori ibaiko uretako irudiarekin gertatzen zaion moduan.

Ispilu aroko haurrak irudimenezko bitariko harremanak ditu amarekin; haurrak eta amak osatzen duten bikote imajinarioak batasun zentzua ematen dio haurraren gorputz zatikatuari. Amak eta haurrak elkar osatzen dute: haurrak amaren gabezia osatzen du eta amaren fantasmak sostengatzen ditu; eta haurraren gorputz zatikatua osatuko du amak. Eta phallusa izango da haurraren eta amaren arteko irudimenezko batasun fusionala apurtuko duena. Aitaren phallusaren kontzeptua amaren eta haurraren artean Aitaren Izenak egiten duen bitartekaritzari dagokio, eta ez zakil biologikoari.

Freudek funtzio sinbolikoa adierazteko darabil faliko terminoa. Funtzio falikoari esker ulertzen dira Ediporen konplexuaren eta zikiramendu konplexuaren garapena, funtzio hori baita amaren eta haurraren arteko lotura fusionala etenarazten duena. Aitaren Izenak edo Aitaren Legeak eragotzi egiten dio haurrari amarekin duen lotura fusionalean jarraitzea. Aita da inkontzientearen oinarrizko adierazlea, legearen ordezkaria eta funtzio sinbolikoa betetzen duena.

Freudek phallus terminoa darabilenean ez du bereizketa garbirik egiten phallusaren eta zakilaren artean. Lacani phallusak fantasian betetzen duen rola interesatzen zaio, ez zakilaren errealitate biologikoa. Atal biologikoa izendatzeko darabil zakil terminoa eta atal horren funtzio imajinario eta sinbolikoa adierazteko Phallus terminoa darabil. Ediporen aurretiko fasean phallusa objektu imajinario bat da, haurra edo ama bezala: haurrak amaren desira asebete nahi du eta amaren desiraren objektua phallusa da. Haurra, ama eta phallusaren artean kokatuko den aitaren irudiak egoera berri bat planteatuko du. Aurrerantzean, haurra ezingo da amaren irudimeneko phallusarekin identifikatu eta aurre egin beharko dio zikiramenduari. Phallusa adierazleen sare osoaren bidez adierazten da eta subjektu zatitua edo gabetua dela adierazten du (Tombras, 2019; Lacan, 1966).

Lacanentzat, ispiluko irudian islatzen den gorputzaren inguru irudimenezko ilusioak sortzen dira eta ilusio horiek efektu eraginkorrak dituzte gizakiengan; irudiaren bidez esku-hartzen baitu gorputzak gozamenaren ekonomian. Imajinarioko prozesuak (irudimena, ilusioa, iruzurra, sedukzioa, gorteiatzea) niarengan gertatzen dira; ilusioaren eremukoak dira eta kontrajarri egiten dira eremu sinbolikorekin, baina eremu honetako hizkuntzak eta adierazleek egituratzen dute irudimenaren eremua. Izan ere, hizkuntzaren jabe den pertsonaren existentzian ezinbestekoa da irudimenezko dimentsioa. Horregatik, analisiaren egitekoa ezin daiteke izan analizatuaren inkontzientea eta irudimenezko ilusioak desagerraraztea.

Hizkuntzak sinbolikoa eta imajinarioa biltzen ditu: sinbolikoak adierazleen bidez funtzionatzen du eta adierazien edo esanahien mundua irudimenezko eremuarekin erlazionatua dago. Lacanen arabera, ordena sinbolikoak egituratzen du imajinarioa; irudimenezkoaren ikusmen eremua ordenu sinbolikoak egituratzen du, lege sinbolikoen eta hizkuntzaren bidez (Lacan, 1964).

The imaginary also involves a linguistic dimension. Whereas the signifier is the 16

foundation of the symbolic order, the SIGNIFIED and SIGNIFICATION are part of the imaginary order. Thus language has both symbolic and imaginary aspects; in its imaginary aspect, language is the ‘wall of language’ which inverts and distorts the discourse of the Other (see SCHEMA L) (or. 84, Evans, 2006).

One common misconception of Lacan is that language is synonymous with the symbolic order. This is, however, not correct; Lacan argues that language has both a symbolic and an imaginary dimension: ‘there is something in the symbolic function of human discourse that cannot be eliminated, and that is the role played in it by the imaginary’ (S2, 306). The symbolic dimension of language is that of the signifier and true speech. The imaginary dimension of language is that of the signified, signification, and empty speech (or. 100-101, Evans, 2006).

2.2.

Erregistro sinbolikoa

Lacan 1936an hasi zen eremu sinbolikoaz gogoeta egiten eta Psikoanalisiaren erdigunean kokatu zuen sinbolikoaren erregistroa. Horretarako Niaren psikoanalisiari aurre egin behar izan zion. Lacanek hasieran izenondo moduan zerabilen sinboliko hitza eta 1953az geroztik hasi zen hitz hori izen moduan erabiltzen. Norberaren portaera ez zuen subjektuak determinatzen, inkontzienteko zeinuek eta signifikazioek baizik; bera konturatu gabe erregulatzen zuten inkontzienteko zeinuek. Lacanentzak hizkuntzan oinarritutako errepresentazio sistema zen Inkontzientea. Sinbolikoa, berriz, honako kontzeptu hauei loturik dago: adierazlea, aitaren izena eta forklusioa. Lévi-Straussentzat gizartea lege batzuen arabera egituratua zegoen eta Lacanentzat legea eta egitura hizkuntzari lotuta zeuden. Dimentsio sinbolikoa hizkuntzaren sarearekin lotuta garatzen da, baina hizkuntzak, ordena sinbolikoaz gain, irudimenezko eremua eta errealaren eremua ere biltzen ditu. Eremu sinbolikoko hizkuntza adierazlez egituratua dago eta adierazle horiek definitzen dituena elkarrekiko duten ezberdintasuna da, ez bakoitzaren existentzia positibo eta objektiboa (Lacan, 1953).

Eremu sinbolikoak hizkuntzaren legea jarraitzen du. Irudimenezko eremuan objektuak iragankorrak dira eta hizkuntzak ematen die iraunkortasuna gizakiaren hautemate eta irudi iragankorrei. Haurrak amari begiratzen dionean, ez du bere burua ikusten; bere buruari begiratzen dionean, ez du ama ikusten. Baina, hizkuntzaren eremuan sartzen denean, objektu bat presente egon liteke, absente dagoenean ere.

Hitzak objektuaren existentzia finkatu eta egonkortu egiten du, et ikusmenaren eremuan fisikoki presente ez egon arren, konstantzia ematen dio. Absente dagoenari presentzia ematen dio hitzak, absente dagoen objektua izendatzean. Hizkuntzak pertsonen arteko ituna adierazten du: adierazle batek adierazi bat adierazten du, hiztunak esanahiari buruz ados jartzen badira. Mundua mundu izango bada, hiztunek ados jarri behar dute mundu horretako objektuak izendatzeko. Alde horretatik, hizkuntza arbitrarioa da, objektuak adierazteko soinu ezberdinak erabil baitaitezke; baina hiztunen arteko adostasunak egonkortasuna ematen dio adierazlearen esanahiari (Bannet, 1989).

Hizkuntzak erabakitzen du gauzak, esperientziak eta selfa nola ulertu behar diren. Subjektuak desirak eta irudimen arloko esperientziak adieraz ditzake hizkuntzaren bidez, baina jadanik hizkuntzan dauden hitz eta kontzeptuen bidez.

17

Hizkuntzaren eremuan aurrez ez dagoen zerbait ezin du adierazi hiztunak, hizkuntzak pentsamenduaren forma eta edukia determinatu egiten baititu. Ordena sinbolikoa nagusitzen da desiraz, pentsamenduaz, esperientziaz eta errealitateaz.

Esan beharko genuke gu hitz eginak garela, guk hitz egiten dugula baino areago.

Guk egiten duguna eta esaten duguna hizkuntzaren mekanismoek gobernatzen dute erabat; hizkuntzaren esanetara dauden subjektuak gara. Gizakiok ez gara hizkuntzaren maisuak; hizkuntzara jaurtikiak izan gara eta haren sareetan harrapatuak gaude; gizakia ez da bere etxeko jauna, funtzio sinbolikoak kontrolatzen duelako; ordena sinbolikoaren mendeko gara gizakiok. Subjektuaren hizkuntza bidezko besterentzea ez da kontzientziara eta nira mugatzen; Lacanentzat ordena sinbolikoa inkontzienteraino sartzen da. Inkontzienteak nire baitan hitz egiten du, baina nia baino haratagotik hitz egiten du.

Lacan conceives of the id as the unconscious origin of speech, the symbolic ‘it’ beyond the imaginary ego (the French term ça used by Lacan is much closer to Freud’s Es, both being ordinary terms in everyday use, unlike the Latin id used in the Standard Edition). Thus whereas Groddeck states that ‘the affirmation “I live” is only conditionally correct, it expresses only a small and superficial part of the fundamental principle “Man is lived by the It”’ (Groddeck, 1923:5), Lacan’s view could be summed up in similar terms, only replacing the verb ‘to live’ with the verb ‘to speak’; the affirmation ‘I speak’ is only a superficial part of the fundamental principle ‘Man is spoken by it’. Hence the phrase which Lacan frequently uses when discussing the id; ‘it speaks’ (le ça parle) (e.g. S7, 206) (or. 81, Evans, 2006).

Subjektu kontzientea hizkuntzako adierazle eta esanahien munduan mugitzen da.

Inkontzientea erreprimitua denaren inguru mugitzen da. Subjektu kontzientea ordenu sinbolikoan eta hizkuntzan bilduta dauden zentzuen mende dago. Niak zentzua adierazten du eta inkontzientea ahanzturan eta zentzu gabezian ezabatzen da. Bere diskurtsora egokitzen ez dena zulo sakonera bidaltzen du ni kontzienteak; zirkuitu inkontzientea azalera ateratzen saiatzen da. Inkontzientea ordena kontzientera iraultzen ahalegintzen da, sintomen bidez bere burua agertuz eta zentzua ezabatuz. Nia izatearen forma besterendua da, baina hura gabe subjektuak ez leukake formarik, ez eta bere hautemateetako eta bere esperientzia gidatzeko fokurik ere. Subjektuaren desira bestearengan besterentzen da, baina gauzatu ere bestearengan eta bestearen bidez gauzatzen da. Hizkuntzak besterentzen du subjektua gauzen errealitatetik, baina gizakiari bere mundu propioa, kulturala eta soziala ematen dio. Hizkuntzak besterenduko ez balu subjektua bere esperientzia pertsonal sakonenetik, ez litzateke subjektuartekotasunik egongo, ez litzateke komunikaziorik egongo, ez elkarbizitzarik.

Lacanentzat, subjektua egoteko niak egon behar du, selfa egoteko besteak egon behar du, kontzientea egoteko inkontzienteak egon behar du.

Subjektua besteen irudi eta esanahietan besterentzen da, kontzienteki eta inkontzienteki; kanpokoa zaion ordena sinbolikoak programatzen du. Subjekturik ez dagoela, gauzatu gabe dagoela eta ez dela izatera heldu esango du Lacanek. Subjektua esanezina, ezereza eta negatibotasuna da, eta hori da bere sendotasuna. Benetako adierazlea ezer adierazten ez duen hura da. Zenbat eta gehiago ezereza adierazi, orduan eta ezabaezinagoa (Bannet 1989).

18

Whereas Saussure argues that the signifier and the signified are mutually interdependent, Lacan states that the signifier is primary and produces the signified. The signifier is first of all a meaningless material element in a closed differential system; this ‘signifier without the signified’ is called by Lacan the ‘pure signifier’, though this is a question of logical rather than chronological precedence. ‘Every real signifier is, as such, a signifier that signifies nothing.

The more the signifier signifies nothing, the more indestructible it is’ (S3, 185).

It is these meaningless indestructible signifiers which determine the subject; the effects of the signifier on the subject constitute the unconscious, and hence also constitute the whole of the field of psychoanalysis (or. 189, Evans, 2006).

Lacanentzat, Inkontzientea Bestearen diskurtsoa da eta erregistro sinbolikoa errotiko bestetasunaren edo Bestearen eremua da.

The symbolic is also the realm of radical alterity which Lacan refers to as the OTHER. The UNCONSCIOUS is the discourse of this Other, and thus belongs wholly to the symbolic order. The symbolic is the realm of the Law which regulates desire in the Oedipus complex. It is the realm of culture as opposed to the imaginary order of nature. Whereas the imaginary is characterised by dual relations, the symbolic is characterised by triadic structures, because the intersubjective relationship is always ‘mediated’ by a third term, the big Other.

The symbolic order is also the realm of DEATH, of ABSENCE and of LACK. The symbolic is both the PLEASURE PRINCIPLE which regulates the distance from the Thing, and the DEATH DRIVE which goes ‘beyond the pleasure principle’ by means of repetition (S2, 210); in fact, ‘the death drive is only the mask of the symbolic order’ (S2, 326) (or. 203-204, Evans, 2006).

He saw the unconscious not as a dark dungeon full of libidinal imps hiding behind rational volition and planning unwholesome incursions, but as the “discourse of the Other,” that is, as a systemic social formation, a hoard of words, names, and sentences out of which collective utterances are made; this hoard of words also accounts for my own singularity, thanks to the agency of the specific condensation of signifiers that appears as a symptom, that is, my symptom (or. XI-XII, Rabaté, 2006).

Legeak eta Ediporen konplexuak erregulatzen dute desira. Ordena imajinarioko harremanak bitarikoak dira eta ordena sinbolikoa hirutariko erlazioek eratzen dute.

Ordena sinbolikoan pertsonen arteko harremanak hirugarren batek (Beste Handiak) bitartekotzen ditu. Sinbolikoak egituratzen ditu imajinarioa eta subjektibotasuna.

Imajinariotik harantzago, ordena sinbolikoraino sartu behar du psikoanalisiak (Lacan, 1966).

Lacanen iritzian, eremu sinbolikoa kulturak eta hizkuntza sareak osatzen dute eta sare horretan gertatzen da haurraren garapen osoa, baita fase imajinarioko garapena ere.

Irudimenaren estadioko ispilu aroan haurra irudi batean harrapatua gelditzen denean ere, hizkuntzaren sarean bildua dago haurra. Haurra izenen eta hitzen bidez lotzen zaio irudiari. Haurra irudi batekin eta adierazle batekin (sinbolikoki) identifikatuko da; alde batetik, irudi batekin identifikatuko da, modu nartzisikoan eta, bestetik, identifikazio sinbolikoa gauzatuko du. Sinbolikoarekiko identifikazio hori Niaren Idealarekiko identifikazio deitzen du Lacanek. Hizkuntzako edukiak hitzetan bildu eta gordeko ditu 19

inkontzientean, eta gero hitzen sarea izango da subjektuaren bizitza inkontzientetik kontrolatuko duena. Lacanek hizkuntzaren aldera biratu zuen psikoanalisia.

Psikologiatik urrundu zuen. Medikuntzako zientzien artean baino areago, arte liberalen artean kokatzen zuen Lacanek psikoanalisia. Kulturaren historiak bere monumentuak aztertzen dituen moduan, sintomak gorputzaren monumentu gisara aztertu behar zituen psikoanalisiak (Rabaté, 2006).

Lacanen iritziz, pertsona batek irudi bat bereganatzen duenean, irudia norbera balitz bezala ezagutzen duenean, eraldaketa bat gertatzen da harengan. Bi identifikazio mota gerta daitezke, Lacanen arabera: imajinarioa eta sinbolikoa. Lehen identifikazioan (imajinarioan) haurrak bere irudia ispiluan islatua ikusten du eta irudi horrekin identifikatzen da. Kanpoko irudi horrekin identifikatuz egituratzen da haren Nia. Ispilu aroko lehen identifikazio hori dago Ni Idealaren sustraian. Bigarren identifikazioa, identifikazio sinbolikoa edo adierazlearekiko identifikazioa, lehen identifikazioaren gain eratzen da eta identifikazio imajinarioaren partaide da. Identifikazio sinbolikoa Ediporen Konplexuaren garaian gertatzen den aitarekiko identifikazioa da eta identifikazio horretatik sortzen da Niaren Ideala. Bigarren identifikazio horri esker subjektuak lehen identifikazioaren erasokortasuna gainditzen du.

From early on in his work, Lacan distinguishes between imaginary identification and symbolic identification.

1. Imaginary identification is the mechanism by which the ego is created in the MIRROR STAGE; it belongs absolutely to the imaginary order. When the human infant sees its reflection in the mirror, it identifies with that image. The constitution of the ego by identification with something which is outside (and even against) the subject is what ‘structures the subject as a rival with himself (E, 22) and thus involves aggressivity and alienation. The mirror stage constitutes the ‘primary identification’, and gives birth to the IDEAL EGO. 2. Symbolic identification is the identification with the father in the final stage of the OEDIPUS COMPLEX which gives rise to the formation of the EGO-IDEAL. It is by means of this secondary identification that the subject transcends the aggressivity inherent in primary identification (E, 23), and thus can be said to represent a certain ‘libidinal normalisation’ (E, 2). Although this identification is called ‘symbolic’, it is still a ‘secondary identification’ (E, 22) modelled on primary identification and thus, like all identification, partakes of the imaginary; it is only called ‘symbolic’ because it represents the completion of the subject’s passage into the symbolic order (or. 82-83, Evans, 2006).

By exploring Lacanian concepts such as the “mirror stage,” the “letter,” the “mathemes,” the “symptom,” “desire,” “jouissance,” “the phallus,” or the “formulas of sexuation,” they will guide us on the many paths of Lacan’s map of the modern soul. In their different ways and styles, they remind us that if the unconscious exists, it is not simply located in our brains, in packs of neurons or chemical reactions triggered by hormones, but more fundamentally, because we are born into language and are therefore what Lacan called “parlêtres” – speaking, suffering, and desiring beings (or. XV, Rabaté, 2006).

Lacanentzat ordena sinbolikoak antolatzen du irudimenezkoaren eremua.

Gizakiarengandik at dago sinbolikoa eta subjektuaren aurretik dago. Ordena sinbolikoko adierazleak dira irudiei beren esanahia ematen dietenak (Diatkine, 2007). Erregistro 20

sinbolikoko eredu ideal batekin sinbolikoki identifikatzen denean, irudi imajinarioen atzaparretatik ihes egin eta erregistro sinbolikoan sustraiak botatzen ditu haurrak; erregistro horretan kokatzean, irudiaren mundua gainditzen du. Aurrerantzean, hizkuntzak bitartekotu du haurrak irudiarekin duen harremana. Haurrak sare sinboliko konplexu batean konbinatuko eta antolatuko ditu irudiak. Ikuspegi horretatik, ezberdinak dira Lacanentzat Ni Ideala eta Niaren Ideala. Ni Ideala norberak ispilutik edo imajinariotik bereganatzen duen irudia da. Niaren Ideala, berriz, osagai sinbolikoak haurrari ematen dion kokalekua; kokaleku horretatik begiratzen dio besteak norberari.

Adibidez, norbaitek abesti bat ongi abesten duenean, abeslari batekin identifika liteke.

Abeslari hori da haren Ni Ideala. Baina eremu sinbolikoa egituratzeko garrantzia duena hau da: norentzat identifikatzen da abeslariarekin? Ikuspegi hori adierazten du Niaren Idealak. Lacanek, batetik Nia eta Ni Ideala eta, bestetik subjektua eta Niaren ideala bereizten ditu: Nia irudimenezkoarekin erlazionatzen du eta Niaren Ideala edo subjektua, sinbolikoarekin (Lacan, 1953).

Thus in the 1953–4 seminar, he develops the OPTICAL MODEL to distinguish between these two formations. He argues that the ego-ideal is a symbolic introjection, whereas the ideal ego is the source of an imaginary projection (see S8, 414). The ego-ideal is the signifier operating as ideal, an internalised plan of the law, the guide governing the subject’s position in the symbolic order, and hence anticipates secondary (Oedipal) identification (S1, 141) or is a product of that identification (Lacan, 1957–8). The ideal ego, on the other hand, originates in the specular image of the mirror stage; it is a promise of future synthesis towards which the ego tends, the illusion of unity on which the ego is built. The ideal ego always accompanies the ego, as an ever-present attempt to regain the omnipotence of the preoedipal dual relation (or. 53, Evans, 2006).

Lacanek funtzio imajinarioa duen Ni Ideala eta hizkuntzak determinatzen duen eremu sinbolikoa (Niaren Ideala eta Supernia) bereizten zituen. Supernia eta Niaren Ideala aitarekin identifikatzearen emaitzatzat hartu zituen. Ni Idealaren jatorria ordena imajinarioko ispilu irudian aurkitu behar da; irudimen arloko proiekzioan du jatorria; niaren batasunaren eta sintesiaren ilusioak sortua da; niaren irudiari loturik doa. Ni Idealak Ediporen aurretiko bitariko erlazioaren guztiahaltasuna lortu nahi du. Niaren Idealaren jatorria, berriz, introiekzio sinbolikoan aurkitu behar da. Niaren Ideala ordena sinbolikoko adierazlearen eta identifikazioaren emaitza da, eta barneratutako legezat har liteke. Niaren Idealak Niaren koordenada inkontzienteei begiratzen die, legea jartzen du aurretik eta atsegingarri izatea bigarren mailan. Ni Idealak aginduari baino gehiago begiratzen dio atsegingarri izateari (Lacan, 1966).

Funtzio sinbolikoaren ardatza Aitaren izena da (Name-of-the-Father; Nom-duPère) eta ardatz hori baliatu zuen Lacanek 1950eko hamarkadan intzestuaren debekua adierazteko. Aitaren Izena aita sinbolikoari dagokio: bera da lege funtzioa eta debeku funtzioa betetzen dituena. Legea esatean Lacan ez da lege konkretuez ari, gizarteko harreman eta elkartrukeen itunak eta ahaidetasunezko erlazioak artikulatzen dituzten legearen oinarrizko printzipio unibertsalei buruz baizik. Legeek eta hizkuntzak osatzen duten sare sinbolikoak bereizi egiten ditu gizakiak eta animaliak, ordena sinbolikosoziala eta ordena naturala. Kulturaren eremuari dagokio erregistro sinbolikoa; ordena imajinarioa, berriz, naturaren eremuari dagokio. Hizkuntza eta legeak batera doaz, ez baitago legerik, hizkuntza batean gorpuztua ez dagoenik; legeak eta hizkuntzak erregulatzen dituzte pertsonen harreman sexualak. Errepresentazio sinbolikoa 21

hizkuntzan oinarritzen da eta tratamendu psikoanalitikoa hizkuntzaren bidez eta eremu sinbolikoaren baitan gauzatzen da (Lacan, 1966).

The symbolic father is the fundamental element in the structure of the symbolic order; what distinguishes the symbolic order of culture from the imaginary order of nature is the inscription of a line of male descendence. By structuring descendence into a series of generations, patrilineality introduces an order ‘whose structure is different from the natural order’ (S3, 320). The symbolic father is also the dead father, the father of the primal horde who has been murdered by his own sons (see Freud, 1912–13). The symbolic father is also referred to as the NAME-OF-THE-FATHER (S1, 259) (or. 63, Evans, 2006).

Gizakiaren aliantzak arautzen dituen legea eta hizkuntza batera doaz. Naturan bikoteak modu indiskriminatua elkartzen dira, baina kulturaren erreinuan oinarrizko lege bat dago. Animalien munduan ama semearekin elkar liteke, denborak edo absentziak harremanak lausotu baditu. Animaliek ez daukate beren identitateak finkatzeko modurik. Gizartean zer dagoen baimendua eta zer ez erabakitzeko garaian hizkuntzak finkatzen ditu harremanak izendatzeko aukerak eta kokalekuak; hizkuntzak finkatzen ditu identitateak, harremanak, tabuak. Hitz multzoa baino areago ordena sinbolikoa da hizkuntza. Ordena sinboliko horri esker subjektuek arlo imajinarioko besterentze suntsitzailea gaindi dezakete, baina ordena horrek berak ere besterentzen du.

Lacanentzat hizkuntzak ez die erreferentzia zuzenik egiten gauzen errealitateari, subjektuari berari baizik; sistema auto-erreferentziala da. Lacanentzat, adierazleek ez dituzte gauzak errepresentatzen, esanahiak baizik. Adierazleak elkarrekin harremanean jartzean, hor sortzen diren ezberdintasunetatik sortzen dira esanahiak. Horrela, “luzea” hitzaren esanahiak ez dator esperientzia natural batetik, sistema sinbolikoan beste hitz batekin, “motzarekin”, duen oposiziotik baizik. Hizkuntzak gauzaren heriotza barnehartzen du. Ordena sinbolikoak bere esanahi pautak jartzen ditu gauzen lekuan. Gauzak eta esperientzia ezabatu egiten dira. Ordena sinbolikoa mundu errealetik ez datozen oposizioek eratzen dute; oposizio horiek dira ordena sinbolikoa eta ordena horren ardatzak eta egitura eraikitzen dituztenak; ordena horrek gizakiarentzat errealitate bat eraikitzen du eta errealitate horretan orientatzen da gizakia. Hizkuntzak errealitatea islatu baino gehiago, errealitatea sortu egiten du. Hitzen munduak gauzen mundua sortzen du. Esanahien sareak natura eta errealitatea ordezkatzen ditu.

Hizkuntzak beste besterentze bat ere eragiten du. Hizkuntzak kanpoko ordena bat ezartzen du; naturaren izaera ulertzeko modua eta haren identitatea determinatzen ditu. Hizkuntzak elkar-trukea ahalbidetzen du eta elkratrukeen izaera aurredeterminatzen du. Haurrari izen bat ematen zaion unetik, hark ordena sinbolikoan izango duen kokalekua zehazten da. Harreman sinbolikoak eragin gehiago du ugaltze ekintzak baino. Harreman sexualak ere ordena sinbolikoak determinatzen ditu, lege baten esanetara daude. Persona batek ezin ditzake harreman sexualak izan eremu sinbolikotik at. Gure identitatea eta harremanak determinatzen dituena ordena sinbolikoa da.

Haurra amaren desiraren objektu den aitaren phallusarekin identifikatzen da.

Aita legearen ordezkaria eta phallusaren adierazlea da. Oinarrizko adierazlea aitaren heriotzaren ondorioz sortua da. Aitaren adierazleak ezartzen du legea. Aitaren heriotza dago Aitaren Izenaren, Aita Sinbolikoaren edo legearen jatorrian. Aitaren heriotzaren ondorioz, ordena sinbolikoan harrapatua gelditzen da gizakia. Jatorrizko hilketan dago 22

lege unibertsalaren jatorria. Aita hil delako dena aske dela pentsatzea okerra da, juxtu aita hil delako ezer ez delako zilegi (Lacan, 1966).

Ordena sinbolikoak gainditu egiten du ordena imajinarioko antzekotasun eta simetriaren ilusioa. Ediporen konplexuak bitariko harremanetatik hirutarikoetara (edo lautarikoetara), imajinariotik sinbolikora eramaten du haurra. Ediporen Konplexuaren aurretiko aroan marrazten duen hirugarren elementuak (phalo imajinarioak) amaren eta haurraren artean jokatzen du. Baina, Ediporen Konplexuan Aitaren Irudia sartzen denean, laugarren elementu moduan sartuko da amaren, haurraren eta phallusaren artean. Lacanentzat, amak, haurrak eta falo imajinarioak osatzen duten egitura triangeluar izatetik, aita-falo-ama-haurra egitura izatera pasatzen da Ediporen konplexua. Une jakin batean, aita eta faloa bateratu egingo dira.

The phallus is one of the three elements in the imaginary triangle that constitutes the PREOEDIPAL PHASE. It is an imaginary object which circulates between the other two elements, the mother and the child (S3, 319). The mother desires this object and the child seeks to satisfy her desire by identifying with the phallus or with the phallic mother. In the Oedipus complex the father intervenes as a fourth term in this imaginary triangle by castrating the child; that is, he makes it impossible for the child to identify with the imaginary phallus. The child is then faced with the choice of accepting his castration (accepting that he cannot be the mother’s phallus) or rejecting it (or. 144, Evans, 2006).

Thus, in addition to the three elements of the Oedipus complex (mother, child, father), Lacan often speaks of a fourth element; sometimes he argues that this fourth element is DEATH (Lacan, 1953b:237; S4, 431), and at other times he argues that it is the PHALLUS (S3, 319) (or. 161, Evans, 2006).

Fase imajinarioan, Ediporen fasearen aurretiko fasean, haurraren, amaren eta falo imajinarioaren arteko hirutariko harremanak gertatzen dira eta harreman horietan ez dago bitartekotza egiten duen terminorik. Lacanentzat, Ediporen aurretiko fasean ere haurra ez da amarekin bakarrik egoten; bitariko harremana ez, baizik hirutarikoa gertatzen da han ere. Hirugarren terminoa haurraren eta amaren artean bitartekaritza lana egiten duen Phallusa da. Irudimenaren erregistroko objektu bat da Phallusa.

Lacanentzat, Ediporen Konplexuaren lehen fasea da triangelu imajinarioa. Haurrak amaren gabezia edo hutsunea hautematen duenean, amarekin eta phallusarekin triangelu imajinario bat eraikitzen du. Haurra konturatzen denean ezin daitekeela izan amaren phallusa, hura asebetetzea lortzen ez duelako, laugarren terminoa (aita) sartzen da jokoan. Aita izango da lege sinbolikoan oinarrituta phallusa duena. Phallusa ez da objektu bat, baizik zeinu edo adierazle baten bidez bete daitekeen hutsunea. Adierazle horrek amak nahi duenarekin erlazionaturiko zerbait adierazten dio haurrari (FeherGurewich, 2003).

The opposition between imaginary dyads and symbolic triads is complicated by Lacan’s discussion of the ‘imaginary triad’ (E, 197; S4, 29). The imaginary triad is Lacan’s attempt to theorise the PREOEDIPAL STAGE in terms other than those of a merely dual relationship, and refers to the moment preceding the Oedipus complex, when a third element (the imaginary phallus) circulates between the mother and infant. When the father intervenes in the Oedipus complex he can therefore be seen either as a third element (between mother and child) or as a fourth element (in addition to mother, child and phallus). It is for this reason that Lacan writes that in the Oedipus complex ‘it is not a question of 23

a father-mother-child triangle, but of a triangle (father)-phallus-mother-child’ (S3, 319) (or. 49, Evans, 2006).

In contrast to the duality of the imaginary order, the symbolic order is characterised by triads. In the symbolic order all relations involve not two but three terms; the third term is the big Other, which mediates all imaginary dual relations. The illusion of reciprocity in the imaginary dual relationship contrasts with the symbolic, which is the realm of ‘absolute non-reciprocity’ (Ec, 774).

The Oedipus complex is the paradigmatic triangular structure, since the Father is introduced into the dual relation between mother and child as a third term.

The Oedipal passage from a dual relation to a triangular structure is none other than the passage from the imaginary to the symbolic order. Indeed, the very concept of structure itself involves a minimum of three terms; ‘there are always three terms in the structure’ (S1, 218) (or. 49, Evans, 2006).

Whether described as preoedipal, or as a moment in the Oedipus complex itself, the imaginary triangle of mother, child and phallus arises when the infant perceives a lack in the mother. The infant realises that the mother is not completely satisfied with him alone,but desires something else (the phallus). The child then seeks to be the phallus for the mother, which involves him in a seductive game of lures in which the child ‘is never really there at the place where he is, and is never completely absent from the place where he is not’ (S4, 193; see also S4, 223–4). In the seminar of 1956–7, where Lacan analyses the case of Little Hans (Freud, 1909b), he shows how, for a while, this game is satisfying for Hans, and argues that there is nothing inherent in it that would put an end to this preoedipal paradise (S4, 226). However, at some point something else intervenes which introduces a discordant note of anxiety into the game. This ‘something else’ is the first stirring of the drive, which manifests itself in infantile masturbation (S4, 225–6). The intervention of the real organ in this way transforms the imaginary triangle into a deadly game, an impossible task, in which the child is completely prey to the arbitrary desire of the omnipotent devouring mother (S4, 69, 195). The child is only saved from this deadly game by the intervention of the father as a fourth term, the father who rightfully claims possession of the phallus on the basis of a symbolic law (or. 152, Evans, 2006).

Sinbolikoa Legearen erreinua da; lege horrek erregulatzen du desira Ediporen Konplexuan. Sinbolikoaren legeak kulturaren erreinua eratzen du, naturaren erreinu imajinarioari oposatua dagoena. Legeak eta egiturak hizkuntzaren bidez gauzatzen dira.

Baina hizkuntzat imajinarioaren eta sinbolikoaren dimentsioak biltzen ditu.

Imajinarioan hirutariko erlazioak gertatzen dira; sinbolikoan lautariko egiturak agertzen dira; pertsonen arteko harremana laugarren terminoak, Beste Handiak, bitartekotzen du.

Eremu Sinbolikoa bestetasun erradikalaren, heriotzaren, absentziaren eta gabeziaren erreinua da. Hizkuntzaren adierazleek ez dute existentzia positiborik, elkarrekiko dituzten ezberdintasunek definitzen dituzte. Inkontzientea Bestearen diskurtsoa da eta hori ordena sinbolikoari dagokio.

Inkontzienteak ihes egiten digu eta ezin dugu kontrolatu. Ordena sinbolikoak egituratzen du inkontzientea. Ordena sinbolikoak eta hizkuntzak Beste Handia osatzen dute. Beste horrek osatzen du Inkontzientearen nukleoa, Bestearen diskurtsoa baita Inkontzientea. Inkontzientea logika hutsak, adierazleak, definitzen du. Inkontzientea gu 24

zeharkatzen gaituen hizkuntza da, guregandik zehar hitz egiten duena. Hizkuntzaren sarean harrapatuak gaude: hizkuntzaren baitan jaiotzen gara, hizkuntzaren bidez adierazten ditugu geure desirak eta besteenak. Pertsona bakoitzaren subjektutasuna ordena sinboliko kolektibo batean oinarritzen da (Lacan, 1966; Rabaté, 2006).

Haurra konturatzen denean bere desirak ezin dituela osoki bete, uko egiten dio ama asebeteko duen objektu idealizatu (falo) izateari. Debekuek eta gabeziak arautzen dute desiraren dinamika. Ordena sinbolikoa adierazletik adierazlera doa, gabezia horiek ordezkatuz. Gabezia hori izatearen gabezia da, objektu baten gabezia baino areago.

Lacanentzat, izatearen gabeziaren metonimia da desira. Izatearen gabezia desirari lotua dago eta edukitzearen gabezia eskaerari lotua dago. Ordena sinbolikoan hutsarteak tarte beteak bezain adierazleak dira. Izatearen gabezia dago esperientzia analitikoaren bihotzean (Lacan, 1966).

The term ‘lack’ is always related, in Lacan’s teaching, to DESIRE. It is a lack which causes desire to arise (see S8, 139). However, the precise nature of what is lacking varies over the course of Lacan’s work. When the term first appears, in 1955, lack designates first and foremost a lack of BEING (there are close parallels with Sartre here; see Sartre, 1943). What is desired is being itself.

‘Desire is a relation of being to lack. The lack is the lack of being properly speaking. It isn’t the lack of this or that, but lack of being whereby the being exists’ (S2, 223). Lacan returns to this theme in 1958, when he argues that desire is the metonymy of the lack of being (manque à être; translated by Sheridan as ‘want-to-be’ and by Schneiderman as ‘want of being’; see E, 259). The subject’s lack of being is ‘the heart of the analytic experience’ and ‘the very field in which the neurotic’s passion is deployed’ (E, 251). Lacan contrasts the lack of being, which relates to desire, with the lack of having (manque à avoir), which relates to demand (Ec, 730) (or. 98, Evans, 2006).

Lacanen subjektua egitura sinboliko batean txertatua dago. Subjektua adierazle kate batek zeharkatzen du eta adierazleak inkontzientean ainguratzen dira. Pertsonaren egituran Nia ez da nagusi, adierazlea subjektuak beste adierazle batentzat adierazten duena baita. Deskartesek zerabilen “nik pentsatzen dut” esaldiaren ordez beste hau darabilte Freudek eta Lacanek: “hark hitz egiten du”. Subjektua zatitua dago eta haren inkontzienteak ez daki zer daraman bere hitzak. Inkontzientearen subjektua edo desiraren subjektua debekuek ezabatzen edo barratzen dute; ez dira gauza bera subjektua eta nia (Lacan, 1966).

Lacan defines a signifier as ‘that which represents a subject for another signifier’, in opposition to the sign, which ‘represents something for someone’.

(S11, 207). To be more precise, one signifier (called the master signifier, and written S1) represents the subject for all other signifiers (written S2). However, no signifier can signify the subject (or. 189, Evans, 2006).

Lacanek ezagutzen zuen Levi-Strauss-ek gizarte primitiboen ahaidetasun sistemei buruz egindako lana: “The Elementary Structures of Kinship” (1949). Gizarte primitiboetan ezkontza harremanen arabera egituratzen zen gizartea eta hortik eratortzen ziren beste gizarte harreman guztiak. Ahaidetasuna egituratzean emakumeek zeinu moduan jokatzen zuten eta emakumeen trukeek hizkuntzako adierazleen moduan funtzionatzen zuten. Levi-Strauss irakurtzeak ondorio honetara eraman zuen Lacan: gizarteko harremanek egitura inkontziente bat dute eta ahaidetasun sisteman elkartruke 25

sinbolikoak gertatzen dira. Espazio inkontzientean adierazleek modu autonomoan, beren kabuz, funtzionatzen dute eta sinbolizatzen dutena baino errealagoak dira (Roudinesco 1999). Lacanek Levi-Strauss-en eskutik ezagutu zuen Ferdinand de Saussure.

Hizkuntzaren sistemaren barnean zeinuek soinu-irudiak eta kontzeptuak konektatzen dituzte; ez dituzte izenak gauzekin konektatzen. Saussure-ek bereiztezintzat hartzen zituen zeinuaren bi alderdiak, baina Lacanentzat lehentasuna zuen adierazleak; adierazia ez zegoen adierazlearen aurretik. Zeinua honela adierazten zuen: adierazlea/adierazia.

Adierazleak beste adierazle bati egiten zion erreferentzia, batez ere, eta ez adieraziari.

Adierazlearen eta adieraziaren artean barra bat jartzen duen Lacanek; barra horrek zeinuaren zatiketa adierazten zuen. Pertsona etengabe zeinuak sortzen ari zen: adierazle batek bestearengana bidaltzen zuen, eta beste horrek hirugarren batengana. Adierazle baten esanahia ez zen zerbait finkoa; Lacanentzat, adieraziaren eta adierazlearen arteko harremana arbitrarioa eta konbentzionala zen. Adierazlearen azpiko adierazia ez zen finkoa, etengabe irrist egiten baitzuen. Horregatik esanahia egonkortzeko ainguratze puntuak jarri behar ziren. Esanahia hizkuntzaren zeinuen arteko harremanetatik zetorren, eta ez zeinu indibidualetatik. Esaldietako hitzak aukeratzean, ardatz sintagmatikoan sintaktikoki egoki datozen hitzak hautatzen ditugu (Lacan, 1966; Nobus, 2003).

The most conspicuous difference between Saussure’s and Lacan’s diagrams concerns the positions of the signifier and the signified relative to the bar that separates them. Whereas in Saussure’s schema, the signified and the signifier are located above and beneath the bar respectively, in Lacan’s version their position has been interchanged. Secondly, whereas Saussure’s diagram suggests if not an equivalence, at least a parallelism between the signified and the signifier, owing to the similarity with which they are graphically inscribed above and beneath the bar, Lacan’s algorithm underscores visually the incompatibility of the two terms. For in Lacan’s formula the signifier is written with an uppercase letter (S) and the signified appears in lower-case type (s), and is italicized (s) (or. 53, Nobus, 2006).

Lacan argues that the relationship between signifier and signified is far more precarious; he sees the BAR between them in the Saussurean algorithm (see Figure 18, p. 184) as representing not a bond but a rupture, a ‘resistance’ to signification (E, 164). Firstly, the signifier is logically prior to the signified, which is merely an effect of the play of signifiers. Secondly, even when signifieds are produced, they constantly SLIP and slide underneath the signifier; the only things that detain this movement temporarily, pinning the signifier to the signified for a brief moment and creating the illusion of a stable meaning, are the POINTS DE CAPITON. Signification is, in Lacan’s work, not a stable bond between signifier and signified, but a process—the process by which the play of signifiers produces the illusion of the signified via the two tropes of metonymy and metaphor (or. 188, Evans, 2006).

Lacan uses the verb ‘slip’ (and its corresponding noun, ‘slippage’) to describe the unstable relationship between the signifier and the signified. The term thus emphasises the different ways in which Saussure and Lacan conceive of SIGNIFICATION; for Saussure, signification was a stable bond between signifier and signified, but for Lacan it is an unstable, fluid relationship. It is impossible to establish a stable one-to-one link between signifiers and 26

signifieds, and Lacan symbolises this by inscribing a bar between them in the Saussurean algorithm (see Figure 18, p. 184). The signified slips and slides under the bar of the Saussurean algorithm are in a continuous movement (E, 154), a movement which is only temporarily detained by the POINTS DE CAPITON. When there are not enough points de capiton, as is the case in PSYCHOSIS, the slippery movement of signification is endless, and stable meanings dissolve altogether (or. 192, Evans, 2006).

Zergatik aldatzen du Lacanek Saussureren zeinu linguistikoaren eskema? LeviStraussek zioen bizitza sozialak eta hizkuntzak errealitate autonomo bera dutela.

Objektu sinbolikoak objektu sinbolizatuak baino garrantzitsuagoak dira. Levi-Straussek zioen adierazlea ez dela erabat egokitzen adieraziarekin (Nobus, 2006).

In light of Lévi-Strauss’s singular espousal of structural linguistics, Lacan’s alleged distortion of the Saussurean sign becomes evidently more considerate and less idiosyncratic, less erratic and more deliberate. In defending the “primordial position of the signifier” and defining the line separating the signifier and the signified as a “barrier resisting signification” (E/S, p. 149), Lacan simply reiterated and formalized the ideas that Lévi-Strauss had already professed some seven years earlier. Although he did not mention his friend anthropologist by name in his seminal 1957 article on the value of Saussure’s theory for psychoanalysis, Lacan attributed to the Swiss linguist what was in reality a Léevi-Straussian conception of the relationship between the signifier and the signified. And until the end of his intellectual career, Lacan did not budge an inch on the supremacy of the signifier and the “inadequation” of its relationship with the signified, the two hallmarks of Lévi-Strauss’s take on structural linguistics (or. 56, Nobus, 2006).

Saussuren iritzian, esan behar duguna gure egitura inkontzienteak erabakitzen du eta egitura hori hizkuntzaren sareak eraikitzen du. Inkontzientearen eta hizkuntzaren arteko erlazioa hizkuntzaren ardatz paradigmatiko eta sintagmatikoen bidez (Saussure) eta haien ordezkatzaile ziren metafora eta metonimiaren irudien bidez azaldu zuen Roman Jakobson-ek. Metafora ardatz paradignatikoari, hautespenaren ardatzari dagokio eta haren arabera, hitz bat edo adierazpen bat erabiltzen da, beste zerbait adierazteko.

Metaforaren egiturari esker adierazle katearen hertsapenei ihes egin diezaiekegu, adierazle bat (adierazle kate batekoa) beste batez (beste adierazle kate batekoa) ordezkatuz. Sintomak metafora-mekanismo baten emaitzak dira (Tombras, 2019).

Metonimia ardatz sintagmatikoari edo konbinazioaren ardatzari dagokio; hurbiltasunezko erlazioan oinarrituta, termino batek beste bati egiten dio erreferentzia, haren ondokoa delako.

On the basis of a distinction between two kinds of aphasia, Jakobson distinguished two fundamentally opposed axes of language: the metaphorical axis which deals with the selection of linguistic items and allows for their substitution, and the metonymic axis which deals with the combination of linguistic items (both sequentially and simultaneously). Metaphor thus corresponds to Saussure’s paradigmatic relations (which hold in absentia) and metonymy to syntagmatic relationships (which hold in praesentia) (Jakobson, 1956) (or. 114, Evans, 2006).

27

Lacanek Jakobsonen metafora eta metonimiaren egituren eredua baliatu zuen Freuden amets-lanaren kondentsazio eta desplazamendu azaltzeko. Kondentsazio prozesuan amets batean hainbat zeinu edo irudi konbinatzen dira eta irudi konposatu bat lortzen da. Horrela lortzen da konbinatu diren elementuen esanahia. Desplazamenduan zeinu batetik bestera transferitzen da esanahia. Inkontzientea hizkuntza baten modura egituratzen da eta metaforaren eta metonimiaren prozesu primarioak jarraitzen ditu.

Hizkuntza kontzientzia baino lehenagokoa da eta Inkontzienteak egitura bat ezartzen dio. Inkontzientea ez da bulkaden edo gauzen errepresentazioen gordailu bat.

Hizkuntzak errealitate bat islatu baino areago esperientziaren sistema baldintzatzen du; hizkuntzaren hertsapenak persona baten esperientzia ekoizten du (Lacan, 1966; FeherGurewich, 2006).

Jakobson: munduko hizkuntza guztietako soinuak bil litezke fonema edo bereizgarri gutxi batzuen konbinazio eta ordezkepenera. Ildo beretik doa Lévi-Strauss: ahaidetasun sistemen, mitoen edo ipuinen osotasuna azaltzeko nahikoa da ahaidetasunaren bereizgarri gutxi batzuk konbinatzea. Inkontzientearen egitura hizkuntzaren sareak determinatzen du. Pertsonaren inkontzientea adierazlez beteta dago eta hizkuntza bezala egituratua dago. Gizakiak besteekin dituen harremanak gidatzen dituena haren barneko egitura da (Burgoyne, 2003; Diatkine, 2007).

There is a structure in the unconscious; it is determined by the networks of language; and a human being is given coordinates so as to be able to navigate his or her relations with others by means of this internal structure, by this structuring that they live within. People’s judgments of the world – of their place in it, of the nature of their relations to others, and of who they are – are all structured by this apparatus of language. And just as a human subject is implicated in language, it seems that mathematics may also be implicated in this linguistic structuring. So to read the book of nature is no easy matter; it presupposes reading the texts in oneself (or. 70-71, Burgoyne, 2006).

Sinbolikoaren arloan adierazleak oro sartzen dira, hizkuntza barne dela.

Psikoanalisian adierazleen bidez ordenatzen eta aztertzen da analizatzailearen eta analizatuaren arteko harremana, eta errealitatea ere bai. Lacanentzat, sinbolikoaren erregistrotik bakarrik uler litezke inkontzientea, adierazleak, absentzia, aitaren izena, legea, arauak, tradizioak, erritualak, ohiturak, forklusioa. Haur jaioberria pertsonen arteko eta pertsonez gaindiko kultura testuinguruan kokatzen da eta testuinguru horrek eragina izango du haren bizitzan.

Zeinuaren adierazleak ez du objektu espezifiko eta objektibo bat adierazten.

Zeinuen sistema da zeinu baten esanahia erabakitzen duena. Zeinu batek beste zeinuen artean duen kokalekuak erabakitzen du haren esanahia.

Freudentzat eta Lacanentzat inkontzientea ez da instintu biologikoen egoitza.

Inkontzientea hizkuntza baten moduan egituratua dago; hitzek edo adierazleek subjektuarengan eragiten dituzten efektuen ondoriotzat hartu behar da inkontzientea.

Ordena sinbolikoak determinatzea du subjektua eta subjektuaren hizketaren efektuak ikusten dira inkontzientean, Inkontzientea Bestearen diskurtsoa baita. Inkontzientea ordena sinbolikoan kokatzen eta egituratzen da. Inkontzientea ez da barnean daramagun gordailu inkontziente objektibo bat; Inkontzientea kanpoan dago eta inguruko sare sinbolikoak determinatzen du. Inkontzientea, hizkuntza eta hizketa bezala, gizabanakoaz haraindikoa da eta subjektuarengandik kanpora geratzen da. Möebiusen bandaren bidez adierazi zuen Lacanek sistema kontziente eta inkontzientearen kontzeptua. Une batean kontziente dena hurrengoan inkontzientean geratzen da, 28

Möebius-en bandan barneko aurpegia kanpoko bihurtzen den modu berean edo kanpoko aurpegia berriro ere barneko bihurtzen den moduan (Greenshields, 2017; FeherGurewich, 2003).

Bestea dago adierazlearen jatorrian, Bestea eta adierazlea elkarri loturik baitaude. Gorputz irudiak Bestearen bidez hartzen du esanahi bat eta Bestearen hitza sinbolikoaren erregistroan mugitzen da. Hizki larriz idazten den Besteak dimentsio sinbolikoa adierazten du; hizki txikiz idazten denak imajinarioa eta fantasiaren mundua adierazten du. Beste Handiak errotiko bestetasuna adierazten du, erregistro sinbolikoan sustraitua dago eta gainditu egiten du ilusiozko bestetasun imajinarioa. Lacanek (1955) Beste Handia izendatzeko A (Autre) letra erabili zuen; beste txikia adierazteko, a (autre) letra. Beste txikia ez zen benetako Bestea, imajinarioko Niaren isla eta proiekzioa (ispiluko irudia) baizik.

In 1955 Lacan draws a distinction between ‘the little other’ (‘the other’) and ‘the big Other’ (‘the Other’) (S2, ch. 19), a distinction which remains central throughout the rest of his work. Thereafter, in Lacanian algebra, the big Other is designated A (upper case, for French Autre) and the little other is designated a (lower case italicised, for French autre). Lacan asserts that an awareness of this distinction is fundamental to analytic practice: the analyst must be ‘thoroughly imbued’ with the difference between A and a (E, 140), so that he can situate himself in the place of Other, and not of the other (Ec, 454).

1. The little other is the other who is not really other, but a reflection and projection of the EGO (which is why the symbol a can represent the little other and the ego interchangeably in SCHEMA L). He is simultaneously the COUNTERPART and the SPECULAR IMAGE. The little other is thus entirely inscribed in the imaginary order. For a more detailed discussion of the development of the symbol a in Lacan’s work, see OBJET PETIT A. 2. The big Other designates radical alterity, an other-ness which transcends the illusory otherness of the imaginary because it cannot be assimilated through identification. Lacan equates this radical alterity with language and the law, and hence the big Other is inscribed in the order of the symbolic. Indeed, the big Other is the symbolic insofar as it is particularised for each subject. The Other is thus both another subject, in his radical alterity and unassimilable uniqueness, and also the symbolic order which mediates the relationship with that other subject (or. 135-136, Evans, 2006).

Subjektua zatitua dago eta ez da bere buruaren jabe. a objektua desiraren kausa da; amaren desiraren objektua, amari falta zaion faloa da. Objektu horrek gabezia bat edo hutsune bat adierazten du. Objektu hori ez da premian oinarritzen, baizik hitzak irekitzen duen espazioan. Objektu horrek amaren zikiratzea edo falo gabezia sinbolizatzen du. Korapilo borromeoan hiru erregistrok (sinbolikoa, imajinarioa eta erreala) elkartzen diren gunea da a objektua. Lacanek faloa eta zakila bereizi zituen.

Atal biologikoa (zakila) baino gehiago interesatzen zitzaizkion faloak betetzen dituen funtzio imajinario eta sinbolikoa. Faloa ez da gizonezkoaren atal sexuala, baizik atal horrek fantasian duen funtzioa. Zakila da atal biologikoa eta faloak funtzio inajinario eta sinbolikoa ditu. Faloa adierazle bat da, esanahi efektuen multzoa adierazteko erabiltzen dena.

29

Errotiko Bestea hizkuntzaren eta legearen baliokidea da. Beste horrek bitartekotza lana egiten du pertsonen artean. Hizkuntza Bestearen lekuan sortzen da; ez Niaren lekuan. Hizkuntza Bestearen diskurtsoa da; ez Niarena. Subjektuaren kontzienteak ez du hizkuntza kontrolatzen, hizkuntza Bestearen diskurtsoa delako.

Haurrak ikusten du Bestea osorik ez dagoela, gabezia bat duela, ezabatua dagoela, zikiratua eta barratua dagoela, Bestearen hizkuntzan eta adierazleen sarean adierazleren bat falta dela. Gabezia horretatik abiatuta sortzen da zikiramenduaren konplexua.

Hizkuntza eta hizketa ez daude subjektuaren kontrol kontzientearen esanera, hitza Bestearengan eratzen baita; hitzaren jatorria Bestearengan dago, niarengan edo subjektuarengan baino areago. Hizkuntzak kontzientzia baino harantzago du jatorria.

Inkontzientea bestearen diskurtsoa da (Lacan, 1966).

Lacanek Hegelen ikuspegitik aztertzen du bestetasunaren arazoa. Ni bestearengan besterentzen banaiz, bestea ados ez dagoenean ni ezabatua gelditzen naiz.

Inkontzientearen dialektikak borrokara darama, gizakiak desiratzen duena bere desira aitortua izatea baita. Borroka sortzen da, bestearen aitorpena lortzeko bestea ezabatu beharrean gertatzen baita sarritan. Horrela, konturatzen da ezinezkoa dela bestearekin bizitzea. Nagusiaren eta mendekoaren arteko dialektika nagusitzen da. Heriotzara eramaten duen borroka batean oinarritzen da gizakiaren eraikuntza. Bestearen aitormena lortzeko heriotzaraino eraman dezakeen borroka bat egin behar da. Mirabeak ihes egin dio heriotza arriskuari, baina nagusiarentzat lan egitea onartzen du eta haren heriotzaren zain gelditzen da, babaitaki bera hilkorra dela eta nagusia ere bai (Lacan, 1966).

Lacanentzat gizakiaren bizitza eta jokaera ez ditu kontzientziak edo subjektu kartesiarrak gidatzen, inkontzienteak baizik. Lacanek inkontzienteko hizkuntza aztertzen du. Inkontzientearen egitura norberaren kulturako adierazleen logikak finkatzen du. Inkontzientea Bestearen diskurtsoa da. Inkontzientea eta Bestearen diskurtsoa determinatzen dutenak eremu sinbolikoko lege, arau, tradizio eta errituak dira. Niaren zentsura altxatzen denean, ametsak, lapsusak eta hutsegiteak agertzen dira eta horietan mozorroturik agertzen dira desira inkontzienteak.

Mendebaldeko kulturan Niaren kontzeptua Descartesen Cogitoari lotua zetorren eta Inkontzientearen kontzeptuak hankaz gora jarri zuen kontzeptu hori.

Inkontzientearen kontzeptuak eta esperientzia psikoanalitikoak Cogitoaren filosofia aldatu dute. Lacanen subjektuaren teoriak baztertu egiten ditu Descartesen cogitoa eta handik zetorren Niaren psikologia. Lacanentzat ez dira gauza bera Nia eta subjektutasuna, eta kontzientzia ez da gardena. Bereizi egin behar dira subjektibotasunaren kontzeptua eta Niarena. Izan ere, Nia eta Subjektua kontrajarri egiten dira eta baliokideak dira Inkontzientearen subjektua eta cogito kartesiarraren kontzeptua. Pentsatzen ez dudan tokian naiz eta ez naizen tokian pentsatzen dut (Roudinesco, 2003).

Niaren Psikologia Freuden psikearen eredu estrukturalean (1923ko Nia eta Zera) oinarritzen da eta 1930eko hamarkadan hedatu zen Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoaren bidez. Eredu estrukturalak Nia, Zera eta Supernia bereizten zituen.

Eredu horretan Niak bitartekaritza lana egiten zuen Zeraren, Superniaren eta Errealitatearen artean. Niaren garapena eta egitura aztertu zituzten Ana Freud (The Ego and the Mechanisms of Defence, 1936) eta Heinz Hartmann-ek (Ego Psychology and the Problem of Adaptation, 1939). Modu horretara, 1950az geroztik, Niaren Psikologiak markatu zuen Nazioarteko Psikoanalisi Elkartearen joera nagusia. Lacanen psikoanalizatzailea (Loewenstein) Niaren Psikologiaren ordezkari izan zen, baina Lacan gogor borrokatu zen Niaren Moldaeraren eta Autonomiaren kontra.

30

Subjektua hizkuntzaren sarean harrapatua dagoenetik, haren premien asebetetzea truke sinbolikoen sisteman txertatua dago; Besteak gidatzen du subjektuaren diskurtsoa eta lotura soziala. Oraindik hitz egiten ez dakien haurra ere hizkuntzaren munduan murgildua dago eta mundu horretan Besteak ematen dio izena, identitatea eta generoa.

Haurra objektu izatetik subjektu izatera pasatzen da. Babes gabe sentitzen da beharrak eta premiak sentitzen dituenean. Haurraren eskaera interpretatu eta bularra eskaintzen dionean, desiraren adierazle bihurtzen da amaren gorputzaren zati bat. Zikiratze konplexuaren ondorioz haurra amarengandik urruntzen da, hizkuntzaren munduan barneratzen da eta izatearen gozamena bizi du. Izatearen lehen gozamena, jatorrizko errepresioari lotua, inkontzientearen oinarria dena (Braunstein, 2006).

Ispilu aroan haurrak ispilura begiratzen duenean, ez da sentitzen gurasoek nahi zuten bezain zoragarria, amak begiratzen dionean haurrak ikusten baitu ezin duela hura erabat asebete. Haurrak ikusten du amari falta zaiona ez dela bera bakarrik; aitaren phallusa dela falta zaiona eta kitzikatzen duena. Phallusa besteari falta zaiona bezala agertzen da. Inork ez dauka phallusik. Phallus zikiratua da amari falta zaiona. Haurra phallusarekin identifika liteke fantasian, amaren desiraren objektu bere burua bihurtzeko. Zikiratzearen fantasian haurrak galdu egiten du ispiluko bere irudiaren zati garrantzitsu bat eta objektu erori eta eraitsiarekin identifikatzen da. Objektu horrek eragingo du Bestearen gozamena. Lacanek atsegin printzipiotik harantzago kokatzen du gozamena deitzen duen hori. Gozamena eta orgasmoa bereizten ditu. Neurotikoen gozamen inkontzientea haien sintometatik eratortzen da. Sintoma gozamena da (Diatkine, 2007)

2.3. Erreala 1970az geroztik erreala eta errealitatea bereizten zituen Lacanek. Erreala sinbolizatu ezina da; errealitatea, berriz, eraikuntza sinboliko eta imajinarioetan oinarritutako errepresentazio subjektiboz josten da (XXII. mintegia: Erreala, Sinbolikoa eta Imajinarioa. 1974–75). Errealak berezko gauza (Kanten numenoa) adierazten du.

Errealaren dimentsioa Irudimenaren erregistroaren eta erregistro sinbolikoaren mugetatik at gelditzen da. Erreala urrun dago zuzeneko esperientzien alderdi fenomenologikotik. Bere teoriaren garapenaren une batean psikosiari eta bestetasunari lotua ikusten du Erreala Lacanek. Geroago, ordea, absentziarik, negatibotasunik edo gabeziarik gabeko osotasun moduan hartzen du Erreala (Lacan, 1953; Feher-Gurewich, 2003).

On the one hand, the real cannot be known, since it goes beyond both the imaginary and the symbolic; it is, like the Kantian thing-in-itself, an unknowable x. On the other hand, Lacan quotes Hegel to the effect that the real is rational and the rational is real, thus implying that it is amenable to calculation and logic. It is possible to discern in Lacan’s work, from the early 1970s on, an attempt to resolve this indeterminacy, by reference to a distinction between the real and ‘reality’ (such as when Lacan defines reality as ‘the grimace of the real’ in Lacan, 1973a:17; see also S17, 148). In this opposition, the real is placed firmly on the side of the unknowable and unassimilable, while ‘reality’ denotes subjective representations which are a product of symbolic and imaginary articulations (Freud’s ‘psychical reality’). However, after this opposition is introduced, Lacan does not maintain it in a consistent or systematic way, but oscillates between moments when the opposition is clearly maintained and moments when he reverts to his previous custom of using the terms ‘real’ and ‘reality’ interchangeably (or. 163-164, Evans, 2006).

31

Privation, then, refers to the female’s lack of a penis, which is clearly a lack in the real. However, by definition, ‘the real is full’; the real is never lacking in itself, and thus ‘the notion of privation…implies the symbolisation of the object in the real’ (S4, 218). In other words, when the child perceives the penis (a real organ) as absent, it is only because he has a notion that it somehow should be there, which is to introduce the symbolic into the real. Thus what is lacking is not the real organ, for, biologically speaking, the vagina is not incomplete without one; what is lacking is a symbolic object, the symbolic phallus. Its symbolic nature is confirmed by the fact that it can be substituted by a child in the girl’s unconscious; in appeasing her penis envy by desiring a child, Freud argues, the girl ‘slips—along the lines of a symbolic equation, one might say—from the penis to a baby’ (Freud, 1924d: SE XIX, 178–9) (or. 153, Evans, 2006).

The real is thus no longer simply opposed to the imaginary, but is also located beyond the symbolic. Unlike the symbolic, which is constituted in terms of oppositions such as that between presence and absence, ‘there is no absence in the real’ (S2, 313) (or. 162, Evans, 2006).

Lacanentzat, eremu sinbolikotik forkluitutako adierazleek osatzen dute psikosiaren errealitatea (eldarnioa, haluzinazioa). Sinbolikoan absentzia badago, baina Errealean ez.

Sinbolikoan gabeziak, absentziak eta presentziak daude, baina Errealak arrakalarik ez du. Sinbolikoak ebaketa bat egiten du errealean eta bereizi egiten dira osagaiak, esanahia emateko prozesuan, baina errealean ez dira bereizten. Hitzen munduak sortzen du gauzen mundua. Gauza ez dago hitzaren zain, hark ordezkatu zain; hitza da gauza sortzen duena. Errepresentatzen duen munduaren aurretik dago hizkuntza. Sinbolizatu, ezagutu eta asimilatu ezin dena eta hizkuntzatik at gelditzen dena da Erreala.

Sinbolizatu ezina izateak ematen dio izaera traumatikoa. Errealitate psikikoa eremu sinboliko eta imajinarioan sortutako errepresentazio subjektiboek osatzen dute.

Whereas the symbolic is a set of differentiated, discrete elements called signifiers, the real is, in itself, undifferentiated; ‘the real is absolutely without fissure’ (S2, 97).

It is the symbolic which introduces ‘a cut in the real’ in the process of signification: ‘it is the world of words that creates the world of things—things originally confused in the hic et nunc of the all in the process of coming-into-being’ (E, 65). In these formulations of the period 1953–5, the real emerges as that which is outside language and inassimilable to symbolisation. It is ‘that which resists symbolization absolutely’ (S1, 66); or, again, the real is ‘the domain of whatever subsists outside symbolisation’ (Ec, 388). This theme remains a constant throughout the rest of Lacan’s work, and leads Lacan to link the real with the concept of impossibility. The real is ‘the impossible’ (S11, 167) because it is impossible to imagine, impossible to integrate into the symbolic order, and impossible to attain in any way. It is this character of impossibility and of resistance to symbolisation which lends the real its essentially traumatic quality. Thus in his reading of the case of Little Hans (Freud, 1909b) in the seminar of 1956–7, Lacan distinguishes two real elements which intrude and disrupt the child’s imaginary preoedipal harmony: the real penis which begins to make itself felt in infantile masturbation, and the newly born sister (S4, 308–9) (or. 162-163, Evans, 2006).

32

Adierazleak ez du errealitate bat adierazten, baizik beste adierazle bati egiten dio erreferentzia. Hizkuntzak bere burua bakarrik ukitzen du. Hizkuntza sistema itxi bat da; ez dio erreferentziarik egiten hizkuntzaz kanpoko errealitate bati. Giza esperientziak ezin du errealitatea (numenoa) atzeman; gizakia errealitate horren hautemate mugatuetara bakarrik sar liteke: fenomenora, ez errealitate berera. Idealismo neokantiarrarentzat gizakiak beren hautemate aparailuaren burbuilan harrapatuak daude.

Hizkuntzaren kaiola edo espetxe bat sortu dute: adierazleen amaigabeko labirinto bat, gizadia errealitatetik bereizten duena.

Teoria psikoanalitikoak dio giza errealitatearen alderdi bat ezin dela sinbolizatu eta errepresentatu; erreala modu ezberdinetara aurkez daiteke; errepresentazio logiko eta matematikoak erabil daitezke, eta mitoak ere bai. Erreala sinbolizatu ezin denez, harengana hurbiltzeko mitoak arakatzen ditu Lacanek.

In Lacanian terms, myth is inserted as a way of approaching the real, which resists symbolization. If a basic tenet of psychoanalytic theory is that there exists a nonsymbolizable and nonrepresentable aspect of human reality, it follows that attempts to access it theoretically will involve possibly discontinuous modes of presentation. One could think here not only of Freud’s use of myth but also of Lacan’s use of mathematical and logical formalizations (or. 36, Leader, 2003).

Dor-en iritziz Lacanek sinbolo matematikoak erabiltzen zituen bere idatzietan; sinbolo horien bidez ematen zituen mintegietan zerabiltzan kontzeptu psikoanalitikoen bertsio abstraktuak. Ez zuen psikoanalisia matematizatzeko asmorik (Dor, 1996).

Lacanentzat, Imajinarioaren eta Sinbolikoaren nahasturatik eratortzen da errealitatea; Sinbolikoak eta Imajinarioak jositako errepresentazio subjektiboek osatzen dute errealitatea. Aldiz, Erreala ezin daiteke ezagutu edo sinbolizatu, eta zentzurik ezin zaio eman. Sinbolikoaren sarera heldu ez dena errealean agertzen da. Erreala ezin du subjektuak errepresentatu. Etengabe errepikatzen da. Sinbolikoak errealean duen efektua da sintometan agertzen da. Sinbolizaziotik kanpora gelditzen den eremua da erreala (D´une question préliminaire à tout traitement possible de la psychose, Lacan, 1966).

Erreala berez benetan dena da eta itxuratik harantzago doa. Izatearen erreinuan kokatzen da eta irudiaren erreinuari kontrajartzen zaio. Lacanek hasieran, Hegel-en bidetik, erreala arrazionala eta arrazionala erreala dela esaten du; adierazi nahi du erreala kalkula litekeela eta logikoki azter litekeela. Baina 1953az geroztiko Lacanek, imajinarioaren kontra eta sinbolikotik harantzago jartzen du Erreala. Gauzen mundua hitzen munduak eraikitzen badu ere, erreala hizkuntzatik kanpora dago eta ezin daiteke sinbolizatu. Absentziarik eta pitzadurarik gabeko Errealaz mintzatuko da. Errealean ez da kategoriarik eta bitartekotzarik, eta barne-herstura sortzen du. Ordena sinbolikoan integratu ezin dena Errealean agertzen da, haluzinario moduan. Errealak kanpoko objektu errealez (errealitate materiala) gain, barneko amets eta haluzinazioak ere (errealitate psikikoa) biltzen ditu. Zikiratzearen errepresentazio imajinarioren mende jar dezakegun edozerk har dezake errealitate psikikoaren balioa (Diatkine, 2007). Natura eta kultura eragile imajinarioak dira, errealarekin eta sinbolikoarekin berdindu ezin daitezkeenak (Durand, 2005). Lacanek etengabeko borroka ezartzen du hizkuntzazko idealismoaren logikaren eta atseginaren printzipiotik harantzago dagoen errealaren eskakizunaren artean. Lacanek borroka egiten du imajinario eta sinbolikoaren ilusioen kontra, errealaren arazoari heltzeko.

33

Lacanek eragin bat baino gehiago jaso zuen filosofia, teologia, literatura (drama, poesia), arte, hizkuntzalaritza eta zientziatik. Lacanen bidez Descartesek, Hegelek, Freudek edo Saussurek hitz egiten dute. Lacanen bidez pentsalari horiek elkarrizketa egiten dute (Badiou eta Roudinesco, 2014). Adinean aurrera zihoan heinean, Lacani ez zitzaion iruditzen hizkuntzalaritzak psikoanalisiari ekarpen handirik egingo zionik.

Inkontzientea eta subjektua atzemateko linguistikak ez zuela laguntzen zioen.

Linguistika albora utzi eta topologiari heldu zion. Inkontzientearen egitura aztertzen topologiak lagunduko zigun (Nobus, 2006).

No writer in the history of psychoanalysis has done more to bring Freudian theory into dialogue with the philosophical tradition than Jacques Lacan. His work engages with a dauntingly wide array of thinkers, including not only his near contemporaries (Saussure, Benvéniste, Jakobson, Bataille, Merleau-Ponty, Lévi-Strauss, Piaget, Sartre, Kojève, Hyppolite, Koyré, and Althusser), but also other figures reaching back to the Enlightenment (Nietzsche, Kierkegaard, Marx, Hegel, and Kant) and beyond, from Spinoza, Leibniz, and Descartes, to Pascal, Saint Augustine, Aristotle, Plato, and the pre-Socratics. His references, moreover, are not limited to the familiar landmarks of the post-Structuralist tradition who have so often been used to interpret him (Kojève and Hegel, Saussure and Lévi-Strauss), but include numerous figures from the British tradition (Bertrand Russell, Jeremy Bentham, Isaac Newton, Jonathan Swift, and George Berkeley), as well as from the history of science and mathematics (Cantor, Frege, Poincaré, Bourbaki, Moebius, Huyghens, Copernicus, Kepler, and Euclid) (or. 116, Shepherdson, 2006).

Lacan ezin daiteke hizkuntzalari estrukturaltzat hartu, ez baitu hizkuntzaren aldeko erredukzionismorik egiten. Aitzitik, errealaren nukleoa nondik nora artikulatu saiatzen da: sinbolizatu ezin den eragozpen bat adierazten du gauzak. Lacanek errealaren eta sinbolikoaren arteko arrakala aztertu nahi du. Arazo zentrala ez da hizkuntzarena, errealarena baizik. XVII. mintegian uko egin zion Lacanek errealitatearen eta hizkuntzaren arteko oposizioari; oposizio haren ordez, erreala eta sinbolikoa estuki elkarri lotuak daudela zioen. Bestela pentsatzea fantasia utopiko batean galtzea litzateke (Tomšič, 2015).

Fenomenologiaren ikuspegitik, objektuak ez dira gure hautematetik independenteki existitzen; objektuak estuki lotuak daude giza kontzientziarekin.

Kontzientzia hori ez da gertaera objektiboen ezagutza soila, baizik gertaera horiek eratzeko eta eraikitzeko prozesu aktiboa. Heidegger-ek ere bereizi egiten ditu gauza eta objektua. Berezko gauza edo numenoa agertzen zaigun fenomenotik harantzago doa.

Teknikak menderatutako objektuak ahantzarazi egiten digu berezko gauzaren (numenoaren) nozioa. Gauza numenikoak barne-herstura sortzen du eta subjektuak urrun eduki nahi izaten du. Errealak herstura sortzen du, baina gozamenarekin ere lotua dago. Atsegina eta desatsegina elkartzen ditu gozamenak (Laznik, 1990). Gozamena desatseginarekin batera gertatzen da eta gauzaren eskualdean gertatzen da. Gozamena eta gauza (berezko gauza) nahastuta ageri dira, asebetetze mingarriak gertatzen direnean. Gozamena eta Erreala sinboliza ezinak dira. Tratamenduan dagoen pazienteak ez du askotan sendatu nahi izaten, sufrikarioak erakartzen duelako eta sintomak desagertzerik nahi ez duelako, sintomekin lotuta baitago heriotza bulkadaren asebetetzea.

34

Lacanek Gauza eta gozamena erlazionatu zituen. Gauza iritsiezina da eta aldendua dago Sinbolikotik eta Imajinariotik. Psikoanalisiak iritsi nahi luke gauzara, baina hori oso neketsua da, Erreala baita subjektuaren izatearen barne-muina. Muin hori sortu eta desegin egiten du adierazlearen ordenak. Adierazleak ez dio kentzen subjektuari bere izatearen zatirik; izate horrek eta ordena sinbolikoak eremu bera hartzen dute, baina arrakala existentzial batek bereizten ditu biak. Desiran hezurmamitzen da Errealaren eta adierazleen ordenaren arteko arrakala. Adierazlea eta Gauza elkarrekin artikulatzen dituena desira da. Desiraren egitura adierazleen ordenaren, hizkuntzaren eta haren baitako ezberdintasunen egitura da (Zupančič, 2006).

Freudentzat libidoa eta gozamena baliokideak ziren, baina Lacanentzat gozamena eta atsegina ez ziren baliokideak. Atsegina eta orgasmoa lege naturalaren arabera ulertzen zituen; orgasmoa atseginaren printzipioaren arabera ulertzen zuen eta asebetetzearekin lotua zegoen; ez zegoen gozamenarekin lotua. Gozamena ez zuen lege naturalarekin lotzen; desira eta atseginarekin baino gehiago tentsioarekin eta minarekin lotzen zuen.

In the sexual field, the orgasm, obedient to the pleasure principle, is the paragon of “satisfaction” and not so much of jouissance, since it represents its interruption; the orgasm demands the capitulation of jouissance to the commandments of a natural law. Never did psychoanalysis (with the exception of Wilhelm Reich) sing the praises of the orgasm. Freud could say, “I know that the maximum pleasure in the sexual encounter is nothing but the pleasure of an organ that depends on the activity of the genitals” (SE 16, p. 325), while Lacan later repeated that “The big secret of psychoanalysis is that the sexual act does not exist.” He also considered copulation a “masturbatory concession (or.

107, Braunstein, 2006).

Lacanentzat ekintza sexualik ez dago. Izatearen gabeziari, objektu galdu edo objektu absenteari lotua dago desira. Asebetetzea objektu galduarekin lortu nahi luke.

Atseginak atsegin izateari uzten dionean agertzen da gozamena eta fantasiaren bidez adierazten da. Frantseseko “jouissance” hitzak objektu sexual batez gozatzeari egiten dio erreferentzia eta badu konnotazio sexual bat. Hegelek eta Kojève-k gozamena eta atsegina bereizi zituzten eta ildo beretik Lacanek gozamena eta atsegina elkarren aurrezaurre jarri zituen 1960an. Gozamenak ez zuen jokatzen atseginaren printzipioaren arabera. Subjektua saiatzen zen legeak gozamenari jarritako mugak apurtu eta atseginaren printzipiotik harantzago joaten. Hala ere, subjektuak atsegin kantitate mugatu bat besterik ez dezake jasan eta muga hori gainditzean, minarekin nahasten da atsegina. Atseginaren, minaren, sufrikarioaren eta sintomaren nahaste bat da gozamena.

Gozamenaren debekua berezkoa da hizkuntzaren egitura sinbolikoaren baitan, hitz egiten duenak galarazia baitu gozamena. Zikiratze konplexuaren garaian gozamenari uko egiten diolako sartzen da subjektua eremu sinbolikoan. Bulkada asebetetzeari uko egitean oinarritzen da lotura soziala. Besteen objektuez gozatzea galarazia dagoenez, gozamena Bestearen eremuan kokatzen da.

Ordena sinbolikoan eta hizkuntzan, absentzia eta presentzia konbinatzen dira.

Fort! Da! jokoak absentzia eta presentzia adierazten ditu. Hizkuntzan absentziak presentzia eratzen du. Absentzia eta presentzia, biak dira ezinbestekoak eremu sinbolikoan. Ezereza objektu bat da. Phallusaren presentzia eta absentziaren inguru eraikitzen da sexuen arteko diferentzia psikologikoa (Laznik, 1990). Joko horren bidez subjektuak fonemen dikotomia diakronikoki integratzen du. Sinboloa gauzaren heriotza moduan agertzen da eta heriotza desiraren betikotze moduan agertzen zaigu. Gizadia 35

errepresentatzen duen lehen sinboloa hilobia da. Sinboloak gizaki bihurtzen duelako hitz egiten du gizakiak. Hizkuntzaren formak inperatiboak dira, baina haren egitura inkontzientea da (Lacan, 1966; Braunstein, 2006).

Haurrak premia bat du eta premia hori asebetetzea eskatzen du. Bestea da premiak asebete ditzakeena eta bere burua gabezia egoeran sentitzen du. Amaren absentziak barne-herstura iturri izan behar zuen eta barne-herstura hori kontrolatu egin behar zen. Ama urrun dagoenean, barne-herstura agertzen da, eta ama hurbil dagoenean, atsegina. Haurra ertz batetik beste ertzera dabil, baina amaren eta haurraren artean beste polo bat agertzen da: amaren absentzien arrazoi posiblea den aita, Lacanek Aitaren izena (nom-du-père eta non-du-père) edo aitaren funtzioa izendatzen duena. Amaren guztiahaltasuna mugatzen duen poloa da. Ama urrun badago, zerbait (phallusa) falta zaiolako da eta phallus hori duena aita da (Tombras, 2019).

Lacanen iritziz, egitura psikikoa eratzerakoan ezinbesteakoak dira aitaren irudiaren funtzio babeslea eta funtzio galarazlea, aitaren irudia indarra galtzen ai den arren (Lacan, 1938). Kleinek garrantzi handia ematen zien haurraren eta amaren arteko harremanari; Lacanek aitaren irudiari ematen zion garrantzia. Aitak bitarteko lana egiten zuen haurraren eta amaren eta phallusaren arteko bitariko edo hirutariko erlazioetan.

Hasieran haurra aitarekin lehiatzen da, amaren maitasuna bereganatzeko; gero, ordea, haurrak gizarte ordenaren ordezkaritzat hartzen du aita eta harekin identifikatuz gainditzen du Ediporen konplexua. Aitaren absentzia ezinbestekoa izango da haurra dimentsio sinbolikoan barneratzeko. Aitarekin identifikatzean sare sinbolikoan txertatzen da haurra eta horrela ez du egitura psikopatologikorik eta psikosirik garatuko.

Lacanek aita sinbolikoa, aita imajinarioa eta aita erreala bereizi zituen. Aita sinbolikoa ez da izate erreal bat, aitaren funtzioa betetzen duen ordena sinbolikoko kokaleku bat da. Ordena sinbolikoaren giltzarria da aita sinbolikoa. Aitaren irudiak amaren eta haurraren arteko bitariko edo hirutariko harremanean esku hartzen du, haiek elkarrengandik bereizi eta haien desira erregulatzeko. Aitaren irudiak legea ezarriko du eta haurraren eta amaren desira haren esanetara jarriko du. Aitaren funtzioak bereizten ditu naturaren ordena imajinarioa eta kulturaren ordena sinbolikoa. Aita sinbolikoa edo Aitaren Izena Ediporen konplexu garaian semeek erail duten leinuko aita da.

Aitarengandik semearengana doan oinordekotzak ordena sinbolikoa ezartzen du eta ordena hori ez da naturarena. Ediporen konplexuaren aurretik jadanik presente zegoen falo imajinarioa; horrek esan nahi du aita sinbolikoa jadanik presente zegoela Ediporen aurretiko aroan eta aita sinbolikoa absente egotetik eratortzen dela egitura psikotikoa.

Psikosiak ulertzeko ordena sinbolikoaren teoria ezinbestekoa da. Psikosietan Aitaren Izena den errealitatea baztertzen da (Verwerfung). Psikotikoarentzat ama Jainkosa bat da; ezin zaio erantsi phallus sinbolikorik (Aitaren Izenik). Aitaren Izena funtzio sinbolikoaren oinarria da. Psikotikoak aita eskluitu egiten du berak eta amak eratutako gotorlekutik. Garrantzia duena ez da aita pertsona moduan, amak haren hitzei ematen dien garrantzia baizik.

Aita imajinarioarena irudi ideala, guztiahaltsua eta ankerra da. Subjektuak eraikitzen duen irudi horrek ez du erlazio handirik aita errealarekin. Aita imajinarioa izan daiteke babesle bihotzbera edo erasotzaile ankerra. Aita izaki guztiahaltsu moduan agertzen da, bai babesle moduan agertzen denean, bai erasotzaile moduan agertzen denean. Psikosian eta perbertsioan aita sinbolikoa aita imajinarioaren irudira murrizten da.

Aita errealak gauzatzen du zikiratze sinbolikoa. Aita erreala hizkuntzaren efektua da; hizkuntzaren erreala, biologiako erreala baino areago. Aita biologikoaz beti 36

daude zalantzak. Ediporen konplexuko aita erreala haurraren eta amaren arteko bitariko/hirutariko erlazioan bitarteko moduan sartzen da eta haurra zikiratzen du.

Aitaren funtzioa zikiratzaileaz hitz egitean ez gara haren presentzia fisikoaz, hark betetzen duen funtzioaz baizik. Gerta daiteke, aita presente egon eta bere funtziorik ez betetzea, eta fisikoki aurrean ez egon arren, bere zikiratze funtzioa betetzea. Aitaren esku hartze zikiratzaileak barne-hersturatik babesten du haurra. Funtzio hori bete ez badu aitak, objektu fobikoak ordezkatuko du aita erreal absentea. Aitaren bitartekaritzak osagai berri bat eransten dio haurrak, amak eta phallusak osatzen duten hirukoteari.

Amaren, haurraren eta phallusaren hirutariko harremanak lautarikoak bihurtzen dira.

Horretan eragina izan Lévi-Straussen ahaidetasunaren unitateek (Lévi-Strauss, 1945).

3. Haurraren garapena Lacanek hasieran onartzen zuen Freuden garapen eta finkamendu sexualaren teoria, baina gero zalantzan jarri zuen garapen horren ordena naturala. Haren iritziz, garapen denboraren ikuskera lerrokatua ez dator bat teoria psikoanalitikoarekin.

Freuden garapenaren teoriaren arabera, haurrak heldutasunean aurrera egin ahala, sexualitatearen sintesia gertatzen da; Lacanentzat, ordea, ez dago sintesirik. Objektuen Erlazioaren Teoriaren eta Niaren Psikologiaren arabera, garapen psikosexualak azken estadio batera eraman behar du: objektuarekin harreman genital garatu bat izatera.

Baina, Lacanentzat ez dago heldutasunera eramango duen garapen kronologiko naturalik, ez dago garapen sexualaren fase natural eta normalik. Subjektua oinarrian zatitua dago eta Ediporen Konplexutik abiatuta erretroaktiboki antolatu izan dira garapen faseak.

The pregenital stages are not chronologically ordered moments of a child’s development, but essentially timeless structures which are projected retroactively onto the past; ‘they are ordered in the retroaction of the Oedipus complex’ (E, 197). Lacan thus dismisses all attempts to draw empirical evidence for the sequence of psychosexual stages by means of ‘the so-called direct observation of the child’ (E, 242), and places the emphasis on the reconstruction of such stages in the analysis of adults; ‘It is by starting with the experience of the adult that we must grapple, retrospectively, nachträglich, with the supposedly original experiences’ (S1, 217). In 1961, the pregenital stages are conceived by Lacan as forms of DEMAND (or. 41, Evans, 2006).

Lacanek eskaeran oinarrituta antolatzen ditu genital aurreko estadioak eta hizkuntzaren egituraren baitan gauzatzen da eskaera. Hizkuntza eskuratzen den heinean, garapenaren faseak eta segida logikoa eta kronologikoa lerrokatzen dira. Baina, Lacanek haurraren egitura sinbolikoaren antolamendua aztertzen du eta ez zaio garapenaren segida kronologikoa interesatzen. Haren iritziz, haurra ez da adierazleen unibertsoan poliki-poliki eta modu mailakatuan sartzen, kolpetik baizik. Adierazleak ez ditu bakarka eskuratzen, sarean elkarrekin josita daudelako. Adierazleen munduan kolpetik murgiltzen da, eta hitz egiten hasi baino lehen murgildu ere.

For both Freud and Lacan, the child is at first ignorant of sexual difference and so cannot take up a sexual position. It is only when the child discovers sexual difference in the castration complex that he can begin to take up a sexual 37

position. Both Freud and Lacan see this process of taking up a sexual position as closely connected with the OEDIPUS COMPLEX, but they differ on the precise nature of the connection. For Freud, the subject’s sexual position is determined by the sex of the parent with whom the subject identifies in the Oedipus complex (if the subject identifies with the father, he takes up a masculine position; identification with the mother entails the assumption of a feminine position). For Lacan, however, the Oedipus complex always involves symbolic identification with the Father, and hence Oedipal identification cannot determine sexual position. According to Lacan, then, it is not identification but the subject’s relationship with the PHALLUS which determines sexual position (or. 181, Evans, 2006).

Hiru urtetik bost urtera bitartean luzatzen da Ediporen konplexua. Haurrak lehen urteetan pentsatzen du ama hermafrodita dela; harra eta emea elkartzen dituela bere baitan. Bi sexuen arteko diferentzia anatomikoaz jabetzen denean, zikiramenduaren ondorioz gertatu dela pentsatzen du, hots, pentsatzen du neskatilari zakila kendu diotela (Freud, 1908). Horrela pasatzen da denek zakila dutela pentsatzetik, neskatilak zikiratuak izan direla pentsatzera. Zikiramendu konplexua garatzen denean, neskatilak pentsatzen du bera jadanik zikiratua dagoela eta mutikoa beldur da aitak zakila kenduko ote dion. Neskatilak pentsatzen du zikiramendu hori konpentsa dezakeela, aitarekin haur bat izanez. Zikiratze konplexua Ediporen Konplexuan sartzeko unean gertatzen da; amarekiko erresumindua dago, hark gabetu baitu zakilaz; horregatik amarengandik aitarengana bideratzen du bere desira. Mutikoa, berriz, zikiratze konplexuari esker irtengo da Ediporen Konplexutik; zikiratze beldurrak eraginda uko egingo dio amarekiko desirari eta latentzia aroan sartzen da (Freud, 1923; Freud, 1924).

Freud argued that the castration complex is closely linked to the OEDIPUS COMPLEX, but that its role in the Oedipus complex is different for the boy and the girl. In the case of the boy, the castration complex is the point of exit from the Oedipus complex, its terminal crisis; because of his fear of castration (often aroused by a threat) the boy renounces his desire for the mother and thus enters the latency period. In the case of the girl, the castration complex is the point of entry into the Oedipus complex; it is her resentment of the mother, whom she blames for depriving her of the penis, that causes her to redirect her libidinal desires away from the mother and onto the father. Because of this difference, in the case of the girl the Oedipus complex has no definitive terminal crisis comparable to the boy’s (Freud, 1924d) (or. 22, Evans, 2006).

Lacanek 1956-57ko mintegian gai honi heltzen dionean, zikiratzea ez du ikusten haurra atal erreal batez gabetze moduan, falo imajinarioaz gabetze gisara baizik.

Freudek bezala, Lacanek ere Ediporen Konplexua zikiratze konplexuan oinarritzen du.

Baina, Freudentzat neskengan eta mutilengan modu ezberdinean gertatzen dira zikiratze konplexua eta Ediporen konplexua. Aldiz, Lacanentzat, zikiratze konplexua Ediporen konplexuaren azken unea da, bai mutilengan, bai neskengan.

Subjektua aliantza eta ahaidetasun sistema baten barnean jaiotzen da; sistema horretan intzestua galarazten duen legea dago. Ediporen konplexua hain zuzen ere.

Lacanentzat, Ediporen Konplexua ez da antolatzen subjektuak bere gurasoak desiratzen dituelako, baizik haurra gurasoen desiraren objektu zelako, jaio aurretik. Jaio aurretik subjektuak zor sinboliko bat egin du (Diatkine, 2007).

38

Lacanek ezagutzen zituen Malinowskyren lanak eta Familiari buruzko artikuluan (1938) Ediporen konplexuaren historikotasuna erlatibizatu egin zuen. 1950ean Ediporen konplexuari buruzko ikuspegi berria plazaratu zuen. Inkontzientearen konplexu nagusitzat zeukan Lacanek Edipoaren konplexua, baina Freudengandik aldendu egin zen. Lacanen ikuspegitik haurrak beti ama desiratzen du, mutila izan zein neska izan.

It is in the 1950s that Lacan begins to develop his own distinctive conception of the Oedipus complex. Though he always follows Freud in regarding the Oedipus complex as the central complex in the unconscious, he now begins to differ from Freud on a number of important points. The most important of these is that in Lacan’s view, the subject always desires the mother, and the father is always the rival, irrespective of whether the subject is male or female (or. 130, Evans, 2006).

Baina, neskak eta mutilak modu ezberdinean bizi izaten dute Ediporen konplexua.

Lacanentzat, amarekiko harreman dualekin edo ama eta phalussarekiko egitura triangeluarrarekin kontrastatzen duen egitura kuadrangeluarra da Ediporen konplexua.

Ediporen konplexuko funtzio giltza Aitari dagokiona da; aita da laugarren terminoa eta hark eraldatzen du hirutariko harremana lautariko egituran. Horrela, Ediporen konplexua ordena imajinariotik ordena sinbolikora pasatzea da. Lacanentzat, imajinariotik sinbolikorako urratsa hiru denboralditan ematen du: 1. Denbora: Ediporen konplexuaren lehen fasean irudimen arloko triangelu bat eratzen dute haurrak, amak eta phallusak. Fase honetan haurra konturatzen da berak eta amak duten gabeziaz. Gabezia horren jakitun delarik, amak ez-oso moduan dakusa bere burua eta horregatik desiratzen du falta zaion phallusa.

Haurrak, berriz, amaren desiraren objektu bihurtu nahi du; haurrak amaren phallusa izan nahi du, haren gabezia betetzeko. Baina, haurra berehala konturatzen da amaren desira ezin duela bete, eta gabezia bat sentitzen du; haurrak ikusten du beregandik harantzagoko zerbait desiratzen duela amak. Bai amari, bai haurrari Phallus imajinarioa falta zaie. Beraz, Lacanek Ediporen fasearen aurreko hirutariko harreman bat planteatzen du. Beraz, aita agertu baino lehen ere amaren eta haurraren arteko harremana ez zen bitarikoa: beti egon da hirugarren termino bat, phallusa, haurrarengandik harantzago amak desiratzen duena. Lacanen ustez, triangelu imajinarioan presente dagoen phallusa aita sinbolikoaren ordezkatzailea da. Bestearen desiraren adierazlea da phallusa (Lacan, 1966).

2. Denbora: aita imajinarioak intzestuaren tabua aldarrikatzen du eta debekatu egiten dio amari objektu falikoa desiratzea; objektu falikoaz gabetzen du ama.

Aitak debekatu egiten dio haurrari amarenganako sarrera. Lacanentzat, aitaren esku-hartzeak ama zikiratzen edo gabetzen du.

3. Denbora: Ediporen konplexuaren hirugarren fasean aita erreala phallusaren jabe moduan agertzen da eta ezinezko bihurtzen du haurrak amaren phallusa izaten jarraitzea. Aitak erakusten du phallusa berak duela eta haurra zikiratzen du.

Haurrak uko egiten dio amaren phallusa izateko fantasiari eta aurrerantzean ez da aitarekin lehiatuko, hari irabazterik ez dago eta. Haurrak ez dauka amaren phallusa izaten jarraitu beharrik, horrek barne-herstura sortzen diolako. Haurra barne-herstura horretatik askatu egiten du aita phallusaren jabe moduan ikusteak.

Aitarekin identifikatzen bada, amaren phallusa izan beharrik ez du edukiko haurrak. Bigarren identifikazio horrek (identifikazio sinbolikoa) askatuko du 39

identifikazio imajinarioak sortzen duen erasokortasunetik. Freudentzat eta Lacanentzat supernia aitarekin identifikatzetik dator; aitarekin identifikatzean, haren legea barneratzen da eta Supernia sortzen da. Sinbolikoaren eremua Legearen erresuma da eta Ediporen Konplexuak funtzio erregulatzailea betetzen du ordena sinbolikoaren baitan.

Lacan divides the Oedipus complex into three ‘times’ (Lacan, 1957–8: seminar of 22 January 1958). In the first time, the child perceives that the mother desires something beyond the child himself—namely, the imaginary phallus—and then tries to be the phallus for the mother (see PREOEDIPAL PHASE). In the second time, the imaginary father intervenes to deprive the mother of her object by promulgating the incest taboo; properly speaking, this is not castration but privation. Castration is only realised in the third and final time, which represents the ‘dissolution’ of the Oedipus complex. It is then that the real father intervenes by showing that he really posesses the phallus, in such a way that the child is forced to abandon his attempts to be the phallus (S4, 208–9, 227) (or. 23, Evans, 2006).

Aho eta uzki aroen ostean sartzen da haurra aro genitalean. Aro hori 3-5 urte artean garatzen da, latentzia aroan eteten da eta pubertaroan itzultzen da. Pubertaroan libidoa berrantolatzen da eta heldutasun psikosexuala lortzen da, aurreko estadioetako sexualitate perbertso-polimorfoaren osagaien sintesiaren bidez. Lacanentzat, aro genitala ezin lor daiteke zikiratzerik gabe. Zikiratzeak dakarrena bereganatzen duenean sartzen da haurra aro genitalera. Egituraketa genitalak aurreko faseetako sexualitate perbertso polimorfoa erregulatzen badu ere, ez da desagertzen aro genitalaren aurreko sexualitatea; aro genitalak ez baitu aurretiko sexualitate guztia sintetizatzen. Gizakiaren barneko zatiketak ezabatu egiten du harmonia genitalaren ilusioa. Lacanentzat ilusio hutsa da maitasun baldintza gabe eta interesik gabearen fantasia; horrelako maitasun eskuzabala uzki arotik eta neurosi obsesibotik hurbilago dago erotismo genitaletik baino. Lacan ados dator Freudek erregalien eta hondakinen artean ezartzen duen baliokidetasunarekin (Lacan, 1966).

Lacanentzat, haurra jaio aurretik kokatzen du gizarteak kate sinboliko batean eta hilda gero ere kate horretan jarraitzen du. Kate horrek determinatzen du haren bizitza, hark nahi izan ala ez. Ezarria izan zaionetik eta ordena sinbolikotik at bizi bada, ez da ezer (Bannet, 1989).

The term ‘chain’ is used increasingly by Lacan from the mid-1950s on, always in reference to the symbolic order. At first, in 1956, he speaks not of the signifying chain but of the symbolic chain, by which he denotes a line of descendence into which each subject is inscribed even before his birth and after his death, and which influences his destiny unconsciously (Ec, 468). In the same year he speaks of ‘the chain of discourse’ (S3, 261).

It is in 1957 that Lacan introduces the term ‘signifying chain’ to refer to a series of SIGNIFIERS which are linked together. A signifying chain can never be complete, since it is always possible to add another signifier to it, ad infinitum, in a way which expresses the eternal nature of desire; for this reason, desire is metonymic. The chain is also metonymic in the production of meaning; signification is not present at any one point in the chain, but rather meaning ‘insists’ in the movement from one signifier to another (see E, 153) (or. 190, Evans, 2006).

40

Irudimenezkoa fantasiarekin lotzen da; fantasiaren eta transferentziaren erdigunean dago. Irudimenezkoaren bidez irudikatzen dugu nolakoak garen, besteen ikuspegia zein den eta haiek zer komunikatu nahi diguten. Baina Irudimenezkoaren erregistroa Errealaren eta Sinbolikoaren erregistroekin erlazionatua dago.

Irudimenezkoa Sinbolikoaren mendean jartzen da. Pertsonaren hautemateak, esperientziak, irudiak eta emozioak sare sozio-linguistikoaren esanetara jartzen dira eta hizkuntzan kodetutako gatazka inkontzienteak gaixotasun moduan inskribaturik agertzen dira gorputzean.

Saussure-k garbi bereizten zituen hizkuntza eta hizketa. Lehena soinu artikulatuen sistema eta egitura soziala zen. Hizketa, berriz, pertsona bakoitzak hizkuntzaz egiten duen erabilpen indibidual kontzientea zen. Lacanentzat hizkuntza ez zen Ni Kontzientearen hizketa. Hizkuntzaz hitz egitean inkontzienteko adierazleek elkarrekiko dituzten ezberdintasunez eta haien harreman diferentzialez ari zen.

Adierazle batek besteekiko duen diferentziatik zetorren esanahia. Nia bera, adierazle den neurrian, besteekiko duen harreman diferentzialak definitzen du (Lacan, 1966).

Ispilu aroan instintu naturalen esanetara eta amarekin harremanean garatzen da Ni nartzisista; amarengandik urruntzen eta gizartean txertatzen doan heinean, mundu imajinariotik mundu sinbolikora pasatuko da. Horrela, desira imajinariotik eta naturatik harantzago doa eta erregistro sinbolikoan kokatuko da. Imajinariotik sinbolikora pasatzean, hizkuntzak subjektu bihurtuko du Nia. Ordena sinbolikoak determinatzen duen auto-kontzientzia indibiduala da pertsona; egitura zatitua eta zikiratua duena.

Adierazleen munduan, adierazle batentzat beste adierazle batek ordezkatzen duena izango da pertsona. Pertsonaren gorputzak, adierazle den neurrian, subjektua ordezkatzen du beste adierazle baten aurrean (Tombras, 2019).

Alexandre Kojève-k 1933 eta 1939 artean Hegelen filosofiari buruz emandako mintegietan naturatik kulturarako (autokontzientziarako) urratsaren nondik-norakoak aztertu zituen. Hegelen arabera, autokontzientzia auto-gogoetaren bidez lortzen da. Giza subjektua agertuko bada, autokontzientzia eta auto-gogoeta landu behar ditu eta beste norbaitek giza subjektutzat hartu behar du. Hegelek prozesu hau Nagusiaren eta Mirabearen arteko dialektikaren bidez deskribatu zuen. Dialektika horren arabera, Nagusiak eta Mirabeak elkarri aitormena egin behar diote. Nagusiak ezinbestekoa du Mirabearen aitormena, subjektu izatera heldu behar badu; era berean, Mirabeak ere Nagusiaren aitormena behar du. Nagusia Mirabearen mende dago, haren aitormenetik elikatzen delako bere identitatea. Aldiz, Mirabea ez dago Nagusiaren aitormenaren mende, lanaren bidez baiezta dezakeelako bere identitatea. Ondorioz, libre dena ez da Nagusia, Mirabea baizik (Lacan, 1966).

According to Kojève, the DIALECTIC of the master and the slave is the inevitable result of the fact that human DESIRE is the desire for recognition. In order to achieve recognition, the subject must impose the idea that he has of himself on an other. However, since this other also desires recognition, he also must do the same, and hence the subject is forced to engage in combat with the other. This fight for recognition, for ‘pure prestige’ (Kojève, 1947:7; see S1, 223) must be a ‘fight to the death’, since it is only by risking his life for the sake of recognition that one can prove that he is truly human. However, the combat must in fact stop short of the death of either combatant, since recognition can only be granted by a living being. Thus the struggle ends when one of the two gives up his desire for recognition and surrenders to the other; the vanquished one 41

recognises the victor as his ‘master’ and becomes his ‘slave’. In fact, human society is only possible because some human beings accept being slaves instead of fighting to the death; a community of masters would be impossible (or. 108, Evans, 2006).

Ordena sinbolikoa matematika, antropologia eta linguistikarekin erlazionatu zuen Lacanek. Aitaren legea, absentzia, presentzia, heriotza bulkada eta Bestearen kontzeptua ordena Sinbolikoarekin lotu zituen. Sinbolikoa eta Erreala elkarrekin erlazioan interpretatu zituen, Sinbolikoaren dimentsioak zatitzen baitu Erreala.

Hizkuntza eta Beste Sinbolikoa gabezia baten gain oinarritzen dira. Bestea barratua da.

“Atseginaren printzipiotik harantzago” idatzian Freudek zioen pertsonen portaera Inkontzienteak erabakitzen duela eta gizakiaren portaera ezin daitekeela azaldu atseginaren printzipioaz. Freud-en iritziz, portaera determinatzen duena atseginaren kontrako errepikatze konpultsioa da; neurosi traumatikoa duen pertsonak behin eta berriro errepikatzen ditu portaera mingarriak. Pertsonek kontzientziaren mailan atsegina bilatzen dute, baina maila inkontzientean gertaera mingarriek errepikatzeko joera dute.

Horrela, adibidez, ameskaiztoak izaten dituzten haurrek gertaera traumatikoak irudikatzen dituzte eta heriotza bulkadak aginduko balu bezala jokatzen dute; heriotzara eta jaio aurretiko egoera norbanakora itzuli nahiko balute bezala.

4. Premia, eskaera, desira, zikiratzea eta hizkuntza Libidoaren ekonomiaren metapsikologia ulertzeko bulkadaren teoria aztertu behar da, Freuden iritziz. Pertsona batek jaiotzetik dakartza bulkadak; jaiotzetiko agindu biologikoak dira bulkadak. Haur txikiak ez dira gai beren premiak asebetetzeko; beren premiak inguruko pertsona helduen premiekin artikulatu behar dituzte. Hitz egiten ez dakiten haurrek negarra, keinuak eta beste adierazpide batzuk baliatuko dituzte beren premiak inguruko helduei agertzeko eta helduek interpretatu egin behar dituzte haurren eskaerak. Helduek esanahi bat ematen diete haurren eskaerei. Gurasoei esker haurrek beren premiak eta premia horien adierazpenak elkarrekin erlazionatzen dituzte. Haurrak hizkuntza eskuratzen doazen heinean, gero eta argiago lotzen dituzte beren premiak eta eskaerak. Gorputzaren premiak Bestetasun Sinboliko baten adierazleen bidez idazten dira; naturaren kateetatik askatu eta faktore soziokulturalen esanetara gelditzen dira (Lacan, 1966).

Lacanek premia, eskaera eta desira bereizten dituenean, premia instintutik hurbil dagoen kontzeptu biologikotzat hartzen du. Premia horiek asebete nahi baditu, eskaeran artikulatu behar ditu. Hizkuntzaren bidez zatiketa bat sortzen da premiaren eta eskaeraren artean. Eskaera ez da premiaren artikulazio soila, maitasun eskaera ere bada.

Premia hutsaren subjekturik ez dago. Premiak biologiatik harantzago joaten dira eskaera bihurtzen direnean; premiek beste esanahi batzuk hartzen dituzte. Premia eta eskaera zatitzearen edo bereiztearen ondorioz desira agertzen da. Premia fisiologikoa objektuen atzetik doa, baina hizkuntzaren galbahetik pasatzean, eskaera eta desirarekin nahasten da. Eskaera, amodio eskaera batez ere, eskatzen dituen objektuetatik harantzago doa eta presentzia baten edo absentzia baten eskaera da; besteari egindako dei bat izaten da eskaera. Amodio eskaera premiaz mozorrotzen da. Haurren premien esperientziei interpretazio sinboliko eta sozialak eransten zaizkie. Haurrak gose dela adierazi eta eskaera hori interpretatuz gurasoak janari bat ematen dionean, horrek haurrarentzat esanahi bat du: ulertu diote eta maite dute, haien arreta harengan jarria dagoelako. “The 42

Signification of the Phallus” (Lacan, 1958): eskaerari premia kentzen zaionean gelditzen dena da desira. Haurraren eskaera guztiak maitasun eskaerak dira. Eskaera bat egiten denean, desiratzen dena ez da hainbeste premia asebetetzea, baizik bestearen amodioa bera. Disorexia batean haurrak amari janaria eskatzen dionean, amari zuzendutako amodio eskaera baten aurrean gaude, ez premia baten aurrean. Amaren besarkada eskatzen ari daiteke, janaria eskatzen jardun ordez. Desira, berriz, subjektuaren irudimenean sustraitzen da eta bestearen desira da; ez da bestearen desira, besteak duelako objektu desiratuaren giltza, besteak bere desira ezagutu dezan desiratzen duelako baizik. Gizakiaren desira Bestearen desira da (Lacan, 1966).

Consider the distinction between “need” and “desire.” Lacan borrowed this distinction from Kojève, who insisted that human desire, which Kojève called “anthropogenetic desire,” is essentially a “desire for recognition,” and is therefore fundamentally different from “animal desire,” which Lacan called “need,” and which is modeled on an instinctual relation to the object and the requirements of biological survival (the classical example being the “need for food”). The animal’s relation to the object of need is thus usefully distinguished from the human relation to the other, which is fundamentally a relation to the other’s desire. Hence the famous formula Lacan absorbs from Kojève: “Man’s desire is the desire of the other” (or. 130, Shepherdson, 2006).

Lacanek Kojève-rengandik hartu zuen premia eta desiraren areko ezberdintasunaren ideia. Giza desira aitormen desira da; animalien desira, berriz, premia da. Premia instintuak erabakitzen du. Desira agertzen da premia adierazle batean artikulatze denean. Horrela, premia eskaera bihurtzen da. Inoiz asebete ezin daitekeen eskaeraren zatia da desira. Nire eskaera Besteari zuzendu izanagatik, badago eskaera horretan asebete ezin daitekeen zerbait. Neskatila batek amari gozokia eskatzen dionean, ez da asebeterik geldituko soilki gozoki bat ematen badio. Animaliak premiaren objektuarekin duen erlazioa eta gizakiak bestearekin duena ezberdinak dira.

Gizakiak bestearekin duen desira bestearen desiraren desira da (Shepherdson, 2003; Zupančič, 2006).

Premia-eskaera-desira hirukotea josteko ordena sinbolikoaren adierazleak baliatu behar dira. Adierazle horiek haurraren gorputza eta gogamena ebakitzen dituzte eta premiaren subjektua desiraren subjektu bihurtzen da. Subjektua premia naturaletatik besterendu egiten da eta naturalak ez diren desiren esanetara jartzen da. Premia sentitu eta babesgabe sentitzen den haurrak amari dei egiten dio; haurraren eskaera interpretatzen duen Bestea da ama; haurraren eskaera interpretatu eta bularra ematen diona. Modu horretara, amaren gorputzaren zati bat desiraren adierazle bihurtzen da, haurra hizkuntzaren sarean harrapatua gelditzen da eta premiak truke sinbolikoaren sisteman asebetetzen dira. Haurrak infans izateari uzten dio, sare sinbolikoan harrapatua gelditzen da eta besteek hizkuntzaren sarean inskribatzen dutenean, identitate zeinuak eskuratzen ditu. Gure premiak hizkuntzaren bidez adierazten ditugunean, premiaren objektua deuseztatu eta beste erregistro batera eramaten gaitu hizkuntzaren erabilerak; garrantzia duena maitasunaren adierazlea da eta ez premia asetzeko objektua (Lacan, 1966).

Objektu baten eskaera izaten da eskaera; desira, berriz, ezerezaren desira.

Eskaerak asebetetzea eskatzen du, baina eskaera egiten duena premiatik harantzago doa.

Jateari uko egiten dion anorexikoaren desira eskaeratik harantzago doa. Desirak ezkutuan dagoen premia errepresentatzen du, modu mitikoan. Desira eskaeraren atzean gordetzen da; tirabira sortzen da bien artean eta premia bigarren mailan gelditzen da.

43

Haurrak amari gozokia eskatzen dionean, gozoki premiak baino indar gehiago hartzen du eskaeraren maitasun alderdiak. Haurrak maitasun frogatzat hartzen du berak eskatutakoa ematen dion ala ez. Eskaera maitasun eskaera denez, hura asebetetzea ezinezkoa izaten da. Asebetetzerik ezaren oroitzapenak desiraren objektua sortzen du.

Amaren desirak ezin du haurra kokatu objektu miresgarri, maitagarri eta desiragarri moduan. Haurrak amaren gozamenarekin topo egiten du. Haurra konturatzen da berak ez duen zerbait desiratzen duela amak. Subjektua Bestearentzat gozamen objektu bihurtzen da eta Bestearen desiraren objektu izateari uzten dio. Desiraren objektua gozamenaren objektua da, errepresentaziorik ez duen objektua. Haurrak desiaren objektu izateari uzten dio eta galdu egiten du amaren begiradak ematen zion batasun zentzua. Bestearen eskaerak irentsiko duen beldurra sortzen zaio. Amaren desiraren objektu izateari uzteak eraman dezake Bestearen gozamenaren objektu izatera. Egoera honetan zikiratzearen kontzeptuak ematen dio irtenbidea haurrari. Amaren arreta erakartzen duenaren tokia hartzen saiatzeari utzi, phallusa izaten saiatzeari utzi eta bere buruari galdetzen dio berak ez duen zer ote duen beste horrek (Feher-Gurewich, 2006).

Lacanek bereizi egiten ditu desira, premia eta eskaera. Premia instintu biologikoa da; subjektua Bestearen mendean dago, premia asebetetzeko. Bestearen laguntza lortzeko premiak eskaeraren forma hartu behar du. Bestearen presentziak premia asebeteko dela eta maitatua izango dela adierazten du. Eskaerak premia adierazten du eta maitasun eskaera moduan funtzionatzen du. Baina, premia asebeteta gero ere maitasun eskaerak asebete gabe jarraitzen du, Besteak ezin baitezake eman subjektuak nahi duen baldintza gabeko maitasunik.

Hence demand soon takes on a double function, serving both as an articulation of need and as a demand for love. However, whereas the Other can provide the objects which the subject requires to satisfy his needs, the Other cannot provide that unconditional love which the subject craves. Hence even after the needs which were articulated in demand have been satisfied, the other aspect of demand, the craving for love, remains unsatisfied, and this leftover is desire.

‘Desire is neither the appetite for satisfaction, nor the demand for love, but the difference that results from the subtraction of the first from the second’ (E, 287) (or. 38; Evans, 2006).

Premia eta eskaera artikulatzeak sortzen duen soberakina da desira. Eskaera premiatik eteten den gunean sortzen da desira. Premia asebete daiteke, baina desira ezin da asebete, iraunkorra eta jarraitua delako. Desiraren izateko arrazoia ez da jomuga lortzea, desira moduan erreproduzitzea baizik (Žižek). Lacanentzat, desira bat da eta bulkadak anitz dira. Desirazko indarraren agerpen partzialak dira bulkadak, desira batzuk bulkadetan agertzen ez badira ere. Desiraren objektua a txikia objektua da: objektu partzial zenbaitek errepresentatzen dute objektu hori, bulkada partzialetan.

Desira ez da objektu batekin erlazionatzen, gabezia batekin baizik (Lacan, 1966).

Lacanentzat, Spinozarentzat bezala, desiraren kontzeptua giza izaeraren oinarrizko kontzeptua da; desira da giza existentziaren erdigunea eta psikoanalisiaren kezka zentrala (Spinoza, 1677). Desira kontzienteak bere garrantzia badu ere, desiraren alderik garrantzitsuena desira inkontzientea da Lacanentzat. Desira inkontzientea erabat sexuala da.

Psikoanalisiaren helburua analizatuari desiraren egia ezagutaraztea da.

Analisiaren helburua ez da, beraz, inkontzientea kontziente bihurtzea. Psikoanalisiaren egitekoa analizatuari desira artikulatzen eta izendatzen laguntzea da. Desira izatera 44

heltzen da, norbaitek hizketaren bidez artikulatzen duenean. Desiraren egia hizketatik eratortzen da, baina hizketak ez du desiraren egia osoa artikulatzen, gainezka egiten duelako hizketaren mugetatik (Lacan, 1966).

The aim of psychoanalytic treatment is to lead the analysand to recognise the truth about his desire. However, it is only possible to recognise one’s desire when it is articulated in speech: ‘It is only once it is formulated, named in the presence of the other, that desire, whatever it is, is recognised in the full sense of the term’ (S1, 183).

Hence in psychoanalysis ‘what’s important is to teach the subject to name, to articulate, to bring this desire into existence’ (S2, 228). However, it is not a question of seeking a new means of expression for a given desire, for this would imply a expressionist theory of language. On the contrary, by articulating desire in speech, the analysand brings it into existence (or. 37, Evans, 2006).

Lacanen iritziz, bere garaiko psikoanalisi teoriek nahastu egiten zituzten eskaeraren eta premiaren kontzeptuak. Lacanentzat, asebetetzean indarra galtzen duen premia instintu biologikoa da. Premiaren asebetetzea Bestearen mendean dago.

Bestearen laguntza lortzeko premiak hitzetan jarri eta eskaera batean artikulatu behar ditu haurrak. Besteak premia asebetetzen du eta maitasuna sinbolizatzen du. Eskaerak bi funtzio betetzen ditu: premia artikulatzea eta maitasunaren eskaera. Baina, Besteak haurraren premiak asebetetzeko objektuak eskura baditzake ere, ezin dezake asebete harraren maitasun baldintzagabearen eskaera. Maitasunaren desira asebete gabe gelditzen da. Eskaerari apetitua kendu eta desira geratzen da. Premia eskaeran artikulatzean, soberakin bat sortzen du: desira. Premia bat asebetetzean beste premia bat agertzen da, baina desira ezin da inoiz asebete. Premia asebetetzean, subjektua ez dago motibatua, beste premia bat agertu bitartean; baina, desira inoiz asebete ezin den presio iraunkorra da.

Desiraren objektu bakarra dago: A Objektu Txikia. A Objektu Txikia desiraren kausa da; desira ez da objektu batekiko erlazioa, baizik gabezia batekiko erlazioa.

Desira Bestearen desiraren desira da: bestearen desiraren objektua da eta besteak ezagutua izateko desira da (Lacan, 1966). Desira gizatiarra da gorputza desiratu ordez bestearen desira desiratzen bada, desiratua eta ezagutua izatea nahi bada. Bestearen desiraren objektu izateko desira da Ediporen konplexuaren lehen denboran agertzen dena, haurrak desiratzen duenean amaren falo izatea. Subjektuak bestearen ikuspegitik desiratzen du. Ondorioa: gizonaren desiraren objektua beste norbaitek desiratutako objektua da.

It is qua Other that the subject desires (E, 312): that is, the subject desires from the point of view of another. The effect of this is that ‘the object of man’s desire…is essentially an object desired by someone else’ (Lacan, 1951b: 12).

What makes an object desirable is not any intrinsic quality of the thing in itself but simply the fact that it is desired by another. The desire of the Other is thus what makes objects equivalent and exchangeable; this ‘tends to diminish the special significance of any one particular object, but at the same time it brings into view the existence of objects without number’ (Lacan,1951b:12) (or. 39, Evans, 2006).

Desiraren bereizgarri unibertsal hori agerian uzten du histeriak. Histerikoak beste pertsonaren desira bihurtzen du bere desira. Histerikoaren analisian desiraren objektua aurkitzea baino garrantzitsuagoa da zein lekutatik desiratzen duen jakitea, zein subjekturekin identifikatzen jakitea. Desira norberaren ekoizpen pribatua, ekoizpen 45

soziala da; beste subjektuen desirak hautematen dira eta hautemate horiekin harreman dialektikoan agertzen da desira. Bestearen lekua lehenik hartzen duena ama da, eta haren desiraren arabera dabil haurra. Ama zikiratuz desira legearekin artikulatzen duenean Aitak, haurra aske gelditzen da amaren desiraren apetetatik.

Hasierako egoeran haurrak eta amak (Besteak) elkar asebetetzen dute. Amaren absentziak hasten direnean, hasierako gozamen egoera galtzen du haurrak eta babesik gabe geratzen da. Amarekiko zuen lotura mitikoaren dolua egin beharrean aurkitzen da haurra. Haurrak ezin du bere ama asebete eta, ondorioz, gabezia bat sentitzen du bere baitan. Bestearen desira berak eman ez dezakeen zerbaiten desira da. Subjektua konturatzen da ezein objektuk ezin duela bere bulkada eta bere maitasun eskaera asebete.

Lacanek (1958) mendebaldeko filosofiaren tradizioan kokatzen du bere burua, gizakiaren desira Bestearen desira dela aipatzean. San Agustinengandik Hegelengana doan tradizioaren harian Nagusi eta Mendekoaren dialektikan laburbiltzen da tradizio hori: bi kontzientziak elkarrekin topo egitean, ospea lortzeko borrokari ekiten diote; kontzientzia bakoitzak bestearen aitormena bilatzen du, baina berak beste hori ezagutu gabe; ondorioz, kontzientzia bakoitzak bestearen heriotza bilatzen du. Ospe hutseko borroka antzu horretan murgildu ondoren, atera egin behar dute nolabait hortik. Arrisku gehien hartzen duena aterako da garaile borrokatik; egiaren atzetik norberaren bizitza galtzea onartu duena bihurtzen da Nagusi eta heriotza arriskuaren aurrean atzera egin duena Mendeko bilakatzen da. Dialektika horren irteera: Nagusiak Mendekoaren aitormen faltsua lortzen du. Faltsua da, mendean gelditu denak ezin diezaiokeelako benetako ezagutzarik aitortu, horretarako askatasunik ez duelako.

5. Bulkadak eta gozamena Freudek eta Lacanen bereizi egiten dituzte instintua eta bulkada. Bulkada ez doa jomuga bat lortzera. Bulkada eraikuntza kulturala eta sinbolikoa da eta zirkularki biratzen da objektuaren inguru. Bulkada bakoitzak bere eskualde erogenoa du: eskaerarekin lotuak dauden ahoko eta uzkiko bulkadak eta desirarekin lotuak dauden ikusmeneko eta entzumeneko bulkadak. Pubertaroan bulkada partzial horiek atal genitalen lehentasunaren mendean antolatzen dira Freudentzat, baina Lacanek ez du onartzen bulkada partzialak fusionatu eta osotasun batean antolatzen direnik. Bulkadek ez dute ordezkatzen sexualitatearen ugalketa funtzioa, gozamen dimentsioa baizik.

‘Instinct’ is a purely biological concept (see BIOLOGY) and belongs to the study of animal ethology. Whereas animals are driven by instincts, which are relatively rigid and invariable, and imply a direct relation to an object, human sexuality is a matter of drives, which are very variable and never attain their object. Although Lacan uses the term ‘instinct’ frequently in his early work, after 1950 he uses the word less frequently, preferring instead to reconceptualise the concept of instinct in terms of NEED (or. 87, Evans, 2006).

Gozamenaren eta desiraren arteko tirabirak zatitzen du subjektua. Gozamenak ez du objektu jakinik seinalatzen eta ez du asmo jakinik; atseginaren printzipiotik harantzago doan esperientzia aurreikusi ezina da gozamena. Bulkadaren asebetetzea da gozamena, premia baten edo eskaera baten asebetetzea baino areago. Bulkada ez da asebetetzen; adierazleen katean txertatzen da. Subjektuak desira iraunkorra du atseginaren printzipioaren mugak gainditu eta gehiegizko desirara jotzeko. Bulkaden 46

bidez atsegin printzipiotik gozamenaren bila joaten da gizakia. Bulkadak heriotza bulkada dira eta gozamenak heriotzara eramaten du. Lacanek une batean esaten du gozamena oinarrian maskulinoa, falikoa eta sexuala dela eta ez duela harremanik Bestearekin. 1973an Lacanek dio badagoela bereziki femeninoa den gozamen bat: gozamen gehigarria, phallusetik harantzago doana, Bestearen gozamena. Lacanen iritzian, gozamen femeninoa esanezina da, emakumeek esperientziatzen dute, baina ez dakite ezer hartaz (Lacan, 1966; Braunstein, 2006).

Such is the basis of the opposition between desire and jouissance.

Desire points towards a lost and absent object; it is lack in being, and the craving for fulfillment in the encounter with the lost object. Its concrete expression is the phantasy. Jouissance, on the other hand, does not point to anything, nor does it serve any purpose whatsoever; it is an unpredictable experience, beyond the pleasure principle, different from any (mythical) encounter. The subject finds himself split by the polarity jouissance/desire. This is why desire, phantasy, and pleasure are barriers on the way to jouissance. As is satisfaction, the source of pleasure, inasmuch as it pacifies and blocks the way of the drive, which is closer to pain, and whose paradigm is found in those tensional states which allow the body to experience itself as such (or. 106-107, Braunstein, 2006).

Bulkaden asebetetzea heriotza-bulkadari lotua dago eta ezinezkoa da, neurotikoek erakusten dutenez. Bulkadak gozamena du helburu, ez du atsegindesatsegin printzipioari dagokion jomuga objetibo jakinik; prozesuari begiratzen dio eta adierazlearen mailan jokatzen du. Heriotza bulkadaren asebetetzea da gozamena.

1960an atsegina eta gozamena kontrajarri zituen Lacanek. Gozamena kitzikapen kantitate handiegia dagoenean agertzen da; atseginaren printzipioak kitzikapen maila erregulatzeko tresna homeostatiko baten moduan jokatzen du: ahal den maila baxuenean eutsi nahi izaten dio kitzikapenari, kitzikapen gehiegiak desatsegina dakarrelako.

Atseginaren printzipioak homeostasia eta egonkortasuna zaintzeko honako lege sinboliko hau darama bere baitan: goza ezazu ahal den gutxiena. Homeostasi hori apurtu eta traumatizatzera dator gozamena. Atseginaren printzipioak adierazleak sortzen ditu eta subjektua adierazletik adierazlera eramaten du, tentsio maila baxuari eusteko eta aparailu psikikoak ongi funtziona dezan (Lacan, 1966; Braunstein, 2006).

It is only in 1960 that Lacan develops his classic opposition between jouissance and pleasure, an opposition which alludes to the Hegelian/Kojevian distinction between Genuβ (enjoyment) and Lust (pleasure) (cf. Kojève, 1947:46). The pleausure principle functions as a limit to enjoyment; it is a law which commands the subject to ‘enjoy as little as possible’. At the same time, the subject constantly attempts to transgress the prohibitions imposed on his enjoyment, to go ‘beyond the pleasure principle’. However, the result of transgressing the pleasure principle is not more pleasure, but pain, since there is only a certain amount of pleasure that the subject can bear. Beyond this limit, pleasure becomes pain, and this ‘painful pleasure’ is what Lacan calls jouissance; ‘jouissance is suffering’ (S7, 184). The term jouissance thus nicely expresses the paradoxical satisfaction that the subject derives from his symptom, or, to put it another way, the suffering that he derives from his own satisfaction (Freud’s ‘primary gain from illness’) (or. 93, Evans, 2006).

47

Lacan’s first extended discussion of the pleasure principle appears in the seminar of 1954–5. Here Lacan compares the pleasure principle to a homeostatic device that aims at maintaining excitation at the lowest functional level (S2, 79–80). This accords with Freud’s thesis that unpleasure is related to the increase of quantities of excitation, and pleasure to their reduction. Lacan opposes the pleasure principle, which he dubs the ‘restitutive tendency’, to the death drive (the ‘repetitive tendency’), in accordance with Freud’s view that the death drive is ‘beyond the pleasure principle’ (S2, 79–80). In 1960, Lacan develops what soon comes to be an important concept in his work; the idea of an opposition between pleasure and JOUISSANCE. Jouissance is now defined as an excessive quantity of excitation which the pleasure principle attempts to prevent. The pleasure principle is thus seen as a symbolic law, a commandment which can be phrased ‘Enjoy as little as possible’ (which is why Freud originally called it the unpleasure principle; see Freud, 1900a: SE V, 574). Pleasure is the safeguard of a state of homeostasis and constancy which jouissance constantly threatens to disrupt and traumatise (or. 150, Evans, 2006).

Atseginaren printzipioa intzestuaren debekuarekin lotua dago. Subjektuaren eta gauzaren artean distantzia bat gordetzera zuzendua dago debekua eta subjektuak sufritu egiten du, bulkadek eraginda, distantzia hori apurtu eta gauzara gehiegi hurbiltzen denean. Atseginaren printzipioa sinbolikoan kokatzen dugu, galarazpenarekin, legearekin eta erregulatzearekin erlazionatua dagoelako eta adierazleak direlako nagusi eremu horretan. Gozamena, berriz, errealaren eremuan kokatzen da.

Put another way, the pleasure principle is the prohibition of incest, ‘that which regulates the distance between the subject and das Ding’ (S7, 69; see THING).

When the subject transgresses this prohibition, gets too near to the Thing, then he suffers. Since it is the drives which permit the subject to transgress the pleasure principle, it follows that every drive is a DEATH DRIVE. Since the pleasure principle is related to prohibition, to the law, and to regulation, it is clearly on the side of the symbolic, whereas jouissance is on the side of the real. The pleasure principle is thus ‘nothing else than the dominance of the signifier’ (S7, 134). This involves Lacan in a paradox, since the symbolic is also the realm of the REPETITION compulsion, which is, in Freud’s terms, precisely that which goes beyond the pleasure principle. Indeed, some of Lacan’s descriptions of the pleasure principle make it sound almost identical to the repetition compulsion: ‘The function of the pleasure principle is to make man always search for what he has to find again, but which he will never attain’ (S7, 68) (or. 150-151, Evans, 2006).

Hizkuntza ez da komunikaziora mugatzen; Erreala eralda dezakeen eragilea da.

Bulkada premietatik dator: hizkuntzak premia naturalak eraldatzen ditu. Hizkuntza ez da nahi dugun moduan erabil deakegun tresna bat; ez da besteekin komunikatzea ahalbidetzen duen tresna bat. Hizkuntza errealean inskribatua dago. Gizakia ez da instintuek menderatzen duten animalia bat; hizkuntzak erregulatzen du (Soler, 2006).

Lacanentzat, erreala, gozamenaren erreala, iritsiezina da; subjektuak errealarekin topo egin eta asebetetze osoa ezinezkoa dela ikusten du. Gozamenera heltzeko hizkuntzaren galbahetik pasatu eta sintometatik pasatu behar da. Sintomak bestearengana zuzenduak daude eta bestea da haiek gidatzen dituena. Hizkuntzaren 48

sarean integraturik dago Bestea. Gozamena legeari eta lege-apurketari lotua dago, desiraren beste aurpegia da eta atseginaren printzipiotik harantzago doa. Gozamen bila doan bulkada ez doa jomuga ukigarri baten bila, jomuga galdu izanak sortutako efektua interesatzen baitzaio: damua, aitortza, desagertzea, sintomak. Gaixoak lortzen ez duen asebetetzea ordezkatzen dute sintomek. Sintomak transferentzian eguneratzen dira eta sintoma neurotikoen gozamena Bestearekin harremanean gertatzen da. Bestearen gozamenaren jabe egin nahi du subjektuak desiraren itzulinguruaren bidez. Bulkada ez doa jomuga ikusgarri eta ukigarri bat lortzera, baizik itzulinguruek sortzen duten efektua lortzera (Braunstein, 2006).

Sublimazioan libidoa jarduera ez-sexualetara bideratzen da: sormen artistikora, lan intelektualera. Gehiegizko energia sexuala sozialki onartutako helburuetara zuzentzen da. Horrela egingo ez balitz, energia hori modu desegokietan deskargatuko litzateke: portaera perbertsoan, sintoma neurotikoetan. Freudek zioen sublimazio osoa posible zela jende landu eta kulturatu batzuengan, baina Lacanentzat hori ezinezkoa zen.

Whereas Freud believed that complete sublimation might be possible for some particularly refined or cultured people, Lacan argues that ‘complete sublimation is not possible for the individual’ (S7, 91) (or. 200, Evans, 2006).

Freudentzat sublimazioa gertatzen denean, objektu ez-sexual batera bideratzen da bulkada. Lacanentzat, aldatzen dena ez da bulkadaren objektua, fantasiaren egituran objektuak duen kokalekua baizik. Sublimazioa ez da bulkada objektu ezberdin batera bideratzea, baizik objektuaren izaera aldatzea. Sublimazioak gauzaren duintasuna ematen dio objektuari. Lacanek, sormenarekin, artearekin eta Heriotza bulkadarekin lotzen du sublimazioa. Heriotza bulkada ezabatze bulkada eta ezerezetik hasita sortzeko borondatea da aldi berean.

3. In Freud’s account, sublimation involves the redirection of the drive to a different (non-sexual) object. In Lacan’s account, however, what changes is not the object but its position in the structure of fantasy. In other words, sublimation does not involve directing the drive to a different object, but rather changing the nature of the object to which the drive was already directed, a ‘change of object in itself, something which is made possible because the drive is ‘already deeply marked by the articulation of the signifier’ (S7, 293). The sublime quality of an object is thus not due to any intrinsic property of the object itself, but simply an effect of the object’s position in the symbolic structure of fantasy. To be more specific, sublimation relocates an object in the position of the THING. The Lacanian formula for sublimation is thus that ‘it raises an object…to the dignity of the Thing’ (S7, 112).

4. While Lacan follows Freud in linking sublimation with creativity and ART, he complicates this by also linking it with the DEATH DRIVE (S4, 431). Several reasons can be adduced to explain this. Firstly, the concept of the death drive is itself seen as a product of Freud’s own sublimation (S7, 212). Secondly, the death drive is not only a ‘destruction drive’, but also ‘a will to create from zero’ (S7, 212–13). Thirdly, the sublime object, through being elevated to the dignity of the Thing, exerts a power of fascination which leads ultimately to death and destruction (or. 200-201, Evans, 2006).

Freudek sexualitatearen teoriaren oinarrian jartzen du bulkadaren kontzeptua.

Gizakiaren sexualitatea ez du instintu biologikoak erregulatzen, bulkadek baizik.

49

Instintuak aldakaitzak dira; bulkadak, aldakorrak. Instintuak asebetetzen dira, baina bulkadak ez; bulkadek ez dute jomugatzat objektu bat hartzen; haren inguru biraka ibitzen dira (S11, 168). Lacan ados dator Freudek egiten zuen bulkada eta instintuaren arteko bereizketarekin. Instintuak hizkuntzaren aurretiko premia biologikoak izendatzen ditu. Bulkadak ez du asebetetze osora jotzen, biraketa zirkular batera baizik.

Whereas ‘instinct’ denotes a mythical pre-linguistic NEED, the drive is completely removed from the realm of BIOLOGY. The drives differ from biological needs in that they can never be satisfied, and do not aim at an object but rather circle perpetually round it. Lacan argues that the purpose of the drive (Triebziel) is not to reach a goal (a final destination) but to follow its aim (the way itself), which is to circle round the object (S11, 168). Thus the real purpose of the drive is not some mythical goal of full satisfaction, but to return to its circular path, and the real source of enjoyment is the repetitive movement of this closed circuit (or. 47, Evans, 2006) Gozamenera eramaten duena ere zirkuitu itxi bateko mugimendu errepikatzailea da. Bulkada ez da iturri biologiko batek emana; eraikuntza kultural eta sinbolikoa da.

Bulkadaren zirkuituaren bidez subjektuak atseginaren printzipioa apurtzen du.

Freudentzat haurraren bulkadek bakoitzak bere aldetik eta koordinaziorik gabe funtzionatzen zuten, baina pubertarora heltzean, atal genitalen zuzendaritzaren pean antolatzen ziren bulkada horiek (Freud, 1905). Lacanentzat, ordea, oso zalantzazkoa da eskualde genitalaren gidaritzaren mendean bulkada partzialak modu harmoniatsuan integratzearen ideia. Bulkada partzialak deritze sexualitatearen zati bat bakarrik ordezkatzen dutelako; gozamenaren dimentsioa bakarrik errepresentatzen dute, eta ez sexualitatearen ugalketa funtzioa. Freudek bulkada sexualak eta niaren edo autoiraupenaren bulkadak bereizi zituen. Lacan ados zegoen Freuden bereizketarekin eta Jungen kontra jo zuen, harentzat indar psikikoak energia psikikoaren kontzeptu sinple batera mugatzen baitziren. Lacanek bi bulkada mota ez ditu kontrajartzen; sinbolikoa eta imajinarioa kontrajartzen ditu. Harentzat, bulkada guztiak dira bulkada sexualak eta heriotza bulkadak.

Lacan argues that it is important to retain Freud’s dualism, and rejects the monism of Jung, who argued that all psychic forces could be reduced to one single concept of psychic energy (S1, 118–20). However, Lacan prefers to reconceptualise this dualism in terms of an opposition between the symbolic and the imaginary, and not in terms of an opposition between different kinds of drives. Thus, for Lacan, all drives are sexual drives, and every drive is a DEATH DRIVE since every drive is excessive, repetitive, and ultimately destructive (Ec, 848) (or. 49, Evans, 2006).

Another difference between Lacan’s concept of the death drive and Freud’s emerges in 1964. Freud opposed the death drive to the sexual drives, but now Lacan argues that the death drive is not a separate drive, but is in fact an aspect of every DRIVE. ‘The distinction between the life drive and the death drive is true in as much as it manifests two aspects of the drive’ (S11, 257). Hence Lacan writes that ‘every drive is virtually a death drive’ (Ec, 848), because (i) every drive pursues its own extinction, (ii) every drive involves the subject in repetition, and (iii) every drive is an attempt to go beyond the pleasure principle,

50

to the realm of excess JOUISSANCE where enjoyment is experienced as suffering (or. 34, Evans, 2006).

Gozamena tentsioz eta minez igurtzia ageri zaigu. Gozamena ez da premiaren edo eskaeraren asebetetzea, bulkadaren asebetetzea baizik. Ez da gorputzaren bulkadaren asebetetzea, baizik heriotza bulkadaren asebetetzea. Bulkadak asebetetzearen ezintasuna azpimarratzen du. Desirak objektu absentea edo galdua seinalatzen du. Desira izatearen gabezia da. Gozamenak ez du ezer seinalatzen.

Atseginaren printzipiotik harantzako dago. Gozamena desirarekin eta atseginarekin erlazionatzen da. Desira izatearen gabezia da eta gozamena positibotasuna da. Atseginak atsegin izateari uzten dionean gorputzak bizi duen zerbait da gozamena. Atseginetik harantzago doan sentipena. Gozamena ez da premiaren asebetetzea, baizik bulkadaren asebetetzea. Gozamenaren asebetetzea ez da premiaren edo eskaeraren asebetetzea, ez da gorputzaren bulkada baten asebetetzea, baizik heriotza bulkadari lotua. Bulkadak asebetetzearen ezintasuna azpimarratzen du (Braunstein, 2006).

Having said that, Lacan elaborated on the drive as the death drive, whose effects could only be defined in relation to the chain of signifiers. The problem for the Lacanian doxa started when Jacques-Alain Miller gave this section of the seminar the subtitle of “Jouissance, the satisfaction of a drive” (S VII, p. 205); as a result, hundreds of well-intentioned commentators found a simple and economical definition of jouissance as “the satisfaction of a drive,” without taking into account the more “complex theory” Lacan developed on this subject, where it is evident that the satisfaction proper to jouissance is neither the satisfaction of a need nor the satisfaction of a demand. It is also not the satisfaction of any bodily drive but one linked to the death drive and thus related to the signifier and to history, a satisfaction that consists of nothing that could be related to any kind of Befriedigung (Braunstein, 2006).

Errealaren erregistroari lotua ageri zaigu gozamenaren nozioa. Bulkada premietatik eratortzen da; hizkuntzaren bidez eraldatutako premia naturalek eratzen dute bulkada. Eskaerak artikulatu beharrak eragiten du eraldatze hori. Hizkuntza errealean txertatua dago. Gizakiak, hitz egiten duen heinean, aberetasunaren instintuerregulatzaileak galtzen ditu eta hizkuntzazko izaki bat edo parlêtre bat bihurtzen da.

Gauza errealean egindako zulo bat da, gozamenerako gogoa sortzen duena. Hizkuntzak natura gabetzen du eta Gauzak eskatzen duena lortzen du, neurri batean (Soler, 2003).

Bulkada premietatik dator; premia naturalak hizkuntzak eraldatzen dituenean, bulkada sortzen da; horretarako eskaerak artikulatu behar ditu. Hizkuntza ez da nahi bezala erabil dezakegun tresna bat; ez da geure burua adieraztea edo besteekin komunikatzea ahalbidetzen digun tresna bat. Hizkuntza errealean inskribatua dago nagusiki. Hitz egiten duenean gizakiak galdu egiten du aberetasunaren instintu bidezko erregulazioa; hizkuntza izaki edo parlêtre bihurtzen da. Hizkuntza Gauzaren kausa da; errealeko zulo baten antzekoa, gozamen borondatea sortzen duen zerbait, asebetetzera etengabe bultzatzen duena. Gizakia naturagabetzen duen kausa eta Gauzak eskatzen duena partzialki lortzeko bidea da hizkuntza (Soler, 2006).

Lacanentzat, atseginaren printzipiotik harantzago doa gozamenaren nozioa.

Bulkada guztiak heriotza bulkadak dira eta orekaren edo asebetetzearen kontra ageri dira. Desiraren frustrazioa eta inhibizioa dago gozamenaren oinarrian. Freud-ek errepikatze konpultsioa jarri zuen atseginaren printzipioaren gainetik, heriotza bulkadak eragindako gertaerek eten egiten baitute atseginaren printzipioaren nagusitasuna.

51

Heriotza bulkadak eragindako esperientzia errepikatuek apurtu egiten dute subjektuaren errealitate irudimenezko eta sinbolikoaren oreka. Gozamena Errealarekin, transgresioarekin eta mugako hausturekin lotuta dago. Haur txikia subjektu hiztun bihurtzean, zikiratze Sinbolikoa gertatzen da eta galdu egiten du berehalako gozamenerako sarrera. Subjektu hiztunak galdutako gozamena mugako esperientzia traumatikoetan bizi izaten da. Arazoz betetako gozamenarekin bizi behar du gizakiak.

The relationship between the law and desire is, however, a dialectical one; ‘desire is the reverse of the law’ (Ec, 787). If, on the one hand, law imposes limits on desire, it is also true that the law creates desire in the first place by creating interdiction. Desire is essentially the desire to transgress, and for there to be transgression it is first necessary for there to be prohibition (S7, 83–4).

Thus it is not the case that there is a pregiven desire which the law then regulates, but that desire is born out of the process of regulation; ‘what we see here is the tight bond between desire and the Law’ (S7, 177) (or. 102, Evans, 2006).

Beyond the Pleasure Principle (1920) idazlanean Freudek batasuna sustatzen duen bizitza bulkada eta harremanak desegitera zuzendutako heriotza bulkada bereizi bazituen ere, bulkada horiek ez dira inoiz egoera puruan aurkitzen; elkarrekin proportzio ezberdinetan nahastuta topatzen ditugu. Freudek zioen heriotza bulkada ez genukeela hautemango (isila delako), erotismoarekin nahasturik ez balego (Freud, 1930). Lacanek, Freudek bezala, psikoanalisiaren erdigunean ikusten zuen heriotza bulkada eta hasiera batean Ediporen aurreko fasearekin eta nartzisismoarekin lotu zuen bulkada hori, baina hiru erregistroen teoria asmatu zuenean, imajinariotik sinbolikora pasa zuen heriotza bulkada. Ordena sinbolikoak egoera traumatikoak errepikatzeko joera du; joera hori da heriotza bulkada, 1954-55eko mintegian Lacanek zioenez. Heriotza bulkada ordena sinbolikoak hartzen duen mozorroa da, kulturarekin lotua dagoena, naturarekin baino areago; heriotza bulkada ez da biologia kontua. Freudek heriotza bulkada bulkada sexualetatik bereizten zuen, baina Lacanentzat heriotza bulkada ez da bulkada bereizi bat, edozein bulkadaren alderdi bat da. Bulkadak bi alderdi ditu: bizitza bulkadarena eta heriotza bulkadarena. Bulkada guztiak doaz atsegin printzipiotik harantzago, bulkada guztiek lortu nahi dute beren iraungitzea, bulkada guztiak dira heriotza bulkada birtualak. Bulkadek atsegin printzipiotik harantzago garamatzate, gehiegizko gozamenaren erreinura, eta han gozamena sufrikario moduan bizi izaten da.

By situating the death drive firmly in the symbolic, Lacan articulates it with culture rather than nature; he states that the death drive ‘is not a question of biology’ (E, 102), and must be distinguished from the biological instinct to return to the inanimate (S7, 211–12) (or. 33-34, Evans, 2006).

Faloa ez da gozamenaren adierazlea, gozamena ezin baitaiteke errepresenta.

Gozamenerako oztopoa eta desiraren ibilbidea markatzen ditu. Faloaren atalasetik harantzago Bestearen gozamenaren mundu mitikoa irekitzen da. Faloak gozamenaren kanporatzeak (sintoma, fantasma, ekintza) markatzen ditu. Subjektuak desiraren, bulkaden, fantasiaren objektutzat hartzen du bere burua; Besteak maitatuko duela pentsatzen du. Sentitzen duen gozamenak ez dio uzten subjektuari Bestearen gozamena zertan datzan jakiten. Bestearen gozamenetik ezin dezakegu goza. Gozamen hori fantasia eta suposizio bat da. Errealari dagokion zerbait. Bestearen gozamena ez dago Bestearengan, norberarengan baizik (Braunstein, 2006).

52

6. Metonimia, metafora eta Aitaren funtzioa Adierazleen kateak agintzen du adierazien multzoaren gain. Adierazleen sareak ematen dio koherentzia adieraziei. Ametsetako kondentsazioa prozesu metaforikoa da; ametsetako desplazamendua, berriz, prozesu metonimikoa da. Metaforan adierazle bat beste batek ordezkatzen du, batak bestearen antz semantiko edo homofonikoa duelako.

Kondentsazioan ere elkarrekin fusionatzen dira antzeko bereizgarriak dituzten ezkutuko osagaiak eta agiriko osagai batek ordezkatzen ditu. Horrela, irudi kolektibo edo konposatu asko ikusten ditugu ametsetan. Sarritan, pertsona baten atzean pertsona asko gordetzen dira (Lacan, 1966).

Freudek bigarren mailako garrantzia eman zion hizkuntzari bere teorian.

Lacanek, berriz, analisiaren bihotzean kokatu zuen hizkuntza. Sintoma neurotikoak hiskuntzaren egitura zuela zioen, ametsak esaldi baten edo hieroglifiko baten egitura duela. Inkontziente osoak du hizkuntzaren egitura.

Metonimian objektu edo ideia bat izendatzeko beste objektu edo ideia bati dagokion izena erabiltzen da; izen hori erabiltzeko, bi izenen artean hurbiltasunezko erlazio bat egon behar du; adibidez: kopa bat edan esaten dugu, kopakoa edan esan ordez. Jakobson-en ildotik, Lacanek ere hizkuntzaren ardatz konbinatorioarekin lotzen du metonimia eta ardatz ordezkatzaileari oposatzen zaio. Metonimian adierazleen kate horizontalean konbinatzen dira adierazleak.

Metonymy is usually defined as a trope in which a term is used to denote an object which it does not literally refer to, but with which it is closely linked. This link may be one of physical contiguity (such as when ‘thirty sails’ means ‘thirty boats’), but not necessarily (such as when ‘I haven’t read Shakespeare’ means ‘I haven’t read anything written by Shakespeare’) (or. 116, Evans, 2006).

Metaforan signifikazio kate bateko adierazlea beste kate bateko adierazle batek ordezka lezake. Ohikoa ez den esanahi bat ematen zaio hitz bati, bi esanahien artean erlazio bat dagoenean. Metaforan ideia abstraktu bat termino konkretu batek ordezka lezake. Esanahi bikoitzeko hitza metaforatzat har liteke. Bulkada erreprimitua desplazatu egiten da, esanahi bikoitzeko hitz bat aurkitu bitartean; hitz horrek aukera ematen dio zentsurari ihes egin eta asebetetzeko. Lacanentzat disoziazioa gertatzen da hitz ekibokoaren adierazlearen eta adieraziaren artean Adierazlea desplazatzen da eta bi posizio ezberdin hartzen ditu.

Ametsetako material ezkutuaren zati handi bat mozorrotua ageri da ageriko mailan: zentzua desplazatu egiten da eta ezkutuko edukian garrantzitsua zena ageriko edukian garrantzirik gabekoaren moduan agertzen da. Adierazle batek ordezka dezake hurbiltasunezko harremana duen beste bat. Ametsaren agiriko edukiaren esanahia interpretatu nahi denean, elkartze askeen teknika baliatu behar da; ametsaren ageriko edukiak libreki elkartuz haren ezkutuko esanahira helduko gara.

Txistearen oinarrian kondentsazio metaforikoa eta desplazamendu metonimikoa konbinatzen dira. Sintoman adierazle erreprimitu bat haren metafora den batek ordezkatzen du; adierazle berria ordezkatzen duen adierazle erreprimituaren antzekoa da. Ametsen interpretazioan egiten den gisara, sintomen interpretazioan ere elkartze askeak egin behar dira adierazle erreprimitua identifikatzeko. Sintomaren eraikuntza metaforikoan hainbat gertaerek hartu dute parte eta gertaera horien oroitzapenak berreskuratu behar dira. Oroitzapen horiek landuz ulertuko dugu nola eraiki den sintoma. Sintoma metafora bat da eta hura ulertzeko metafora osatzen duten bi 53

adierazleen antzekotasunak bistaratu behar dira, beharrezko elkartze libreak eginez.

Lacanentzat sintoma ebatziko bada, hizkuntza aztertu behar da, sintoma hizkuntza baten moduan egituratua baitago. Sintomaren esanahia askatu egin behar da. Txiste bat ere uler liteke desplazamendu metonimiko eta kondentsazio metaforiko moduan.

Glosolaliak eta eldarniozko hizkuntzak ere eraikuntza metaforiko eta metonimikotzat har litezke (Lacan, 1966).

Medikuntzan sintoma gaixotasunaren adierazgarria edo indizea da, baina psikoanalisian sintoma adierazle bat da. Animalien kodeak adierazgarriz edo indizez osatuak daude, baina giza hizkuntzak adierazleez osatuak daude.

The basis of this distinction is LANGUAGE; humans have language, whereas animals merely have CODES (but see S1, 240 for an interesting caveat). The consequence of this fundamental difference is that animal psychology is entirely dominated by the imaginary, whereas human psychology is complicated by the additional dimension of the symbolic (or. 123, Evans, 2006).

However, Lacan draws an important distinction between the concepts of LANGUAGE and code (see E, 84). Codes are the province of animal communication, not of intersubjective communication. Whereas the elements of a language are SIGNIFIERS, the elements of a code are indices (see INDEX).

The fundamental difference is that there is a fixed bi-univocal (one-to-one) relationship between an index and its referent, whereas there is no such relationship between a signifier and a referent or between a signifier and a signified. Because of the bi-univocal relation of indices and referents, codes lack what Lacan regards as the fundamental feature of human languages: the potential for ambiguity and equivocation (see Lacan, 1973b) (or. 26, Evans, 2006).

In the typology of SIGNS devised by Charles S.Peirce, the North American semiotician, the index is a sign which has an ‘existential relationship’ to the object it represents (i.e. the index is always spatially or temporally contiguous with the object). Peirce contrasts the index with the symbol, which, like Saussure’s concept of the sign, is characterised by the absence of all necessary connections between the sign and its object. For example, smoke is an index of fire, and red blotches are an index of various diseases such as measles (Peirce, 1932). In Lacan’s discourse, the term ‘index’ functions in opposition to the term SIGNIFIER’ (and not, as in Peirce’s philosophy, in opposition to the term symbol). Lacan thus conceives the index as a ‘natural sign’, one in which there is a fixed, biunivocal correspondence between sign and object (unlike the signifier, which has no fixed link with any one signified) (or. 86, Evans, 2006).

Giza hizkuntzak anbiguitaterako eta huts egiteko potentziala du, baina indizeek ez dute halakorik. Animalien psikologia imajinarioaren mendean dago; gizakiena, berriz, sinbolikoaren dimentsioa ere badu. Lévi-Strauss-en bidetik, Lacanentzat intzestuaren debekuak bereizten ditu kultura eta natura. Aitaren funtzioa gizakien eta animalien arteko zatiketaren bihotzean dago eta hark bereizten ditu sinbolikoa eta imajinarioa. Gizakiek badute dimentsio imajinarioa, animaliek bezala, baina gizakiek, horretaz gain, dimentsio sinbolikoa ere badute. Imajinarioa komuna zaie gizaki eta animaliei. Baina, ordena sinbolikoak erabat besterentzen du gizakia naturatik. Gizakien munduan premiaren hurbileneko esanahiak ere adierazlearen legeen mende daude.

54

Gizakiak adierazleen mende daude. Gizakiarengan premia ez da inoiz agertzen hizkuntza eskuratu aurretiko egoera batean. Intzestuaren tabuak erregulatzen ditu ahaidetasun harremanak: belaunaldien arteko oinordekotza arrarengandik arrarengana pasatzen da (Lacan, 1966; Feher-Gurewich, 2003).

The regulation of kinship relations by the incest taboo, points to the fact that the paternal function is at the heart of the rift between humans and animals. By inscribing a line of descent from male to male and thus ordering a series of generations, the Father marks the difference between the symbolic and the imaginary. In other words, what is unique about human beings is not that they lack the imaginary dimension of animal psychology, but that in human beings this imaginary order is distorted by the added dimension of the symbolic (or.

123, Evans, 2006).

Giza sexualitatean ez du agintzen ordena naturalak; honen gabezia nabarmen dago. Sexualitatea erabat harrapatua dago kuturaren sarean, ez baitago sexualitate naturalik. Perbertsioak desiraren antza du. Giza desira perbertsoa da, ez baitator ados animalien munduko egokitzapenarekin eta biziraupenarekin. Perbertsioa definitzeko ezin dezakegu naturako araurik erabili. Giza sexualitatea ez dute gobernatzen instintu aldagaitzek, bulkada aldakorrek baizik. Sexualitatearen helburua ez da funtzio biologiko bat betetzea. Instintu animaliak erlatiboki aldagaitzak dira, baina giza sexualitatea bulkada aldakorrek gobernatzen dute eta haien helburua ez da funtzio biologiko bat.

Lacanentzat amodioa irudimenaren mundukoa da, nahiz eta ordena sinbolikoan eragina izan. Amodioak egitura nartzisista eta auto-erotikoa du. Amodioan erreal bihurtu duen egoa maite izaten du pertsonak, baina eremu imajinarioan. Amodioak batabestekotasun edo erreziprozitate imajinario bat du beregan, maitatzearen oinarrian maitatua izateko desira baitago. Maitatzearen eta maitatua izatearen arteko batbestekotasuna edo erreziprozitatea da amodioaren ilusioa sortzen duena.

Love is located by Lacan as a purely imaginary phenomenon, although it has effects in the symbolic order (one of those effects being to produce ‘a veritable subduction of the symbolic’—S1, 142). Love is autorerotic, and has a fundamentally narcissistic structure (S11, 186) since ‘it’s one’s own ego that one loves in love, one’s own ego made real on the imaginary level’ (S1, 142; see NARCISSISM). The imaginary nature of love leads Lacan to oppose all those analysts (such as Balint) who posit love as an ideal in psychoanalytic treatment (S7, 8; see GENITAL).

Love involves an imaginary reciprocity, since ‘to love is, essentially, to wish to be loved’ (S11, 253). It is this reciprocity between ‘loving’ and ‘being loved’ that constitutes the illusion of love, and this is what distinguishes it from the order of the drives, in which there is no reciprocity, only pure activity (S11, 200) (or. 105, Evans, 2006).

Bat-bestekotasuna da bulkadak eta amodioa bereizten dituena: bulkaden eremuan jarduera da nagusi eta ez dago bat-bestekotasunik. Amodioak konpentsatzen du harreman sexualik eza, maitatuarekiko fusioaren fantasiaren bidez. Baina, Lacanentzat, amodioa iruzurra da, norberak ez duena ematea baita.

Love is deceptive; ‘As a specular mirage, love is essentially deception’ (S11, 268). It is deceptive because it involves giving what one does not have (i.e. the phallus); to love is ‘to give what one does not have’ (S8, 147). Love is directed 55

not at what the love-object has, but at what he lacks, at the nothing beyond him.

The object is valued insofar as it comes in the place of that lack (see the schema of the veil in S4, 156) (or. 106, Evans, 2006).

Maitasunaren objektuak ez duenera edo hari falta zaionera zuzentzen da amodioa. Amodioak maitatuarekiko batasun fantasian oinarritzen da eta desira erailtzen du. Amodioa desirari oposatua da; desira Bestearen eremuan eta ordena sinbolikoan inskribatzen baita. Objektuak gabeziaren lekua hartzen du eta balio bihurtzen da.

Jomugatzat duen objektuaren ezerezera edo gabeziara zuzentzen da amodioa. Antzekoak dira amodioaren egitura eta desirarena. Maitatua izateko desira eta Bestearen desiraren objektu bihurtu nahia. Amodioa metafora bat da eta desira metonimia da. Biak ere antzekoak dira, asebete ezinak direlako. La Rochefoucauld-ek dioen moduan, zenbaitek ez zuen amodiorik sentituko, amodioaz hitz egiten entzun izan ez balu. Amodio perfektua ez da naturaren emaitza, baizik pertsona arteko adostasun baten emaitza (Lacan, 1966; Luepnitz, 2006).

Haurra txikia denean, amarekin lotura estuan egon nahi izaten du: amaren desiraren objektu izan nahi du, objektu bakarra gainera. Laster, ordea, utzi egin behar dio amaren desira asebeteko duen objektu bakar izateari. Amaren falo izateari utzi behar dio eta, horretarako, amarekin batzera daraman berehalako bulkada erreprimitu behar du. Amaren eta haurraren bereizketa prozesu horretan, faloa duen aita bihurtzen da amaren absentzien zergati. Aurrerantzean, haurrarentzat aita izango da bere desiraren objektu nagusi. Aitaren irudiaren eta Aitaren Izenaren inguru egituratuko da lege sinbolikoa (Lacan, 1966).

Sinbolizazioa galera batean oinarritzen da: galdua denean sinbolizatzen edo irudikatzen da objektua. Haurrak subjektu bihurtu behar du, desiraren objektu izateari utzi ondoren. Objektu galdua sinbolizatu behar du eta sinbolizatua denean, ezabatu egiten da. Harreman zuzenaren bidez bizi izandako esperientzia erreal batetik hizkuntzaren maila sinbolikora iragango da, jatorrizko errepresio deituaren bidez.

Jatorrizko errepresioari eta aitaren metaforari esker desiraren eta pertsonaren artean hizkuntza sartzen da.

Hizkuntzaren sarean desira harrapatu nahi duenak erredundantziazko gune eta xehetasunetan jarri behar du arreta, eta ez mezuan bertan. Adibidez, “ardoa” eskatu ordez, “ardoz betetako zahatoa” esaten badugu, xehetasun horietan jarri behar dugu arreta. Desirak distortsioa eragiten du: desiraren objektua objektu absente bat da, amaren faloa, hain zuzen ere. Faloaren esanahiak zakilaren eta gabeziaren ideia elkartzen ditu. Zakilaren eta gabeziaren ideia elkarturik gelditzen dira; zakilaren eta absentziaren ideiak elkarturik ageri dira eta desiraren objektua, amarengan bilatu nahi dena, absente egongo da eta ezingo da ikusi.

Lacanen (1958) ikuspegitik, aitaren funtzioa betetzen duen objektua ez da aita erreala, baizik aitaren irudi metaforikoa, hots, Aitaren Izena. Aita adierazle edo metafora bat da eta adierazle moduan, beste adierazle bat ordezkatzen du. Metafora horren bidez azal litezke zikiratzearen konplexua, funtzio falikoa eta Ediporen konplexua. Aitaren funtzioa ez dago haren absentziari edo presentziari lotuta, baizik funtzio horrek seinalatzen duen lekuari lotua. Kokapen horrek esanahi sinboliko bat ematen dio aitaren irudiari.

Ediporen konplexuaren lehen fasean, ispilu aroko identifikazio imajinarioari ihes egiten dio haurrak eta subjektu den niaren eraikuntza abiatzen du, nahiz eta oraindik ere 56

amarekin erlazio fusionalean jarraitu. Amaren desiraren objektu (faloa) denarekin identifikatu nahi du, amaren falo edo amaren desiraren objektu izan nahi baitu.

Konplexuaren bigarren fasea objektuaren gabeziaren erregistroan jokatzen da, aitaren metafora jokoan sartzen denean: absentzia, gabezia, frustrazio eta zikiratze moduan bizi du haurrak. Gatazka edipiarrak bide desberdina hartuko du aitak bere funtzio sinbolikoa ongi betetzearen edo ez betetzearen arabera. Aitaren legearekin topo egiteak zikiratze konplexuarekin harremanean jartzen du haurra. Amaren desira eta aitaren bitartekaritza sartzen dira hor jokoan. Aita bihurtzen da faloa duen aita sinboliko. Ediporen konplexuaren azken fasean falo izatearen edo ez izatearen problematika albora uzten du haurrak eta faloa edukitzearen edo ez edukitzearen problematikara pasatzen da. Faloa daukala uste duenaren faloa nahi dute haurrak eta amak: aitaren faloa. Hor identifikazioen jokoa hasten da: haur mutila faloa duen aitarekin identifikatzen saiatzen da eta uko egiten dio amaren falo izateari. Haur neskatilak amaren faloaren kokalekua albora uzten du, onartzen du falo gabezia, amarekin identifikatzen da eta faloaren bila joaten da aitarengana eta beste mutilengana.

Ediporen konplexuaren garaian haurra amarengandik bereizi eta aitaren irudiarekin identifikatzen da. Bereizkuntza horren aurretik, amarekin lotura zuzenean elkarturik zegoen haurra. Bereizketa prozesu hori nola gauzatzen den azaltzeko bere biloba batek egiten duen joko bat aurkezten du Freudek: Fort-Da jokoa. Joko horren bidez lortzen duen autonomiari esker, haurrak uko egiten dio amarekiko lotura sinbiotikoaren bidez bere bulkada asebetetzeari. Haurrak lokarri bati lotuta jaurtikitzen duen bobinak ama adierazten du; amaren metafora moduan jokatzen du bobinak.

Lokarriari lotutako bobina jaurtikitzen du; bobinaren urruntzeak amaren urruntzea adierazten du. Gero haurrak hariari tiratu eta bobina beregana erakartzen du; bobinaren itzultzeak amaren itzulera antzezten du; bobinaren desagertzeak eta berragertzeak amaren desagertzea eta berragertzea adierazten ditu. Fort (Utikan!) Da (Hator hona!) jokoaren bidez, amaren absentziak eta presentziak irudikatzen ditu. Haurrak joko honetan paper aktiboa hartzen du: amari sinbolikoki alde egiten uzten dio eta desagertu den amarekin karretea identifikatuz, egoeraren jabe egiten da. Objektu galdua sinbolikoki ordezkatzen duten objektuetara transferitzen du haurrak bere desira. Aitaren metaforaren emaitza den eremu sinbolikora eramaten du amarekiko harremanaren auzia.

Aurrerantzean uko egingo dio amaren desiraren objektu (falo) izateari (Lacan, 1966).

Joko sinbolikoa asmatu aurretik haurra amaren joan-etorrien mende zegoen: amaren absentziak eta presentziak haren urruntze eta hurbiltzeekin batera gertatzen ziren. Haurrak jarrera pasiboa zeukan amarekiko. Orain, joko sinbolikoari esker, haurrak paper aktiboa hartzen du eta irudikatu egiten ditu amaren absentzia eta presentziak. Haurra bera da orain ama utzi edo erakartzen duena eta pozik sentituko da galdu duen amaren absentzia eta presentzia kontrolatzen dituelako. Hemendik aurrera, objektu galdua ordezkatzen duten beste objektuetara bideratuko du haurrak bere afektua. Objektuaren absentziak eta presentziak joko sinbolikoen eta hizkuntzaren bidez irudikatuko ditu, bere desiren arabera. Haurra konturatzen da amaren absentzia aitaren presentziari lotua dagoela, aita presente dagoenean desagertzen dela ama.

Aurrerantzean, galdu duen objektuaren (amaren) ordezko diren objektuetara bideratuko du haurrak desira. Haurrak hitz bihurtu eta diskurtsoko adierazleen katean sartzen du bere desira eta eskaera moduan agertzen du. Adierazle horiek jatorrizko desiraren objektuak seinalatzen badituzte ere, haien ordezko objektuak adierazten dituzte. Aitaren Izena eta hizkuntzaren bitartekaritza tarteko direla, haurraren desira bestearen desira moduan agertuko da. Horrela, jatorrizko desira ez da asebetetzen, 57

adierazleen eta hizkuntzaren sarean txertatu delako. Bera sinbolizatzeko erabiltzen den adierazletik kanpora gelditzen da desira.

Aitaren metaforak amarekiko lotura imajinariotik askatu eta eremu sinbolikoan sartzen du haurra. Aitaren Izenaren metafora arrakastaz garatzen bada haurrarengan, hizkuntzaren dimentsioan sartzen da haurra eta horrek zatiketa bat eragiten du harengan: bere buruaren zati bat bereizi eta inkontzientea sortzen du subjektuak. Aitaren Izenaren metaforak objektu ordezkatzailea objektu galduaren ordezkari bihurtzen du.

Aitaren Izenaren metaforak adierazten du aitatasuna ez dela gertaera biologiko bat, beharrezkoa den alderdi sinboliko bat baizik. Lehen adierazlea da eta adierazle horren inguru antolatzen dira gizakiaren nortasuna eta portaera. Metafora horren baitan eginkizun garrantzitsua betetzen dute intzestuak, zikiratzeak eta faloak. Haurra amari eta haren desira lehenari (faloari) erabat lotua dagoenean, saiatzen da amaren desiraren objektu izaten, oraindik subjektu izatera ez baita heldu. Aitaren Izena aita errealaren tokia hartzen duen leku sinbolikoa da; amak ekoitzitako adierazpen sinbolikoa; intzestuaren debekuaren legea ordezkatzen duena, zikiratzeari lotua. Aita erreala den pertsona Aitaren Izenaren lege sinbolikoak zeharkatzen du (Feher-Gurewich, 2003).

Inkontzientean desagertzen edo ezabatzen da subjektua. Lacanen iritziz, gizakiaren oinarrizko erasokortasuna subjektuaren identifikazio imajinariotik eratorria da. Subjektuak etengabeki barneratzen ditu beste pertsonen irudiak; horrela eratzen du bere auto-irudi idealizatua; gero, bere irudi hori besteengana proiektatuko du berriro.

Beste pertsona auto-irudi idealizatuarekin bat datorrenean, afektua harengan inbertitzen du eta maitemindu egiten da. Lacanentzat, maitemintzean, amodioan, norbere burua maitatzen da; norbere burua maila imajinarioan gauzatua (I. mintegia).

7. Kant, Sade eta Lacan Gauza onak eginez gaizki senti gintezke eta gauza txarrak eginez ongi senti gintezke. Esate baterako, egiten diguten ebakuntza kirurgiko batean gaizki senti gintezke, nahiz eta hura gure onerako izan. XIX. mendean zehar gaizkiak sortzen duen zoriontasunaz ugari hitz egin zen. Gizakiak ez du beti zoriontasuna eta atsegina lortzera jotzen, modu libre eta arrazionalean; gizakiaren baitan ez da sortzen atsegin iraunkorrik eta zoriontasun sentimendu iraunkorrik. Kanten arabera, gizakiaren borondateak askatu egin behar du sentikortasun enpirikotik eta arrazoiaren ahotsaren mende jarri behar du.

Arrazoiaren inperatibo kategorikoak gidatu behar du lege morala. Bat etorri behar dute borondateak agindutakoak eta lege unibertsalaren printzipioek (Nobus, 2017).

Inperatibo kategorikoak ez du eduki edo forma espezifikorik: kasu eta baldintza guztietarako balio behar duen forma hutsa da. Kanten arabera, inperatibo kategorikoak sentikortasunaren bitartekotzarik gabe bideratzen du pertsonaren borondatea. Norbere buruaren sentikortasunaren eta interesen gainetik dago lege morala.

Lege moralaren oinarri arrazionala eta formala jartzerakoan, Kant eta Sade alderatzen ditu Lacanek. Lacanen iritziz, Sadek modu zintzoagoan jokatzen du gai horretan Kantek baino. Lacanentzat inperatibo kategorikoaren logika agindu analitikoei bakarrik aplika dakieke, ez agindu sintetikoei. Gizaki arrazionalaren aginduak lege unibertsalaren printzipio baten moduan funtzionatu behar du, konbikzio positiboa barne dela. Inperatibo kategorikoaren proposamenetan predikatuak subjektuaren kontzeptuan txertatua egon behar du jadanik. Proposamen sintetikoetan subjektua eta predikatua ez 58

dira berdinak; ez da ebidentea subjektuaren eta predikatuaren arteko erlazioa. Aldiz, agindu analitikoak azaltzaileak eta unibertsalak dira; haien predikatuetan ez dago ezer, jadanik subjektuaren kontzeptuan ez zegoenik. Lacanen iritziz, Kantek ezin du inperatibo kategorikoa objektu enpiriko batean oinarritu. Subjektuaren kontzeptuan inkluitua egon behar du inperatibo kategorikoak. Beraz, inperatibo horren formulazioan ezin da sartu gehieneko ongiaren objektua. Kant oker zegoen sintetikoa zen proposamen bat analitiko bihurtu zuenean (Nobus, 2017).

Aldiz, Sadek arrazoimena bakarrik hartzen du kontuan. Erreziprozitaterik gabeko gozamen maximoaren printzipioa aldarrikatzen du. Printzipio horren arabera, Subjektuaren eta Bestearen arteko harremanak disimetrikoak dira, atsegina ezin baita erreziprokoa izan. Izan ere, guk atsegina lortuko badugu, beste norbaitek atseginik gabe geratu behar du; gure zerbitzariak atsegina hartzen badu, bere buruaz okupatuago egongo da nagusiaren atseginaz baino. Saderen arabera, atsegin sexuala lortu beharrak despota bihurtzen ditu pertsonak; nagusiak atsegina lor dezan sakrifikatu behar du mendekoak.

Lege moralaren arabera jokatzeak atsekabea sor dezake pertsonarengan, baina Kantek (Arrazoi Praktikoaren Kritikan) eta Estoikoek bertutea lortzeko gizakiak duen gaitasuna azpimarratzen zuten eta arreta gutxi jarri zioten minari. Baina, atseginerako borondatea dagoen lekuan badago lekune bat atsegina ez denarentzat ere. Naturaren ahotsa berekoia da: goza dezagula eta ahal denik eta atsegin gehien lor dezagula esaten digu, eta ez dio begiratzen gure atseginak besteentzat zenbat sufrikario ekartzen duen.

Libertinoaren fantasia ahal denik eta atsegin gehien lortzea da, baina atsegin osoaren fantasia ez da inoiz erabat betetzen, horretarako uko egin behar baitzaio besteenganako errespetuari, errukiari, sinpatiari. Azkenean, gainera, grinei berei ere uko egin beharrean gertatzen da Saderen libertinoa, ikusten baitu orgasmoak apurtu egiten duela atsegin mugagabearen ilusioa. Hala eta guztiz ere, Gozamen gorenaren fantasiari eusten dio libertinoak eta atseginerako abagune guztiak baliatzen jarraitzen du. Dinamika horretan, mina eta atsegina konbinatzen dira, baina min-aldiek atsegin-aldiek baino gehiago iratuten dute. Minak gogorrago erasotzen du atseginak baino. Lacan-en iritziz, Saderen libertinoak gozamenerako borondatea asebete nahi du, desiraren objektutzat objektu partziala hartuta; objektu partzialari zerbait falta zaio barnetik. Lacan ez dago ados harreman objektalen ikuspegia dutenekin; haientzat harreman egokiak posible dira subjektuen eta objektuen artean, baina Lacanentzat, subjektu zatikatuak fantasia bidez (ez harreman harmoniatsuz) bakarrik eduki ditzake harremanak objektuarekin (Lacan, 1966; Nobus, 2017).

Saderen libertinoak biktimak behar ditu bere atsegina lortzeko, baina libertinoaren helburua ez da biktimei sufrikarioa eragitea, gozamena lortzea baizik.

Gozamena lortuko badu, ordena sinbolikoa errotik ezabatu beharra du, eta ordena sinbolikoa ezabatzeko biktimaren subjektibitatea zatitu beharra dauka. Modu horretara, libertinoa sinbolikoaren aurreko ordenara itzultzen da (Nobus, 2017).

Organismoari eramangaitza zaion gehiegizko edo gutxiegizko gozamena deitzen du gozamena Lacanek. Psikoanalisiaren esparruan hizkuntza eta gozamena nahasten dira; gozamena errealaren erregistroan mugitzen da, sinbolizazioari, adierazleei eta esanahiei ihes egiten baitie. Errealaren erregistroak sinbolikoa eta imajinarioa sorrarazten ditu.

59

8. Psikopatologia Ediporen Konplexuak ongi funtzionatzen ez duenean neurosiak eta beste patologiak agertzen dira. Egitura klinikoak konplexu horren baitako zailtasunei loturik daude. Neurosia, psikosia, perbertsioa eta fobia gaizki garatutako Ediporen konplexutik datoz. Lacan 1938rako hasia zen Ediporen konplexuaz hitz egiten, baina 1950ean agertu zuen ikuspegi berria. Lacanentzat, haurrek (mutilek zein neskek) ama desiratzen dute.

Ediporen konplexuaren garaian Aitak betetzen du funtzio nagusia. Aitari esker, haurraren eta amaren arteko hirutariko harremanak lautarikoak bihurtzen dira. Aitaren irudiari esker pasatzen da haurra ordena imajinariotik ordena sinbolikora. Ediporen konplexuan ordena sinbolikoak funtzio erregulatzailea betetzen du eta funtzio hori egitura klinikoekin erlazionatua dago. Zikiratzea baztertzen denean garatzen dira egitura psikopatologikoak. Zikiratzeak aukera baten aurrean jartzen du subjektua: zikiratzea onartu ala ez. Lacanen iritzian, zikiratzea onartuta bakarrik lor dezake subjektuak normaltasun psikikoa, identitate sexualari dagokionez eta egitura psikopatologikoei dagokienez.

Psikosiaren kasuan Ediporen konplexuko lehen denboran blokeo bat gertatzen da. Fobia gertatuko litzateke haurra ezin denean iragan Ediporen bigarren denboratik hirugarrenera, aita errealak esku-hartzen ez duelako. Fobiak aita errealaren esku-hartzea ordezkatuko luke, aita errealaren esku-hartzea baita haurrari laguntzen diona Ediporen Konplexuaren hirugarren denborara pasatzen. Perbertsioan konplexuaren hirugarren aroa egongo litzateke ukitua: aitarekin identifikatu ordez, amarekin edo falo imajinarioarekin identifikatuko litzateke haurra eta Ediporen aurreko triangelu imajinarioa gogoraraziko luke.

On the other hand, psychosis, perversion and phobia result when ‘something is essentially incomplete in the Oedipus complex’ (S2, 201). In psychosis, there is a fundamental blockage even before the first time of the Oedipus complex. In perversion, the complex is carried through to the third time, but instead of identifying with the father, the subject identifies with the mother and/or the imaginary phallus, thus harking back to the imaginary preoedipal triangle. A phobia arises when the subject cannot make the transition from the second time of the Oedipus complex to the third time because the real father does not intervene; the phobia then functions as a substitute for the intervention of the real father, thus permitting the subject to make the passage to the third time of the Oedipus complex (though often in an atypical way) (or. 132, Evans, 2006).

Neurosian subjektuak bere burua defendatzen du Bestearen gabeziaren kontra eta zikiratzearen kontzientzia erreprimitzen du. Egitura histeriko, obsesibo eta perbertsoan errepresioa ukatzen da. Zikiratzea onartzea beharrezkoa da desira garatzeko behar den gabezia sortzeko. Osagai bat erreprimitzen da eta adierazleen sarera edo mundu sinbolikora berriro itzultzen da. Subjektuak, errepresioaz gain, beste mekanismo bat ere erabiltzen du, Sinbolikoari ihes egiteko. Osagai bat forkluitzen denean, Aitaren Izena ezabatu, baztertu eta mundu sinbolikotik at geratzen da; errealean bakarrik agertzen da, haluzinazioen moduan. Adierazlerik, Aitaren Izenik eta esanahirik gabe aurkitzen da subjektua. Subjektuaren unibertso sinbolikoan Aitaren Izena falta denean, haluzinazio psikotikoak gertatzen dira. Eldarnio psikotikoetan aita sinbolikorik ez da aurkitzen eta pitzadura edo hutsune batekin topo egiten du subjektuak. Eldarniozko 60

esanahiek hartzen dute esanahi edipiarren tokia; esanahi gabeziak utzitako pitzadura estali eta munduari esanahi bat eman nahi diote. Baztertua izan den eta Sinbolikoaren argitan jalgi ez den adierazlea errealaren dimentsioan agertzen da. Phallusa gabeziaren adierazlea da; adierazleen sarea gabeziaren metafora moduan sortua da eta subjektu zatitua adierazleen sareak errepresentatzen du (Tombras, 2019).

Lacan argues that psychotic hallucinations are a consequence of the operation of FORECLOSURE. Foreclosure refers to the absence of the NAME-OF-THEFATHER from the symbolic universe of the psychotic subject. A hallucination is the return of this foreclosed signifier in the dimension of the real; ‘that which has not emerged into the light of the symbolic appears in the real’ (Ec, 388) (or.

78, Evans, 2006).

Giza Otsoaren kasuan Lacanek Verneinung eta Verwerfung bereizi zituen eta neurosia eta psikosiaren mekanismotzat hartu zituen. Verneinung-en subjektuak modu negatiboan ezagutzen du erreprimitua dena; erreinu sinbolikoan jadanik txertatua dagoen zerbait da; erreinu sinbolikoan txertatua dagoena berreskuratzen da neurosian.

Verleugnung-en subjektuak ukatu egiten du hautematen duen zerbaiten errealitatea; psikosian lehen errepresioaren absentzia gertatzen da. Verwerfung: ezabatze sinbolikoa; Aitaren Izena ezabatzen du, hura denean ordena sinboliko osoa eraikitzen duena.

Sinbolizatzen ez dena Erreal bihurtzen da (Dean, 1992; Shepherdson, 2003).

For Lacan, Verneinung, Verleugnung, and Verwerfung (respectively “denial,” “disavowal,” and “foreclosure”) in Freud’s terminology designate three distinct forms of negation, not merely in a logical sense, but in the sense that they correspond to three distinct psychic mechanisms that can be correlated with the diagnostic categories of neurosis, perversion, and psychosis.

Where “denial” indicates the neurotic repudiation of a thought which the unconscious is in the process of expressing (“You will say it’s my mother in the dream, but I assure you it’s not my mother,” SE 19, p. 235), “disavowal” by contrast indicates a more profound refusal, which does not so much acknowledge the truth under the sign of negation (“it’s not my mother”), but rather repudiates altogether what is negated… As for the final term, “foreclosure” by contrast indicates, for Lacan, a still more profound absence of lack, such that the subject has not even registered the difference, the symbolic differentiation, that the fetishist seeks to conceal. “Foreclosure” thus designates a mode of negation that is closer to psychosis than the other mechanisms, which remain inscribed within the system of representation more securely (or. 123-124, Shepherdson, 2006).

Inkontzientea adierazleen kateak eratzen du (Lacan, 1966). Inkontzienteak egitura ezartzen die artikulatu gabeko osagai hauei: bulkadei, emozioei, errepresentazioei eta oroitzapenei. Inkontzientea eratuko duen oinarrizko adierazlearen gabezia edo legearen ordezkari den aitaren gabezia adierazten du psikosiak. Garrantzia duena ez da aita errealaren absentzia edo presentzia, aitaren adierazlearen gabezia baizik. Schreber-en desira aitaren adierazlearen absentziaren inguru antolatzen da. Nia zatitua dago eta zatitze horrek adierazlearen zatitzea adierazten du. Zatiketa hori adierazten duena adierazlearen eta adieraziaren arteko bereizketa barra da (Leader, 2003).

61

Ordena sinbolikoak eratzen eta egituratzen du subjektua. Edgar Poe-ren “Gutun ebatsia”-n ikus daiteke gutun lapurtua adierazle bat dela, subjektuaren funtzioa betetzen duena. Pertsonaiek ez dute gutunaren edukia ezagutzen, baina hark adierazle nagusiaren funtzioa betetzen du. Erreginak gorde egiten du gutuna, erregea eta ministroa etortzean; ministroa konturatu egiten da eta gutuna berak hartzen du; erregina konturatzen da jokoaz, baina isilik egon beharra du. Dupin poliziak ministroa iruzurtu eta gutuna hartzen du; ministroak ez daki gutuna kendu diotenik. Dupinek dauka gutuna; ministroak agiri faltsu bat besterik ez. Erreginak badaki adierazlearen lekualdatzeek determinatzen dituztela subjektuen ekintzak; pertsona guztiak gutunaren atzetik dabiltza; gutuna ordezkatuz, pertsonak iruzurtzen dira. Beraz, gizakiaren portaera adierazleak erabakitzen du, gizakiaren existentzia ordena sinbolikoan txertatua dagoelako. Adierazleak boterea du pertsonak mugiarazteko. Adierazlea autonomoa da adieraziarekiko; adierazleen kateak gobernatzen du esanahien sarea. Adierazlea nagusi da bai esanahiari buruz, bai subjektuari buruz.

Gutunaren bi pasarteetan gauza bera gertatzen da: pertsonaia batek ez du ikusten gertatzen ari dena eta beste pertsonaiak ikusten du lehena ez dela ezertaz konturatu; hirugarren pertsonaia batek ikusten du trikimailua eta konturatzen da gutuna interesatu guztientzat irekia dagoela. Baina bi kasuetan aldatzen doaz pertsonek hartzen dituzten gutunarekiko rolak. Lehenengoan erregea da ezer ikusten ez duena, erregina gordetzen duena eta ministroa gordetze ekintzaz konturatzen dena. Bigarren kasuan polizia da ezer ikusten ez duena, ministroa ezkutatzen duena eta Dupin gordetze-ekintzaz jabetu dena.

Gutunaren desplazamendua rolen desplazamenduari dagokio. Lehen pasartean erreginaren trikimailuaz konturatu den ministroa desplazatua gelditzen da bigarren pasartean. Ministroak, beraz, erreginaren antzera jokatzen du. Erreginari zegozkion emetasun eta pasibotasun bereizgarriak hartzen ditu. Erreginak bezala, agiriko tokian jarrita gordetzen du gutuna. Hura bezala, babesgabea da. Ministroak erreginaren trikimailua ikusi zuen moduan, Dupinek ministroarena ikusten du. Lacanentzat, gutun ostua irudi grafiko bat da; gertaeren kausa ez da objektu bat, hitza baizik; adierazlea desplazatzen da. Adierazlea da subjektuen ekintza eta destinoa determinatzen dituena.

Lacanen iritziz, Poeren istorioko pertsonaiek adierazle inkontzienteari obeditu behar diote, gizarteko ordena kontzienterako arriskutsua bada ere. Ordena sozial hori Erregearen eta Erreginaren arteko ezkontzak adierazten du. Gutunak ordena kontzientearen egonkortasunerako mehatxua suposatzen du eta subjektu libre eta originalaren absentzia adierazten du. Eskuz-esku pasatzen den gutunak denak bere sarean harrapatzen ditu. Gutun hori errepikapen konpultsioaren sinbolo da, jadanik idatzia dagoena inkontzientetik berbizitzera eramaten gaituena. Gutunaz jabetzen zarenean, hark harrapatzen zaitu. Lacanentzat, gertatzen denaz konturatzen ez den pertsonaia egoarekin identifikatzen da. Bere burua iruzurtzen duena, gutuna ezkutatzean arrakasta eduki duela pentsatuz, inkontzientearekin identifikatu behar da; trikimailua ikusi eta gutuna hor hartzeko dagoela pentsatzen duena analizatzailearekin identifikatu behar da. Analizatzaileak ez du jokatu behar istorioko poliziaren moduan: hark pentsatzen du gutuna toki oso ezkutuan gordea egongo dela. Erreginak eta ministroak pentsatzen dute gutuna seguru dagoela begien aurrean jarria dagoenean (Bannet, 1989).

Hizkuntzak antolatzen ditu gure gorputza eta anatomia; hizkuntzak gorputzaren gain egiten duen eraikuntza da anatomia. Inguruaren antolamendu sinbolikoaren arabera eraikitzen ditu pertsona batek bere gorputza eta premiak. Gorputzaren premiak amaren eta aitaren eskaeren arabera antolatzen dira; irudi izatetik hizkuntzaren arabera antolatua egotera pasatzen da gorputza. Hitzetan jarri den gorputza ez da hezur eta haragiz osatutako gauza solido bat, inguruko pertsonen esaerez eta desirez zeharkatua dagoen 62

gorputza baizik. Gorputza antolatzen duten objektuak erregistro sinbolikoan kokatzen dira, ez irudimenaren erregistroan. Gorputz horren egitura berreskuratu nahi badu pertsonak hari buruzko egindako kontakizunak hartu behar ditu kontuan. Hizkuntzari esker objektu berezietan antolatu da gorputza eta objektu horiek (a objektu txikiak) desiraren kausa dira. Histeriak ere gorputzarekin du zerikusia, baina hizkuntzaren iragazkitik pasatu den gorputzarekin.

Lacanek Psikosi Paranoikoari buruzko tesian auto-zigortzearen paranoia aztertu zuen eta Aimée izeneko emakume baten kasuaz ilustratu zuen paranoia mota hori.

Aiméek ospe handiko aktoresa bati eraso egin zion; hura bezalakoa izan nahi zuen.

Lacanek zioenez, aktoresa erasotzean, bere burua erasotzen zuen Aiméek, berak izan nahi zuenaren eredu eta bere gorrotoaren jomuga baitzen aktoresa. Aimée-ren kasuaren bidez, Lacanek ikusi zuen gizakiaren identitateak bil ditzakeela bere gorputzaren mugetatik harantzagoko alderdiak. Kasu horren bidez, irudiaz eta idealaz interesaturik agertuko da Lacan, eta bide horretatik landuko du ispilu-aroaren teoria. Aimée-ren autozigorketa paranoiak azaltzen du niaren erakuntza. Joera auto-zigortzailea gertatzen da nia eta zera elkartzen eta bateratzen direnean. Nia eratzean nia eta zera ez dira garbi bereizten; identifikazioaren baitan errealitatearen ezezagutza dago; errealitate hori errealitatearen ilusio bat da, desira narzisikoa bestearengana jaurtikitzea. Aiméek munduari ezartzen dio bere errealitate distortsionatua (Dean, 1992).

Zorotasuna ez da adimen txirotu baten edo errealitatetik urruntzearen agerkaria, self sendaezin batena baizik. Zorotasuna ez da pertsona bati bere ahultasunengatik gertatzen zaion istripu bat, baizik haren esentzian irekitako arrakala baten birtualitate iraunkorra. Paranoideak gaixo daude ez beren selfak sendaezinak direlako, baizik erreal sendaezinaren eta self ideala edo imajinarioaren arteko arrakala sendatzen saiatzen direlako. Direnaren eta idealaren arteko desadostasun iraunkorra ezabatzen saiatzen dira eta hori da krimenaren kausa. Krimenak aska dezake Aimée erruduntasunetik, baina aldi berean indartu egiten du denaren eta izan nahi duenaren arteko desadostasuna. Krimena askatasuneranzko mugimendu paradoxiko bat da; zorotasun forma bat eta espetxe bat da. Zorotasuna askatasun mota bat da eta haren mugak markatzen ditu. Portaera paranoikoaren megalomania sintomatikoa: norbere burua goratzearen eta autozigorketaren dialektika. Paranoikoa saiatzen da errealaren eta idealaren arteko desadostasuna ebazten, ilusiozko ideal bat eraikiz. Eragiketa psikiko horrek askatzen du sentimendu horietatik eta krimenera eramaten du, bere ilusioa mantentzeko. Ekintza kriminalak ez du uztartzen paranoikoa bere idealarekin, nahiz eta uztartze hori duen helburu paranoikoaren egitura psikologikoak. Krimenak askatzen du subjektua eldarnioaren jatorrizko erruduntasun inkontzientetik, baina egoaren bihotzeko absentzia argitaratzen du. Egoak osatzen du nitasuna eta nitasuna self imajinario moduan bakarrik defini daiteke. Hainbat saio egiten ditu bere idealarekin identifikatzeko, baina huts egiten du horretan. Haren selfa egitura hutsa da, zuloa, eldarnioak etengabe betetzen duen absentzia; ilusio horrek mozorrotu egiten du errealki han dagoen gabezia mingarria. Aimée arindua sentitzen da bere hilketaren ondoren, baina harrapatua jarraitzen du ispiluen munduan; ispilu horietan, bere burua gaizki ezagutzen du behin eta berriro (Dean, 1992). Krimenaren kausa sendatze saio bat da; patologia mota bat; subjektua zorotasunaren arrakala irekira irristatzen da; zorotasun horrek errealitatea eta ideala uztartu nahi ditu eta errealitatea errepresentatzen du. Selfa sortzeko desira horrek, self jatorrizkorik ez dagoenean, osatzen du epistemologiaren muina. Ekintza kriminalak ezagutzaren mugak erakusten ditu; selfa ilusio bat dela, ispiluko isla bat besterik ez dela adierazten du.

63

Lacanentzat, ekintza kriminalak ez zuen iradokitzen kontzientziaren azpiko inkontzientea. Ekintza kriminalak selfa sinbolizatzen zuen, baina haren egia ezin zen errepresentatu, etengabe desplazatua zelako; ekintza kriminala aldi berean patologia eta sendatzea zelako. Nia egitura imajinario bat zen eta haren funtzioa jatorrizko absentziari aurre egitea zen, ekintza kriminalaren bidez (Dean, 1992). Paranoia haluzinazio mota berezi bat duen psikosi mota da. Freudek (1911) Schreber izeneko epailari baten idatziak aztertu zituen eta defendatzen zuen paranoia homosexualitatearen kontrako defentsa zela. Doktorego tesian (Lacan, 1932) ez ezik, 1955-56ko mintegian ere heldu zion Lacanek gai horri. Lacanentzat desegokia da paranoiaren sustrai homosexualari buruzko Freuden teoria. Emakume bihurtzearen fantasma dago Schreber-en eldarnioaren bihotzean. Schreber-ek mundua salbatuko badu, Jainkoaren emazte bihurtu behar du. Eldarnioaren bidez proposamen hori ukatu nahi luke: nik, gizon honek, hura, gizon hura, maite dut. Schreber homosexualitatearen kontra defendatzen da, bere desira ukatu eta bestearengana proiektatuz. Bere barne-muinetan maite duenaren kontra gorrotoa proiektatzen du. Ukatu egiten du hura maite duela eta ukatu duen amodioa gorroto bihurtzen du. Gorroto hori da gero beste batengana proiektatzen duena, ezin baitezake onartu amodioa gorroto bihurtu dela. Ez du maite, gorroto du, hark jazartzen duelako eta hark gorroto duelako. Maite dut; ez, ez dut maite. Ez da gizona den hura nik maite dudana; emakumea den hura da nik maite dudana; hark (emakumeak) ni maite naulako maite dut nik hura. Paranoiaren bidez babesten da Schreber bere aitarenganako eta anaiarenganako desira homosexualetik. Beraz, paranoia homosexualitatearen kontrako defentsa bat da. Desira homosexuala Flechsig doktorearengana zuzentzen du.

Forklusioaren teoria proposatu zuen Lacanek psikosiaren mekanismo berezitzat.

Zikiratzearen esperientzia ez da modu egokian sinbolizatzen eta Aitaren Izenaren metaforak ez du inkontzientean inskribatzen. Zikiratzea ongi sinbolizatzen denean, haurrak onartuko du bere identitate sexuala eta errealitatea ere bai; baina prozesu hori ondo ez bada gauzatzen, ziurtasunik ez du izango bere identitate sexualean eta errealitatean zentzuaren aldaketa gauzatuko du, psikosian gertatzen den antzera.

Neurosian zikiratzearen errepresentazio bat beste batez ordezkatzen da eta beste hori niarentzat onargarriagoa da. Psikosian niak jaurtiki edo baztertu egiten du zikiratzearen errepresentazio jasanezina. Zikiratzearen errepresentazioa errealitatearen zati bati loturik dago; forklusioan nia bereizi egiten da errealitate horretatik eta aparailu psikikotik jaurtiki egiten du zikiratzearen errepresentazio mingarria. Errepresentaziotik kanpora jaurtikitzen du eduki afektiboa ere, errepresioan gertatzen ez den bezala. Baina, gero jaurtikia edo baztertua izan dena kanpotik itzuli egingo da, haluzinazio edo eldarnio moduan. Psikosiaren kasuan gaude eta forklusioa da hor subjektuak darabilen mekanismoa. Haurrak behar zuen garaian ez du alboan izan Aitaren Izenaren adierazlea.

Subjektuaren eskaerari inolako erantzunik ez zaio eman. Forklusioa gerta dadin haurrak eskaera bat egin behar du eta eskaera horren atzetik ez da adierazle bat etorriko.

Azkenean, haurrak Aitaren Izena forkluitzen du eta horrek inoiz beteko ez den zulo bat uzten du haren ordena sinbolikoan. Aitaren metaforaren lekuan zulo bat edo ordenu sinbolikoaren gabezia bat geldituko da. Ondorioz, Aitaren Izen forkluitua errealitatean agertuko da eta horrek izaera psikotikoari dagozkion eldarnio eta haluzinazioak sortuko ditu (Lacan, 1966).

When the Name-of-the-Father is foreclosed for a particular subject, it leaves a hole in the symbolic order which can never be filled; the subject can then be said to have a psychotic structure, even if he shows none of the classical signs of psychosis. Sooner or later, when the foreclosed Name-of-the-Father reappears in the real, the subject is unable to assimilate it, and the result of this ‘collision 64

with the inassimilable signifier’ (S3, 321) is the ‘entry into psychosis’ proper, characterised typically by the onset of HALLUCINATIONS and/or DELUSIONS (or. 65-66, Evand, 2006).

Ordena sinbolikoaren teoria aplika dakioke psikosien psikoanalisiari. Lacanek psikosietan errepresio forma berezi bat ikusten du: errealitatearen baztertzea (Verwerfung) Aitaren Izenaren forklusio moduan. Jainko-Aita ezin goraipa liteke, perfektua delako. Sinestunarentzat, ama psikotikoarentzat Jainkoa bezala da: ezer ezin erants lekioke eta falo sinbolikorik ere ez. Aitaren Izena funtzio sinbolikoaren oinarria da; funtzio sinbolikoa legearen irudia da. Forklusioa: borrokalariak bere burua hiri harresitutik eskluitua sentitzen du, irteera bat egin ondoren, ateak itxiak daudelako.

Psikosian aita eskluitua dago gaztelu eraso ezinetik; gaztelu hori psikotikoak eta amak osatzen dute (Diatkine, 2007).

Lacanentzat Gizotsoak errealaren eremuko gertaera moduan (ez sinbolizatu moduan) bizi zuen bere zikiratze beldurra, bere zikiratzea ez zuelako inoiz kokatu sare sinbolikoan. Sare sinboliko horretan eratzen da identitatea. Freud eta Lacanentzat zikiratze beldurra da amaren galarazpena sinbolizatzen duena; beldur horren ondorioz uko egite dio mutilak amari eta aitarekin identifikatzen da. Horrela ebazten du Ediporen Konplexua eta lortzen da identitate sexuala. Baina, Gizotsoak inoiz ez zuen gainditu garapen estadio hori. Haurra zelarik, jatorrizko eszenaren lekuko izan zen, baina haren esanahia forkluitu zuen, amaren phallus absentearen adierazle zen zikiratzea baztertuz.

Haurrak amari atxikia jarraitzen du, ez delako zikiratzea sinbolizatzen eta ez delako aitarekin identifikatzen. Zikiratzea adierazle moduan baztertzean, haluzinazio psikotikoak bizi ditu bost urterekin; Gizotsoak baztertu duen zikiratzea haluzinazio moduan itzultzen da, hatza ebaki duela uste duenean.

Haluzinazio psikotikoa sinbolizatu ezina da, adierazle multzoak ez baitu erreferente egonkorrik. Haluzinazioak kontzeptuen eta haien esanahien arteko desadostasun iraunkorra adierazten du. Esanahien ernamuinak ez dira antolatu eta interpretatu. Psikotikoak harreman etena du hizkuntzarekin eta ordena sinbolikoarekin.

Psikosia inkontzientearen lekukotza irekia da; batetik esanahiz betea dago eta bestetik sinbolikoraino ez da sartu; sinbolikoaren atarian gelditu da. Neurosiak dezifratu behar diren kode sinbolikoen segida adierazten du. Neurotikoak hizkuntza baliatzen du eta psikotikoa hizkuntzak baliatzen du. Forklusioa ezabatze sinbolikoa da; bizitzen den moduan agertzen du inkontzientea, gorputzaren bidez, sintoma psikosomatikoetan bezala. Haluzinazioak ez daude sinbolikoki ainguratuta; horregatik dira ulertezinak (Dean, 1992).

Forklusioaren ondorio psikikoak sinbolikoan eta imajinarioan nabaritzen dira.

Sinbolikoak espazioaren eta denboraren ohiko erreferentziak eta norberaren identitatearen errepresentazioak aldatzen ditu. Adierazlearen eremuan irekitako zuloan errealitate berri bat eraikiko da, eldarnio eta haluzinazioz egituratuta. Imajinarioaren eremuan ni psikotikoak bestearekin duen harreman imajinarioa gauzatzen da eta harreman hori erasokortasunez igurtzia egongo da, ispilu aroan gertatzen den moduan.

Errepresioan elementu psikiko baztertua inkontzientean hobiratua gelditzen da, forklusioan ez bezala.

Lehen errepresioaren eta aitaren metaforaren bidez desirari nagusitzen zaio hizkuntza; desira hizkuntzan besterentzen da. Falo izateko desira erreprimitu egiten da, 65

faloa edukitzeko desiraren faboretan. Hori lortzeko desira hizkuntzaren bidez sinbolizatu eta eskaera bihurtu behar da. Aitaren metaforak haurra behartzen du objektu galduaren ordez objektu ordezkatzailea hartzera; ondorioz, desira eraldatu egiten da.

Eraldaketa horri esker, haurrak eten egiten du amarekin lotzen zuen lotura imajinarioa eta dimentsio sinbolikoan sartzen da. Hitz egiten duen subjektu desiratzaile bihurtzen da eta hizkuntzaren erabilerari kateatua gelditzen da. Horrela gertatu ezean, Aitaren Izena forkluitzen da eta psikosian eror liteke. Forklusio prozesuak bereizten ditu psikotikoa eta neurotikoa. Desira hizkuntzaren bidez antolatzen denean, asebete gabe gelditzen da; horrek gozamena ahalbidetzen du, baina ez gozamen osoa; desira behin eta berriro berpizten da, baina gozamen osoa ez da inoiz lortzen. Adierazlea da gozamenaren kausa (Tombras, 2019).

Lacan’s most detailed discussion of psychosis appears in his seminar of 1955–6, entitled simply The Pychoses. It is here that he expounds what come to be the main tenets of the Lacanian approach to MADNESS. Psychosis is defined as one of the three clinical STRUCTURES, one of which is defined by the operation of FORECLOSURE. In this operation, the NAME-OF-THE-FATHER is not integrated in the symbolic universe of the psychotic (it is ‘foreclosed’), with the result that a hole is left in the symbolic order. To speak of a hole in the symbolic order is not to say that the psychotic does not have an unconscious: on the contrary, in psychosis ‘the unconscious is present but not functioning’ (S3, 208).

The psychotic structure thus results from a certain malfunction of the Oedipus complex, a lack in the paternal function; more specifically, in psychosis the paternal function is reduced to the image of the father (the symbolic is reduced to the imaginary) (or. 157, Evans, 2006).

Funtzio falikoaren ideia Hiru Entseguetan (1905) iradoki zuen Freudek eta 1923an Haurraren Antolamendu Genitala izeneko idatzian plazaratu zuen. Faloaren lehentasuna azpimarratzen du eta ez eskualde genitalaren lehentasuna. Ez da ari objektu anatomiko baten lehentasunaz, atal baten gabeziak subjektuaren baitan errepresenta dezakeenaz baizik. Erregistro sinbolikoak Aitaren Legea ezartzen du eta honek bere funtzioa betetzen ez badu, Aitaren Izena forkluitu egiten da eta psikosia gertatzen da.

Ordena sinbolikoa intzestuaren debekuan eta aitaren heriotzan oinarritzen da. Objektua desagertzean sortzen da; gabeziatik eta absentziatik sortzen da. Ordena sinbolikoa nagusitzean, gizakia kulturaren erreinuko harreman sinbolikoen sarean harrapatua gelditzen da. Funtzio sinbolikoa aitaren heriotzarekin lotua dago. Ediporen konplexuan haurraren desira faloaren inguru eratzen da, faloa baita desiraren adierazle lehena, imajinarioaren eta sinbolikoaren artean kokatzen dena.

Hizketak solaskidea eskatzen du eta Inkontzientea bestearen diskurtsoa eta adierazleen katea da. Hizketa beste nonbaitetik, beste kokapen psikiko batetik, zuzentzen zaio subjektuari eta hizketaren subjektuaren efektua da Inkontzientea. LéviStrauss-ek Structures élémentaires de la parenté liburuan (1949) dioenaren arabera, gizakia adierazleen ordenak gobernatzen du eta ordena hori egitura inkontzienteetan inskribatzen da. Gizakia ez da adierazleen munduaren nagusia; adierazleen mundua da gizakia eratzen duena. Gizakiarengan Zera da agintzen duena eta hitz egiten duena, inkontzientea Bestearen diskurtsoa delako (Lacan, 1966).

Ispilu aroko haurraren lehen identifikazioa garrantzitsua da, identifikazio horretatik eratortzen direlako geroztiko identifikazioak. Gorputzaren irudiaren lehen egituraketa hori zatitu eta desegituratzeak nahaste psikotikora eraman dezake haurra.

66

Haurrak bere gorputzarekin duen maila imajinarioko harremanak eragina du psikosiaren agerpenean. Haurra maila horretan finkatzen bada, ispiluaroa gainditu ezinik, maila sinbolikoa ez du lortuko eta psikosia garatuko du. Ondorioz, haurrak gorputz irudia bateratzea lortzen ez duenean, psikotiko bihurtuko da eta bere irudia baztertuko du.

Grputz zatikatuaren esperientzia amets, artelan eta pasarte psikotikoen fantasien bidez agertuko du.

Gizon eta emakumeek kokapen sexual bat lortu nahi badute, zikiratzea onartu behar dute. Psikotikoak zikiramendua arbuiatzen du, gertatu izan ez balitz bezala.

Sinbolikoa baztertzen duenean, errealean agertzen da zikiratzea. Gorputz zatikatuaren haluzinazioak agertzen dira. Lacanentzat, mutilek zein neskek onartu behar dute beren zikiratzea; uko egin behar diote amaren phallusa izateari. Phallus imajinarioarekin identifikatzeari uko egiten badiote bi sexutakoek, horrek bidea irekiko die phallus sinbolikoarekin harremanak izateko.

Lacan argues that both boys and girls must assume their castration, in the sense that every child must renounce the possibility of being the phallus for the mother; this ‘relationship to the phallus …is established without regard to the anatomical difference of the sexes’ (E, 282). The renunciation by both sexes of identification with the imaginary phallus paves the way for a relationship with the symbolic phallus which is different for the sexes; the man has the symbolic phallus (or, more precisely, ‘he is not without having it’ [il n’est pas sans l’avoir]), but the woman does not. This is complicated by the fact that the man can only lay claim to the symbolic phallus on condition that he has assumed his own castration (has given up being the imaginary phallus), and by the fact that the oman’s lack of the symbolic phallus is also a kind of possession (S4, 153) (or.

144, Evans, 2006).

Lacanek Hegelen ikuspegitik aztertzen du bestearen gaia. Psikosiak izeneko mintegian (III. mintegia, 1955-56), Lacanek honela dakusa arazoa: ni bestearengan besterentzen naizenean, ezabatua izan naiteke, bestea nirekin ados ez dagoelako.

Inkontzientearen dialektikan, nagusiaren eta mirabearen dialektikan gerta daiteke bestearekin batera ezin existitu ahal izatea. Hegelen arabera, bestearen ezagutza eta aitormena hil ala biziko borrokatik pasatzen dira. Pertsona bakoitzak desiratzen duena bere desira ezagutua izatea da, ahalegin horretan bestea ezabatuko baldin badu ere (Lacan, 1966).

Hegelek Espirituaren Fenomenologia liburuan agertzen du nagusiaren eta mirabearen dialektika eta Lacanek Kojève-ren bidez jasotzen du haren berri (Kojève, 1947). Dialektika horretan desira aitormen desira moduan ikusten da. Bestearen aitormena lortu nahi dugunean, geure buruaz dugun ideia bestearen buruan ezarri behar dugu. Baina besteak ere gauza bera egin behar du aitormena lortzeko. Horregatik, pertsona behartua dago bestearekin borroka egitera. Aitormena lortzeko egiten den borroka hori, ospea lortzeko borroka da eta “heriotzarako borroka” bihurtzen da, aitormen premiak eramanda bere bizitza arriskuan jartzen duenean. Heriotzarainoko borroka horrek bi lehiakideetako bat hil baino lehen amaitu behar du, aitormena egin behar duenak bizirik egon behar baitu. Bi lehiakideetako batek amor ematen duenean amaitzen da borroka; bietako batek bestearen garaipena onartzen duenean, eta haren mirabe bihurtzen denean. Dialektika horretan pertsona batek mirabe izatea onartu behar du, heriotzara arte borrokatzeari uko eginda. Gizartean ezinezkoa da nagusi soilen elkarte bat. Nagusiak garaipena lortzen duenean, mirabeak harentzat lan egin behar du.

Baina, nagusiaren eta mendekoaren artean sortzen den erlazio dialektikoan, nagusia ez 67

du asebetetzen lortzen duen aitormenak; mirabe batena baita aitormena, eta ez pertsona aske batena. Gainera, mirabeak bere burua aldatzen du, lanari esker. Nagusia, berriz, mirabearen lanaz bakarrik alda daiteke. Historiaren aurrerapena mirabearen lanean oinarritzen da (Kojève, 1947). Nagusia irteerarik gabeko egoeran gelditzen den artean, mirabeak aitormena lor dezake bere mirabetasuna dialektikoki gaindituz (Lacan, 1966).

After achieving victory, the master sets the slave to work for him. The slave works by transforming nature in order that the master may consume it and enjoy it. However, the victory is not as absolute as it seems; the relation between the master and the slave is dialectical because it leads to the negation of their respective positions. On the one hand, the recognition achieved by the master is unsatisfactory because it is not another man who grants him this recognition but only a slave, who is for the master a mere animal or thing; thus ‘the man who behaves as a Master will never be satisfied’ (Kojève, 1947:20). On the other hand, the slave is partly compensated for his defeat by the fact that, by working, he raises himself above nature by making it other than it was. In the process of changing the world the slave changes himself and becomes the author of his own destiny, unlike the master who changes only through the mediation of the slave’s work. Historical progress is now ‘the product of the working slave and not of the warlike Master’ (Kojève, 1947:52). The outcome of the dialectic is therefore paradoxical: the master ends up in a dissatisfying ‘existential impasse’, while the slave retains the possibility of achieving true satisfaction by means of ‘dialectically overcoming’ his slavery (or. 109, Evans, 2006).

Pertsona baten kokapen soziala erabakitzen duena Ediporen Konplexua pasatzeko modua da. Ediporen konplexua pasatzeko moduak determinatzen du posizio sexuala. Lacanentzat Totem eta Tabu-ko mitoaren egitura Ediporen mitoaren kontrakoa da. Ediporen mitoan aitaren heriotzak aukera ematen dio Edipori amarekin harreman sexualak gozatzeko; baina, Totem eta Tabu-ko mitoan, aitaren hilketak ez du aitaren emakumeenganako biderik irekitzen; intzestua galarazten duen Legea indartu besterik ez du egiten. Lacanentzat Totem eta Tabu-ko mitoa Ediporen mitoa baino zuzenagoa da; mito horrek esaten du amaren gozamena ezinezkoa dela. Ediporen mitoarentzat amaren gozamena galarazia dago, baina ez da ezinezkoa; gozamenaren galarazpenak haren ezintasuna ezkutatzeko balio du; subjektuak jarrai dezake ilusio neurotikoan: galarazten duen Legearengatik ez balitz, gozamena posible izango litzatekeela. Lacan lautariko eredutik abiatzen da eta Ediporen konplexuaren irudi hirukoitza kritikatzen du.

Ediporen konplexua har liteke bitariko harremanetik hirutariko harremanerako iraganbide moduan; baina, Lacanentzat Ediporen aurretiko hirutariko harremanetik (ama-haurra-faloa) Ediporen garaiko lautariko harremanera (ama-haurra-aita-falusa) iragate gisara ulertu behar da.

Thus, though the Oedipus complex can be seen as the transition from a dual relationship to a triangular structure, Lacan argues that it is more accurately represented as the transition from a preoedipal triangle (mother-child-phallus) to an Oedipal QUATERNARY (mother-child-father-phallus). Another possibility is to see the Oedipus complex as a transition from the preoedipal triangle (mother-child-phallus) to the Oedipal triangle (mother-child-father) (or. 133, Evans, 2006).

Freudek bereizgarri psikiko maskulino eta femeninoen garapena deskribatzen du.

Bereizgarri horien eskurapen prozesuan faktore biologikoak, psikikoak eta sozialak 68

sartzen dira jokoan. Subjektu sexuatu izatera heltzeko zikiratze konplexutik pasatu behar du. Haurrak hasieran ez du diferentzia sexualik ezagutzen. Zikiratze konplexuaren baitan diferentzia sexualaz konturatzean eta Ediporen Konplexua garatzean, bere kokapen sexuala hartzen hasten da haurra.

Haurrek eskuratu behar duten kokapen sexuala identifikazioaren araberakoa izango da. Freudentzat, haurraren kokapen sexuala determinatzen duena Ediporen konplexuan haurra identifikatzen den gurasoaren sexua da: aitarekin identifikatzen bada, bereigarri maskulinoak bereganatzen ditu; amarekin identifikatzen bada, bereizgarri femeninoak bereganatzen ditu. Lacanentzat, Ediporen konplexuak Aitarekin sinbolikoki identifikatzera darama, baina kokapen sexuala determinatzen duena ez da Ediporen identifikazioa, baizik Faloarekin haurrak duen harremana. Faloa “edukitzearen” edo “ez edukitzearen” arabera gertatzen da kokapen sexuala: gizonek phallus sinbolikoa dute eta emakumeek ez dute. Sexuen arteko aldea eremu sinbolikoko kontua da, ez eremu biologikokoa. Kokapen sexual normal bat lortzeko, inajinarioaren eremutik irten egin behar da eta gizonaren eta emakumearen funtzioak sinbolizatu behar dira (Lacan, 1966).

Harra eta emea hizkuntzaren eraikuntzat dira; ez kategoria biologikoak. Freud eta Lacanentzat zikiratze konplexua da hasiera puntua (Tombras, 2019).

For both Freud and Lacan, the child is at first ignorant of sexual difference and so cannot take up a sexual position. It is only when the child discovers sexual difference in the castration complex that he can begin to take up a sexual position.

Both Freud and Lacan see this process of taking up a sexual position as closely connected with the OEDIPUS COMPLEX, but they differ on the precise nature of the connection. For Freud, the subject’s sexual position is determined by the sex of the parent with whom the subject identifies in the Oedipus complex (if the subject identifies with the father, he takes up a masculine position; identification with the mother entails the assumption of a feminine position). For Lacan, however, the Oedipus complex always involves symbolic identification with the Father, and hence Oedipal identification cannot determine sexual position. According to Lacan, then, it is not identification but the subject’s relationship with the PHALLUS which determines sexual position (or. 181, Evans, 2006).

Whereas the castration complex and the Oedipus complex revolve around the imaginary phallus, the question of sexual difference revolves around the symbolic phallus. The phallus has no corresponding female signifier; ‘the phallus is a symbol to which there is no correspondent, no equivalent. It’s a matter of a dissymmetry in the signifier’ (S3, 176). Both male and female subjects assume their sex via the symbolic phallus.

Unlike the imaginary phallus, the symbolic phallus cannot be negated, for on the symbolic plane an absence is just as much a positive entity as a presence (see E, 320). Thus even the woman, who lacks the symbolic phallus in one way, can also be said to possess it, since not having it the symbolic is itself a form of having (S4, 153). Conversely, the assumption of the symbolic phallus by the man is only possible on the basis of the prior assumption of his own castration.

Lacan goes on in 1961 to state that the symbolic phallus is that which appears in the place of the lack of the signifier in the Other (S8, 278–81). It is no ordinary signifier but the real presence of desire itself (S8, 290). In 1973 he states that the symbolic phallus is ‘the signifier which does not have a signified’ (S20, 75) (or. 145, Evans, 2006).

69

Subjektuaren identitate sexuala ez da sarritan gauza finkoa izaten. Etengabe eztabaidatzen da. Norbere identitate sexualari buruzko galderak definitzen du histeria.

Galdera hori gizon zein emakume histerikoengan ikusten dugu: gizona naiz ala emakumea? Haurraren definizio sexualean anatomiak badu eragina, baina ez da erabakigarria.

However, there is no signifier of sexual difference as such which would permit the subject to fully symbolise the function of man and woman, and hence it is impossible to attain a fully ‘normal, finished sexual position’. The subject’s sexual identity is thus always a rather precarious matter, a source of perpetual self-questioning. The question of one’s own sex (‘Am I a man or a woman?’) is the question which defines HYSTERIA. The mysterious ‘other sex’ is always the woman, for both men and women, and therefore the question of the hysteric (‘What is a woman?’) is the same for both male and female hysterics (S3, 178) (or. 182, Evans, 2006).

Diferentzia sexual biologikoa ugalketa funtzioari lotua doa, baina inkontzientean ez dago errepresentaturik funtzio hori. Psikean eta ordena sinbolikoan ez dago diferentzia sexualaren adierazlerik. Lacanentza phallusa da adierazle sexual bakarra eta ez dago adierazle horren aldaera femeninorik. Hertsiki hitz eginda, emakumearen sexua ez dago sinbolizatua eta phallusaren sinboloak ez du baliokide femeninorik. Adierazleak ez dira simetrikoak. Ediporen konplexuan disimetrikoak dira gizonen eta emakumeen adierazleak. Haur neskatilak sexu bereko gurasoa desiratzen du eta haur mutilak, beste sexuko gurasoa. Identifikazioaren oinarrian beste sexuko gurasoaren irudia dago. Irudi maskulinoa eta femeninoa bereizteko bide bakarra jarduera/pasibotasun bikotea da, ez dago haien aurkakotasunaren beste sinbolorik. Sexualitatea maila sinbolikoan bakarrik gauza liteke. Maskulinoa eta femeninoa ez datoz biologiatik. Sexuaren bipolaritatea aktibitateak eta pasibitateak errepresentatzen dute (Lacan, 1966; Braunstein, 2003; Luepnitz, 2003).

Although the anatomy/BIOLOGY of the subject plays a part in the question of which sexual position the subject will take up, it is a fundamental axiom in psychoanalytic theory that anatomy does not determine sexual position. There is a rupture between the biological aspect of sexual difference (for example at the level of the chromosomes) which is related to the reproductive function of sexuality, and the unconscious, in which this reproductive function is not represented. Given the nonrepresentation of the reproductive function of sexuality in the unconscious, ‘in the psyche there is nothing by which the subject may situate himself as a male or female being’ (S11, 204).

It is this fundamental dissymmetry in the signifier which leads to the dissymmetry between the Oedipus complex in men and women. Whereas the male subject desires the parent of the other sex and identifies with the parent of the same sex, the female subject desires the parent of the same sex and ‘is required to take the image of the other sex as the basis of its identification’ (S3, 176) (or. 182, Evans, 2006).

If, then, there is no symbol for the opposition masculine-feminine as such, the only way to understand sexual difference is in terms of the opposition activity-passivity (S11, 192). This polarity is the only way in which the opposition male-female is represented in the psyche, since the biological function of sexuality (reproduction) is not represented (S11, 204). This is why the question of what one is to do as a man or a woman is a drama which is situated entirely in the field of the Other (S11, 204), 70

which is to say that the subject can only realise his sexuality on the symbolic level (S3, 170). (or. 182, Evans, 2006).

Lacanentzat ez dago harreman sexualik edo erlazio sexualaren moduko gauzarik.

Harreman sexuala ezinezkoa da, harreman sexuala deitzen duguna eraikuntza sinbolikoen kontua delako. Emakumerik ez dago. Emakumea gizonaren ametsa da (Tombras, 2019; Greenshields, 2017). Kokapen maskulinoa eta femeninoa ez dira erlazionatzen. Bi kokapenen artean, hirugarren kokapen moduan, hizkuntzaren ordena dago. Izaki maskulino eta femeninoen arteko harremana adierazleak markatzen du, ez instintuak (Lacan, 1975).

There is no direct, unmediated relation between the male and female sexual position, because the Other of language stands between them as a third party (S20, 64). ‘Between male and female human beings there is no such thing as an instinctive relationship’ because all sexuality is marked by the signifier (Lacan, 1975b). One consequence of this is that it is not possible to define perversion by reference to a supposedly natural form of the sexual relationship (as Freud did).

Heterosexuality is thus not natural but normative (Ec, 223) (or. 184, Evans, 2006).

Perbertsioak eta heterosexualitatea gizartearen arauekin eta ordena sinbolikoarekin erlazionatzen dira, ez naturarekin. Harreman sexualak gobernatzen dituena adierazle bakarra (phallusa) da, eta sexuen arteko harremanetan simetriaren sinbolorik ez dago.

There is no reciprocity or symmetry between the male and female positions because the symbolic order is fundamentally asymmetrical; there is no corresponding signifier which could signify woman in the same way that the male sex is symbolised. There is only one signifier, the PHALLUS, which governs the relations between the sexes (E, 289). There is thus no symbol for a symmetrical sexual relationship: ‘the sexual relationship cannot be written’ (S20, 35) (or. 184, Evans, 2006).

Ordena sinbolikoa oinarrian asimetrikoa da eta gizonen eta emakumeen arteko harremana ezin daiteke inoiz harmoniatsua izan. Harremanen harmoniaren ilusioari eusten diona amodioa da. Gauzatzen den harreman sexuala subjektuaren eta a objektu partzialaren artekoa da; ez dago beste harremanik. Galdutako kidearen lekua hartzen du a objektuak. Fantasia objektu moduan existitzen da emakumea gizonarentzat, ez objektu erreal moduan. Emakumeak ez ditu harreman sexualak emakume moduan izaten, ama moduan baizik. Sexua ez dago esanahiari eta zentzuari lotua, errealean sustraitua dago (Rabinovich, 2006).

Relations between men and women can never be harmonious; ‘The most naked rivalry between men and women is eternal’ (S2, 263). Love is no more than an illusion designed to make up for the absence of harmonious relations between the sexes (whether presented in mythical terms, as in Plato’s Symposium, or in psychoanalytic terms, as in Balint’s concept of GENITAL love) (or. 184, Evans, 2006).

71

Woman cannot function sexually qua woman but only qua mother; ‘Woman begins to function in the sexual relationship only as mother’ (S20, 36) (or. 184, Evans, 2006).

Lacanen teoriako ardatza: ez dago harreman sexualik, hori da Lacanen egituraren gabezia. Inkontzientearen erdigunean zulo bat dago, zikiratze konplexuari dagokiona. Ez dago egiarik eta ez dago gozamenik (Rabinovich, 2006).

Freudek bereizi egiten zituen portaera sexual perbertsoa eta harreman genital heterosexuala. Lacanentzat perbertsioa ez zen portaera mota bat, egitura kliniko bat baizik. Ediporen konplexuaren araudia hausten du perbertsioak, baina egitura perbertsoa duenaren portaera soziala izan daiteke egokitua. Perbertsoak zikiratzea ukatzen du: ikusten du amari faloa falta zaiola, baina ez du onartzen errealitate traumatikoa.

Faloarekiko harreman gatazkatsua perbertsio guztietan ageri da. Perbertsioan desiraren objektu imajinarioarekin identifikatzen du bere burua pertsonak. Perbertsoak bere burua jartzen du bulkadaren efektu moduan; bestearen gozamenerako bitarteko objektu bihurtzen du bere burua. Perbertsoak ez du bere atsegin propioa bilatzen, Beste Handiaren gozamena baizik. Perbertsoak gozamenerako objektu edo tresnaren tokia hartzen du. Horrela, fetitxismoan amari falta zaion faloa sinbolizatzen du fetitxeak.

Exhibizionisman eta voyeurismoan (eskoptofilian) bulkada eskopikoaren objektutzat hartzen du perbertsoak bere burua (Feher-Gurewich, 2003).

There are two main ways in which Lacan characterises the perverse structure. ● The PHALLUS and DISAVOWAL Perversion is distinguished from the other clinical structures by the operation of disavowal. The pervert disavows castration; he perceives that the mother lacks the phallus, and at the same time refuses to accept the reality of this traumatic perception. This is most evident in FETISHISM (the ‘perversion of perversions’; S4, 194), where the fetish is a symbolic substitute for the mother’s missing phallus. However, this problematic relation to the phallus is not exclusive to fetishism but extends to all the perversions (S4, 192–3). ‘The whole problem of the perversions consists in conceiving how the child, in his relation to the mother… identifies himself with the imaginary object of [her] desire [i.e. the phallus]’ (E, 197–8). This is why the preoedipal imaginary triangle plays such an important role in the perverse structure. In the perversions, the phallus can only function as veiled (see Lacan’s discussion of the role of the veil in fetishism, transvestism, homosexuality and exhibitionism; S4, 159–63). ● The DRIVE Perversion is also a particular way in which the subject situates himself in relation to the drive. In perversion, the subject locates himself as object of the drive, as the means of the other’s jouissance (S11, 185). This is to invert the structure of FANTASY, which is why the formula for perversion appears as in the first schema in ‘Kant with Sade’ (Ec, 774), the inversion of the matheme of fantasy. The pervert assumes the position of the object-instrument of the ‘will-to-enjoy’ (volonté-de jouissance), which is not his own will but that of the big Other. The pervert does not pursue his activity for his own pleasure, but for the enjoyment of the big Other. He finds enjoyment precisely in this instrumentalisation, in working for the enjoyment of the Other; ‘the subject here makes himself the instrument of the Other’s jouissance’ (E, 320). Thus in scopophilia (also spelled scoptophilia), which comprises exhibitionism and 72

voyeurism, the pervert locates himself as the object of the scopic drive. In SADISM/MASOCHISM, the subject locates himself as the object of the invocatory drive (S11, 182–5). The pervert is the person in whom the structure of the drive is most clearly revealed, and also the person who carries the attempt to go beyond the pleasure principle to the limit, ‘he who goes as far as he can along the path of jouissance’ (E, 323) (or. 143, Evans, 2006).

Antzeko konplexutasun maila dute perbertsoaren eta neurotikoaren bulkadarekiko erlazioek; biek dute antzeko garapen maila; biak heldu dira Ediporen konplexuaren hirugarren denborara. Freudentzat neurosia perbertsioen negatiboa da; perbertsioa eta neurosia alderantzizko bidetik egituratu dira, nahiz eta berdintsuki egituratzen diren. Perbertsioa instintu natural baten adierazpen zuzena da; baina, adierazpen zuzen hori galarazi egiten da neurosian (Freud, 1905). Perbertsoak asebetetze psikikoa lor dezake bestearen fantasiaren eragile bihurturik. Lacanentzat bulkada ez da zuzenki deskarga daitekeen instintu natural bat.

Freud’s remark that ‘the neuroses are the negative of the perversions’ has sometimes been interpreted as meaning that perversion is simply the direct expression of a natural instinct which is repressed in NEUROSIS (Freud, 1905d: SE VII, 165). However, Lacan rejects this interpretation entirely (S4, 113, 250).

Firstly, the drive is not to be conceived of as a natural instinct which could be discharged in a direct way; it has no zero degree of satisfaction. Secondly, as is clear from the above remarks, the pervert’s relation to the drive is just as complex and elaborated as that of the neurotic. From the point of view of genetic development, perversion is at the same level as neurosis; both have reached the third ‘time’ of the Oedipus complex (S4, 251). Perversion therefore ‘presents the same dimensional richness as [a neurosis], the same abundance, the same rhythms, the same stages’ (S4, 113). It is therefore necessary to interpret Freud’s remark in another way: perversion is structured in an inverse way to neurosis, but is equally structured (S4, 251) (or. 142, Evans, 2006).

The drama of the pervert is that he or she succeeds where the neurotic fails: while the neurotic keeps desire alive by devising strategies to avoid its realization, the pervert succeeds in living out the desire of the neurotic at the cost of sacrificing himself or herself in the process. While perverts see more clearly than neurotics the architectonics of social life, they have less space to fool themselves, and without an other underfoot their capacity to foment dreams and expectations is seriously undermined (or. 192, Feher-Gurewich, 2006).

Lacanek, hasieran, ispilu aroko zatikamendu mehatxuarekin lotuta ikusten zuen barne-herstura. Ispilu aroaren ostean gozputzaren zatikatzearen fantasiak zakilaren inguru pilatzen dira, eta hor zikiratzeak barne-herstura sortzen du. Freudek esaten zuen antsietatearen zergatietako bat amarengandik bereiztea zela; Lacanek dio amarengandik ez bereiztea dela antsietatea sortzen duena.

Lacan, in his pre-war writings, relates anxiety primarily to the threat of fragmentation with which the subject is confronted in the mirror stage (see FRAGMENTED BODY). It is only long after the mirror stage, he argues, that these fantasies of bodily dismemberment coalesce around the penis, giving rise to castration anxiety (Lacan, 1938:44). He also links anxiety with the fear of being engulfed by the devouring mother. This theme (with its distinctly Kleinian 73

tone) remains an important aspect of Lacan’s account of anxiety thereafter, and marks an apparent difference between Lacan and Freud: whereas Freud posits that one of the causes of anxiety is separation from the mother, Lacan argues that it is precisely a lack of such separation which induces anxiety (or. 10-11, Evans, 2006).

Haurra beldur da ama irensleak bereganatuko ote duen, eta horrek barne-herstura sortzen dio. 1953az geroztiko Lacanek errealaren kontzeptuarekin lotzen zuen barneherstura; sinbolizaziotik kanpora gelditzen den osagai traumatikoarekin, bitartekotzarik ez duenarekin, lotu zuen. Antsietatea errealarekin eta ordena imajinarioarekin lotzen du eta errunduntasuna sinbolikoarekin erlazionatzen du. Bitariko erlazioa desagertzear dagoenean barne-herstura sortzen da. Subjektuak antsietatea ekiditeko ahaleginean, fobiak eta fetitxismoa garatzen ditu. Fobietan beldurrak ordezkatzen du barne-herstura eta beldurra objektu jakin batean fokatzen du fobia duenak. Barne-herstura ez da fokatzen objektu partikular batean. Antsietatea nabaria da egitura neurotikoetan, bereziki fobietan, baina fobietan barne-herstura beldurrak ordezkatzen du.

Lacan, in his seminar of 1956–7, offers a detailed reading of the case of Little Hans, and proposes his own view of phobia. Following Freud, he stresses the difference between phobia and anxiety: anxiety appears first, and the phobia is a defensive formation which turns the anxiety into fear by focusing it on a specific object (S4, 207, 400). However, rather than identifying the phobic object as a representative of the father, as Freud does, Lacan argues that the fundamental characteristic of the phobic object is that it does not simply represent one person but represents different people in turn (S4, 283–8). Lacan points out the extremely diverse ways in which Hans describes the feared horse at different moments of his phobia; for example, at one point Hans is afraid that a horse will bite him and at another moment that a horse will fall down (S4, 305–6). At each of these different moments, Lacan argues, the horse represents a different person in Hans’s life (S4, 307). The horse thus functions not as the equivalent of a sole signified but as a signifier which has no univocal sense and is displaced onto different signifieds in turn (S4, 288). Lacan argues that Hans develops the horse phobia because his real father fails to intervene as the agent of castration, which is his proper role in the OEDIPUS COMPLEX (S4, 212) (or. 148, Evans, 2006).

Lacan, in his seminar of 1956–7, offers a detailed reading of the case of Little Hans, and proposes his own view of phobia. Following Freud, he stresses the difference between phobia and anxiety: anxiety appears first, and the phobia is a defensive formation which turns the anxiety into fear by focusing it on a specific object (S4, 207, 400) (or. 148, Evans, 2006).

Lacanen iritzian, subjektua Ediporen aurreko triangelu imajinarioaren eta Ediporen garaiko lautariko egituraren artean kulunkatzen denean agertzen da barneherstura. Haurrak neur badezake amak hura maitatzeko duen motiboaren (falo imajinarioa) eta hark benetan eskaintzeko duenaren (atal erreala) arteko aldea, barneherstura sortuko zaio. Hans-ek ez zuen antsietaterik izango aita errealak hura zikiratu izan balu, baina hori ez zen gertatu; aitak ez zuen esku-hartu Hans bere amarengandik bereizteko, eta Hans-ek fobia bat garatu zuen esku-hartze hori ordezkatzeko.

74

The intervention of the real father would have saved Hans from this anxiety by symbolically castrating him, but in the absence of this intervention Hans is forced to find a substitute in the phobia. The phobia functions by using an imaginary object (the horse) to reorganise the symbolic world of Hans and thus help him to make the passage from the imaginary to the symbolic order (S4, 230, 245–6, 284) (or. 148, Evans, 2006).

Lacanentzat, Hans-en barne-herstura ez zuen sortu amarengandik bereizteak, harengandik ez bereizteak baizik. Ondorioz, antsietatea sortzen duena ez da zikiratzea; zikiratzeak babestu egiten du antsietatetik. Lacanek denok bizi dugun barne-herstura mota deskribatzen du; bestea barne-hersturen lehen iturburua da, amaren eskaerek inbaditu izanaren barne-herstura: Bestearen Eskaera. Amaren bularrera itzultzearen fantasia, zorionaren definizioa dena, ameskaiztoa da Lacanentzat. Objektuaren galera ez da barne-hersturaren kausa nagusia; bigarren mailakoa da. Lacanek dioenez, ez da amaren absentzia, baizik amaren bularraren edo objektuaren presentzia barne-herstura sortarazten duena. Freuden planteamenduari bira ematen dio: haurrak erreala kanporatzen badu, ez da hura desagerrarazteko, baizik barne-hersturaren iturburua desagerrarazteko (Diatkine, 2007).

In his analysis of the case of Little Hans (Freud, 1909b), Lacan argues that anxiety arises at that moment when the subject is poised between the imaginary preoedipal triangle and the Oedipal quaternary. It is at this junction that Hans’s real penis makes itself felt in infantile masturbation; anxiety is produced because he can now measure the difference between that for which he is loved by the mother (his position as imaginary phallus) and that which he really has to give (his insignificant real organ) (S4, 243). Anxiety is this point where the subject is suspended between a moment where he no longer knows where he is and a future where he will never again be able to refind himself (S4, 226). Hans would have been saved from this anxiety by the castrating intervention of the real father, but this does not happen; the father fails to intervene to separate Hans from the mother, and thus Hans develops a phobia as a substitute for this intervention. Once again, what emerges from Lacan’s account of Little Hans is that it is not separation from the mother which gives rise to anxiety, but failure to separate from her (S4, 319). Consequently, castration, far from being the principal source of anxiety, is actually what saves the subject from anxiety (or.

11, Evans, 2006).

Lacanek dio barne-herstura ez dela objektu gabea; objektu mota ezberdina du, beste objektuen modura sinbolizatu ezin daitekeena eta desiraren zergati dena (a objektu txikia). A txikiaren ordez zerbait agertzen denean sortzen da barne-herstura. Subjektuak bestearen desirari aurre egin behar dionean eta haren desirarentzat zer objektu mota den ez dakienean agertzen da barne-herstura. Barne-hersturak desirari eusten dio. Desirak barne-hersturaren arazoa konpontzen du, barne-herstura baino errazago eramaten delako. Desira gabeziatik sortzen da, eta antsietatea agertzen da gabezia hori agertzen ez denean; gabeziaren gabeziak dakar barne-herstura; antsietatea eta gabezia elkartzen ditu Lacanek. Antsietatea sortzen duena ez da bularraren absentzia, haren presentzia inbaditzailea baizik.

It is also in this seminar that Lacan links anxiety to the concept of lack. All desire arises from lack, and anxiety arises when this lack is itself lacking; anxiety is the lack of a lack. Anxiety is not the absence of the breast, but its 75

enveloping presence; it is the possibility of its absence which is, in fact, that which saves us from anxiety. Acting out and passage to the act are last defences against anxiety (or. 12, Evans, 2006).

Ametsetan eta neurosietan gertaerak errepikatzen zirela ikusi zuen Freudek eta Au delà du principe de plaisir (1920) idatzian errepikapenaren printzipioa aurkeztu zuen. Printzipio horren arabera, pazienteak errepikatu egiten ditu Atseginaren Printzipioari ihes egiten dioten esperientzia mingarriak eta sintoma neurotikoak.

Errepikapenaren konpultsioa Heriotzaren Bulkadarekin lotzen du Freud-ek.

Errepikatzeko konpultsioaren jatorria ahanzten duenak gertaera errepikatu egiten du.

Tratamendu psikoanalitikoak errepikapenen zikloa amai dezake pazienteari gertaera oroitarazten badio. 1950eko hamarkadan Lacanek adierazlearen insistentzia, letraren insistentzia edo kate adierazlearen insistentzia terminoa erabili zuen errepikapen konpultsioa adierazteko. 1960ko hamarkadan gozamenaren itzulerarekin lotu zuen Lacanek errepikapena. Gehiegizko gozamena behin eta berriro itzultzen da, atseginaren printzipioaren mugak hausten ditu eta heriotza bilatzen du. Baina, Lacanentzat, errepikapenaren forma espezifiko bat bakarrik da transferentzia (Lacan, 1966).

While Lacan never completely abandons the term automatisme de répétition, in the 1950s he increasingly uses the term ‘insistence’ (Fr. instance) to refer to the repetition compulsion. Thus repetition is now defined as the insistence of the signifier, or the insistence of the signifying chain, or the insistence of the letter (l’instance de la lettre); ‘repetition is fundamentally the insistence of speech’ (S3, 242). Certain signifiers insist on returning in the life of the subject, despite the resistances which block them. In SCHEMA L, repetition/insistence is represented by the axis A–S, while the axis a-a’ represents the resistance (or ‘inertia’) which opposes repetition.

In the 1960s, repetition is redefined as the return of jouissance, an excess of enjoyment which returns again and again to transgress the limits of the PLEASURE PRINCIPLE and seek death (S17, 51). The repetition compulsion manifests itself in analytic treatment in the TRANSFERENCE, whereby the analysand repeats in his relationship to the analyst certain attitudes which characterised his earlier relationships with his parents and others (or. 167, Evans, 2006).

Testuinguru horretan ulertzen da Fort-Da edo sinbolizazioaren jokoa. Joko horrek Bestearen desiraren dialektikara eramaten du subjektua: subjektua ordenu sinbolikoak egituratzen du. Adierazleen sareak subjektua zeharkatzen du eta bestearen desiraren katean txertatzen du haren bakardadea. Ispilu aroko imajinario guztiahaltsua adierazleen sareak zeharkatzen du eta ordena sinbolikoaren mendean gelditzen da.

Adierazleen sareak egituratzen du Inkontzientea, heriotzaren eta absentziaren aztarnak agerian utziz. Inkontzientea hizkuntza baten moduan, adierazleen kate moduan egituratzen da; haren barneko sare sinbolikoak hizkuntzaren arauak jarraitzen baititu.

Neurosiaren sintoma histerikoek hizkuntza baten egitura agertzen dute pertsonaren gorputzean eta gaixotasunaren historiarekin eta adierazleen katearekin erlazionatuta hartzen dute zentzua (Fonction et champ de la parole et du langage en psychanalyse: Jacques Lacan, 1966; 1953: Erromako Kongresuan). Adierazleen katean metaforaren eta metonimiaren mekanismoek funtzionatzen dute. Metaforan adierazle batzuek beste adierazle batzuk errepresentatzen dituzte. Metonimian, berriz, adierazle batzuek beste adierazi batzuk errepresentatzen dituzte (Tombras, 2019; Feher-Gurewich, 2006).

76

Lacanentzat sinboloak gauzaren heriotzari egiten dio erreferentzia. Giza historiaren lehen sinboloa hilobia da. Gizakiak sinboloaren bidez irudikatzen du heriotza. Adierazleak hilezkortu egiten du gizakia. Baina, ordena sinbolikoan Aitaren adierazleari lotua dago heriotza, aita sinbolikoa aita hila delako. Heriotzak eginkizun garrantzitsua du Nagusiaren eta Mendekoaren arteko dialektikan. Heriotza desirarekin estuki loturik dago, heriotzaren desiraren bidez baieztatzen baitu Nagusiak bere burua besteen aurrean. Lacanentzat, heriotzak ezarritako mugari esker hartzen du esanahia giza existentziak; gizakia heriotzarako izakia baita (Heidegger-en eragina).

Lacan takes the idea that death is both constitutive of man’s freedom and ‘the absolute Master’ (Kojève, 1947:21). Death plays a crucial part in the Hegelian dialectic of the MASTER and the slave where it is intimately linked with desire, since the master only affirms himself for others by means of a desire for death (E, 105). From Heidegger, Lacan takes the idea that human existence only takes on meaning by virtue of the finite limit set by death, so that the human subject is properly a ‘being-for-death’; this corresponds to Lacan’s view that the analysand should come, via the analytic process, to assume his own mortality (E, 104–5) (or. 32-33, Evans, 2006).

Analizatuak bere hilkortasuna onartu behar du, prozesu analitikoan.

Hilkortasuna onartzearen prozesu horretan analizatzaileak hildakoarena egiten du, bere burua hilotz bihurtzen du eta heriotza presente egiten du. Neurosi obsesiboaren egitura galdera honek agertzen du: bizirik ala hilda nago? (Lacan, 1966; Shepherdson, 2006).

The question which constitutes obsessional neurosis concerns the contingency of one’s existence, the question about DEATH, which may be phrased To be or not to be?’, ‘Am I dead or alive?’, or ‘Why do I exist?’ (S3, 179–80). The response of the obsessional is to work feverishly to justify his existence (which also testifies to the special burden of guilt felt by the obsessional); the obsessional performs some compulsive ritual because he thinks that this will enable him to escape the lack in the Other, the castration of the Other, which is often represented in fantasy as some terrible disaster (or. 129, Evans, 2006).

Lacanentzat ez dago osasun mental normal deiturik. Identifikatzen zituen hiru egituretatik (neurosia, psikosia eta perbertsioa) egitura normala neurosia da. Freudek senda zitekeen nahaste baten moduan ikusten zuen neurosia. Lacanek alda ezin daitekeen egituratzat hartzen zuen; harentzat, osasun mentalaren ideia osotasunaren ilusiozko ideia da, inoiz lortu ezin dena, subjektua sakonean zatitua dagoelako.

Lacanentzat, beraz, psikoanalisiaren egitekoa ez da neurosia ezabatzea, baizik neurosiaren aurrean subjektuak duen kokalekua aldatzea.

In structural terms, therefore, there is no distinction between the normal subject and the neurotic. Thus Lacanian nosology identifies three clinical structures: neurosis, psychosis and perversion, in which there is no position of ‘mental health’ which could be called normal (S8, 374–5; but see E, 163). The normal structure, in the sense of that which is found in the statistical majority of the population, is neurosis, and ‘mental health’ is an illusory ideal of wholeness which can never be attained because the subject is essentially split. Thus whereas Freud sees neurosis as an illness that can be cured, Lacan sees neurosis as a structure that cannot be altered. The aim of psychoanalytic treatment is

77

therefore not the eradication of the neurosis but the modification of the subject’s position vis-à-vis the neurosis (or. 126, Evans, 2006).

Lacanentzat, neurosiaren egitura galdera batek azaltzen du: Ba naiz ala ez naiz?

Hilda nago ala bizirik? Zergatik existitzen naiz? Obsesiboak galderari ematen dion erantzuna sutsuki lan egitea da, bere existentzia justifikatzeko. Arratoi gizonaren kasuan pertsona obsesibo konpultsiboak aitak ezarritako zigorrari ihes egiteko erritualak egiten ditu. Neurotiko obsesiboak bi sexuak baztertzen ditu, ez da sexu batekoa ez bestekoa, bere buruari arra zein emea dela esaten dio. Bere burua hilezkor jotzen du, jadanik hila delako. Erruduntasun zentzua eta uzki erotismoarekin lotura estua du, kaka opari eta oparia kaka bihurtzen baitu. Ekintza erritual konpultsiboek baimenduko diote Bestearen gabeziari edo bestearen zikiratzeari ihes egitea. Neurotiko obsesiboaren egiturak mozorrotu eta ukatu egin nahi du sakoneko erasokortasuna (Lacan, 1966). Histerikoaren galdera honako hau da: gizona ala emakumea naiz? Identitate sexualari eta existentziari buruzko galdera horiek ez dute konponbiderik adierazlearen maila.

Freudentzat, Niaren zatiketa fetitxismoan eta psikosian nabarmentzen da, baina Lacanentzat zatiketa subjektibotasunaren bereizgarri orokorra da, eta ez fetitxismoaren edo psikosiaren kontua bakarrik. Zatitua izatea eta bere buruarengandik besterendua izatea beste erremediorik ez du subjektuak. Zatikadura ezin da murriztu edo sendatu eta sintesirik ezin da lortu. Subjektua barnetik zatikatua da eta hori barraren bidez adierazten du Lacanek. Norbere buruaren kontzientzia osoaren ideala ezinezkoa da; inoiz ez dugu geure burua erabat ezagutzen. Adierazleen ordena sinbolikoak zatikadurara eramaten du subjektua. Aitaren metafora dago subjektuaren oinarrian eta metafora hori jatorrizko errepresioan eta adierazlearen efektuan oinarritua dago.

Inkontzientearen sorrera adierazleen ordenari eta jatorrizko errepresioari zor zaio; horregatik dago hizkuntza baten moduan egituratua. Beraz, jatorrizko errepresioari esker garatzen da aitaren metafora, baina forklusioak porrotera eraman dezake jatorrizko errepresio hori (Feher-Gurewich, 2006).

1950eko hamarkadan Lacanek zioen forklusioa zela psikosiaren mekanismo espezifikoa. Haurrak zikiratzea onartu, gaitzetsi edo baztertu lezake. Baztertzeari forklusio deritzo. Forklusioan elementu bat ordena sinbolikotik kanpora jaurtikitzen da, inoiz existitu izan ez balitz bezala. Errefulamendua gertatzen denean, esperientziaren sarea urratu egiten da; aldiz, forklusioa gertatzen denean, arrakala bat edo zulo bat egiten da esperientziaren sarean. Forklusioan subjektuak baztertu egiten ditu errepresentazio eraman ezina eta haren efektua eta errepresentazio hori izan ez balu bezala jokatzen du. Lacanentzat, Aitaren Izena forkluitzen denean, forkluitutako ez da inkontzientean hobiratzen, baizik inkontzientetik jaurtiki egiten da; zulo bat geratzen da ordena sinbolikoan eta horrek egitura psikotikoa sortzen du. Ukazioan aurrez existitzen zen zerbait ukatzen da; forklusioan inoiz existitu ez balitz lez tratatzen da forkluitu den osagaia. Forklusioan zikiramendua baztertzen da eta zikiramendurik ez balego bezala gertatzen dira gauzak; zikiratzea forkluitu egiten da, haren existentziari buruzko epairik gabe. Aitaren Izena forkluitzen denean, subjektuak ezin du asimilatu eta errealean berragertzen da. Lacanentzat metafora falikoa forkluitzen denean eta bereganatu ezin duen adierazlearekin tupust egiten duenean, psikosian sartzen da subjektua (Lacan, 1966). Schreber-en eta Otsoen gizonaren kasuan phallusaren ordezkari den aita forkluitzen da. Otsoen gizonaren psikosia azaltzeko hark bost urte zituenean izandako eldarnio baten berri eman zuen Freudek: aiztoaz hatz txikia moztu zuen eta azalak bakarrik eusten zion hatz txikiari. Ezin zion bere hatzari begiratu, beldurra sentitzen

78

zuelako. Inkontzienteko adierazle forkluitua eldarnio moduan agertzen da hor, psikosietan gertatzen den moduan.

Verleugnung edo ukazioan hautemate traumatiko baten errealitatea ezagutzea errefusatzen du subjektuak. Haurrek ikusten dute neskak zakilik ez duela, baina gertaera hori ukatu egiten dute; edozein modutara ere zakila ikusten dute. Freudek psikosian eta fetitxismoan aurkitu zuen ukazioa. Lacanek perbertsioaren egiturarekin lotzen du.

Lacanentzat ukazioa da perbertsioaren oinarrizko eragiketa; errepresioa eta forklusioa, berriz, neurosiaren eta psikosiaren eragiketak dira. Lacanentzat, Bestearen zikiratzeari erantzuteko modu bat da ukazioa. Neurotikoak zikiratzearen gauzatzea erreprimitzen du eta perbertsoak hura ukatzen du. Lacanentzat, perbertituak zikiratzearen aurrean ezjakinarena egiten du; ukazioak aldi berean ezagutu eta ukatu egiten du zikiratzea; ukatzen duen zikiratzea ezagutu egiten du.

While Freud’s use of the term is quite consistent, he does not distinguish the term rigorously from other related operations. Lacan, however, works the term into a rigorous theory, relating it and contrasting it specifically with the operations of REPRESSION and FORECLOSURE. Whereas Freud had only linked disavowal to one form of PERVERSION, Lacan makes it the fundamental operation in all forms of perversion. And whereas Freud had also linked disavowal with psychosis, Lacan limits disavowal exclusively to the structure of perversion. Disavowal is the fundamental operation in perversion, just as repression and foreclosure are the fundamental operations in neurosis and psychosis. Thus, in Lacan’s account, disavowal is one way of responding to the castration of the Other; whereas the neurotic represses the realisation of castration, the pervert disavows it (or. 44, Evans, 2006).

Freudek hasieran pentsatzen zuen psikosian errealitatearen zentzua galtzen zela eta errealitatearekin kontaktua galtzean, errealitatea eldarnioz eraiki beharra zegoela.

Baina, 1938an aldatu egin zuen psikosiari buruko iritzia. Teoria berriaren arabera, psikotikoaren niaren zati bat bakarrik bereizten da errealitatetik eta niaren zatiketa, psikosian ez ezik, neurosian ere gertatzen da. Lacanek, psikosian errealitatea ekiditen zela zioen teoriari aurre egin zion eta forklusioaren kontzeptua asmatu zuen. Aitaren Izena forkluitzen denean, jatorrizko errepresiorik ez da gertatzen: aitaren metaforak porrot egiten du, haurra ez da Sinbolikoaren eremuan sartzen eta ez da subjektu bihurtzen. Aldiz, haurra arlo sinbolikoan edo hizkuntzaren eremuan sartzen denean, haren psikea zatiturik gelditzen da.

Freudentzat fobia izan zitekeen sintoma, entitate edo egitura kliniko bat. Alde batetik zioen fobiak ez direla prozesu patologiko independenteak; sintoma fobikoak aurki litezkeela subjektu neurotikoetan eta psikotikoetan (Freud, 1909). Freudek aurkitu zuen sintoma nagusitzat fobia zuen neurosi mota bat. Aldi berean, Freudek antsietate histeria kontrajarri zion konbertsio histeriari.

Lacanek batzuetan bi egitura neurotiko (histeria eta neurosi obsesiboa) bereizten zituen eta fobia sintoma moduan deskribatzen zuen, egitura moduan baino areago.

1968-69ko mintegian ez zuen fobia entitate kliniko moduan ikusten, baizik neurosi mota handiekin erlazionatutako zerbaiten moduan: histeria, obsesio eta perbertsioarekin harremanean. Fobia ez zen histeria eta neurosi obsesiboaren pareko egitura kliniko bat, baizik haietara eraman dezakeen ate bat eta egitura perbertsoarekin ere lotura batzuk

79

dituena. Baina, beste batzuetan, histeriaz eta neurosi obsesionalaz gain egitura fobikoaz hitz egiten zuen. 1961 urtean dioenez, fobia da neurosi mota erradikalena.

As Freud himself noted in his case study of Little Hans, phobias had not previously been assigned any definite position in psychiatric nosographies. He attempted to remedy this uncertainty surrounding the classification of phobia, but his proposed solution is prey to a certain ambiguity. On the one hand, since phobic symptoms can be found among both neurotic and psychotic subjects, Freud argued that phobias could not be regarded as an ‘independent pathological process’ (Freud, 1909b: SE X, 115). On the other hand, in the same work Freud did isolate a particular form of neurosis whose central symptom is a phobia. Freud called this new diagnostic category ‘anxiety hysteria’ in order to distinguish it from ‘conversion hysteria’ (which Freud had previously referred to simply as ‘hysteria’). Freud’s remarks are thus ambiguous, implying that phobia can be both a symptom and an underlying clinical entity. The same ambiguity is repeated in Lacan’s works, where the question is rephrased in terms of whether phobia is a symptom or a STRUCTURE. Usually, Lacan distinguishes only two neurotic structures (hysteria and obsessional neurosis), and describes phobia as a symptom rather than a structure (S4, 285). However, there are also points in Lacan’s work where he lists phobia as a third form of neurosis in addition to hysteria and obsessional neurosis, thus implying that there is a phobic structure (e.g. E, 321); in 1961, for example, he describes phobia as ‘the most radical form of neurosis’ (S8, 425) (or. 149, Evans, 2006).

Psikopatologia aztertzean, Lacanek ikuspegi estrukturala hartzen du, eta ez da sintomatologian zentratzen. Inkontzientea deskribatzean adierazleen kateko arrakalei eta jarraipenik ezari begiratzen die. Sintomak ez dira gaixotasunaren edo nahastearen alderdi bereizgarrienak, baizik adierazleen sarearen emaitzak; sare egituratu horrek islatzen du egitura psikikoa. Adierazleen sarea puntu batean ainguratzen da eta puntu horrek ematen dio egonkortasuna sare osoari. Aitaren Izena da adierazleen sareari egonkortasuna ematen dion giltza. Giltza hori finkatu gabe badago, egonkortasununik ez dago. Diagnostikoan bereizgarri estrukturalak bereizi behar dira, behagarri klinikoak begiratu baino gehiago (Tombras, 2019).

The French term point de capiton is variously translated in English editions of Lacan’s work as ‘quilting point’ or ‘anchoring point’. To avoid the confusion resulting from this variety of translation, the term has here been left in the original French. It literally designates an upholstery button, the analogy being that just as upholstery buttons are places where ‘the mattress-maker’s needle has worked hard to prevent a shapeless mass of stuffing from moving too freely about’ (Bowie, 1991:74), so the points de capiton are points at which ‘signified and signifier are knotted together’ (S3, 268). Lacan introduces the term in his 1955–6 seminar on the psychoses to account for the fact that despite the continual slippage of the signified under the signifier (see SLIP), there are nevertheless in the normal (neurotic) subject certain fundamental ‘attachment points’ between the signified and the signifier where this slippage is temporarily halted. A certain minimum number of these points are ‘necessary for a person to be called normal’, and ‘when they are not established, or when they give way’ the result is PSYCHOSIS (S3, 268–9). This helps to explain how it is that in the psychotic experience, ‘the signifier and the signified present themselves in a completely divided form’ (S3, 268) (or. 151, Evans, 2006).

80

Errepresioan pentsamendu eta oroitzapen batzuk gure kontzientziatik jaurtiki eta inkontzientean gordetzen ditugu. Lehen errepresioa eta bigarren errepresioa bereizten zituen Freudek. Lehen adierazlea erreprimituta eraikitzen da inkontzientea: premia eskaeran artikulatzen da eta desira besterendu egiten da. Inoiz kontzientzian izan ez dugun zerbait ahanzten dugunean, inkontzientea garatzen da. Bigarren errepresioan noizbait kontzientzian izan dugun ideia edo hautemate bat kontzientziatik jaurtikitzen da; ekintza fisiko espezifikoa, zeinaren arabera adierazlea ezabatua den adierazleen katetik. Bigarren errepresioa metafora baten gisara egituratua dago. Lacanentzat, errepresioa da neurotikoa psikotikoetatik eta perbertsoetatik bereizten duena.

Psikotikoek eskluitu egiten dute, neurotikoek erreprimitu eta perbertituek ukatu (errepudiatu).

The concept of repression is one of the most basic concepts in psychoanalytic theory, and denotes the process by which certain thoughts or memories are expelled from consciousness and confined to the unconscious. Freud was first led to hypothesise the process of repression through his investigation into the amnesia of hysterical patients. He later distinguished between primal repression (a ‘mythical’ forgetting of something that was never conscious to begin with, an originary ‘psychical act’ by which the unconscious is first constituted) and secondary repression (concrete acts of repression whereby some idea or perception that was once conscious is expelled from the conscious). Since repression does not destroy the ideas or memories that are its target, but merely confines them to the unconscious, the repressed material is always liable to return in a distorted form, in symptoms, dreams, slips of the tongue, etc. (the return of the repressed) (or, 168, Evans, 2006).

Lacan also takes up Freud’s distinction between primal repression and secondary repression: 1. Primal repression (Ger. Urverdrängung) is the alienation of desire when need is articulated in demand (E, 286). It is also the unconscious signifying chain (E, 314). Primary repression is the repression of the first signifier. ‘From the moment he speaks, from that precise moment and not before, I understand that there is repression’ (S20, 53). Lacan does not see primary repression as a specific psychical act, localisable in time, but as a structural feature of language itself—namely, its necessary incompleteness, the impossibility of ever saying ‘the truth about truth’ (Ec, 868).

2. Secondary repression (Ger. Verdrängung) is a specific psychical act by which a signifier is elided from the signifying chain. Secondary repression is structured like a metaphor, and always involves ‘the return of the repressed’, whereby the repressed signifier reappears under the guise of the various formations of the unconscious (i.e. symptoms, dreams, parapraxes, jokes, etc.). In secondary repression, repression and the return of the repressed ‘are the same thing’ (or.

168, Evans, 2006).

Lacan gaztearentzat esanahia edo adierazia da erreprimitzen dena; geroagoko Lacanentzat, adierazlea da erreprimitzen dena. Freudentzat ere erreprimitua zena ez zen afektua, bulkadaren adierazle ordezkaria baizik. Sintoman garrantzia zuena ez zen esanahia, adierazleen egiturarekin zuen harremana baizik. Lacan ados zetorren lehen eta bigarren errepresioaz Freudek esanekin. Subjektua hitz egiten hasten den unetik errepresioa gertatzen da; hizkuntzaren beraren izaera estrukturala adierazten da lehen 81

errepresioan. Inkontzientea hizkuntza baten moduan egituratua dago (Lacan, 1966; Feher-Gurewich, 2003).

Lacanentzat, hiru ukazio mota gertatzen dira, hiru mekanismo psikikoekin bat datozenak eta neurosi, perbertsio eta psikosiarekin ados datozenak. Verneinung-en inkontzienteak adierazi nahi lukeen pentsamendu bat baztertzen du neurotikoak.

Verleugnun-en baztertze sakonagoa gertatzen da, hala nola amaren zikiratzea baztertzen denean. Foreclosure (forklusioa): gabeziaren absentzia handiagoa, ez du ezberditasun sinbolikoa erregistratu. Psikositik hurbilago dago ukazio hori, besteak baino (Shepherdson, 2003). Lacanek hiru egitura psikiko bereizi zituen: neurosiak, psikosiak eta perbertsioak. Subjektu bat ezin daiteke aldi berean neurotikoa eta psikotikoa izan.

Neurotikoak errepresioa darabil; perbertsoak, ukazioa eta psikotikoak, forklusioa. Lacan eta Freud ados datoz esaten dutenean elkartze askea eta sofa erabiltzea subjektu neurotikoentzat eta perbertsoentzat bakarrik dela egokia. Lacandarrek tratamendumetodo ezberdinak baliatzen dituzte, psikotikoak tratatzeko.

Lacanentzat, sintomen bereizgarriak finkotasuna eta inertzia dira eta gozamenaren eta zikiramenduaren zirkuituan sartzen diren inkontzienteko eraketa bereziak dira. Adierazleak batetik esanahiaren funtzioa du, baina bestetik trauma sexuala adierazten du eta lotura ezartzen du esanahiaren eta gozamenaren artean. Baina, gozamenaren kontzeptua eta mezuarena kontrajarri egiten ditu Lacanek eta gozamenari ematen dio lehentasuna, nahiz eta bien arteko lotura aztertu. Lacanentzat sintoma ez da Besteari egiten zaion deia, bere buruarekin aski duen gozamena baizik. Sintomaren erreferentzia gozamena da, ez Bestea; subjektuak bakar-hizketa autistan gozamena lortzea du helburu, bera baita mezu kriptikoaren jomuga. Subjektuak analisiaren eta transferentziaren bidez hitzaren sarean sartuko du gozamen autoerotikoa eta sare horretan gozatzen ikasiko du. Lacanentzat, beraz, gozamen modu bat sintoma. Hasieran, bulkada irudimenaren eremuan kokatu zuen, baina gerora bulkadaren asebetetzea errealaren eremuan kokatu zuen.

Lehen garaietako Lacanentzat, sintoma histerikoa desagertu egiten zen, pazienteak interpretazioa onartzen zuenean; bestearen mezutzat hartzen zuen sintoma.

Lehen Freudentzat ere beste ezezagun batek bidalitako mezua zen sintoma eta desagertu egiten zen interpretatua zenean. Bigarren garaiko Freudentzat, sintoma ez da desagertzen interpretazioarekin. Errepikapen konpultsiboa sintoma obsesiboaren oinarri moduan agertzen zen eta paziente obsesiboak tratatzean, erreakzio terapeutiko negatiboa agertzen zen (Miller, 1998). Lacanentzat, errealaren arloan kokatzen da sintoma, beti leku berera itzultzen da, esanahiaren ezagutzak nekez alda dezake eta esateari erresistentzia jartzen dio. Errealaren eta sinbolikoaren artean kokatzen da sintoma; sinbolikoa eta erreala uztartzen ditu, irudimen arloko fantasmaren bidez (Soler, 2003).

Freudentzat (1894) neurosi obsesiboaren ezaugarriak sintoma hauek ziren: obsesioak eta konpultsiboki errepikatutako erritual eta ekintzak. Lacanek ere neurosi obsesiboaren ezaugarritzat sintoma berberak hartzen ditu, baina harentzat neurosi obsesiboa ez da sintoma multzoa, azpiko egitura bat baizik. Gerta daiteke egitura horrek sintoma horiek ez agertzea eta hala ere neurotiko obsesibotzat hartua izatea.

Lehen garaietan, ametsekin, lapsusekin, txisteekin eta ekintza hutseginekin batera sailkatzen zituen Lacanek sintomak; baina, nahaste obsesibo-konpultsiboan aztertzean ikusi zuen sintomak ez zeudela inkontzienteko beste erakuntzen maila berean. Sintomek ez baitzuten esanahirik, analisiaren ondoren izan ezik. Sintomak, iraunkorrak eta errepikatzaileak ziren.

82

Antziñako Grezian histeria emakumeen gaixotasun bat zen, umontzia gorputzean zehar ibiltzetik eratorria. Histeriak toki garrantzitsua izan zuen Charcot-en lanean eta Freuden psikoanalisian. Dora emakume histerikoaren kasua izan zen Freuden lehen kasu psikoanalitikoa. Histerian kausa organikorik gabeko paralisiak, minak eta anestesiak sentitzen ziren, kausa organikorik gabe. Sintoma horiek ez ziren sortzen nerbio sistema errealarekin lotuta; anatomia imajinario baten inguruan artikulatzen ziren. Krafft-Ebing-ek perbertsio sexual moduan definitu zuen fetitxismoa. Fetitxismoan kitzikapen sexuala lortzeko objektu espezifiko baten (fetitxearen) presentzia beharrezkotzat jo zuen. Freudentzat fetitxismoaren jatorria emakumearen zikiratzearen aurrean haurrak duen izuan dago. Amak zakilik ez duela ikusita ere fetitxistak ukatu egiten du gabezia hori eta objektu bat (fetitxea) bihurtzen du amari falta zaion zakilaren ordezkatzaile sinboliko (Freud, 1927). Lacanek esaten du fetitxearen eta amaren falusaren arteko baliokidetasuna ulertzeko hizkuntzaren eraldaketak hartu behar direla kontuan, eta ez ikusmen arloko analogia lausoak. Lacanentzat phallusaren ordezkoa da fetitxea, ez zakilaren ordezkoa. Eta Lacanentzat ere, Freudentzat bezala, mutilen perbertsioa da fetitxismoa, ez neskena. 1956-57ko mintegian Lacanek objektu fetitxea eta objektu fobikoa bereizi zituen: objektu fobikoa zikiratze sinbolikoaren ordezkatzaile imajinarioa da; fetitxea, berriz, amari falta zaion phallusaren ordezko sinbolikoa da.

Fetitxismoa, beste perbertsioak bezala, Ediporen aurreko triangeluan sustraitua dago; amarekiko eta phallus imajinarioarekiko identifikazioa biltzen ditu eta subjektua bi identifikazio horien artean kulunkatzen da.

Borderline pertsona baten diskurtsoak hautsi egiten ditu hizkuntzaren egituraren arauak. Sinbolikoa forkluitzen ez badu ere, haren arauak apurtu egiten ditu. Mugako nahastea duena hizkuntzaren ertzean edo mugan kokatzen da eta muga horretan adierazlea eta adierazia bereizi egiten dira eta adierazleen katea arduratzen da diskurtsoaz. Subjektua egituratzen duten arau sinbolikoak apurtzen direnean, anbiguotasuna nagusitzen da. Subjektuaren eta objektuaren artean kulunkatzen den abjektua nagusitzen da. Objektua ez dena, subjektua ez dena, barnekoa ez dena eta kanpokoa ere ez dena. Hizkuntza poetikoan gertatzen den moduan, mugako nahastea duenaren hizkerak ere muga hauskorrak ditu. Muga hauskor horietan ez du funtzionatzen hizkuntzaren zeinuen eta esanahien salbamen sareak. Sormen literarioa, mugakoaren diskurtsoa bezala, zeinuetatik eta esanahietatik haratago doa. Harantzagoko eremu horretan, instintuen hondakinen oihartzunak somatzen dira lan literarioaren erritmoan eta musikalitatean. Mugako pertsonak adierazleen katea eta hizkuntzaren zeinua apurtzen ditu. Mugako bat tratatzeko beharrezkoa da eraikuntza lana egitea, harremana eraikitzea, esanahia eta afektua berreskuratzea eta diskurtsori logika bat ematea. Aitaren funtzioa konpondu behar da. Interpretazio eraikitzaileak esanahia ematen dio adierazle hutsari.

9. Tratamendua Lacan gaztea zen garaiko eskola psikoanalitikoak eremu imajinarioaren azterketan zentratzen ziren; irudimenezkoaren erregistroan oinarritutako terapiak besterendu egiten zuen pazientea. Tratamendu psikoanalitikoa pazientearen eta analizatzailearen arteko bitariko harremanean oinarritzen zen. Aldiz, Lacanek, pazientearen irudimenezko eremua albora utzi eta tratamendua erregistro sinbolikoan oinarritzea proposatu zuen. Irudimenezkoa aztertzeko sinboloak erabiliko zituen eta irudimenezko irudiak hitzetan jarriko zituen. Modu horretara, eremu sinbolikoko adierazleak baliatuta, identifikaziotik harantzago eraman zuen analisia. Analisiaren 83

egitekoa haurra irudiarekiko finkamendu nartzisistatik askatu eta nia deszentratzea zen.

Ispiluko irudian besterendutako haurra askatu egin behar da dimentsio imajinariotik, eremu sinbolikoan sartuko bada. Haurrak Besteekin duen harremanak dimentsio sinbolikoan gauzatu bejar du, hizkuntzaren bidez.

Lacan criticises the psychoanalysis of his day for forgetting the symbolic order and reducing everything to the imaginary. This is, for Lacan, nothing less than a betrayal of Freud’s most basic insights; ‘Freud’s discovery is that of the field of the effects, in the nature of man, produced by his relation to the symbolic order.

To ignore this symbolic order is condemn the discovery to oblivion’ (E, 64).

Lacan argues that it is only by working in the symbolic order that the analyst can produce changes in the subjective position of the analysand; these changes will also produce imaginary effects, since the imaginary is structured by the symbolic. It is the symbolic order which is determinant of subjectivity, and the imaginary realm of images and appearances are merely effects of the symbolic.

Psychoanalysis must therefore penetrate beyond the imaginary and work in the symbolic order (or. 204, Evans, 2006).

Lacanen iritziz, tratamendu psikoanalitikoa erregistro imajinariora eta bitariko harremanetara mugatu izan da. Tratamendu horren helburua analizatzailearekin identifikatzea zen eta horrek besterentze handiagora eramaten zuen pazientea.

Horregatik, Lacanek zioen analizatzaileak imajinarioan oinarritu eta irudiak hitzetara eraldatu behar zituela, sinbolikoaren bidez, eta gainditu egin behar zituela eremu imajinarioko finkamenduak.

One of Lacan’s most frequent criticisms of the psychoanalytic theory of his day is that it constantly fails to theorise the role of the symbolic, and thus reduces the psychoanalytic encounter to an imaginary dual relationship between analyst and analysand. Lacan argues that this error lies behind a whole series of misunderstandings in psychoanalytic theory (see E, 246). In particular, it reduces analytic treatment to an ego-to-ego encounter which, because of the aggressivity inherent in all imaginary dual relations, often degenerates into a ‘fight to the death’ between analyst and analysand, a power struggle in which they are ‘at daggers drawn’ (or. 50, Evans, 2006).

Lacanentzat psikoanalisia ez du bitariko harremanetara eta ordena imajinariora mugatzen. Psikoanalisiak mesfidatu egin behar du imajinarioaren finkotasunaz eta irudiak hitzetan jarri behar ditu. Psikoanalisia mota batek analizatzailearen eta analizatuaren arteko bitariko erlazioari garrantzia eman eta funtzio sinbolikoari garrantzia kentzen zion. Lacanentzat, analisiak ez zuen izan behar analizatzilearen eta analizatuaren nien arteko gudu-zelai. Bitariko harremanetatik eratorritako erasokortasunak suntsipen borrokara eramaten ditu analizatzilea eta analizatua.

Lacanentzat, tratamendua ez da botere borroka bat eta analizatzailearen egitekoa ez da pazientearen erresistentzia gainditzea. Analizatzaileak eta analizatuak, biek jarri behar dute hizkuntzaren eta Bestearen mendean. Analizatua ez du analizatzileak analizatzen; analizatua da analizatzen duena.

Rather than seeing the treatment as a power struggle in which the analyst must overcome the patient’s resistance, which is not psychoanalysis but suggestion, 84

the analyst must realise that both he and the patient are equally subjected to the power of a third term: language itself (or. 50, Evans, 2006).

In Lacan’s view, the analysand is not ‘analysed’ by the analyst; it is the analysand who analyses, and the task of the analyst is to help him to analyse well (or. 10, Evans, 2006).

Lacanen arabera, ispilu-aroan osotasun eta batasun itxura faltsu bati eusten saiatuko da haurraren Nia. Horregatik mesfidantzaz hartu behar dira analizatzailearen eta analizatuaren arteko itunak, analizatuaren niak analizatzailea iruzurtzeko joera duelako. Terapia psikoanalitikoko erresistentzia ispilu aroko irudietatik dator; subjektuaren mailan ez, baizik pazientearen nian eta imajinarioan aurkitu behar da haren erresistentziaren jatorria. Horregatik, analizatzaileak mesfidantzaz hartuko ditu pazienteak bere niaren izenean egiten dituen baieztapenak. Analisiak deseraiki egin behar ditu niak eraikitako irudiak, eta hizkuntzaren sare sinbolikoan josi behar ditu.

Niak jartzen duen erresistentzia irudimenaren iruzurra denez, analizatzailearen egitekoa ez da pazientearen nia indartzea, Niaren Psikologiak egiten duen moduan. Ez dira nahastu behar objektuaren eremuko erresistentzia eta subjektuaren eremuko defentsa.

Subjektuaren egitura sinboliko egonkorrak dira defentsak; erresistentziak, aldiz, adierazleen sarean sartzea eragozten dio objektuari (Lacan, 1966).

Lacan is therefore totally opposed to the idea, current in ego-psychology, that the aim of psychoanalytic treatment is to strengthen the ego. Since the ego is ‘the seat of illusions’ (S1, 62), to increase its strength would only succeed in increasing the subject’s alienation. The ego is also the source of resistance to psychoanalytic treatment, and thus to strengthen it would only increase those resistances. Because of its imaginary fixity, the ego is resistant to all subjective growth and change, and to the dialectical movement of desire. By undermining the fixity of the ego, psychoanalytic treatment aims to restore the dialectic of desire and reinitiate the coming-into-being of the subject (or. 52, Evans, 2006).

Transferentziaren interpretazioak analizatzailearen egoarekin identifikatzera darama pazientea. Baina, Lacanentzat analisia ez da errealitatetik urrundua zegoen pazientea analizatzailearen aurreiritzien eta ideologiaren errealitatera berriro ekartzea, finkapen eta fantasien bidez. Terapia psikoanalitikoan pazienteak analizatzaileari eskatzen dio konpon ditzala bere enigma eta sufrikarioak. Baina, Lacanentzat, analizatzileak ez die analizatuaren eskaerei konponbiderik eman behar. Subjektuak gainditu egin behar du bere desiraren eskaera inkontzientea, amaren desiraren objektu (faloa) izateko eskaera, eta zikiratze sinbolikoa lortu behar du. Subjektua zikiratze sinbolikora (lehen adierazlera) hurbildu denean, amaiera emango dio analizatzaileak isiltasunari. Analizatzaileak analizatuaren inkontzientetik ateratako aztarna txikiak hartu eta berreraikuntza batzuk egiten ditu; analizatuak zikiratze sinbolikotik abiatuta inkontzientean ehundu duena hitzetan jartzen du analizatzaileak. Analizatuak ordena imajinarioa uzten du eta zikiratzearen eta Ediporen konplexuaren gatazkak zeharkatzen ditu. Adierazleen elkartze sareak osatzen dira metaforaz eta metonimiaz.

Psikoanalisi lacandarrak psikoanalisi saioen iraupena aldakortu zuen. Lacanek saioaren iraupena aldatu egiten zuen. Analizatzaileak eten zezakeen saioa pazienteak hitz edo esaldi garrantzitsu bat esatean; horrela, etenduraren aurretik esandakoaz

85

gogoeta egingo zuen pazienteak hurrengo saiora bitartean. Pazientearen hizketako etendurak, ametsak, lapsusak eta ahanzturak hartzen ditu kontuan analizatzaileak.

Ametsen interpretazio psikoanalitikoa egiteko elkartze askeak hartu behar dira kontuan, sinboloak baino areago (Freud, 1900). Metaforaren egiturari esker subjektuak ihes egiten die adierazleen katearen hertsapenei, adierazle bat (adierazle kate batekoa) beste batez (beste adierazle kate batekoa) ordezkatuz. Elkartze askea da psikoanalisiaren tresna nagusia eta baliabide horrek aukera ematen dio subjektuari bide ezberdin bat jarraitzeko, metaforaren edo metonimiaren bidegurutzetan aukerak irekitzen direnean.

Lacanentzat, sintomak ere mekanismo metaforikoaren emaitzak dira. Egitura metaforikoak adierazle efektua eragiten du, adierazle batek beste adierazlearen lekuan esku-har dezala eragiten du.

Psikoanalisiaren hasieratan analizatzailearen interpretazioek eragin nabarmena zuten sintomak desagerrarazten, sintomak ideia erreprimituen adierazpen moduan ulertzen baiziren. Geroago ikusi zuten sintomek iraun egiten zutela, haien interpretazioa eman arren. Erresistentziaren kontzeptua landu zuten orduan analizatzaileek.

Aurrerantzean, sintomak desagerrarazteko ez zen nahikoa haiek interpretatzea; pazienteak erresistentzia jartzen zion sintoma horien esanahiaz kontziente bihurtzeari (Strachey, 1934). Lacanek beste interpretazio teknika bat proposatu zuen: egin behar zena ez zen sintomari esanahi ezkutu bat ematea, esanahi apurtzailea ematea baizik.

Zentzua ematea baino gehiago zentzu gabeziara eramatea da kontua. Bere buruari inkontzienteki bidaltzen dion mezua entzuteko prestatu behar du analizatuak, interpretazioaren bidez.

The source of resistance lies in the ego: ‘In the strict sense, the subject’s resistance is linked to the register of the ego, it is an effect of the ego’ (S2, 127).

Thus resistance belongs to the imaginary order, not to the level of the subject; ‘on the side of what is repressed, on the unconscious side of things, there is no resistance, there is only a tendency to repeat’ (S2, 321) (or. 170, Evans, 2006).

The task of the analyst is to enable the analysand to hear the message he is unconsciously addressing to himself; by interpreting the analysand’s words, the analyst permits the analysand’s message to return to him in its true, unconscious dimension. Hence Lacan defines analytic communication as the act whereby ‘the sender receives his own message from the receiver in an inverted form’ (Ec, 41) (or. 27, Evans, 2006).

The fundamental assumption was that the interpretation unmasks a hidden meaning, the truth of which could be confirmed by the patient producing more associations. It is this assumption that Lacan challenges, arguing that analytic interpretations should no longer aim at discovering a hidden meaning, but rather at disrupting meaning; ‘Interpretation is directed not so much at “making sense” as towards reducing the signifiers to their “non-sense” in order thereby to find the determinants of all the subject’s conduct’ (811, 212, my translation).

Interpretation thus inverts the relationship between signifier and signified: instead of the normal production of meaning (signifier produces signified), interpretation works at the level of s to generate S: interpretation causes ‘irreducible signifiers’ to arise, which are ‘non-sensical’ (S11, 250). Hence it is not a question, for Lacan, of fitting the analysand’s discourse into a preconceived interpretive matrix or theory (as in the ‘decoding’ method), but of disrupting all such theories (or. 90, Evans, 2006).

86

Analizatuak mezu anbiguoak bidaltzen ditu. Analizatzaileak kontuan hartu behar du haren mezuaren esanahi anizkoitza. Batzuetan analizatzailearen interpretazioa ez da gertaerei dagokiena, baina hala ere efektu sinboliko garrantzitsuak izango ditu.

Analizatzileak ez du joan behar analizatuaren ezkutuko mezua harrapatzera, hura literalki hartzera baizik. Lacanen iritziz, analizatzaileak zenbat eta gutxiago ulertu mezua, orduan eta hobeto entzungo du. Analizatzaileak ez du analizatuaren hizkuntza aurrez ezarritako teoria baten arabera ulertu behar; teoriarik ez balu bezala jokatu behar du.

Tratamenduan kontuan hartzekoa da analizatzailearen desira. Aztertu behar da zer desirak suspertzen duen analizatzailea. Ez da analizatua analizatzailearekin identifikatzeko desira, identifikazioaren kontrako desira baizik. Analizatzailearen nahia analizatuaren egia azaleratzea da. Baina, ezberdinak dira analizatzailearen egia eta analizatuarena. Analizatzailearen desira erabateko diferentzia lortzea da. Analizatzaileak berak ere tratamendua jaso behar du, bere desira berrantolatu eta berregituratzeko eta analizatzaile moduan ondo jokatzeko. Lacanek 1970ean zioen beti esaten zuela egia, baina ez egia osoa, hitzek huts egiten dutelako. Ezintasun horretatik egia errealari atxikitzen zaio. Egia errealari lotua dago. Hitz egitea baieztatzea da eta egia esateak esan nahi du nik onartzen dudala hizkuntzaren subjektu naizela. Egia hitzetan esaten da, baina ezin daiteke osoa izan, hitzek huts egiten dutelako. (Tombras, 2019).

Lacan accused the major psychoanalytic schools of his day of reducing psychoanalysis to the imaginary order; these psychoanalysts made identification with the analyst into the goal of analysis, and reduced analysis to a dual relationship (E, 246–7). Lacan sees this as a complete betrayal of psychoanalysis, a deviation which can only ever succeed in increasing the alienation of the subject. Against such imaginary reductionism, Lacan argues that the essence of psychoanalysis consists in its use of the symbolic. This use of the symbolic is the only way to dislodge the disabling fixations of the imaginary.

Thus the only way for the analyst to gain any purchase on the imaginary is by transforming the images into words, just as Freud treats the dream as a rebus: ‘The imaginary is decipherable only if it is rendered into symbols’ (Lacan, 1956b:269). This use of the symbolic is the only way for the analytic process ‘to cross the plane of identification’ (S11, 273) (or. 85, Evans, 2006).

Tratamendu psikoanalitikoak ordena sinbolikoarekin edo inkontzientearekin duen harremana ezagutzera eraman behar du subjektua. Era berean, unibertso sinbolikoan adierazleak elkarrekin jostera eraman behar du. Inkontzientea ezagutzera heltzeko bidea elkartze librea da. Baina, inkontzientea murriztu ezina da; beraz, tratamenduaren helburua ez da Hegelen ezagutza absolutua. Subjektuaren eta ezagutzaren artean arrakala ekidinezina dago. Ezagutza sinbolikoa inkontzienteko desiraren egia ezagutzea eta Bestearen gozamena da. Ezagutza sinbolikoa ez datza subjektu jakin batengan edo Bestearengan, subjektuen arteko harremanean baizik.

Niaren psikoanalisiaretzat Nortasun autonomoa lortzeko beharrezkoa da bulkada primitiboen eta errealitatearen aginduen arteko oreka harmoniatsua. Analizatzaileak autonomo izaten lagundu behar dio analizatuari; analizatuak analizatzailearen ego indartsuarekin identifikatu behar du. Lacanentzat, ordea, Niaren autonomia ilusio nartzisista bat besterik ez da, nia ez da askea, ordena sinbolikoak determinatzen baitu.

87

Lacan is very critical of the concept of the autonomous ego (see E, 306–7). He argues that the ego is not free but determined by the symbolic order. The autonomy of the ego is simply a narcissistic illusion of mastery. It is the symbolic order, and not the ego, which enjoys autonomy (or. 15, Evans, 2006).

Lacanentzat, Freudek inkontzientea aurkitu zuenean, niari kendu egin zion mendebaldeko filosofiak emandako koroa. Lacanentzat, Niaren psikologoentzat ez bezala, nia ez dago erdigunean; nia ispilu aroko ispilu irudiarekin identifikatzetik datorren eraikuntza bat da. Subjektua bere buruaz besterendu egiten da. Niak egitura paranoikoa du. Nia erresistentziaren gunea da, sintoma baten moduan egituratua dago eta ez du ordena sinbolikoa ezagutzen.

This alienation on which the ego is based is structurally similar to paranoia, which is why Lacan writes that the ego has a paranoiac structure (E, 20). The ego is thus an imaginary formation, as opposed to the SUBJECT, which is a product of the symbolic (see E, 128). Indeed, the ego is precisely a méconnaissance of the symbolic order, the seat of resistance. The ego is structured like a symptom: ‘The ego is structured exactly like a symptom. At the heart of the subject, it is only a privileged symptom, the human symptom par excellence, the mental illness of man’ (S1, 16) (or. 52, Evans, 2006).

Nia ilusioen jezarlekua da: nia indartzeak subjektuaren besterentzea handitzea esan nahiko luke. Niak tratamendu psikoanalitikoari aurre egiten dio eta nia indartzeak erresistentzia gehitzea esan nahi du. Lacan psikoanalisiaren bidez nia indartzearen kontra dago. Izan ere, nia finkapen imajinario bat da, eta kontra egiten dio aldaketari, dialektikari eta hazkuntzari. Tratamendu psikoanalitikoak niaren finkotasuna apurtu eta desiraren dialektika berriro abiarazi behar du. Lacanentzat, analizatuaren niak ez du izan behar analizatzailearen aliatua tratamenduan. Psikoanalisiaren helburua ez da nia ingurunera egokitzea eta sintoma neurotikoak desagerraraztea. Batetik, sintoma neurotiko bat desagertzen denean, beste bat agertzen da. Bestetik, Niaren edo Egoaren Psikologiaren helburua bada pazientea ingurumeneko errealitatera egokitzea; gizakiek ingurunera egokitu behar dute, neurotikoen portaera eta sintomak ez baitatoz bat ingurunera egokitzearekin. Baina, Lacanentzat, errealitatea ez da zerbait objektiboa, hartara pertsonak egokitzeko; errealitatea pertsonaren errepresentazio eta projekzioen emaitza da.

The aim of Lacanian psychoanalysis is not the removal of neurotic symptoms, since when one neurotic symptom disappears it is often simply replaced by another. This is what distinguishes psychoanalysis from any form of therapy (or.

205, Evans, 2006).

Beraz, psikoanalisiaren egitekoa pazientea errealitatera egokitzea baino gehiago, haren gehiegizko egokitzapena ekiditea da, errealitate hori eraikitzen berak esku hartzen baitu.

Reality is not a simple, objective thing to which the ego must adapt, but is itself a product of the ego´s fictional misrepresentations and projections… The task of psychoanalysis is rather to subvert the illusory sense of adaptation, since this blocks access to the unconscious (or. 4, Evans, 2006).

Psikoanalisiak egokitzapenaren ilusioa gainditu eta inkontzienterako sarrera erraztu behar du. Naturan organismoek ingurunearekin harmonian bizi behar dute; 88

baina, ordena sinbolikoak desnaturalizatu egiten du gizakia eta heriotza bulkadak desegin egiten du gizakiak naturarekin izan zezakeen irudimenezko harmonia.

Lacanentzat, Niaren Psikologiaren kontra, gizakiaren barne izaeran dago ingurunera ez egokitzea. Ego Psikologiak egokitzapena azpimarratzen duenean, kontrol sozialerako eta adostasunerako (konformidaderako) tresna moduan erabiltzen du psikologia. Aldiz, psikoanalisiaren egitekoa ingurunea eraldatzea da, ez ingurunera egokitzea (Lacan, 1966; Evans, 2006).

Lacan argues tha the stress put by ego-psychology on the adaptation of the patient to reality reduces psychoanalysis to an instrument of social control and conformity. He sees this as a complete betrayal of psychoanalysis, which he regards as an essentially subversive practice (or. 4-5, Evans, 2006).

Lacan Nazioarteko Elkarte Psikoanalitikoaren baitan entrenatu zen psikoanalista moduan. Freuden legatuaren oinordeko bakartzat zeukan bere burua. Laster hasi zen NEPari buruzko jarrera kritikoa hartzen. Lacanek Freudengana itzultzea proposatu zuen, Niaren psikologoek traizionatu egin zituztelako Freuden aurkikuntzak.

Lacanen ikuspegitik, analizatzaileak abstinentziaren araua jarraitu eta pazientea frustratzen jarraitu behar du. Pazientearen amodio eskaerak asebetetzeari uko egin behar dio. Izan ere, tratamenduaren eraginez sintomak desagertzen badira, pazienteak ez du tratamendurako motibatuta jarraituko. Horregatik, analizatzaileak gabezia egoeran utzi behar du pazientea (Freud, 1919). Lacanek ere esaten du analizatzaileak asebete gabe utzi behar ditu analizatuaren amodio eskaerak. Frustrazioa bitarteko bat da, helburu bat baino gehiago; frustrazioari esker eskaeren adierazleak agertuko dira eta adierazle horietan gatibatuko da frustrazioa. Analizatzaileak frustrazio egoeran eutsi behar die analizatuaren eskaerei, eskaeratik harantzago joan eta analizatuaren desira ager dadin.

While Lacan agrees with Freud that the analyst must not gratify the analysand’s demands for love, he argues that this act of frustration is not to be seen as an end in itself. Rather, frustration must be seen simply as a means to enable the signifiers of previous demands to appear. ‘The analyst is he who supports the demand, not, as has been said, to frustrate the subject, but in order to allow the signifiers in which his frustration is bound up to reappear’ (E, 255). The aim of the analyst is, by supporting the analysand’s demands in a state of frustration, to go beyond demand and cause the analysand’s desire to appear (E, 276) (or. 70, Evans, 2006).

Abstinentziaren arauaren arabera, pazienteak analizatzaileari eskatzen badio maitasuna egiteko, analizatzaileak eskaera hori frustratu egin behar du eta eratzunik ez du eman behar. Analizatuak espero du analizatzaileak eguneroko solasaren arauak jarraituko dituela, baina batzuetan galderaren aurrean analizatzailea isildu egiten da eta bestetan analizatuak esandakoa beste modu batera ulertzen du. Horrek analizatua frustratu egiten du.

Alemanez bi hitz erabiltzen dira ona adierazteko: das Wohl eta das Gute.

Lehenak atseginezko sentipen positiboa adierazten du. Bigarrenak, berriz, moralaren araberako ongia adierazten du. Pertsona bat ongi senti liteke moralki txarrak diren gauzak eginez; edo gaizki senti liteke, moralki onak diren gauzak eginez. Horregatik, Kantek a priori lege batekin lotuko du ongia; lege morala ez du oinarrituko subjektuaren eta objektuaren arteko harremanean. Zerbait ez da ona edo txarra izango subjektuarengan sortzen duen atsegin edo sufrikarioaren arabera. Kanten inperatibo 89

kategorikoa unibertsala eta badintzarik gabea da; forma puruko lege unibertsal batean oinarritu behar du borondatearen aginduak. Lege horrek subjektuaren borondatean zuzenki eragiten du, barneko edo kanpoko pizgarririk gabe (Lacan, 1966; Nobus, 2017).

Lacanek kontraesan bat ikusten zuen Kant-en idatzietan. Alde batetik, Kantek esaten zuen objektu enpirikoak eskluitu egin behar zirela moraltasunaren oinarrietatik; lege morala kontzientziaren ahotsa zela. Lacanentzat ere, inperatibo kategorikoaren logikak eskatzen du morala arau analitikoetan oinarritzea, eta ez agindu sintetikoetan.

Arau analitiko eta azaltzaileen predikatuek ez baitute ezer eransten, jadanik subjektuaren kontzeptuan ez dagoenik. Baina, beste aldetik, Kantek lege morala objektu enpirikoetan eta naturaren krudeltasunean oinarritu zuen (Nobus, 2017).

Kant with Sade artikuluan Lacanek esaten du ongizate subjektiboa lortu eta mantentzeko jarraitu beharreko arauak ezin daitezkeela atseginaren printzipioaren araberakoak izan, soilki. Atseginaren printzipioaren araberako lege batek ezin du ziurtatu gizakia beti izaki, aktibo, aske, arrazional eta zoriontsua izango denik. Sentipen positiboak iraupen laburrekoak dira eta ezin dira izan lege moral unibertsal baten oinarri. Kantek ezartzen duen lege moralak subjektuaren sentimenduetatik aske behar du izan; subjektuaren eta objektuaren artean egon daitekeen erlazio onetik harantzago egon behar du. Zerbait moralki ona edo txarra izatea ez dago objektuak subjektuarekin lortzen duen atseginaren edo desatseginaren baitan; kontuan hartzen duena da subjektuak zenbateraino jokatzen duen lege a priori baten arabera (Nobus, 2017).

Lacanek bereizi egiten zituen analisian “esaten dena” eta “esan nahi dena”.

“Esaten dena” erabiltzen diren hitzek diotena da; “esan nahi dena”, berriz, esaten ez dena da, eta entzulearen arabera interpretatzen da. Bigarren zentzu horretan, hizlariak esan nahi duena ez dago subjektuaren esku, entzulearen mende baizik. Lacanentzat, beraz, mezuaren iturburuan hartzailea dago, hark erabakitzen baitu hitzaren esanahi sakona: “Giza hizkuntza komunikazio bat da, zeinetan igorleak hartzailearengandik jasotzen baitu bere mezu propioa, modu alderantzikatuan” (or. 298, Lacan, 1966).

Hizkuntzaren funtzioa ebokatzea da, ez informatzea. Hizketan ari naizenean, bestearen eratzunaren bila nabil.

To punctuate a SIGNIFYING CHAIN is to produce meaning. Before punctuation, there is simply a chain of discourse; it is the listener/receiver who punctuates this discourse and thereby sanctions retroactively one particular meaning of an utterance. The punctuation of the signifying chain is that which creates the illusion of a fixed meaning: ‘the punctuation, once inserted, fixes the meaning’ (E, 99; see POINT DE CAPITON). This is essential in the structure of COMMUNICATION, where ‘the sender receives his own message from the receiver’, and is illustrated in the ‘elementary cell’ of the GRAPH OF DESIRE. The operation of punctuation may be illustrated by reference to two situations which are of fundamental importance to psychoanalysis: the mother-child relation, and the relation between analysand and analyst. In the first of these situations, the baby who has not yet acquired speech can only articulate his needs in a very primitive kind of DEMAND, namely by screaming. There is no way of knowing for sure whether a scream articulates hunger, pain, tiredness, fear, or something else, and yet the mother interprets it in one particular way, thus determining its meaning retroactively (or. 159, Evans, 2006).

90

Lacanentzat, hasieran, subjektuaren kontzientziatik erreprimituriko edo kanporatutako esanahi baten adierazle da sintoma. Subjektuaren historiako gune ilun bat da sintoma; gune horretan atxiloturik dagoen hitza askatzean desagertuko da. Analisi lanak askatuko du sintomak bahitua eta atxilotua daukan esanahia; horretarako, bere diskurtsotik kanpora jaurtikia zuen hitza bereganatu behar du subjektuak. Sintomaren nozioa eta inkontzientearena loturik daude. Alde batetik, inkontzientea hizkuntza moduan egituratua dago eta sintomak hizkuntzaren legeak jarraitzen ditu. Bestaldetik, Besteari zuzendutako hitzaren gisara egituratua dago inkontzientea; Bestea sintomaren garapenean bildua dago. Sintomaren iturburua Bestearengan dago, hark erabakitzen baitu sintomaren izaera. Bestea hizkuntzan txertatua dago, eta handik datorkio subjektuari sintomaren esanahia.

Objektu edo egoera partikular bati zaion beldur izugarria adierazten du fobiak.

Objektu edo egoera fobikoarekin topo egitean barne-herstura sentitzen dute fobia dutenek eta hura ekiditeko estrategiak garatzen dituzte. Estrategia horiek bizimodu hertsia eramatera behartzen dute pertsona. Hans txikiaren kasua hartzen badugu, bost urte baino lehen zaldiekiko beldur handia garatu zuen Hansek eta ez zuen etxetik kanpora irten nahi izaten, kalean zaldiren batekin ez topo egitearren. Freuden ustez, amarekiko erlazioek sortutako kitzikadura sexualak eragiten zuen barne hertsura; zaldiek Hansen aita ordezkatzen zuten, eta haren zigorraren beldur zen Hans (Freud, 1909). Lacanek fobiaren eta antsietatearen arteko aldea azpimarratzen du. Barneherstura hasieran agertzen da; gero, barne-herstura objektu konkretu batean fokatzen da eta beldur bihurtzen da; objektu batean fokatuta eratu den fobia eraikuntza defentsibo bat da. Zaldiak aita errepresentatzen du, baina une ezberdinetan pertsona ezberdinak errepresentatzen ditu. Beraz, zaldia ez da esanahi unibokoa duen adierazlea. Objektu fobikoak pertsona ezberdinak adierazten ditu, txandaka. Hansentzat zaldian une ezberdinetan aita, ama, arreba, lagunak, bere burua edo beste zerbait errepresenta lezake.

However, rather than identifying the phobic object as a representative of the father, as Freud does, Lacan argues that the fundamental characteristic of the phobic object is that it does not simply represent one person but represents different people in turn (S4, 283–8). Lacan points out the extremely diverse ways in which Hans describes the feared horse at different moments of his phobia; for example, at one point Hans is afraid that a horse will bite him and at another moment that a horse will fall down (S4, 305–6). At each of these different moments, Lacan argues, the horse represents a different person in Hans’s life (S4, 307). The horse thus functions not as the equivalent of a sole signified but as a signifier which has no univocal sense and is displaced onto different signifieds in turn (S4, 288) (or. 148, Evans, 2006).

Lacanentzat, Hansek motibo batengatik garatzen du fobia: aita errealak ez duelako betetzen zikiratze funtzioa. Ediporen aurreko triangeluak (ama-haurra-falo imajinarioa) utzi egiten dio gozamen iturri izateari eta barne-herstura sortzera pasatzen da. Aita errealaren esku-hartzeak barne-herstura horretatik libratuko zuen haurra, hura sinbolikoki zikiratuz. Aitaren esku-hartzerik gertatzen ez denean, fobian haren ordezkari bat bilatzera jotzen du aitak. Fobian haurrak bere mundu sinbolikoa berrantolatzen du, objektu imajinarioa baliatuz. Hansen kasuan zaldia baliatzen du. Horrela pasatzen da ordena imajinariotik eremu sinbolikora. Objektu fobikoa elementu imajinarioa da eta adierazle moduan subjektuaren munduko elementu posible guztiak errepresenta ditzake.

Lacanentzat, Hansen fobiak Lévi-Straussen mitoen moduan jokatzen du. Mitoetan 91

garrantzia duena ez da elementu isolatuen esanahi naturala edo arketipala, baizik elementu horiek konbinatzeko modua. Konbinatzeko modu horiek edo elementuen kokalekuean arteko harremanak ez dira aldatzen, elementu banakakoak lekuz aldatzen badira ere. Freuden eta Lacanen mitoen arteko ezberdintasuna: Freudek bere mitoak kontatuz erreal kontraesankorra edo ezinezkoa azaltzen du; Lacanek, berriz, kontakizun mitikoen arteko erlazioaren bidez azaltzen du erreal hori (Lévi-Strauss, 1955; Leader, 2006).

Lacan argues that Hans develops the horse phobia because his real father fails to intervene as the agent of castration, which is his proper role in the OEDIPUS COMPLEX (S4, 212). When his sexuality begins to make itself felt in infantile masturbation, the preoedipal triangle (mother-child-imaginary phallus) is transformed from being Hans’s source of enjoyment into something that provokes anxiety in him. The intervention of the real father would have saved Hans from this anxiety by symbolically castrating him, but in the absence of this intervention Hans is forced to find a substitute in the phobia. The phobia functions by using an imaginary object (the horse) to reorganise the symbolic world of Hans and thus help him to make the passage from the imaginary to the symbolic order (S4, 230, 245–6, 284). Far from being a purely negative phenomenon, then, a phobia makes a traumatic situation thinkable, livable, by introducing a symbolic dimension, even if it is only a provisional solution (S4, 82). The phobic object is thus an imaginary element which is able to function as a signifier by being used to represent every possible element in the subject’s world. For Hans, the horse represents at different moments his father, his mother, his little sister, his friends, himself, and many other things besides (S4, 307). In the process of developing all the permutations possible around ‘the signifying crystal of his phobia’, little Hans was able to exhaust all the impossibilities that blocked his passage from the imaginary to the symbolic and thus find a solution to the impossible by recourse to a signifying equation (E, 168). In other words, a phobia plays exactly the same role which Claude LéviStrauss assigns to myths, only on the level of the individual rather than of society. What is important in the myth, argues Lévi-Strauss, is not any ‘natural’ or ‘archetypal’ meaning of the isolated elements which make it up, but the way they are combined and re-combined in such a way that while the elements change position, the relations between the positions are immutable (LéviStrauss, 1955). This repeated re-combination of the same elements allows an impossible situation to be faced up to by articulating in turn all the different forms of its impossibility (S4, 330) (or. 148, Evans, 2006).

In one of his first formulations of myth, Lévi-Strauss defined it in the following way: “The inability to connect two (contradictory) relationships is overcome (or rather replaced) by the positive statement that contradictory relationships are identical inasmuch as they are both self-contradictory in a similar way.” A myth takes an initial contradiction between A and B and shows that a further contradiction between C and D is contradictory in a similar way. Lacan adopted this definition of myth as a working model, using it in the early seminar held at his home on Freud’s case histories, and then during the later 1950s. Myth, in Lacan’s very Lévi-Straussian terms, was“a way of confronting an impossible situation by the successive articulation of all the forms of impossibility of the solution.” (or. 39-40, Leader, 2006) 92

Bibliografia          

Badiou, A. and Roudinesco, E. (2014). Jacques Lacan, Past and Present: A Dialogue. Columbia University Press.

Bannet, E.T. (1989). Introduction: The Voice of Someone. In Structuralism and the Logic of Dissent.

London: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-1-349-19744-6_1 Braunstein, N. (2006). Desire and jouissance in the teachings of Lacan. In JeanMichel Rabaté (arg.), The Cambridge Companion to Lacan. Cambridge: Cambridge University Press. or. 102-115.

Burgoyne, B. (2003). From the letter to the matheme: Lacan´s scientific methods. In Rabaté, M. (arg.), A Cambrigde Companion to Lacan. Cambridge: Cambridge University Press.

Dean, C. J. (1992). The Self and Its Pleasures: Bataille, Lacan and the History of the Decentered Subject. Ithaca, NY: Cornell University Press.

Dean, T. (2003). Lacan and queer theory. In Jean-Michel Rabaté (arg.) (238252). The Cambridge Companion to Lacan. Cambridge: Cambridge University Press.

Diatkine, G. (2007). Lacan. International Journal of Psychoanalysis, 88, 643– 60.

Discourse Ontology: Body and the Construction of a World, from Heidegger Through Discourse Ontology: Body and the Construction of a World, from Heidegger Through Dor, J. (1985). Introducción a la lectura de Lacan I. El inconsciente estructurado como lenguaje. Barcelona: Gedisa.



Dor, J. (1996). La “psicosis lacaniana”. Elementos fundamentales del abordaje lacaniano de la psicosis. Psicoanálisis, 18(3), 461-476.



Durand, G. (2005). L´imagination symbolique. Paris: Presses Universitaires de France.



Evans, D. (2006). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis. https://www.davidbardschwarz.com/pdf/evans.pdf Evans, D. (2006). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis.

London: Routledge.

   

Feher-Gurewich, J. (2003). A Lacanian approach to the logic of perversion. In Jean-Michel Rabaté (arg.). The Cambridge Companion to Lacan (or. 191-207).

Cambridge: Cambridge University Press.

Fink, B. (2007). Introducción clínica al psicoanálisis lacaniano. Barcelona: Editorial Gedisa.

Freud, S. (1894). Obsesiones y Fobias. Su mecanismo psíquico y su etiología. In Sigmund Freud: Obras Completas, III. Alea (arg.) (or. 69-80). Buenos Aires: Editorial Amorrortu.

93

   

    

Freud, S. (1905/1994). Tres ensayos de teoría sexual. In Sigmund Freud: Obras Completas (arg.), 7. alea (or. 109-222). Buenos Aires: Amorrortu.

Freud, S. (1908/1994). Sobre las teorías sexuales infantiles. In Obras Completas: Sigmund Freud (arg.) 9. alea (or. 183-201). Buenos Aires: Amorrortu.

Freud, S. (1909). Analysis of a phobia in a five-year-old boy. In Collected Papers: Volume 111, Case Histories (1949) (or 149-289). London: Hogarth Press.

Freud, S. (1911). Puntualizaciones psicoanalíticas sobre un caso de paranoia (Dementia paranoides) descrito autobiográficamente. In Sigmund Freud: Obras Completas XII. Alea.

Buenos Aires: Amorrortu.

1997. https://clinicadelosocial.weebly.com/uploads/6/6/9/1/6691816/caso_schreber.pdf Freud, S. (1919/1958). Lines of advance in psychoanalytic therapy. In J. Strachey (arg.), The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud. 17. Alea (or. 159–162). London: Hogarth Press.

Freud, S. (1920/1996). Au-delà du principe de plaisir. In Sigmund Freud: Œuvres complètes, XV. Alea (or. 273-338). Paris: PUF. Freud, S. (1923). El yo y el ello. In Sigmund Freud: Obras Completas, 19. Alea (or. 15–66). Buenos Aires: Amorrortu.

Freud, S. (1924). El sepultamiento del complejo de Edipo. In Sigmund Freud: Obras Completas, 19. Alea (or. 181–187). Buenos Aires: Amorrortu.

Freud, S. (1927). Fetichismo. In Sigmund Freud: Obras Completas de. XXI. alea. Buenos Aires: Amorrortu.



Freud, S. (1930). El malestar en la cultura. In Sigmund Freud: Obras Completas. XXI. alea (or. 57-140). Buenos Aires: Amorrortu.



Greenshields, W. (2017). Writing the Structures of the Subject: Lacan and Topology. London: Palgrave Macmillan. https://www.youtube.com/watch? v=EF-SElmdOY4



Kojève, A. (1947). Introducción a la lectura de Hegel. Madrid: Trotta



Lacan by Christos Tombras. Published by Palgrave Macmillan, The Palgrave Lacan Lacan by Christos Tombras. Published by Palgrave Macmillan, The Palgrave Lacan Lacan, J. (1932). De la psychose paranoïaque dans ses rapports avec la personnalité. Paris: Éditions du Seuil.

Lacan, J. (1938/2003). La familia. Buenos Aires: Argonauta.

   

Lacan, J. (1953/1982). Le Symbolique, l'Imaginaire et le Réel. Bulletin de l'Association freudienne, 1, 4-13.



Lacan, J. (1953-54). Seminaire I: Les Écrits techniques de Freud. Paris: Seuil.

1975.



Lacan, J. (1956-1957). La relation d´objet. IV. mintegia. Paris: Seuil.



Lacan, J. (1958/1977). The signification of the phallus. In Écrits: A Selection.

London: Tavistock: 281-91.

94



Lacan, J. (1964). Le Séminaire - tome 11: Les Quatre Concepts fondamentaux de la psychanalyse. Seuil: Collection Le Champ freudien.



Lacan, J. (1966). Ecrits II. La direction de la cure. Paris: Seuil, 1999. https://fedepsy.org/wp-content/uploads/2020/11/Eph%C3%A9m %C3%A9ride-11-C.-Ottmann.pdf Lacan, J. (1966). Écrits. Paris: Éditions du Seuil.

Lacan, J. (1966). Le stade du miroir comme formateur de la fonction du Je telle qu´elle nous est révélée dans l´expérience psychanalytique. In Écrits. Paris: Seuil.

Lacan, J. (1974-1975). Le Séminaire. Livre XXII. R. S. I. Paris: Seuil.

Lacan, J. (1975). Le Séminaire XX. Paris: Seuil.

Laznik Penot, M.C. (1990). Il n´y a pas d´absence s´il n´y a déjà présence. Du rôle fondateur du regard de L´Autre. In La psychanalyse de l´Enfant. Revue de l ´Association Freudienne, 10 (Les Psychoses de l´enfant)

    

     

Leader, D. (2006). Lacan’s myths. In Jean-Michel Rabaté (arg). The Cambridge Companion to Lacan (or.35-49). Cambridge: Cambridge University Press.

Lévi-Strauss, C. (1969 [1949]). The elementary structures of kinship. Oxford: Taylor and Francis.

Luepnitz, D. (2006). Beyond the phallus: Lacan and feminism. In Rabaté, JeanMichel (arg.). The Cambridge Companion to Lacan (or. 221-237). Cambridge University Press.

Miller, J-A. (1998). Première séance du Cours (mercredi, 18 novembre 1998) https://jonathanleroy.be/wp-content/uploads/2016/01/1998-1999-Le-r%c3%a9eldans-lexp%c3%a9rience-analytique-JA-Miller.pdf Nobus, D. (2006). Lacan's science of the subject: between linguistics and topology. In Jean-Michel Rabaté (arg.). The Cambridge Companion to Lacan (or., 50-68). Cambridge: Cambridge University Press.

Nobus, D. (2017). The Law of Desire: On Lacan’s ‘Kant with Sade’. Cham (Switzerland): Palgrave Macmillan.



Rabaté, Jean-Michel (2006). Lacan's turn to Freud. In The Cambridge Companion to Lacan, (arg.). Cambridge: Cambridge University Press.

DOI:10.1017/CCOL0521807441.001



Rabaté, Jean-Michel (arg.). (2006). The Cambridge Companion to Lacan.

Cambridge: Cambridge University Press.

Rabinovich, D. (2006). What is a Lacanian clinic. In Jean-Michel Rabaté (arg.).

The Cambridge Companion to Lacan (or. 208-220). Cambridge: Cambridge University Press.

Roudinesco, E. (2006). The mirror stage: an obliterated archive. In Jean-Michel Rabaté (arg.). The Cambridge Companion to Lacan (or. 25-34). Cambridge: Cambridge University Press.

Shepherdson, CH. (2003) Lacan and philosophy. In Jean-Michel Rabaté (arg.).

The Cambridge Companion to Lacan (or. 116-152). Cambridge: Cambridge University Press.

Soler, C. (2003). The paradoxes of the symptom in psychoanalysis. In JeanMichel Rabaté (arg.). The Cambridge Companion to Lacan (or. 86-101).

Cambridge: Cambridge University Press.

   

95



Spinoza, B.(1996). Ética Demostrada según el Orden Geométrico. México: Fondo de Cultura Económica. Traducción de la edición latina titulada: Ethica, Ordine Geometrico Demonstrata de 1677 por Oscar Cohan.



Strachey, J. (1934). La naturaleza de la acción terapéutica del psicoanálisis.

Revista Psicoanálisis, 78, 81-114.

2016.

Madrid. .file:///C:/Users/Mikel/Downloads/LANATURALEZADELAACCI %C3%93NTERAP%C3%89UTICADELP%E2%80%A6.pdf



Tombras, Ch. (2019). Discourse ontology: Body and the Construction of a World, from Heidegger Through Lacan by. Palgrave Mac Millan: The Pelgrave Lacan Series.

Tomsic, S. (2015). The capitalist unconscious. Marx and Lacan. London: Verso Books.

  

Wallon, H. (1931). Comment se développe chez l’enfant la notion de corps propre. Journal de psychologie (November–December 1931), or. 705–48; Les origines du caractère chez l’enfant (Paris: PUF, 1973).

Zupančič, A. (2006). Ethics and tragedy in Lacan. In Rabaté, Jean-Michel (arg.).

The Cambridge Companion to Lacan, (or. 173-190). Cambridge: Cambridge University Press.

96