Karel De grote en Keizer Karel dromen van één groot Rijk

De Europese Unie… een lang verhaal

Naam: Klas:

Karel de Grote en keizer Karel

dromen van één groot Rijk

Auteur: Stef Desodt

Tekeningen: Gilbert Declercq

Karelsjaar

Karel de Grote (8e en 9e eeuw)

Isolde brengt enkele vakantiedagen door bij opa en oma in Gent.

Onze vrienden Fritz en Hanne nodigen ons uit in Aken om er het Karelsjaar af te sluiten.

Keizer Karel (16e eeuw)

Oma en opa, kan het dat ook keizer Karel droomde van een groot rijk?

Juist, onze keizer Karel, wordt zelfs de vader van Europa genoemd.

In Aken grepen in 2014 grootse Karelsfeesten plaats. En in 2015 is het precies 1215 jaar geleden dat Karel de Grote tot keizer werd gekroond.

Als ik me niet vergis, stierf Karel de Grote 1200 jaar geleden. Vandaar de Karelsfeesten. Karel de Grote speelde een voorname rol in de geschiedenis van Europa.

Europese Unie (20e eeuw)

Dus eerst was er Karel de Grote, veel later regeerde keizer Karel en in de vorige eeuw is de Europese Unie ontstaan.

Waarom noem jij keizer Karel ‘onze’ keizer?

Als wij, Gentenaars, ook al eens stroppendragers worden genoemd, hebben we dit te danken aan keizer Karel die in 1500 in Gent het levenslicht zag. Vandaar…

Ja, toen wij jong waren kochten we een brood met Belgische franken. Nu betalen we met de euro.

Toch handig als we er op uit trekken. In veel Europese landen kan je met de euro betalen.

Zeg het maar

In dit dossier kom je veel te weten over het ontstaan van de Europese Unie.

De Karelsfeesten geven meteen een zetje om het ook over het verleden te hebben. Over de tijd van Karel de Grote en keizer Karel.

Vragenronde

Al eens van gehoord? Stip aan.

❏ J. Monnet en R. Schuman

❏ Pepijn de Korte

❏ Stroppendragers

❏ Hofmeier

❏ EU

❏ Karel de Grote

❏ Straatsburg

❏ Huurlingenleger

❏ Europese richtlijn

❏ Clovis

❏ Lidstaten

❏ Frankische Rijk

❏ Tweede Wereldoorlog

❏ Landvoogdes

❏ Euro

❏ Europese vlag

❏ Maria van Hongarije

❏ IJzeren Gordijn

❏ Leenman

❏ Keizer Karel

Van de 20 begrippen stipte ik er aan.

Doen

• Kijk uit naar artikels (in kranten, weekbladen en magazines) over Europa, Karel de Grote en keizer Karel. Knip die uit. Houd de artikels bij in een map.

• Zoek vijf afbeeldingen die jou aan de Europese Unie doen denken.

• Reserveer in de map een plaats voor de opdrachten die je tot een goed einde brengt.

• In dit dossier kom je heel wat steden, landen, rivieren, gebergten en andere plaatsnamen tegen. Er staat altijd een✪ bij. Zoek de plaatsen op in je atlas en duid ze aan op de staatkundige kaart van België of Europa in deze bundel (pagina 33 en 34).

Karel de Grote bouwt een groot Rijk

Terug in de tijd

Lees en markeer wat jij belangrijk vindt.

Ver in de tijd

Romeinen

Hallo, hoor ik het goed?

Jullie hebben het over mij?

Prima! Ik heb jullie heel veel te vertellen.

Ik kan heel ver teruggaan in de tijd. Neem nu de tijd van Grieken en Romeinen / de Oudheid… De machtige Romeinen laten de slaven het werk opknappen. Huursoldaten, waaronder Galliërs en Germanen, bewaken de grenzen.

Franken

Jullie land is een grensgebied van het Romeinse rijk met de Rijn✪ als grens. Ten oosten van de Rijn wonen Germaanse volkeren, zoals de Franken. Een stamhoofd leidt de familiegroepen. De Franken ondernemen veel plundertochten in het Romeinse gebied.

Merovingers

Hier en daar slaagt een Frankische aanvoerder erin om de leiding te nemen over enkele stammen. In de omgeving van Doornik✪ ontstaat op deze manier het koninkrijk van Merovech. Zijn kleinzoon is Clovis, die later zijn macht uitbreidt over bijna geheel Gallië. Clovis kiest Parijs✪ als hoofdstad. Meteen ken je de oorsprong van de naam Frankrijk.

Oudheid de tijd van Griek en en Romeinen

Middel eeuwen de tijd van bur chten en steden

Nieuwe tijden (deel 1) de tijd van vorsten en ontdekkingen

Nieuwe tijden (deel 2) de tijd van volk er en

Mijn voorouders, de Karolingers

Als Clovis sterft, verdelen zijn zonen het rijk. Helaas… door hun onbekwaamheid voeren de deelrijken oorlog met elkaar. Bovendien laten ze hun rijk besturen door een hofmeier, een soort minister.

Mijn jong leven

Mijn kinderjaren

Pepijn de Korte

Een bepaalde familie van hofmeiers uit Haspengouw✪ ruikt haar kans en krijgt alsmaar meer macht en bezit. De hofmeier Pepijn de Korte gaat zelfs zover dat hij het bevel geeft om de haren van koning Childeric III te laten afknippen. Dit is een teken dat hij niet langer beschikt over macht en vrijheid. Je raadt het al: Pepijn de Korte wordt de nieuwe koning. In 751 roept hij zich uit tot koning van het Frankische rijk. Pepijn huwt Bertrada. Ik ben de zoon van die Pepijn de Korte.

Mijn vader Pepijn is de eerste koning van de dynastie van de Karolingers. Je vraagt je af waar die naam vandaan komt? Onze dynastie wordt genoemd naar mijn grootvader, Karel Martel.

Over mijn kinderjaren is weinig bekend. Wel herinner ik me dat mijn jongere broer Karloman, mijn zus Gisela en ik met onze ouders meereizen langs de verschillende verblijfplaatsen in het rijk.

Doen

Vul de stamboom aan. Karel de Grote staat er al op.

Karel de Grote

Lezen en schrijven

Sommigen beweren dat ik lezen noch schrijven kan. Ik leer lezen en schrijven in het Frankisch én ik ken een en ander van de Griekse taal. Tijdens mijn bewind wordt een nieuwe schrijfstijl ontwikkeld.

Merovingisch schrift

Pepijn de Korte sterft

Op 24 september 768 overlijdt mijn vader op 54-jarige leeftijd. Hoge vertegenwoordigers van de Kerk en van de hoge adel roepen mijn broer Karloman en mij tot koning uit. Het botert niet echt met mijn broer. We verschillen al eens van mening.

Doen

Duid aan op de tijdsband:

- Pepijn de Korte wordt koning.

- Pepijn de Korte sterft.

Middeleeuwen

De tijd van burchten en steden

Alleenheerser

Als in december 771, helemaal onverwacht, mijn broer koning Karloman sterft, neemt de geschiedenis een andere wending. Ik ben nu de alleenheerser van het grote Frankische rijk. Meer zelfs: ik zal het rijk uitbreiden van Italië tot aan de Oostzee, van de Ebro✪ tot aan de Oder✪. De uitbreiding gebeurt niet zonder slag of stoot. Met mijn leger lukt het me om de ene overwinning na de andere te halen.

Europa in het jaar 800

Het rijk van de Franken in 768 (Dood van Pepijn de Korte)

Veroveringen van Karel de Grote (768 - 814)

Min of meer afhankelijke gebieden

Mijn leger

Als ik op veldtocht ga, stuur ik een oproep naar de grootgrondbezitters, de edelen en de geestelijken. Zij zorgen ervoor dat alle weerbare mannen zich aanmelden met een lans, zwaard en boog. Wie deelneemt aan de veldtocht, krijgt een deel van de te veroveren buit.

Van koning tot keizer

Op kerstmorgen van het jaar 800 kroont paus Leo III mij in Rome tot keizer. Na mijn kroning vestig ik me in Aken✪. Hierdoor wordt Aken de hoofdstad van de Westerse wereld. In minder dan dertig jaar bouw ik een machtig rijk op. Ik steek de Alpen✪ over en word koning van Italië. Ik onderneem een veldtocht in het noorden van Spanje✪ .

Mijn handtekening

In de Dom van Aken staat de troon van Karel de Grote.

Op alle belangrijke documenten komt mijn handtekening. Als je goed kijkt, vind je er de letters terug uit de naam Karolus.

Doen

Duid aan op de tijdsband: – koning Karloman sterft – kroning Karel de Grote

Middeleeuwen

De tijd van burchten en steden

Mijn werk

Scholen

Ik ben leergierig en vind onderwijs heel belangrijk. Ik zorg er voor dat er in heel mijn rijk scholen komen. Omdat ikzelf moeite heb om te lezen en te schrijven, omring ik mij met geleerden en schrijvers. Zo hoop ik mijn kennis te vergroten. Ook aan het keizerlijk hof komt er een school. De hoogste ambtenaren van mijn rijk krijgen er een opleiding.

Nieuwe letters

Tijdens mijn regering laat ik een nieuw lettertype ontwikkelen: de Karolingische minuskel. In vergelijking met het vorige geschrift zijn de letters veel regelmatiger. Dit komt goed uit voor de monniken, die de hele dag teksten uit de klassieke oudheid kopiëren. De drukletters die jullie tegenwoordig gebruiken, zullen van dit geschrift worden afgeleid.

Doen

Kijk goed naar het alfabet. Welke letters heeft ons alfabet wel en zie je hier niet? , en

minuskel

Aken

In Aken laat ik een paleis voor me bouwen. Van mijn paleis kunnen jullie nog altijd de Palts-kapel bewonderen, die deel uitmaakt van de huidige kathedraal, de Dom van Aken.

Karolingische

Palts-kapel

© Jpemery

(Own work)

Mijn naam

Je vraagt je af hoe ik aan mijn naam kom? ‘Grote’ verwijst naar mijn lichaam. In mijn tijd zijn de mensen gemiddeld 1m60 groot. Ikzelf meet ongeveer 1m85.

Mijn helpers, mijn leenmannen

Ik reis veel door mijn land om me te laten zien en om te kijken of het volk min of meer met mijn wensen rekening houdt. Als ik er niet ben, laat ik anderen een oogje in het zeil houden. Ik geef hen een stuk land in leen. Ik noem hen leenmannen, een soort graven die ik elk een gouw toevertrouw. Zo blijf ik de baas over mijn groot land. Regelmatig stuur ik ook zendgraven uit. Ze zijn mijn ‘ogen en oren’ die nagaan of de leenmannen hun opdracht goed uitvoeren.

Mijn testament

Hoe ouder ik word, hoe meer ik over later denk. Als ik er niet meer zal zijn. In 806 laat ik op papier zetten dat mijn rijk moet verdeeld worden in drie delen. Voor drie zonen elk een deel. In 811 laat ik het testament voorlezen in aanwezigheid van mijn vrienden en raadgevers. In 814 laat mijn gezondheid me in de steek. Ik lijd aan jicht en koortsaanvallen. Ik ben ziek en moet in mijn bed blijven. Na zeven dagen sterf ik, op 21 januari. Mijn stoffelijke resten bevinden zich in de Museumkerk in Aken.

Doen

Duid aan op de tijdsband: – Karel de Grote maakt zijn testament op – Karel de Grote sterft

Middeleeuwen De tijd van burchten en steden

Op een rij

Kruisende woorden

1. Zo worden de voorouders van Karel de Grote genoemd.

2. Grootvader van Clovis.

3. Werelddeel.

4. Kleinzoon van Merovech.

5. Soort minister in de tijd van de Karolingers.

6. De grootvader van Karel de Grote heet Karel…

7. Maakt deel uit van de Dom van Aken.

8. In deze Duitse stad laat

Karel de Grote een paleis bouwen.

9. Clovis kiest deze stad als hoofdstad.

10. Lettertype: de Karolingische … .

11. Germaans volk.

12. … de Grote.

13. Koning van wie de haren werden afgeknipt.

14. Aken is een stad in … .

15. Hofmeier die koning wordt in 751.

16. Zus van Karel de Grote.

17. Krijgt een stuk land in leen.

18. Gaat na of de leenman de opdracht naar behoren vervult.

19. Broer van Karel de Grote.

20. Paus die Karel de Grote tot keizer kroont.

Keizer Karel en Gent

Isolde is nog altijd met vakantie bij oma en opa in Gent.

Opa, je vertelde me dat de Gentenaars ook al eens stroppendragers worden genoemd?

Dat klopt. Meteen komt een andere Karel in het vizier: keizer Karel.

Hij verplichtte de edelen om blootsvoets, in een wit boetekleed én met een strop om de hals door de stad te stappen. Een grote vernedering…

Vertel je iets meer over de Gentse stroppendragers?

Toen de Gentenaren weigerden om een extra belasting te betalen, kwam keizer Karel naar Gent om hen te straffen.

Keizer Karel? In de les hadden we het over hem. Keizer Karel droomde ook van een Europees rijk.

Doen: Spotnamen

• De Gentenaars zijn ‘stroppendragers’, de Mechelaars ‘maneblussers’, … Weet je hoe de Brusselaars soms worden genoemd?

Vul de spotnaam aan.

Brusselaar:

Aalstenaar:

Antwerpenaar:

Bruggeling:

• In welke stad ben jij geboren? Welke spotnaam verwijst naar die stad?

• Zijn er klasgenootjes in een andere stad geboren?

Leg een lijst aan met spotnamen van al je klasgenoten. Geef de lijst een plaats in jouw map.

Karel V, Keizer Karel, de vader van Europa

Terug in de tijd

Jullie hadden het al over Karel de Grote?

Nu willen jullie het ook over mij hebben? Ik heb jullie veel te vertellen.

Lees en markeer wat jij belangrijk vindt.

Einde Middeleeuwen / tijd van burchten en steden

Als Christoffel Columbus in 1492 de ‘Nieuwe Wereld’ (Amerika) ontdekt, breekt in de geschiedenis een nieuw tijdperk aan: de Nieuwe Tijden (deel 1) / tijd van vorsten en ontdekkingen (1500 – 1800).

Ontdekkingen en uitvindingen

Door enkele belangrijke ontdekkingen en uitvindingen verandert de wereld. Dankzij het kompas en snellere schepen zoals het karveel slagen zeelui erin om nieuwe delen van de wereld te ontdekken. De uitvinding van de boekdrukkunst zorgt er voor dat de ideeën en de kennis vlugger verspreid raken. Als wij het buskruit – een Chinese uitvinding – leren kennen, verandert de manier van oorlog voeren. Pijlen en bogen maken plaats voor vuurwapens en kanonnen.

Middel eeuwen de tijd van bur chten en steden

Nieuwe tijde n (deel 1) de tijd van vorste n en ontdekkingen

Nieuwe tijde n (deel 2) de tijd van volk er en

Onze Tijd de eigen tijd

Doen

Ken jij de vier hoofdwindstreken en hun afkorting?

Zoek op en duid ze aan op het kompas. Het noorden (N) staat er al op.

Meer macht

De rijke vorsten krijgen dankzij de ontdekkingen en uitvindingen alsmaar meer macht. Ze sturen ontdekkingsreizigers de zee op, bewapenen legers met nieuw oorlogsmateriaal, veroveren ontdekte gebieden en laten de rijkdommen (goud, zilver, rubber, cacao, tabak,…) naar eigen gebieden overbrengen. De versterkte burchten maken plaats voor prachtige paleizen. De vorsten worden nog rijker en machtiger.

Mijn familie

Maria van Bourgondië

Johanna van Castilië en van Aragon

Maximiliaan van Oostenrijk

Margaretha van Oostenrijk Filips de Schone

Eleonora Karel Isabelle Ferdinand Maria Catharina

Mijn grootmoeder, Maria van Bourgondië, sterft in 1457 tijdens een jachtongeval. Ze is amper vijfentwintig jaar. Ze ligt begraven in Brugge✪. De zoon van Maria van Bourgondië en Maximiliaan is Filips de Schone. Hij huwt Johanna van Castilië en van Aragon. Dit paar zijn mijn ouders. Ik ben in het jaar 1500 geboren als tweede kind van Johanna en Filips. Als mijn vader Filips de Schone in 1506 sterft, wordt mijn moeder gek van verdriet. Mijn moeder wordt later Johanna de Waanzinnige genoemd.

Doen

• Kijk op de stamboom. Hoe heten de vier zussen en de broer van Karel? , , , en

• Duid aan op de tijdsband:

– Geboortejaar keizer Karel

– Filips de Schone sterft

Nieuwe Tijden (deel 1)

De tijd van vorsten en ontdekkingen

Kinderjaren

Ik zie het levenslicht in Gent✪ in 1500. In het belfort luidt Klokke Roeland. Diezelfde klok laat ik later weghalen als straf omdat de edelen van de stad Gent weigeren om belastingen te betalen.

Na de dood van mijn vader Filips de Schone in 1506 voedt mijn tante Margaretha van Oostenrijk me op.

Niet zo leuk

Als kind weet ik dat ik later keizer word. Ik krijg weinig tijd om te spelen. Alles wat ik leer heeft een bedoeling. Mijn leermeesters hebben de handen vol. Op mijn lessenrooster staan heel wat activiteiten: rekenen, talen, Bijbelstudie,… Tussenin bekwaam ik me eveneens in het jagen en het schermen. Door lichaamsoefeningen train ik mijn lichaam. Een vorst moet er immers gespierd uitzien.

Dit is niet de echte Klokke Roeland. De bekende klok werd in 1659 vernield. De klok Triomfante nam de plaats in.

Jong op de troon

Kun je je het voorstellen? Ik ben amper 15 jaar en er wordt van mij verwacht dat ik regeer. Voortaan bestuur ik de Zeventien Provinciën. Gelukkig blijft mijn tante Margareta me raad geven. Hoe dan ook, ik maak een lange rondreis door ‘mijn’ land. Het doet me wat als mijn onderdanen me tijdens de Blijde Inkomst in hun stad huldigen.

Alsmaar meer

Als mijn grootvader aan moeders zijde, Ferdinand van Aragon, in 1516 overlijd, erf ik Spanje, Sardinië✪, Sicilië✪ en de overzeese gebieden in Amerika. Drie jaar later, in 1519, sterft mijn grootvader Maximiliaan van Oostenrijk. Nu erf ik ook nog Duitsland✪ en Oostenrijk. Ik ben meteen de baas over een machtig rijk.

(deze kaart is een schatting, vooral de gebieden in Amerika zijn mogelijks te ruim genomen)

Huurlingenleger

Omdat ik over een immens groot rijk heers, laat ik me bijstaan. Allereerst is er het leger, een huurlingenleger. Ik betaal de soldaten. Reken maar dat er werk genoeg is. Zo moet ik de Turken bestrijden, de protestanten, de Engelse en de Franse koning.

Doen

Duid aan op de tijdsband: – Ferdinand van Aragon sterft – Maximiliaan van Oostenrijk sterft

Wereldhaven Antwerpen

Tijdens mijn bewind wordt Antwerpen✪ een wereldhaven. Hoe dat komt? Allerlei luxeproducten uit het oosten en uit de kolonies komen aan in Antwerpen. Van daaruit gaan ze dan weer de hele wereld rond.

Nieuwe Tijden (deel 1)

De tijd van vorsten en ontdekkingen

Keizer Karel

Nooit vergeet ik de dag van mijn kroning tot keizer. Ik ben 19 jaar als mij de titel van keizer wordt toegekend. In 1520 grijpt de plechtigheid plaats. Paus Leo X kroont me in de Dom van Aken. Nu ben ik keizer Karel. Ik word ook Karel de vijfde genoemd of Karel V. Wist je dat V het Romeinse cijfer is voor vijf?

De dom van Aken kwamen we daarnet al tegen.

• Bij wie?

• Waarvoor?

• In welk land ligt Aken?

Mijn gezin

In 1526 trouw ik in Spanje met de 23-jarige Isabella van Portugal. Isabella is mijn nicht. Twee van onze zoontjes sterven kort na hun geboorte. Ik heb ook verhoudingen met andere vrouwen. Uit een relatie wordt o.a. Margaretha van Parma geboren, die later landvoogdes zal worden.

Keizer Karel

Filips Maria Ferdinand Johanna Isabella Johan Isabella van Portugal

Doen

• Maak een stamboom van jouw familie. Begin bij je grootouders. Geef de stamboom een plaats in je map.

• Duid aan op de tijdsband: kroning keizer Karel

Nieuwe Tijden (deel 1)

De tijd van vorsten en ontdekkingen

Landvoogdessen

Omdat ik niet overal kan zijn, stel ik landvoogdessen aan. Zeg maar afgevaardigden die me een handje toesteken. Zo stel ik mijn zus Maria van Hongarije aan om in jullie gebied te regeren. Ze verblijft bijzonder graag in het kasteel van Mariemont✪, dat naar haar wordt genoemd.

Filips II neemt over

In 1555 lijkt het voor mij welletjes. Ik treed af. Tijdens een plechtigheid in Brussel✪ stel ik mijn zoon Filips II aan als mijn opvolger. Maar, het volk houdt niet echt veel van hem.

Mijn laatste jaren

Tijdens de laatste maanden van mijn leven verblijf ik veel op mijn werkkamer in mijn woning in een Spaanse dorpje. Ik mijmer vaak en houd me ook bezig met mijn verzameling uurwerken. Op 21 september 1558 sterf ik.

Doen

• Keizer Karel is katholiek, ken je nog een andere godsdienst? Maak samen met een klasgenootje een fiche over een andere religie dan het christendom.

• Duid aan op de tijdsband: Filips II regeert

Nieuwe Tijden (deel 1)

De tijd van vorsten en ontdekkingen

Keizer Karel… de vader van Europa

Noteer telkens de woorden die achteraan het correcte antwoord staan. Plaats die op een rij.

1. Ontdekt in 1492 de ‘Nieuwe Wereld’ (Amerika), meteen het begin van een nieuw tijdperk in de geschiedenis: de Nieuwe Tijd (1500 – 1800).

a. Roald Amundsen. (Karel)

b. Ferdinand Magellaan. (Keizer)

c. Christoffel Columbus. (In de)

2. De wereld krijgt een ander uitzicht. Met dank aan o.a. uitvindingen. Welke uitvinding past hier niet?

a. Het kompas. (woonde)

b. De microscoop. (tijd)

c. De boekdrukkunst. (stad)

3. Keizer Karel heeft heel bekende voorouders. Zijn grootouders:

a. Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. (van)

b. Filips de Schone en Johanna van Castilië. (Gent)

c. Johan van Aragon en Margaretha van Oostenrijk. (is)

4. De zoon van Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië is:

a. Keizer Karel. (een)

b. Filips de Schone. (keizer)

c. Filips de Stoute. (leger)

5. De ouders van keizer Karel:

a. Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. (prins)

b. Filips de Goede en Isabella van Portugal. (zoon)

c. Filips de Schone en Johanna van Castilië. (Karel)

6. Keizer Karel wordt geboren in…

a. 1500 in Gent. (worden)

b. 1505 in Antwerpen. (zullen)

c. 1500 in Antwerpen. (wonen)

7. Wie voedt na de dood van Filips de Schone Karel op?

a. Margaretha van Oostenrijk. (onze streken)

b. Johanna van Castilië. (steden)

c. Maria van Bouirgondië. (al eens)

Aan jou de keuze

8. Karel wordt voorbereid om later keizer te worden. Tussen de lessen door brengt hij de tijd door met

a. schaken en dammen. (Klokke)

b. jagen en schermen. (de Zuidelijke)

c. paardrijden. (Antwerpen)

9. Hoe oud is Karel V als hij het bestuur van de Zeventien Provinciën in handen krijgt?

a. 15 jaar. (Nederlanden)

b. 18 jaar. (Roeland)

c. 21 jaar. (landvoogdes)

10. 1516. Na het overlijden van grootvader aan moeders zijde Ferdinand van Aragon erft Karel V o.a.

a. Duitsland. (geweest.)

b. Oostenrijk. (geworden.)

c. de overzeese gebieden in Amerika. (genoemd.)

11. Waar grijpt de keizerskroning van Karel V door paus Leo X plaats?

a. In de Dom van Keulen. (Hij is)

b. In het Belfort van Gent. (Karel)

c. In de Dom van Aken. (Ze maken)

12. Omwille van het grote rijk laat keizer Karel zich bijstaan door

a. zelf aangestelde soldaten. (niets)

b. een huurlingenleger. (deel uit)

c. getrainde burgers. (de zon)

13. Wie regeert in naam van keizer Karel over onze gebieden?

a. Filips II. (nooit)

b. Landvoogdes Maria van Hongarije. (van de)

c. Isabella van Portugal. (onder)

14. 1555. Keizer Karel treedt af. Wie volgt hem op?

a. Isabella van Portugal. (Filips II)

b. Maria van Hongarije. (stroppendragers)

c. Filips II. (Zeventien)

15. Keizer Karel sterft in 1558. Waar bracht hij de laatste jaren door?

a. In België. (land.)

b. In Spanje. (Provinciën.)

c. In Duitsland. (Europa.)

Enkele straten verder wordt iedereen verzocht een ommetje te maken.

Er is wellicht een belangrijke bijeenkomst van de Europese leiders.

Yes! Ik ben benieuwd wat Brussel ons te bieden heeft

Het Europees Parlement komt toch samen in Straatsburg?

De Europese Unie, het Europees Parlement, Straatsburg, Brussel… Dat vraagt om enige verduidelijking.

Doen – Groepswerk

Verzamel weetjes over de Europese Unie (EU). Er valt zo veel te sprokkelen…

• Het ontstaan

• De groei

• De lidstaten van de EU

• De Europese instellingen

• De werking

• De euromunt

•

Wie doet wat?

Wie maakt welke docufiche?

Wie voelt zich geroepen om de leiding te nemen van dit project?

Isolde gaat met haar oma en opa op daguitstap naar Brussel.

De vaders van Europa

Terug in de tijd

Lees en markeer wat jij belangrijk vindt

Neen, jullie kennen me niet. Mijn naam? Jean Monnet, Fransman. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg ik het idee om van Europa één grote unie te maken.

Ik ben Robert Schuman, Fransman. Het idee van Jean Monnet vond ik geniaal. Ons doel? Vrede en voorspoed brengen in en voor Europa.

Pogingen

Romeinen

Al bij het begin van de jaartelling dromen de Romeinen van één groot Europees rijk. Hun Romeinse keizerrijk houdt vier eeuwen stand. De strijd met de Germaanse volkeren maakt er een einde aan.

Karel de Grote

Einde 8e eeuw. Karel de Grote bouwt aan een Europees rijk. Hij heerst over grote delen van Europa. Na zijn dood valt het rijk van Karel de Grote uiteen.

Keizer Karel

In de loop van de 16e eeuw regeert keizer Karel over een groot rijk, waarvan hijzelf zegt ‘In mijn rijk gaat de zon nooit onder’. Hij gaat de geschiedenis in als de ‘vader van Europa’. Helaas, na zijn dood verbrokkelt ook zijn rijk.

Duitse heerschappij

Nieuwe tijden (deel 1) de tijden van vorsten en ontdekkingen

Nieuwe tijden (deel 2) de tijden van volk er en Onze Tijd de eigen tijd

Met veel geweld probeert Hitler tussen 1939 en 1945 de Europese volkeren onder zijn bewind te krijgen. Er woedt een wereldoorlog. Miljoenen Europeanen sterven. Europa krijgt het hard te verduren.

Bang

Het klinkt gek, maar de ellende die de Tweede Wereldoorlog veroorzaakt, geeft de aanzet tot eenmaking van Europa.

Na de WO II splitst Europa zich op in twee kampen:

1. aan de ene kant de landen van West-Europa

2. aan de andere kant de landen van Oost-Europa

Uit schrik voor een nieuwe oorlog, bundelen de landen hun krachten. Meteen groeit de idee voor een Europese samenwerking. Enkele landen blijven neutraal.

Eerste stappen

Benelux

In het begin is de groep klein. In 1946 slaan België, Nederland en Luxemburg de handen in elkaar. Ze besluiten samen te werken.

EGKS

Ook andere landen zien in dat samenwerken voordelen biedt. In 1952 richten België, Nederland, Luxemburg, Italië, Frankrijk en West-Duitsland de EGKS op: de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal.

EG

1967. Alle samenwerkingsverbanden, waaronder ook de EGKS, worden opgenomen in een verdrag. Vanaf nu spreken we van de EG, de Europese Gemeenschap. De handel tussen de lidstaten vergemakkelijkt en loopt alsmaar vlotter. De veiligheid van de Europese burgers gaat er ook op vooruit.

Groei

Alsmaar meer landen (Ierland, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Portugal en Spanje) sluiten aan.

EU

1992. De lidstaten werken niet alleen samen om zaken te doen. Ook als het om bijvoorbeeld cultuur en techniek gaat, nemen ze samen beslissingen. De EG krijgt een nieuwe naam: de EU, de Europese Unie.

Doen

Duid aan op de tijdsband: Einde WO II, Benelux, EGKS, EG en EU.

Onze Tijd

De eigen tijd

Oost-Europese landen welkom

Van 1961 tot 1989 scheidt een muur Oost- en West-Europa. De Oost-Europeanen hebben veel minder vrijheid en luxe. Als in 1989 het IJzeren Gordijn (10 400 km lang) wordt afgebroken, breekt voor de mensen van Oost-Europa een totaal nieuwe tijd aan. Enkele Oost-Europese landen willen ook aansluiten bij de EU.

Doen

Alsmaar groter

In 1995 sluiten Finland, Zweden en Oostenrijk aan, het Europa van de vijftien is een feit. In 2002 is er een gemeenschappelijk munt, de euro. In 2004 verwelkomt de EU: Polen, Hongarije, Slovenië, Tsjechië, Slowakije, Cyprus, Malta, Estland, Letland en Litouwen. De EU blijft maar groeien: in 2007 worden Roemenië en Bulgarije lid. In 2013 sluit Kroatië aan. Het verhaal is niet af. Nog andere landen bereiden zich voor om deel uit te maken van de EU: Macedonië, Albanië, Montenegro, Servië, Turkije, …

Toch maar fijn dat er in de EU wordt samengewerkt, dat er vrede is…

• De Berlijnse muur is een onderdeel van het IJzeren Gordijn. Maak samen met een klasgenootje een fiche over de Berlijnse muur.

• Duid aan op de tijdsband: – Afbraak Berlijnse Muur – Europa van de vijftien – de euro

Onze Tijd De eigen tijd

De EU in een notendop

Werk samen met een klasgenoot. Kies 2 Europese landen en ga op zoek naar info. Vul de gegevens van het gekozen land aan. Deel je kennis met de klas.

Land:

• Hoofdstad:

• Grootte: km²

• Aantal inwoners:

• Taal:

• Kan je er met de euro betalen? q Ja q Nee

Nee? Welke munt wordt gebruikt?

• Wat moet je zeker bezoeken als je op reis gaat naar dit land?

Land:

• Hoofdstad:

• Grootte: km²

• Aantal inwoners:

• Taal:

• Kan je er met de euro betalen? q Ja q Nee

Nee? Welke munt wordt gebruikt?

• Wat moet je zeker bezoeken als je op reis gaat naar dit land?

Zo werkt de EU

Het is geen gemakkelijke opdracht om in de Europese Unie samen te werken. Het nemen van beslissingen vraagt ontzettend veel voorbereiding.

Drie instellingen

1. De Europese Commissie

Wie De commissarissen van de Commissie.

Waar De commissie zetelt in het Berlaymontgebouw in Brussel.

Wat De commissie dient nieuwe wetsvoorstellen in. Indien het voorstel goedgekeurd wordt, maakt de commissie er een Europese richtlijn van. Alle Europese landen moeten deze richtlijn dan volgen. Wie zich niet aan de afspraak houdt, krijgt een boete.

2. Het Europees Parlement

3. De Raad van de Europese Unie

Wie In deze Raad zetelen ministers van de lidstaten.

Wie Het Europees Parlement bestaat uit volksvertegenwoordigers.

Waar Het Europees Parlement komt samen Straatsburg✪ in Frankrijk.

Wat Het parlement controleert de wetsvoorstellen die door de commissie worden ingediend. Ze kunnen de dossiers afkeuren, laten bijsturen of goedkeuren.

Waar De Raad van de Europese Unie vergaderen in het Justus Lipsius-gebouw in Brussel.

Wat Afhankelijk van het te bespreken onderwerp komen ze bij elkaar. Er zijn dan ook verschillende Raden, zoals een Raad voor: werk, gezondheid, ruimtevaart, onderwijs, milieu, jeugd, sport…

Europese top

Enkele keren per jaar verzamelt de Europese top. Tijdens zo’n bijeenkomst gaan de staatshoofden en de eerste ministers van de lidstaten na in welke richting Europa best uitgaat.

© Xavier Pironet / Shutterstock.com

© Botond Horvath / Shutterstock.com

© Szilas

Een Europese richtlijn

Het vraagt nogal wat tijd eer alle lidstaten het eens zijn over een afspraak. Een gemaakte afspraak wordt tenslotte een richtlijn.

Het is de Europese Commissie die de richtlijnen op tafel legt. De Raad van de Europese Unie kan een richtlijn van tafel vegen, laten bijsturen of goedkeuren.

Is de richtlijn goedgekeurd, dan buigt het Europees Parlement er zich over. Zijn er wijzigingen? De Raad van de Europese Unie moet die opnieuw goedkeuren. Oké? Dan wordt het voorstel een echte Europese richtlijn (wet). Niet oké? Het voorstel gaat opnieuw richting Europese Commissie. Het werk moet worden overgedaan.

EUROPESE COMMISSIE ➔ met afspraak (dossier)

➔ RAAD VAN DE EUROPESE UNIE ➔ oké?

➔ EUROPEES PARLEMENT ➔ voorstel

➔ Europese richtlijn

Hof van Justitie

De rechters die deel uitmaken van het Europees Hof van Justitie zetelen in Luxemburg✪. Het Hof legt uit hoe de burgers de richtlijnen (de wetten) moeten begrijpen. Wordt de richtlijn niet opgevolgd, dan zetelt het Hof en volgt er indien nodig een straf.

Zeg jij het maar

Stip voor elke bewering aan of die juist of fout is. Markeer de woorden.

Juist Fout

1. De vaders van de Europese Unie, Jean Monnet en Robert Schuman, zijn Fransen. De cirkel Unie

2. Na de Tweede Wereldoorlog splitst Europa zich op in kampen: Noord-Europa en Zuid-Europa. Europese van de

3. In 1946 ziet Benelux het levenslicht. Benelux staat voor België, Nederland en Luxemburg. gouden de

4. 1952. Samen met Italië, Frankrijk en Spanje richten de Benelux-landen de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) op. van sterren

5. Als in 1967 de EG (Europese Gemeenschap) wordt opgericht, loopt de handel tussen de aangesloten landen alsmaar vlotter. op de lidstaten

6. 1992. De EG krijgt een nieuwe naam: de UE, de Unie van Europa. aantal Europese

7. Met vijftien aangesloten landen in 1995 krijgt de Europese Unie Grote invloed op wereldniveau. vlag het

8. Als het Gouden Gordijn wordt afgebroken, begint voor de mensen van Oost-Europa een totaal nieuwe tijd. op staat

9. 2013. Met Kroatië als nieuw lid telt de EU 28 lidstaten. symbool niet

10. Albanië, Montenegro, Servië, Turkije, Macedonië… bereiden zich voor om aan te sluiten bij de EU.

11. De EU heeft het niet altijd gemakkelijk om beslissingen te nemen. Het Europees Parlement komt samen in Straatsburg (Duitsland).

voor de slaat

sterren solidariteit

12. De commissarissen van de Commissie bereiden de dossiers voor. en de twaalf

13. De Raad van de Europese Unie is een instelling van de EU. harmonie van

14. De Europese top is een bijeenkomst van de staatshoofden en de ministers van Buitenlandse Zaken. aantal van

15. De rechters van het Europees Hof van Justitie zetelen in Luxemburg. Europa Het

Plaats de woorddelen op een rij.

Noteer ook eens de woorden die je niet markeerde. Lees van rechts naar links. Je krijgt meteen nog een weetje.

Tijd over?

Zoek het uit.

Met de letters uit de hokjes met een getal kun je een nieuw woord samenstellen.

Van links naar rechts

1. Inwoners uit Europa.

2. Engelstalige benaming voor VN (Verenigde Naties) – Soort.

3. Opstandeling – Europese Unie (afk.).

4. Boomsoort – Tennisterm.

5. Persoonlijk record (afk.) – Meisjesnaam.

6. Poes (mv) – Soort papegaai.

7. Winterpaardenslee – Eerste kwartier (afk.) – Frank (afk.).

8. Treft het doel: het is … –Onderaards afvoerkanaal.

9. En dergelijke (afk.) – Laagtij – Slot.

10. Helpt Karel de Grote –Europese Gemeenschap.

Van boven naar onder

1. Europese munteenheid – Keizer… .

2. Frans lidwoord – Plechtige optocht.

3. … Schuman.

4. Hoge loofboom – Signaal.

5. Juist, precies – Stapelmeubel –Medeklinkers uit ‘bom’.

6. En andere (afk.) – Smal.

7. Vlaktemaat – Meisjesnaam.

8. Medeklinkers uit ‘nood’ – Meisjesnaam.

9. Lange klank uit beek – Lofbetuiging.

10. Na de Tweede Wereldoorlog blijven enkele landen…, ze kiezen geen partij.

Pijltjes gooien

Heb je je atlas bij de hand? Zoek de kaart met lidstaten van de Europese Unie.

Lid sinds

Cyprus

Zweden

België

Kroatië

Italië

Denemarken•

Bulgarije

Polen

Kleuren

Herken je deze begrippen nog? Kleur ze volgens periode.

• Middeleeuwen / de tijd van burchten en steden = geel

• Nieuwe Tijden (deel 1) / de tijd van vorsten en ontdekkingen = rood

• Onze Tijd / de eigen tijd = blauw

J. Monnet en R. Schuman

Hoofdstad van • Zagreb • Brussel

• Warschau

• Kopenhagen • Stockholm • Sofia • Rome

• Nicosia

Karel de Grote Lidstaten Europese vlag

Pepijn de Korte Straatsburg Frankische Rijk Maria van Hongarije

Stroppendragers Huurlingenleger Tweede Wereldoorlog IJzeren Gordijn

hofmeier

Europese richtlijn landvoogdes leenman

Rebus

Woordrooster

Markeer de bomen, de vogels en de bloemen. Plaats de letters die overblijven op een rij.

Rondtoeren in de EU

Weetjes… Zeg jij over welk land van de Europese Unie het gaat?

1. In dit land stroomt de Ebro.

2. Dit land telt negen buurlanden.

3. Straatsburg is een stad in dit land.

4. Hoofdstad van dit land is Ljubljana.

5. Lissabon is de hoofdstad van dit land.

6. een vierde van dit land ligt onder de zeespiegel.

7. De hoofdstad is Tallinn.

8. De meeste Europese instellingen zijn er gevestigd.

9. In dit land knik je ‘ja’ om ‘neen’ te zeggen en omgekeerd.

10. Schotland en Wales zijn er delen van het Verenigd …

11. In de hoofdstad van dit land vind je de Akropolis.

12. Het land telt ongeveer 150 banken.

Staatkundige kaart België

NOORDZEE

NEDERLAND

DUITSLAND

FRANKRIJK

TIP: Haspengouw is een gebied. Zoek de Haspengouwse vlakte op in je atlas en kleur die groen op de kaart.

GROOTH. LUXEMBURG

Oplossingen

p. 11 – Op een rij

1. Karolingers – 2. Merovech – 3. Europa – 4. Clovis – 5. hofmeier – 6. Martel – 7. Paltskapel –8. Aken – 9. Parijs – 10. minuskel – 11. Franken – 12. Karel – 13. Childeric – 14. Duitsland –15. Pepijn – 16. Gisela – 17. leenman – 18. zendgraaf – 19. Karloman – 20. Leo.

p. 19 – Aan jou de keuze

1 en c – 2 en b – 3 en a – 4 en b – 5 en c – 6 en a – 7 en a – 8 en b – 9 en a – 10 en c – 11 en c –12 en b – 13 en b – 14 en c – 15 en b.

In de tijd van keizer Karel worden onze streken de Zuidelijke Nederlanden genoemd. Ze maken deel uit van de Zeventien Provinciën.

p.28 – Zeg jij het maar

Juist: 1 – 3 – 5 – 7 – 9 – 10 – 12 – 13 – 15.

Fout: 2. West-Europa en Oost-Europa – 4. Frankrijk en West-Duitsland –6. de EU, de Europese Unie – 8. het IJzeren Gordijn – 11. Straatsburg (Frankrijk) –14. de staatshoofden en de eerste ministers

• De cirkel van de gouden sterren op de Europese vlag staat symbool voor de solidariteit en de harmonie van Europa.

• Het aantal van twaalf sterren slaat niet op het aantal lidstaten van de Europese Unie.

p.29 – Kruiswoordraadsel

p.30 – Pijltjes gooien

1967 • • Cyprus

1973 • • Zweden

1981 • • België

1986 • • Kroatië

1995

2004

2007

2013

p.31 – Rebus

Italië

Denemarken

Bulgarije

Polen

Zagreb

Brussel

Warschau

Kopenhagen

Stockholm

Sofia

Rome

Nicosia

Je kunt niet in alle Europese landen met de euro betalen.

p.31 – Woordrooster

• wilg – spar – beuk – berk – olm mus – mees – lijster – merel – vink anjer – roos – tulp – krokus.

• De Europese Commissie is de regering van Europa.

p.32 – Rondtoeren in de EU

1. Spanje - 2. Duitsland - 3. Frankrijk - 4. Slovenië - 5. Portugal - 6. Nederland - 7. Estland

8. België - 9. Bulgarije - 10. Koninkrijk - 11. Griekenland - 12. Luxemburg