DECEMBER 2019 – 37
BOEKRECENSIE
Frank Westerman LIONNE HIETBERG
Wat er overbleef van de Koude Oorlog In De wereld volgens Darp verzamelt journalist Frank Westerman dertig reportages, interviews en essays over zijn tijd in Zuid-Amerika en Oost-Europa, en beschrijft hij wat daar is overgebleven van de grote communistische idealen sinds de val van de Muur. Het begint allemaal in het Drentse dorpje Darp… DOOR ANTAL GIESBERS
B
ang kun je Westerman niet noemen. Hij reisde naar diverse brandhaarden in Zuid-Amerika, Rusland en OostEuropa en heeft de sang-froid om onder zware omstandigheden te werken. Dit komt nog het leukst tot uiting in zijn dossier bij de Roemeense Securitate: wetend dat hij elk moment kan worden opgepakt, zit Westerman volgens de observant ‘de hele tijd (…) te schrijven.’ En schrijven kán Westerman, zelfs onder druk: het boek is uit stilistisch oogpunt een plezier om te lezen. RUM EN WODKA De wereld volgens Darp valt uiteen in twee geografisch bepaalde delen. De reportages en portretten uit Latijns-Amerika gaan vooral
over personen die een belangrijke rol speelden in de linkse politieke strijd, zoals Margrit Schiller, een militante van de Rote Armee Fraktion, Abimael Guzmán, leider van de partij Lichtend Pad, en guerillaleider Che Guevara. Gepassioneerde, maar ook bijna manische personages, en bijna altijd in verzet. Hoe anders het toenmalige Oostblok. Westerman beschrijft de situatie in Moskou en Belgrado, maar ook Turkmenië, Tsjetsjenië, Tadzjikistan en Siberië. Hij laat zien hoe allesomvattend, nihilistisch en vooral dodelijk vermoeiend het leven onder het communistische systeem is. Dat schisma tussen Oost-Europa en Zuid-Amerika wordt mooi afgebeeld in het afrondende essay over het huidige Cuba: ‘Van een liefdesrelatie tussen de Cubanen en hun Oost-Europese meesters is nooit sprake geweest. Het verschil in temperament, Caraïbisch-Slavisch, is als rum en wodka, prima spul, tenzij je het gaat mengen.’
locoburgemeester van Villa El Salvador, Maria Elena Moyana, op een verkiezingsfeest van haar partij. Omdat ze ervoor zorgde dat de kinderen op school elke dag een glas melk kregen, kwam ze later op de dodenlijst van Sendero. (…) in februari 1992 werd ze door een doodseskader van Sendero vermoord. Haar lichaam werd met vijf kilo dynamiet opgeblazen.’ Anderzijds schenkt Westerman ook aandacht aan gewone mensen die onbaatzuchtig besloten dat ze iets moesten doen, zonder zich geliefd te maken. Zoals Mihajlo Komasovic, een Serviër die in 1991 een kudde Kroatische lippizaners uit de staatsstoeterij van het plaatsje Lipik redde, ondanks dat hij zich daarmee de haat van veel Kroaten op de hals haalde. En Darp? Ook Darp gaat zijn eigen weg zonder te malen om de mening van anderen: een eigengereid links dorp dat moest leren leven met kernraketten en Amerikaanse militairen. En dat langzaam zijn linksheid verloor, terwijl de Amerikaanse wachttorens verwerden tot museumstuk. Met Darp zet Westerman een sluitsteen op zijn eigen rol in die Koude Oorlog. De nagalm kan dienen als een waarschuwing, maar ook als een schildering van de menselijke conditie.
++++
TEGENDRAADS Toch is dit ook een boek over hoe mensen doen wat ze doen en vinden wat ze vinden, ondanks wat ánderen daarvan vinden. Denk enerzijds aan bovengenoemde trits Schiller, Guzmán en Guevara. De auteur beschrijft ze redelijk mild, maar hun soms gruwelijke wreedheid kan schokkend persoonlijk worden. Zo vertelt hij in het hoofdstuk over Guzmàn: ‘Die avond danste ik met de
FRANK WESTERMAN, DE WERELD VOLGENS DARP. DE NAGALM VAN DE KOUDE OORLOG SINDS DE VAL VAN DE MUUR, UITGEVERIJ QUERIDO FOSFOR, 368 PAGINA’S (€ 20,99)
