ΠΕΡΙΛΗΨΗ
O αστικός χώρος, ανέκαθεν αποτελούσε τη δυναμική σκηνή ανάπτυξης κοινωνικών, οικονομικών και οικολογικών αλλαγών. Μέσα σ ’αυτή τη συνθήκη ο άνθρωπος και τα δημιουργήματα του βρίσκονται στο επίκεντρο. Τα τελευταία χρόνια όμως, λόγω της παγκόσμιας περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, γίνεται λόγος για θέματα αειφόρου ανάπτυξης, καθώς το μεταβαλλόμενο αστικό τοπίο με τα νέα του χαρακτηριστικά αποτελεί ένα απαιτητικό πεδίο ερευνάς και σχεδιασμού για τους πολυτεχνικούς κλάδους όπως αυτόν της αρχιτεκτονικής τοπιού. Η αρχιτεκτονική όντας αμάλγαμα επιστήμης και τέχνης, έχει την δυνατότητα να αξιοποιήσει τις πολύπλευρες εκφάνσεις της τελευταίας, ώστε να ενσωματώσει στο σύγχρονο πολιτιστικό πεδίο, τις απαιτήσεις του περιβαλλοντικού και οικολογικού σχεδιασμού. Το αντικείμενο του παρόντος δοκιμίου είναι η μελέτη της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ της τέχνης και της αρχιτεκτονικής τοπίου στο αστικό περιβάλλον. Μέσα από μια σειρά σύγχρονων παραδειγμάτων, που αφορούν τοπιακές παρεμβάσεις και κτιριακές δομές, γίνεται λόγος ότι μέσω αυτής της σύζευξης, μπορεί να δημιουργηθεί γόνιμο έδαφος για την αειφόρο ανάπτυξη κάθε τόπου. Μεθοδολογικά η έρευνα οργανώνεται σε τέσσερα βασικά κεφάλαια. Αρχικά, προσδιορίζεται το πεδίο έρευνας και ποια η σκοπιμότητα της διερεύνησης του μέσα από την παράθεση γενικών στοιχείων και διαφόρων ιστορικών αναδρομών.
Το δεύτερο κεφάλαιο του δοκιμίου προσεγγίζει σύγχρονα παραδείγματα αρχιτεκτονικής τοπίου σε επίπεδο παρεμβάσεων αστικού χώρου αλλά και κτιριακών δομών, και την σχέση που αναπτύσσουν με την τέχνη και το δημόσιο χώρο. Ακόμη μελετάται η μορφολογική και λειτουργική τους υπόσταση μέσα στον ευρύτερο χώρο και τον τρόπο που απευθύνονται στο χρήστη.
Στο τρίτο κεφάλαιο, έχοντας μεθοδολογικά εστιάσει σε κάποιες παραμέτρους που εντοπίστηκαν στα παραπάνω παραδείγματα, γίνεται παρουσίαση και συγκριτική ανάλυση μεταξύ της Ανάπλασης της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης και του Ewha Womans University στη Σεούλ, ως προς το διάλογο που αναπτύσσουν τα δύο παραδείγματα με την τέχνη σε συνθετικό και εννοιολογικό επίπεδο και ακόμη πως συμβάλλουν στην πολιτισμική και οικολογική ανάπτυξη της πόλης και στον περιβαλλοντικό εξευγενισμό των περιοχών όπου βρίσκονται.
Συμπερασματικά, η έρευνα επιδιώκει την κατανόηση της δημιουργικής συνάρθρωσης της αρχιτεκτονικής τοπίου με την καλλιτεχνική έκφραση μέσα από την ανάλυση κτιρίων δημοσίου ενδιαφέροντος αλλά και μεγαλύτερων αστικών παρεμβάσεων, προκειμένου να δημιουργηθεί μια αστική συνθήκη η οποία θα‘ναι βιώσιμη τόσο από περιβαλλοντικής σκοπιάς, όσο και πολιτισμικής, για τις πόλεις του μέλλοντος.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1Προσδιορισμός του Πεδίου Έρευνας .................................................................................................................................7
1.1.1 Το Αντικείμενο της Έρευνας
1.1.2 Η Σκοπιμότητα της Έρευνας
1.1.3 Η Μεθοδολογία της Έρευνας
1.2 Γενικά Στοιχεία και Ιστορικές Συσχετίσεις ..................................................................................................................8
2.ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΣΕ ΑΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ
2.1 Παρεμβάσεις Αρχιτεκτονικής τοπίου και Αστικού χώρου .......................................................................................12
2.1.1 Κόμβος συνάντησης Παλιού και Καινούργιου
2.1.2 Πολιτισμικός και Περιβαλλοντικός Εξευγενισμός
2.1.3 Επαναπροσδιορισμός του Φυσικού στοιχείου στον Αστικό χάρτη
2.2 Σύγχρονα Κτιριακά Παραδείγματα .................................................................................................................................18
2.2.1 Αφηγηματική Περιπλάνηση στο Χώρο
2.2.2 Κατοικώντας ποιητικά το γλυπτό
2.2.3 Η Μικρογραφία της Πόλης στα Όρια του Κτιρίου
3. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕ ΤΟ EWHA
WOMANS UNIVERSITY ΣΤΗ ΣΕΟΥΛ
3.1 Γενικά Στοιχεία για τη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης .........................................................................................................26
3.2 Γενικά Στοιχεία για το Ewha Womans University .........................................................................................................30
3.3 Συνθετικός Διάλογος Τέχνης και Αρχιτεκτονικής Τοπίου ....................................................................................................32
3.4 Συσχέτιση του Επισκέπτη με την Καλλιτεχνική Συνθήκη με Όρους Τοπίου ..................................................................33
3.5 Τοπιακός Επαναπροσδιορισμός του Δημόσιου Αστικού Χώρου ......................................................................................34
3.6 Εξευγενισμός των Πόλεων. Περιβαλλοντικές και Οικολογικές Παράμετροι ..................................................................35
3.7 Οικοδομική Τεχνολογία, Τοπίο και Τέχνη .........................................................................................................36
4.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ
4.1Σύγχρονες Προοπτικές της Αρχιτεκτονικής Τοπίου στο Αστικό Περιβάλλον ....................................................................38
4.2Η δημόσια τέχνη στον αστικό χώρο ...........................................................................................................................38
4.3 Επίλογος ...........................................................................................................................39
5. ΠΗΓΕΣ ..........................................................................................................................40
6. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΩΝ ..........................................................................................................................44
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 Προσδιορισμός του Πεδίου Έρευνας
1.1.1Το Αντικείμενο της Έρευνας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετάσει τον τρόπο σύνδεσης και ενσωμάτωσης της καλλιτεχνικής έκφρασης με την αρχιτεκτονική τοπίου, από το επίπεδο της μονάδας μέχρι αυτό του αστικού σχεδιασμού. Μέσα από μια σειρά παραδειγμάτων και στοχευμένων παρατηρήσεων, γίνεται πιο κατανοητή η σύνδεση και η αλληλεπίδραση των δύο θεματικών και πως η αλληλεπίδραση τους, έχει τη δυναμική να εμπλουτίσει την ποιότητα του δημόσιου χώρου, να αναδιαμορφώσει το αστικό έδαφος και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής στις σύγχρονες αστικές πόλεις. Η συσχέτιση που δημιουργείται μεταξύ τέχνης και της εκάστοτε αρχιτεκτονικής χειρονομίας, μπορεί να υποδηλώνεται είτε με άμεσο τρόπο, δημιουργώντας π.χ. ένα κτίριο το οποίο σέβεται τον περιβάλλοντα χώρο, αναδεικνύει νέες ποιότητες του και εν γένει λειτουργεί ως ένα γλυπτό μεγάλης κλίμακας, είτε με έμμεσο τρόπο δημιουργώντας τοπία τέχνης, στα οποία ιδιαίτερό νόημα αποκτά το οπτικό ενδιαφέρον στη σχεδίαση του ελευθέρου χώρου, η δημιουργία της ποιητικής διαντίδρασης του αστικού περιβάλλοντος με το άτομο, κάτοικο του ονείρου, της φαντασίας και του παιχνιδιού. (Richardson, 2008)
1.1.2 Η Σκοπιμότητα της Έρευνας
Βασική σκοπιμότητα, αποτελεί η κατανόηση της συσχέτισης της τέχνης με την αρχιτεκτονική τοπιού και πως αυτή η σχέση έχει τη δυναμική να αναθεωρήσει και κατ’ επέκταση να αναβαθμίσει το δημόσιο βίωμα, δημιουργώντας χωρικές ποιότητες, αναμορφώνοντας το έδαφος των πόλεων και να βελτιώσει τη ζωή σ’αυτές. Μέσα από μία σειρά παραδειγμάτων και ιστορικών συσχετίσεων εξετάζεται αυτός ο διάλογος όχι μόνο από θεωρητικό πρίσμα αλλά κι από πρακτικό, συγκροτώντας οικολογικές καλλιτεχνικές εκφράσεις που σκοπό έχουν να συνεισφέρουν στην αειφόρο αστική ανάπτυξη.
Στο κέντρο αυτής της σύνδεσης βρίσκεται ο επισκέπτης, και και ο τρόπος του η καλλιτεχνική έκφραση επιδρά πάνω του διαμέσου της τοπιακής συνθήκης. Ο στόχος της καλλιτεχνικής έκφρασης μέσω του αστικού σχεδιασμού έγκειται στην πολιτισμική και οικολογική επίδραση αυτής, στην πόλη. Έχοντας κατανοήσει λοιπόν ότι η συμβολή της τέχνης στην αρχιτεκτονική τοπίου, κατέχει καθοριστικό ρόλο στο κοινωνικό εξευγενισμό αλλά και στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, το παρόν δοκίμιο φιλοδοξεί να διευρύνει τη συζήτηση σχετικά με την αναβάθμιση των συγχρόνων πόλεων και να αναδείξει τη συμβολή της ωσμωτικής αλληλεπίδρασης μεταξύ αρχιτεκτονικής τοπιού και Τέχνης.
1.1.3 Η Μεθοδολογία της Έρευνας
Μεθοδολογικά, η έρευνα αναπτύσσεται σε τέσσερα κεφάλαια. Αρχικά, αναλύονται βασικές έννοιες όπως η σημασία του αστικού τοπίου και πως η τέχνη μέσω του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού συμβάλει και καθορίζει το πρώτο. Μέσα από ιστορικές συσχετίσεις, ενδυναμώνεται αυτός ο διάλογος, και θέτει τα θεμέλια για την ανάλυση πιο σύγχρονων τοπιακών συνθηκών τέχνης. Το δεύτερο σκέλος της εργασίας είναι αφιερωμένο στην αρχιτεκτονική ανάλυση κτιριακών δομών αλλά και υπαίθριων χειρονομιών αστικού σχεδιασμού, από το διεθνή χώρο, τα οποία αξιοποιούν τις εκφάνσεις της καλλιτεχνικής έκφρασης προκειμένου να αναδείξουν μορφολογικά, εννοιολογικά αλλά και λειτουργικά τον αστικό χώρο. Εν συνεχεία, παρουσιάζονται και αναλύονται δύο πετυχημένες περιπτώσεις τοπιακής αρχιτεκτονικής που αναπτύσσουν διάλογο με όρους τέχνης και ταυτόχρονα συμβάλλουν στον περιβαλλοντικό εξευγενισμό του περιβάλλοντα αστικού χώρου τους. Πρόκειται για την νέα παραλία Θεσσαλονίκης, στην οποία πραγματοποιήθηκε ερευνητική και επιτόπια έρευνα, και για το Ewha Womans University στη Σεούλ, για το οποίο έγινε εκτενής έρευνα μέσω βιβλιογραφικών και διαδικτυακών πηγών. Τέλος, εστιάζοντας στα σημαντικότερα εννοιολογικά στοιχεία του κάθε έργου του δεύτερου και του τρίτου κεφαλαίου, γίνεται μία συμπερασματική επισκόπηση για τους τρόπους, με τους οποίους, η τέχνη ενσωματώνεται στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, πως συμβάλλει στην χωρική συνθήκη και τι ποιότητες προσδίδει σε αυτή.
1.2 Γενικά Στοιχεία και Ιστορικές Συσχετίσεις
Η πόλη αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό που υπόκειται σε μια συνεχή μεταβολή δυναμικών κοινωνικό-οικονομικών και οικολογικών αλλαγών δεδομένου πως επανερμηνεύει και επαναπροσδιορίζει στοιχειά του παρελθόντος. Η φυσιογνωμία της πόλης καθώς και η μεταβολή της συνθέτουν το αστικό τοπίο. Το αστικό τοπίο σύμφωνα με την Ανανιάδου –Τζημοπούλου (1997), είναι ένας χώρος δυναμικός στον οποίο ο άνθρωπος αλληλοεπιδρά με ό,τι τον περιβάλλει.
Στο αστικό τοπίο εξέχοντα ρόλο κατέχει ο δημόσιος χώρος. Σε αυτόν η σχέση του ανθρώπου με οτιδήποτε τον περιβάλλει, υλικό ή αυλό, είναι καθοριστική ως προς την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο χώρο. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται το τοπίο της πόλης και ανάλογα με το αν αλληλοεπιδρά έντονα με τα συνθετικά στοιχειά του τοπιού, αποκτά μια οικειότητα στο δημόσιο χώρο. Συνθετικά στοιχεία του τοπίου αποτελούν και οι άνθρωποι που συναντά κανείς στη διάρκεια των καθημερινών μετακινήσεων. Αυτές οι συναντήσεις συμβάλλουν στην οικειοποίηση του δημοσίου χώρου και συνιστούν καταστάσεις ανθρώπινης κλίμακας(Gehl, 1996).
Η ανθρώπινη κλίμακα εκλείπει απ’τον αστικό σχεδιασμό των σύγχρονων πόλεων και οι καταστάσεις οικειότητας εκλείπουν στο δημόσιο χώρο. Είναι σημαντικό να επαναπροσδιοριστούν οι χωρικές τυπολογίες που χρειάζεται ο σύγχρονος κάτοικος μίας πόλης. Σύμφωνα με τις σύγχρονες αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις, η δημιουργία βιωματικών χώρων εστιάζει στις δραστηριότητες που τον ζωντανεύουν, καθώς το βίωμα στο χώρο δημιουργεί μια έντονη συναισθηματική κατάσταση, που χαράζεται βαθιά στη μνήμη.
Η τέχνη, εκ φύσεως, αποτελεί προϊόν έκφρασης και εκτόνωσης της ανθρώπινης αντίληψης και φαντασίας. Πρόκειται για ένα δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στην εσωτερική ερμηνεία των φαινομένων και του κοινωνικού περιβάλλοντος (Πετροπούλου, 2015). Όταν η τέχνη, εντάσσεται στο δημόσιο χώρο τότε δημιουργείται διάλογος μεταξύ του επισκέπτη και του αστικού τοπιού. Με την συμβολή της τέχνης, η «εκλιπούσα οικειότητα» επαναφέρεται στον αστικό χώρο, καθώς δημιουργείται μέσα από μια βιωματική διαδικασία. Η βιωματική διαδικασία αναφέρεται στις ανθρώπινες αισθήσεις και στο σώμα, που διεγείρονται και ενεργοποιούνται ανάλογα με το χώρο που βρίσκονται (Pallasmaa, 1996). Ο άνθρωπος αλληλοεπιδρά με το χώρο και η τέχνη αποτελεί την συγκολλητική ουσία μεταξύ της προσωπικής αντίληψης και του επαναπροσδιορισμού των βιωμάτων και των εμπειριών. Τελικώς, επιτυγχάνεται η κοινωνική και εξωστρεφής έκφραση των ανθρώπων συμμετέχοντας σε δραστηριότητες που καταδεικνύουν την ανθρώπινη κλίμακα.
Η καλλιτεχνική έκφραση στον αστικό σχεδιασμό, δεν αποτελεί σύγχρονη εννοιολογική μέθοδο. Από την αρχαιότητα κιόλας, μέσα από ανασκαφές και ανακαλύψεις, φαίνεται ότι η έννοια του δημόσιου χώρου κατέχει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση των κοινωνιών. Οι ποιότητες και τα χαρακτηριστικά που προσδίδονται στο δημόσιο χώρο μέσω του σχεδιασμού του ποικίλουν ανάλογα την περίοδο που βρισκόμαστε και αναλύουμε. Στην αρχαία Αίγυπτο, η διαμόρφωση του δημόσιου χώρου, δεν συσχετιζόταν με την βιωματική αλληλεπίδραση του κατοίκου με τον χώρο αλλά μέσω της αρχιτεκτονικής και της γλυπτικής, η δημιουργία μνημειακών γλυπτών και παλατιών με σκοπό την επίδειξη της δύναμης του αιγυπτιακού πολιτισμού (Μωραΐτης, 2005). Στην αρχαία Ελλάδα, πέρα από την επίδειξη δύναμης και ισχύος, μέσω μνημειακών δημιουργημάτων, η διαμόρφωση του δημόσιου χώρου κατείχε πιο ανθρωπιστικό χαρακτήρα, καθώς δίνεται έμφαση στην ανθρώπινη επαφή με τη φύση και ταυτόχρονα στον υπαίθριο χώρο εντοπίζεται και η αγορά, σημείο συνάντησης και διαλόγου καθώς και φιλοσοφικής αναζήτησης (Παπαϊωάννου, 1998).
Αυτές οι ποιότητες στο δημόσιο αστικό χώρο, χάνονται για κάποια χρόνια και ξανά τίθενται στο προσκήνιο την εποχή της αναγέννησης, στην οποία ο άνθρωπος στρέφεται ξανά στο φυσικό κόσμο. Μέσα στα πλαίσια της εξέλιξης, οι νέες τάσεις στην αρχιτεκτονική επηρεάζουν και την κηποτεχνία. Ο κήπος για πρώτη φορά αποτελεί προέκταση του κτιρίου, και μέσω χειρονομιών που σκοπεύουν στην συμμετρία και το χειρισμό της προοπτικής, αναζητάτε η αρμονία και η ισορροπία των αναλογιών μεταξύ κτιρίου και κήπου, μεταξύ δηλαδή δομημένου και αδόμητου στοιχείου, μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου (Τσαλικίδης, 2014).
Στην εποχή του Μπαρόκ, έχοντας υιοθετήσει αξίες και τεχνικές της αναγέννησης, η διαμόρφωση του αστικού τοπίου περισσότερο σχετίζεται με την ανθρώπινη επιβολή σ’αυτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γαλλική κηποτεχνία. Μέσα απ’τη δημιουργία γλυπτικών κήπων, κολοσσιαίων διαστάσεων, αντικατοπτρίζεται η απόλυτη κυριαρχία του βασιλιά ακόμη και στο φυσικό στοιχείο. Ο κήπος πλέον δεν αντιμετωπίζεται ως προέκταση του κτιρίου αλλά ως ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμένο τοπίο στο οποίο εμπεριέχονται τα οποία κτίσματα (Berleant,2002).
Σχεδιαστικά στο επίκεντρο βρίσκεται η αξονική συμμετρία τόσο μέσω των χαράξεων που δημιουργούνται στο
έδαφος, όσο και στις απολήξεις της φύτευσης και τρεις διαστάσεις.
Η τέχνη στο δημόσιο χώρο σε οποιαδήποτε μορφή της από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, είχε έναν κοινό σκοπό, να ακολουθεί τις απόψεις για το κοινώς αποδεκτό στο «ωραίο». Τα τελευταία χρονιά αυτή η άποψη παραγκωνίζεται χωρίς να απορρίπτεται τελείως, καθώς υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον απ΄την αρχιτεκτονική τοπιού, και τους καλλιτέχνες ως προς τη βελτίωση του αστικού σχεδιασμού και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Αυτή η διεπιστημονική διάθεση προμηνύει την εισαγωγή καινοτόμων ιδεών και τον επαναπροσδιορισμό παλιών
όσων αφορά την αντίληψη του δημοσίου χώρου και τον τρόπο διαχείρισης του.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΣΕ ΑΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛONTA
2.1 Παρεμβάσεις Αρχιτεκτονικής τοπίου και Αστικού χώρου
Εικόνα 2: Η πλατεία Ελευθερίας ως κόμβος συνάντησης της διχοτομημένης Λευκωσίας των δύο ταχυτήτων.
2.1.1 Κόμβος συνάντησης Παλιού και Καινούργιου O δήμος Λευκωσίας Κύπρου, το 2021, μετά από 16 χρόνια μελέτης και εργασιών εγκαινίασε τη πλατεία Ελευθερίας, έργο των Zaha Hadid Architects. Κυρία αρχιτεκτονική πρόθεση του έργου ήταν να δημιουργηθεί ένας δημόσιος χώρος, ο οποίος θα αποτελεί τον πυρήνα της πόλης και θα αποτελεί έναν συγκοινωνιακό κόμβο και κοινωνικής διάδρασης (Αρβανίτη,2022).
Το έργο της πλατείας Ελευθερίας είναι πολυσύνθετο, καθώς βρίσκεται εντός αρχαιολογικού χώρου μεγάλης έκτασης, στο όριο μεταξύ της παλιάς και της νέας πόλης. Οι τεράστιες ενετικές οχυρώσεις της Λευκωσίας χωρίζουν την παλιά πόλη από τις σύγχρονες συνοικίες της, ενώ η «Πράσινη Γραμμή» χωρίζει την πρωτεύουσα σε δύο ανόμοιες κοινότητες. Η Πλατεία Ελευθερίας βρίσκεται δίπλα στα Ενετικά Τείχη της πόλης και στην ξηρά τάφρο που περικυκλώνει τη Λευκωσία. Χτισμένα τον Μεσαίωνα και ανακατασκευασμένα εκτενώς από τους Ενετούς τον 16ο αιώνα, αυτά τα αμυντικά τείχη ορίζουν τα όρια του παλαιότερου τμήματος της πρωτεύουσας, χωρίζοντας την παλαιά πόλη από τις νέες συνοικίες έξω απ’τα τείχη (Φιλίππου,2020).
Πρόκειται για ένα έργο αστικής κλίμακας που εκσυγχρονίζει αστικά θέματα υποδομών και
Ως προς το λειτουργικό πρόγραμμα, η πλατεία αναπτύσσεται σε δύο στάθμες. Η κατώτερη στάθμη λειτουργεί ως ο κύριος χώρος αναψυχής, ο οποίος πλαισιώνεται από σημεία ανάπαυσης, ζώνες πρασίνου, καθώς και την έκθεση των Ενετικών τειχών, σε συνδυασμό με το σκιασμό που προσφέρει η γέφυρα, σε μια πόλη με έντονη ηλιοφάνεια και ζεστό κλίμα. Η ανώτερη στάθμη, αυτής της αστικής διάπλασης λειτουργεί ως υπερυψωμένη πλατεία και έχει το ρόλο της γέφυρας, επανασυνδέοντας τον διχοτομημένο αστικό ιστό της πόλης και αποτελώντας επέκταση του εμπορικού δρόμου της πόλης (Παντζόπουλος,2021)
Οι χειρονομίες της πλατείας, παρουσιάζουν ακόμη έντονο ενδιαφέρον, ως προς τη χρήση καινούργιων
κατασκευαστικών μεθόδων και υλικών. Η γέφυρα και τα υποστυλώματα της είναι κατασκευασμένα από λευκό σκυρόδεμα, των οποίων οι γλυπτικές τους μορφές και η ελεύθερη διάταξη τους, κάνουν την πλατεία να δείχνει ανάλαφρη, σαν να αιωρείται, και
2.1.2 Πολιτισμικός και Περιβαλλοντικός Εξευγενισμός
7: Marina Plaza – Η αστική παρέμβαση ως πόλος έλξης επισκεπτών.
Ο ποταμός του Σικάγο έχει μια μακρά ιστορία που αντικατοπτρίζει την ανάπτυξη της ίδια της πόλης. Την τελευταία δεκαετία, ο ρόλος του ποταμού εξελίσσεται με το έργο Chicago Riverwalk — μια πρωτοβουλία για την ανάκτηση του ποταμού Σικάγο για το οικολογικό, ψυχαγωγικό και οικονομικό όφελος της πόλης.
To Chicago Riverwalk αποτελεί μια αστική παρέμβαση που εξελίσσεται κατά μήκος του ποταμού με σκοπό να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του υδάτινου στοιχείου σε σχέση με το δομημένο τμήμα της πόλης. Λόγω της έντονης βιομηχανικής δραστηριότητας του Σικάγο, και των λυμάτων αυτής για πολλά χρόνια, είχε ως αποτέλεσμα την μόλυνση του ποταμού και την απαξίωση του από τους κατοίκους (Blair,2015). Στα πλαίσια όμως της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, η πόλη αποφάσισε να απομακρύνει τις βιομηχανικές δραστηριότητες από το κέντρο της πόλης με σκοπό την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης του αστικού περιβάλλοντος και τον κοινωνικό εξευγενισμό της περιοχής (Chrisco, 2022). Οι βελτιώσεις στην ποιότητα του υδάτινου στοιχείου και η αυξημένη ανάγκη για δημιουργία δημόσιων χώρων αναψυχής, ώθησαν την ομάδα αρχιτεκτόνων στην επανένταξη του ποταμού στον αστικό χάρτη με πιο κεντροβαρική υπόσταση, ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος αναψυχής για το κοινό, που θα λειτουργεί ως ανάπαυλα του πυκνοδομημένου ιστού.
Εικόνα
Η σχεδιαστική ομάδα αντιλήφθηκε εκ νέου το μονοπάτι ως ένα ανεξάρτητο σύστημα, ένα σύστημα που μέσω αλλαγών στο σχήμα και τη μορφή του, θα οδηγούσε σε μια σειρά από νέες προγραμματικές συνδέσεις με το νερό (S.O.M, 2009). Με νέες συνδέσεις που εμπλουτίζουν και διαφοροποιούν το βίωμα του περπατητή, κάθε τετράγωνο παίρνει τη μορφή και το πρόγραμμα μιας διαφορετικής τυπολογίας άμεσα συνυφασμένη με το ποτάμι. Κρατώντας λοιπόν, την ορθοκανονική διάταξη του αστικού κανάβου, όπως φαίνεται και από το παραπάνω διάγραμμα, κάθε τμήμα του ποταμού, φιλοξενεί και μία διαφορετική χρήση. Οι χρήσεις αυτές περιλαμβάνουν χώρους εστίασης, υπαίθριους χώρους ανάπαυσης που προσφέρουν θέα στο ποτάμι, αθλητικές δραστηριότητες, μαρίνες για πλωτά μέσα, προβλήτες και πλωτοί κήποι υγροτόπων που προσφέρουν ένα διαδραστικό περιβάλλον μάθησης σχετικά με το υδάτινο οικοσύστημα.
Εικόνα 9: Άποψη του River Theater. Το ποτάμι-σκηνή και η σκάλα- κερκίδα.
Αξιοσημείωτη ζώνη είναι αυτή του River Theatre. Μια γλυπτική σκάλα η οποία προσφέρει σύνδεση δύο διαφορετικών σταθμών με της χρήση κλιμάκων και κεκλιμένων επιφανειών και ταυτόχρονα δημιουργούνται καθίσματα σε κατακόρυφη διάταξη που προσφέρουν θέαση στο υδάτινο στοιχείο. Η σημαντικότητα αυτής της χειρονομίας έγκειται στο γεγονός ότι η σκάλα έρχεται και λειτουργεί πλέον ως κερκίδα σε μια σκηνή, συνεχώς μεταβαλλόμενη. Το σκηνικό συνεχώς μεταβάλλεται, καθώς οι χωρικές συνθήκες διαδέχονται η μία την άλλη με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Σκηνή πλέον είναι το ποτάμι και η πόλη, μέσω της θεατρικότητας που δίνεται στο δημόσιο χώρο. Η πόλη μετατρέπεται σε σκηνή, τόπο συνάντησης όπου η ετερότητα
θα ορίζει νέες μορφές δράσης και αυτοσυνείδησης (Σταυρίδης,2002).
Ως νέο σύστημα συνδεδεμένης διαδρομής, ο σχεδιασμός
του Chicago Riverwalk παρέχει συνέχεια και ποικιλία σε
έναν επισκέπτη του πάρκου (Smith,2006). Τα ξεχωριστά
προγράμματα και οι μορφές κάθε τυπολογικού χώρου
επιτρέπουν ποικίλες εμπειρίες στο ποτάμι, από ευκαιρίες
για φαγητό μέχρι εκτεταμένο προγραμματισμό δημόσιων
εκδηλώσεων έως νέες μαρίνα για σκάφη.
Εικόνα 10: Ειδικά σχεδιασμένοι υποθαλάσσιοι βιότοποι προσελκύουν και υποστηρίζουν την υδρόβια ζωή, επιτυγχάνοντας τον περιβαλλοντικό εξευγενισμό.
2.1.3
Επαναπροσδιορισμός του Φυσικού στοιχείου στον Αστικό χάρτη
Εικόνα 14: Το φυσικό στοιχείο επανενταγμένο στο αστικό τοπίο
To Marble Arch Mound ή Marble Arch Hill ήταν ένας προσωρινός τεχνητός λόφος ύψους 25 μέτρων που κατασκευάστηκε δίπλα στο Marble Arch του Λονδίνου. Ο λόφος ανεγέρθηκε για να προσελκύσει επισκέπτες και τουρίστες πίσω στην πόλη μετά την περίοδο της πανδημίας, ως μέρος ενός κρατικού προγράμματος για την αναβίωση της Oxford Street (Wainwright, 2021). Η ομάδα αρχιτεκτόνων MVRDV, σχεδίασε ένα «κούφιο βουνό» που σκοπό είχε να προσφέρει θέα στο Hyde Park και στη Marble Arch, ανεβαίνοντας τη πλαγία του ενώ ταυτόχρονα στο εσωτερικό του να φιλοξενούνται εκθέσεις τέχνης. Πέραν του χωρικού βιώματος που προσέφερε η κατασκευή, είχε και ο σκοπό να καταδείξει την
ανάγκη να επανενταχθεί το φυσικό στοιχείο στις πόλεις.
Εικόνα 15: Η επέκταση του πρασίνου στο αστικό περιβάλλον
Με την επικλινής αυτή κατασκευή που υποστηρίζει πάνω από 45 δέντρα, το Marble Arch Mound επέκτεινε το πράσινο περιβάλλον του Hyde Park πίσω στο αρχικό του όριο, το οποίο κάποτε περιλάμβανε την τοποθεσία Marble Arch πριν γίνει πλατεία. Ο σχεδιασμός των MVRDV ύψωσε αυτήν την αναδημιουργημένη γωνιά του Hyde Park για να δημιουργήσει τη δυνατότητα θέασης που δίνει στους επισκέπτες. Η φύτευση της εγκατάστασης αποτελούταν από γκαζόν, διαφόρων ειδών φυτά και δέντρα, τα οποία αναπτύσσονταν στην κορυφή ενός σύνθετου μεταλλικού κανάβου. Τα υλικά που πλαισίωσαν
την εφήμερη αυτή κατασκευή, σκοπός ήταν να μπορέσουν
να επαναχρησιμοποιηθούν μετά την αφαίρεση της δομής (Jagannath, 2021).
Εικόνα 16: Διαγραμματική απεικόνιση του επαναπροσδιορισμού του φυσικού στοιχείου μέσα στο δομημένο περιβάλλον.
Εικόνα 17: Στιγμιότυπο ανάβασης του λόφου.
Από την ημέρα έναρξης της λειτουργίας του, όπως διαπιστώθηκε και ύστερα από επίσκεψη στην παρέμβαση
τον Νοέμβριο του 2021, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία
να διασχίσουν ένα μονοπάτι που αναπτυσσόταν μέσω
μεταλλικής κλίμακας στην νότια πλαγιά του λόφου, με
σκοπό να καταλήξουν στο σημείο θέασης. Στην κορυφή του, αναπτυσσόταν μία πλατφόρμα η οποία λειτουργούσε ως κερκίδα θέασης στην «μεταβαλλόμενη σκηνή της πόλης» (Σταυρίδης,2002). Ταυτόχρονα, στον εσωτερικό πυρήνα του όγκου, είχε διαμορφωθεί μία μεγάλη αίθουσα που φιλοξενούσε κατά διαστήματα διάφορες εκθέσεις τέχνης.
Εικόνα 18: Έκθεση Lightfield του Anthony James, μια εγκατάσταση 16 κύβων
με μια διαδραστική, χορευτική παράσταση φωτός που προσομοιώνει τη
διασυνδεδεμένη ριζική δομή ενός δάσους σημύδων.
2.2 Σύγχρονα Κτιριακά Παραδείγματα
2.1.4 Αφηγηματική Περιπλάνηση στο Χώρο
Εικόνα 19: Το μονώροφο Yifang Art Center σε σχέση με το ψηλό αστικό τοπίο
Το Yifang Art Center βρίσκεται σε μια αναπτυσσόμενη περιοχή της πόλης Chongqing, στην Κίνα. Ο εκθεσιακός χώρος φαίνεται να παρουσιάζει έντονη οριζοντιότητα, καθώς αναπτύσσεται μόνο σε μία στάθμη πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, χρησιμοποιώντας το δομικό σύστημα από οπλισμένο σκυρόδεμα, το οποίο πλαισίωνε την προηγουμένη χρήση, σε αντίθεση με τα πολυώροφα γειτνιάζοντα κτίρια (Lomholt, 2022). Στα πλαίσια της επανάχρησης και του επανασχεδιασμού της υφιστάμενης κατασκευής και της κοινωνικής συμπεριληπτικότητας, η ομάδα αρχιτεκτόνων δημιούργησε ένα κοινοτικό χώρο που φιλοξενεί χρήσεις: διασκέδασης και αναψυχής.
Η ιδέα ήταν να σχεδιαστεί η υφιστάμενη πλάκα
από σκυρόδεμα ως «υπαίθρια γκαλερί», σύμφωνα
με τους αρχιτέκτονες δημιουργώντας διάλογο
μεταξύ αρχιτεκτονήματος και τέχνης. Η πλάκα σε
σχήμα 30x190 μέτρων χωρίστηκε με τοίχους σε
μια σειρά από εκθεσιακούς χώρους. Η εμπειρία
από το πάρκινγκ μέχρι την είσοδο του κτιρίου
πλαισιώνεται περνώντας από τα «δωμάτια»
Εικόνα 21: Η ένταξη του φυσικού στοιχείου μέσα στον αστικό ιστό
Εικόνα 22: Διαδρομή κίνησης επισκέπτη από το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον
Το σχέδιο είναι εμπνευσμένο από παραδοσιακούς
κινέζικους κήπους που δημιουργούν γαλήνιους χώρους
για διαλογισμό και εσωτερική αναζήτηση. Κύριο
χαρακτηριστικό της κινεζικής κηποτεχνίας αποτελεί η
διπολική αφηγηματική διάσταση της (Vogel, 2010). Αυτό
επιτυγχάνεται μέσω της χειραγώγησης του φωτός και
της σκιάς, στοιχεία τα οποία μεταλλάσσονται συνεχώς
καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αποκαλύπτοντας
διαφορετικές ποιότητες των χωρών και μέσω της χρήσης
φυσικών και τεχνιτών υλικών και τη διαμόρφωση ανοιχτών
και περίκλειστων χώρων
Οι χώροι κρύβονται και αποκαλύπτονται στους χρήστες, δημιουργώντας μια αίσθηση έκπληξης που ενισχύει τη
συνολική αισθητηριακή εμπειρία της τέχνης και της
αρχιτεκτονικής. Το ύψος των τοίχων σχηματίζει την
αίσθηση του «κρυμμένου» από τον εξωτερικό δρόμο. Το αποκαλυφθέν αποτέλεσμα συμβαίνει στο ανοιχτό τμήμα
του οποίου η ημιδιαφανής και υδάτινη αυλή φαίνεται
από έξω. Αυτός ο διάλογος «δημοσίου – ιδιωτικού», σε συνδυασμό με τη θέαση και τη κίνηση ενθαρρύνει τους
επισκέπτες να εξερευνήσουν και να αλληλοεπιδράσουν
με το τοπίο.
Το χαμηλό ύψος της οροφής, η διαφάνεια και οι πλάκες που φαίνεται να επιπλέουν πάνω στο νερό δίνουν στον όγκο μια αίσθηση έλλειψης βαρύτητας.
Οι παραπάνω χειρονομίες σε συνδυασμό με τα υλικά
που χρησιμοποιούνται όπως το μάρμαρο, το γυαλί και η
τραβερτίνη, η οποία με τις αντανακλάσεις του υδάτινου
στοιχείου αποτελεί μια δεύτερη πηγή φωτισμού, δείχνουν
ότι πηγή έμπνευσης αποτέλεσε το Barcelona Pavilion του
Mies van der Rohe (Βαβύλη, 2007). Και στα δύο έργα
εντοπίζονται τα στοιχειά της αποδόμησης, της διαφάνειας
και της αλληλεπίδρασης εσωτερικών και εξωτερικών
χώρων μεσώ των μεγάλών ανοιγμάτων.
Χάρη της «ανοιχτής κάτοψης» μεταξύ εσωτερικών και
εξωτερικών χώρων λαμβάνουν χώρα πληθώρα εκδηλώσεων
όπως μικρές μουσικές παραστάσεις, πασαρέλες μόδας, εκθέσεις τέχνης. Το Yifang Art Center εξυπηρετεί τις γύρω περιοχές ως κόμβος κοινωνικής υποστήριξης, ομαδικής
δραστηριότητας και ως χώρος τέχνης, καθιστώντας το
(Koohlas,1997)
2.1.3 Κατοικώντας ποιητικά το γλυπτό
Εικόνα 25: Το μέγαρο ως φωτεινός φάρος ιδεών και τεχνών για την πόλη.
Το Μέγαρο Μουσικής Harpa, τοποθετημένο στο όριο μεταξύ ξηράς - θάλασσας, ξεχωρίζει ως ένα μεγάλο, αυτόφωτο γλυπτό που αντανακλά τον ουρανό και τη θάλασσα καθώς και το μεταβαλλόμενο αστικό τοπίο. Οι εντυπωσιακές όψεις έχουν σχεδιαστεί σε συνεργασία μεταξύ των αρχιτεκτόνων Henning Larsen, του καλλιτέχνη Olafur Eliasson και του μηχανικού Ramboll.
Όπως ο αρχαίος Κολοσσός της Ρόδου - ενός από τα επτά θαύματα του κόσμου -βρισκόταν στην είσοδο του λιμανιού της Ρόδου, έτσι και το πρόσφατα κατασκευασμένο Μέγαρο μουσικής και Χώρος Συνεδριάσεων Harpa βρίσκεται στην όχθη του λιμανιού του Ρέικιαβικ. Στην πραγματικότητα, και τα δύο έργα έχουν παρόμοια συμβολική σημασία. Η ελευθερία και η νίκη από την τυραννική κυριαρχία διαπότισαν το αρχαίο μνημείο πριν από 23 αιώνες, ενώ το σύγχρονο Harpa, αντίστοιχα συμβολίζει μια νέα αρχή και πολιτιστική νίκη για μια χώρα που υπέφερε από μια πλήρη οικονομική κατάρρευση (Karlson, 2011).
Γενική πρόθεση, υπήρξε η περαιτέρω ανάπτυξη της κινητικότητας
Εικόνα 26: Τμηματική απεικόνιση της όψης, εμπνευσμένη από το φυσικό τοπίο της Ισλανδίας.
Εικόνα 27: Άποψή του εσωτερικού – οι φωτοσκιάσεις που δημιουργεί η όψη
Αναφορικά με το κτιριολογικό πρόγραμμα, υπάρχουν τρεις μεγάλες αίθουσες συναυλιών, που καταλαμβάνουν τον πρώτο όροφο, ενώ μία τέταρτη μικρότερη, πολυλειτουργική αίθουσα στο ισόγειο προσφέρεται για κλειστές παραστάσεις και διαφόρων ειδών εκδηλώσεις. Στο ισόγειο βρίσκονται επίσης και οι υποστηρικτικοί χώροι.
Κεντροβαρικά τοποθετείται η κύρια αίθουσα συναυλιών, η οποία καταλαμβάνει και τη μεγαλύτερη έκταση (Larsen,2012).
Οι όψεις του Harpa, αποτελούν μεστό παράδειγμα του
αντικειμένου αυτής εργασίας, καθώς σχεδιάστηκαν μέσω
της συνεργασίας των αρχιτεκτόνων και του καλλιτέχνη
Eliasson και αποτελούν το σημείο κατατεθέν του κτιρίου
και το λόγο που λειτουργεί ως τοπόσημο της περιοχής. Ο
σχεδιασμός τους και η γεωμετρική τους μορφή αντλείται
από τις κρυσταλλικές στήλες βασάλτης που βρίσκονται
στην Ισλανδία ενώ οι διχρωμικές και ανακλαστικές ιδιότητες
των πολύπλευρων διάφανων όψεων διαφοροποιούνται
στην εμφάνιση και το χρώμα, ανάλογα με την κίνηση των
επισκεπτών και τις καιρικές συνθήκες.
Ο Eliasson αντιμετωπίζει την πρόσοψη ως ένα «δέρμα» που
λειτουργεί ως όριο μεταξύ του εσωτερικού του κτιρίου και
της πόλης και αντικατοπτρίζει πάνω σ’αυτή την εσωτερική και
εξωτερική κίνηση, δημιουργώντας οπτικά, μια μεταβαλλόμενη
όψη (Elianson, 2010). Στο εσωτερικό, οι καλειδοσκοπικές σκιές
διαχέονται στο χώρο, δημιουργώντας ένα «κρυσταλλικό» χώρο.
Η έννοια της κρυσταλλικής μορφής, αποτελεί μία μεταφορά
για το Harpa ως μια «αγκαλιά» για πολιτιστικές δραστηριότητες.
Είναι ένας χώρος όπου οι ιδέες αποκρυσταλλώνονται σε μορφή, οι ήχοι σε συναισθήματα, και τα συναισθήματα σε δράσεις.
Εικόνα 28: Eldborg Hall – Η μεγάλη σκηνή του μεγάρου
Η συγκεκριμένη αστική παρέμβαση, όχι μόνο έχει δημιουργηθεί για να φιλοξενήσει καλλιτεχνικά δρώμενα, αλλά από όσα ειπώθηκαν παραπάνω, συμπεραίνεται ότι το ίδιο το κτίριο καλεί τον επισκέπτη
2.1.6 Η Μικρογραφία της πόλης στα όρια του κτιρίου
Εικόνα 29: Το μουσείο σε σχέση με το φυσικό στοιχείο και τις αστικές παρεμβάσεις.
Το Μουσείο του 21ου Αιώνα, που βρίσκεται στην Kanazawa, είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα που έχουν σχεδιάσει οι SANAA. Χρησιμοποιώντας απλή γεωμετρία και μινιμαλιστική γλώσσα, το έργο διερευνά τη διαπερατότητα του δημόσιου χώρου μέσω διαφορετικών επιπέδων διαφάνειας ( SANAA,2004).
Η Καναζάβα είναι μια μοντέρνα και εξελισσόμενη πόλη, με την παρουσία του παρελθόντος να είναι αρκετά έντονη. Έτσι, η σχεδιαστική ομάδα πρότεινε ένα κτίριο το οποίο θα συγκεντρώνει αυτή την πολλαπλότητα στοιχείων στο εσωτερικό του. Καθώς το οικόπεδο βρίσκεται σε μια περιοχή που εμπεριέχει ποικίλες ζώνες δραστηριοτήτων: ιστορική, πολιτιστική, διοικητική και εμπορική ζώνη, οι αρχιτέκτονες σχεδίασαν ισότιμη πρόσβαση στον χώρο από όλες τις πλευρές και όχι μόνο μια είσοδο. Γι’ αυτό το λόγο επιλέχθηκε κι αυτή κυκλική φόρμα.
Η κίνηση μέσα στο μουσείο δεν είναι προκαθορισμένη. Τέσσερα εσωτερικά αίθρια, παρέχουν φυσικό φωτισμό στο κτήριο και λειτουργούν ως όρια της δημόσιας ζώνης και αυτής του μουσείου. Η κυκλική πορεία που δημιουργείται στην εξωτερική πλευρά του κτηρίου λειτουργεί ως ενδιάμεση ζώνη μεταξύ του πάρκου, που αναπτύσσεται έξω από αυτό και του μουσείου (Levene, 2012).Το μουσείο «αντιγράφει» στο εσωτερικό του τις λειτουργίες της πόλης ως μια μικρογραφία αυτής.
Με τη χρήση της διαφάνειας, το όριο του μουσείου σχεδόν καταργείται, ενώ δημιουργείται ένας ενδιάμεσος δημόσιος χώρος σε μορφή κυκλικού περιπάτου που επιτρέπει την αλληλεπίδραση μεταξύ των επισκεπτών. Είναι το σημείο εκείνο που τελειώνει η πραγματική πόλη και αρχίζει μικρογραφία της και επιτρέπει στον επισκέπτη να έχει πανοραμική θέα (Μαστοράκη,2010). Η διαφάνεια επίσης χρησιμοποιείται και στα εσωτερικά αίθρια μεταξύ των εκθεσιακών χώρων, φέρνοντας τους επισκέπτες σε οπτική και φυσική αλληλεπίδραση. Η κίνηση
μέσα και έξω από το μουσείο δεν είναι προκαθορισμένη, όπως δεν είναι και στην πόλη, επιτρέποντας ποικιλία διαδρομών μεταξύ των αιθουσών και αφήνει στον καθένα να λάβει την απόφαση για την πορεία που θα ακολουθήσει, αποτελώντας μία μετατόπιση της προσοχής από το επίσημο ανεπίσημο (Herzberger,1991). Ο περιβάλλοντας χώρος, το πάρκο, προσφέρεται ως απόλυτα δημόσιος χώρος για το κοινό.
Εικόνα 31: To Λειτουργικό πρόγραμμα του μουσείου
Εικόνα 32: Τα όρια μέσα και έξω χάνονται μέσω της διαφάνειας
3.1 Γενικά Στοιχεία για τη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης
Εικόνα 33: Πανοραμική άποψη της νέας παραλίας Θεσσαλονίκης.
Η παραλία της Θεσσαλονίκης από το Λευκό Πύργο έως το Μέγαρο Μουσικής, από τα μέσα του 20ου αιώνα έως το τέλος του, αποτελούσε ένα χώρο εναπόθεσης μπαζών, στάθμευσης αυτοκινήτων, με διάσπαρτους χώρους πρασίνου, στοιχειά που διέκοπταν τη γραμμικότητά του τοπιού και υποβάθμιζαν τις ποιότητες του (Παπαϊωάννου, 2008). Το έργο ανάπλασης της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης αποτελεί αποτέλεσμα του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που διακήρυξε ο δήμος Θεσσαλονίκης το 2000.
Το συνολικό μήκος της Νέας Παραλίας είναι περίπου 5 χιλιόμετρα και αποτελεί ένα ενιαίο γραμμικό χώρο με περιορισμένο βάθος, γεγονός που τη καθιστά όριο μεταξύ θάλασσας - εδάφους, φυσικού στοιχείου -κατασκευασμένου. Βασικός συνθετικός παράγοντας αποτέλεσε το υδάτινο στοιχείο και η διερεύνηση του πως οι αρχιτεκτονικές χειρονομίες που θα λαμβάνουν χώρα στην στεριά θα συνδιαλέγονταν με αυτό. Το υδάτινο στοιχείο, το απέραντο γαλάζιο του Θερμαϊκού Κόλπου όχι μόνο λειτουργεί ως μεταβαλλόμενο σκηνικό της πόλης – σκηνής (Σταυρίδης, 2002) αλλά τμηματικά επεκτείνεται και στην αντίπερα όχθη του, σε απομειωτική μορφή.
Η γραμμική πορεία είναι έντονη και καθαρή όπως συμβαίνει και με το
όριο θάλασσας – στεριάς. Εξέχων χαρακτηριστικό άλλωστε, αποτελεί το
κρηπίδωμα της παραλίας, η πρώτη ποιότητα ορίου που εντοπίζεται μεταξύ
θάλασσας και πόλης. Αποτελεί ιδανικό τόπο περιπάτου λόγω της γραμμικής
ανεμπόδιστης ροής του. Στην ανθρώπινη ματιά, αυτή η συνεχής πορεία
μοιάζει ατέρμονη όπως ακριβώς και η θάλασσα που την συντροφεύει κατά μήκος της.
Εικόνα 34: Το γραμμικό κρηπίδωμα της παραλίας.
του περιπάτου διαμορφώθηκαν οκτώ χώροι «πράσινων
δωματίων – κήπων» σε αλληλοδιαδοχή και με διαφορετική ταυτότητα έκαστος. Οι θεματικοί αυτοί χώροι αναψυχής με σαφή όρια, διαμορφώνουν το όριο μεταξύ αστικού ιστού, και κρηπιδώματος και κατ’ επέκταση της θάλασσας. Τα «πράσινα
δωμάτια» έχουν μεταβατικό χαρακτήρα από το φυσικό στοιχείο στο κατασκευασμένο.
Σε συνδυασμό με την αλέα προσφέρουν, σκίαση, οπτική απομόνωση και καθιστικές επιφάνειες, ποιότητες που εντοπίζονται και σε ένα δωμάτιο (Παπαδόπουλος,2013).
Τα σαφή όρια των κήπων διαμορφώνουν διαβαθμίσεις ιδιωτικότητας στο δημόσιο χώρο. Τα μικρής έκτασης δωμάτια παραπέμπουν επίσης στους κήπους των
κατοικιών της περιοχής πριν από την επίχωση που συνόρευαν με την άκρη του φυσικού αιγιαλού (Ζωγραφάκης,1967).
Εικόνα
3.2 Γενικά Στοιχεία για το Ewha Womans University
Εικόνα 40: Το κτίριο ως εδαφική ρυγμάτωση
Το Πανεπιστήμιο Θηλέων EWHA στην Κορέα χρονολογείται από το 1898 και το συγκρότημα συντελούνταν από 70 κτίρια. Ένεκα των αναγκών που υπήρχαν ως προς τις χωρικές ποιότητες και την αύξηση του κοινού προσέλευσης κατά την πάροδο των χρόνων, το 2003 αποφασίστηκε η διεξαγωγή διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τον σχεδιασμό ενός πολύ – λειτουργικού κτιρίου το οποίο θα διαθέτει χώρους και χρήσεις που θα «κρατούν» τους μαθητές στο campus και εκτός ωρών διδασκαλίας (Muynk,2008).
Αποτέλεσμα του διαγωνισμού αποτέλεσε η πρόταση της αρχιτεκτονικής ομάδας του Dominique Perrault, για ένα σύγχρονο βιώσιμο συγκρότημα το οποίο αναπτύσσεται στις δύο πλευρές ενός κεντροβαρικού περιπάτου, ο οποίος βυθίζεται στο έδαφος και αποτελεί το συνδετήριο στοιχείο των δύο πτερύγων της Πανεπιστημιούπολης. Ο περίπατος αποτελεί το “πρωταρχικό στοιχείο οργάνωσης” της σύνθεσης. Οι πανεπιστημιακοί χώροι στις δύο πλευρές αυτού του περιπάτου αποτελούν το “δευτερεύον στοιχείο οργάνωσης” της σύνθεσης, με δυνατότητες ευελιξίας και προσαρμοστικότητας ως προς τη διάταξη τους (Grosz, 2008). Η σύνθεση αποτελεί μια δυνατή χειρονομία στο περιβάλλον και μέρος αυτού, καθώς λειτουργεί ενοποιητικά με τον περιβάλλοντα αστικό ιστό, επεκτείνοντας τον, όχι μόνο ενδιάμεσα στον χώρο της πανεπιστημιούπολης αλλά και πάνω από αυτήν με τη μορφή μονοπατιών ανάμεσα σε ζώνες πρασίνου.
Κοινός παρονομαστής, τόσο για την ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης, όσο και για τη δημιουργία της νέας Πανεπιστημιούπολης του Ewha Womans University, υπήρξε η εύρεση μιας νέας αστικής συνθήκης, η οποία θα ήταν βιώσιμη, όχι μόνο ως προς το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα αλλά και ως προς την πολιτιστική της επίδραση. Και στα δύο έργα, το κεντρικό συνθετικό συστατικό αποτελεί το φυσικό στοιχείο και η ανάδειξη αυτού, με διαφορετικό τρόπο σε κάθε περίπτωση. Η έννοια του «ορίου» αποτελεί την ειδοποιό διαφορά.
Στη Νέα Παραλία το φυσικό στοιχείο, η θάλασσα αποτελεί ένα όριο απόλυτο και αυστηρό παρότι τη ρευστή του φύση, καθώς είναι σαφώς ορισμένο στο χώρο. Η πρόταση εστιάζει στην ανάδειξη του κενού (Νικηφορίδης, 2014). Το βλέμμα αποτυπώνει μια δυναμική γραμμικότητα και ταυτόχρονα αγκαλιάζει έναν ανοιχτό ορίζοντα σε επαφή με το νερό. Ως το σκηνικό δράσης της αστικής ζωής, πληθώρα επισκεπτών αθλούνται, έχουν δώσει κάποιο ραντεβού συνάντησης, διασκεδάζουν ή απλώς προτιμούν να διασχίσουν τη διαδρομή τους πλάι στη θάλασσα από ότι ανάμεσα στα άχαρα αστικά μέτωπα, όπως διατυπώθηκε και από επιτόπια παρατήρηση.
Το κρηπίδωμα της παραλίας έχει χαρακτήρα μεταβατικό, λειτουργεί ως προσπελάσιμος χώρος σε αντίθεση με το όριο του αστικού ιστού, που ορίζεται ως ζώνη κατοίκησης. Μεταξύ των δύο αντιφατικών ορίων, δημιουργούνται περάσματα –σημεία συνάντησης: μεταβατικότητας και κατοίκησης (Grosz,2008). Αυτά τα περάσματα, τα πράσινα- δωμάτια έχουν ως στόχο να συνδέσουν τα δύο όρια, αναδεικνύοντας το φυσικό στοιχείο σε συνάρτηση με το τεχνητό. Για την ομαλή αυτή σύνδεση επιστρατεύεται η τέχνη, η οποία στοχεύει στην ανάδειξη της ποιητικής του φυσικού στοιχείου, προκείμενου να «αποσυμπιέσει» τη μετάβαση αλλά και να ευαισθητοποιήσει ως προς την οικολογική του επίδραση.
Από την άλλη, στο Ewha Womans University, στόχος της σχεδιαστικής ομάδας αποτέλεσε τα όρια μεταξύ φυσικού και κατασκευασμένου τοπίου να είναι δυσδιάκριτα. Το έδαφος λειτουργεί ως πλαστικό μέσο έκφρασης (Weilacher,1996), το οποίο λειτουργεί ως πεδίο που ενεργοποιούνται δυναμικοί, χωρικοί συσχετισμοί και συναντιούνται ετερόκλητα στοιχεία του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάδυση του κτιρίου μέσα από τη γη, σκοπεύει στην ανάδειξη του φυσικού στοιχείου, το οποίο γίνεται θεμελιώδες κομμάτι της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, συνδέοντας το φυσικό στοιχείο με το τεχνητό.
«Αφαιρώντας» το κτίριο από το βλέμμα του επισκέπτη και «καμουφλάροντας» το κάτω από δύο λοφίσκους, τα όρια φύσης και αρχιτεκτονικής χάνονται. Η ανάδειξη του φυσικού στοιχείου με αυτό το τρόπο, καθίσταται ένα δυναμικό έργο τέχνης, αναδεικνύοντας τις σύγχρονες περιβαλλοντικές ανάγκες. Με όρους Land Art, τοπίο και έργο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα (Πετρίδου,2015).
Η
οργανική μορφή ορίζει το περιβάλλον και λειτουργεί ως αστικό κενό, μέσα στον πυκνό αστικό ιστό της πόλης, εφιστώντας την προσοχή στην αφαίρεση και την επιτακτική ανάγκη για επιστροφή στη φύση.
Τέχνης και Αρχιτεκτονικής Τοπίου
Η τέχνη και η αρχιτεκτονική αποτελούν δύο πεδία τα οποία απευθύνονται στον άνθρωπο. Η ωσμωτική αλληλεπίδραση τους σκοπεύει όχι μόνο στην αναβάθμιση δημοσίων ή ιδιωτικών χωρικών ποιοτήτων αλλά και στον πολιτιστικό εξευγενισμό του επισκέπτη. Η ώσμωση αυτή συμβαίνει ποικιλοτρόπως.
Αντίστοιχα, και στο Ewha Womans University οι εκφάνσεις της τέχνης είναι ποικίλες. Αρχικά, η χειρονομία του κτιρίου το καθιστά από μόνο του ένα «έργο τέχνης» μεγάλης κλίμακας με τοπιακά
των Γλυπτών Με φόντο τη θάλασσα, οι αρχιτεκτονικές χειρονομίες, οι διαμορφώσεις του εδάφους και οι υπαίθριες κατασκευές, έμμεσα καλούν τον επισκέπτη να γίνουν μέρος ενός καλλιτεχνικού δρώμενου (Βοζάνη,2010), είτε παράγοντας το, είτε παρατηρώντας το. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να πει κανείς, πως αυτές οι παρεμβάσεις αποτελούν ενότητες αστικού σχεδιασμού με τοπικά και καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά.
χαρακτηριστικά, καθώς ως κενό μέσα στον πλήρη αστικό ιστό όχι μόνο κεντρίζει το ενδιαφέρον του επισκέπτη αλλά τον καλεί να το «κατοικίσει» (Heideger,2008) είτε ανεβαίνοντας το, είτε περνώντας ανάμεσα του, προφέροντας ένα διαφορετικό χωρικό βίωμα από το σύνηθες της πόλης. Στη Νέα παραλία για παράδειγμα οι εκφάνσεις της τέχνης χωρίζονται σε άμεσες και έμμεσες. Με άμεσο τρόπο υποδηλώνεται για παράδειγμα με το γλυπτό «Ομπρέλες» του Ζογγολόπουλου, το οποίο χωροθετείται σ΄ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της παραλίας, και διαθέτει οπτική πρόσβαση από μακριά, τραβώντας το ενδιαφέρον και την προσοχή του επισκέπτη και καλώντας τον να κινηθεί ανάμεσα του, να το αγγίξει, και να φωτογραφηθεί μαζί του με τον απέραντο ορίζοντα του Θερμαϊκού Κόλπου να αποτελεί το «σκηνικό» αυτής της διάδρασης (Παυλόπουλος,2007).
Επίσης το πανεπιστήμιο, διαθέτει τμήμα Art and Design, το οποίο μέσω
Με την ίδια λογική, και το Ewha Womans University
παρότι κτιριακή παρέμβαση αποτελεί έναν αδιάκοπο προσπελάσιμο χώρο για τους διερχόμενους καθότι το ίδιο το κτίριο δε γίνεται μία παύση του δημοσίου ανοιχτού
χώρου αλλά συνέχεια αυτού. Ο αστικός και ο κτιριακός
σχεδιασμός ενώνονται, γίνονται ένα, με αποτέλεσμα το δίπολο δημοσίου - ιδιωτικού να χάνεται καθώς ο επισκέπτης
έχει την δυνατότητα να διασχίσει την «ιδιωτική» ζώνη της
Πανεπιστημιούπολης, είτε μέσα από την κοιλάδα, είτε
από κεκλιμένα φυτεμένα δώματα (Εξαρχόπουλος, 2018).
Ο δημόσιος αστικός χώρος πλέον προσδιορίζεται με
όρους τοπίου καθώς μοιάζει περισσότερο με τοπιακή
3.5 Τοπιακός Επαναπροσδιορισμός του Δημόσιου Αστικού Χώρου Εικόνα 52: Πορεία διαμαρτυρίας η οποία περνάει μέσα από το δημόσιο χώρο του πανεπιστημίου Η τέχνη στις παραπάνω αναφορές εκδηλώνεται ως επί τω πλείστων, στη δημόσια σφαίρα με κύρια βάση το επικοινωνιακό μοντέλο της συμμετοχής από το κοινό. Η Lacy, καλλιτεχνική διευθύντρια προγραμμάτων δημόσιας τέχνης (1998), διασαφηνίζει πως η μορφή τέχνης που έχει μελετηθεί ως τώρα μέσω των παραπάνω αναφορών, «δεν πρόκειται για μία τέχνη για τους δημόσιους χώρους, αλλά για μία τέχνη που αντιμετωπίζει δημόσια ζητήματα και εξαρτάται από την πραγματική θεμελιώδη διάδραση με τα μέλη του δημόσιου χώρου». Και η Νέα παραλία και το Ewha Womans University παρότι διαφορετικής κλίμακας έργα έχουν δημόσιο χαρακτήρα και η προσβασιμότητα σ ’αυτά είναι άμεση απ’ τον επισκέπτη, καθιστώντας τα πολλούς έλξης για το κοινό. Πιο αναλυτικά, η Νέα Παραλία, με το μεγάλο γραμμικό στοιχείο φέρνει τον επισκέπτη καθ’ όλο το μήκος της πορεία του σε επαφή με τη θάλασσα, χωρίς εμπόδια, δημιουργώντας μία σχέση αδιατάρακτη με το φυσικό στοιχείο ενώ παράλληλα οι θεματικοί κήποι λειτουργούν ως κόμβος συνάντησης μεταξύ της θάλασσας και του αστικού ιστού, μεταξύ κενού και πλήρους. Ταυτόχρονα αυτή η μεγάλη γραμμική πορεία λειτουργεί ως προέκταση της παλιάς παραλίας και συνδέει τον Λευκό Πύργο με έναν πόλο τέχνης και πολιτισμού όπως αυτόν του Μεγάρου Μουσικής. Σύμφωνα με τον Φουκώ (1954) η Νέα παραλία Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας «ετεροτυπικός χώρος» καθότι απ’τη μία μοιάζει σαν πλεούμενος τόπος που δεν προσκολλάται σε τίποτα πέραν της απεραντότητας της θάλασσας και από την άλλη λειτουργώντας ως το μεταβατικό χώρο μεταξύ δύο τοποσήμων της Θεσσαλονίκης.
διαμόρφωση απ’ότι κτιριακή.
Εικόνα 51: Το σημείο φυγής χάνεται από το οπτικό πεδίο λόγω της έντονης γραμμικότητας3.6 Εξευγενισμός των Πόλεων. Περιβαλλοντικές και Οικολογικές Παράμετροι
O δημόσιος αστικός χώρος προσδιορίζεται μέχρι τώρα, ως ο χώρος της ανωνυμίας, στον οποίο το άτομο έχει ελεύθερη
μια τόση μεγάλη έκταση γης, πόλο έλξης τοπικού και
υπερτοπικού χαρακτήρα, η κατάκτηση της ποιότητας
σε επίπεδο συλλογικό και ατομικό, τόσο στο επιχειρείν
όσο και στο ευ ζην είναι επακόλουθη (Δέφνερ, 2011).
Εικόνα 53: Η Παραλία ως πόλος ελξης Ενδεικτικά, μέσω της ανάπλασης της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης, το παραλιακό μέτωπο αναβαθμίστηκε, δίνοντας ζωή σ’ένα χώρο, ο οποίος για πολλές δεκαετίες παρέμενε κατακερματισμένος. Το ύφος και οι χωρικές ποιότητες της παρέμβασης, την καθιστούν ιδανικό τόπο διεξαγωγής δράσεων: πολιτισμικού, κοινωνικού και αθλητικού χαρακτήρα. Καθιστώντας
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την ανοικτή και ισότιμη
πρόσβαση, έχουν καταστήσει τη Νέα Παραλία, σημείο
αναφοράς για την πόλη και κατ’ επέκταση συμβάλλουν
στον επαναπροσδιορισμό του δημόσιου χώρου.
πρόσβαση και ευελιξία δράσης, σεβόμενο τις κοινωνικές συμβάσεις. Η κατανόηση του δημοσίου χώρου, ως ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πεδίο και άμεσα συναρτώμενό με την κοινωνία, καθίσταται μέσο τοπικής ανάγνωσης της πόλης και των ενδεχομένων συναισθημάτων που αυτή εγείρε (Τουρνικιώτης,2006). Γίνεται σαφής, λοιπόν η δυναμική που διαθέτει ο δημόσιος χώρος και η αξία του στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Επιτελικός σκοπός της αρχιτεκτονικής τοπίου σε συνεργασία με τη τέχνη αποτελεί η ανάπτυξη μιας σύγχρονης και βιώσιμης αστικής συνθήκης, ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα ως προς το περιβαλλοντικό εξευγενισμό, αλλά και ως προς την πολιτισμική επίδραση. Παρόλη τη διαφορά κλίμακας μεταξύ των δύο αντικειμένων
έρευνας, και το το Ewha Womans University έχει συμβάλει
καθοριστικά στο εξευγενισμό της πόλης. Αρχικά, η Σεούλ της Κορέας πρόκειται για μια αναπτυσσόμενη χώρα ιλιγγιωδών ρυθμών, στην οποία τα σύγχρονα κτίρια όλο και πυκνώνουν το αστικό χάρτη. Η Πανεπιστημιούπολη του Ewha, αποτελεί μια ανάπαυλα του αστικού ιστού, ένα κενό στο βλέμμα του επισκέπτη. Η χρήση της τεχνολογίας συνέβαλε στη δημιουργία μιας ογκοπλαστικής μορφής που παραπέμπει περισσότερο σε δημιούργημα της φύσης, φέρνοντας σε επαφή τον κάτοικο της πόλης με στοιχεία που έχει θέσει «προς εξαφάνιση» η ανθρώπινη δραστηριότητα και έχουν πάψει να του είναι γνώριμα (Varnelis,2007). Επιπλέον ο ανασχεδιασμός των κτιριακών δομών του
πανεπιστημίου κρινόταν απαραίτητος, προκειμένου η ποιότητα φοίτησης στο πανεπιστήμιο να πληροί τις επιστημονικές και κοινωνικές απαιτήσεις του 21ου αιώνα. Μ’αυτό τον τρόπο το πανεπιστήμιο και κατ’ επέκταση η πόλη, γίνονται πόλοι έλξης φοιτητών απ’όλο τον κόσμο, συμβάλλοντας στην οικονομία της χώρας. Εικόνα 54: Το Ewha ως απομείωση
3.7 Οικοδομική Τεχνολογία, Τοπίο και Τέχνη
Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η χρήση της τεχνολογίας αποτελεί το κύριο μέσο σύζευξης της καλλιτεχνικής έκφρασης με την αρχιτεκτονική τοπίου, όσον αφορά κτιριακές δομές, όσο και παρεμβάσεις αστικού σχεδιασμού. Άλλωστε σύμφωνα με το Γερμανό φιλόσοφο, «Η ικανότητα του να κατοικήσουμε στο μέλλον θα εξαρτάται από την ικανότητα μας να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της τεχνολογίας» (Heideger, 2008).
Το Ewha Womans University, αποτελεί σαφής αποτύπωση του παραπάνω. Η επιστράτευση νέων τεχνολογικών μεθόδων στην κατασκευή του κτιρίου, κατάφερε να προσφέρει μια ενδιαφέρουσα ογκοπλαστική προσέγγιση που διαμορφώνει το τοπίο και συμβάλει στη δημόσια σφαίρα, καθώς ο επισκέπτης βρίσκεται μέσα στο κτίριο, χωρίς να είναι στο εσωτερικό του και αντιλαμβάνεται το κτίριο μόνο όταν βρεθεί στην τοπιακή ρυγμάτωση. Από μακριά ο στεγασμένος χώρος καμουφλάρεται κάτω από τα επικλινή φυτεμένα δώματα, τα οποία καλύπτονται με τοπικά φυτά που αναπτύσσονται σε ειδική υποδομή. Το υπόστρωμα ανάπτυξης σε συνδυασμό με τα χλωρίδα που αναπτύσσεται, δημιουργούν συνθήκες δροσισμού στο κτίριο, και λειτουργούν σαν προστατευτικό στρώμα καθ’όλη τη διάρκεια του έτους (Muynck, 2008). Ακόμη, μέσω σύγχρονων συστημάτων θέρμανσης, κλιματισμού και φωτισμού, επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας, μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κτιρίου στο τοπικό οικοσύστημα και συμβάλλοντας σ’αυτό.
Εικόνα 55: Απεικόνιση σύγχρονων συστημάτων θέρμανσης, κλιματισμού και διαχείρισης όμβριων υδάτων, που συμβάλλουν στην μείωση του ενεργειακό αποτυπώματος του κτιρίου
Ο ρόλος των σύγχρονων τεχνολογικών μεθόδων, στην περίπτωση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης, γίνεται αντιληπτός μέσω της χρήσης των υλικών. Οι αρχιτέκτονες Νικηφορίδης -Cuomo αναφέρουν πως η επιλογή των υλικών βασίστηκε στην ανάδειξη του πίσω - πλάνου και όχι για την αυτοπροβολή τους (Σωτηρωπούλου,2014). Η επιλογή των υλικών επικάλυψης και δόμησης σκοπεύει στην εξασφάλιση ενός ενιαίου τόπου, ικανό να φιλοξενήσει ετερόκλητες χρήσεις, διευκολύνοντας την ανάγνωση και την οικειοποίηση του χώρου.
Εικόνα 56,57: Ανάδειξη του πίσω-πλάνου μέσω της χρήσης των υλικών
Εικόνα 59: Αρχιτεκτονικές Αντιθέσεις. Οργανικές φόρμεςγραμμικότητα , μαλακά δάπεδα – σκληρά.
Εικόνα 58:Συναρμογές Υλικών παράλληλα της θάλασσας Τα υλικά επιλέγονται ανάλογα με τις αισθήσεις που διεγείρουν και τις δραστηριότητες που ενεργοποιούν. Οι τραχείες επιφάνειες είναι πιο ευχάριστες στο βάδισμα διότι αφήνουν μια φυσική αίσθηση που διεγείρεται απ’την υφή και τους ήχους των βημάτων, προξενώντας ανεπαίσθητα αισθητηριακά ερεθίσματα. Αντίθετα το λείο δάπεδο, όπως αυτό της ξύλινης προβλήτας, διευκολύνει τις δραστηριότητες με ροδές, ενώ λόγω της μαλακότητας και ζεστασιάς που αποπνέει, καλεί τον επισκέπτη να το οικειοποιηθεί, να καθίσει σ’αυτό (Bishop,2008). Εξίσου και το πράσινο ενσωματώνεται στον σχεδιασμό λόγω των αισθητηριακών προκλήσεων που προσφέρει όπως η σκίαση, χρώματα, μυρωδιές.
Στον κήπο των Εποχών, ο επισκέπτης νιώθει «έκπληξη»
και «σύγχυση» λόγω των αρχιτεκτονικών αντιθέσεων και
μια αίσθηση ελευθερίας λόγω του εφήμερου - φυσικού
τοπίου. Oι μεταβολές του κλίματος και των εποχών στην
αρχιτεκτονική, ενθαρρύνουν την αντίληψη του εφήμερου μέσα από τη χρήση και τη φθορά της. Επακόλουθα, η
αρχιτεκτονική δεν υπάρχει μόνο με υλικό - χωρικούς όρους αλλά
Πρόκειται για υπαίθριους, πρασίνους χώρους, απροσδιόριστής χρήσης, κατάλληλους για διάφορες δραστηριότητες αναψυχής. Εξάλλου, ένας «δημοκρατικός» χώρος προκύπτει από τη διαπραγμάτευση ετερόκλητων καταστάσεων όπως το καθημερινό με το επεισοδιακό, το ιδιωτικό με το δημόσιο, το κλειστό με το υπαίθριο. (Νικηφορίδης- Cuomo, 2009).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ
4.1 Σύγχρονες Προοπτικές της Αρχιτεκτονικής Τοπίου στο Αστικό Περιβάλλον
Μέσα από τη σειρά παραδειγμάτων που παρουσιάστηκαν, γίνεται ευκόλως αντιληπτό ότι ο δημόσιος χώρος αποτελεί τον χώρο στον οποίο πραγματοποιείται η κοινωνική αλληλεπίδραση και η καθημερινή εμπειρία, καθιστώντας τον, τον καθρέφτη της κοινωνίας (Κωνσταντινίδης, 1987). Καθώς, η κοινωνία συνεχώς μεταβάλλεται και εξελίσσεται, αντίστοιχα και το δημόσιο αστικό τοπίο οφείλει να ακολουθεί.
Η αρχιτεκτονική τοπίου καλείται να κατανοήσει την δυναμική, τις βασικές ιδιαιτερότητες και το πνεύμα ενός τόπου για να τον αναδείξει, να τον εμπλουτίσει με χωρικές ποιότητες, και να συμβάλει στον εξευγενισμό του. Η κοινωνικόοικολογική και αντιληπτική προσέγγιση σχεδιασμού του τοπίου ως σύνθετη και σφαιρική έχει καθιερωθεί και κυριαρχεί στις μέρες μας. (Krier, 1979). Αποτελεί αναγνώριση του χώρου – τοπίου για το σχεδιασμό του ως ένα έργο τέχνης και πολιτισμού, ως κοινωνικό έργο, που πληροί τα κριτήρια της σύγχρονης κοινωνίας και την βιώσιμη ανάπτυξη της. Το σύγχρονο δημόσιο αστικό τοπίο αναθεωρείται. Η καλπάζουσα τεχνολογική εξέλιξη και η περιβαλλοντική κρίση σε συνδυασμό με το πόσο εύθραυστη είναι η δομή της αστικής κοινωνίας, όπως αποδείχτηκε άλλωστε και μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, καθιστούν σαφές την ανάγκη εύρεσης νέων χωρικών ποιοτήτων, τόσο στην ιδιωτική κατοίκηση όσο και στην δημόσια. Το δομημένο περιβάλλον οφείλει να λειτουργεί ως ζωντανός οργανισμός που σέβεται το φυσικό στοιχείο και προσαρμόζεται σ’αυτό προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των κατοίκων του. Άλλωστε σύμφωνα και με τον Τάκη Ζενέτο (1969) : « Η αρχιτεκτονική και η πολεοδομία οφείλουν να προηγούνται των καιρών», θίγοντας έτσι την σημαντικότητα της αρχιτεκτονικής σκέψης στην διαμόρφωση της κοινωνίας και του αστικού τοπίου.
4.2 Η Τέχνη στο Δημόσιο Αστικό χώρο
Η τέχνη και οι πολύπλευρες εκφάνσεις της, ως προϊόν έκφρασης και εκτόνωσης της ανθρώπινης αντίληψης και φαντασίας, αποτελεί το μέσο σύζευξης της αρχιτεκτονικής τοπίου και κοινωνικό-πολιτιστικού γίγνεσθαι προκειμένου να επιτευχθεί ο εξευγενισμός του αστικού περιβάλλοντος και η ένταξη του οικολογικού παράγοντα στη διαμόρφωση του. Η πολιτισμική ταυτότητα, η οποία προκύπτει ως το αποτύπωμα της ανθρώπινης παρουσίας μέσα στην ιστορία του τόπου, φανερώνεται μεσώ της αρχιτεκτονικής, της δημοσίας τέχνης και της αρχιτεκτονικής τοπίου, οι οποίες αποτελούν εργαλεία σύνδεσης της τέχνης με τη ιδία τη ζωή (Harrison, 2003.) Διαπιστώνεται επομένως, πως η έννοια του δημοσίου χώρου συνδέεται αναπόφευκτα με την έννοια της δημοσίας τέχνης και της αισθητηριακής διαμόρφωσης του αστικού ιστού.
Απ’τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως τα τρία πεδία είναι αλληλένδετα και η επικοινωνία τους αμφίδρομη. Η βαθύτερη σημασία της δημοσίας τέχνης, έγκειται στον αντίκτυπο των έργων, όχι μόνο σε ατομικό, αλλά και σε συλλογικό επίπεδο, μεταβάλλοντας την αντίληψη του ευρύτερου κοινού, σε συσχέτιση με το υποκείμενο, τον χώρο, ή ακόμα και την κοινωνία (Αίσωπος,1999). Καθώς το ανθρώπινο υποκείμενο αποτελεί τον καθημερινό αποδεκτή των ερεθισμάτων που προέρχονται απ΄το αστικό περιβάλλον, διακρίνεται η ανάγκη να υπάρξει σχεδιασμός, ο οποίος να λαμβάνει υπόψη την αλληλεπίδραση του δημοσίου χώρου με το υποκείμενο.
Επίλογος
Τα όρια ανάμεσα στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και την αρχιτεκτονική τοπίου φαίνεται πολλές φορές να εξαλείφονται καθώς τα τρία αυτά πεδία χαρακτηρίζονται από μια αλληλένδετη σχέση, αλληλοεπιδρώντας μεταξύ τους.Ο Le Corbusier (2005) υποστήριζε πως ο αρχιτέκτονας πρέπει να διαθέτει ικανότητες γλύπτη, να είναι ποιητής και να γνωρίζει σε βάθος την κατασκευή. Η αισθητηριακή εμπειρία του ατόμου θεωρείται όλο και περισσότερο απαραίτητη συνιστώσα για την σύγχρονη πόλη. Σ’αυτό το πλαίσιο ο σχεδιασμός του δημοσίου αστικού χώρου πρέπει να βασίζεται στην συνεργασία καλλιτεχνών και επιστημόνων με την αρχιτεκτονική τοπίου να αποτελεί βασικό εργαλείο στην διαδικασία διαμόρφωσης του αστικού περιβάλλοντος. Συμπερασματικά, από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό πως για την αρχιτεκτονική τοπίου δεν υπάρχει σαφής ορισμός, καθότι έχει πολλές υποστάσεις, είτε καθολικές για το κτίριο, είτε για επιμέρους εκφάνσεις του κτιρίου ή του δημόσιου χώρου. Επίσης, όπως επισημάνθηκε και μέσω παραδειγμάτων, μπορεί να αποτελέσει βασικό μοχλό ανάπτυξης των σύγχρονων πόλεων, καθώς τα περιβαλλοντικά και οικολογικά ζητήματα που αναπτύσσουν οι πόλεις σχετίζονται όλο και περισσότερο με τη δομή που έχει δοθεί στα σύγχρονα μοντέλα κατοίκησης της. Σ’αυτή τη διαδικασία, αντιμετωπίζοντας την πόλη πάλι ως τοπίο, και ορίζοντας ως κεντρική συνιστώσα την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της, η αρχιτεκτονική τοπίου σε συνέργεια με την καλλιτεχνική έκφραση, καλούνται να αναθεωρήσουν συμβατικές προσεγγίσεις της κατοίκησης και να θέσουν τα θεμέλια νέων μοντέλων κατοίκησης, βιώσιμων, τόσο περιβαλλοντικά όσο και πολιτισμικά.
ΠΗΓΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Berleant Α.,2002, Environment & the Arts: Perspectives on Environmental Aesthetics, Aldershot: ASHGATE PUB
Bishop C., 2008, Ανταγωνισμός και σχεσιακή αισθητική, (μτφρ: Σταυρακάκη), Αθήνα : ΕΚΚΡΕΜΕΣ
Foucault M. 1954, Dits et ecrits, Paris: QUATRO GALLIMANRD
Frampton K., 2009, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, (μτφρ.: Ανδρουλάκης- Πάγκαλου), Αθήνα: ΘΕΜΕΛΙΟ
Gehl J., 1996, Life Between Buildings: Using Public Space, Λονδίνο: ISLAND PRESS.
Grosz E., 2019, Chaos, Territory, Art, Νέα Υόρκη: COLUMBIA UNI. PRESS
Hertzberger H., 1991, Μαθήματα για σπουδαστές αρχιτεκτονικής, Αθήνα: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΈΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ Ε.Μ.Π.
Heidegger M., 2008, Κτίζειν, Κατοικείν, Σκέπτεσθαι, Αθήνα: ΠΛΕΘΡΟΝ
Heidegger M., 2008, Ποιητικά κατοικεί άνθρωπος, Αθήνα: ΠΛΕΘΡΟΝ
Kimmel L., 2022, Architecture of threshold spaces : a critique of the ideologies of hyperconnectivity and segregation in the socio-political context, Νέα Υόρκη: ROUTLEDGE
Krier R., 1979, Urban Space, Λονδίνο: ACADEMY EDITIONS
Lacy S. 1996, Mapping the terrain: new genre public art, Σιάτλ: BAY PRESS
Le Corbusier, 2005, Για μια Αρχιτεκτονική, (μτφρ: Τουρνικιώτης) Αθήνα: ΕΚΚΡΕΜΕΣ
Lefebvre H., 2007, Δικαίωμα στην Πόλη – Χώρος και Πολιτική, (μτφρ.:Tουρνικιώτης + Λώραν), Αθήνα: ΚΟΥΚΙΔΑ
Levene R., Marquez F, 2012, RCR arquitectes 2007-2012: poetic abstraction, Μαδρίτη: EL CROQUIS
Pallasmaa J., 1996, The eyes of the skin, Chichester: WILEY
Richardson L., 2008, Advanced calculus : an introduction to linear analysis. New Jersey: WILEY-INTERSCIENCE
Rossi A., 1985, Η Αρχιτεκτονική της Πόλης, (μτφρ.: Πετρίδου), Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS
Smith C., 2006, The Plan of Chicago, Σικάγο: THE UNIVERSITY CHICAGO PRESS
Varnelis K., 2012, Networked Publics, Cambridge: THE MIT PRESS
Vogel H., Dux G., 2010, Concepts of Nature: A Chinese-European Cross-Cultural Perspective, Βοστώνη: BRILL
Weilacher U., 1996, Between landscape architecture and land art, Ελβετία: BIRKHÄUSER
Αίσωπος Γ., 1999, Η έκλειψη του δημοσίου χώρου, Αθήνα: FUTURA
Ανανιάδου-Τζημοπούλου Μ., 1997, Αρχιτεκτονική τοπίου, Σχεδιασμός αστικών χώρων, Θεσσαλονίκη: ΖΗΤΗ
Βαβύλη Φ., Δόβα Ε., 2007, Διαφάνεια & Αρχιτεκτονική: Όρια και Προκλήσεις, Θεσσαλονίκη: ΖΗΤΗ
Δέφνερ Α., Καραχάλης Ν., 2012, Marketing Και Branding του Τόπου, Βόλος: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΟΛΟΥ
Ζενέτος Τ., 1996, Ψηφιακά Οράματα Και Αρχιτεκτονική, Αθήνα: LIBRO
Κωνσταντινίδης Α., 1987, Για την Αρχιτεκτονική , Αθήνα: ΑΓΡΑ
Μωραϊτης Κ.,2005, Το τοπίο, πολιτιστικός προσδιορισμός του τόπου, Αθήνα: Ε.Μ.Π. Νικηφορίδης Π., Cuomo Β., Κωνσταντάρα Ε.,2009, Νικηφορίδης - Cuomo: Αρχιτέκτονες 1991-2009, Θεσσαλονίκη: ΙΑΝΟΣ
Παπαϊωάννου Κ., 1998, Τέχνη και Πολιτισμός στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΈΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ
Παπαϊωάννου, Τ., 2008, Η Αρχιτεκτονική και η Πόλη, Αθήνα: ΚΑΣΤΑΝΙΏΤΗ
Παυλόπουλος Δ., Ζογγολόπουλος Γ.,2007, Ζογγολόπουλος, Αθήνα: Κ. ΑΔΑΜ ΕΚΔΟΤΙΚΗ
Πετρίδου Β., Ζιρώ, Ό., 2015, Τέχνες και αρχιτεκτονική απ’ την αναγέννηση έως τον 21ο αιώνα [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σ.Ε.Α.Β., Διαθέσιμο στο: https://www.openbook.gr/texnes-kai-architektoniki-apo-tin-anagennisi-ews-ton-21o-aiwna/ [τελευταία πρόσβαση στις 01/12/21]
Πετροπούλου Κ. & Ραμαντιέ Τ., 2015, Αστικές Γεωγραφίες, τοπία και καθημερινές διαδρομές, Αθήνα: ΚΑΠΟΝ
Σταυρίδης Σ. 2002, Από την Πόλη Οθόνη στην Πόλη Σκηνή, Αθήνα: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Σταυρίδης Σ., 2006, Μνήμη και εμπειρία του χώρου, Αθήνα: ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
Τσαλικίδης, Ι., Μπακιρτζή, Ο., 2014, Τοπία και Κήποι των Ανθρώπων, Θεσσαλονίκη: ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
Τουρνικιώτης Π., 2006, Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα: FUTURA
Φιλίππου Α., 2020, Η Εγκατάλειψη και Φθορά του Κυπριακού τοπίου, Λεμεσός: ΕΝ ΤΥΠΟΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΠΗΓΕΣ
ΑΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Harrisson F. 2003, «Not Nothing Shades of Public Space», JOURNAL OF AUSTRALIAN STUDIES: 76.
Kamin Blair, 2015, «Making Places: Public Spaces in Chicago.» ARCHITECTURAL RECORD: 203.
Koolhaas R., 1997, «Τι απέγινε με την πολεοδομία; » Μετάπολις: 01.
Muynck B., 2008, «Ewha Campus Complex, Seoul, by Dominique Perrault.», ICON : 062.
Βοζάνη Α., 2010, «Δημόσιες ‘Τελετουργίες’ Και Θέατρο», ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ :104.
Παπαδόπουλος Λ., 2013, « 6+1 Ιδέες για τη Θεσσαλονίκη», ΕΠΙΛΟΓΕΣ: 741.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Chrisco Z., 2022, Recasting an industrial and underutilized waterfront into a bustling urban destination through a feat of design and engineering,Chicago Riverwalk, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www. sasaki.com/projects/chicago-riverwalk/
Jagannath T., 2021, The Significance Of Public Art To Its Space [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: http://www.newgeography.com/content/005916-the-significance-public-art-its-space-people-s-spaces-people-schoices
Karlson C., 2011, Case Study / Harpa Concert Hall and Conference Center [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.chriskarlson.com/blog/2011/7/7/rotch-case-study-harpa-concert-hall-and-conference-center.html
Larsen H., 2012, Harpa–Reykjavik Concert Hall and Conference Centre [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.architectmagazine.com/project-gallery/harpareykjavik-concert-hall-and-conference-centre-594
Lomholt I.,2022, Yifang Art Center in Chongqing, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο:https:// www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Pintos P., 2021, Eleftheria Square / Zaha Hadid Architects, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archdaily.com/973570/eleftheria-square-zaha-hadid-architects?ad_medium=widget&ad_name=navigation-prev
SANAA, 2004, 21st Century Museum of Contemporary Art Kanazawa [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 14/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www. archiweb.cz/en/b/21st-century-museum- of-contemporary-art-kanazawa
S.O.M, 2009, Chicago Riverwalk: Main BranchFramework Plan , [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.chicago.gov/content/dam/city/depts/zlup/Sustainable_Development/Publications/Chicago_River_ Main_Branch_Framework_Plan/mainbranchframeworkplan.pdf
Wainwright O., 2021, Mound zero: what is Marble Arch’s new landmark all about? [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/artanddesign/2021/jul/23/marble-arch-hill-mound-londonoxford-street
YIHE Landscape Architecture, 2019, Yifang Art Center [online][ημερομηνία πρόσβασης: 14/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.yhsla.com/yifangartcenter
Αρβανίτη Μ.,2022, Εγκαίνια για την πλατεία Ελευθερίας στη Λευκωσία της Κύπρου, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archisearch.gr/interviews/zaha-hadid-architects-dimitris-kolonis-interview/ Εξαρχόπουλος Θ. – Κουρούκλης Σ., 2018, Όταν η τέχνη συναντά την αρχιτεκτονική, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 22/11/2021] Διαθέσιμο στο: https://www.archetype.gr/blog/arthro/otan-i-techni-sinanta-tin-architektoniki Μαστοράκη Ξ., 2010, Σχέση Ανθρώπου, Φύσης και Πόλεως, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.greekarchitects.gr/gr/αρχιτεκτονικες-ματιες/σχέση-άνθρωπου-φύσης-και-πόλεως-id3730
Παντζόπουλος Γ., 2021, Αυτή είναι η νέα πλατεία Ελευθερίας της Λευκωσίας, που σχεδίασε η Ζάχα Χαντίντ, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 11/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.lifo.gr/now/world/ayti-einai-i-nea-plateia-eleytheriastis-leykosias-poy-shediase-i-zaha-hantint
Σωτηροπούλου Τ. (2014), Πρόδρομος Νικηφορίδης και Bernard Cuomo: Οι αρχιτέκτονες πίσω από την Ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης μιλούν στο HOME, [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/03/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.athensvoice.gr/life/home/architecture/84284_prodromos-nikiforidis-kai-bernard-cuomo
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
Εικόνα 1: Επαναπροσδιορίζοντας την πόλη με όρους τοπίου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://carlesenrich.com/projects/rec-comtal-masterplan/
Εικόνα 2: Η πλατεία Ελευθερίας ως κόμβος συνάντησης της διχοτομημένης Λευκωσίας των δύο ταχυτήτων [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://archello.com/project/eleftheria-square Εικόνα 3: Λειτουργικό Πρόγραμμα της Πλατείας [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https:// archello.com/project/eleftheria-square
Εικόνα 4: Οι ζώνες πρασίνου σε συνδυασμό με το υδάτινο στοιχείο συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη του τόπου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://archello.com/project/eleftheria-square
Εικόνα 5: Τα οργανικά σχήματα που δημιουργούνται όχι μόνο κατοψικά αλλά και στις τρείς διαστάσεις, καθιστούν τη πλατεία μια σύνθεση γλυπτών [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://archello.com/project/eleftheria-square
Εικόνα 6 : Κάθε υποστύλωμα στη βάση του λειτουργεί ως καθιστική επιφάνεια [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://archello.com/project/eleftheria-square
Εικόνα 7: Marina Plaza – Η αστική παρέμβαση ως πόλος έλξης επισκεπτών [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archdaily.com/780307/chicago-riverwalk-chicago-department-of-transportation-plus-ross-barney-architects-plus-sasaki-associates-plus-jacobs-ryan-associates-plus-alfred-benesch-and-company
Εικόνα 8: συνολική άποψη του Chicago Riverwalk [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archdaily.com/780307/chicago-riverwalk-chicago-department-of-transportation-plus-ross-barney-architects-plus-sasaki-associates-plus-jacobs-ryan-associates-plus-alfred-benesch-and-company
Εικόνα 9: Άποψη του River Theater. Το ποτάμι-σκηνή και η σκάλα- κερκίδα [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archdaily.com/780307/chicago-riverwalk-chicago-department-of-transportation-plus-ross-barney-architects-plus-sasaki-associates-plus-jacobs-ryan-associates-plus-alfred-benesch-and-company
Εικόνα 10: Ειδικά σχεδιασμένοι υποθαλάσσιοι βιότοποι προσελκύουν και υποστηρίζουν την υδρόβια ζωή, επιτυγχάνοντας τον περιβαλλοντικό εξευγενισμό. [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archdaily. com/780307/chicago-riverwalk-chicago-department-of-transportation-plus-ross-barney-architects-plus-sasaki-associates-plus-jacobs-ryan-associates-plus-alfred-benesch-and-company
Εικόνα 11, 12, 13: Πόλος έλξης αναψυχής και δραστηριοτήτων [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.archdaily.com/780307/chicago-riverwalk-chicago-department-of-transportation-plus-ross-barney-architects-plus-sasaki-associates-plus-jacobs-ryan-associates-plus-alfred-benesch-and-company
Εικόνα 14: Το φυσικό στοιχείο επανενταγμένο στο αστικό τοπίο ¬[online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.mvrdv.nl/projects/456/marble-arch-hill
Εικόνα 15: Η επέκταση του πρασίνου στο αστικό περιβάλλον , Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 16: Διαγραμματική απεικόνιση του επαναπροσδιορισμού του φυσικού στοιχείου μέσα στο δομημένο περιβάλλον [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.mvrdv.nl/projects/456/marble-arch-hill
Εικόνα 17: Στιγμιότυπο ανάβασης του λόφου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www. mvrdv.nl/projects/456/marble-arch-hill
Εικόνα 18: Έκθεση Lightfield του Anthony James, μια εγκατάσταση 16 κύβων με μια διαδραστική, χορευτική παράσταση φωτός που προσομοιώνει τη διασυνδεδεμένη ριζική δομή ενός δάσους σημύδων, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 19: Το μονώροφο Yifang Art Center σε σχέση με το ψηλό αστικό τοπίο [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Εικόνα 20: Το λειτουργικό πρόγραμμα της γκαλερί [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Εικόνα 21: Η ένταξη του φυσικού στοιχείου μέσα στον αστικό ιστό [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022]
Διαθέσιμο στο: https://www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Εικόνα 22: Διαδρομή κίνησης επισκέπτη από το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Εικόνα 23: Άμεση επικοινωνία του μέσα με το έξω. [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Εικόνα 24: Γλυπτό στο νερό, ως μόνιμο έκθεμα του χώρου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.e-architect.com/china/yifang-art-center-in-yubei-district-chongqing
Εικόνα 25: Το μέγαρο ως φωτεινός φάρος ιδεών και τεχνών για την πόλη [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022]
Διαθέσιμο στο: https://www.dezeen.com/2011/08/25/harpa-concert-and-conference-centre-reykjavik-by-henning-larsen-architects/
Εικόνα 26: Τμηματική απεικόνιση της όψης, εμπνευσμένη από το φυσικό τοπίο της Ισλανδίας [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.dezeen.com/2011/08/25/harpa-concert-and-conference-centre-reykjavik-by-henning-larsen-architects/
Εικόνα 27: Άποψή του εσωτερικού – οι φωτοσκιάσεις που δημιουργεί η όψη [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022]
Διαθέσιμο στο: https://www.dezeen.com/2011/08/25/harpa-concert-and-conference-centre-reykjavik-by-henning-larsen-architects/
Εικόνα 28: Eldborg Hall – Η μεγάλη σκηνή του μεγάρου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.dezeen.com/2011/08/25/harpa-concert-and-conference-centre-reykjavik-by-henning-larsen-architects/
Εικόνα 29: Το μουσείο σε σχέση με το φυσικό στοιχείο και τις αστικές παρεμβάσεις [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο:https://www.archiweb.cz/en/b/21st-century-museum-of-contemporary-art-kanazawa
Εικόνα 30: Αίθριος χώρος - δημόσιου χαρακτήρα [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο:https:// www.archiweb.cz/en/b/21st-century-museum-of-contemporary-art-kanazawa
Εικόνα 31: To Λειτουργικό πρόγραμμα του μουσείου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο:https:// www.archiweb.cz/en/b/21st-century-museum-of-contemporary-art-kanazawa
Εικόνα 32:Τα όρια μέσα και έξω χάνονται μέσω της διαφάνειας [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο
στο:https://www.archiweb.cz/en/b/21st-century-museum-of-contemporary-art-kanazawa
Εικόνα 33: Πανοραμική άποψη της νέας παραλίας Θεσσαλονίκης [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.miesarch.com/work/2787
Εικόνα 34: Το γραμμικό κρηπίδωμα της παραλίας [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https:// www.miesarch.com/work/2787.
Εικόνα 35: Άποψη του κήπου των Εποχών, Μηνάς Αντωνάκης.2022. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 36: Η παραλία και τα θεματικά πράσινα δωμάτια – κήποι [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.miesarch.com/work/2787
Εικόνα 37,38,39: Αστικές διαμορφώσεις Νέας Παραλίας, Μηνάς Αντωνάκης.2022. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 40: Το κτίριο ως εδαφική ρυγμάτωση [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www. perraultarchitecture.com/en/projects/2459-ewha_womans_university.html
Εικόνα 41,42,43: Στιγμιότυπα της καθημερινότητας του Ewha Womans University [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.perraultarchitecture.com/en/projects/2459-ewha_womans_university.html
Εικόνα 44: Η παραλία όσο σκηνικό δράσης της αστική ζωής, Μηνάς Αντωνάκης.2022. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 45: Θολώνοντας τα όρια αρχιτεκτονικής παρέμβασης και φυσικού στοιχείου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.perraultarchitecture.com/en/projects/2459-ewha_womans_university.html
Εικόνα 46: το γλυπτό «Ομπρέλες» του Ζογγολόπουλου, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο
Εικόνα 47: Αποτύπωση Πλωτής σκηνής, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 48: Εκθεσιακό Περίπτερο στον Κήπο των Γλυπτών, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 49:Πάνω, Μέσα, Παράλληλα της τοπιακής συνθήκης [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.perraultarchitecture.com/en/projects/2459-ewha_womans_university.html
Εικόνα 50 : Division of Design, Τελική έκθεση αποφοίτησης του τμήματος Art & Design [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο:https://ewha-newsletter.tistory.com/43
Εικόνα 51:Το σημείο φυγής χάνεται από το οπτικό πεδίο λόγω της έντονης γραμμικότητας, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 52: Πορεία διαμαρτυρίας η οποία περνάει μέσα από το δημόσιο χώρο του πανεπιστημίου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://koreajoongangdaily.joins.com/2016/08/11/socialAffairs/Ewha-studentscall-for-president-to-quit/3022514.html
Εικόνα 53: Η Παραλία ως πόλος έλξης, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο. Εικόνα 54: Το Ewha ως απομείωση του πρασίνου μέσα στον αστικό ιστό [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022] Διαθέσιμο στο: https://www.perraultarchitecture.com/en/projects/2459-ewha_womans_university.html
Εικόνα 55: Απεικόνιση σύγχρονων συστημάτων θέρμανσης, κλιματισμού και διαχείρισης όμβριων υδάτων, που συμβάλλουν στην μείωση του ενεργειακό αποτυπώματος του κτιρίου [online] [ημερομηνία πρόσβασης: 12/04/2022]
Διαθέσιμο στο: https://www.perraultarchitecture.com/en/projects/2459-ewha_womans_university.html
Εικόνα 56,57: Ανάδειξη του πίσω-πλάνου μέσω της χρήσης των υλικών, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 58: Συναρμογές Υλικών παράλληλα της θάλασσας, Μηνάς Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.
Εικόνα 59: Αρχιτεκτονικές Αντιθέσεις. Οργανικές φόρμες - γραμμικότητα , μαλακά δάπεδα – σκληρά, Μηνάς
Αντωνάκης.2021. Προσωπικό αρχείο.