Urban switchboard zuidas 2030 by mischa woutersen

DE ZUIDAS AMSTERDAM 2030 URBAN SWITCHBOARD_

Sta

tio

uid

ZUIDAS 2030

FLEXIBILITEIT

INLEIDING

INCLUSIVE

URBAN SWITCHBOARD

CONCEPT

GREEN BUSINESS CLUB

CIRCULAIR

HSL

INTERNATIONAL

ICT BEDRIJVEN

INTERNATIONAL

POCKETPARKEN

GREEN

PUBLIEKSTREKKERS

VIBRANT

VERSTERKING VAN CLUSTERS

ECONOMICAL M i rj am v a n E s Ir i s van G e n t Ar t K al l en T o m Go e m a n s L otte b r u i n sel C laud i a K r a a k m a n T ho mas G o u d r i a a n Zino S ch ou m a n M i s c ha Wou t e r se n Chri s v a n de r I e st 002

FLEXIBEL VERBONDEN

CONCLUSIE

003

Het schakelbord als metafoor De metafoor voor de trefwoorden verbinding en flexibiliteit is het schakelbord dat vroeger werd gebruikt om telefoonverbindingen te leggen. Telefonisten maakten op een snelle manier diverse verbindingen tussen mensen. Flexibele verbinden in een langwerpige rechthoekig tableau. Net zoals de Zuidas een langwerpige vorm heeft. We hebben gekozen voor een Engelse titel om het internationale karakter van het gebied te versterken. De Zuidas als Urban Switchboard. â&#x20AC;&#x192;

Sta

tio

uid

Urban Switchboard Concept

atio

uid

Huidige situatie

007

INTERNATIONAL SWITCHBOARD_

008

INTERNATIONAL SWITCHBOARD_ Naast knooppunten van ‘traditionele’ infrastructurele netwerken heeft Amsterdam een knooppunt van digitale infrastructuur, namelijk de Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX). Dit is een fysiek knooppunt waar internetverkeer tussen providers wordt uitgewisseld. De Zuidas kan van AMS-IX profiteren. De nabijheid van AMS-IX vergroot namelijk de aantrekkelijkheid van de Zuidas voor ICT-bedrijven. Daarnaast is de Zuidas een knooppunt van verschillende netwerken, zowel fysieke als sociale. Deze netwerken strekken zich uit tot ver over de landsgrenzen. Om internationaal te blijven concurreren is het van belang dat de bestaande verbindingen worden versterkt en er wordt geïnvesteerd in nieuwe verbindingen. De Zuidas heeft de potentie om uit te groeien tot hèt internationale knooppunt van Nederland. De goede verbinding met het vliegveld en de vele internationale bedrijven genereren deze kansen. Het gebied dient daartoe wel een aantrekkelijkere vestigingsplaats te worden met aandacht voor openbare ruimte, menselijke schaal, een breed aanbod aan functies en een veilige, voetgangersvriendelijke en levendige omgeving. Daarbij is extra aandacht nodig voor het stationsgebied. De ambitie is namelijk het aandeel van openbaar vervoer de komende tien jaar van 52% naar 60% van het totale verkeer op de Zuidas te laten groeien. Op dit moment reizen er dagelijks al 75.000 mensen via station Amsterdam Zuid en is het een van de grootste overstap-stations van Nederland. Voor degenen onder hen die uitstappen is het station de entree tot de Zuidas. Door het stationsgebied een aantrekkelijk uiterlijk te geven wordt er een visitekaartje voor het gebied afgegeven. Een aantrekkelijk internationaal knooppunt kan volgens Jacobson en Forsyt (2008) worden gerealiseerd door aandacht te besteden aan het ontwerp en het onderhoud van de fysieke openbare ruimte. Daarbij zijn een veilige omgeving met een menselijke schaal belangrijk en is veel ruimte voor de voetganger. Een gebied moet daarbij vooral open zijn voor diverse gebruikers en daarom een gevari010

eerd aanbod aan functies hebben. Met deze ingrediënten beweren Jacobson en Forsyt dat het stationsgebied aantrekkelijker wordt. In de hoofstukken green en vibrant switchboard wordt verder ingegaan op de maatregelen die openbare ruimte op de Zuidas aantrekkelijker kunnen maken. De Zuidas kan haar internationale positie beter benutten door zichzelf sterker als een merk neer te zetten, zowel in de regio als internationaal. Een succesvol voorbeeld is de Londense City. Enerzijds werd het district opengesteld voor de omliggende wijken (Aika, 2010). Daartoe werden sociale projecten in de omgeving uitgevoerd. Anderzijds zijn er in de 21e eeuw iconische gebouwen neergezet om het landschap van the City grootstedelijker te maken. De skyline wordt gezien als toonbeeld van internationale financiële dominantie en straalt macht uit. De Zuidas kan hiervan leren door een link te leggen met andere wijken in Amsterdam en tegelijkertijd haar internationale grootzakelijke karakter te behouden. Daarbij kan gedacht worden aan werkgelegenheidsprojecten, uitwisselingsprojecten met bedrijven en stichtingen uit andere wijken en netwerkbijeenkomsten die open zijn voor de gehele stad en niet alleen voor een paar sectoren. Bedrijven zullen wellicht niet direct staan te springen voor dergelijke activiteiten, maar gelukkig is er binnen veel grote bedrijven een afdeling maatschappelijk verantwoord ondernemen. Aan deze afdelingen kan gevraagd worden te investeren in de directe omgeving van het bedrijf. Op die manier kan op de Zuidas de link worden gelegd tussen Amsterdam en de wereld en een internationale springplank zijn voor iedere Amsterdammer. Maatregelen - - - - -

Stimuleren internationale congressen aan de RAI Kantoorgebouw met flexplekken bij station Zuid Duidelijke marketingstrategie met logo bewegwijzering en mobiele applicatie Initiatieven opzetten om de lokale omgeving te verbinden aan de Zuidas. Verbeteren van begeleiding expats en buitenlandse studenten

Sta

tio

uid

HSL- Lijn A1

Sta

tio

uid

ICT Bedrijven aantrekken A1

Sta

tio

uid

International Switchboard Concept A1

Sta

tio

uid

Toekomstige situatie A1

Sta

tio

uid

Huidige situatie A1

011

http://www.vu.nl

013

ECONOMICAL SWITCHBOARD_ Op de Zuidas zijn een aantal kleinere clusters aanwezig, die de potentie hebben om te verder groeien. De financiële sector is het grootst, maar de sectoren ICT, energie en chemie kennen eveneens veel bedrijven. Daarnaast zijn er binnen de sectoren juridische dienstverlening en consultancy een aantal grote spelers met aanzien. Verder is er met het VUMC en de ACTA een potentieel medisch cluster en is er door aanwezigheid van de onderwijsinstellingen een latent onderwijscluster aanwezig. Door deze clusters te vergroten en te versterken kan het economisch potentieel van de Zuidas verder groeien. Daartoe moeten bedrijven worden aangetrokken die binnen de clusters van de Zuidas passen. Om de aanwezige economische clusters op de Zuidas te vergroten en te versterken is het van belang de juiste verbindingen te leggen en bestaande verbindingen te intensifiëren. Daarbij gaat het om connecties tussen de bedrijven en instellingen die bij de clusters horen, tussen de sectoren onderling om expertise uit te wisselen en met de onderwijsinstellingen in het gebied.

Verbindingen per cluster Om de clusters te versterken kan het netwerk tussen de bedrijven worden versterkt. Daarbij moeten de volgende middelen worden ingezet: - kennis en ervaring delen op seminars en netwerkborrels - gezamenlijke faciliteiten - gezamenlijke promotiecampagne om de sector op de Zuidas neer te zetten en nieuwe bedrijven aan te trekken Op deze manier wordt het cluster sterker en daar kan de lokale economie van profiteren. Kanttekening bij dit verhaal is dat deze bedrijven elkaar tevens beconcurreren. Voor een succesvolle samenwerking zal dus goed moeten worden gekeken op welke vlakken die geschikt is. 014

Verbindingen tussen de clusters De individuele clusters kunnen tevens profiteren van onderlinge samenwerking. Een financieel adviseur kan samen met een jurist een trefzekere zakelijke deal voorbereiden voor een gedeelde opdrachtgever. De geografische nabijheid van een groot aantal verschillende bedrijven biedt talloze kansen voor onderlinge synergie. Middelen om deze verbinding te versterken zijn: - - -

kennis en ervaring delen op seminars en netwerkborrels gezamenlijke faciliteiten gezamenlijke acquisitie naar opdrach ten, met aanbod van een multidiscipli nair aantrekkelijk pakket

Verbindingen met het onderwijs Op de Zuidas zijn een aantal onderwijsinstellingen gevestigd: De VU, de Rietveldacademie, het Tinbergen instituut, de Duisenberg School of Finance en het Nicolaas Lyceum zijn enkele voorbeelden. De aanwezigheid van deze kennisinstituten biedt kansen op synergie. Bedrijven profiteren van de kennis bij deze instituten en de leerlingen kunnen praktijkervaring opdoen. Daarbij kan gedacht worden aan onderwijsprogramma’s en stages, maar leerlingen zouden eveneens hun huiswerkopdrachten kunnen doen voor bedrijven. Op die manier wordt het onderwijs voor hen betekenisvoller omdat ze direct kunnen oefenen met de praktijk. Maatregelen - kennis en ervaring delen op seminars en netwerkborrels - gezamenlijke faciliteiten - gezamenlijke promotiecampagne om de sector op de Zuidas neer te zetten en nieuwe bedrijven aan te trekken - gezamenlijke acquisitie naar opdrach ten, met aanbod van een multidiscipli nair aantrekkelijk pakket - samenwerking met onderwijsinstitu ten in de vorm van lezingen, stages en lesprogramma’s

Sta

tio

uid

Verbinding met de VU A1

Sta

tio

uid

Clusteren van gebouwen A1

Sta

tio

uid

International Switchboard Concept A1

Sta

tio

uid

Toekomstige situatie A1

Sta

tio

uid

Huidige situatie A1

015

INCLUSIVE SWITCHBOARD_ De komende jaren worden er 6000 woningen gebouwd op de Zuidas. Om een aantrekkelijk woonaanbod te bieden is het van belang te weten waar de regionale woningbehoeften liggen. Op die manier kan worden bepaald welke woningen gebouwd moeten worden. Amsterdam heeft te maken met een tekort op de woningmarkt, met name in het middensegment. Deze groep bestaat uit woningzoekenden die te veel verdienen voor een sociale huurwoning, maar te weinig verdienen voor een woning in de vrije sector. Daarnaast zorgen strengere hypotheekeisen en flexibelere arbeidscontracten ervoor dat het moelijker wordt om een woning te kopen. Voor internationale werknemers is het extra lastig om de woningmarkt te betreden, omdat ze die niet kennen, een tijdelijk contract hebben en geen wachttijd hebben opgebouwd voor een sociale huurwoning. Uit het rapport: ‘Wie kan er nog in de regio wonen?’, blijkt dat deze groep er het slechtst vanaf komt. Ze komen terecht in een ‘grijs circuit’ waar ze voor een vergelijkbare woning veel meer betalen dan de gemiddelde Nederlander. De Zuidas verslechtert hiermee zijn internationale positie tegenover andere grote steden die betere regelingen hebben voor deze groep (Stadsregio Amsterdam, 2011). Uit meerdere rapporten blijkt dat in de stadsregio Amsterdam de capaciteit achterblijft ten opzichte van de vraag. Sinds de crisis is de vraag naar huurwoningen toegenomen (Monitor Woningbouw, 2014).Voor een grote stad als Amsterdam is het cruciaal dat jongeren de mogelijkheid hebben om in de stad te wonen. Ze betekenen veel voor de economie, vormen een deel van het winkelend publiek en zorgen voor een opwaardering van de buurt. De trend is echter dat de jongvolwassene uit de stad trekt, vanwege de te hoge prijzen en de ontoegankelijkheid van de markt. Momenteel wordt er in Amsterdam ingezet op zelfbouw en particulier opdrachtgeverschap. Dit is op de Zuidas moeilijk inpasbaar omdat wordt gestreefd naar een woon-werk016

milieu met hoge dichtheden. Bovendien zijn de grondprijzen hoog waardoor er een financiële drempel bij de aanschaf van een kavel is. Toch zal de Zuidas moeten inspelen op de wens van mensen om zelf meer invloed en zeggenschap te krijgen over hun woning. Het is namelijk gebleken dat er steeds meer behoefte ontstaat om een woning te creëren die voldoet aan eigen wensen. De Zuidas kan zich internationaal onderscheiden door ruimte te bieden aan nieuwe woonvormen. Bijvoorbeeld flexibele woningen: door het uitbouwen en samenvoegen van studio’s kunnen woningen worden uitgebreid, zonder dat de prijs exponentieel stijgt of zonder dat bewoners moeten verhuizen naar andere gemeenten in de Metropoolregio Amsterdam zoals Almere of Zaandam.

Bepaalde groepen mensen willen het liefst in de buurt van gelijkgestemden wonen. Voor veel financiële centra heeft dit tot gevolg dat zich daar veel mensen uit de sector vestigen. Op die manier ontstaat de kans dat dit enclaves worden van mensen met hoge inkomens die weinig in contact staan met de rest van de stad. Kijkend naar het beeld van Amsterdam en de historie, past een dergelijke enclave niet bij de stad. Amsterdam wordt geroemd om haar platte sociale structuur en dat moet daarom worden nagestreefd op de Zuidas in de komende jaren. Een gebied waar ruimte is voor kantoren, maar waar ook de gewone Amsterdammer zich welkom voelt om te leven. Een inclusieve Zuidas kan een uniek financieel centrum worden dat zich onderscheidt van de andere financiële districten in de wereld. Zo blijft de Zuidas een product dat past bij Amsterdam.

http://www.uo.com

017

INCLUSIVE SWITCHBOARD_ De Zuidas wordt de plek voor de flexibele woning. Dit is dé manier om tegemoet te komen aan de groeiende wens van mensen om zelf invloed te hebben op hun woning en biedt kansen om een diverse groep te huisvesten. Flexibele wanden zorgen ervoor dat de woningen continue kunnen worden aangepast. De woning is daardoor geschikt voor rijk of arm en voor één persoon of een woongroep. Deze manier van bouwen vormt een concept dat woningbouw socialer, economisch interessanter en milieuvriendelijker maakt. Er kan concreet gedacht worden aan ruimtes waarin de binnenmuren te verschuiven zijn. Op die manier is een woning niet meer vast beschikbaar voor één doelgroep. Met deze flexibiliteit kan de ruimte het ene jaar geschikt zijn als atelier, het andere moment voor een gezin zonder kinderen en weer een jaar voor vier studenten. Dit maakt een omgeving waarin er geen homogeen patroon van bewoners ontstaat, maar juist een dynamisch geheel dat voor iedereen toegankelijk is, zonder dat de woning verbouwd of gesloopt hoeft te worden.

worden op kleine schaal flexibele woonprojecten uitgevoerd. Een voorbeeld daarvan is het Solids-concept dat in Amsterdam is opgezet door woningbouwcorporatie Stadgenoot. In deze visie wordt de Zuidas de plek waar het concept flexibel wonen verder wordt uitgebouwd en geautomatiseerd. Daarbij kan gedacht worden aan elektrisch bedienbare muren, waardoor de woning aan het inkomen, de smaak en de stemming van de bewoner kan worden aangepast, op ieder moment van de dag. De flexibele woning staat momenteel nog in de kinderschoenen, maar door ruimte te bieden aan experiment kan de flexibele woning het handelsmerk worden van de Zuidas. Daarbij is het belangrijk de samenwerking aan te gaan met de kennisinstituten voor woningbouw. Verder kan er een jaarlijkse prijsvraag worden uitgereikt voor een vernieuwend flexibel gebouw. Zodoende kan het fenomeen internationaal op de kaart worden gezet. Maatregelen - Voor alle woningbouw op de Zuidas is flexibiliteit het uitgangspunt - Voor ieder gebouw wordt een wed strijd uitgeschreven voor een flexibel bouwontwerp - Er is ruimte voor collectief particulier opdrachtgeverschap in hoge dichthe den

http://www.e-architect.co.uk

In Barcelona zijn er op kleine schaal flexibele woningen ontworpen. Het ‘Office and Housing Building in Balmes street’ van Ferrater Architects is een gebouw waarbij de indeling van de woonruimte aangepast kan worden aan wensen van verschillende bewoners. Zo valt te zien dat van een deel van de buitenruimte ook binnenruimte kan worden gemaakt en dat van een relatief open ruimte juist meer een gecompartimenteerde ruimte kan worden gemaakt. Daardoor kan dezelfde ruimte voldoen aan de woon- en werkbehoeften van verschillende gebruikers. Op dit moment 018

Flexibele muren

Functiemenging

Sta

tio

uid

International Switchboard Concept A1

Sta

tio

uid

Toekomstige situatie A1

Sta

tio

uid

Huidige situatie A1

019

CIRCULAR SWITCHBOARD_ Op de Zuidas gebeurt er op het gebied van duurzaamheid al behoorlijk veel. In 2015 is het district uitgeroepen tot duurzaamste toplocatie van Nederland. Dit resultaat is voornamelijk behaald doordat veel gebouwen op de Zuidas soms wel 20% energiezuiniger zijn dan het gemiddelde in Nederland. De Green Business Club is een organisatie op de Zuidas die zich inzet voor het realiseren van duurzame projecten. De organisatie richt zich op het bijeenbrengen van netwerken en het uitwisselen van kennis en ervaring. Op 12 maart 2015 is er door 24 bedrijven en organisaties op de Zuidas, waaronder ook de Green Business Club, een ambitieverklaring getekend waarin de verschillende partijen zich committeren aan een aantal doelstellingen op het gebied van verduurzaming. De rol van het bedrijfsleven op de Zuidas is erg belangrijk en haar doelstellingen moeten niet onderschat worden. De gemeente Amsterdam moet hier een ondersteunende rol spelen en tegelijkertijd het algemeen belang bewaken. Deze dubbelrol vormt dan ook een belangrijke uitdaging voor de gemeente. Bij de invulling van de circulaire economie wordt belangrijke positie gegeven aan de Green Business Club op de Zuidas. Dit samenwerkingsverband is namelijk een organisatie die voortkomt uit het bedrijfsleven zelf. De gemeente kan daarbij wel kennis leveren en faciliteren. Kennis die bijvoorbeeld is opgedaan in de wijk Buiksloterham. In deze wijk in Amsterdam Noord wordt veel geĂŤxperimenteerd met de circulaire economie. Door de Green Business Club in aanraking te brengen met de kennis die is opgedaan in die experimenten, kan de Zuidas ervaring opdoen. De club kan daarnaast zelf beslissen welke strategieĂŤn toepasbaar zijn op de Zuidas. Een tweede strategie is het opzetten van een wedstrijd voor jonge ondernemers die werken in de circulaire economie. Voor de wedstrijd wordt een locatie vrijgemaakt. De leden van de Green Business Club bedenken een opgave voor de locatie. Deze opgave moet passen bij de Zuidas zelf. Vervolgens pitchen 020

de jonge ondernemers een oplossing die via een tool voor crowdfunding geld moeten ophalen. Degene die het meeste geld ophaalt mag het project uitvoeren.

Maatregelen - De Green Business Club ondersteu- nen en voorzien van kennis - Wedstrijd voor het starten van een initiatief binnen de circulaire economie

Sta

tio

uid

Ruimte creeeren voor een circulair experiment

Sta

tio

uid

Green Business Club A1

Sta

tio

uid

International Switchboard Concept A1

Sta

tio

uid

Toekomstige situatie A1

Sta

tio

uid

Huidige situatie A1

021

GREEN SWITCHBOARD_ Groen in de openbare ruimte is een belangrijk element om een woonwijk of werkomgeving aantrekkelijk, levendig en leefbaar te maken. Daarom wordt groen gezien als een belangrijke vestigingsfactor voor bewoners en bedrijven (gemeente Amsterdam, 2015). Met de huidige klimaatverandering is groen en water in het gebruik van de openbare ruimte een handige manier om met deze ontwikkeling om te gaan.

de participatiesamenleving) met groen aan de slag te gaan in de directe omgeving. Groene netwerken of groene corridors: hierbij is het doel een groene infrastructuur door de stad aan te leggen zodat stedelijke groene ruimtes effectiever met elkaar gelinkt worden. Hierdoor kan er een allesomvattend stedelijk ecosysteem worden gecreëerd dat zorgt voor meer biodiversiteit.

De volgende trends zijn zichtbaar: Groene daken en groene muren: zorgen voor zowel een aantrekkelijkere leefomgeving als een verbeterde isolatie tegen zomerhitte en winterkoude. Daarnaast dragen groene daken bij aan de waterbufferingscapaciteit, verbetering van de luchtkwaliteit en vergroting van de biodiversiteit. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen verschillende soorten groene invulling: sedum, gras, tuinen en speelveldeb. Ieder groen dak bestaat uit ten minste drie lagen : een wortelkerende laag, een grondlaag en de beplanting.

http://www.flickr.com http://www.flickr.com

Met Urban Farming wordt het produceren van voedsel teruggebracht naar de stad. Dit kunnen bewoners individueel of collectief doen. Vertical farming is in lijn met de groene wanden en urban farming. Het creëren van landbouw op wolkenkrabbers doormiddel van bijvoorbeeld groene daken. Een andere trend is ‘guerilla gardening’, waarbij burgers uit eigen beweging en zonder toestemming de openbare ruimte volplanten. Over het algemeen geldt dat het groen, de aanleg en het onderhoud steeds dichter bij de burger komt te staan. Veel gemeenten stimuleren hun inwoners om zelf (in lijn met 022

Parken worden in Amsterdam steeds populairder. Investeringen in parken resulteren dan ook vaak in een aantrekkelijkere omgeving en hebben een positieve invloed op de vestigingsfactor van bewoners en bedrijven. Waterelementen, speelplekken(tuinen) en kunstwerken: dit zijn elementen die al heel lang meegaan en veelvuldig zichtbaar zijn in de openbare ruimte en een aantrekkelijke en leefbare omgeving creëren.

http://www.flickr.com

023

GREEN SWITCHBOARD_ Een aantal van deze trends komt op de Zuidas terug in de herwaardering van de Almatuin. Hier was voorheen plek voor schooltuintjes, natuur en ontspanning. Daarnaast gebruikten wetenschappers de tuin voor innovatief onderzoek naar de invloed van groen op de gezondheid. In februari is er echter op een gedeelte van de tuin een parkeerterrein aangelegd. Om het overgebleven gebied zo groen mogelijk te maken is er een “Hedgefund” opgericht. Met dit fonds kan er worden geïnvesteerd in een heg die langs het parkeerterrein wordt gepland, zodat de tuin haar bijzondere, natuurlijke sfeer terugkrijgt. Deze heg zal de auto’s verbergen en bovendien zal zo de tuin het hele jaar groen zijn. Al voor €5,- is het mogelijk om een aandeel te kopen in de heg van 10 centimeter. Bij aankopen langer dan een meter ontvangt de koper een waardebewijs voor een investering in een groene en gezonde toekomst voor iedereen. Naast het Beatrixpark is er nog maar weinig ruimte over voor groen op de Zuidas. Er moet daarom ingezet worden op de verbindingen waar voetgangers en fietsers gebruik van maken. Daarmee wordt het straatbeeld van de Zuidas een stuk groener. Het creëren van een gezonde en groene omgeving vergroot de leefbaarheid op de Zuidas. Er zijn nog voldoende locaties mogelijk om het gebied te vergroenen. Dit kan met name langs de verbindingen voor langzaam verkeer, met tijdelijke invulling en op de daken. Bij de invulling van het groen speelt niet alleen de gemeente een rol maar eveneens de netwerken van bewoners en werkenden op de Zuidas. Langs de verbindingen Op straatniveau is er op de Zuidas weinig ruimte voor groen geprogrammeerd. Door de beperkte ruimte moet er ingezet worden op pocket parken en verticaal groen. Pocket parken zijn kleine ruimten in de stad die worden vergroend. Een bankje en één of twee perkjes is al voldoende om de ruimte te vergroenen en aantrekkelijker te maken, mits dit goed wordt onderhouden. Verticaal groen is het slim gebruik maken van de wanden. In 024

plaats van bomen te planten is het tevens mogelijk om het gebied groener te maken door de muren te beplanten. Tijdelijke invulling Op de Zuidas liggen nog een aantal plekken braak. Deze zouden tijdelijk kunnen worden ingevuld door ze in te zaaien samen met de bewoners en werkenden. Een kleurrijk bloemenveld is nog altijd aantrekkelijker dan een grijze zandvlakte. Op het dak Op de Zuidas zijn voldoende daken die groen gemaakt kunnen worden. Daardoor wordt het uitzicht vanuit de torens een stuk aantrekkelijker en bovendien vangen groene daken regenwater op en isoleren ze het gebouw tegen warmte. Ingrepen op de daken zijn simpele gazons, maar ook een stadsboerderij zoals op het dak van Zuidpark, bedrijfsverzamelgebouw op enkele kilometers van de Zuidas. Op het dakpark worden groenten verbouwd en kan worden geluncht. Beheer Het beheer van groen hoeft niet per definitie door de gemeente uitgevoerd te worden. Collectieven voor Urban Farming, kunnen de ruimte krijgen om groenten en fruit te verbouwen op braakliggende terreinen of aan de verticale muren. Daarnaast kan de Green Business Club worden betrokken bij het vergroenen van de Zuidas. De mogelijkheid bestaat daarnaast dat de gemeente plekken aanwijst waar guerrila gardeners straattegels mogen vervangen door groen. Maatregelen - Groenere verbindingen door aanleg van pocketparken en groene wanden - Groene daken - Braakliggende terreinen met tijdelijk groen - Vergroenen van delen van het Zuidasdok die niet bebouwd mogen worden en ook niet zijn gereser veerd voor openbaar vervoer - Het beheer meer bij de burger leggen door het toestaan van urban farming en guerrila gardening.

Sta

tio

uid

Ruimte voor Urban Farming A1

Sta

tio

uid

Groene wanden en daken A1

Sta

tio

uid

International Switchboard Concept A1

Sta

tio

uid

Toekomstige situatie

Sta

tio

uid

Huidige situatie A1

025

VIBRANT SWITCHBOARD_ In studies van het Planbureau van de leefomgeving zijn een aantal trends te zien, waaronder de sterke vergrijzing en groei van het aantal inwoners en werkgelegenheid in de Randstad. Daarnaast is te zien dat specialiseerde horeca groeit. Nieuwe en exotische gerechten of drankjes worden gewaardeerd. Op het gebied van de ruimtelijke vormgeving bestaat de trend van de afgelopen decennia waar de auto een grote rol heeft en er steeds hoger wordt gebouwd, zoals op de Zuidas. Een tegenstroming, die de ruimtelijke structuren van voor het autotijdperk prijst, is steeds meer terug te zien (meer hierover zie o.a. Jan Gehl). In deze stroming wordt vooral naar de voetganger gekeken en hoe deze de ruimte ervaart en zich verplaatst. .

026

http://www.flickr.com

027

VIBRANT SWITCHBOARD_ De huidige Zuidas is te herkennen aan de eentonigheid aan functies (vooral kantoren), gebouwen met een gevarieerde architectuur waarvan de meeste hoogbouw en vooralsnog weinig diversiteit aan gebruikers. Vrijwel alleen de werknemers van de bedrijven op de Zuidas maken gebruik van het gebied. Gedurende de werktijden gebruikt een aantal van hen de horecagelegenheden op het Zuidplein. Een ander deel komt het kantoor niet eens uit en luncht in de kantine. Buiten kantooruren is het gebied erg leeg. Daarnaast zijn omwonenden niet snel geneigd om er te komen gezien het gebrek aan publiekstrekkers. De gemeente heeft de ambitie om meer diversiteit te creëren en het aantrekkelijk te maken voor verschillende gebruikers. Dat betekent dat er in de openbare ruimte gelegenheid moet zijn om te verblijven. Hierbij dient gedacht te worden aan een aantrekkelijke omgeving en vooral een reden om te stoppen, te zitten en te kijken. Daarvoor dienen functies aanwezig te zijn zoals winkels en horeca. Het warme gevoel dat een historische binnenstad kent, maar dan in een modern jasje. De horeca toont steeds meer creativiteit aan producten, hoogwaardige restaurants met exclusieve gerechten en in de Zuidas zou dit een prominentere plek kunnen krijgen. Specialiteiten van een onderneming kunnen zich onderscheiden en mensen vanuit diverse omstreken aantrekken. Wederom is diversiteit een sleutelwoord, een breed aanbod met diverse wereldkeukens. Verder moeten er naast hoogwaardige restaurants ook betaalbare zaken komen voor doelgroepen met lagere inkomens, zoals studenten. Mede door de relatief lage aanbod aan winkels en horeca, hebben omwonenden niet gauw de neiging om het gebied te bezoeken. Het blijkt echter ook lastig voor ondernemers om zich er te vestigen. Dit komt door de grote vloeroppervlaktes van de winkelruimten. Vraag naar kleine winkelruimte in de Zuidas is er wel. Door regulaties voor kleine ondernemers te versoepelen en het stimuleren van eigenaren om de plinten te verhuren en te 028

verkleinen, wordt getracht meer gezelligheid op straatniveau te creëren. Daarbij kunnen winkeliers zich verenigen in coöperaties om zodoende gezamenlijk een pand te huren. Die panden kunnen verder worden gecompartimentaliseerd met flexibele wanden. Op die manier wordt een leeg winkelpand een verzameling van kleine zaakjes die als één bedrijf het pand huren. Evenementen kunnen de bekendheid van de Zuidas versterken. Een veelzijdigheid van deze functies is van groot belang om mensen van verschillende leeftijden aan te trekken. Een publiekstrekker zou, in combinatie met horecagelegenheden, kunnen zorgen voor meer leven op straat in het weekend. Ook markten en andere activiteiten, of festivals georganiseerd door de Vrije Universiteit, zijn mogelijkheden om de Zuidas als recreatieve locatie op te kaart te zetten. Maatregelen

Ruimte voor kleinschalige winkels die een de grote vloeroppervlakte op de Zuidas delen Coöperaties opzetten om het delen van ruimten te bevorderen Publiekstrekkers: film, glijbaan door gebouw, tentoonstellingen Op de daken of hoge verdiepingen : parken, schaatsbaan, zwembad met bar, abseilen

- Ruimte voor kleinschalige winkels die een de grote vloeroppervlakte op

Zwembaden op daken, glijbanen door gebouwen

Sta

tio

uid

International Switchboard Concept A1

Sta

tio

uid

Toekomstige situatie A1

Sta

tio

uid

Huidige situatie A1

029

CONCLUSIE_ Voor de Zuidas, die in 2030 echt een onderdeel van de stad moet worden, zoals het huidige Oost, West, Zuid en sinds enkele jaren Noord, zal er gezocht moeten worden naar verbinding en flexibiliteit. Verbindingen zorgen ervoor dat de gebruikers op de Zuidas in een omgeving rondlopen die hen biedt wat zij zoeken, maar verbindingen zorgen er ook voor dat de Zuidas een internationaal knooppunt blijft binnen Nederland. Het is van belang dat de verbindingen binnen en tussen verschillende clusters op de Zuidas worden versterkt en vergroot, zodat het economisch potentieel van de Zuidas kan blijven groeien. Daarnaast vergroot dit de kans op innovatie, waarmee Nederland en de Zuidas zich beter op de kaart kunnen zetten. Verder zal het meerwaarde voor de Zuidas cre毛ren als er wordt ge茂nvesteerd in groene verbindingen. Dit betekent dat er op straat meer groen is. Dit betekent 贸贸k dat er vanuit gebouwen en hoge kantoren meer verbinding met groen gemaakt moet worden. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het aanleggen van groene daken. Als het beheer van het groen bij de gebruikers komt te liggen, dan wordt de kans om een hoogwaardigere groenstructuur te verkrijgen waarvoor mensen een verantwoordelijkheid voor voelen vergroot. Deze verantwoordelijkheid zal ook naar bedrijven op de Zuidas moeten worden geschoven, aangezien dit de grootste partijen zijn. Om dat te bewerkstelligen zouden bedrijven moeten worden gevraagd om zelf te investeren in de groenstructuur over een langere periode. Uiteindelijk is het ook van belang dat de Zuidas flexibel is richting de toekomst. Zoals het centrum van Amsterdam zich telkens opnieuw uitvindt, kan ook de Zuidas een plek worden die een andere rol aanneemt als de situatie daarom vraagt. Dit maakt toekomstvisie voor de Zuidas een duurzaam plan. Door flexibele woningen te verwezenlijken komt er op de Zuidas ruimte voor een grote groep verschillende gebruikers en bewoners. Dit bevordert een platte sociale structuur waar Amsterdam 030

bekend om staat. Om die diversiteit een plek te geven, kunnen er voor ondernemers plinten, maar ook bovenverdiepingen, worden gerealiseerd die in kleine eenheden zijn af te nemen. Op die manier ontstaat er een diversiteit op de Zuidas, niet alleen in wonen maar ook in winkelaanbod en voorzieningen, zodat er door de tijd heen verschillende gebruiksfuncties kunnen bestaan. Op die manier kan ervoor gezorgd worden dat er altijd mensen op straat zijn en dat de Zuidas levendig wordt 7 dagen per week, 12 uur lang. Dat is een Zuidas waar Amsterdam in 2030 meerwaarde uit haalt en waar Amsterdammers meerwaarde aan kunnen toe voegen.

ati

031

GERAADPLEEGDE LITERATUUR_ Boelhouwer, P. (2013) Trends op de Woningmarkt. Delft: TU Delft Kerste, R. & Muizer, A. (2001) Regionale clusters nader bekeken. Zoetermeer: EIM PBL (2014) Leegstand winkels en kantoren neemt verder toe. http://www.pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/ leegstand-winkels-en-kantoren-neemt-verder-toe (geraadpleegd 31 maart 2015). Porter, M. (1990) The Competitive Advantage of Nations. New York: The Free Press RIGO (2010) Woningbehoefte en groeipotentie in Amsterdam. Amsterdam: RIGO Research en Advies BV Schneider, T. en Till, J. (2005) Flexible Housing: opportunities and limits. Architectural Research Quarterly, vol. 9 no. 2, pp. 157-166 Stadsdeel Zuid(2015) Zuidas. Gemeente Amsterdam: Amsterdam Stadsregio Amsterdam (2011) Wie kan er nog in de regio wonen? De weg naar balans tussen vraag en aanbod op de regionale woningmarkt Amsterdam. Amsterdam: Stadsregio Amsterdam The Korea Times http://www.koreatimesus.com/seoul-to-adopt-urban-agriculture-by-introducing-vertical-farms/ Waheed, W.A. (2014) Private commissioning in Amsterdam. Delft: TU Delft

031

033