Plan estratexico eei galicia by MJ PT

SERVIZO PARA A ELABORACIÓN DUN PLAN EXTRATÉXICO GALEGO DE XESTIÓN DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS E PARA O DESENVOLVEMENTO DUN SISTEMA ESTANDARIZADO DE ANÁLISE DE RISCOS PARA AS ESPECIES EXÓTICAS EN GALICIA

PLAN EXTRATÉXICO GALEGO DE XESTIÓN DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS E PARA O DESENVOLVEMENTO DUN SISTEMA ESTANDARIZADO DE ANÁLISE DE RISCOS PARA AS ESPECIES EXÓTICAS EN GALICIA 2012

ELABORACIÓN E REDACCIÓN: Grupo Especialista en Invasiones Biológicas (GEIB): Laura Capdevila-Argüelles, Bernardo Zilletti y Víctor Ángel Suárez Álvarez. DESEÑO E MAQUETACIÓN: Grupo Especialista en Invasiones Biológicas (GEIB): Laura Capdevila-Argüelles, Bernardo Zilletti y Víctor Ángel Suárez Álvarez. COLABORADORES: Paula Otero Omil y Vitoriano Rivas Iglesias.

Tarifa 7 Navatejera 24193 León  geib.uc@gmail.com  http://geib.blogspot.com

ÍNDICE Presentación Resumo executivo Capítulo I. Antecedentes Introdución e conceptos empregados Estratexia, misión e obxectivos Situación das EEI na Comunidade Autónoma de Galicia Marco normativo sobre especies exóticas invasoras Capítulo II. Análise de riscos Consideracións xerais e estándares técnicos das metodoloxías de AR Proposta de análise de riscos Casos de proba Capítulo III. Proposta de categorización de especies para Galicia Capítulo IV. Especies invasoras de alto impacto sobre a biodiversidade en Galicia EEI de alto impacto sobre a biodiversidade en Galicia EEI de maior impacto rexistradas nas áreas naturaies protexidas Capítulo V. Proposta de accións prioritarias estratéxicas e resultados esperados Accións prioritarias xerais e resultados esperados Accións prioritarias en zonas de alto valor ecolóxico Capítulo VI. Accións estratéxicas transversais Normativa Desenvolvemento de capacidades Coordinación Divulgación e comunicación Coñecemento e información Bibliografía Agradecementos Acrónimos, siglas e abreviaturas Anexo 1. Mapas iniciais de distribución das EEI presentes en Galicia

páx. 4 páx.5 páx.6 páx.7 páx.12 páx.14 páx.23 páx.42 páx.43 páx.49 páx.75 páx.156 páx.163 páx.163 páx.166 páx.190 páx.191 páx.208 páx.216 páx.217 páx.218 páx.219 páx.220 páx.221 páx.224 páx.228 páx.228 páx.229

Figura 1. Arctotheca calendula. (Foto: GEIB).

PRESENTACIÓN

RESUMO EXECUTIVO Na actualidade a diversidade biolóxica está sometida a presións de orixe antrópica de intensidade crecente que actúan como factores de cambio a nivel global. Entre elas, as invasións biolóxicas constitúen unha das principais ameazas, influíndo negativamente tanto por si mesmas como en combinación con outros factores do cambio global. Unha xestión eficaz das EEI precisa de liñas de actuación claras e estruturadas de acordo cunha formulación estratéxica en conformidade coa normativa e directrices internacionais e nacionais na materia. Acorde co espuesto, se plantena os seguintes obxectivos para o presente documento: A) Obxectivo xeral: Minimizar o risco que supón a presenza de EEI para a biodiversidade, a saúde e a economía na Comunidade Autónoma de Galicia e reducir os impactos negativos causados polas mesmas. B) Obxectivos específicos: sentar as bases necesarias para 1) Determinar os roles e as responsabilidades nos seo da Administración da Comunidade Autónoma de Galicia e das súas diferentes Consellerías (a nivel central e provincial) e organismos asociados, respecto os obxectivos estratéxicos, liñas estratéxicas e actuacións sinaladas; 2) Previr a introdución, establecemento e/ou dispersión de EEI, minimizando o risco asociado ás mesmas; 3) Detetar e reducir o risco de introdución, establecemento e/ou dispersión de EEI.; 4) Establecer programas de contención, control e/ou erradicación de poboacións de EEI, de forma que se minimicen ou se eliminen o seus impactos negativos, favorecendo a posterior recuperación dos ecosistemas; 5) Rehabilitar e restaurar os ecosistemas danados pola presenza de EEI, devolvéndoos na medida do posible o seu estado anterior. Preséntase a situación de partida xeral das especies exóticas invasoras na Comunidade Autónoma de Galicia e a presión das mesmas sobre o territorio, así como el punto de partida respecto á presenza de especies exóticas invasoras nos espazos protexidos de Galicia. Seguidamente faise unha recompilación da normativa relacionada con este tema, tanto a nivel internacional, como europeo, nacional e autonómico. Un apartado importante do presente Plan es el desenvolvemento dun sistema estandarizado de análise de riscos para plantas, especies acuáticas e vertebrados, por ser estes grupos os de maior presenza en Galicia. Os citados protocolos de análise de riscos foron testados nun número determinado de especies, incluíndose neste documento 25 casos de proba. O seguiente punto é o establecemento dun listado por categorías das especies exóticas invasoras presentes en Galicia (I1: mostra un comportamento manifestamente invasor, perigoso para os ecosistemas naturais e semi-naturais, aínda que a súa difusión sexa local; I2: mostra un comportamento invasor constatado, podendo chegar a converterse nun perigo real aínda que no momento actual non o sexa, por ser a súa presenza ocasional; I3: ten un comportamiento invasor claro, pero no presente só invade medios moi antropizados (principalmente, taxóns ruderaies e viarios); PI: non mostra no momento actual un comportamento invasor manifesto, pero a literatura predí que poida chegar a mostralo se non se toman as medidas adecuadas para previr a súa expansión; IN: EEI non presentes en Galicia, pero con posibilidade real de chegada á Comunidade Autónoma, debido á proximidade xeográfica de outras zonas invadidas, requerimentos de hábitat, etc. Non obstante, é de sinalar que a ausencia dunha cita dun determinado taxón nesta categoría non é sinónimo de que non poida chegar, establecerse e volverse invasor nesta Comunidade; D: descoñécese), así como unha selección daquelas con maior impacto na Comunidade Autónoma. Os últimos apartados conforman a parte máis executable do Plan, pois son un conxunto de accións prioritarias estratéxicas a seguir cos resultados esperados, separadas en xerais, accións en zonas de alto valor ecolóxico e accións transversais.

Este traballo pretende ser unha ferramenta de axuda para emprender accións eficaces, coordinadas ey estructuradas de cara a protexer e preservar os valores naturais e sociais de Galicia.

I. ANTECEDENTES

Táboa de contidos: I.1 Introducción e conceptos empregados

páx.7

I.2 Estratexia, misióne obxectivos  Misión  Obxectivos e estratexias  Accións

páx.12 páx.12 páx.12 páx.13

I.3 Situación das EEI na Comunidade Autónoma de Galicia  Especies incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras presentes en Galicia

páx.14

  

páx.15 Especies cualificadas como exóticas invasoras en Galicia non incluidas no RD 1628/2011 páx.16 Presión sobre o territorio páx.17 Punto de partida respecto á presenza de EEI consideradas invasoras en Galicia, en espazos protexidos páx.18

I.4. Marco normativo sobre EEI  Marco normativo internacional  Marco normativo europeo  Marco normativo estatal  Marco normativo autonómico

páx.23 páx.23 páx.26 páx.28 páx.36

I.1. INTRODUCIÓN E CONCEPTOS EMPREGADOS Na actualidade a diversidade biolóxica está sometida a presións de orixe antrópica de intensidade crecente que actúan como factores de cambio a nivel global. Entre elas, as invasións biolóxicas constitúen unha das principais ameazas, influíndo negativamente tanto por si mesmas como en combinación con outros factores do cambio global (como por exemplo os cambios no uso do solo, o cambio climático, etc). De feito, as Especies Exóticas (en diante EEI) son consideradas como un dos cinco factores principais do cambio global dos ecosistemas pola Avaliación dos Ecosistemas do Milenio, e destacan, xunto co cambio climático, por ser as dúas máis difíciles de reverter. Durante miles de anos o ser humano introduciu especies de plantas e animais en novas áreas. Non obstante, facilitado polo fenómeno da globalización do comercio e coa mellora nos medios de transporte, un número cada vez máis elevado de especies, transportadas de forma voluntaria ou accidental, superan barreiras xeográficas que non poderían salvar cos seus propios medios. Moitas das introducións fracasan e tan só un pequeno número de especies chega a establecerse no novo medio. Delas aínda son menos as que se volven invasoras, pero cando iso acontece os seus impactos poden ser de gran magnitude. As EEI actúan como un axente de cambio e ameaza da diversidade nativa afectando ás especies, hábitats e ecosistemas, e podendo xerar tamén importantes impactos negativos sobre a economía e a sanidade. Malia a escasa percepción humana das invasións biolóxicas como factor de risco biolóxico ( moitas delas prodúcense de xeito inadvertido e cuns impactos iniciais limitados ou que tan só se manifestan tras un período de latencia máis ou menos prolongado), a introdución das especies exóticas é recoñecida como unha das principais ameazas para a supervivencia e integridade xenética das especies nativas en todo o mundo. As EEI poden competir coas autóctonas para os recursos tróficos e polo espazo, depredar sobre elas, tranferir axentes patóxenos, alterala estructura e composición das comunidades bióticas, do habitat e incluso producir cambios no medio físico. Non obstante, a extinción de especies, a disrupción do habitat e a homoxenización da biodiversidade nativa, tan só constitúen algunhas das consecuencias provocadas pola introdución das EEI. As invasións biolóxicas levan emparelladas tamén importantes perxuicios económicos derivados da perda de funcións do capital natural ( función soporte para a vida) e pola consecuencia das funcións para os humanos ou dende unha perspectiva meramente utilitarista, dos valores do uso dos ecosistemas. Engádese a isto os gastos xerados pola xestión das EEI. Segundo unha recente análise do impacto económico de 125 EEI en Europa (Kettunen et al. 2008), estímase que o custo real derivado dos danos e a loita contra as mesmas acadan os 9.600 millons de euros ó ano. Sen embargo, o impacto económico potencial é moi superior chegando ós 12.700 millóns de euros ó ano ( aproximadamente uns 24.000 € por minuto). Esta cifra, segundo indican os propios autores, débese considerar unha subestima da realidade, xa que está extrapolada só dun limitado número das EEI. Por outra banda, as EEI poden actuar como vector de enfermidades e parásitos ou ser elas mesmas axentes patóxenos, agresivas e/ou tóxicas constituindo un risco, non só para a saúde animal e vexetal senón tamén para a humana. Queda patente, polo tanto que a resiliencia da biodiversidade e do socio-ecosistema son estrictamente dependentes, e que combater as EEI

Figura 2. Invasión de Helichrysum petiolare na illa de Tambo. (Foto: GEIB).

previndo a súa expansión, é ademais dunha prioridade medioambiental, unha cuestión de desenvolvemento sostible. O elevado número de especies exóticas e invasoras documentado recentemente en Europa e as súas tendencias, fan presumir que a taxa de invasións creza no tempo e no espazo afectando a novos ecosistemas e rexións xeográficas. Esta afirmación fundaméntase ademais en que é probable que moitas das especies exóticas , invasoras ou con potencial invasor, introducidas, aínda non se detectaran ou recoñeceran, e no que os elementos primarios (vías de entrada e vectores) relacionados coa globalización implicados na transferencia de especies, atópanse en pleno incremento creando oportunidades para o movemento de especies. Dende a perspectiva da xestión é amplamente aceptado a nivel político e científico o “Enfoque xerárquico en tres etapas” establécense as bases para actuar fronte as invasións biolóxicas: 1. Previr a entrada dunha EEI como mellor opción de xestión en canto máis rendible económicamente e máis compatible dende o punto de vista medioambiental. 2. Detectar de forma temperá as invasións incipentes ou en EEI recén introducidas actuando de seguido (preferiblemente coa erradicación) para impedir o seu establecemento. 3. Cando a erradicación non sexa factible, conter as EEI establecidas para evitar a súa dispersión ou, se isto falla, minimizar os seus impactos mediante medidas de control. Non obstante, malia o consenso xeral sobre este principio, as medidas de prevención seguen sendo pouco efectivas e estan pouco desenvolvidas. Pola contra, gran parte do esforzo dirixíuse cara a aquelas EEI xa establecidas, levando a cabo campañas de control puntuais, dirixidas a especies concretas, e case exclusivamente naqueles lugares onde crean maiores impactos. Pero, malia que os éxitos obtidos nalgunha campaña de erradicación, a irreversibilidade de moitas invasións pon énfase na importancia da prevención e de medidas que respondan a unha visión estratéxica (que non táctica) do problema. Isto é quizais debido á escasa capacidade de percibir as EEI como un factor en risco, pois en xeral as consecuencias dunha invasión non son inmediatamente manifestas senón que aparecen só tras un certo período de tempo ( período de latencia). Non obstante, isto non pode servir de escusa para atrasar a implantación de medidas de prevención, sobre todo se se teñen en conta as vantaxes desta sobre a mitigación (ver Táboa 1) e sen prexuízo da súa aplicación tras a entrada dunha EEI. Táboa 1. Vantaxes da prevención sobre a mitigación. PREVENCION

MITIGACION

É propia dunha aproximación proactiva e dunha visión estratéxica. É a forma máis eficiente, económica e ecocompatible de facer fronte ó problema, porque evita a entrada dunha especie e os seus impactos directos e indirectos.

É propia dunha aproximación reactiva e dunha visión táctica. Unha EEI pode pasar desapercibida polo longo tempo de latencia, polo seu carácter críptico, etc.

Pódese aplicar a vías de entrada e vectores impedindo a entrada da especie diana e non. A prevención ben realizada pode chegar a unha eficacia de preto do 100%. Ten custos menos elevados dos danos derivados dunha invasión.

É dependente dos recursos humanos, económicos e materiais á hora de establecer prioridades fronte ás EEI. Só se pode dirixir cara a especies concretas. A erradicación é eficaz só nas primeiras fases dunha invasión. O control non elimina o problema. Ten custos elevados. Só se pode dirixir cara a especies concretas.

Unha xestión eficaz das EEI precisa de liñas de actuación claras e estructuradas dacordo cun plantexamento estratéxico en conformidade coa normativa e directrices internacionais e nacionais na materia. Recollendo a normativa e recomendacións internacionais promulgadas nos últimos anos, a LEI 42/2007 do 13 de decembro do Patrimonio Natural e da Biodiversidade, céntrase na crecente problemática das especies invasoras e establece no seu capítulo terceiro do Título III “Prevención e control das especies exóticas invasoras” unha serie de medidas para reducir o seu impacto sobre a biodiversidade nativa. Entre elas, establece que as Administracións

Públicas deberanse dotar de ferramentas para diagnosticar o estado de conservación do patrimonio natural e da biodiversidade así como detectar as causas que determinen os seus cambios co obxectivo de deseñar medidas para asegurar a súa conservación e o uso sostible dos recursos naturais.Así mesmo establece que as Administracións (Estatal e Autonómicas) elaborarán estratexias que conteñan as directrices de xestión, control e posible erradicación das especies do Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, outorgando prioridade a aquelas especies que supoñan un mayor risco para a conservación da fauna, flora ou habitats autóctonos ameazados, con particular atención á biodiversidade insular. Se por unha banda é necesario desenvolver medidas de prevención orientadas a excluir ás EEI co obxectivo de impedir a priori a súa entrada e interceptalas antes de que cheguen ao seu destino, evitando e/ou minimizando o risco de introducións indesexadas, por outro é indispensable dispoñer de ferramentas que faciliten a toma de decisións para priorizar accións e recursos económicos orientados ao control e manexo das devanditas especies. Por outra parte, o artigo 44.3 da Lei 9/2001 do 21 de agosto, de conservación da natureza, establece que adoptaránse as medidas precisas para regular a introdución e a proliferación incontrolada no medio natural de especies distintas ás autóctonas, en especial cando poidan competir con estas e alterar a súa pureza xenética ou os seus equilibrios e dinámica ecolóxica. En resposta á necesidade de implementar a normativa e elaborar estratexias de xestión que aborden o problema de forma racional, formúlase a necesidade de dispoñer dunha ferramenta que facilite tanto a toma de decisións como o establecemento de prioridades de acción. Neste contexto, os procesos de Análise de Riscos (AR) adquiren un papel fundamental. Os AR constitúen unha ferramenta que pode servir para: predicir si é probable ou non que unha determinada especie se converta en invasora e clasificar o risco segundo a súa importancia relativa; clasificar e valorar especies invasoras coñecidas ou que se sospeita que poderían coverterse en invasoras; avaliar o posible impacto que estas especies terían se se establecesen; xustificar a exclusión de especies invasoras; determinar se se deben tomar medidas e, nese caso, de que tipo; contribuir a establecer prioridades para optimizar o tempo e os fondos, sobre todo cando hai varias especies que representan unha ameaza; obter e reforzar o apoio do público, así como os fondos necesarios para implementar a exclusión ou a erradicación; clasificar as posibles vías de entrada segundo a súa importancia relativa. O seu emprego, amplamente difundido naqueles países máis severamente afectados polas EEI ( por exemplo, Australia, Nova Zelandia, Sudáfrica), gañou importancia en Europa en tempos recentes, e algúns países xa empezaron a regulamentar o movemento e a introdución de especies sobre a base desta ferramenta. O Enfoque de Precaución (CBD 2002)1 brinda as bases para utilizar ferramentas de Análise de Riscos (AR) como alicerce da toma de decisións acerca das introducións, actividades e estratexias de control.Os procesos de AR teñen un papel fundamental na avaliación de cuestións medioambientais relativas ás especies exóticas introducidas, e son o centro da formulación das políticas sobre introdución de especies. O seu uso proporciona a xustificación e o apoio que necesitan as accións que cómpre que se leven a cabo, asegurando que os recursos se empreguen en evitar maiores riscos e impedindo que se tomen decisións precipitadas “ a medida que o problema vai xurdindo”.

1 Principio de orientación 1: Enfoque de precaución (CBD 2002). Posto que non se poden predecir as vías e os impactos das EEI sobre a diversidade biolóxica, os esforzos por identificar e impedir introducións intencionais, así como as decisións relativas a introducións non intencionais, deberanse basear no enfoque de precaución, en particular con referencia á análise de riscos, de conformidade cos principios de orientación que seguen. O enfoque de precaución é o establecido no principio 15 da Declaración de Río sobre o Medio Ambiente e o Desenvolvemento, de 1992 (Conferencia das Nacións Unidas sobre o medio ambiente e o desenvolvemento, 1992), e no preámbulo do Convenio sobre a Diversidade Biolóxica (CBD, 1992). O enfoque de precaución deberíase aplicar tamén a examinar ás medidas de erradicación, contención e control na relación coas especies exóticas que se estableceron. A falta de certeza científica acerca das diversas consecuencias dunha invasión non debería utilizarse como unha razón para aprazar ou para non adoptar medidas axeitadas de erradicación, contención e control.

O seu emprego ponse de relevo polo Convenio sobre Diversidade Biolóxica tamén a través da resolución VI/23 no seu Principio Reitor 7: Control de fronteiras e medidas de corentena onde nos puntos 3 e 4 establece que: 1. Os Estados deberán considerar a posta en marcha de medidas de control axeitadas para controlar a introdución de especies exóticas invasoras dentro do Estado segundo a lexislación nacional e as políticas pertinentes, cando existan. 2. Estas medidas deberán estar baseadas nunha análise de riscos das ameazas resultantes da presenza das especies exóticas así como das súas vías de entrada potenciais. As autoridades e axencias gubernamentais deberán ser reforzadas e ampliadas cando sexa necesario, e deberán formar persoal para que desenvolva estas medidas. Os sistemas de deteción rápida así como a coordinación rexional e internacional, son esenciais para a prevención de novas introducións. Así mesmo, a Estratexia Europea sobre Especies Exóticas Invasoras resalta a importancia dos AR como ferramenta de Prevención á hora de regulamentar as introducións intencionais e minimizar o risco de introducións accidentais ou non autorizadas de especies exóticas que poden ou poderían chegar a ser invasoras. O seu emprego constitúe o cimento básico para a elaboración dos listados de EEI. O valor preventivo desta ferramenta e a necesidade do seu emprego recóllese tamén na normativa Española. O Artigo 6 do Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, polo que se regula o Listado e Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, establece que os AR se utilizarán para a) propoñer a súa inclusión no Catálogo e que poderá ser utilizado para determinar a estratexia de xestión e posible erradicación, e b) selecionar especies exóticas na restauración de obras públicas e nos movementos de terras e áridos procedentes de escavacións de obras ou as terras para a xardinaría e viveiros ou outros lugares. Así mesmo determina os contidos mínimos a incluir: nome científico e vulgar da especie; mención específica a se a especie se cría en cautividade, actuacións previstas a realizar no caso de escape ou liberación accidental e valoración das probabilidades de escape ou liberación accidental, establecemento na natureza, converterse en praga, causar dano medioambiental ás especies autóctonas, os habitats ou os ecosistemas, a agronomía ou os recursos económicos asociados ao uso do patrimonio natural, viabilidade e técnicas de control, erradicación ou contención, coñecemento da problemàtica, en caso de existir, causada pola especie noutros lugares e existencia de medios eficaces para reducir riscos de escape ou liberación accidental. Tendo en conta a normativa e directrices nacionais e internacionais en materia de EEI e sobre a base dos coñecementos actuais preténdese desenvolver unha ferramenta que coadxuve na toma de decisións indicando ademais prioridades de acción para a súa xestión en Galicia. A terminoloxía empregada no presente traballo fundaméntase principalmente na normativa e liñas guías sobre EEI recurrindo cando é necesario a termos e conceptos que teñen un uso consagrado nas ciencias biolóxicas. A continuación seguen as definicións dos termos máis frecuentes utilizados no texto. Análise de riscos refírese a: 1. a avaliación das consecuencias da introducción e a probabilidade de establecemento dunha especie exótica utilizando información baseada na ciencia ( é dicir, avaliación de riscos), e 2. a determinación de medidas que poden aplicarse para reducir ou xestionar os devanditos riscos (é dicir, xestión de risco), tendo en conta consideracións socioeconómicas e culturais (CBD 2002). Optóuse por elexir a versión do Convenio sobre Diversidade Biolóxica en canto engloba a definición do RD 1628/2011d (BOE 2011 d) para este mesmo termo. Control: : a acción da autoridade competente ou autorizada ou supervisada por esta, destinada a reducir a área de distribución, limitar a abundancia e densidade ou impedir a dispersión dunha especie exótica invasora. Especie autóctona: a existente dentro da súa área de distribución natural.

Especie exótica invasora: a que se introduce ou establece nun ecosistema ou hábitat natural ou seminatural e que é un axente de cambio e ameaza para a diversidade biolóxica nativa, sexa polo seu comportamento invasor, ou polo risco de contaminación xenética. Especie exótica ou alóctona: refírese a especies subespecies ou taxóns, incluíndo as súas partes, gametos, sementes, ovos ou propágulos que puidesen sobrevivir ou reproducirse, introducidos fóra da súa área de distribución natural e da súa área potencial de dispersión, que non puidese ocupar sen a introducción directa ou indirecta, ou sen o coidado do home. Especie exótica con potencial invasor: especie exótica que podería converterse en invasora en España, e en especial aquela que demostrou ese carácter noutros países ou rexións de condicións ecolóxicas semellantes. Establecemento: refírese ao proceso dunha especie exótica nun novo habitat que se reproduce con éxito con probabilidade de continua supervivencia. Erradicación: proceso tendente a eliminación de toda a poboación dunha especie. Introdución: desprazamento ou movemento dunha especie fora da súa área de distribución natural, xerado pola acción humana directa ou indirecta. Introdución intencional: refírese a outros tipos de introdución que non son intencionais. Introducción non intencional: refírese a outros tipos de introdución que non son intencionais. Invasión: acción dunha especie invasora debida ao crecemento da súa poboación e a súa expansión, que comenza a producir efectos negativos nos ecosistemas onde se introduciu. Vector: Enténdese o medio físico ou Figura 3. Detalle de Oxalis pes-caprae. (Foto: GEIB). axente ( por exemplo avión, barco) no ou co cal unha especie se despraza fora da súa área de distribución natural ( pasada ou presente). Vía de entrada: Enténdese segundo proceda; a) a ruta xeográfica por medio da cal unha especie se despraza fora da súa área de distribución natural (pasada ou presente); b) o corredor dunha introdución ( por exemplo estrada, canle, túnel); e/o c) a actividade humana que dá lugar a unha introducción intencional ou non intencional.

I.2. ESTRATEXIA, MISIÓN E OBXECTIVOS. MISIÓN Propoñer e reforzar políticas de xestión para especies exóticas invasoras que contribúan a conservar a biodiversidade en Galicia a partir de sistemas de análises rigorosas e confiables dacordo coa normativa e directrices internacionais e nacionais. OBXECTIVOS E ESTRATEXIAS Obxectivo xeral Minimizar o risco que supón a presenza de EEI para a biodiversidade, a saúde e a economía na Comunidade Autónoma de Galicia e reducir os impactos negativos causados polas mesmas. Obxectivos específicos Sentar as bases necesarias para: Determinar os roles e as responsabilidades nos seo da Administración da Comunidade Autónoma de Galicia e das súas diferentes Consellerías (a nivel central e provincial) e organismos asociados, respecto os obxectivos estratéxicos, liñas estratéxicas e actuacións sinaladas. Previr a introdución, establecemento e/ou dispersión de EEI, minimizando o risco asociado ás mesmas. Detetar e reducir o risco de introdución, establecemento e/ou dispersión de EEI. Establecer programas de contención, control e/ou erradicación de poboacións de EEI, de forma que se minimicen ou se eliminen o seus impactos negativos, favorecendo a posterior recuperación dos ecosistemas. Rehabilitar e restaurar os ecosistemas danados pola presenza de EEI, devolvéndoos na medida do posible o seu estado anterior. Estratexia seguida para realizar a misión e cumprir cos obxectivos formulados As medidas propostas significan unha optimización con respecto á situación previa, e serán técnicamente factibles. Na formulación de propostas sempre se lle da prioridade a aquelas solucións que teñan un respaldo na normativa e directrices internacionais e nacionais en materia de especies exóticas invasoras. Para acadar os obxectivos propostos utilizáronse, entre outros, os seguintes instrumentos: 1. Diagnósticos, estudos, informes, etc. sobre especies exóticas invasoras. 2. Estándares e procedementos de Análise de Riscos existentes. 3. Programas e medidas de xestión para especies exóticas invasoras. 4. Normativa e directrices en materia de invasións biolóxicas. 5. Consulta con expertos. 6. Traballo de campo. A formulación das propostas fundaméntase en información científicamente rigorosa, fai uso dunha linguaxe alcanzable acompañada con exemplos prácticos, que permitan chegar a todos os sectores involucrados. Mantívose unha intensa comunicación e estreita colaboración coa Dirección Xeral de Conservación da Natureza.

ACCIÓNS Recompilación de información procedente de diferentes fontes ( literatura científica, informes técnicos, consulta con expertos) e sucesiva análise para valorar o estado de coñecemento, detectar os modelos máis axeitados en función dos taxóns e do contesto xeográfico. Desenvolvemento e calibración de protocolos estandarizados de análise de riscos para especies exóticas en Galicia. Elaboráronse protocolos para plantas, especies acuáticas (de augas continentais, salobres e mariñas) e vertebrados. Para cada un incluíuse: unha descrición pormenorizada dos indicadores selecionados para configurar o sistema de análise de riscos, a xustificación da súa elección, e un manual metodolóxico para levar a cabo a análise. Así mesmo informatizouse cada protocolo co fin de axilizar a realización das análises. Aplicación dos protocolos elaborados para 25 especies exóticas presentes en Galicia propias de ecosistemas terrestres e/ou de ecosistemas acuáticos que non teñan á acuariofilia como principal vía de entrada en Galicia. Recompilación de información sobre distribución e impactos das especies exóticas invasoras en Galicia procedente de diferentes fontes (literatura científica, informes técnicos, consulta con expertos) e de traballo de campo e posterior análise para valorar o estado da situación. Recompilación e análise da normativa e directrices internacionais e nacionais en materia de especies exóticas invasoras. Recompilación e evaluación de programas e medidas de xestión para especies exóticas invasoras. Elaboración de propostas e recomendacións e redacción do Plan Estratéxico.

Figura 4. Detalle da flor de falso xenxibre. (Foto: Forest & Kim Starr).

I.3. SITUACIÓN DAS EEI NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA Unha planificación eficaz para a xestión de EEI depende, en boa medida, da precisión da información sobre a súa distribución, abundancia relativa, superficie ocupada, tendencias poboacionais, etc. Dispoñer dun diagnóstico actualizado e axustado á realidade é fundamental para identificar e establecer prioridades para a investigación, prevención, seguimento e control e detectar con rapidez as novas introducións, optimizando ao mesmo tempo o uso dos recursos dispoñibles. Non obstante, malia o auxe en investigación sobre invasións biolóxicas que se produciu nos últimos anos, os datos actualmente dispoñibles sobre as EEI en Galicia só achegan unha visión parcial da realidade e da magnitude do problema. Un dos primeiros inconvenientes é que, a pesar do enorme esforzo efectuado no pasado para inventariar a biodiversidade, as especies exóticas foron sempre subestimadas en comparación coas nativas por se considerar de menor interese. Isto xerou unha falta de información sobre moitas especies que afecta ó coñecemento da súa distribución (histórica e actual) e abundancia e, por consecuencia, á tendencia das súas poboacións. Esta situación xa fóra evidenciada anteriormente en “As especies exóticas invasoras en Galicia: diagnóstico da situación actual e proposta de liñas de actuación” un informe no cal quedaba de manifesto a dispersión da información e a escaseza de traballos que abordasen a situación na Comunidade Autónoma. Os autores apuntaban no seu traballo diferencias significativas na cantidade e calidade da información con dependencia dos grupos e dos taxóns abordados, reflectindo de tal forma un patrón común ao resto do territorio nacional. Mentres que o conxunto da flora vascular e dos vertebrados é máis coñecido, segue sendo escasa la información sobre fauna invertebrada e flora non vascular, para as cales a devandita información está xeralmente sesgada cara a aquelas especies que ocasionan impactos económicos e/ou sanitarios e/ou que teñen maior repercusión mediática. A situación complícase se se ten en conta que gran parte dos datos sobre distribución de EEI son reportadas (cando o son) a unha escala de detalle xeográfico non sempre compatible coa identificación de prioridades e a execución de plans de xestión. De feito, a gran maioría da información sobre distribución de EEI de fauna e flora, tanto a nivel nacional como rexional, repórtase a unha escala de 10x10 Km e, non obstante, as importantes implicacións que para a xestión pode ter, fan aconsellable utilizar un modelo a escala 1x1 Km ou mesmo inferior. O diagnóstico de partida sobre EEI en Galicia recolle nunha base de datos, información relativa a 520 taxóns exóticos, dos cales 63 foron clasificados como invasores e outros 120 como invasores potenciais. Non obstante, os autores apuntan á presenza dun número máis elevado de especies, posto que a falta de información concreta impediu a súa inclusión na base de datos. A estas tamén hai que engadir aquelas especies mantidas en cautividade ou cultivadas en parques urbanos, xardíns, etc. (que foron excluidas da análise) posto que, unha vez introducidas para o seu mantenemento en cautividade, débese asumir que o “risco cero” de escape non existe. Este é, por exemplo, o caso do xacinto de auga (Eichhornia crassipes), relevado ao longo do presente estudio a unha fonte dunha zona axardinada en Cangas do Morrazo (Pontevedra) e listado no anterior informe entre as EEI de actuación prioritaria en materia de prevención. No diagnóstico abordábase tamén unha análise por grupo de especies exóticas e exóticas invasoras presentes en Galicia, proporcionando información sobre o número de rexistros e cadros, tipo de hábitat invadido, estatus das especies, vía de entrada e orixe. Así mesmo, clasificábanse os hábitats máis vulnerables, e proporcionábase información sobre o grao de afección á rede galega de espazos protexidos, os impactos sobre especies autóctonas ameazadas, e as actuacións levadas a cabo para a xestión de especies exóticas invasoras. Finalmente identificábanse as principais carencias de información, formulábase unha proposta de liñas de actuación e se abastecian unha serie de medidas para aquelas EEI consideradas como as máis perigosas e de actuación prioritaria (ver cadro 1). Cadro 1. EEI consideradas como as máis perigosas e de actuación prioritaria. Medidas de prevención para evitar a súa entrada e/ou establecemento:

Baccharis halimifolia, Eclipta prostrata, Eichhornia crassipes, Eryngium pandanifolium, Gamochaeta calviceps, Myriophyllum aquaticum, Reynoutria japonica, Dreissena polymorpha, Eriocheir sinensis, Esox lucius, Sander lucioperca. Medidas de monitorización e control en etapas iniciais de invasión: Acacia mearnsii, Azolla caroliniana, Azolla filiculoides, Egeria densa, Elodea canadensis, Hakea salvifolia, Hakea sericea, Prunus serotina, Salvinia natans, Spartina alterniflora, Corbicula fluminea, Hexaplex trunculus, Rapana venosa, Xenostrobus securis, Pacifastacus leniusculus, Lepomis gibbosus. Medidas de control sobre especies invasoras xa establecidas: Bonamia ostreae, Gymnodiunium catenatum, Codium fragile subsp. tomentosoides, Sargassum muticum, Undaria pinnatifida, Campylopus introflexus, Acacia spp., Ailanthus altissima, Amaranthus spp., Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Azolla filiculoides, Bacopa monnieri, Bidens aurea, Bidens frondosa, Buddleja davidii, Carpobrotus spp., Conyza spp., Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Cyperus spp., Egeria densa, Eleocharis bonariensis, Elodea canadensis, Eucalyptus spp., Helichrysum petiolare, Ipomoea spp., Lilaeopsis carolinensis, Ludwigia grandiflora, Oenothera spp., Oxalis spp., Paspalum dilatatum, Paspalum paspalodes, Paspalum vaginatum, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Senecio mikanioides, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Tritonia x crocosmiiflora, Vinca difformis, Balanus improvisus, Crepidula fornicata, Elminius modestus, Procambarus clarkii, Cyprinus carpio, Gambusia hoolbrooki, Micropterus salmoides, Trachemys scripta, Felis catus, Mustela vison, Rattus spp.

Estes datos, xunto cos ofrecidos pola Dirección Xeral de Conservación da Natureza, constituíron o punto de partida para a presente análise. Non obstante, a recente promulgación do Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, polo que se regula o Listado e Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras que desenvolve a LEI 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade (BOE 2011), formulou a necesidade de revisar a información co obxecto de adecuar posibles actuacións de xestión á normativa. Analizáronse os listados propostos no anterior informe, cotexando as EEI con aquelas incluídas nos Anexos I e II do Real Decreto 1628/2011 do 14 de novembro, polo que se regula o Listado e Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras. ESPECIES INCLUIDAS NO CATÁLOGO ESPAÑOL DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS PRESENTES EN GALICIA. Detectouse a presenza de 48 especies exóticas invasoras incluídas no Real Decreto 1628/2011: 5 especies de algas, 22 de plantas vasculares, 6 de invertebrados (1 hidrozoo, 3 crustáceos e 2 moluscos) e 15 de vertebrados (3 peixes, 1 réptil, 10 aves e 1 mamífero). Destas, 22 especies coinciden con aquelas listadas como invasoras en Galicia con anterioridade, 14 con aquelas listadas como invasoras potenciais e 12 non coinciden con ningún dos dous listados (ver Táboa 2). Táboa 2. Especies incluídas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras presentes en Galicia. Móstranse as especies listadas anteriormente como invasoras (*) e invasoras potenciais (**), e aquelas para as cales non atoparon coincidencias. Grupo

Nome científico

Distribución por provincia

Algas e protozoos

Asparagopsis armata**

Algas e protozoos

Codium fragile subs. tomentosoides*

C, LU, PO

Algas e protozoos

Grateloupia turuturu**

C, PO

Algas e protozoos

Sargassum muticum*

C, LU, PO

Algas e protozoos

Undaria pinnatifida*

C, PO

Plantas vasculares

Acacia dealbata*

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Agave americana**

C, LU, O ,PO

Plantas vasculares

Ailanthus altissima*

C, LU, O ,PO

Plantas vasculares

Ambrosia artemisiifolia**

C, PO

Plantas vasculares

Araujia sericifera**

O, PO

Plantas vasculares

Azolla caroliniana**

Plantas vasculares

Azolla filiculoides*

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Buddleja davidii*

C, LU, OU, PO

Plantas vasculares

Carpobrotus acinaciformis*

C, LU, PO

Plantas vasculares

Carpobrotus edulis*

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Cortaderia selloana*

C, LU, PO

Plantas vasculares

Egeria densa*

Plantas vasculares

Eichhornia crassipes

Plantas vasculares

Elodea canadensis*

Plantas vasculares

Heliantus tuberosus**

Plantas vasculares

Ludwigia grandiflora*

Plantas vasculares

Opuntia maxima**

Plantas vasculares

Reynoutria japonica**

C, PO

Plantas vasculares

Salvinia natans**

Plantas vasculares

Spartina alternifolia

Plantas vasculares

Spartina patens*

C, PO

Plantas vasculares

Tradescantia fluminensis*

C, O, PO

Invertebrados

Corbicula fluminea*

O, PO

Invertebrados

Cordylophora caspia

Invertebrados

Eriocheir sinensis**

Invertebrados

Pacifastacus leniusculus*

Invertebrados

Potamopyrgus antipodarum**

C, PO

Invertebrados

Procambarus clarkii*

C, LU, O, PO

Peixes

Gambusia holbrooki*

C, PO

Peixes

Lepomis gibbosus**

Peixes

Micropterus salmoides*

LU, OU, PO

Réptiles

Trachemys scripta elegans*

C, LU, O, PO

Aves

Amandava amandava

Aves

Estrilda astrild

C, O, PO

Aves

Estrilda melpoda

Aves

Estrilda troglodytes

Aves

Euplectes afer

C, PO

Aves

Myiopsitta monachus**

C, LU, O, PO

Aves

Oxyura jamaicensis

Aves

Ploceus melanocephalus

Aves

Psittacula krameri

C, PO

Aves

Streptopelia roseogrisea

Mamíferos

Neovison vison*

C, LU, OU, PO

ESPECIES CUALIFICADAS COMO EXÓTICAS INVASORAS EN GALICIA NON INCLUIDAS NO REAL DECRETO 1628/2011. Detectáronse 23 especies (1 dinoflagelado, 1 protozoo, 1 briófito, 15 plantas vasculares, 2 crustáceos e 3 mamíferos) que, malia non estar incluídas no Catálogo de Especies Exóticas Invasoras, consideráronse invasoras en Galicia. Táboa 3. Especies exóticas invasoras non incluídas no RD 1628/2011. Grupo

Nome científico

Distribución por provincia

Algas e protozoos

Gymnodinium catenatum

Algas e protozoos

Bonamia ostreae

C, PO

Flora non vascular

Campylopus introflexus

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Acacia mearnsii

C, PO

Plantas vasculares

Amaranthus hybridus

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Amaranthus powelii

LU, OU, PO

Plantas vasculares

Arundo donax

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Aster squamatus

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Bidens aurea

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Conyza canadensis

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Cyperus eragrostis

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Eleocharis bonariensis

C, LU, PO

Plantas vasculares

Eucalyptus globulus

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Hedichium gardnerianum

C, PO

Plantas vasculares

Helichrysum petiolare

C, LU, PO

Plantas vasculares

Lampranthus multiradiatus

Plantas vasculares

Lilaeopsis carolinensis

C, PO

Plantas vasculares

Paspalum dilatatum

C, LU, O, PO

Plantas vasculares

Paspalum vaginatum

C, LU, PO

Plantas vasculares

Tetragonia tetragonoides

Plantas vasculares

Vinca difformis

C, LU, O, PO

Invertebrados

Elminius modestus

C, LU, PO

Mamíferos

Capra hircus

Mamíferos

Rattus norvegicus

C, LU, O, PO

Mamíferos

Rattus rattus

C, LU, O, PO

PRESIÓN SOBRE O TERRITORIO O número acumulativo de EEI por cadro 10x10 pode abastecer unha indicación do factor de presión ó cal está sometido o territorio. Así mesmo, pode prover unha importante información de partida sobre áreas máis suxetas a introduccións e, unha vez que se detecten patróns e causas subxacentes, ser de axuda á hora de planificar accións.

Densidade de especies exóticas invasoras do Anexo I

Densidade de especies exóticas invasoras do Anexo II

Ambos os dous mapas apuntan a unha maior presenza de EEI en zonas costeiras que no interior do territorio, un feito debido probablemente á maior densidade de habitantes e visitantes nestas áreas. A provincia onde se rexistra o maior número de EEI do Anexo I e II (inclúense a pesar que no presente o Anexo II se derrogou) é Pontevedra (96), seguida por A Coruña (70) e moi por debaixo por Lugo (39) e Ourense (36) (ver Táboa 4).

Táboa 4. Número de especies exóticas invasoras do Anexo I e II do Real Decreto 1628/2011 por provincia. Anexo I Anexo II TOTAL

A Coruña 27 43 70

Lugo 16 23 39

Ourense 18 18 36

Pontevedra 41 55 96

En xeral, as zonas máis antropizadas (sobre todo as urbanas e periurbanas) adoitan albergar un maior número de EEI dende onde se espallan a outras áreas de maior valor ambiental. Non obstante, a disparidade no grao de exploración do territorio podería afectar a estes resultados. Faise, polo tanto, fincapé, en que o valor destes datos é meramente indicativo, podendo variar unha vez que se complete a información e se actualicen os datos. PUNTO DE PARTIDA RESPECTO Á PRESENZA DE EEI CONSIDERADAS INVASORAS EN GALICIA, EN ESPAZOS PROTEXIDOS (PARA MAIOR INFORMACIÓN, VER CAPÍTULO IV). Proporciónase a continuación información sobre a presenza en Espacios Protexidos de EEI incluídas nos Anexos I e II do Decreto 1628/2011 así como daquelas cualificadas como invasoras polo informe anterior (indicadas no texto baixo o epígrafe Galicia). Como no caso da cartografía, os listados proporcionados a continuación non reflicten correctamente a situación e constitúen unha subestimación da realidade. Así mesmo, faise constar a falta de información acerca do grao de afección ás especies ameazadas. Ambas condicións dificultan a planificación e priorización de medidas e accións para poñer freo ás EEI. Parques Nacionais Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia Grateloupia turuturu, Undaria pinnatifida, Acacia longifolia, Acacia melanoxylon, Agave americana, Ailanthus altissima, Amaranthus hybridus, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Eucalyptus globulus, Helianthus tuberosum, Ipomoea indica, Oenothera glazioviana, Oxalis latifolia, Oxalis pescaprae, Paspalum dilatatum, Paspalum paspalodes, Paspalum vaginatum, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Stenotaphrum secundatum, Sporobolus indicus, Tradescantia fluminensis, Spartina patens, Tropaeolum majus, Vinca difformis, Neovison vison. Parques Naturais Parque Natural Baixa Limia - Serra do Xurés Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Hakea sericea, Tritonia x crocosmiiflora, Cyprinus carpio. Parque Natural Complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán Grateloupia turuturu, Agave americana, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Lilaeopsis carolinensis, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum, Paspalum vaginatum, Procambarus clarkii, Trachemys scripta, Neovison vison. Parque Natural Fragas do Eume Acacia melanoxylon, Crocosmia x crocosmiiflora, Sporobolus indicus. Parque Natural O Invernadeiro Acacia melanoxylon, Conyza canadensis, Crocosmia x crocosmiiflora, Sporobolus indicus, Micropterus salmoides. Parque Natural Monte Aloia

Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Buddleja davidii, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis, Eucalyptus globulus, Hakea sericea, Ipomoea indica, Lonicera japonica, Opuntia maxima, Oxalis pes-caprae, Phytolacca americana, Prunus serotina, Robinia pseudoacacia, Stenotaphrum secundatum, Sporobolus indica, Tradescantia fluminensis, Vinca difformis, Procambarus clarkii, Trachemys scripta, Neovison vison. Parque Natural Serra da Enciña da Lastra Acacia dealbata, Ailanthus altissima, Paspalum dilatatum, Pacifastacus leniusculus, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Procambarus clarkii, Cyprinus carpio, Micropterus salmoides. Zonas de Especial Protección de Valores Naturais (ZEPVN, Red Natura) A Ramallosa Sargassum muticum, Acacia dealbata, Acacia longifolia, Acacia mearnsii, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bidens aurea, Bidens frondosa, Carpobrotus acinaciformis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Cyperus eragrostis, Ipomeoa indica, Oenothera glazioviana, Oxalis pescaprae, Paspalum vaginatum, Phytolacca americana, Spartina patens, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Tropaeolum majus, Ruditapes philippinarum, Aix galericulata, Alopochen aegyptiacus, Branta canadensis, Cairina moschata, Trachemys scripta, Estrilda astrild, Myopsitta monachus, Neovison vison. Ancares-Caurel Acacia dealbata, Amaranthus hybridus, Bidens aurea, Conyza canadensis, Oxalis latifolia, Vinca difformis. As Catedrais Carpobrotus edulis. Baixo Miño Acacia dealbata, Acacia longifolia, Acacia melanoxylon, Acer negundo, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Bidens frondosa, Cotula coronopifolia, Conyza canadensis, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis, Eleocharis bonariensis, Elodea canadensis, Lilaeopsis carolinensis, Nicotiana glauca, Oenothera biennis, Oenothera glazioviana, Paspalum paspalodes, Phytolacca americana, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Vinca difformis, Corbicula fluminea, Potamopyrgus antipodarum, Procambarus clarkii, Cyprinus carpio, Gambusia hoolbrooki, Micropterus salmoides, Trachemys scripta, Branta canadensis, Cygnus olor, Estrilda astrild, Myiopsitta monachus, Neovison vison. Betanzos-Mandeo Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Aster squamatus, Bidens aurea, Buddleja davidii, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Paspalum dilatatum, Robinia pseudoacacia, Spartina patens, Cygnus olor. Cabo Udra Sargassum muticum, Acacia longifolia, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Arundo

Figura 5. Niños de loro gris de Arxentina próximos á praia de Samil (Vigo). (Foto: GEIB).

donax, Aster squamatus, Bidens aurea, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis, Eucalyptus globulus, Oxalis pes-caprae, Paspalum vaginatum, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Senecio mikanioides, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum,Tradescantia fluminensis, Tropaeolum majus, Bonamia ostraeae, Crepidula fornicata, Neovison vison. Canón do Sil Acacia dealbata, Crocosmia x crocosmiiflora, Oxalis latifolia, Paspalum dilatatum, Cyprinus carpio, Micropterus salmoides. Carnota-Monte Pindo Sargassum muticum, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Bidens aurea, Cotula coronopifolia, Cyperus eragrostis, Lilaeopsis carolinensis, Oxalis latifolia, Acacia dealbata, Spartina patens, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis. Complexo intermareal Umia-O Grove, A Lanzada, punta Carreirón e lagoa Bodeira Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Undaria pinnatifida, Acacia longifolia, Agave americana, Arctotheca calendula, Arundo donax, Bacopa monnieri, Bidens aurea, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Hydrocotyle bonariensis, Lilaeopsis carolinensis, Oenothera glazioviana, Oxalis pes-caprae, Paspalum vaginatum, Robinia pseudocacaia, Senecio mikanioides, Spartina patens, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Bonamia ostraeae, Myopsitta monachus, Crepidula fornicata, Cygnus olor, Neovison vison. Costa Ártabra Codium fragile, Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Undaria pinnatifida, Arundo donax, Aster squamatus, Bidens aurea, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Eucalyptus globulus, Helichrysum petiolare, Lilaeopsis carolinensis, Oenothera biennis, Oxalis latifolia, Paspalum dilatatum, Paspalum vaginatum, Robinia pseudoacacia, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Gambusia holbrooki, Cygnus olor, Neovison vison. Costa da Mariña Occidental Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bidens aurea, Carpobrotus spp., Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Crocosmia xcrocosmiiflora, Stenotaphrum secundatum, Neovison vison. Costa da Morte Undaria pinnatifida, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Bidens aurea, Carpobrotus spp.,Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Conyza canadensis, Crocosmia x crocosmiiflora, Lilaeopsis carolinensis,, Oenothera glazioviana, Paspalum dilatatum, Paspalum vaginatum, Robinia pseudoacacia, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum Vinca diformis, Oncorhynchus mykiss, Myiopsitta monachus, Rattus spp. Costa da Vela Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Acacia longifolia, Acacia melanoxylon, Agave americana, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bidens frondosa, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis Eucalyptus globulus, Helichrysum petiolare, Oenothera glazioviana, Oxalis pes-caprae, Paspalum paspalodes, Phytolacca americana, Senecio mikanioides, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Crepidula fornicata, Neovison vison. Encoro de Abegondo-Cecebre

Aster squamatus, Bidens frondosa, Conyza canadensis, Cortaderia selloana Paspalum dilatatum, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Procambarus clarkii, Gambusia holbrooki, Trachemys scripta, Branta canadensis, Cygnus olor, Neovison vison. Enseada de San Simón Grateloupia turuturu, Sargassum muticum,Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arundo donax, Bidens frondosa, Buddleja davidii,Conyza canadensis, Carpobrotus edulis,Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis, Eucalyptus globulus, Lilaeopsis carolinensis, Oxalis pes-caprae, Paspalum dilatatum, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Spartina patens, Sporobolus indicus, Tradescantia fluminensis, Bonamia ostreae,Crepidula fornicata, Xenostrobus securis, Branta canadensis, Cygnus olor, Elminius modestus, Neovison vison. Esteiro do Tambre Grateloupia turuturu, Arctotheca calendula, Bacopa monnieri, Bidens frondosa, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis, Paspalum paspalodes, Spartina patens, Cygnus olor. Gándaras de Budiño Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Ailanthus altissima, Amaranthus powelli, Arundo donax, Aster squamatus, Bidens frondosa, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Cyperus eragrostis, Eleocharis bonariensis, Eucalyptus globulus, Oenothera glazioviana, Oxalis pes-caprae, Paspalum paspalodes, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Procambarus clarkii, Corbicula fluminea, Potamopyrgus antipodarum, Carassius auratus, Cyprinus carpio, Gambusia holbrooki, Micropterus salmoides, Trachemys scripta, Neovison vison. Illas Estelas Sargassum muticum, Stenotaphrum secundatum, Crepidula fornicata. Macizo Central Inclúe o Parque Natural do Invernadeiro. Ademais das especies documentadas no correspondente apartado, rexístrase a presenza de Procambarus clarkii. Monte e lagoa de Louro Grateloupia turuturu, Acacia melanoxylon, Agave americana, Arctotheca calendula, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Bidens aurea, Bidens frondosa, Carpobrotus acinaciformis, Conyza canadensis, Cortaderia selloana, Eleocharis bonariensis, Eucalyptus globulus, Fallopia baldschuanica, Hydrocotyle bonariensis, Lilaeopsis carolinensis, Opuntia maxima, Oxalis pes-caprae, Paspalum dilatatum, Paspalum paspalodes, Paspalum vaginatum, Phytolacca americana, Spartina alterniflora, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Procambarus clarkii. Ortigueira-Mera Grateloupia turuturu, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Conyza canadensis, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Paspalum vaginatum, Stenotaphrum secundatum, Bonamia ostreae, Elminius modestus, Cygnus olor. Parga-Ladra-Támega Azolla filiculoides, Eleocharis bonariensis, Procambarus clarkii, Aix galericulata, Aix sponsa, Neovison vison. Pena Trevinca Información non dispoñible Ría de Foz-Masma Carpobrotus acinaciformis, Crocosmia x crocosmiiflora, Stenotaphrum secundatum, Elminius modestus.

Río Anllóns, Río Cabe, Río Landro, Río Lérez, Río Ouro, Río Támega, y Río Tea. Acacia dealbata (Lérez, Támega), Cotula coronopifolia (Landro, Ouro), Crocosmia x crocosmiiflora (Anllóns), Lilaeopsis carolinensis (Ouro), Robinia pseudoacacia (Tea), Neovison vison (Cabe, Landro), Procambarus clarkii (Támega), Oncorhynchus mykiss (Landro; Ouro), Branta canadensis (Lérez) Cygnus olor (Lérez). Río Eo Carpobrotus edulis, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Cygnus olor, Elminius modestus, Neovison vison. Serra do Careón Información non dispoñible Serra do Xistral Buddleja davidii. Sistema fluvial Ulla-Deza Figura 6. Detalle do rizoma do falso xenxibre. (Foto: Forest & Kim Starr). Amaranthus hybridus, Arundo donax, Aster squamatus, Bacopa monnieri, Bidens frondosa, Conyza canadensis, Cotula coronopifolia, Cyperus eragrostis, Eleocharis bonariensis, Lilaeopsis carolinensis, Paspalum dilatatum, Paspalum paspalodes, Paspalum vaginatum, Spartina patens, Sporobolus indicus, Trachemys scripta, Myiopsitta monachus, Neovison vison.

Veiga de Ponteliñares Bidens frondosa, Procambarus clarkii Monumentos Naturais Fraga de Catasós Acacia dealbata, Eucalyptus spp. Souto da Retorta Eucalyptus sp Souto de Rozabales: Información non dispoñible Costa de Dexo

Figura 7. Fallopia baldschuanica. (Foto: GEIB).

Neovison vison.

Os datos actualmente dispoñibles sobre EEI en Galicia ofrecen tan só unha visión parcial e desfasada no tempo da situación, posto que en boa medida proceden de traballo de recompilación bibliográfica. Ampliar esa información mediante recompilación de información no campo (moitas veces non publicada) é imprescindible a fins de xestión. Débese, polo tanto, ter en conta, a posibilidade de estructurar mecanismos de recolleita de datos que permitan actualizar de xeito rápido a información e aproveitar o formato dinámico das bases de datos en liña. Por outra banda, sería preciso implantar criterios de estandarización para a toma de datos en función de escalas xeográficas máis operativas.

I.4. MARCO INVASORAS

NORMATIVO

SOBRE

ESPECIES

EXÓTICAS

Saliéntanse a continuación as principais normas en materia de especies exóticas invasoras así como algunhas daquelas que poden repercutir sobre a xestión das mesmas. MARCO NORMATIVO INTERNACIONAL CONVENIO SOBRE DIVERSIDADE BIOLÓXICA Tras establecer no artigo 8h (CBD 1992) que cada parte contratante, na medida das súas posibilidades, impedirá que se introduzcan, controlará ou erradicará as especies exóticas que ameacen ós ecosistemas, os hábitats ou as especies, o Convenio sobre Diversidade biolóxica elaborou unha serie de decisións en materia (CBD 1992): Decisión VI/23 Especies exóticas que ameazan aos ecosistemas, os hábitats ou as especies Aprobada en 2002, insta ós gobernos a crear a capacidade nacional para facer fronte ás especies exóticas invasoras no marco de estratexias e plans de acción, e en conformidade cun conxunto de Principios de Orientación para a prevención, introducción e mitigación de impactos de especies exóticas que ameazan os ecosistemas, os hábitats ou as especies. Estes Principios elaborados para axudar ós gobernos a loitar contra as especies invasoras como un compoñente integrante da conservación e do desenvolvemento económico provén unha orientación clara e unha serie de metas que se deberan acadar. A decisión recolle tamén unha terminoloxía de referencia en materia de especies exóticas invasoras (CBD 2002). Decisión VII/13 Especies exóticas que ameazan a ecosistemas, hábitat ou especies (Artículo 8 (h)). Aprobada en 2004, invita ás Partes no Convenio sobre a Diversidade Biolóxica a prestar apoio ós encargados da adopción de decisións nacionais e de reacción rápida, mediante o desenvolvemento de análise dos riscos, que comprende a avaliación de riscos ambientais, así como listas de alerta, instrumentos de diagnóstico e desenvolvemento da capacidade. Así mesmo invita os Gobernos a mellorar a coordinación rexionais prestando apoio a análise de riscos mecanismos rexionais de cooperación; a incorporar consideracións relativas ás especies exóticas invasoras en acordos rexionais e a facilitar a información sobre EEI; asignar recursos financeiros axeitados, e facer participes ós grupos interesados ná xestión de EEI e mitigación dos seus impactos (CBD 2004 a). Decisión VII/27 Diversidade biolóxica de montañas Aprobada en 2004, invita ás partes a Desenvolver estratexias específicas para os ecosistemas de montaña co fin de impedir a introducción de especies exóticas invasoras e, nos casos nos que xa se introduciron, controlar e erradicar os seus impactos negativos na diversidade biolóxica de montañas (CBD 2004 b). Decisión VIII/1 Diversidade biolóxica das illas Aprobada en 2006, establece un Programa de traballo sobre diversidade biolóxica das illas que inclué entre os seus obxectivos controlar as ameazas á diversidade biolóxica dás illas das especies exóticas invasoras. Para alcanzalo abastece as seguintes medidas prioritarias: a) Establecer sistemas eficaces de control nas fronteiras nacionais das illas e entre as illas e dentro destas para previr o movemento de especies exóticas invasoras; b) Colaborar para identificar e monitorear as rutas de movimento de especies exóticas invasoras a nivel das illas, nacional, rexional e mundial; c) Desenvolver e poñer en práctica medidas para a detección precoz e resposta rápida a incursión e establecemento de especies exóticas invasoras nos ecosistemas terrestres e mariños; d) Desenvolver e aplicar plans de manexo prevención e erradicación a longo prazo de Especies exóticas invasoras prioritarias. Os plans deben incluir, disposicións para a eliminación ou control das rutas que conduciron a incursión e dispersión e reinvasión das devanditas especies; e e) Conseguir o apoio e cooperación de todos os sectores da sociedade para a prevención, erradicación e manexo apropiados das especies exóticas invasoras. Estas a súa vez veñen ulteriormente detalladas incluindo entre elas a realización de análises de

riscos científicamente fundadas sobre a) introducións intencionais plantexadas de especies exóticas e b) importación de mercadorías que pudiesen transportar accidentalmente especies exóticas invasoras (ex. insectos en envíos de alimentos) (CBD 2006 a). Decisión VIII/2. Diversidade biolóxica de terras áridas e subhúmidas Aprobada en 2006, establece un Programa de traballo sobre Diversidade biolóxica de terras áridas e subhúmidas que inclúe entre os seus obxectivos Controlar as ameazas das especies exóticas invasoras (CBD 2006 b). Decisión VIII/27 Especies exóticas invasoras que ameazan ecosistemas, hábitats ou especies (Artículo 8 h)): consideración ulterior de lagoas e incongruencias no marco normativo internacional. Aprobada en 2006, reitera ás Partes a importancia do intercambio de información e a compartir as súas experiencias en atender ás especies exóticas invasoras, incluída a xestión e os esforzos por controlalas, e alentalas, a aumentar as comunicacións e sensibilización do público acerca dos impactos ambientais, sociais e económicos da introducción de especies exóticas invasoras. Así mesmo abastece unha serie de recomendacións relacionadas con medios de transporte que poidan ser medios de acceso para as especies exóticas invasoras, acuicultura/maricultura, augas de lastre, incrustación biolóxica mariña, especialmente incrustación nos casos dos barcos, transporte aéreo civil, actividades militares, alivio, axuda e resposta a emerxencias, asistencia internacional ó desenvolvemento, investigación científica, turismo, animais domésticos, especies de acuario, carnadas, alimentos vivos e sementes de plantas, axentes de control biolóxico, programas de variedades de animais ex situ, transferencia de auga entre concas e canles de navegación, acción ou falta de acción para atender a propagación de especies exóticas invasoras, protección non intencional de especies exóticas invasoras, e falta de uniformidade na terminoloxía (CBD 2006 c). Decisión IX/4 Revisión a fondo do traballo en curso sobre especies exóticas que ameazan ecosistemas, hábitats ou especies Aprobada en 2008 abastece unha serie de recomendacións para encher lagoas e incongruencias nos marcos normativos internacionais, reafirma a necesidade de que as Partes apliquen políticas, estratexias e/ou programas nacionais para facer fronte ás especies exóticas e invítalles a colaborar na preparación e uso de sistemas de alerta, incluídas redes de puntos focais, e na creación e uso de mecanismos de resposta rápida. Así mesmo exhorta ás Partes a poñer en marcha mecanismos para a xestión dos traxectos de especies exóticas invasoras potenciais, especialmente en augas continentais, mariñas e ecosistemas costeiros, incluido o transporte náutico, comercio e acuicultura e maricultura e a consolidar a comunicación a escala nacional e a sinerxía entre sectores (CBD 2008 a). Decisión IX/5. Diversidade biolóxica forestal Aprobada en 2008 insta ás Partes a que atendan con prioridade ás grandes ameazas antropoxénicas á diversidade biolóxica forestal; entre elas as especies exóticas invasoras (CBD 2008 b). Decisión IX/21. Diversidade biolóxica das illas Aprobada en 2008 fai fincapé en que a xestión e erradicación das especies exóticas invasoras, a adaptación ó cambio climático e as actividades de mitigación, o establecemento e xestión de áreas mariñas protexidas, a creación de capacidade, o acceso ós beneficios provenientes da utilización dos recursos xenéticos e a súa distribución xusta e equitativa, e a mitigación da pobreza requiren uns esforzos especiais na aplicación do programa de traballo (CBD 2008 c). Decisión X/28. Diversidade biolóxica das augas continentais Aprobada en 2010, expresa preocupación pola evidencia que demostra cos ecosistemas de augas continentais son especialmente vulnerables ás especies exóticas invasoras e insta ás Partes a que teñan en conta o labor sobre especies exóticas invasoras cando apliquen o programa de traballo sobre ecosistemas de augas continentais (CBD 2010 a).

Decisión X/30. Diversidade biolóxica das montañas Aprobada en 2010, invita ás partes a establecer, entre outros, corredores de conservación e conectividade, onde sexa apropiado e posible, e tendo en conta, en particular as especies endémicas, ao mesmo tempo que se evita a propagación de especies exóticas invasoras, e os sistemas de áreas protexidas de montañas transfronteirizas, considerando a necesidade de integrar as áreas protexidas en paisaxes máis amplas (CBD 2010 b). Decisión X/31. Áreas protexidas Aprobada en 2010, invita ás Partes a considerar a función da xestión de devanditas especies exóticas invasoras como ferramenta de boa relación de custo a eficacia para restaurar e manter as áreas protexidas e os servizos dos ecosistemas que proporcionan, e polo tanto incluir á xestión de especies exóticas invasoras nos plans de acción para a aplicación do programa de traballo sobre áreas protexidas, tomando en consideración a decisión X/38, sobre especies exóticas invasoras (CBD 2010 c). Decisión X/33. Diversidade biolóxica e cambio climático Aprobada en 2010, invita ás Partes a considerar unha serie de orientacións sobre maneiras de conservar, utilizar de xeito sostible e restaurar a diversidade biolóxica e os servizos dos ecosistemas, contribuíndo á vez á mitigación do cambio climático e a adaptación. Entre elas a) reducir factores de estrés non relacionados co clima, tales como as especies exóticas invasoras; b) tendo en conta co cambio climático dificultará a adaptación natural, ter en conta o enfoque de precaución co fin de evitar consecuencias ecolóxicas non intencionais, incluída, por exemplo, a propagación de especies exóticas invasoras; e c) ó diseñar, aplicar e supervisar actividades de forestación, reforestación e restauración forestal para a mitigación do cambio climático, considerar a diversidade biolóxica e os servizos dos ecosistemas, evitando entre outras cousas o uso de especies exóticas invasoras (CBD 2010 d). Decisión X/38. Especies exóticas invasoras Aprobada en 2010, entre outros alenta e invita ás Partes a outros gobernos e organizacións a que consideren posibles formas e medios para incrementar a interoperabilidade dos recursos de información existentes, incluídas bases de datos e redes, que son de utilidade para realizar evaluacións de risco ou evaluacións de impacto, ou ambas, e na elaboración de sistemas de alerta, e a aplicar o enfoque de precaución con respecto á introdución, establecemento e diseminación de especies exóticas invasoras, para a produción agrícola e de biomasa, incluída materia prima para biocombustibles. Así mesmo constitúe un grupo de expertos encargado de abordar os riscos relacionados coa introdución de especies exóticas como animais de compañia, especies de acuarios e terrarios e como carnada e alimento vivo (CBD 2010 e). CONVENCIÓN SOBRE OS HUMIDAIS Resolución VII.14: Especies invasoras e humidais Aprobada en 1999, solicita ás Partes Contratantes que, traten de abordar o impacto ambiental, económico e social das especies invasoras nos humidais convidándoas a facilitar información sobre as especies e as accións de xestión levadas a cabo. Así mesmo insta ás Partes a) a preparar inventarios de especies exóticas e a avalialas para identificar e dar prioridade ás que representen unha ameaza e ás que se poidan controlar ou erradicar axeitadamente; b) crear programas para identificar especies invasoras prioritarias con miras ao seu control ou erradicación; c) abordar nás súas accións o impacto ambiental, económico e social do movemento e o transporte de especies exóticas na propagación das especies invasoras; e d) rever as disposicións lexislativas e institucionais vixentes e adoptar leis e programas co fin de impedir a introdución de especies exóticas novas e perigosas para o medio ambiente e o movemento ou comercio de tales especies; e) desenvolver a capacidade necesaria co fin de identificar as especies exóticas novas e perigosas para o medio ambiente; f) propiciar a sensibilización respecto do tema; e g) colaborar con outras Partes Contratantes para intercambiar información e experiencias, promovendo a coordinación rexional de programas de loita contra tales especies (Convenio sobre os humidais 1999).

Resolución VIII/18 Especies invasoras e humidais Aprobada en 2002, insta ás Partes Contratantes a: a) abordar os problemas que presentan as especies invasoras nos ecosistemas de humidais de xeito decidido e integral; b) realizar avaliacións de risco das especies exóticas que poden supoñer unha ameaza para as características ecolóxicas dos humidais; c) identificar a presenza de especies exóticas invasoras nos sitios Ramsar e outros humidais nos seus territorios, as ameazas que supoñen, con inclusión do risco de que especies que aínda non están presentes nos devanditos sitios poidan invadilos, as accións que están en curso ou que están previstas para a súa prevención, erradicación e control e, informar sobre este asunto á Oficina de Ramsar; d) recoñecer na elaboración de estratexias que as invasións terrestres de especies exóticas poden ameazar e afectar ás características ecolóxicas dos humidais, e velar pola adopción de medidas adecuadas para previr o controlar as devanditas invasións; e) examinar meticulosamente os impactos ambientais potenciais debido ás especies invasoras antes do trasvasamento de augas entre concas fluviais; e f) traballar en estreita colaboración con outros convenios para desenvolver e aplicar políticas, estratexias e respostas de manexo nacionais ante as amenazas das especies exóticas invasoras, e para asegurar que a prevención, a erradicación e o control das devanditas especies se incorporen plenamente á lexislación nacional e ás políticas, estratexias e plans de acción nacionais sobre humidais e biodiversidade (Convenio sobre os humidais 2002). MARCO NORMATIVO EUROPEO CONSELLO DE EUROPA O Consello de Europa, no marco do Convenio de Berna, relativo á conservación da vida silvestre e o medio natural en Europa, afrontou a cuestión das invasións biolóxicas e elaborou unha Estratexia Europea sobre Especies Exóticas Invasoras. A Estratexia utiliza ás definicións adoptadas polo CBD (Decisión VI/23) e marca as pautas para que os países membros elaboren estratexias nacionais, cooperen entre eles e se esforcen en realizar labores de divulgación, intercambio de información, prevención, detección precoz e resposta rápida, controlar estritamente a introducción de especies alóctonas, mitigar os impactos derivados da presenza de EEI. Non obstante, esta estratexia, máis alá dunha aproximación meramente defensiva, expresa, como parte dun enfoque integral das políticas de xestión de EEI, a necesidade de incluír medidas de apoio á restauración das especies, os hábitats naturais e os ecosistemas que foron afectados polas invasións biolóxicas. Así mesmo, o Convenio de Berna, un dos máis activos no campo das especies Exóticas invasoras aprobou dende 1985 unha serie de recomendacións en materia que se listan a continuación:  Recomendación Nº 154 (2011) sobre o Código Europeo de Conducta para animais de compañia e especies exóticas invasoras.  Recomendación Nº 149 (2010) sobre a erradicación da malvasía canela no Paleártico occidental.  Recomendación Nº 142 (2009) sobre a interpretación da definición do CDB de especies exóticas invasoras e para ter en conta o cambio climático.  Recomendación Nº 141 (2009) sobre plantas exóticas potencialmente invasoras que se utilizan como cultivos para biocombustibles.  Recomendación Nº 134 (2008) sobre o Código Europeo de Conducta para a horticultura e plantas exóticas invasoras.  Recomendación Nº 126 (2007) sobre a erradicación dalgunhas especies de plantas exóticas invasoras.  Recomendación Nº 125 (2007) sobre o comercio de especies exóticas invasoras e potencialmente invasoras en Europa.  Recomendación Nº 124 (2007) sobre os progresos na erradicación da malvasía canela (Oxyura jamaicensis).

 Recomendación Nº 123 (2007) sobre a limitación da dispersión do esquío gris (Sciurus carolinensis).  Recomendación Nº 114 (2005) sobre o control do esquío gris (Sciurus carolinensis) en Italia.  Recomendación Nº 99 (2003) sobre la Estratexia Europea sobre Especies Exóticas Invasoras.  Recomendación Nº 91 (2002) sobre especies exóticas invasoras que ameazan a diversidade biolóxica nas illas e nos ecosistemas xeográfica e evolutivamente illados.  Recomendación Nº 78 (1999) sobre a conservación do esquío vermello (Sciurus carolinensis) en Italia.  Recomendación Nº 77 (1999) sobre a erradicación de especies non autóctonas de vertebrados terrestres.  Recomendación Nº 61 (1997) relativa a conservación da malvasía cabeciblanca (Oxyura leucocephala).  Recomendación Nº 57 (1997) sobre a introducción de organismos pertencentes a especies non autóctonas no medio natural.  Recomendación Nº 45 (1995) sobre o control da proliferación de Caulerpa taxifolia no Mediterráneo.  Recomendación Nº 18 (1989) sobre a protección dos cangrexos autóctonos en Europa.  Recomendación Nº 14 (1985) do Comité de Ministros ós Estados membros relativa a introducción do coello de cola de algodón (Sylvilagus sp) en Europa. UNIÓN EUROPEA Directiva 79/409/CEE, do 21 de maio, relativa a Conservación das Aves Silvestres. Aprobada en 1979. No seu artigo 11, establece que “os Estados membros velarán por evitar que a eventual introdución de especies de aves que non vivan normalmente en estado salvaxe no territorio europeo dos Estados membros perxudique a flora e a fauna locais” (DOCE 1979). Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio, relativa a Conservación dos Hábitats Naturais e da Flora e Fauna Silvestres. Aprobada en 1992. Establece na letra b) do artigo 22, que fai referencia á introducción intencionada de especies non autóctonas, que os Estados membros “garantirán que a introducción intencionada na natureza dunha especie que non sexa autóctona do seu territorio se regule de xeito que non perxudique á fauna e flora silvestres autóctonas nin ós seus hábitats naturais na súa zona de distribución natural e, se o consideran necesario, prohibirán a devandita introducción [...]” (DOCE 1992). Regulamento (CE) nº 338/97 do Consello do 9 de decembro de 1996 relativo á protección de especies da fauna e flora silvestres mediante o control do seu comercio. Modificado sucesivamente en 2000, 2001 e 2005. Regulamentan os órganos de xestión, permisos, tramitacións, importación, exportación de especies de plantas e animais silvestres incluídas nos diferentes anexos.. O Artigo 3.2 establece que o Anexo B do Reglamento conterá "especies con respecto ás cales se comprobará que a introducción de especimes vivos no medio ambiente natural da Comunidade constitúe unha ameaza ecolóxica para especies autóctonas de fauna e flora silvestres". Así mesmo, o Artigo 4(6) sobre introducción na Comunidade, establece que “en consulta cos países de orixe afectados, de conformidade co procedemento establecido no artigo 18 e tendo en conta o ditame do GRC (Grupo de Revisión Científica), a Comisión poderá fixar limitacións, ben de carácter xeral ou ben con relación a determinados países de orixe, para a introducción na Comunidade de especimes vivos de especies con respecto ós cales se comprobará que a súa introducción no medio ambiente natural da Comunidade constituye unha ameaza ecolóxica para as especies autóctonas de fauna e flora silvestres”. Na mesma liña, o artigo 9(6) establece poderes para prohibir ou restrinxir a tenza ou movemento de

especimes vivos de especies que esten suxeitas a restriccións de importación baixo ó artigo 4(6). As restricións comerciais adóptanse tras a consulta cos países de orixe, tendo en conta o punto de vista do GRC. A regulación non dispón restricións para especies domésticas (DOCE 1997). Regulamento 2007/708/CE, do 11 xuño, sobre o Uso das Especies Exóticas e as especies localmente ausentes na acuicultura. Desenvolve un marco xurídico para asegurar que o medio acuático reciba unha protección axeitada respecto dos riscos asociados co uso de especies alóctonas na acuicultura. Inclué procedementos que permiten avaliar os riscos potenciais, adoptar medidas baseadas nos principios de prevención e cautela e establecer plans de continxencia en caso necesario. Aplícase a todas as actividades de acuicultura situadas baixo a xurisdicción dos Estados membros, con independencia do seu tamaño ou características. Abrangue a todos los organismos acuáticos exóticos e localmente ausentes que se críen nas instalacións acuícolas, e regula as actividades acuícolas en calquera forma de medio acuático. Con excepción dos seus artigos 3 (Definicións) e 4 (Medidas destinadas a evitar efectos adversos), non se aplica ás especies incluídas no anexo IV: Oncorhynchus mykiss, Salvelinus fontinalis, Cyprinus carpio, Ctenopharyntgodon idella, Hypophthalmichthys molitrix, Aristichtys nobilis, Crassostrea gigas, Ruditapes philippinarum, Micropterus salmoides e Salvelinus alpinus.. A avaliación do risco prevista no artigo 9 non se aplicará ás citadas especies salvo en caso de que os Estados membros desexen tomar medidas para restrinxir a utilización de tales especies no seu territorio (DOCE 2007). Regulamento 535/2008/CE do 13 de xuño polo que se establecen disposicións de aplicación do Regulamento (CE) non 708/2007 do Consello sobre o uso das especies exóticas e as especies localmente ausentes na acuicultura. Establece as disposicións de aplicación das condicións necesarias para engadir especies ó anexo IV do Regulamento (CE) no 708/2007 e as disposicións para a creación dun sistema de información específico referente ás autorizacións para as introducións e translocacións de especies exóticas e especies localmente ausentes na acuicultura (DOCE 2008 a). Directiva 2008/56/CE, do 17 de xuño pola que se establece un marco de acción comunitaria para a política do medio mariño (Directiva marco sobre a estratexia mariña). Establece como descriptor cualitativo, para establecer o bó estado ambiental do medio mariño, que as especies alóctonas introducidas pola actividade humana se atopen presentes en niveis que non afecten de forma adversa ós ecosistemas (DOCE 2008 b). Directiva 2009/147/CE, do 30 de novembro relativa á conservación das aves silvestres. Codifica en aras da claridade a Directiva 79/409/CEE do Consello, do 2 de abril de 1979, relativa á conservación das aves silvestres tras ser modificada en varias ocasións e de forma substancial. Establece no seu artígo 11 que “os Estados Membros velarán por evitar que a eventual introducción de especies de aves que non vivan normalmente en estado salvaxe no territorio europeo perxudique á fauna e flora locais” (DOCE 2010). Outro A Comisión Europea presentou en 2008 a Comunicación “Cara a unha estratexia da UE sobre especies invasoras”, na que se plantexan diversas opcións de actuación para afrontar esta ameaza na Unión Europea. Esta cuestión tamén se recolle na estratexia sobre biodiversidade da Unión Europea 2011-2020 onde se estableceu a loita contra as especies exóticas invasoras entre os seus obxectivos. MARCO NORMATIVO ESTATAL A Lei 1/1970, do 4 de abril, de Caza. No seu Artígo 32 § 1 cita: “Para importar, exportar, trasladar ou soltar caza viva será precisa a previa autorización do Ministerio de Agricultura e cumprir as disposicións que se diten por vía regulamentaria” (BOE 1970).

Real Decreto 1095/1989, do 8 de setembro, polo cal se declaran especies obxeto de caza e de pesca e se establecen normas para a súa protección. Establece no Artigo 5: “Para garantir a preservación da diversidade xenética e a conservación das especies autóctonas cinexéticas e piscícolas, a introducción e reintroducción de especies ou o reforzamento de poboacións no medio natural requirirá autorización administrativa do órgano competente da correspondente Comunidade Autónoma, que só poderá concederse cando tal solta de exemplares: a) Non afecte á diversidade xenética da zona onde se sitúa a localidade de destino. b) Non resulte contraria ás determinacións ou disposicións dos plans de ordenación dos recursos naturais que afecten á devandita zona, se os houbese. c) Sexa compatible cos plans relativos ás especies catalogadas que, no seu caso, existan nese territorio. d) Se adecúe ás previsións do plan técnico de aproveitamentos cinexéticos ou piscícolas do lugar de destino. e) Cumpla calquera outra condición que determine o órgano competente da Comunidade Autónoma” (BOE, 1989 a). Real Decreto 1118/1989, do 15 de setembro, polo que se determinan as especies obxecto de caza e pesca comercializables e se ditan normas ó respecto. Establece no Artigo 3: “1. A importación de exemplares vivos de especies cinexéticas e piscícolas en España requerirá a previa autorización do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación expedida a través do Instituto Nacional para a Conservación d Natureza, que incluirá o pertinente certificado zoosanitario. 2. Cando a finalidade da importación sexa a liberación no medio natural, o solicitante deberá acreditar que tal solta: Non afectará á diversidade xenética da zona onde se sitúa a localidade de destino. Non resulta contraria ás determinacións ou disposicións dos plans de ordenación dos recursos naturais que afecten a devandita zona, se os houbese. 3. Tratándose de subespecies ou razas xeográficas distintas ás autóctonas, a devandita autorización só poderá concederse cando existan as garantías suficientes de control para que Figura 8. Exemplar de yuca en la playa de Rodas (Islas Cíes). (Foto: GEIB). non se estendan polo medio natural ou, no caso de que se pretendan liberar neste, cando se acredite adicionalmente que: Non existen riscos de competencia biolóxica coas subespecies ou razas xeográficas autóctonas que poidan comprometer o seu estado de conservación ou a viabilidade do seu aproveitamento. Non existen riscos de hibridación que alteren a pureza xenética das subespecies ou razas xeográficas autóctonas” (BOE1989 b). Real Decreto 1739/1997, do 20 de novembro, sobre medidas de aplicación do Convenio sobre Comercio Internacional de Especies Ameazadas de Fauna e Flora Silvestres (CITES), feito en Washington o 3 de marzo de 1973 e do Regulamento (CE) 338/91 do Consello, do 9 de decembro de 1996, relativo á protección de especies da fauna e flora silvestres mediante o control do seu comercio. Traspón o respectivo Convenio e Regulamento á normativa española (BOE 1997) Real Decreto 1190/1998, do 12 de xuño, polo que se regulan os programas nacionais de erradicación ou control de organismos nocivos dos vexetais aínda non establecidos no territorio nacional. Establece as normas para a elaboración, planificación, execución, coordinación, seguimento e avaliación dos programas nacionais de erradicación ou, se esta non fose posible, de control da propagación de organismos nocivos dos vexetais no territorio español que serán de obrigado cumprimento en todo o territorio do Estado (BOE 1998).

Real Decreto 1803/1999, do 26 de novembro, polo que se aproba o plan director da rede de parques nacionais Establece entre as directrices en relación cos recursos naturais e culturais que: “Non se autorizará a introducción de taxóns alóctonos, e procurarase a erradicación das poboacións xa existentes. Só en casos extraordinarios e debidamente xustificados, poderanse establecer excepcións á erradicación para aquelas xa integradas nos procesos naturais e as que coa súa desaparición poida menoscabar a conservación doutras especies nativas” (BOE 1999). Lei 43/2002, do 20 de novembro de Sanidade Vexetal. Articula os criterios e as actuacións aplicables en materia de sanidade vexetal, e de prevención e loita contra pragas. Clarifican os requisitos para a adopción das medidas oficiales contra unha praga para a súa erradicación, evitar a súa extensión, reducir as súas poblacións ou seus efectos. Regula a posibilidade de que a Administración competente cualifique a súa loita obligatoria como de «utilidade pública» ou á praga de «emerxencia fitosanitaria», o cal levará un maior grao de severidade e de intervención das medidas oficiais, así como a aplicación de diferentes compensacións económicas en forma de axudas e indemnizacións ós afectados. Responsabiliza ós agricultores da vixilancia e o control das pragas, os cultivos e os materiais obxecto da súa actividade, así como da execución ó seu cargo das medidas oficiais obrigatorias que se establezan regulamentariamente. Respecto ás exportacións a terceiros países, corresponde ó particular solicitar nos puntos de inspección fronteirizos as inspeccións necesarias para a expedición do correspondente certificado fitosanitario e recae nel a responsabilidade no caso de exportar sen a preceptiva documentación. Ademais, determínanse as obrigas e responsabilidades dos productores, titulares de autorizacións, distribuidores, vendedores e demáis operadores de produtos fitosanitarios e a responsabilidade dos usuarios dos devanditos productos de empregalos seguindo as recomendacións de uso. Por último, fíxanse as obrigas das persoas físicas e xurídicas as cales se lles practique unha inspección oficial. Finalmente, establécese un réxime de infraccións e sancións en materia obxecto da presente Lei (BOE 2002). LEI 8/2003, do 24 de abril, de sanidade animal. Esta Lei ten por obxecto: a) O establecemento das normas básicas e de coordinación en materia de sanidade animal; e b) A regulación da sanidade exterior no relativo á sanidade animal. A súa analoxía coa problemática das invasións biolóxicas pódese apreciar desde algúns dos seus obxetivos: a) A prevención, loita, control e erradicación das enfermidades dos animais. b) A prevención da introducción no territorio nacional, e no resto da Unión Europea, de enfermidades dos animais, evitando asimesmo a propagación das xá existentes. c) a protección da saúde humana e animal mediante a prevención, loita, control e, no seu caso, erradicación das enfermidades dos animais susceptibles de ser transmitidas á especie humana ou que impliquen riscos sanitarios que comprometan a saúde dos consumidores (BOE 2003 a). A Lei 31/2003, do 27 de outubro, de conservación da fauna silvestre nos parques Zoolóxicos. No seu Artigo 3 § d sobre medidas de benestar animal, profilácticas e ambientais, obriga ós parques zoolóxicos a “evitar a fuxida dos animais do parque zoolóxico, en particular daquelas especies potencialmente invasoras, co fin de previr posibles ameazas ambientais e alteracións xenéticas ás especies, subespecies e poboacións autóctonas, así como ós hábitats e ós ecosistemas” e considera como infracción moi grave sancionable con multas de 60.101 a 300.500 euros [Art. 14 § c)] a liberación non autorizada, neglixente ou intencionada, de animais do parque zoolóxico pertencentes a especies potencialmente invasoras [Art. 13 § 4 b (BOE, 2003 b)]. Lei 30/2006, do 26 de xullo de sementes e prantas de viveiro e de recursos fitoxenéticos. No Artigo 6, Limitacións á comercialización de variedades inscritas no Rexistro de variedades comerciais, establece que “ poderanse establecer, con carácter excepcional, limitacións á comercialización de variedades polas razóns seguintes:

a) Fitosanitarias, ou cando existan indicios de riscos para a saúde humana ou sanidade animal, así como para o medio ambiente; e b) Agronómicas, que se establezan para aquelas variedades que soamente poidan ser utilizadas en determinadas zonas ou condicións de cultivo” (BOE 2006). Lei 26/2007, do 23 de outubro, Responsabilidade Medioambiental. No seu artigo 17 Obligacións do operador en materia de prevención e de evitación de novos danos establece que "Ante unha ameaza inminente de danos medioambientais orixinada por calquera actividade económica ou profesional, o operador da devandita Figura 9. Ageratina adenophora. (Foto: Forest & Kim Starr). actividade ten ó deber de adoptar sen demora e sen necesidade de advertencia, de requirimiento ou de acto administrativo previo as medidas preventivas axeitadas". Lei 42/2007 do 13 de decembro de Patrimonio Natural e da Biodiversidade. O capítulo terceiro do Título III céntrase na crecente problemática das especies invasoras derivada da globalización de intercambios de todo tipo, creándose o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, no que se incluirán todas aquelas especies e subespecies exóticas invasoras que constitúan, de feito, ou poidan chegar a constituir unha ameaza grave para as especies autóctonas, os hábitats ou os ecosistemas, a agronomía, ou para os recursos económicos asociados ó uso do patrimonio natural. O artigo 61 Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras establece: 1. “Créase o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, cuxa estructura e funcionamento establecerase regulamentariamente e no que se incluirán, cando exista información técnica ou científica co aconselle, todas aquelas especies e subespecies exóticas invasoras que constitúan unha ameaza grave para as especies autóctonas, os hábitats ou os ecosistemas, a agronomía ou para os recursos económicos asociados ó uso do patrimonio natural. Depende do Ministerio de Medio Ambiente, con carácter administrativo e ámbito estatal”. 2. “A inclusión dunha especie no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras levarase a cabo polo Ministerio de Medio Ambiente, por proposta da Comisión Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade, logo da iniciativa das Comunidades autónomas ou do propio Ministerio, cando exista información técnica o científica que ó aconselle. Calquera cidadán ou organización poderá solicitar a iniciación do procedemento de inclusión ou exclusión dunha especie ou subespecie, acompañando á correspondente solicitude unha argumentación científica da medida proposta”. 3. “A inclusión no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras leva a prohibición xenérica de posesión, transporte, tráfico e comercio de exemplares vivos ou mortos, dos seus restos ou propágulos, incluíndo o comercio exterior. Esta prohibición poderá quedar sen efecto, logo de autorización administrativa, cando sexa necesario por razóns de investigación, saúde ou seguridade das persoas”. 4. “Por parte das Comunidades autónomas levarase a cabo un seguemento das especies exóticas con potencial invasor, en especial daquelas que demostraron ese carácter noutros países ou rexións, co fin de propoñer, chegado o caso, a súa inclusión no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras”. 5. “O Ministerio de Medio Ambiente e as Comunidades autónomas, no marco da Comisión Estatal do Patrimonio Natural e a Biodiversidade, elaborarán Estratexias que conteñan as directrices de xestión, control e posible erradicación das especies do Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, outorgando prioridade a aquelas especies que supoñan un maior risco para a conservación da fauna, flora ou hábitats autóctonos ameazados, con particular atención á biodiversidade insular. A Conferencia Sectorial de Medio Ambiente, a proposta da Comisión Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade, e logo do informe do Consello Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade, aprobará estas estratexias, que terán carácter orientativo”. 6. “As Comunidades autónomas, nos seus respectivos ámbitos territoriais, poderán establecer

catálogos de Especies Exóticas Invasoras, determinando as prohibicións e actuacións suplementarias que se consideren necesarias para a súa erradicación”. Non obstante, hai outros artigos que abranguen aspectos relacionados coas invasións biolóxicas. O Artigo 52.2 establece que “As Administracións públicas competentes prohibirán a introdución de especies, subespecies ou razas xeográficas alóctonas cando éstas sexan susceptibles de competir coas especies silvestres autóctonas, alterar a súa pureza xenética ou os equilibrios ecolóxicos” O Artigo 62. Especies obxecto de caza e pesca reporta no seu Apartado e) “En relación coa actividade cinexética e acuícola, queda prohibida a introducción de especies alóctonas. No caso de introduccións accidentais ou ilegais, non se poderá autorizar en ningún caso o seu aproveitamento cinexético ou piscícola, promovendo as medidas axeitadas de control de especies para a súa erradicación”. No Artigo 74. No Fondo para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade establécese que serán obxectivos do Fondo: "Apoiar as accións de eliminación doutros impactos graves para o patrimonio natural e a biodiversidade, en especial o control e erradicación de especies exóticas invasoras e a fragmentación dos hábitats". Por último no Artigo 76, a introducción de especies alóctonas incluídas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, sen autorización administrativa é tipificada como infracción (BOE 2007 b). Real Decreto 1424/2008, do 14 de agosto, polo que se determinan a composición e as funcións da Comisión Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade, díctanse as normas que regulan o seu funcionamento e se establecen os comités especializados adscritos a esta. Establece nos párrafos 19 e 20 do artigo 2 que será función da Comisión Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade a) Propoñer ó Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño a inclusión ou exclusión de especies no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, e b) Propoñer para a súa aprobación á Conferencia Sectorial de Medio Ambiente ás estratexias de xestión, control e posible erradicación dás especies exóticas invasoras (BOE 2008 a). Real Decreto 2090 /2008, do 22 de diciembre, polo que se aproba o Regulamento de desenvolvemento parcial da Lei 26/2007, do 23 de octubre, de Responsabilidade Medioambiental. No seu artigo 8, Identificación do axente causante do dano establece que “O operador identificará ó axente causante do dano e o clasificara nalgún dos seguintes tipos: […] biolóxico, entre outros, os organismos modificados xenéticamente, as especies exóticas invasoras e os microorganismos patóxenos”. Así mesmo no artigo 9 Caracterización do axente causante do dano, inclúe entre os axentes daniños ás especies exóticas invasoras para as cales considerarase, entre outros aspectos, “a especie introducida, a cantidade e a capacidade da ameaza á diversidade biolóxica autóctona por interferencia na dinámica das poboacións, incluído, no séu caso, a capacidade para contaminar química ou xeneticamente, competir, depredar ou transmitir enfermidades ás especies autóctonas”. Por último o artigo 21. Identificación das medidas de reparación primarias inclúe entre as varias actuacións “evitar a acción de especies exóticas invasoras” (BOE 2008 b). Lei Orgánica 5/2010, do 22 de xuño, pola que se modifica a Lei Orgánica 10/1995, do 23 de novembro, do Código Penal. Modifícase o artigo 333, que queda redactado como segue: “O que introducise ou liberase especies de flora o fauna non autóctona, de modo que perxudique o equilibrio biolóxico, contravindo as leis ou disposicións de carácter xeneral protectoras das especies de flora ou fauna, será castigado coa pena de prisión de catro meses a dous anos ou multa de oito a vintecatro meses e, en todo caso, inhabilitación especial para profesión ou oficio por tempo dun a tres anos”. Orde ARM/2090/2011, do 22 de xuño, pola que se establecen medidas provisionais de protección fronte ó caracol mazá Pomacea insularum e Pomacea canaliculata.

Establece medidas urxentes para limitar a dispersión destas especies e prohíbe a importación a España dende países terceiros. Tamén esixe que as plantas para acuarios procedentes destes países esten libres desta especie (BOE 2011 a). Orden ARM/2294/2011, do 19 de agosto, pola que se modifica a Orden ARM/2090/2011, do 22 de xullo, pola que se establecen medidas provisionais de protección fronte ó caracol mazá Pomacea insularum e Pomacea canaliculata. Amplia as medidas establecidas na precedente Orde ARM/2090/2011, do 22 de xullo quedando prohibida en territorio nacional a posesión, cría, transporte, tráfico e comercio de exemplares vivos (en calquera das súas etapas de desenvolvemento) ou mortos e dos seus restos, incluíndo comercio exterior e interior, da especie caracol mazá Pomacea insularum e Pomacea canaliculata. Real Decreto 1274/2011, do 16 de setembro, polo que se aproba o Plan estratéxico do patrimonio natural e da biodiversidade 2011-2017, en aplicación da Lei 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade. Inclúe ás especies exóticas invasoras entre as cinco causas que provocan a perda de biodiversidade. No plan establécese ademais metas, obxectivos e accións para a conservación, uso sostible e restauración da biodiversidade e o patrimonio natural en España. Entre eles, a META nº 2 de "Protexer, conservar e restaurar a natureza en España e reducir as suas principais ameazas" que inclúe entre os seus obxectivos "Establecer mecanismos para a prevención da entrada, detección, erradicación e control das especies exóticas invasoras", para o que se establece (BOE 2011 c):  Aprobar e aplicar o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras.  Establecer un sistema de alerta rápida sobre especies exóticas invasoras.  Establecer un sistema de avaliación de riscos sobre especies exóticas invasoras. Teranse en consideración os efectos do cambio climático.  Establecer estratexias con directrices de prevención da entrada, detección rápida, xestión, control e posible erradicación das especies do Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras.  Manter información actualizada sobre especies exóticas.  Desenvolver métodos para a xestión dos problemas de especies exóticas invasoras establecidas e medidas preventivas fronte a especies exóticas potencialmente invasoras  Desenvolver unha estratexia e plan nacional de continxencia fronte ós organismos de corentena.  Realizar campañas de divulgación, información e concienciación sobre especies exóticas invasoras. Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, polo que se regula o Listado e Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras. Desenvolve as disposicións sobre especies exóticas da Lei 42/2007, do 13 de decembro, establece a estructura, o funcionamento e o contido do Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, e especifica os procedementos administrativos para a inclusión ou exclusión de especies exóticas invasoras, os contidos e procedementos de elaboración e aprobación das estratexias, así como aquelas medidas necesarias para previr a introducción e evitar a propagación das mesmas. No artigo 1 Obxecto, establece: “a. As características, contidos, criterios e procedementos de inclusión ou exclusión de especies no Catálogo e o Listado; b. As medidas necesarias para previr a introducción de especies exóticas invasoras e para o seu control e posible erradicación, e c. As características e o contido das Estratexias de xestión, control e posible erradicación das especies exóticas invasoras”.

No artigo 2 recóllense as definicións dos conceptos máis significativos no ámbito das invasións biolóxicas. No artigo 3 defínese o ámbito de aplicación. No artigo 4 reporta os contidos e as características do Catálogo e do Listado “No Catálogo, de acordo ó artigo 61.1 da Lei 42/2007, do 13 de decembro, inclúense as especies exóticas para as que exista información científica e técnica que indique que constitúen unha ameaza grave para as especies autóctonas, os hábitats ou os ecosistemas, a agronomía ou para os recursos económicos asociados ó uso do patrimonio natural”. “No Listado inclúense as especies exóticas susceptibles de converterse nunha ameaza grave por competir coas especies silvestres autóctonas, alterar a súa pureza xenética ou os equilibrios ecolóxicos e aquelas especies exóticas con potencial invasor, de acordo co artigo 61.4 da Lei 42/2007, do 13 de decembro, en especial as que demostraron ese carácter noutros países ou rexións, co fin de propoñer, chegado o caso, a súa inclusión no Catálogo. Así mesmo, inclúense no Listado as especies consideradas como exóticas invasoras en disposicións ou normas de ámbito nacional ou europeo e en instrumentos internacionais ratificados por España, sempre e cando non se trate de especies autóctonas”. Ambos os dous son rexistros públicos de carácter administrativo e de ámbito estatal, cuxa custodia e mantemento dependen do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño (MARM) e intégranse no Inventario Español do Patrimonio Natural e da Biodiversidade. O artigo 5 regulamenta os procedementos de inclusión ou exclusión de especies No artigo 6. Análise de riscos recóllese: “1.) Para las especies exóticas non incluídas no Catálogo e logo da iniciación do procedemento definido no artigo 5, a Dirección Xeral de Medio Natural e Política Forestal realizará, logo da consulta ó Comité Científico, unha análise de riscos, de conformidade cos requisitos que se establecen no apartado 3 deste mesmo artigo, para propoñer a súa inclusión no Catálogo, e que poderá ser utilizado para determinar a estratexia de xestión e posible erradicación. Darase prioridade a aquelas especies que demostraron o seu carácter invasor noutros países ou rexións. 2.) Asimesmo, para a utilización de especies exóticas na restauración ambiental de obras públicas e nos movementos de terras e áridos procedentes de escavación de obras ou as terras para xardinaría e viveiros ou outros lugares, será necesario realizar unha análise de riscos, segundo o disposto no seguinte apartado. 3.) A análise de riscos conterá, polo menos, información sobre: Nome científico e vulgar da especie; mención específica a se as especies se crían en cautividade; actuacións previstas a realizar en caso de escape ou liberación accidental; valoración das probabilidades de escape ou liberación accidental, establecemento na natureza, converterse en praga, causar dano ambiental ás especies autóctonas, os hábitats ou ós ecosistemas, a agronomía ou os recursos económicos asociados ó uso do patrimonio natural; viabilidade e técnicas de control, erradicación ou contención; coñecemento da problemática, en caso de existir, causada pola especie noutros lugares; e existencia de medios eficaces para reducir riscos de escape ou liberación accidental”. No Artigo 7. detállase a información que contén cada rexistro. No Artigo 8. Efectos da inclusión dunha especie no Catálogo ou no Listado recóllese que: 1) a inclusión dunha especie no Catálogo e Listado leva consigo a prohibición da súa introducción no medio natural. 2) A inclusión dunha especie no Catálogo, leva aparellado a prohibición xenérica da súa posesión, transporte, tráfico, comercio de exemplares vivos ou mortos, dos seus restos ou propágulos, incluíndo o comercio exterior. 3) A liberación dunha especie exótica non incluída no Listado ou no Catálogo, requerirá unha autorización administrativa previa da autoridade competente medioambiental, baseada nunha análise de riscos co aconselle. 4) Das prohibicións contempladas nos puntos anteriores exceptúanse os exemplares das especies incluídas no Catálogo afectadas pola disposición adicional terceira da Lei 42/2007, do 13 de decembro, mentras se manteñan nas condicións establecidas na súa normativa sectorial. 5) Os exemplares das especies animais incluidas no Catálogo que sexan capturados, retidos ou extraídos da natureza por calquera procedemento, non poderán ser devoltos ó medio natural agás por

razóns de investigación. 6). Para realizar o seguemento sobre o comportamento invasor das especies incluidas no Catálogo e Listado existentes no medio natural e evitar a súa expansión, as comunidades autónomas e cidades de Ceuta e Melilla e os órganos competentes da Administración Xeral do Estado adoptarán, se é o caso, as medidas necesarias e axeitadas para a súa xestión, control e posible erradicación. 7) En ningún caso se poderán contemplar actuacións ou comportamentos destinados ó fomento das especies incluidas no Listado e Catálogo. En particular, no exercicio da pesca en augas continentais quedará prohibida a utilización como cebo vivo ou morto de calquera exemplar das devanditas especies, ou das súas partes e derivados. No Artigo 9. Medidas urxentes, establece que no caso de constatarse a existencia dunha ameaza grave producida por unha especie exótica invasora, incluida ou non no Catálogo ou no Listado informarase á Rede de Alerta, e aplicaranse de forma urxente por parte das comunidades autónomas e cidades de Ceuta e Melilla ou outras autoridades competentes, en coordinación co MARM, as medidas necesarias para o seguimento, control e posible erradicación. Segundo o Artigo 10. Medidas de loita contra as especies exóticas invasoras do Listado e Catálogo: 1.) As administracións competentes, no séu caso, adoptarán as medidas de xestión, control e posible erradicación das especies incluídas no Catálogo e Listado. Estas medidas se adoptaran segundo as prioridades determinadas pola gravidade da ameaza e o grao de dificultade previsto para a súa erradicación. 2.) No caso de detección de especies do Catálogo en mercadorías comerciais, as autoridades competentes procurarán a inmobilización e illamento da mercadoría. 3.) As administracións competentes aplicarán medidas de prevención, control e xestión das especies incluídas no Listado e Catálogo nas actividades recreativas e deportivas desenvolvidas nas augas continentais. 4.) As autoridades competentes poderán esixir ós promotores de obras en canles que se informen sobre a presenza de especies do Catálogo e Listado, naquelas masas de auga que van ser orixe de transvasamentos ou desviacións temporais de auga. 5.) As administracións competentes esixirán ós titulares das instalacións ou explotacións industriais ou comerciais que alberguen especies incluídas no Listado e Catálogo, vinculadas directa ou indirectamente pola súa actividade a estas especies, a adopción de medidas preventivas axeitadas e suficientes, incluíndo a regulación da súa ubicación, para previr escapes, liberacións e verteduras. 6.) As autoridades competentes só poderán autorizar novas explotacións gandeiras e ampliacións das mesmas de animais de producción ou domésticos consideradas na Lei 8/2003, do 24 de abril, de Sanidade Animal e o Real Decreto 479/2004, do 26 de marzo. 7.) As autoridades competentes nas respectivas materias informarán á Dirección Xeral da localización, extensión e características das explotacións sinaladas nos puntos 10.5 e 10.6 que alberguen especies do Catálogo. 8.) As autoridades competentes adoptarán medidas para evitar o abandono de restos de especies vexetais exóticas. 9.) As autoridades competentes poderán requirir ós titulares de terreos que faciliten información e co fin de verificar a presenza de especies exóticas invasoras e, no seu caso, poder tomar as medidas axeitadas para o seu control. 10.) As autoridades competentes autorizarán os métodos e condicións de captura de especies incluídas no Catálogo máis axeitados para o seu control e posible erradicación, utilizando métodos e condicións baseados en criterios de selectividade e benestar animal. No artigo 11 estructúrase a Rede de Alerta para a vixilancia de especies exóticas invasoras. No artigo 12 Características das estratexias de xestión, control e posible erradicación recóllese: 1.) “O MARM e as comunidades autónomas e cidades de Ceuta e Melilla elaborarán conxuntamente estratexias de xestión, control e posible erradicación de especies exóticas invasoras incluídas no Catálogo, de conformidade co establecido no artigo 61.5 da Lei 42/2007, do 13 de decembro”. 2.) “Poderánse elaborar igualmente, no caso de consideralo necesario, estratexias de xestión, control e posible erradicación de especies incluidas no Listado, ou incluir estas especies en estratexias multiespecíficas para a súa xestión e control. Así mesmo poderanse realizar estratexias xerais de actuación en relación a grupos de especies, temáticas, ou aspectos globais”. 3. “Na elaboración das estratexias darase prioridade a aquelas especies que supoñan un maior risco para a conservación da fauna, flora ou hábitats autóctonos amezados, con

particular atención á biodiversidade insular, así como aquelas que presenten maiores posibilidades de erradicación. Asimesmo darase prioridade á elaboración de estratexias que afecten a Espazos Naturais Protexidos e Espazos da Rede Natura 2000, así como a medios insulares e augas continentais”. 4.) “As estratexias que existisen con anterioridade á publicación do Catálogo deberanse adaptar e actualizar segundo o indicado no artigo 13”. 5.) “As estratexias, que terán carácter orientativo, serán elaboradas polo MARM e as comunidades autónomas e cidades de Ceuta e Melilla no marco dos Comités, e serán aprobadas pola Conferencia Sectorial de Medio Ambiente, por proposta da Comisión, logo da consulta ó Consello Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade. Tras a súa aprobación, as estratexias serán publicadas no «Boletín Oficial do Estado»”. No Artigo 13. Contido das estratexias de xestión, control e posible erradicación, dise que “as estratexias terán ó menos o seguinte contido: a. Definición da especie ou especies obxectivo e diagnóstico da súa problemática. b. Análise de riscos. c. Análise de vías de entrada. d. Medidas de actuación, definindo a estratexia a seguir: xestión, control e posible erradicación. e. Distribución e abundancia. f. Actuacións de coordinación entre as diferentes administracións públicas. g. Actuacións de seguimento da eficacia de aplicación da estratexia. h. Actuacións de sensibilización e educación social sobre a problemática de especies exóticas invasoras. i. Análise económica dos custos da aplicación da estratexia sobre terceiros ou instalacións afectadas de forma involuntaria pola presenza de especies exóticas invasoras”. Respecto ó Artigo 14. Financiamento: O MARM proporcionará e convirá coas comunidades autónomas e cidades de Ceuta e Melilla a prestación de axuda técnica e económica para a execución das medidas descritas nesta norma. No Artigo 15. incumplimento das incluídas neste real réxime sancionador 13 de decembro.

Sancións, afírmanse co prohibicións e limitacións decreto, estarán suxeitos ó previsto na Lei 42/2007, do

Seguen unha serie de disposicións adicionais, transitorias e finais xunto con dous Anexos, o I, o Catálogo e o II o Listado. (BOE 2001 d)

Figura10. Detalle de jacinto de agua. (Foto: GEIB).

Resolución do 13 de marzo de 2012, da Dirección Xeral de Calidade e Avaliación Ambiental e Medio Natural, pola que se publica o Acordo do Consello de Ministros do 24 de febreiro de 2012, polo que se da contestación ós requerimentos plantexados polos Gobernos das Comunidades Autónomas de Aragón, Castilla e León e de Cataluña, ó amparo do previsto no artigo 44.3 da Lei 29/1998, do 13 de xullo, reguladora da Xurisdicción ContenciosoAdministrativa, en relación co Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, polo que se regula o listado e o catálogo español de especies exóticas invasoras. Tras varios recursos presentados ó Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, polo que se regula o listado e o catálogo español de especies exóticas invasoras. Ó Consello de Ministros aceptou anular os artículos, 1, 4, 5, 7, 8, 10, disposición transitoria segunda e anexo II do Real Decreto 1628/2011 en todo o que se refire ás especies incluídas no listado, e rexeita todolos outros requerimentos formulados polas tres CCAA. Para que a devandita anulación entre en efecto terase que aprobar un novo real decreto que modifique o anterior anulando os devanditos apartados. Descoñecese, polo momento se haberá ulteriores aínda que é posible co contido da norma cambie afectando ó Anexo I (BOE 2012). MARCO NORMATIVO AUTONÓMICO Lei 7/1992, do 24 de xullo, de Pesca fluvial Condiciona as repoboacións piscícolas á obtención dunha aprobación administrativa previa (artigo 15) así como o aproveitamento e a utilización de especies vexetais de ribeira considerándose de interese xeral a conservación das formacións vexetais, así

como a repoboación arbórea e arbustiva nas márxes dos ríos e regueiros (artigo 16). Tipifica como infracción grave “introducir nas augas continentais e transportar con estes fins ovos ou exemplares de peixes ou cangrexos doutros países ou comunidades autónomas sen autorización expresa da Consellería de Agricultura, Gandería e Montes e dar entrada na Comunidade Autónoma a ovos ou exemplares de peixes, cangrexos e outros seres vivos piscícolas sen a correspondente autorización e control sanitario da Consellería de Agricultura, Gandería e Montes” (artigo 35). Así mesmo recolle entre as infraccións moi graves “repoboar ou introducir en augas continentais especies acuícolas sen a autorización da Consellería de Agricultura, Gandería e Montes” (artigo 36) (BOE 1992). Decreto 130/1997, do 14 de maio, polo que se aproba o Regulamento de ordenación de pesca fluvial e dos ecosistemas acuáticos continentais. Establece que só a Administración ou aquelas entidades autorizadas poderán efectuar repoboacións piscícolas e que éstas terán que realizarse preferentemente con especies autóctonas e con exemplares obtidos de reprodutores capturados na mesma conca hidrográfica onde se leven a cabo ou no seu defecto con ecotipos xeneticamente símilares (artigo 55). Acerca das instalacións para o fomento e a conservación da riqueza piscícola establece que a Consellería de Agricultura, Gandería e Montes “velará por evitar a introducción nas masas de augas continentais de especies ou variedades con características xenéticas, estado sanitario ou comportamento en estado salvaxe que poidan poñer en peligro ás poboacións naturais”, adoptando todas aquelas medidas complementarias que se consideren necesarias (artigo 57) (DOG 1997 a). Lei 4/1997, do 25 de xuño, de caza de Galicia. Soltar especies exóticas ou animais infectados no medio natural é tipificado como infracción moi grave (artigo 59) (DOG 1997 b). Lei 9/2001, do 21 de agosto, de Conservación da Natureza (BOE nº 230, de 25.09.01). No artigo 44.3 recóllese que "adoptaránse as medidas necesarias para regular a introducción e proliferación incontrolada no medio natural de especies distintas das autóctonas, en especial cando poidan competir con estas e alterar a súa pureza xenética ou os equilibrios e dinámica ecolóxicos" (BOE 2001). Decreto 284/2001, do 11 de outubro, polo que se aproba o Regulamento de caza de Galicia. O artigo 11 establece que “nos casos de explotacións cinexéticas que vaian a empregar especies alóctonas será necesaria a creación de cerramentos cinexéticos” (DOG 2001). Decreto 67/2007, do 22 de marzo, polo que se regula o Catálogo Galego de Árbores singulares. No seu artigo 2 recolle que “terán a consideración de singulares ás árbores e as formacións de calquera especie tanto autóctona como foránea situadas en terreos de propiedade pública ou privada, que sexan merecedores de medidas específicas de protección con respecto a características excepcionais do seu porte, dendrometría, idade, rareza, significatividade histórica ou cultural, interese científico, educativo, estético e paisaxístico”. As especies incluídas no catálogo considéranse protexidas a todos os efectos (artigo 9) (DOG 2007). Decreto 127/2008, do 5 de xuño, polo que se desenvolve o réxime xurídico dos humidais protexidos e crease o Inventario de humidais en Galicia. Inclúe entre os Obxectivos xerais de xestión (artigo 7): “evitar a introducción de especies alóctonas nos humidais e promover medidas de control e/ou erradicación das especies exóticas xa introducidas”. Así mesmo no artigo 8 recolle entre as prohibicións e as limitacións a introducción de especies de flora e fauna non autóctona coa excepción de especies hortofrutícolas e de acuicultura que figuran nos plans de explotación aprobados pola consellería competente en materia de pesca e asuntos marítimos tras informe favorable da consellería competente en materia de medio ambiente (DOG 2008). Decreto 64/2009, do 19 de febreiro, polo que se aproba o Plan de Ordenación dos Recursos Naturais do Parque Natural da Baixa Limia-Serra do Xurés.

No apartado de Flora e fauna silvestre recolle entre os obxectivos evitar a introducción e expansión de especimes exóticos ou alóctonos no espazo natural e, explícitamente, daqueles de carácter invasor. Entre as directrices establece que a) Velarase pola pureza das poboacións e evitaranse introducir subespecies ou razas xeográficas distintas ás propias do espacio natural. Así mesmo, tenderase á eliminación gradual das especies alóctonas existentes no espazo natural, evitando a introducción e propagación de especies alóctonas. Entre as normas recolle que: a) a introdución de especies, subespecies ou razas xeográficas alóctonas de carácter invasor que poidan ser susceptibles de competir coas especies silvestres autóctonas, alterar a súa pureza xenética, afectar de forma apreciable ó estado de conservación dos hábitats de interese comunitario ou causar desequilibrios sobre os ecosistemas do espazo natural, precisará da autorización expresa do organismo autonómico competente en materia de medio ambiente e conservación da natureza ou cando esta se realice fora dos Figura 11. Mapaches en catividade. (Foto: GEIB). lugares e das condicións establecidas para a súa explotación; b) O organismo autonómico competente en materia de medioambiente e conservación da natureza poderá desenvolver ou autorizar actuacións de control sobre aquelas poblacións de especies que ameacen o equilibrio dos ecosistemas, e c) A reintroducción de especies actualmente non presentes no espazo natural deberá contar co correspondente plan técnico que constará, como mínimo dunha exposición de obxectivos, unha avaliación ambiental da incidencia da reintroducción e un plan de seguimento e control da especie e deberá ser aprobado polo organismo autonómico competente en materia de medioambiente e conservación da natureza. Usos forestais: Considéranse actividades suxeitas a autorización a) a introducción, plantación ou sementeira de especies exóticas non contempladas como especies de aproveitamento forestal nos correspondentes proxectos de ordenación de montes, e b) a introdución, plantación ou sementeira de especies exóticas sobre hábitats de interese comunitario. Infraestructuras e obras: Recolle entre as directrices en materia que. En caso de ser necesaria a introducción de material vexetal (plantas, sementes) para la restauración de noiros e áreas alteradas empregaranse só especies autóctonas, elixindo aquelas propias dos hábitats circundantes á zona de obra e b) controlaranse e eliminaranse as especies exóticas e invasoras dos viais e das áreas afectadas polas obras, c) empregaranse especies vexetais autóctonas na configuración das sebes, das medianas, beiravías, rotondas e áreas de descanso e d) nas obras de restauración ou de rexeneración ambiental seguiranse, ademáis, os seguintes criterios: a) Na vexetación de noiros e áreas alteradas utilizaranse só especies autóctonas propias da zona do espazo natural onde se realiza a obra, e b) empregaranse igual especies vexetais autóctonas nas plantacións ou sementeiras que se realicen en medianas, beiravías, rotondas e áreas de descanso. No correspondente apartado de normativa recolle que na xestión das medianas e áreas de servidume das infraestructuras lineais que discorren polo espacio natural, estableceranse medidas de control co fin de evitar o establecemento ou expansión de especies invasoras que poidan afectar ó estado de conservación dos hábitats ou dos núcleos poboacionais de especies de interese para a conservación existentes no espazo natural. Zona de interese prioritario para a conservación, de uso restrinxido e de uso moderado: entre as súas directrices recolle: a) fomentar a conservación e recuperación do bosque natural, sustituindo as formacións existentes de eucaliptos, piñeiros e outras especies alóctonas por formacións nativas.

Normativa específica do parque natural. Consideranse usos prohibidos no ámbito do parque natural -As repoboacións monoespecíficas de coníferas e de eucaliptos (DOG 2009 a). Decreto 65/2009, do 19 de febreiro, polo que se aproba o Plan Reitor de Uso e Xestión do Parque Natural do Monte Aloia. Recolle entre as Directrices de ordenación e xestión no Capítulo I sobre Medidas e Normativa xeral evitarase a introducción e proliferación de especies, subespecies ou razas xeográficas distintas ás autóctonas, na medida en que poidan competir con estas, alterar a súa pureza xenética ou provocar desequilibrios ecolóxicos sobre os hábitats naturais e seminaturais. Sucesivamente no capítulo II desglósanse as medidas e normativa por compoñentes e actividades. Entre elas, aquelas que afectan ó ámbito dás especies exóticas invasoras atópanse nos seguintes apartados: Flora e fauna silvestre. Obxectivos: evitar a introducción e expansión de especímes exóticos ou alóctonos no parque natural e, explícitamente, daqueles de carácter invasor. Directrices: a) velarase pola pureza das poboacións, evitando introducir subespecies ou razas xeográficas distintas ás propias do parque natural; b) tenderase á eliminación gradual das especies alóctonas existentes no parque natural. Evitarase a introducción e propagación de especies alóctonas. Para a protección específica das especies vexetais deberase: a) Restrinxir a introducción de especies vexetais alóctonas, salvo aquelas de carácter forestal contempladas nos plans ou programas sectoriais ou aquelas relacionadas coa conservación do arbolado. b) Priorizarse o control (tras estudio particularizado) das poboacións alóctonas introducidas nos diversos ecosistemas, salvo as especificadas nos plans sectoriais, prestando especial atención á eliminación das manchas de eucaliptos (Eucalyptus globulus) e mimosas (Acacia dealbata e Acacia melanoxylon). Entre as directrices específicas para a conservación de especies de flora e fauna silvestre figura: realizar controis para detectar e eliminar especies exóticas, como black-bass e cangrexo americano. Entre as normas: a) Prohíbese a introducción de especies, subespecies ou razas xeográficas alóctonas de carácter invasor que poidan ser susceptibles de competir coas especies silvestres autóctonas, alterar a súa pureza xenética, que poidan afectar de forma apreciable ao estado de conservación dos hábitats de interese comunitario ou causar desequilibrios sobre os ecosistemas do parque natural, sen contar coa autorización expresa do organismo autonómico competente en materia de medioambiente e conservación da natureza, ou cando ésta se realice fora dos lugares e das condicións establecidas para a súa explotación. b) O organismo autonómico competente en materia de medioambiente e conservación da natureza poderá desenvolver ou autorizar actuacións de control sobre aquelas poboacións de especies que ameacen ó equilibrio dos ecosistemas. c) A reintroducción de especies actualmente non presentes no parque natural deberá contar co correspondente plan técnico, que constará como mínimo dunha exposición de obxectivos, unha avaliación ambiental da incidencia da introdución e un plan de seguimento e control desa especie, debendo ser aprobado polo organismo autonómico competente en materia de medioambiente e conservación da natureza. Non se aprobará ningunha introducción cando se considere que pode afectar negativamente ás especies presentes no parque natural, especialmente sobre aquelas tipificadas como de interese para la conservación. Usos forestais entre as normas recolle que se consideran actividades suxeitas á avaliación e autorización preceptiva por parte do organismo autonómico competente a) A introducción, plantación ou sementeira de especies exóticas, non contempladas como especies de aproveitamento forestal nos correspondentes proxectos de ordenación de montes, e b) A introducción, plantación o sementeira de especies exóticas sobre hábitats de importancia comunitaria. Infraestructuras e obras. Entre as directrices recollese que a) controlaranse e eliminaranse as especies exóticas e invasoras dos viais e das áreas afectadas polas obras, b) empregaranse especies vexetais autóctonas n configuración das sebes das medianas, beiravías, rotondas e áreas de descanso, Establece ademais os seguintes criterios para obras de restauración: a) na vexetación de noiros e áreas alteradas

utilizaranse só especies autóctonas propias da zona do parque natural donde se realiza a obra, b) emplearanse igualmente especies vexetais autóctonas nas plantacións ou sementeiras que se realicen en medianas, beiravías, rotondas e áreas de descanso. Actividades agrícolas e gandeiras: estará suxeita a avaliación e autorización preceptiva por parte do organismo autonómico competente A introducción no parque natural de especies alóctonas non presentes na actualidade, cando o seu aprovechamiento ou naturalización poida xerar riscos significativos sobre a pureza xenética das poboacións existentes ou xerar unha alteración significativa sobre o estado de conservación dos hábitats de interese comunitario ou sobre as especies de interese para a conservación. Actividades forestais.As superficies forestais, que no momento da entrada en vigor de deste plan se atopen conformadas por especies alóctonas (Pinus, Eucalyptus, etc.), poderán manter a súa dedicación forestal así como desenvolver os seus aproveitamentos, sempre e cando non leven aparellado unha afección significativa sobre o parque natural ou os componentes déste e se suxeiten ao establecido na lexislación sectorial. A Xunta de Galicia arbitrará as medidas necesarias para fomentar a transformación destas explotacións, co fin de recuperar a naturalidade dos hábitats propios destas áreas. Así mesmo permitense as actividades ligadas co mantemento ou ampliación do arbolado existente no parque natural, incluindo a introducción de novas especies arbóreas. Considera usos e actividades autorizables: a) As cortas de formacións alóctonas efectuadas conforme ó presente plan e a normativa sectorial vixente, cando se realicen garantindo a conservación dos solos e dos compoñentes naturais e non leven aparellado unha afección significativa sobre tipos de hábitats do anexo I da DC 92/43/CEE, […] b) As plantacións de elementos autóctonos ou de Pinus pinaster que non supoñan unha afección significativa sobre os hábitats do anexo I ou sobre as áreas prioritarias das especies de interese para a conservación e non provoquen unha afección paisaxística, e c) A introducción, plantación ou sementeira de especies exóticas, non contempladas como especies de aproveitamento forestal nos correspondentes proxectos de ordenación de montes ou contrarias ás regulacións establecidas no presente plan. Queda prohibido: a) A introducción, plantación ou sementeira de especies alóctonas sobre hábitats do anexo I, sen autorización expresa do organismo autonómico competente en materia de medioambiente e conservación da natureza e b) a repoboación ou plantación de especímenes alóctonos, incluíndo a repoboación ou plantación de exemplares de Eucalyptus, Pinus, Pseudotsuga, Quercus rubra, etc., sobre hábitats de interés comunitario ou sobre as áreas prioritarias das especies de interése para a conservación. Ordenación do territorio e urbanismo. Prohíbese o axardinamento ou a creación de xardíns, fora de áreas definidas legalmente como solo de núcleo rural e solo urbano consolidados e, de xeito especial, en áreas configuradas por agrosistemas ou por hábitats naturais, debido a potencialidade destos ambientes de actuar como reservorios para especies alóctonas invasoras ou patóxenas, así como pola capacidade invasora que demostran a maioría das especies sobre os hábitats naturais ou sobre as áreas prioritarias das especies de interese para a conservación (DOG 2009 b). Decreto 222/2010, do 23 de decembro, polo que se aproba o Plan de conservación do espazo privado de interese natural de Sobreiras do Faro. Nos artigos 16 e 17 recolle que se velará para evitar a introducción de especies exóticas que poidan competir coa flora e a fauna autóctona ou restarlles naturalidade e interese (DOG 2011). Comunicación da aprobación con modificacións pola Comisión de Medio Ambiente, Agricultura e Pesca, na súa sesión do día 21 de marzo de 2011, da moción suscrita polo Grupo Parlamentario de Senadores Nacionalistas, pola que se insta ao Goberno á posta en marcha, en colaboración coa Xunta de Galicia e cos propietarios dos terreos afectados, dun plan de erradicación da acacia en distintas bisbarras da provincia de Ourense. A comisión do Medio Ambiente, Agricultura e Pesca, na súa sesión do día 21 de marzo de 2011, aproba con modificacións a moción do Grupo Parlamentario de Senadores Nacionalistas (Nº de expediente 661/ 000732). O texto aprobado é o seguinte : ”A Comisión de Medio Ambiente, Agricultura e Pesca do Senado insta ó Goberno a: 1.Incluír

a Acacia dealbata no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras. 2. Impulsar nas bisbarras da provincia de Ourense máis afectadas como a do Ribeiro, medidas de estudio do avance da colonización da Acacia dealbata nos últimos anos, identificando as áreas máis sensibles e as de especial virulencia, e proxectos de investigación para avaliar os tipos de tratamento para a súa erradicación e as especies a utilizar para a recuperación ecolóxica. 3. Elaborar, posteriormente, un Plan de loita contra a invasión da Acacia dealbata en colaboración de Universidade e Comunidade Científica, Unión Europea, Administración Local e Comuniddades de Montes e Propietarios».

II. ANÁLISE DE RISCOS Táboa de contidos: II.1 Consideracións xerais e estándares técnicos das metodoloxías de análise de riscos

páx.43

II.2 Proposta de análises de riscos  II.B.1. Análises de riscos para plantas  II.B.2. Análises de riscos para especies acuáticas  II.B.3. Análises de riscos para vertebrados

páx.49 páx.49 páx.58 páx.67

II.3 Casos de proba  Acacia negra (Acacia melanoxylon)  Ailanto, árbore do ceo (Ailanthus altissima)  Margarida africana (Arcthoteca calendula)  Cana (Arundo donax)  Fento de auga (Azolla filiculoides)  Árbore das volveretas (Buddleja davidii)  Carpobroto, uña de gato (Carpobrotus edulis)  Herba das Pampas (Cortaderia selloana)  Xacinto de auga (Eichhornia crassipes)  Herba carmín (Phytolacca americana)  Reinoutria (Reynoutria japonica)  Tupinambo (Helianthus tuberosus)  Amor de home (Tradescantia fluminensis)  Capuchina (Tropaeolum majus)  Ameixa asiática (Corbicula fluminea)  Cangrexo vermello americano (Procambarus clarkii)  Carpín vermello (Carassius auratus)  Perca Sol (Lepomis gibbosus)  Pez mosquito, gambusia (Gambusia holbrooki)  Galápago de Florida (Trachemys scripta)  Perenquén de Boettger (Tarentola boettgeri)  Faisán (Phasianus colchicus)  Pico de coral (Estrilda astrild)  Cotorra gris de Arxentina (Myiopsitta monachus)  Visón americano (Neovison vison)

páx.75 páx.76 páx.79 páx.82 páx.85 páx.88 páx.91 páx.94 páx.97 páx.100 páx.103 páx.106 páx.109 páx.112 páx.115 páx.118 páx.122 páx.126 páx.130 páx.134 páx.138 páx.141 páx.144 páx.147 páx.150 páx153.

II.1 CONSIDERACIÓNS XERAIS E ESTÁNDARES TÉCNICOS DAS METODOLOXÍAS DE ANÁLISE DE RISCOS. A Comunidade Autónoma de Galicia presenta gran variedade de ecosistemas terrestres, acuáticos continentais, costeiros e mariños, convertendo a esta comunidade nun territorio cunha gran diversidade, vulnerada pola introdución de especies exóticas invasoras (en diante EEI) por parte do ser humano, sendo este un claro factor de ameaza para o seu patrimonio natural. Tanto os múltiples intereses que xiran en torno á introdución de especies, como o descoñecemento do uso sostible das especies nativas, definiu no pasado unha tendencia á alza en canto á introdución de múltiples organismos non nativos, cuxos efectos e posibles interaccións negativas son, a miúdo, descoñecidos. Neste contexto, o desenvolvemento de medidas preventivas que avalíen o risco de impacto das especies introducidas, e que a súa vez acheguen elementos técnicos que soporten a súa declaración como EEI, servirá de apoio para a toma de decisións á hora de establecer a relación entre custos e beneficios no momento de introducir unha especie ou de expor actuacións de xestión sobre as xa introducidas. Neste senso, é moi útil realizar unha avaliación das especies exóticas xa introducidas para a aplicación de metodoloxías como a análise de riscos (en diante AR). Os protocolos a seguir quedan reflectidos en niveis de risco válidos para levar a cabo accións de control ou erradicación, pero principalmente para verificar que especies exóticas que aínda non manifestaron o seu potencial de invasión poden ser recoñecidas como futuras invasoras e erradicadas antes de que poidan establecerse ou permanecer no medio ata tornarse invasoras (AR sensu stricto). Análisis de riscos: procedimiento por el cual se evalúan las consecuencias de la introducción y la probabilidad de establecimiento en el medio natural de una especie exótica. (Real Decreto 1628/2011, de 14 de noviembre, por el que se regula el listado del catálogo español de especies exóticas invasoras). Como os sistemas de AR se axustan, en xeral, a partir dos protocolos desenvolvidos en Nueva Zelandia e Australia, considerados os mellores do mundo, hai unha cuestión moi importante que non está cuberta para outros países. Trátase da capacidade de goberno sobre o tema, que en verdade aumenta ou diminúe o risco de introdución e de manexo das EEI. Nos dous países mencionados, a lexislación está axustada para tratar problemas de invasión, aplícase o principio “o que contamina paga”, e provense recursos rapidamente en casos de invasión biolóxica. Noutros países onde o traballo soamente está a empezar, como é en España, os riscos son máis altos, pois aínda non hai un contexto legal que obrige de forma efectiva ao control ou á erradicación, non hai sistemas de detección temperá establecidos, e hai escasa conciencia pública. Neste senso, o desenvolvemento da Ley 42/2007 de Patrimonio Natural y de la Biodiversidad, (xunto co Real Decreto 1628/2011, por el que se regula el listado y el catálogo español de EEI), cuxo obxecto é establecer o réxime xurídico básico da conservación, uso sostible, mellora e restauración do patrimonio natural e da biodiversidade, si considera no seu capítulo III a prevención e control das EEI, creando o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras (ver capítulo I). Baseándose na experiencia realizada noutros países, cabe diferenciar dous contextos nos que se realizan as AR: -

Por unha banda atópanse os protocolos de análises de riscos en sentido estrito, que amosan como ferramentas preventivas, posto que a súa finalidade é avaliar o risco que supón a introdución dunha especie. Doutra banda atópanse os “post-border risk assessment”, é dicir, elementos de toma de decisións para poder priorizar que especies deben ser manexadas frente a outras, pero que xa están presentes no país, ou ben elementos de toma de decisións para poder aceptar ou denegar a introdución dunha especie para o seu uso comercial.

O primeiro forma parte do segundo, tal e como se mostra na seguinte figura:

Figura 12. Esquema para a realización dunha análise de riscos.

Neste proceso, a comunicación e consulta son vitais a fin de asegurar a participación de tódolos estamentos interesados (incluíndo aqueles que conseguen un beneficio con especies exóticas invasoras concretas), a correcta comprensión das accións a tomar, así como o seu apoio. Cómpre monitorizar e revisar cada etapa do proceso para asegurar que se alcanzarán os resultados buscados dende o comezo. A continuación expóñense os apartados que contén cada punto do esquema da figura 12: 1. Establecer o contexto da AR. i. Metas. ii. Alcance xeográfico e de uso do terreo (área de manexo). iii. Estamentos interesados. (Veñen determinados, en gran medida, polo obxectivo e o alcance, e é particularmente interesante definilos ben neste contexto. Inclúen dende os estamentos políticos, ata industrias, organizacións científicas, colectivos sociais, etc.). iv. Contexto legal existente, relacionado coas EEI. v. Recursos dispoñibles. (O nivel dos recursos dispoñibles debe ser establecido, non só a nivel económico, senón tamén referíndonos a datos dispoñibles, expertos, tempo, etc.). vi. Resultados e consecuencias esperados. vii. Risco e factibilidade dos métodos analizados. viii. Administración do proxecto. 2. Identificar as especies candidatas a ser avaliadas. i. Listado de EEI actualizado. ii. Detectar novas EEI presentes na zona. iii. Revisar a probabilidade de novas incursións. iv. Seleccionar as especies para o subseguinte análise. 3. Analizar e avaliar o risco. A AR sensu stricto utiliza criterios estándar para determinar a ameaza que supón a presenza dunha determinada especie. En termos xerais, analiza a probabilidade e as consecuencias (tipos de impactos) derivadas da introdución dunha especie alóctona (ver apartado II B] do presente capítulo). Os tres criterios clave para avaliar o risco son, por tanto, invasividade, impacto e distribución potencial. 4. Analizar e avaliar a factibilidade de control coordinado (para acadar a contención ou control dunha especie dada dentro da área de manexo). i. Definir a especie a controlar. ii. Criterios de distribución actual:

a)Área total invadida: pode darse en termos espaciais (por exemplo, en hectáreas en caso de plantas), en porcentaxe de rexión ocupada ou en proporción de uso do solo ocupado. b)Número de invasións: indica o número de sitios diferentes invadidos pola especie que deben ser investigados e tratados de forma independente. As distintas áreas invadidas poden atoparse a gran distancia ou estar separadas por barreiras xeográficas naturais (por exemplo, ríos), ou artificiais (por exemplo, estradas). c) Accesibilidade ás áreas invadidas: este punto aborda o tempo e o movemento para ir dunha área invadida a outra. Criterios de custos do control: a)Detectabilidade: algunhas especies requiren dun gran esforzo para poder ser detectadas, sexa para localizar novas invasións ou para localizar novos individuos dentro dunha área tratada. b)Tratamento: é un punto moi importante dentro da valoración dos custos do control dunha EEI. Algunhas especies requiren diferentes tipos de tratamento para poder ser controladas e/ou erradicadas. Criterios de duración: a)Eficacia do método de control (é dicir, se os tratamentos seleccionados poderán conseguir eliminar o 100% da EEI). b)Reprodución da especie durante o control (pode seguir existindo reprodución tanto sexual coma asexual apesar de executar o programa de control). c) Lonxevidade dos propágulos (determina en gran medida o tempo necesario para eliminar a especie). d)Continuación da dispersión (tanto de xeito natural coma intencionado; o valor comercial dunha especie pode poñer en perigo o programa de control). Cálculo da factibilidade e avaliación dun control coordinado.

iii.

iv.

5. Determinar prioridades de manexo. Para determinar prioridades de manexo, debe compararse a factibilidade das accións de control xunto co risco que supón a presenza da especie, así como identificar as especies prioritarias para a súa xestión. FACTIBILIDADE DE CONTROL

RISCO

INSIGNIFICANTE INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido Prevención da (incluso biocontrol). entrada. Contención local. Contención Protección de sitios rexional. prioritarios. Erradicación local. Táboa 6. Exemplo dunha matriz de análise do risco post-entrada. Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

6. Implantar as accións. Este punto supón a transición dun plan estratéxico a un plan operativo. Os programas poden incluír dende corentenas, vixilancia, control legal, investigación, etc., dependendo dos recursos que se teñan, ademais do propio contexto do AR. Debe elixirse que accións deben ser implantadas, o esquema de traballo, recursos requiridos, responsabilidades, procedementos de comunicación, etc.

En referencia ao RD 1628/2011, no seu artigo 6 establece os requisitos para a realización das AR, que conterán, ó menos, información sobre: a. b. c. d.

Nome científico e vulgar da especie. Mención específica a se a especie se cría en catividade. Actuacións previstas a realizar en caso de liberación ou escape accidental. Valoración das probabilidades de: 1) escape ou liberación accidental; 2) establecemento na natureza; 3) converterse en praga; 4) causar dano medio ambiental ás especies autóctonas, ós hábitats ou ós ecosistemas, á agronomía ou ós recursos económicos asociados ao uso do patrimonio natural; 5) viabilidade e técnicas de control, erradicación ou contención. e. Coñecemento da problemática, en caso de existir, causada pola especie noutros lugares. f. Existencia de medios eficaces para reducir riscos de escape ou liberación accidental. Deste esquema extráese unha consideración a ter en conta: o apartado c leva inherente que a especie sometida á AR vai ser (ou xa é) unha especie comercial, posto que as actuacións previstas ante unha liberación ou escape accidental variarán segundo a especie da que se trate e do lugar onde sexa introducida, polo que este punto debe ser analizado caso por caso. Tras estas consideracións xerais, formúlanse como obxectivos principais do presente capítulo os seguintes: Aportar metodoloxías para avaliar o risco das especies introducidas así como para novas introducións de especies. Aportar novos elementos na toma de decisións relacionadas coas especies exóticas invasoras presentes no territorio da Comunidade Autónoma de Galicia. Propoñer unha categorización de especies invasoras en función do risco asociado ás mesmas (ver capítulo 3). Apesar da efectividade que noutros países mostraron os protocolos de AR, non se pode esquecer que sempre existe un grao de incerteza inherente aos mesmos. Ademais, existen unha serie de cuestións que non poden ser contestadas cunha metodoloxía de AR: 1. Determinar o nivel de risco aceptable. Os niveis de riscos van máis alá da avaliación sistemática da información, sendo, en realidade, xuízos de valor en función da persoa, entidade, rexión ou país que os faga. 2. Determinar con total precisión se un organismo introducido se establecerá ou non, así como cando e como, ou predicir os efectos específicos que se derivarán da súa introdución. Deben identificarse criterios e puntos comúns para as diferentes metodoloxías de AR, posto que cada grupo taxonómico ten distintas particularidades. Os protocolos de AR deben conter, en xeral, tres elementos clave: 1) risco de establecemento, 2) risco ou capacidade de impacto, e 3) capacidade de manexo ou control. Estes elementos baséanse nunha serie de variables con certo poder predictivo como son: o axuste climático referido ás condicións de establecemento da especie, os antecedentes de invasión, a presión de propágulos (número de eventos de liberación ou número de organismos liberados) e os impactos coñecidos noutras rexións. Coincidencia ou axuste climático: É un elemento importante para avaliar o risco que supón unha especie exótica. É o grao de semellanza climática entre a área de orixe da especie avaliada e o lugar onde foi o vai a ser introducida. No caso de Galicia, e respecto ás EEI xa establecidas na Comunidade, o grao de coincidencia climática considérase como “alto”, posto que xa foi comprobada in situ a súa afinidade e quedou patente como as diferentes especies alóctonas introducidas foron favorecidas polas condicións da rexión.

Se nos referimos a ecosistemas acuáticos, tanto continentais coma mariños, non existe un modelo probado, polo que é necesario revisar a tolerancia climática da especie avaliada no seu ambiente nativo para poder establecer os límites que pode alcanzar na nova área de introdución. O modelo de axuste climático baséase na figura 3, que representa a clasificación de climas a nivel mundial. Procédese detectando no mapa a rexión de orixe da especie e comparándoa co tipo climático das zonas onde foi introducida e se estableceu. Con isto teremos unha referencia da coincidencia ou axuste climático da especie sen necesidade de empregar programas informáticos tipo BioClim.

Figura 13. Clasificación climática mundial. (Fonte: Peel M.C., Finlayson B.L. & McMahon T.A. WC)

Niveis de risco: Propóñense tres niveis de risco: baixo ou moi baixo, moderado e alto. Cada un destes niveis obtense en función da similitude climática, antecedentes de invasión, trazas da especie, impactos coñecidos e factibilidade no control. As especies clasificadas como de alto risco, serán consideradas invasoras a pesar de que no momento da análise non expresaran o seu potencial invasor na rexión. Por último, se se carece da información necesaria ou o grao de incerteza é elevado, é necesario buscar máis datos para completar a AR. Graos de incerteza do proceso: Débese mencionar que a capacidade que ten un organismo de establecerse ten que ver cunha serie de características, tanto intrínsecas coma do entorno, e ademais está influenciada por diversas variables, tanto naturais coma antropoxénicas. Por este motivo, as predicións presentan un grao de incerteza que pode ser de tres tipos: 1) derivada do proceso (eventuais carencias ou erros da metodoloxía aplicada; a medida que se detecten erros, haberá que ir modificándoa); 2) referente aos asesores (pódese reducir o erro humano contando coas persoas máis cualificadas e imparciais para realizar as análises); 3) sobre o organismo (derivada de carencias de información de determinados elementos biolóxicos e/ou ambientais da especie avaliada).

Por todo isto, débese definir un albor de risco ou valor límite do grao de incerteza de cada grupo, sendo este punto un dos elementos máis importantes nos procesos de AR. Categorías de manexo: As AR deben ser complementadas coa definición de categorías de manexo que teñan en conta especies con alto potencial invasor pero baixa factibilidade de control. Por iso, débese realizar unha análise custo-beneficio que apoie a toma de decisións. Este punto faise coa matriz de decisión (ver táboa 6). Un compoñente que non soe estar incluído nos protocolos de AR é a estrutura legal do país ou da rexión, xa que as prácticas de prevención e control só poden ser levadas a cabo se existe unha lexislación que permita establecer e cumplir regras específicas. A experiencia neste campo levada a cabo noutros países aconsella encarecidamente que as AR sexan levadas por un pequeno equipo de especialistas familiarizados co protocolo, o tipo de información que é necesaria para responder a cada unha das cuestións e a literatura pertinente, recursos en Internet e especialistas de cada unha das áreas de interese. Con isto conseguiranse resultados máis fiables e consistentes que no caso de que as avaliacións sexan levadas a cabo por un amplo número de contribuidores. Finalmente, débense ter presentes unha serie de consideracións: 1º Existe un gran baleiro de información sobre especies exóticas presentes en Galicia, polo que é necesario consolidar unha base de información que permita definir prioridades de investigación e de actuación. Dentro destes temas a desenvolver atópase: i) información sobre distribución e abundancia das especies; ii) aspectos sobre a bioloxía/ecoloxía das especies; iii) impactos xerados; iv) vectores. A medida que se vaian enchendo estes baleiros de información, poderanse ir desenvolvendo novos protocolos ou afinando os xa existentes, conseguindo ferramentas moito máis efectivas. 2º Toda esta información deberá ser clara, concisa e cunha base científica. 3º As análises de risco que se realicen deberán ter unha base científica, ter transparencia e ser comparables, adaptables en resposta a cambios ambientais, e repetibles. A proposta que se desenvolve a continuación pretende ser unha base útil e obxectiva como primeiro esforzo á hora de desenvolver unha ferramenta de AR. Para establecer albores de risco de invasión que axuden na toma de decisións proponse utilizar información dispoñible a nivel nacional sobre o comportamento de especies previamente introducidas. A metodoloxía proposta consta dos siguientes pasos: 1. Calcular os niveis de risco de introdución para un conxunto de especies que tendo sido introducidas ao país no pasado, teñan demostrado unha alta capacidade de invasión. 2. Realizar o mesmo procedemento para especies tamén introducidas no pasado (suxírense cincuenta anos como tempo mínimo de permanencia) e amplamente distribuídas en Galicia, pero que non teñan mostrado a capacidade de crecer máis alá das áreas onde foron orixinalmente plantadas. 3. Calcular os valores medios do índice de risco asociado a cada grupo e as medidas de dispersión correspondentes, e establecer os albores de alto e baixo risco de invasión así como unha franxa de seguridade intermedia que implique profundizar a análise antes de tomar unha decisión (risco moderado). IMPORTANTE: débese ter en conta que as análises de risco realízanse para unha especie concreta nun momento determinado, podendo, polo tanto, variar o resultado co paso do tempo (por exemplo, debido a que a especie ocupe unha maior extensión).

Figura 14. Senecio mikanioides. (Foto: Forest & Kim Starr).

Figura 15. Ailanthus altissima. (Foto: GEIB).

II.2 PROPOSTA DE ANÁLISES DE RISCOS. II. 2.1. ANÁLISES DE RISCOS PARA PLANTAS As plantas exóticas invasoras adoitan ter unha serie de características comúns á gran maioría delas: seguen unha estratexia “r” de reprodución, soen ser especies pioneiras, cun tempo de xeración curto, unha alta taxa de fecundidade e de reprodución, habilidade para cambiar entre estratexia “r” e “k”, elevada produción de semillas con curtos intervalos na súa produción, polinización xeneralista, hermafroditismo e rápido crecemento, alta capacidade de dispersión, reprodución sexual e asexual, tolerancia ambiental, etc. Para plantas, a investigación de eventos históricos relacionados coa introdución, as trazas clave asociadas á invasividade da especie e as características dos hábitats invadidos, proporcionan unha información básica á hora de poder prever o potencial invasor dunha especie nunha nova rexión e, polo tanto, para realizar a súa avaliación de riscos. Así mesmo, varias preguntas serven para poder analizar a factibilidade de control dunha especie: o tipo de ambiente (as plantas acuáticas contan con dificultades especiais para o seu control), a presenza de espiñas ou aguillóns (que dificultan as actuacións), a capacidade de rebrote (posto que este elemento implica accións de control diferentes ou moi continuas no tempo), a persistencia do banco de sementes, a existencia de métodos de control eficaces, os recursos cos que se conta, etc. Para a proposta do sistema de AR de plantas en Galicia, analizáronse diversas metodoloxías, examinando os obxectivos do sistema de clasificación, a dispoñibilidade de acceso ao método, a robustez do mesmo, os requirimentos de información e o enfoque. Para organismos introducidos vexetais, seleccionouse o Weed Risk Assessment System (en diante WRA) para realizar a AR sensu stricto, por exhibir a maior exactitude cando foi comparado con outros métodos. Así mesmo, foi validado para un gran número de especies introducidas e discrimina de forma efectiva as EEI das non EEI. Esta validación foi realizada con éxito en diversos países e rexións como son: Hawaii, Illas do Pacífico, República Checa, estado de Florida (EEUU) e tamén en España. Na presente proposta modificáronse determinadas preguntas relacionadas coa xeografía e o clima a fin de reflectir con maior exactitude a realidade ambiental da Comunidade Autónoma de

Galicia. As plantas invasoras en Galicia son maioritariamente de orixe tropical e subtropical, e moitas delas, gracias ao clima benigno das zonas costeiras, foron capaces de completar todo o seu ciclo vital, o cal é máis difícil en zonas de clima continental con fríos invernos. A ferramenta de análises de riscos (WRA) desenrólase dentro dunha plantilla predeterminada de Excel, e baséase en 49 preguntas divididas en 8 seccións que abarcan temas de bioxeografía, bioloxía/ecoloxía, e diversas trazas que contribúen á invasividade das especies. É preciso responder a un mínimo de 10 preguntas para poder avaliar unha especie: ao menos 2 referentes á bioxeografía, 2 en canto ás trazas e 6 respecto á bioloxía/ecoloxía. Dependendo da resposta, a cada cuestión outórgaselle unha puntuación entre -3 e 5 (a maioría entre -1 e 1), e finalmente súmanse tódolos puntos obtidos. Este resultado final varía entre -14 (non invasor) e 29 (máximo risco). Esta ferramenta establece albores de cualificación do risco de invasión; se a puntuación é <1 a especie é aceptada (non invasora), si é >6 é rexeitada (gran potencial invasor), e se está entre 1-6 óptase por un risco moderado que implica unha maior investigación e unha mellor análise. Para a identificación das especies a avaliar usando esta ferramenta, foron consultadas bases de datos existentes tanto oficiais coma online, artigos científicos e diversa literatura relacionada. Testouse o método en 50 especies, non obtendo ningún falso negativo. O protocolo de AR consta de dúas seccións que inclúen preguntas sobre bioloxía, ecoloxía, antecedentes de invasión, factibilidade de control, etc. Sección A: Risco de establecemento e impacto (potencial invasor da especie).  Historia / Bioxeografía.  Clima e distribución.  Comportamento como mala herba.  Bioloxía / Ecoloxía.  Tipo de planta.  Reprodución.  Mecanismos de dispersión.  Persistencia dos atributos. Sección B: Manexo e control da especie.  Distribución actual da especie.  Custos de control.  Duración do programa de control.  Factibilidade do programa de control. SECCIÓN A: RISGO DE ESTABLECEMENTO E IMPACTO (POTENCIAL INVASOR DA ESPECIE). Historia / Bioxeografía C 1.01 ¿A especie está moi aclimatada? O taxón debeu cultivarse e estado suxeito a unha considerable selección durante, polo menos, 20 xeracións. A aclimatación xeralmente reduce o potencial invasor da especie, eliminando caracteres perniciosos.

C 1.02.

¿ Chegouse a naturalizar onde se cultivou?

É unha especie aclimatada, introducida fóra da súa área normal de distribución, e crece e reprodúcese manténdose por se mesma na área onde foi introducida.

C 1.03.

¿ Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

Esta pregunta só debe ser contestada no caso de que se estea a tratar cunha subespecie, un cultivo ou unha variedade rexistrada dunha especie aclimatada. Se o taxón é unha subespecie, variedade ou cultivo menos pernicioso, deben de existir evidencias reais de que non mantén a capacidade de reverter a súa forma orixinal, máis nociva.

Correspondencias respecto á puntuación: Pregunta 1.01 1.02 1.03

Si -3 1 1

Non 0* -1 -1

* Se a resposta á pregunta 1.01 é “non”, pasar directamente á pregunta 2.01.

Clima e distribución 2.01 ¿ Adáptase ao clima de Galicia? A resposta debe basearse nun sistema de predición como CLIMEX, BioClim ou Climate. Se non se leva a cabo ningunha análise informática, asignaráselle a máxima puntuación (2).

2.02.

Calidade dos datos climáticos.

A resposta é un indicador da calidade dos datos empregados para xerar a análise climática. Datos específicos fidedignos teñen unha puntuación de 2, referencias climáticas xerais puntúanse con 1, datos de distribución ou datos xerais climáticos reciben un 0. Se non se leva a cabo ningunha análise informática, asignar a máxima puntuación (2).

C 2.03.

¿ Ten alta adaptabilidade climática (versatilidade ambiental)?

Contestar “si” a esta cuestión se a especie se atopa nun amplo rango de climas. Programas de axuste climático poden ser empregados para contestar. Se non se conta con eles, basear a resposta na presenza natural da especie en 3 ou máis categorías climáticas distintas.

C 2.04

¿ É nativa ou está naturalizada en rexións con extensos períodos de seca?

A especie pode crecer en áreas onde a chuvia na estación seca é menor de 25 mm.

2.05

¿ Tivo repetidas introducións fóra da súa área natural?

A historia das especies adoita estar ben documentada. Unha especie invasora tivo moitas oportunidades de mostrar este potencial. (Unha resposta a esta pregunta podería modificar a 3.01 como un “non”). Especies con introducións repetidas pero que non se chegaron a establecer son consideradas de baixo risco.

Correspondencias respecto á puntuación: Pregunta 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05

1 1

No n

Baixo

Intermedio

Alto

0 0

1 1

2 2

0 0 Ver Sección 3

Comportamento como mala herba C 3.01 ¿ Naturalizouse fóra da súa área nativa? Unha especie naturalizada adoita ter sido citada dentro da flora de localidades fóra do seu rango natural de distribución. Se o rango nativo é descoñecido, ou se a zona onde aparece entra dentro da área de incerteza, contestar “descoñecido”.

E 3.02

¿ É mala herba en xardíns, áreas de recreo ou zonas alteradas?

A planta xeralmente é unha mala herba de xardíns, estradas, parques, canteiras, etc. Esta pregunta implica menos peso que os dous puntos seguintes. Se a planta está listada como mala herba en referencias relevantes pero o tipo de mala herba é descoñecido ou de pouca importancia, contestar ‘si’ a esta pregunta.

A 3.03

¿ É mala herba en cultivos agrícolas ou forestais?

A planta considérase mala herba de agricultura/horticultura/silvicultura e causa perdas de produtividade e/ou custos debido ao seu control. Esta pregunta ten máis peso ca anterior. Se a planta está listada como nociva en referencias relevantes, pero o tipo é descoñecido ou de pouca importancia, contestar ‘si’ no punto 3.02.

E 3.04

¿ É mala herba medio ambiental?

Está documentado que a especie altera a estrutura ou a actividade normal dun ecosistema natural. Esta pregunta ten máis peso que a 3.02. Se a planta está listada como nociva en referencias relevantes, pero o tipo é descoñecido ou de pouca importancia, contestar ‘si’ no punto 3.02.

C 3.05

¿ Algunha especie do mesmo xénero é mala herba?

Existen evidencias documentadas que unha ou máis especies con bioloxía similar, dentro do mesmo xénero da especie, foron avaliadas como nocivas ou malas herbas.

Correspondencias respecto á puntuación: SI ás preguntas 3.01 – 3.05 Entrada

2.01

Por defecto 2

Resultado

2.02 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05

0 2 2 3 3 2

1 1 1 2 2 1

2 1 1 1 1 1

0 2 2 4 4 2

1 2 2 3 3 2

2 1 1 2 2 1

0 2 2 4 4 2

1 2 2 4 4 2

2 2 2 4 4 2

NON ás preguntas 3.01 – 3.05 Entrada Resultado

2.05 3.01 3.02-3.05

¿? -1 0

No 0 0

Si -2 0

Bioloxía /Ecoloxía C 4.01 ¿ Produce espiñas, pinchos ou ganchos? A especie posúe estruturas causantes de ‘fouling’, malestar ou danos a animais ou humanos. Se a especie é unha subespecie, variedade ou cultivo con menos espiñas, deben existir evidencias boas de que non ten a capacidade de reverter á forma orixinal espiñosa.

C 4.02

¿ É alelopática?

Está documentado que a especie é un potencial supresor do crecemento doutras especies mediante compostos químicos (por exemplo, hormonas).

C 4.03

¿ É parásita?

A especie debe provocar un dano ao hospedador ou nos potenciais hospedadores presentes en Galicia. Inclúense as parásitas e semi-parásitas.

A 4.04

¿ É desagradable para os animais?

Esta traza pode ser en calquera estado do ciclo vital da especie e/ou en períodos da estación de crecemento.

C 4.05

¿É tóxica para animais?

Existe unha probabilidade razoable de que o axente tóxico alcance ao animal por contacto ou ao alimentarse da especie. Algunhas especies son medianamente tóxicas pero palatables e poden causar problemas se son fortemente consumidas.

C 4.06

¿É hospedadora de pragas, patóxenos e/ou enfermidades?

O maior problema son plantas que hospedan patóxenos e poden alternar con pestes de cultivos ou enfermidades. Se hospedadores alternativos están amplamente presentes en cultivos ou sistemas naturais, a resposta será ‘non’ a menos que a especie poida afectar ás estratexias de control do patóxeno ou a peste. Aplicar un nivel razoable de especificidade; un patóxeno dunha familia completa, pode non ser a base para responder ‘si’ a unha especie individual.

C 4.07

¿Causa alerxia ou é tóxica para os humanos?

Esta condición debe estar ben documentada e que sexa probable que ocurra en condicións normais. Por exemplo, por contacto físico ou inhalación de pole da especie.

E 4.08

¿Xera risco de incendios nos ecosistemas naturais?

Esta pregunta aplícase ás especies que teñen un hábito de crecemento que implica a acumulación rápida de combustible para o lume cando crecen en ecosistemas naturais ou non manexados.

E 4.09

¿É tolerante á sombra nalgún momento do seu ciclo biolóxico?

Esta capacidade pode aumentar o potencial poder invasor da especie.

E 4.10

¿Crece en solos pobres ou infértiles?

Especies tolerantes a niveis baixos de nutrintes poden potencialmente verse favorecidas nese tipo de ambientes frente ás nativas.

E 4.11

¿Ten hábito trepador ou asfixiante?

Esta traza inclúe vides e hedras de rápido crecemento que cobren e matan ou sufocan o crecemento da vexetación que lles serve de soporte. As plantas que producen rapidamente grandes rosetas, inclúense neste punto.

C 4.12

¿Forma masas densas?

Os parches producidos poden obstruír accesos ou pasos, ou excluír a outras especies. As especies leñosas perennes son boas candidatas, pero este punto tamén pode incluír herbas que crecen densamente.

Correspondencias respecto á puntuación:

Pregunta 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 4.11 4.12

Si 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Non 0 0 0 -1 0 0 0 0 0 0 0 0

Tipo de planta E 5.01 ¿Acuática? Plantas que normalmente se atopan crecendo en ríos, lagos e estanques. Estas especies teñen o potencial de sufocar cursos de auga e influír na luz, osíxeno e nutrintes da agua. Consecuentemente, a puntuación é alta (5).

C 5.02

¿Gramínea?

Unha elevada proporción de herbáceas (gramíneas) son malas herbas nalgúns contextos. Debido a isto, existe unha alta probabilidade de que as especies desta familia sexan nocivas.

E 5.03

¿Planta fixadora de nitróxeno?

Unha gran proporción de leguminosas leñosas son nocivas, particularmente de zonas protexidas. Existe unha elevada probabilidade de que especies desta familia sexan invasoras.

C 5.04

¿Xeófita?

Plantas perennes con tubérculos ou bulbos. Este punto é especificamente para especies que teñan órganos especializados, e non deberían incluírse especies que simplemente teñen rizomas ou estolóns (punto 6.06). As plantas incluídas neste punto adoitan ser moi difíciles de erradicar.

Correspondencias respecto á puntuación: Pregunta 5.01 5.02 5.03 5.04

Si 5 1 1 1

Non 0 0 0 0

Reprodución C 6.01 ¿Evidencias de erro reprodutivo substancial no seu hábitat nativo? Predadores ou outros factores presentes (como por exemplo enfermidades) no seu hábitat nativo poden ser a causa dunha substancial redución na súa capacidade reprodutiva. A capacidade pode verse amplamente aumentada se a especie crece en zonas carentes destes factores.

C 6.02

¿Produce sementes viables?

Se a especie é unha subespecie, variedade ou cultivo, debe ser indiscutiblemente estéril. Os exemplares macho de especies deciduas son considerados produtores de sementes.

A 6.03

¿Hibrídase de forma natural?

Un “si” require evidencias documentadas de xeración de híbridos inter-específicos, sen asistencia, baixo condicións naturais.

C 6.04

¿É autógama?

As especies capaces de producir sementes por si mesmas, poden expandirse grazas á produción de sementes por parte dun só individuo.

C 6.05

¿Require de polinizadores específicos?

O potencial invasor da planta redúcese se a especie require axentes polinizadores que non están presentes na rexión onde foi introducida.

A 6.06

¿Ten reprodución vexetativa?

A especie é capaz de incrementar o seu número mediante reprodución vexetativa. Isto inclúe reprodución por rizomas, estolóns ou fragmentos da raíz, división, etc.

C 6.07

Tempo mínimo para reproducirse? (anos)

É o tempo dende a xerminación á produción de sementes viables, ou o tempo que toma a planta para reproducirse de forma vexetativa. Un período curto de tiempo pode implicar ca especie teña maior potencial invasor. A puntuación desta característica usa un factor de correlación (1 ano, 1 punto; 2-3 anos, 0 puntos; igual ou maior que catro anos, -1 punto).

Correspondencias respecto á puntuación: Pregunta 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06

Si 1 1 1 1 1 1

Non 0 -1 -1 -1 0 -1

Pregunta 6.07

1 ano 1

2 anos 0

4 anos -1

Mecanismos de dispersión A 7.01 ¿Os propágulos son susceptibles de ser dispersados de forma non intencional? Os propágulos dispérsanse non intencionalmente pola actividade humana.

C 7.02

¿Os propágulos son dispersados de forma intencional?

A especie ten propiedades que a fan atractiva ou desexable (especie ornamental, froito comestible, etc.). A especie recóllese doadamente por corta ou sementes. Este grupo inclúe a maioría das especies ornamentais.

A 7.03

¿Os propágulos poden dispersarse como contaminantes de produtos?

Por exemplo, envíos de gran ‘contaminados’ con sementes de especies non desexables.

C 7.04

¿Os propágulos están adaptados á dispersión polo vento?

Evidencias documentadas de que o vento incrementa significativamente o rango de dispersión dos propágulos. Este grupo inclúe as plantas que deixan simplemente caer os propágulos.

E 7.05

¿Os propágulos flotan?

Inclúe calquera estrutura que conteña propágulos que tipicamente se desprendan da planta e sexan flotantes. Por exemplo, as vaíñas das leguminosas.

E 7.06

¿ Os propágulos son dispersados polas aves?

Cualquera propágulo que poida ser transportado e/ou consumido por aves, e poida xerminar tras a defecación.

C 7.07

¿Os propágulos son dispersados por outros animais (externamente)?

A planta ten adaptacións, como ganchos, e/ou crece en situacións que fan probable que os propágulos se enganchen temporalmente a un animal. Isto pode incluír a dispersión de partes de plantas na roupa. Este tipo de dispersión inclúe sementes con brotes oleaxinosos ou ricos en elementos graxos que axudan a súa dispersión.

C 7.08

¿Os propágulos son dispersados por outros animais (internamente)?

Os animais aliméntanse dos propágulos, dispersándoos, e crecen despois da defecación.

Correspondencias respecto á puntuación: Pregunta 7.01 7.02 7.03 7.04 7.05 7.06 7.07 7.08

Si 1 1 1 1 1 1 1 1

Non -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1

Persistencia dos atributos C 8.01 ¿A produción de sementes é prolífica? O nivel de produción de sementes debe ser en condicións naturais, e só con sementes viables. Para herbas e plantas anuais, a proporción debe de ser (>5000-10000/m2/ano); para plantas leñosas anuais a proporción (>500/m2/ano) debe considerarse elevada. Poden non existir datos específicos para este punto, pero pódese facer unha estimación dende semente/planta e o tamaño media da planta.

C 8.02

¿Hai evidencias de que forme un banco de sementes persistente (>1 ano)?

Máis do 1% das sementes poden permanecer viables despois de máis dun ano no chan. O banco pode incluír sementes no chan ou no dosel. Unha viabilidade das sementes durante máis anos incrementa o potencial invasor.

A 8.03

¿Contrólase ben con herbicidas?

Requírense evidencias documentadas dun bo control químico sobre a especie. Este control debe ser aceptable nas situacións nas que adoita aparecer a especie. O control químico debe ser inocuo para o resto das especies. Este tipo de información adoita estar mal documentada.

A 8.04

¿Tolera ou benefíciase coa sega, a labra ou o lume?

Plantas que toleran ou se ven beneficiadas por elementos de disturbio, poden desprazar por competencia a outras especies. Esta pregunta non se aplica ao banco de sementes.

C 8.05

¿Hai inimigos naturais efectivos en Galicia?

Presenza de coñecidos e efectivos inimigos naturais da especie, en Galicia. Se a resposta é ‘descoñecido’ a menos que se coñeza o inimigo específico.

Correspondencias respecto á puntuación: Pregunta 8.01 8.02 8.03 8.04 8.05

Si 1 1 -1 1 -1

Non -1 -1 1 -1 1

PROCEDEMENTO PARA CALCULAR O RESULTADO FINAL DO POTENCIAL INVASOR DA ESPECIE: Calcúlase a puntuación final, verificando que se responderon o mínimo número de preguntas de cada sección. Seguidamente, compútase o resultado combinado A-C (potencial invasor sobre a agricultura) e E-C (potencial invasor sobre o medio ambiente); se algún deles é menor de 1, o resultado pertence ao outro sector. A continuación preséntase unha proposta de valores (total de puntos/nº de preguntas respondidas) que toma o risco de cada especie:

Valor

Nivel de risco

>6 1-6 <1

Risco alto Risco moderado Risco baixo

SECCIÓN B – INFORMACIÓN SOBRE MANEXO DA ESPECIE. Baseándonos nos requisitos que se inclúen no RD 1628//2011, e revisando a bibliografía e experiencia realizada noutros países, en referencia a plantas invasoras existen unha serie de preguntas a realizarse para poder analizar a factibilidade de control dunha especie: tipo de ambiente (acuático ou terrestre), capacidade de rebrote a partir de talos cortados, tempo xeracional mínimo, banco de sementes, resposta ao pastoreo e ao lume… Estas cuestións xa se atopan na AR exposta, divididas nos sub-apartados pertinentes, polo que tan só cabería ter en conta a maiores unha serie de criterios: ¿con que facilidade poden

detectarse novas infestacións?, ¿cal é o custo do tratamento (custos de persoal, de material, etc.)?, ¿canto esforzo é requerido (duración da acción)?, ¿cal é a eficacia das medidas de control?, ¿cal é a probabilidade de que a especie se siga dispersando? A continuación preséntase a proposta deste apartado: FACTIBILIDADE DE CONTROL Distribución actual da especie Número de invasións 1.1 A especie presenta unha distribución extensa na CCAA. 1.2 A especie presenta unha distribución dispersa na CCAA. 1.3 A especie atópase localizada en núcleos concretos. 1.4 Non se coñecen todas as localizacións da especie. Accesibilidade ás áreas invadidas 2.1 Pouco accesibles 2.2 Medianamente accesibles 2.3 Accesibles 2.4 Descoñecida

PUNTUACIÓN 10 6 2 8 PUNTUACIÓN 5 3 1 4

Custos de control Capacidade para detectar novos focos de invasión (según as características da especie). 3.1 Baixa 3.2 Media 3.3 Alta 3.4 Descoñecida Tratamento (coñecemento a nivel internacional) 4.1 Non existen medidas de control eficaces para a especie. 4.2 Só se coñece unha medida de control aplicable na zona. 4.3 Coñécense varias medidas de control aplicables na zona. 4.4 Non hai información sobre medidas de control. Custos de implementación das medidas de manexo e control (económicos, humanos e técnicos). 5.1 Os custos e implementación das medidas de control son elevados. 5.2 Os custos e implementación das medidas de control son moderados. 5.3 Os custos e implementación das medidas de control son baixos. 5.4 Descoñecido

PUNTUACIÓN 5 3 1 4 PUNTUACIÓN 10 6 2 8 PUNTUACIÓN 5 3 1 4

Duración do programa de control Tempo requerido para a implementación de medidas de manexo e control 6.1 Máis de 1 ano 6.2 1 ano 6.3 Menos de 1 ano 6.4 Descoñécese Probabilidade de que a especie manteña a súa reprodución (fragmentos, banco de sementes…) durante e despois da actuación. 7.1 Alta. 7.2 Media. 7.3 Baixa. 7.4 Descoñecida. Probabilidade de que a especie se siga dispersando durante e despois da actuación. 8.1 Alta. 8.2 Media. 8.3 Baixa. 8.4 Descoñecida.

PUNTUACIÓN 5 3 1 4 PUNTUACIÓN 5 3 1 4 PUNTUACIÓN 5 3 1 4

Factibilidade do programa de control Métodos de manexo e control Os antecedentes a nivel internacional indican a extrema dificultade de exercer un 9.1 control efectivo sobre a especie. Os antecedentes internacionais indican a factibilidade do control, pero non existen 9.2 experiencias nin medios a nivel local para exercelo de xeito efectivo. Existen antecedentes internacionais e experiencia local para o control efectivo da 9.3 especie. 9.4 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. Efectividade das medidas de manexo e control As medidas de control implementadas noutras áreas non foron efectivas para controlar 10.1 a especie nin a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron pouco efectivas para 10.2 controlar a especie e a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron efectivas para controlar a 10.3 especie e a súa dispersión. 10.4 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. Impacto das medidas de manexo e control sobre a diversidade nativa

PUNTUACIÓN 5 3 1 4 PUNTUACIÓN 5 3 1 4 PUNTUACIÓN

11.1 11.2 11.3 11.4

Existe alta probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe moderada probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe baixa probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Non se ten información sobre impactos das medidas de control.

5 3 1 4

A incerteza nas respostas debe ter unha importancia elevada (asígnaselle un valor de 4 puntos), pois a ausencia desta información pode supoñer un risco engadido; por iso débese intentar contestar todas as preguntas, evitando desta forma falsos positivos. As puntuacións establecidas van dende un mínimo de 1 a un máximo de 5, variando a puntuación entre 12 e 65 puntos. Ademais, determinadas respostas implican unha maior dificultade de control, polo que o valor da resposta se duplica. Segundo isto, a factibilidade para controlar a especie é alta se a puntuación se atopa nun intervalo entre 12 e 24 puntos; a factibilidade é media se os puntos varían entre 25 e 39, e a viabilidade para o control da especie será baixa cando a puntuación se atope entre 40 e 65 puntos. Valor

Factibilidade de control

24-12 25-39 40-65

Alta Media Baixa

Unha vez realizadas ambas as dúas análises, procédese a contrastar os resultados na matriz de decisión, a fin de poder priorizar unhas actuacións frente a outras.

Figura 16. Cortaderia

selloana

Foto: GEIB.

Figura 19. Hakea

Foto: GEIB.

Figura 17. Crocosmia

x crocosmiiflora

Foto: GEIB.

sericea

Figura 20. Robinia

Foto: GEIB.

Figura 18. Azolla

filiculoides

Foto: Daniel J. Layton, WC.

pseudoacacia

Figura 21. Spartina

alterniflora

Foto: GEIB

II. 2.2. ANÁLISE DE RISCOS PARA ESPECIES ACUÁTICAS (CONTINENTAIS, SALOBRES E MARIÑAS) A escala mundial, a diversidade biolóxica catalogada de especies acuáticas, tanto continentais coma mariñas, ascende, polo menos, a 1,8 millones de especies. Divididos en seccións, os organismos de augas continentais chegan a máis de 126.000 especies coñecidas de animais (peixes, moluscos, cangrexos, etc.) e unhas 2.600 especies de macrófitos. Respecto ao aínda descoñecido medio mariño, actualmente coñécense máis de 250.000 especies, pero cada ano descóbrense máis de 1.600 especies mariñas novas. Os ecosistemas acuáticos atópanse inmersos en moitas actividades económicas (pesqueiras, acuícuolas, recreativas, etc.), propiciando a transferencia de organismos tanto de forma intencional (especies de interés comercial) coma neglixente (escapes de infraestruturas de confinamento, etc.) como accidental (fouling, organismos trasladados por medio de augas de lastre, etc.). De feito, diversos estudos apuntan a que os ecosistemas acuáticos continentais e de esteiro son os máis alterados pola introdución de EEI a escala global. Neste punto é importante recalcar que a introdución de especies referidas a augas continentais inclúen tamén especies traslocadas dunha conca a outra dentro da mesma rexión. Por todo o pasado existente referido ás invasións biolóxicas en medios acuáticos, calquera futura introdución debería ter en conta tres consideracións: Consideracións científicas, é dicir, probas científicas da súa inocuidade ou, pola contra, do seu potencial invasor; Consideracións políticas, xa que as concas pasan por outras comunidades e mesmo países; Consideracións éticas, referidas á viabilidade do manexo e control das especies baixo un nivel de seguridade aceptable e viable. O protocolo de AR sensu stricto proposto consta de 33 preguntas. Mídese o risco de establecemento, o seu impacto sobre os ecosistemas, comunidades, poboacións ou especies nativas, a posibilidade do seu manexo e control así como os fins e destinos da súa introdución. Todas as preguntas deben ser contestadas, xa que se a pregunta non require cualificación (non é pertinente considerala), se adxudica o valor cero (0). As puntuacións establecidas van dende un mínimo de 1 a un máximo de 15, variando o total da puntuación entre 128 e 495. VALORACIÓN Cero (0) Un (1) Tres (3) Cinco(5) Sete(7) Dez (10) Quince (15)

SIGNIFICADO DA VALORACIÓN Non é pertinente contestar a pregunta. Impacto negativo mínimo. Impacto negativo baixo. Impacto negativo medio. Impacto negativo alto. Risco extremo. Incerteza elevada respecto ao risco e impactos, ou ben se características relevantes da especie ou o seu control ou manexo suxiren esta opción.

A incerteza nas respostas debe ter unha importancia elevada, pois a ausencia desta información supón un risco engadido. Testouse en 22 especies, non obtendo ningún falso negativo. O protocolo de AR consta de dúas seccións que inclúen preguntas sobre bioloxía, ecoloxía, antecedentes de invasión, factibilidade de control, etc. Sección A: Risco de establecemento e impacto (potencial invasor da especie).  Antecedentes xerais de invasión.  Axuste climático.

   

Características biolóxicas e ecolóxicas da especie. Hábitat. Impactos. Dispersión.

Sección B: Manexo e control da especie.  Medidas existentes de control para a especie ou especies similares.  Efectividade das medidas de manexo e control sobre a especie ou especies similares.  Factibilidade de control e manexo.  Impactos negativos das medidas de control sobre os ecosistemas nativos.  Obxectivo da introdución. SECCIÓN A: RISCO DE ESTABLECEMIENTO E IMPACTO. Antecedentes xerais de invasión. A.1 Antecedentes xerais de invasión As especies rexistradas como invasoras noutras áreas teñen maior probabilidade de ser invasoras noutras rexións onde se introduzan, polo que a súa valoración debe ser alta.

Puntuación A especie foi introducida extensamente a escala global sin que existan antecedentes de invasión. A especie foi citada como invasora nos listados nacionais e internacionais, está amplamente distribuída e presenta impactos negativos. Non se rexistraron antecedentes de introdución da especie noutros países. A.2

3 15 10

Antecedentes de invasión en España

Existen determinadas diferenzas climatolóxicas que fan menos probable que unha especie citada como invasora noutros países con distinto clima (por exemplo, de clima tropical), prospere en zonas temperadas.

Puntuación A especie foi introducida extensamente a escala nacional sin que existan antecedentes de invasión. A especie foi citada como establecida en España, con altos impactos negativos. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

3 15 10

Axuste climático. Grao de similitude climática entre a área de orixe ou zonas onde a especie sexa A.3 catalogada como invasora, e a área de introdución (Galicia) Aqueles organismos que teñen similitude climática entre a área de orixe e a zona de introdución teñen maior probabilidade para poder adaptarse. Así mesmo, aquelas especies que mostren unha alta tolerancia a cambios ambientais tamén deben ter unha alta puntuación, posto que esta característica lles ofrece máis oportunidades para poder chegar a establecerse e prosperar, adaptándose a novos ámbitos.

Grao de similitude climática Baixo (<25%) Grao de similitude climática moderado (30 – 70%) Grao de similitude climática alto (>70%) Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

Puntuación 5 7 15 10

Características biolóxicas e ecolóxicas da especie. A. 4 Tipo de reprodución Aquelas especies que combinan dous tipos de reprodución (sexual e asexual), teñen máis oportunidades para prosperar no seu lugar de introdución, polo que se lles debe dar unha alta puntuación.

Reprodución sexual. Reprodución asexual.

Puntuación 7 10

Combina reprodución sexual e asexual. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.5

Puntuación 5 7 10 15 15

Período de reprodución A especie madura e reprodúcese aos 4 anos ou máis. A especie madura e reprodúcese aos 2-3 anos. A especie madura e reprodúcese nun ano ou menos. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.7

Frecuencia reprodutiva A especie reprodúcese unha vez ao ano. A especie reprodúcese dúas veces ao ano. A especie reprodúcese tres veces ao ano. A especie reprodúcese durante todo o ano. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.6

Puntuación 5 10 15 15

Fecundidade Puntuación A especie presenta baixa fecundidade (nº de embrións, ovos ou larvas). A especie presenta fecundidade media (nº de embrións, ovos ou larvas). A especie presenta fecundidade alta (nº de embrións, ovos ou larvas). Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.8

Puntuación 7 15 5 15

Puntuación 5 10 15 15

Adaptacións de coidado de embrións, ovos, larvas, neonatos A especie non ten coidado parental. A especie ten coidado parental e alto grao de agresividade no seu período reprodutivo. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.11

Supervivencia de neonatos e xuvenís A supervivencia é baixa. A supervivencia é media. A supervivencia é alta. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.10

Dispersión natural de ovos, esperma, plánulas, larvas… A dispersión acontece por outras especies (incluídos humanos). A dispersión acontece por correntes. A dispersión acontece polo vento (en superficie). Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.9

Puntuación 5 15 10

Estratexias de vida

Especies con estratexias “r” teñen maior capacidade de adaptación e rápido crecemento, o que lles permite 3 poder colonizar con máis rapidez novas áreas, ao contrario que os estrategos da “k” , máis esixentes en canto a requirimientos ambientais e con menor poder de crecemento e dispersión. Xeralmente as especies invasoras son estrategos da “r”, exacerbando ademais esta característica nos sitios que invaden.

É un estratego da “k”? É un estratego da “r”? Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.12

Puntuación 5 15 15

Probabilidade de adaptación reprodutiva en función de se é “r” ou “k” Puntuación É unha especie con estratexia “k” pouco adaptable ás novas condicións? É unha especie con estratexia “r” altamente adaptable ás novas condicións? Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.13

5 15 15

Hábitos de alimentación

Aquelas especies que mostran hábitos alimenticios diversos teñen maior poder para adaptarse a novos ambientes con novas presas. Por iso estas especies potencialmente poden causar danos maiores á diversidade nativa.

Puntuación É herbívora con posibilidade de adaptar os seus hábitos alimenticios no novo ambiente. É omnívora con posibilidade de adaptar os seus hábitos alimenticios no novo ambiente. É carnívora con posibilidade de adaptar os seus hábitos alimenticios no novo ambiente. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.14

10 15 10 15

Tipo de ecosistema onde habita

Especies capaces de adaptarse a diferentes ambientes terán maiores posibilidades para enfrentarse a novos ambientes.

Exclusiva de ecosistemas mariños. Habita en ecosistemas de auga doce, salobres, de esteiro ou mariños. Pode adaptarse a diferentes tipos de ecosistemas (mariños, continentais, salobres, esteiros). Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.15

Puntuación 5 10 15 15

Lonxevidade da especie < de 1 ano 1 ano > de 1 ano Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

Puntuación 5 10 15 15

Hábitat. A.16 Grao de especialización en canto a requirimentos de hábitat Especies con maior adaptabilidade teñen máis probabilidade de tornarse invasoras nos sitios onde foron introducidas.

Puntuación 2 3

Estratexia “r”: numerosos descendentes aos que prodigan poucos coidados. Estratexia “k”: poucos descendentes, pero aos que se lles adica moito esforzo ata que completan o seu desenvolvemento.

Polos seus requirimientos biolóxicos e dado que o seu hábitat non se corresponde co da zona de introdución só prosperará en zonas de cría artificiais. Ten baixa tolerancia aos cambios ambientais ou a ambientes diferentes do orixinal. É un organismo xeneralista capaz de prosperar facilmente en ecosistemas distintos aos da súa zona de orixe. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.17

3 7 15 15

Grao de oportunismo respecto a alteracións humanas do ambiente e/ou hábitat

Ante alteracións de orixe antrópico, as especies oportunistas teñen máis posibilidades de adaptarse a novos ambientes así como maior probabilidade de ser trasladadas de xeito involuntario.

Non prospera en ambientes urbanos ou periurbanos. Benefíciase e/ou prospera en ambientes e ecosistemas alterados por disturbios antrópicos e/ou naturais. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.18

Puntuación 5 15 15

Grao de similitude ambiental ou de ecosistemas entre a área de orixe ou as rexións onde invadiu e a nova área de introdución (Galicia) Puntuación Baixa 5 Media 10 Alta 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das 15 categorías anteriores.

Impactos. A.19 Risco de hibridación con especies nativas 4

A posibilidade de hibridación (ou de introgresión xenética ), supón un risco para as especies nativas, podendo chegar a provocar a desaparición do xenotipo nativo.

Puntuación Na área de introdución (Galicia) non existen especies do mesmo xénero ou subespecies, descartando o risco de hibridación. Existen especies nativas do mesmo xénero ou subespecies, podendo existir risco de hibridación. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.20

A.21

1 15 15

Probabilidade de éxito reprodutivo fronte ás especies nativas entre a área de orixe ou as rexións onde invadiu e a nova área de introdución (Galicia) Puntuación A especie, fronte ás nativas, pode acadar densidades que poden 15 resultar en procesos de invasión. A especie, respecto ás nativas, produce máis ovos, larvas, 10 neonatos, xuvenís viables, plántulas, estolóns. Non existe información suficiente para optar por algunha das 10 categorías anteriores Capacidade da especie de establecer poboacións a partir de poucos individuos Puntuación Baixa 5 Media 10 Alta 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das 15

Movemento de xenes dunha especie a outra como consecuencia dun proceso de hibridación interespecífica seguida de retrocruzamento.

categorías anteriores. A.22

Capacidade da especie de crecer formando núcleos densos e pechados Puntuación Os individuos establécense de forma illada. 5 A especie crece formando núcleos de alta densidade. 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das 10 categorías anteriores.

A.23

Capacidade de producir compostos repelentes Non produce compostos repelentes. Produce compostos repelentes. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.24

Puntuación 3 15 15

Toxicidade para outras poboacións ou especies Puntuación Ningunha das partes ou produtos da especie é tóxica para outras especies incluíndo os humanos. Todas ou algunha das partes da especie ou produtos da mesma pode ser tóxica para outras especies incluíndo os humanos. Non existe información suficiente para optar por alguhna das categorías anteriores.

A.25

0 15 15

Capacidade de hospedar parasitos ou patóxenos coñecidos

Se unha especie transporta patóxenos ou parasitos, é un risco extra para as poboacións nativas que poden non ter defensas contra eles. Debido á ausencia de inimigos naturais, poden mesmo chegar a provocar pandemias.

Puntuación Non existen antecedentes que sinalen que a especie é hospedadora de parasitos ou patóxenos coñecidos. Non existen antecedentes que sinalen que a especie é hospedadora de parasitos ou patóxenos coñecidos, pero existen datos que permiten supoñer que iso aconteza no novo hábitat. A especie ten rexistros de ser hospedadora de parasitos ou patóxenos coñecidos no seu ambiente orixinal. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.26

0 10 15 15

Alteración doutros procesos ou funcións ecosistémicas Puntuación Non posúe características que permitan supoñer que acontezan alteracións nos ecosistemas. Ten características que permiten supoñer que acontezan alteracións nos ecosistemas. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.27

0 15 15

Impacto potencial sobre a economía

Este tipo de impactos adoitan non ser tidos en conta. É presumible que, se unha especie ten valor económico, sexa querida noutros lugares, aumentando o seu potencial de dispersión. Débese ter en conta que a introdución dunha especie pode xerar no futuro perdas do potencial produtivo dunha rexión, reducindo opcións futuras de xeración de recursos.

Positivo, alto. Positivo, medio. Baixo ou nulo. Negativo.

Puntuación 0 5 10 15

A.28

Respecto ás especies nativas e os seus paquetes tecnolóxicos Puntuación Economicamente non existen especies nativas que poidan equipararse á especie a introducir. Existen especies nativas que poderían substituír á especie introducida. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores ou non é pertinente contestar á pregunta.

A.29

15 5 0

Impacto negativo potencial sobre a saúde humana

Calquera impacto negativo dunha especie se ve exacerbado polos seus impactos sobre a saúde humana. A avaliación do mesmo pode realizarse estimando a proporción da poboación suxeita a ese risco potencial e a gravidade do mesmo. É recomendable ter en conta tamén os posibles efectos indirectos derivados da introdución dunha especie, tales como a intensificación da presenza de organismos patóxenos ou vectores derivados da introdución dunha especie.

Baixo ou nulo (está documentado) Medio (está documentado) Alto (está documentado) Moi alto (está documentado) Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.30

Puntuación 0 5 10 15 15

Impacto potencial sobre valores culturais e usos tradicionais

A introdución de especies pode carrexar cambios sociais e/ou perdas de identidade cultural. Este tipo de impactos inclúe o condicionamiento dos usos económicos. Por isto, e para valorar correctamente este punto, débese considerar se a magnitude do efecto sobre actividades é sobre actividades tradicionais únicas, non representadas noutras zonas do país, que número potencial de persoas se verán afectadas por este condicionamento, se existen actividades alternativas que compensen esa eventual perda, etc.

Baixo ou nulo (está documentado) Medio (está documentado) Alto (está documentado) Moi alto (está documentado) Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

A.31

Puntuación 1 5 7 15 3

Impacto sobre ecosistemas, áreas protexidas, especies endémicas, especies ameazadas Puntuación A posibilidade de que a especie xere impactos é mínima. 3 Existe a posibilidade de que a especie xere impactos altos. 15 Non existe información suficiente para optar por alguna das 15 categorías anteriores.

Dispersión A.32 Dispersión intencional Puntuación Non se supón que poida ser dispersada de forma intencional, nin ten atributos de interese (ornamental, alimentaria, etc.) que o permitan. Presúmese que pode ser dispersada intencionalmente por características de interese para os humanos. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.33

3 15 10

Dispersión non intencional Non habita en áreas alteradas e/ou non ten asociadas actividades

Puntuación 3

humanas que faciliten o seu transporte. Habita en áreas alteradas e por isto as actividades humanas poden facilitar o seu transporte. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores.

15 10

PROCEDEMENTO PARA CALCULAR O RESULTADO FINAL: A continuación preséntase unha proposta de valores (total de puntos/nº de preguntas respondidas) que toma o risco de cada especie: Valor

Nivel de risco

> 9 puntos 5–9 <5

Risco Alto Risco Moderado Risco Baixo

SECCIÓN B – MANEXO E CONTROL Considérase que canto máis difícil sexa erradicar, controlar ou manexar unha especie, maior risco presenta a súa introdución. Neste punto preténdese avaliar a existencia e efectividade das medidas de control así como os custos que levan asociados este tipo de actuacións. Igualmente, se considera se existen actores sociais que promovan o uso da especie con fins produtivos, así como o impacto das accións de control ou erradicación nos ecosistemas. B.1

Medidas existentes de control para a especie ou especies similares.

A existencia de métodos de control e/ou erradicación efectivos permite que se poida intervir no caso de que a especie se converta en invasora e se detecten efectos negativos. Obviamente, a ausencia deste tipo de métodos efectivos e factibles leva consigo unha elevada cualificación.

Puntuación Existen antecedentes internacionais e experiencia local para o control efectivo da especie. Os antecedentes internacionais indican a factibilidade do control, pero non existen experiencias nin medios a nivel local para exercelo de xeito efectivo. Os antecedentes a nivel internacional indican a extrema dificultade de exercer un control efectivo sobre a especie. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. B.2

5 10 15 10

Efectividade das medidas de manexo e control sobre a especie ou especies similares. Puntuación As medidas de control implementadas noutras áreas non foron 15 efectivas para controlar a especie nin a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron 5 efectivas para controlar a especie e a súa dispersión. Non existe información suficiente para optar por algunha das 10 categorías anteriores.

Factibilidade de control e manexo. B.3 Tempo requerido para a implementación das medidas de manexo e control Establecer, deseñar e implementar medidas efectivas para o control dunha especie invasora é unha complicada tarefa que require deseños, probas piloto e determinación da eficacia das mesmas para a especie diana, así como asegurar a eliminación de afeccións sobre os ecosistemas e as especies nativas derivadas destas accións.

< 1 ano 1 ano

Puntuación 5 10

> 1 ano Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. B.4

B.5

B.6

15 5

Custos de implementación de medidas de manexo e control (económicos, humanos e/ou técnicos) Puntuación Baixos 5 Moderados 10 Altos 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das 5 categorías anteriores. Impactos negativos das medidas de manexo e control sobre os ecosistemas nativos. Puntuación Baixos 5 Moderados 10 Altos 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das 15 categorías anteriores. Obxectivo da introdución A especie introdúcese en laboratorio e en total confinamento. A especie introdúcese en granxa controlada e exenta de riscos de escapes ou soltas. A especie introdúcese en granxa controlada pero non exenta de riscos de escapes ou soltas. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores ou non é pertinente contestar á pregunta.

Puntuación 3 7 10 0

PROCEDEMENTO PARA CALCULAR O RESULTADO FINAL: As puntuacións establecidas van dende un mínimo de 3 a un máximo de 15, variando a puntuación entre 28 e 85 puntos. Segundo isto, a factibilidade para controlar a especie é alta se a puntuación se atopa nun intervalo entre 28 e 40 puntos; a factibilidade é media se os puntos varían entre 41 e 65, e a viabilidade para o control da especie será baixa cando a puntuación se atope entre 66 e 85 puntos. A incerteza nas respostas ten importancia polo que leva asignado un valor en cada pregunta. Valor

Factibilidade de control

28 - 40 41 - 65 66 - 85

Alta Media Baixa

Unha vez realizadas ambas as dúas análises, procédese a contrastar os resultados na matriz de decisión, co fin de poder priorizar unhas actuacións fronte a outras.

II.2.3. ANÁLISES DE RISCOS PARA VERTEBRADOS Para a realización de protocolos de AR para vertebrados, débese ter en conta o axuste climático da especie, pois inflúe no risco de establecemento, así como o seu impacto e factibilidade de control. A presente proposta púxose a proba con especies dos diversos grupos taxonómicos, co fin de revisar a aplicabilidade do método proposto. A finalidade é avaliar especies xa introducidas así como revisar especies sobre as cales exista unha intención de introdución. O primeiro paso é identificar e analizar se a especie debe ser considerada para unha revisión con máis detalle. Así mesmo, para determinar o nivel de información sobre as especies, débese considerar a porcentaxe de incerteza, polo que se inclúe a opción de “carécese da información necesaria” (represéntase co signo “?”). A porcentaxe de incerteza calcúlase en función do nº de preguntas sen resposta e o total das preguntas. Hai que establecer que albor de incerteza é aceptado. En xeral, tense máis do 60%, a sección debe analizarse con máis detalle, así como para o total. Débese documentar toda fonte de información de cada resposta para asegurar a rigurosidade científica necesaria. O protocolo de AR consta de dúas seccións que inclúen preguntas sobre bioloxía, ecoloxía, antecedentes de invasión, factibilidade de control, etc. Sección A: Risco de establecemento e impacto (potencial invasor da especie).  A.1. Axuste climático.  A.2. Antecedentes de invasión noutras rexións.  A.3. Bioloxía  A.4. Distribución e abundancia.  A.5. Dispersión  A.6. Uso do hábitat na área de orixe da especie.  A.7. Impactos ecolóxicos.  A.8. Impactos económicos.  A.9. Impactos sobre a saúde.  A.10. Impactos sociais e culturais. Sección B: Manexo e control da especie.  B.1. Medidas existentes de control para a especie ou especies similares.  B.2. Efectividade das medidas de control sobre a especie ou especies similares.  B.3. Factibilidade de control e manexo.  B.4. Capacidade de implementación de lexislación para o manexo da especie.  B.5. Impactos negativos das medidas de control sobre a biodiversidade nativa. As respostas teñen un valor que varía do 1 ao 5, dependendo do grao de impacto (o máis alto, 5). Algunhas preguntas teñen maior importancia, con dous niveis de peso: intermedio (o valor se multiplica por dous) e alto (se multiplica por 3). A máxima puntuación que pode recibir unha especie é, polo tanto, 130/nº de respostas, e a mínima 29/nº de respostas.

Figura 4. Rexións bioxeográficas de España. (Fonte: Instituto Geográfico Nacional. Ministerio de Fomento.)

Testouse en 16 especies, non obtendo ningún falso negativo, pero en tres casos e análise non foi válida, debido á ausencia de datos.

SECCIÓN A: RISCO DE ESTABLECEMENTO. Consta de 19 preguntas para avaliar a capacidade da especie para establecerse e formar poboacións podendo chegar a colonizar novas áreas. Na presente sección inclúense preguntas sobre antecedentes de invasión noutros países ou rexións, aspectos sobre a bioloxía e ecoloxía da especie, similitude climática, reprodución, dieta, capacidade natural de dispersión, uso do hábitat, etc. Axuste climático. A.1 Axuste climático O grao de similitude climática entre a área de orixe e a área de introdución é alto. O grao de similitude climática entre a área de orixe e a área de introdución é moderado. O grao de similitude climática entre a área de orixe e a área de introdución é baixo. Non se ten información suficiente.

Puntuación 15 9 3 ?

Antecedentes de invasión noutras rexións. A.2 Antecedentes de introdución noutras áreas Búscase establecer se a especie foi reportada como invasora noutros países ou rexións.

Puntuación A especie foi reportada como invasora noutros países ou rexións de clima similar ao de Galicia. A especie foi reportada como invasora noutros países ou rexións. A especie foi reportada como establecida noutros países ou rexións. A especie foi reportada como introducida noutros países ou rexións. Non se ten información sobre os antecedentes de invasión.

15 12 9 6 ?

Bioloxía. A.3 Dieta

As especies xeneralistas que ademais teñen hábitos predatorios son consideradas de maior risco posto que terán unha capacidade maior para adaptarse a un novo ambiente, establecerse, e alimentarse de xeito máis efectivo que unha especie máis especializada.

A especie é xeneralista e ten hábitos predatorios (omnívora). A especie é xeneralista. A especie é especialista. Non se ten información sobre os hábitos de alimentación. A.4

Puntuación 5 3 1 ?

Frecuencia do ciclo reprodutivo

É o número de períodos reprodutivos por ano que pode ter a especie a avaliar. As especies que se reproducen con menor frecuencia ou ben requiren estímulos ambientais específicos terán menos posibilidades de establecer poboacións e volverse invasoras fronte a aquelas que se reproducen con máis frecuencia. Nesta pregunta inclúense aquelas especies que son capaces de reproducirse asexualmente (por partenoxénese) ou aquelas femias capaces de acumular esperma durante un tempo e despois fertilizar os seus ovos. En ambos os dous casos, a puntuación será a máxima.

A especie pode reproducirse tres ou máis veces ao ano. A especie pode reproducirse dúas veces ao ano. A especie pode reproducirse unha vez ao ano. Non se ten información sobre a frecuencia de reprodución da especie. A.5

Puntuación 5 3 1 ?

Número de crías

O número de crías viables forma parte do éxito dunha especie, pois a maior número de descendentes, máis probabilidade de establecerse e dispersarse, e, polo tanto, máis posibilidade de volverse invasora. Tendo en conta as particularidades de cada grupo taxonómico, establécense con valores máis altos 2 crías viables para aves, máis de 4 para mamíferos e máis de 6 para anfibios e réptiles.

Puntuación A especie ten moitas crías viables por ciclo reprodutivo (aves>2, mamíferos>4, anfibios e réptiles >6). A especie ten poucas crías viables por ciclo reprodutivo (aves≤2, mamíferos≤4, anfibios e réptiles ≤6). A especie ten 1 ou ningunha cría viable por ciclo reprodutivo. Non se tene información sobre o número de crías.

5 3 1 ?

Distribución e abundancia. A.6 Abundacia / extensión en Galicia Como norma xeral, e salvo excepcións, asúmese que aquelas especies que teñen poboacións grandes e unha ampla distribución poden ter unha maior capacidade para establecerse e causar impactos que aquelas outras especies que só teñen pequenas e illadas poboacións.

Puntuación A especie está detectada en ambientes naturais e rexistrada como abundante. A especie está detectada en ambientes naturais pero non hai información sobre a súa abundancia. A especie está detectada en ambientes naturais e rexistrada como ocasional. A especie non se detectou en ambientes naturais. Non se ten información sobre o número de crías. A.7

5 4 3 1 ?

Zonas bioxeográficas

Ver figura 2.

A especie está reportada en máis dunha zona bioxeográfica. A especie está reportada só nunha zona bioxeográfica. A especie está confinada (zoolóxicos, coleccións privadas, etc.) Non se ten información sobre o estado de distribución.

Puntuación 5 3 1 ?

Dispersión. A.8 Capacidade intrínseca de dispersión natural Canto máis limitada é a capacidade da especie para dispersarse por si mesma, é probable que teña menor

capacidade para chegar e establecerse en novas áreas. Neste senso, esta sección só ten en conta as especies xa introducidas e non aquelas que de forma natural expanden a súa área de introdución.

Puntuación A especie é capaz de dispersarse polos seus propios medios e presenta alta mobilidade. A especie é capaz de dispersarse polos seus propios medios pero presenta baixa mobilidade. A especie é de hábitos sedentarios. Non se ten información sobre a capacidade de dispersión e mobilidade da especie. A.9

5 3 1 ?

Dispersión asistida

Os principais vectores de dispersión das EEI están vinculados ao comercio e ao transporte (augas de lastre, fouling, escapes de especies empregadas como ornamentais, etc.). Por esta razón, o valor comercial dunha especie supón un maior risco e asignáselle a puntuación máxima.

A especie é dispersada intencionalmente por ter valor comercial. A especie é dispersada intencionalmente por ter valor cultural. A especie é dispersada accidentalmente/neglixentemente. A especie non é dispersada polo ser humano. Non hai información dispoñible sobre dispersión asistida polo ser humano.

Puntuación 5 4 3 1 ?

Uso do hábitat na área de orixe da especie (considérase a clasificación mundial realizada pola UICN para a determinación do hábitat a fin de ser uniformes e obxectivos; nela avalíanse os hábitats utilizados na área de orixe e noutros sitios a fin de determinar a plasticidade ecolóxica da especie). A.10

Uso do hábitat

As especies xeralistas que poden utilizar indistintamente varios tipos de hábitats, tanto naturais como urbanos ou periurbanos, terán maior capacidade de adaptación aumentando o seu potencial invasor. Neste caso, a información requirida refírese tanto a súa zona de orixe coma ás zonas onde fose introducida.

Puntuación A especie é xeralista no uso do hábitat (usa >2 tipos de hábitat) incluíndo hábitats naturais, intervidos, cultivos, áreas urbanas, etc., indistintamente. A especie é xeralista no uso do hábitat (usa >2 tipos de hábitat) pero ten preferencia por hábitats naturais pouco ou nada intervidos. A especie restrínxese a un so tipo de hábitat. Non hai información dispoñible sobre uso de hábitat.

5 3 1 ?

Tipos de impacto que pode xerar a especie. A.11 Impacto sobre especies nativas por hibridación Se na zona de introdución hai especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xeneticamente, o risco de que se produza unha hibridación coa especie exótica é maior, podendo reducirse no caso a viabilidade das poboacións de especies, perda do acervo xenético, etc., coa conseguinte redución na capacidade de resposta e adaptación das especies.

Puntuación Existen especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xeneticamente que poidan hibridar coa especie exótica introducida. Non hai especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xenéticamente que poidan hibridar coa especie exótica introducida. Non se ten información . A.12

5 1 ?

Impacto sobre especies nativas por competencia polos recursos

Se a especie introducida utiliza ou pode utilizar os mesmos recursos (alimenticios, refuxios, hábitat, zonas de apareamento) que as nativas, estas últimas poden verse desplazadas por competencia. Para poder avaliar correctamente este apartado débese contar con información sobre a bioloxía e ecoloxía da especie exótica na súa área de orixe. A existencia de comportamentos similares, mesmos hábitos alimenticios, etc., ofrece unha alta probabilidade de competencia.

Existe alta probabilidade de que a especie poida competir por

Puntuación 5

recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Existe moderada probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Non se ten información sobre competencia por recursos. A.13

3 1 ?

Impacto sobre hábitats / ecosistemas

O impacto será maior se a especie avaliada ten de forma natural comportamentos que impliquen alteracións da estrutura ou funcionalidade dos ambientes invadidos (por exemplo, construción de túneles nas ribeiras das canles fluviais, alteración físico-química do hábitat, etc.). Débese contar con documentación acerca da bioloxía e o comportamento da especie na súa área de orixe para poder interpretar posibles impactos. Este punto califícase tres veces máis que outros debido á importancia que este tipo de alteracións teñen na funcionalidade dos ecosistemas.

Puntuación Existe alta probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Existe moderada probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Non se ten información sobre impactos en hábitats / ecosistemas. A.14

15 9 3 ?

Impacto sobre hábitats de valor para a conservación

Avalíase a posibilidade de que a especie poida chegar a invadir áreas importantes como son áreas protexidas, zonas IBA, ZEPA, etc. Se a especie invade hábitats similares ou ben está presente nas áreas colindantes, será máis probable que cause este tipo de impacto.

Puntuación Existe alta probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Existe moderada probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Non se ten información sobre impactos en áreas de valor para a conservación. A.15

5 3 1 ?

Impacto sobre zonas de cultivo

Avalíase a posibilidade de que a especie introducida provoque danos a actividades económicas, como por exemplo, danos a cultivos, a infraestructuras, a criadeiros, etc. Débese ter información sobre especies que polas súas características biolóxicas representan directamente un perigro potencial para zonas de cultivo para poder estimar a probabilidade de ter un impacto económico.

Puntuación Existe alta probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Existe moderada probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Non se ten información sobre impactos a actividades económicas. A.16

5 3 1 ?

Impacto sobre infraestructuras

Avalíase a posibilidade de que a especie introducida provoque impactos sobre infraestruturas rurais ou urbanas, como por exemplo, formación de grandes niños no arboredo urbano, acumulación de excrementos, danos a infraestruturas eléctricas, etc.

Puntuación Existe alta probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura.

Existe moderada probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Non se ten información sobre impactos a infraestruturas. A.17

3 1 ?

Transmisión de enfermidades a humanos, especies nativas ou especies produtivas

Determinados patóxenos poden incrementar a súa capacidade de dispersión cando están asociados a especies invasoras. As especies invasoras tiveron no pasado importantes efectos a nivel sanitario (saúde humana, animal, vexetal ou ambiental), tanto como transmisoras de enfermidades como sendo patóxenos en si mesmas.

Puntuación Existe alta probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Existe moderada probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Non se ten información sobre capacidade de transmisión de enfermidades. A.18

5 3 1 ?

Agresividade / toxicidade cara ao ser humano, especies nativas ou de importancia comercial

Neste senso inclúese a posibilidade de que a especie teña a capacidade intrínseca de causar danos, por exemplo, por agresividade, pola presenza de estruturas que poidan danar a personas ou animais (cornos, poutas…) ou se posúen órganos ou aparatos capaces de producir substancias tóxicas ou irritantes. Dado o efecto desta interacción, a puntuación multiplícase por dous.

Puntuación A especie ten comportamento agresivo e posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie ten comportamento agresivo pero non posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie non ten comportamiento agresivo pero si posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie non ten comportamento agresivo e carece de estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. Non se ten información sobre agresividade / toxicidade da especie. A.19

10 8 6 2 ?

Impactos sociais e/ou culturais

Os impactos sociais poden definirse como as consecuencias que a presenza dunha especie introducida ten sobre poboacións humanas, alterando o xeito en que as persoas viven, traballan, se devirten ou se organizan. Neste senso tamén se inclúen os impactos derivados de cambios na normativa, valores, etc. As alteracións que determinadas especies poden ter sobre paisaxes ou sobre especies nativas de importancia para a representación popular local son incluídas dentro dos impactos culturais. Este punto é bastante difícil de avaliar, polo que hai que documentarse ben sobre posibles afeccións negativas aos hábitos socioculturais da poboación, o número de persoas potencialmente afectadas, se existen alternativas para compensar esa perda eventual, etc.

Puntuación Existe alta probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Existe moderada probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Non se ten información sobre cambios en hábitos socioculturais das comunidades humanas.

5 3 1 ?

PROCEDEMENTO PARA CALCULAR O RESULTADO FINAL: A continuación preséntase unha proposta de posibles valores (total de puntos/nº de preguntas) que toma o risco de cada especie: Valor >3 1.5 - 3 ≤ 1.4

Nivel de risco Risco Alto Risco Moderado Risco Baixo

SECCIÓN B - INFORMACIÓN SOBRE MANEXO DA ESPECIE. Considérase que canto máis difícil sexa erradicar, controlar ou manexar unha especie, maior risco presenta a súa introdución. Neste punto preténdese avaliar a existencia e efectividade das medidas de control así como os custos que levan asociados este tipo de actuacións. Tamén se avalían os hábitos da especie, xa que estes poden implicar unha maior complicación á hora da súa xestión, aumentando os custos e a factibilidade das accións. Igualmente, considérase se existen actores sociais que promovan o uso da especie con fins produtivos, así como o impacto das accións de control ou erradicación nos ecosistemas. B.1.

Medidas existentes de control para a especie ou especies similares

Neste punto considérase a existencia ou a ausencia de medidas de control sobre a especie avaliada, así como se son ou non aplicables na realidade estudada. A existencia de diferentes medidas de control (mecánicas, físicas, químicas, biolóxicas) fai máis factible a correcta xestión da especie.

Non existen medidas de control coñecidas de ningún tipo. Só se coñece unha medida de control aplicable en Galicia. Coñécense varias medidas de control para especies similares. Existen varias medidas de control aplicables. Non hai información sobre medidas de control. B.2.

Puntuación 5 4 3 1 4

Efectividade das medidas de control sobre a especie ou especies similares

Se existen medidas de control, debe documentarse a súa efectividade noutras zonas, xa que é un indicativo da viabilidade para controlala na zona que nos ocupa.

As medidas de control tomadas noutras áreas non foron efectivas. As medidas de control tomadas noutras áreas foron pouco efectivas. As medidas de control tomadas noutras áreas foron efectivas (existen experiencias de erradicación da especie en condicións similares noutros países ou rexións). Non hai información sobre efectividade das medidas de control.

Puntuación 5 3 1 4

B.3. Factibilidade de control e manexo: non sempre as medidas existentes para erradicar ou xestionar unha especie son factibles, dependendo da zona que invada ou dos custos asociados. B.3.1.

Hábitos da especie

É dicir, pola conduta da especie en canto a preferencias por ambientes acuáticos ou terrestres, determinando como elemento de clasificación as especies que utilizan ambos os dous ambientes.

Puntuación A especie habita de xeito indistinto ambientes acuáticos e terrestres. A especie habita só ambientes acuáticos. A especie habita só ambientes terrestres. Non se coñece o hábito da especie. B.3.2.

5 3 1 4

Custo e implementación

Débense considerar os custos das medidas físicas (trampas, redes, armas, etc.), químicas (repelentes, etc.) e biolóxicas, así como o número de repeticións, salarios do persoal que se require para implementar cada

medida, etc. Non sempre se dispón desta información, polo que é importante que os cálculos se aproximen á realidade o máximo posible. Tamén, para facer unha boa aproximación, débese considerar o horizonte de tempo que levará a actuación, polo que o termo de implementación inclúe a temporalidade da medida de control.

Puntuación Os custos e implementación das medidas de control son elevados. Os custos e implementación das medidas de control son moderados. Os custos e implementación das medidas de control son baixos. Non se ten información sobre custos das medidas de control. B.4.

5 3 1 4

Capacidade de implementación de lexislación para o manexo da especie.

Debe existir un marco legal axeitado e coherente que apoie os labores de control das EEI e que permita, ademais, previr futuras introducións ou liberacións ao medio natural de especies potencialmente invasoras.

Puntuación A rexión non ten ningunha regulación específica para garantir as medidas de control. A rexión ten regulación específica para garantir as medidas de control. B.5.

15 3

Impactos negativos das medidas de control sobre a biodiversidade nativa

Débese avaliar se as medidas de control poden causar danos aos ecosistemas ou especies nativas (por exemplo, o uso de medidas de control que impliquen velenos).

Puntuación Existe alta probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe moderada probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Non se ten información sobre impactos das medidas de control.

5 3 1 4

A incerteza nas respuestas debe ter unha importancia elevada (asígnaselle un valor de 4 puntos), pois a ausencia desta información pode supoñer un risco engadido; por iso débese intentar contestar todas as preguntas, evitando deste xeito falsos positivos. As puntuacións establecidas van dende un mínimo de 1 a un máximo de 5 (salvo na pregunta B.4, que é de 15), variando a puntuación entre 8 e 35 puntos. Segundo isto, a factibilidade para controlar a especie é alta se a puntuación se atopa nun intervalo entre 8 e 14 puntos; a factibilidade é media se os puntos varían entre 15 e 24, e a viabilidade para o control da especie será baixa cando a puntuación se atope entre 25 35 puntos. Valor

Factibilidade de control

8-14 15-24 25-35

Alta Media Baixa

Unha vez realizadas ambas as dúas análises, procédese a contrastar os resultados na matriz de decisión (figura 2), co fin de poder priorizar unhas accións fronte a outras.

II.3. CASOS DE PROBA. 1. Acacia, acacia de madeira negra, oliveira de Australia (Acacia melanoxylon) 2. Ailanto, árbore do ceo (Ailanthus altissima) 3. Arctotheca (Arcthoteca calendula) 4. Cana, xunco xigante, falso bambú (Arundo donax) 5. Fieito de auga (Azolla filiculoides) 6. Lilar (Buddleja davidii) 7. Herba do coitelo, unlla de gato (Carpobrotus edulis) 8. Cortadeira, herba da Pampa, carrizo da Pampa (Cortaderia selloana) 9. Jacinto de auga (Eichhornia crassipes) 10. Herba carmín, herba tintureira (Phytolacca americana) 11. Reynoutria (Reynoutria japonica) 12. Tupinambo (Helianthus tuberosus) 13. Orella de gato (Tradescantia fluminensis) 14. Flor de sangue (Tropaeolum majus) 15. Almeixa asiática (Corbicula fluminea) 16. Cangrexo vermello americano (Procambarus clarkii) 17. Peixe vermello (Carassius auratus) 18. Perca Sol (Lepomis gibbosus) 19. Pez mosquito, gambusia (Gambusia holbrooki) 20. Galápago americano (Trachemys scripta) 21. Perenquén de Boettger (Tarentola boettgeri) 22. Faisán (Phasianus colchicus) 23. Bico de coral (Estrilda astrild) 24. Cata da Argentina (Myiopsitta monachus) 25. Visón americano (Neovison vison)

CASO DE PROBA 1. Acacia de madeira negra (Acacia melanoxylon) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Acacia melanoxylon

Distribución xeográfica de orixe

SE Australia y Tasmania

Nome común Acacia de madeira negra Presente en Familia Mimosaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 3-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

¿Adáptase ao clima de Galicia? Calidade dos datos climáticos. ¿Ten alta adaptabilidade climática (versatilidade ambiental)? ¿É nativa ou está naturalizada en rexións con extensos períodos de seca? ¿Tivo repetidas introducións fóra da súa área natural?

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

¿Naturalizouse fóra da súa área nativa? ¿É mala herba en xardíns, áreas de recreo ou zonas alteradas? ¿É mala herba en cultivos agrícolas ou forestais? ¿É mala herba medio ambiental? ¿ Algunha especie do mesmo xénero é mala herba?

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

¿ Produce espiñas, pinchos ou ganchos? ¿ É alelopática? ¿ É parásita? ¿ É desagradable para os animais? ¿ É tóxica para animais? ¿ É hospedadora de pragas, patóxenos e/ou enfermidades? ¿ Causa alerxia ou é tóxica para os humanos? ¿ Xera risco de incendios nos ecosistemas naturais? ¿ É tolerante á sombra nalgún momento do seu ciclo biolóxico? ¿ Crece en solos pobres ou infértiles? ¿ Ten hábito trepador ou asfixiante? ¿ Forma masas densas?

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

¿ Evidencias de erro reprodutivo substancial no seu hábitat nativo? ¿ Produce sementes viables? ¿ Hibrídase de forma natural? ¿ É autógama? ¿ Require de polinizadores específicos? ¿ Ten reprodución vexetativa? ¿ Tempo mínimo para reproducirse? (anos)

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN ¿ Os propágulos son susceptibles de ser 7.01 dispersados de forma non intencional?

7.02

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

¿ Os propágulos son dispersados de forma intencional? ¿ Os propágulos poden dispersarse como contaminantes de produtos? ¿ Os propágulos están adaptados á dispersión polo vento? ¿ Os propágulos flotan? ¿ Os propágulos son dispersados polas aves? ¿ Os propágulos son dispersados por outros animais (externamente)? ¿ Os propágulos son dispersados por outros animais

C, LU, OR, PO Alto Baja

RESPOSTA NON RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

NON

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI SI SI RESPOSTA NO SI NO NO SI

4 4 2 PUNTUACIÓN 0 1 0 0 1

SI NO SI RESPOSTA NO NO SI NO RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 0 1 0 PUNTUACIÓN

SI NO NO SI <1 RESPOSTA

1 -1 0 1 1 PUNTUACIÓN

-1

SI SI -

1 1 -

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

¿ A produción de sementes é prolífica? ¿ Hai evidencias de que forme un banco de sementes persistente (>1 ano)? ¿ Contrólase ben con herbicidas? ¿ Tolera ou benefíciase coa sega, a labra ou o lume? ¿ Hai inimigos naturais efectivos en Galicia?

RESPOSTA SI SI NO SI NO A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 1 1 1 20 23

>6 RESULTADO: RISCO ALTO FACTIBILIDADE DE CONTROL Distribución actual da especie Número de invasións 1.1 A especie presenta unha distribución extensa na CCAA. 1.2 A especie presenta unha distribución dispersa na CCAA. 1.3 A especie atópase localizada en núcleos concretos. 1.4 Non se coñecen todas as localizacións da especie. Accesibilidade ás áreas invadidas 2.1 Pouco accesibles 2.2 Medianamente accesibles 2.3 Accesibles 2.4 Descoñecida

PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

Efectividade das medidas de manexo e control As medidas de control implementadas noutras áreas non foron efectivas para controlar 10.1 a especie nin a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron pouco efectivas para 10.2 controlar a especie e a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron efectivas para controlar a 10.3 especie e a súa dispersión. 10.4 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. Impacto das medidas de manexo e control sobre a diversidade nativa Existe alta probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 11.1 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe moderada probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 11.2 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe baixa probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 11.3 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. 11.4 Non se ten información sobre impactos das medidas de control. RESULTADO: FACTIBILIDADE BAJA

PUNTUACIÓN

4 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 2. AILANTO, ÁRBORE DO CEO (Ailanthus altissima) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Ailanthus altissima

Distribución xeográfica de orixe

Asia

Nome común Ailanto, árbore do ceo Presente en Familia Simaroubaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 13-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

¿ Os propágulos son susceptibles de ser dispersados de forma non intencional? ¿ Os propágulos son dispersados de forma intencional? ¿ Os propágulos poden dispersarse como contaminantes de produtos? ¿ Os propágulos están adaptados á dispersión polo vento? ¿ Os propágulos flotan? ¿ Os propágulos son dispersados polas aves? ¿ Os propágulos son dispersados por outros animais (externamente)? ¿ Os propágulos son dispersados por outros animais

C, LU, OR, PO Alto Media

RESPOSTA NON RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

NON

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI RESPOSTA NON SI NON NON NON NON

0 4 2 PUNTUACIÓN 0 1 0 0 0 0

SI NON SI RESPOSTA NON NON NON NON RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

NON

SI NON SI RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN

NON

-1

SI SI NON

1 1 -1

NON

-1

NON

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI SI SI SI NON A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 -1 1 1 10 14

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN

Custos de control Capacidade para detectar novos focos de invasión (según as características da especie). 3.1 3.2 3.3 1 3.4 Tratamento (coñecemento a nivel internacional) 4.1 4.2 4.3 2 4.4 Custos de implementación das medidas de manexo e control (económicos, humanos e técnicos). 5.1 5.2 3 5.3 5.4

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

4 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 3. Arctotheca (Arctotheca calendula) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Arctotheca calendula

Distribución xeográfica de orixe

Sudáfrica

Nome común Margarita africana Presente en Familia Compositae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 04/12/2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, LU, PO Alto Media

RESPOSTA NON RESPOSTA SI -

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 -

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NON SI RESPOSTA NON NON NON NON NON NON NON NON

0 4 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

SI NON SI RESPOSTA NON NON NON NON RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

NON

SI NON SI RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN

NON -

-1 -

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI SI NON A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 1 9 14

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 4. Cana, xunco xigante (Arundo donax) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Arundo donax

Distribución xeográfica de orixe

Asia

Nome común Caña común Presente en Familia Poaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 3-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN ¿ Os propágulos son susceptibles de ser 7.01 dispersados de forma non intencional?

7.02

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, LU, OR, PO Alto Baja

RESPOSTA NON RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 2 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

NON

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI RESPOSTA NON NON NON NON NON NON SI

4 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 0 0 1

SI NON SI RESPOSTA NON NON SI NON RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 0 1 0 PUNTUACIÓN

NON

NON SI <1 RESPOSTA

0 1 1 PUNTUACIÓN

SI NON

1 -1

NON

-1

NON

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA NON SI NON A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 1 11 13

PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

3 PUNTUACIÓN 5

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 5. Fieito de auga (Azolla filiculoides) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Azolla filiculoides

Distribución xeográfica de orixe

América

Nome común Fieito de auga Presente en Familia Azollaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, LU, OR, PO Alto Media

RESPOSTA NON RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

NON

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NON

NON NON RESPOSTA NON NON NON NON NON NON NON NON

0 0 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

NON NON SI RESPOSTA SI NON SI NON RESPOSTA

0 0 1 PUNTUACIÓN 5 0 1 0 PUNTUACIÓN

NON

NON SI <1 RESPOSTA

0 1 1 PUNTUACIÓN

NON SI SI

-1 1 1

NON

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA NO NO NO NO NO A-C E-C

PUNTUACIÓN -1 -1 1 -1 1 5 13

>6 RESULTADO: RISCO ALTO (para o medio ambiente) FACTIBILIDADE DE CONTROL Distribución actual da especie Número de invasións 1.1 A especie presenta unha distribución extensa na CCAA. 1.2 A especie presenta unha distribución dispersa na CCAA. 1.3 A especie atópase localizada en núcleos concretos. 1.4 Non se coñecen todas as localizacións da especie. Accesibilidade ás áreas invadidas 2.1 Pouco accesibles 2.2 Medianamente accesibles 2.3 Accesibles 2.4 Descoñecida

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

1 37

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 6. Lilar (Buddleja davidii) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Buddleja davidii

Distribución xeográfica de orixe

Asia

Nome común Árbol de las mariposas Presente en Familia Buddjelaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, LU, OR Alto Media

RESPOSTA NON RESPOSTA SI -

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 -

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NON

NON SI NON RESPOSTA NON NON NON NON NON NON NON NON

0 0 0 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

NON RESPOSTA NON NON NON NON RESPOSTA

0 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

NON

SI NON SI NON RESPOSTA

1 -1 1 -1 PUNTUACIÓN

SI -

1 -

NON

-1

NON

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI SI SI SI NON A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 -1 1 1 4 9

>6 RESULTADO: RISCO ALTO (ambiental) FACTIBILIDADE DE CONTROL Distribución actual da especie Número de invasións 1.1 A especie presenta unha distribución extensa na CCAA. 1.2 A especie presenta unha distribución dispersa na CCAA. 1.3 A especie atópase localizada en núcleos concretos. 1.4 Non se coñecen todas as localizacións da especie. Accesibilidade ás áreas invadidas 2.1 Pouco accesibles 2.2 Medianamente accesibles 2.3 Accesibles 2.4 Descoñecida

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 7. Herba do coitelo, unlla de gato (Carpobrotus edulis) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Carpobrotus edulis

Distribución xeográfica de orixe

Sudáfrica

Nome común Herba do coitelo, unlla de gato Presente en Familia Aizoaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 10-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, LU, PO Alto Media

RESPOSTA NON RESPOSTA SI -

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 -

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NON SI SI RESPOSTA NON NON NON NON NON NON NON NON

0 4 2 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

SI NON SI RESPOSTA NON NON NON NON RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

NON

SI NON SI <1 RESPOSTA

1 0 1 1 PUNTUACIÓN

NON

-1

NON SI SI

-1 1 1

NON

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI SI NON SI NON A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 1 1 1 12 20

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

1 31

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 8. Cortadeira, herba da Pampa, carrizo da Pampa (Cortaderia selloana) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Cortaderia selloana

Distribución xeográfica de orixe

Sudamérica

Nome común Herba da Pampa Presente en Familia Poaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 25-11-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, PO Alto Baja

RESPOSTA NON RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NON SI RESPOSTA SI NON NON SI NON NON SI SI

0 4 PUNTUACIÓN 1 0 0 1 0 0 1 1

SI NON SI RESPOSTA NON SI NON NON RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 1 0 0 PUNTUACIÓN

NON

SI NON NON NON 2-3 RESPOSTA

1 -1 0 -1 0 PUNTUACIÓN

NON

-1

SI NON -

1 -1 -

NON

-1

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI NON NON NON A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 -1 1 10 17

PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 5

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

CASO DE PROBA 9. Jacinto de auga (Eichhornia crassipes) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Eichhornia crassipes

Distribución xeográfica de orixe

Sudamérica

Nome común Jacinto de agua, camalote Presente en Familia Ponterediaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 18-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

PO Alto Alta

RESPOSTA NO RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NO SI RESPOSTA NO NO NO NO NO SI NO NO

0 4 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 1 0 0

NO NO SI RESPOSTA SI NO NO NO RESPOSTA

0 0 1 PUNTUACIÓN 5 0 0 0 PUNTUACIÓN

NO SI <1 RESPOSTA

-1 1 1 PUNTUACIÓN

-1

NO SI SI

-1 1 1

-1

100

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA NO NO NO NO NO A-C E-C

PUNTUACIÓN -1 -1 1 -1 1 3 15

>6 RESULTADO: RISCO ALTO (medioambiental) FACTIBILIDADE DE CONTROL Distribución actual da especie Número de invasións 1.1 A especie presenta unha distribución extensa na CCAA. 1.2 A especie presenta unha distribución dispersa na CCAA. 1.3 A especie atópase localizada en núcleos concretos. 1.4 Non se coñecen todas as localizacións da especie. Accesibilidade ás áreas invadidas 2.1 Pouco accesibles 2.2 Medianamente accesibles 2.3 Accesibles 2.4 Descoñecida

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

101

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

102

CASO DE PROBA 10. Herba carmín, herba tintureira (Phytolacca americana) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Phytolacca americana

Distribución xeográfica de orixe

Norteamérica

Nome común Herba carmín Presente en Familia Phytolaccaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 18-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

C, LU, OR, PO Alto Media

RESPOSTA NO RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI SI RESPOSTA NO NO NO NO SI NO SI NO

4 4 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 1 0 1 0

NO NO RESPOSTA NO NO NO NO RESPOSTA

0 0 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

SI NO NO RESPOSTA

1 -1 0 PUNTUACIÓN

-1

NO NO SI

-1 -1 1

-1

103

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA NO NO SI NO NO A-C E-C

PUNTUACIÓN -1 -1 -1 -1 1 1 10

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN

104

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

105

CASO DE PROBA 11. Reynoutria (Reynoutria japonica) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Reynoutria japonica

Distribución xeográfica de orixe

Japón, Corea, China

Nome común Reinoutria Presente en Familia Polygonaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 01-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

¿Os propágulos son susceptibles de ser dispersados de forma non intencional? ¿Os propágulos son dispersados de forma intencional? ¿Os propágulos poden dispersarse como contaminantes de produtos? ¿Os propágulos están adaptados á dispersión polo vento? ¿Os propágulos flotan? ¿Os propágulos son dispersados polas aves? ¿Os propágulos son dispersados por outros animais (externamente)? ¿Os propágulos son dispersados por outros animais

PO Alto Alta

RESPOSTA NO RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI SI RESPOSTA NO SI NO NO NO NO NO NO

4 4 PUNTUACIÓN 0 1 0 -1 0 0 0 0

NO SI RESPOSTA NO NO NO RESPOSTA

0 1 PUNTUACIÓN 0 0 0 PUNTUACIÓN

SI SI NO SI RESPOSTA

1 1 0 -1 PUNTUACIÓN

-1

SI SI -

1 1 -

-1

106

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA NO SI NO A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 1 15 14

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

107

PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

108

CASO DE PROBA 12. Tupinambo (Helianthus tuberosus) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Helianthus tuberosus

Distribución xeográfica de orixe

Norteamérica

Nome común Presente en Familia Asteraceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 01-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

2.01 2.02. 2.03

2.04

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN

2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

PO Bajo Media

RESPOSTA NO RESPOSTA SI NO

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 0

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

NO NO RESPOSTA NO NO NO NO NO NO NO NO

0 0 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

NO NO RESPOSTA NO NO NO SI RESPOSTA

0 0 PUNTUACIÓN 0 0 0 1 PUNTUACIÓN

NO NO NO SI RESPOSTA

-1 -1 0 1 PUNTUACIÓN

-1

NO NO NO

-1 -1 -1

-1

109

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA NO NO A-C E-C

PUNTUACIÓN -1 1 -3 -1

<1 RESULTADO: RISCO BAJO FACTIBILIDADE DE CONTROL Distribución actual da especie Número de invasións 1.1 A especie presenta unha distribución extensa na CCAA. 1.2 A especie presenta unha distribución dispersa na CCAA. 1.3 A especie atópase localizada en núcleos concretos. 1.4 Non se coñecen todas as localizacións da especie. Accesibilidade ás áreas invadidas 2.1 Pouco accesibles 2.2 Medianamente accesibles 2.3 Accesibles 2.4 Descoñecida

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

110

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

111

CASO DE PROBA 13. Orella de gato (Tradescantia fluminensis) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Tradescantia fluminensis

Distribución xeográfica de orixe

Oceanía

Nome común Presente en Familia Commelinaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 03-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN C

2.01 2.02. 2.03

2.04 2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

RESPOSTA NO

PO Alto Media-Baja

RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI SI RESPOSTA NO NO NO NO NO NO NO NO

4 4 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

SI SI SI RESPOSTA NO NO NO NO RESPOSTA

1 1 1 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

SI <1 RESPOSTA

1 1 PUNTUACIÓN

NO SI -

-1 1 -

-1

112

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI NO A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 1 12 15

PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN 6

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

113

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

114

CASO DE PROBA 14. Capuchina (Tropaeolum majus) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Tropaeolum majus

Distribución xeográfica de orixe

Perú, Ecuador, Colombia

Nome común Capuchina, orella de gato Presente en Familia Tropaeolaceae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 18-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

SECCIÓN 1 - HISTORIA / BIOXEOGRAFÍA C C C

1.01 1.02. 1.03.

¿A especie está moi aclimatada? ¿Chegouse a naturalizar onde se cultivou? ¿Ten “razas” que se comporten como malas herbas?

SECCIÓN 2 – CLIMA E DISTRIBUCIÓN C

2.01 2.02. 2.03

2.04 2.05

SECCIÓN 3 – COMPORTAMENTO COMO MALA HERBA C

3.01

3.02

A E C

3.03 3.04 3.05

C C C A C C C E

4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08

4.09

E E C

4.10 4.11 4.12

E C E C

5.01 5.02 5.03 5.04

¿Acuática? ¿Gramínea? ¿Planta fixadora de nitróxeno? ¿Xeófita?

SECCIÓN 4 – BIOLOXÍA / ECOLOXÍA

SECCIÓN 5 – TIPO DE PLANTA

SECCIÓN 6 – REPRODUCIÓN C

6.01

C A C C A C

6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07

7.01

7.02

SECCIÓN 7 – MECANISMOS DE DISPERSIÓN

7.03

C E E

7.04 7.05 7.06

7.07

7.08

RESPOSTA NO

PO Alto Baja

RESPOSTA SI SI

PUNTUACIÓN 0 PUNTUACIÓN 2 2 1

SI RESPOSTA SI

PUNTUACIÓN 2

SI RESPOSTA NO NO NO NO NO NO NO NO

4 PUNTUACIÓN 0 0 0 -1 0 0 0 0

SI NO SI RESPOSTA NO NO NO NO RESPOSTA

1 0 1 PUNTUACIÓN 0 0 0 0 PUNTUACIÓN

SI NO NO RESPOSTA

1 0 -1 PUNTUACIÓN

NO -

-1 -

-1

115

(internamente)?

SECCIÓN 8 – PERSISTENCIA DOS ATRIBUTOS C

8.01

8.02

A A C

8.03 8.04 8.05

RESPOSTA SI NO NO A-C E-C

PUNTUACIÓN 1 -1 1 5 13

PUNTUACIÓN 10

PUNTUACIÓN

PUNTUACIÓN 3

PUNTUACIÓN

2 PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN 5

PUNTUACIÓN

116

PUNTUACIÓN

1 PUNTUACIÓN

4 44

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

117

CASO DE PROBA 15. Almeixa asiática (Corbicula fluminea) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Corbicula fluminea

Distribución xeográfica de orixe

SE de China, Corea, SE de Rusia

Nome común Almeixa asiática Presente en Familia Nome / Institución que evalúa GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 4-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

OR, PO Alto Media

SECCIÓN A. RISCO DE ESTABLECIMIENTO E IMPACTO. A.1 ANTECEDENTES XERAIS DE INVASIÓN A especie foi introducida extensamente a escala global sin que existan antecedentes de invasión. A especie foi citada como invasora nos listados nacionais e internacionais, está amplamente distribuída e presenta impactos negativos. Non se rexistraron antecedentes de introdución da especie noutros países. A.2 ANTECEDENTES DE INVASIÓN EN ESPAÑA A especie foi introducida extensamente a escala nacional sin que existan antecedentes de invasión. A especie foi citada como establecida en España, con altos impactos negativos. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.3 GRAO DE SIMILITUDE CLIMÁTICA ENTRE A ÁREA DE ORIXE OU ZONAS ONDE A ESPECIE SEXA CATALOGADA COMO INVASORA, E A ÁREA DE INTRODUCIÓN (GALICIA) Grao de similitude climática Baixo (<25%) Grao de similitude climática moderado (30 – 70%) Grao de similitude climática alto (>70%) Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.4 TIPO DE REPRODUCCIÓN Reprodución sexual. Reprodución asexual. Combina reprodución sexual e asexual. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.5 FRECUENCIA REPRODUTIVA A especie reprodúcese unha vez ao ano. A especie reprodúcese dúas veces ao ano. A especie reprodúcese tres veces ao ano. A especie reprodúcese durante todo o ano. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.6 PERÍODO DE REPRODUCIÓN A especie madura e reprodúcese aos 4 anos ou máis. A especie madura e reprodúcese aos 2-3 anos. A especie madura e reprodúcese nun ano ou menos. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.7 FECUNDIDADE A especie presenta baixa fecundidade (nº de embrións, ovos ou larvas). A especie presenta fecundidade media (nº de embrións, ovos ou larvas). A especie presenta fecundidade alta (nº de embrións, ovos ou larvas). Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.8 DISPERSIÓN NATURAL DE OVOS, ESPERMA, PLÁNULAS, LARVAS … A dispersión acontece por outras especies (incluídos humanos). A dispersión acontece por correntes. A dispersión acontece polo vento (en superficie). Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.9 SUPERVIVENCIA DE NEONATOS E XUVENÍS A supervivencia é baixa. A supervivencia é media. A supervivencia é alta. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.10 ADAPTACIÓNS DE COIDADO DE EMBRIÓNS, OVOS, LARVAS, NEONATOS A especie non ten coidado parental. A especie ten coidado parental e alto grao de agresividade no seu período reprodutivo. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.11 ESTRATEXIAS DE VIDA É un estratego da “k”? É un estratego da “r”?

VALOR

SI/NON

3 15

10 VALOR

SI/NON

3 15 10

VALOR

SI/NON

5 7 15 10 VALOR 7 10 15 15 VALOR 5 7 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 7 15 5 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 5 15

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

118

Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.12 PROBABILIDADE DE ADAPTACIÓN REPRODUTIVA EN FUNCIÓN DE SE É “R” OU “K” É unha especie con estratexia “k” pouco adaptable ás novas condicións? É unha especie con estratexia “r” altamente adaptable ás novas condicións? Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.13 HÁBITOS DE ALIMENTACIÓN É herbívora con posibilidade de adaptar os seus hábitos alimenticios no novo ambiente. É omnívora con posibilidade de adaptar os seus hábitos alimenticios no novo ambiente. É carnívora con posibilidade de adaptar os seus hábitos alimenticios no novo ambiente. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.14 TIPOS DE ECOSISTEMA ONDE HABITA Exclusiva de ecosistemas mariños. Habita en ecosistemas de auga doce, salobres, de esteiro ou mariños. Pode adaptarse a diferentes tipos de ecosistemas (mariños, continentais, salobres, esteiros). Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 15 LONXEVIDADE DA ESPECIE < de 1 ano 1 ano > de 1 ano Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A.16 GRAO DE ESPECIALIZACIÓN EN CANTO A REQUIRIMENTOS DE HÁBITAT Polos seus requirimientos biolóxicos e dado que o seu hábitat non se corresponde co da zona de introdución só prosperará en zonas de cría artificiais. Ten baixa tolerancia aos cambios ambientais ou a ambientes diferentes do orixinal. É un organismo xeneralista capaz de prosperar facilmente en ecosistemas distintos aos da súa zona de orixe. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 17 GRAO DE OPORTUNISMO RESPECTO A ALTERACIÓNS HUMANAS DO AMBIENTE E/OU HÁBITAT Non prospera en ambientes urbanos ou periurbanos. Benefíciase e/ou prospera en ambientes e ecosistemas alterados por disturbios antrópicos e/ou naturais. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 18 GRAO DE SIMILITUDE AMBIENTAL OU DE ECOSISTEMAS ENTRE A ÁREA DE ORIXE OU AS REXIÓNS ONDE INVADIU E A NOVA ÁREA DE INTRODUCIÓN (GALICIA) Baixa Media Alta Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 19 RISCO DE HIBRIDACIÓN CON ESPECIES NATIVAS Na área de introdución (Galicia) non existen especies do mesmo xénero ou subespecies, descartando o risco de hibridación. Existen especies nativas do mesmo xénero ou subespecies, podendo existir risco de hibridación. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 20 PROBABILIDADE DE ÉXITO REPRODUTIVO FRONTE ÁS ESPECIES NATIVAS ENTRE A ÁREA DE ORIXE OU AS REXIÓNS ONDE INVADIU E A NOVA ÁREA DE INTRODUCIÓN (GALICIA) A especie, fronte ás nativas, pode acadar densidades que poden resultar en procesos de invasión. A especie, respecto ás nativas, produce máis ovos, larvas, neonatos, xuvenís viables, plántulas, estolóns. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores A. 21 CAPACIDADE DA ESPECIE DE ESTABLECER POBOACIÓNS A PARTIR DE POUCOS INDIVIDUOS Baixa Media Alta Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 22 CAPACIDADE DA ESPECIE DE CRECER FORMANDO NÚCLEOS DENSOS E PECHADOS Os individuos establécense de forma illada. A especie crece formando núcleos de alta densidade. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. A. 23 CAPACIDADE DE PRODUCIR COMPOSTOS REPELENTES Non produce compostos repelentes. Produce compostos repelentes.

15 VALOR 5 15 15 VALOR 10 15 10 15 VALOR 5 10

SI/NON SI SI/NON SI

SI/NON SI

15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR

SI/NON

SI SI/NON

3 7 15

15 VALOR

SI/NON

5 15

15 VALOR

SI/NON

5 10 15 15 VALOR

SI SI/NON

15 15 VALOR

SI/NON

10 10 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 3 15

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

119

Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 15 A. 24 TOXICIDADE PARA OUTRAS POBOACIÓNS OU ESPECIES VALOR Ningunha das partes ou produtos da especie é tóxica para outras especies incluíndo os 0 humanos. Todas ou algunha das partes da especie ou produtos da mesma pode ser tóxica para 15 outras especies incluíndo os humanos. Non existe información suficiente para optar por alguhna das categorías anteriores. 15 A. 25 CAPACIDADE DE HOSPEDAR PARASITOS OU PATÓXENOS COÑECIDOS VALOR Non existen antecedentes que sinalen que a especie é hospedadora de parasitos ou 0 patóxenos coñecidos. Non existen antecedentes que sinalen que a especie é hospedadora de parasitos ou 10 patóxenos coñecidos, pero existen datos que permiten supoñer que iso aconteza no novo hábitat. A especie ten rexistros de ser hospedadora de parasitos ou patóxenos coñecidos no 15 seu ambiente orixinal. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 15 A. 26 ALTERACIÓN DOUTROS PROCESOS OU FUNCIÓNS ECOSISTÉMICAS VALOR Non posúe características que permitan supoñer que acontezan alteracións nos 0 ecosistemas. Ten características que permiten supoñer que acontezan alteracións nos ecosistemas. 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 15 A. 27 IMPACTO POTENCIAL SOBRE A ECONOMÍA VALOR Positivo, alto. 0 Positivo, medio. 5 Baixo ou nulo. 10 Negativo. 15 A. 28 RESPECTO ÁS ESPECIES NATIVAS E OS SEUS PAQUETES TECNOLÓXICO VALOR Economicamente non existen especies nativas que poidan equipararse á especie a 15 introducir. Existen especies nativas que poderían substituír á especie introducida. 5 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores ou 0 non é pertinente contestar á pregunta. A. 29 IMPACTO NEGATIVO POTENCIAL SOBRE A SAÚDE HUMANA VALOR Baixo ou nulo (está documentado) 0 Medio (está documentado) 5 Alto (está documentado) 10 Moi alto (está documentado) 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 15 A. 30 IMPACTO POTENCIAL SOBRE VALORES CULTURAIS E USOS VALOR TRADICIONAIS Baixo ou nulo (está documentado) 1 Medio (está documentado) 5 Alto (está documentado) 7 Moi alto (está documentado) 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 3 A. 31 IMPACTO SOBRE ECOSISTEMAS, ÁREAS PROTEXIDAS, ESPECIES VALOR ENDÉMICAS, ESPECIES AMEAZADAS A posibilidade de que a especie xere impactos é mínima. 3 Existe a posibilidade de que a especie xere impactos altos. 15 Non existe información suficiente para optar por alguna das categorías anteriores. 15 A. 32 DISPERSIÓN INTENCIONAL VALOR Non se supón que poida ser dispersada de forma intencional, nin ten atributos de 3 interese (ornamental, alimentaria, etc.) que o permitan. Presúmese que pode ser dispersada intencionalmente por características de interese 15 para os humanos. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 10 A. 33 DISPERSIÓN NON INTENCIONAL VALOR Non habita en áreas alteradas e/ou non ten asociadas actividades humanas que 3 faciliten o seu transporte. Habita en áreas alteradas e por isto as actividades humanas poden facilitar o seu 15 transporte. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 10 PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON

SI SI/NON

SI 10.63 12% ALTO

SECCIÓN B: INFORMACIÓN SOBRE MANEJO DE LA ESPECIE. B.1 MEDIDAS EXISTENTES DE CONTROL PARA A ESPECIE OU ESPECIES SIMILARES Existen antecedentes internacionais e experiencia local para o control efectivo da

VALOR

SI/NON

120

especie. Os antecedentes internacionais indican a factibilidade do control, pero non existen 10 experiencias nin medios a nivel local para exercelo de xeito efectivo. Os antecedentes a nivel internacional indican a extrema dificultade de exercer un 15 control efectivo sobre a especie. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 10 B.2 EFECTIVIDADE DAS MEDIDAS DE MANEXO E CONTROL SOBRE A ESPECIE VALOR OU ESPECIES SIMILARES As medidas de control implementadas noutras áreas non foron efectivas para controlar 15 a especie nin a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron efectivas para controlar a 5 especie e a súa dispersión. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 10 B.3 TEMPO REQUERIDO PARA A IMPLEMENTACIÓN DAS MEDIDAS DE MANEXO VALOR E CONTROL < 1 ano 5 1 ano 10 > 1 ano 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 5 B.4 CUSTOS DE IMPLEMENTACIÓN DE MEDIDAS DE MANEXO E CONTROL VALOR (ECONÓMICOS, HUMANOS E/OU TÉCNICOS) Baixos 5 Moderados 10 Altos 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 5 B.5 IMPACTOS NEGATIVOS DAS MEDIDAS DE MANEXO E CONTROL SOBRE OS VALOR ECOSISTEMAS NATIVOS Baixos 5 Moderados 10 Altos 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 15 B.6 OBXECTIVO DA INTRODUCIÓN VALOR A especie introdúcese en laboratorio e en total confinamento. 3 A especie introdúcese en granxa controlada e exenta de riscos de escapes ou soltas. 7 A especie introdúcese en granxa controlada pero non exenta de riscos de escapes ou 10 soltas. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores ou 0 non é pertinente contestar á pregunta. RESULTADO FACTIBILIDADEMEDIA

SI/NON

SI SI/NON

SI 50 MEDIA

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

121

CASO DE PROBA 16. Cangrexo vermello americano (Procambarus clarkii) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Procambarus clarkii

Distribución geográfica de orixe

Norteamérica

Nome común Cangrexo vermello americano Presente en Familia Cambaridae Nome / Institución que evalúa GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 4-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

PO Alto Baja

VALOR

SI/NON

3 15

10 VALOR

SI/NON

3 15 10

VALOR

SI/NON

5 7 15 10 VALOR 7 10 15 15 VALOR 5 7 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 7 15 5 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 5 15

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

122

15 VALOR 5 15 15 VALOR 10 15 10 15 VALOR 5 10

SI/NON SI SI/NON SI

SI/NON SI

15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR

SI/NON

SI SI/NON

3 7 15

15 VALOR

SI/NON

5 15

15 VALOR

SI/NON

5 10 15 15 VALOR

SI SI/NON

15 15 VALOR

SI/NON

10 10 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 3 15

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

123

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON

SI SI/NON

SI 11.4 3% ALTO

VALOR

SI/NON

124

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI 75

FACTIBILIDADE DE CONTROL

RISCO

INSIGNIFICANTE INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

125

CASO DE PROBA 17. Peixe vermello (Carassius auratus) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Carassius auratus

Distribución geográfica de orixe

Nome común Peixe vermello Presente en Familia Cyprinidae Nome / Institución que evalúa GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 4-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

Asia PO Moderado Media

VALOR

SI/NON

3 15

10 VALOR

SI/NON

15 10 VALOR 5 7 15 10 VALOR 7 10 15 15 VALOR 5 7 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 7 15 5 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 5 15

SI/NON

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

126

15 VALOR 5 15 15 VALOR 10 15 10 15 VALOR 5 10

SI/NON SI SI/NON SI

SI/NON SI

15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR

SI/NON

SI SI/NON

3 7

15 15 VALOR

SI/NON

5 15

15 VALOR

SI/NON

5 10 15 15 VALOR

SI/NON

15 15 VALOR

SI/NON

15 10 10

VALOR

SI/NON

5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 3 15

SI/NON

SI SI/NON SI

127

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON SI SI/NON

SI SI/NON

SI 8.75 O% MEDIO

VALOR

SI/NON

128

SI/NON

SI SI/NON

SI 45

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

129

CASO DE PROBA 18. Perca sol (Lepomis gibbosus) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Lepomis gibbosus

Distribución geográfica de orixe

Norteamérica

Nome común Perca sol Presente en Familia Centrarchidae Nome / Institución que evalúa GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 4-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

PO Alto Baja

VALOR

SI/NON

3 15

10 VALOR

SI/NON

3 15 10

VALOR

SI/NON

5 7 15 10 VALOR 7 10 15 15 VALOR 5 7 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 7 15 5 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 5 15

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

130

15 VALOR 5 15 15 VALOR 10 15 10 15 VALOR 5 10

SI/NON SI SI/NON SI

SI/NON SI

15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR

SI/NON

SI SI/NON

3 7 15

15 VALOR

SI/NON

5 15

15 VALOR

SI/NON

5 10 15 15 VALOR

SI SI/NON

15 15 VALOR

SI/NON

10 10 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 3 15

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

131

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON SI SI/NON

SI SI/NON

SI 11.12 0%

VALOR

SI/NON

132

Os antecedentes internacionais indican a factibilidade do control, pero non existen 10 experiencias nin medios a nivel local para exercelo de xeito efectivo. Os antecedentes a nivel internacional indican a extrema dificultade de exercer un 15 control efectivo sobre a especie. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 10 B.2 EFECTIVIDADE DAS MEDIDAS DE MANEXO E CONTROL SOBRE A ESPECIE VALOR OU ESPECIES SIMILARES As medidas de control implementadas noutras áreas non foron efectivas para controlar 15 a especie nin a súa dispersión. As medidas de control implementadas noutras áreas foron efectivas para controlar a 5 especie e a súa dispersión. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 10 B.3 TEMPO REQUERIDO PARA A IMPLEMENTACIÓN DAS MEDIDAS DE MANEXO VALOR E CONTROL < 1 ano 5 1 ano 10 > 1 ano 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 5 B.4 CUSTOS DE IMPLEMENTACIÓN DE MEDIDAS DE MANEXO E CONTROL VALOR (ECONÓMICOS, HUMANOS E/OU TÉCNICOS) Baixos 5 Moderados 10 Altos 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 5 B.5 IMPACTOS NEGATIVOS DAS MEDIDAS DE MANEXO E CONTROL SOBRE OS VALOR ECOSISTEMAS NATIVOS Baixos 5 Moderados 10 Altos 15 Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores. 15 B.6 OBXECTIVO DA INTRODUCIÓN VALOR A especie introdúcese en laboratorio e en total confinamento. 3 A especie introdúcese en granxa controlada e exenta de riscos de escapes ou soltas. 7 A especie introdúcese en granxa controlada pero non exenta de riscos de escapes ou 10 soltas. Non existe información suficiente para optar por algunha das categorías anteriores ou 0 non é pertinente contestar á pregunta. RESULTADO FACTIBILIDAD

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI 75 BAJA

FACTIBILIDADE DE CONTROL

RISCO

INSIGNIFICANTE INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

133

CASO DE PROBA 19. Gambusia (Gambusia holbrooki) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Gambusia holbrooki

Distribución geográfica de orixe

Norteamérica

Nome común Gambusia Presente en Familia Poeciliedae Nome / Institución que evalúa GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 4-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

Alto Baja

VALOR

SI/NON

3 15

10 VALOR

SI/NON

3 15 10

VALOR

SI/NON

5 7 15 10 VALOR 7 10 15 15 VALOR 5 7 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 7 15 5 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 5 15

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

134

15 VALOR 5 15 15 VALOR 10 15 10 15 VALOR 5 10

SI/NON SI SI/NON SI

SI/NON SI

15 15 VALOR 5 10 15 15 VALOR

SI/NON

SI SI/NON

3 7 15

15 VALOR

SI/NON

5 15

15 VALOR

SI/NON

5 10 15 15 VALOR

SI SI/NON

15 15 VALOR

SI/NON

10 10 VALOR 5 10 15 15 VALOR 5 15 10 VALOR 3 15

SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON SI

135

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON SI SI/NON

SI SI/NON

SI 11.27 0% ALTO

VALOR

SI/NON

136

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI 75 BAJA

FACTIBILIDADE DE CONTROL

RISCO

INSIGNIFICANTE INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

137

CASO DE PROBA 20. Galápago americano (Trachemys scripta) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Trachemys scripta

Distribución xeográfica de orixe

Nome común Galápago de Florida Presente en Familia Emydidae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 2-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

Norteamérica C, L, OR, PO Alto Media

SECCIÓN A: RISCO DE ESTABLECEMENTO. A.1 AXUSTE CLIMÁTICO O grao de similitude climática entre a área de orixe e a área de introdución é alto. O grao de similitude climática entre a área de orixe e a área de introdución é moderado. O grao de similitude climática entre a área de orixe e a área de introdución é baixo Non se ten información suficiente, A.2 ANTECEDENTES DE INVASIÓN NOUTRAS ÁREAS A especie foi reportada como invasora noutros países ou rexións de clima similar ao de Galicia. A especie foi reportada como invasora noutros países ou rexións. A especie foi reportada como establecida noutros países ou rexións. A especie foi reportada como introducida noutros países ou rexións. Non se ten información sobre os antecedentes de invasión. A.3 DIETA A especie é xeneralista e ten hábitos predatorios (omnívora). A especie é xeneralista. A especie é especialista. Non se ten información sobre os hábitos de alimentación. A.4 FRECUENCIA DO CICLO REPRODUCTIVO A especie pode reproducirse tres ou máis veces ao ano. A especie pode reproducirse dúas veces ao ano. A especie pode reproducirse unha vez ao ano. Non se ten información sobre a frecuencia de reprodución da especie. A.5 NÚMERO DE CRÍAS A especie ten moitas crías viables por ciclo reprodutivo (aves>2, mamíferos>4, anfibios e réptiles >6). A especie ten poucas crías viables por ciclo reprodutivo (aves≤2, mamíferos≤4, anfibios e réptiles ≤6). A especie ten 1 ou ningunha cría viable por ciclo reprodutivo. Non se tene información sobre o número de crías. A.6 ABUNDACIA / EXTENSIÓN EN GALICIA A especie está detectada en ambientes naturais e rexistrada como abundante. A especie está detectada en ambientes naturais pero non hai información sobre a súa abundancia. A especie está detectada en ambientes naturais e rexistrada como ocasional. A especie non se detectou en ambientes naturais. Non se ten información sobre o número de crías. A.7 ZONAS BIOXEOGRÁFICAS A especie está reportada en máis dunha zona bioxeográfica. A especie está reportada só nunha zona bioxeográfica. A especie está confinada (zoolóxicos, coleccións privadas, etc.) Non se ten información sobre o estado de distribución. A.8 CAPACIDADE INTRÍNSECA DE DISPERSIÓN NATURAL A especie é capaz de dispersarse polos seus propios medios e presenta alta mobilidade. A especie é capaz de dispersarse polos seus propios medios pero presenta baixa mobilidade. A especie é de hábitos sedentarios. Non se ten información sobre a capacidade de dispersión e mobilidade da especie. A.9 DISPERSIÓN ASISTIDA A especie é dispersada intencionalmente por ter valor comercial. A especie é dispersada intencionalmente por ter valor cultural. A especie é dispersada accidentalmente/neglixentemente. A especie non é dispersada polo ser humano. Non hai información dispoñible sobre dispersión asistida polo ser humano. A.10 USO DO HÁBITAT A especie é xeralista no uso do hábitat (usa >2 tipos de hábitat) incluíndo hábitats naturais, intervidos, cultivos, áreas urbanas, etc., indistintamente. A especie é xeralista no uso do hábitat (usa >2 tipos de hábitat) pero ten preferencia por

VALOR 15 9 3 ? VALOR

SI/NON SI

12 9 6 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR

SI/NON SI

SI/NON

5 3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

138

hábitats naturais pouco ou nada intervidos. A especie restrínxese a un so tipo de hábitat. Non hai información dispoñible sobre uso de hábitat. A.11 Impacto sobre especies nativas por hibridación Existen especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xeneticamente que poidan hibridar coa especie exótica introducida. Non hai especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xenéticamente que poidan hibridar coa especie exótica introducida. Non se ten información . A.12 Impacto sobre especies nativas por competencia polos recursos Existe alta probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Existe moderada probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Non se ten información sobre competencia por recursos. A.13 Impacto sobre hábitats / ecosistemas Existe alta probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Existe moderada probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Non se ten información sobre impactos en hábitats / ecosistemas. A.14 Impacto sobre hábitats de valor para a conservación Existe alta probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Existe moderada probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Non se ten información sobre impactos en áreas de valor para a conservación. A. 15 Impacto sobre zonas de cultivo Existe alta probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Existe moderada probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Non se ten información sobre impactos a actividades económicas. A.16 Impacto sobre infraestructuras Existe alta probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Existe moderada probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Non se ten información sobre impactos a infraestruturas. A. 17 Transmisión de enfermidades a humanos, especies nativas ou especies produtivas Existe alta probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Existe moderada probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Non se ten información sobre capacidade de transmisión de enfermidades. A. 18 Agresividade / toxicidade cara ao ser humano, especies nativas ou de importancia comercial A especie ten comportamento agresivo e posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie ten comportamento agresivo pero non posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie non ten comportamiento agresivo pero si posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie non ten comportamento agresivo e carece de estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. Non se ten información sobre agresividade / toxicidade da especie. A. 19 Impactos sociais e/ou culturais Existe alta probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos

1 ? VALOR

SI/NON

5 1

? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

15 9 3

? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

3 1 ? VALOR

SI/NON

8 6 2 ? VALOR 5

SI/NON

139

socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Existe moderada probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Non se ten información sobre cambios en hábitos socioculturais das comunidades humanas.

3 SI

1 ?

PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

4.68 0% ALTO

SECCIÓN B: INFORMACIÓN SOBRE MANEXO DA ESPECIE. B.1 Medidas de control para a especie ou especies similares VALOR Non existen medidas de control coñecidas de ningún tipo. 5 Só se coñece unha medida de control aplicable en Galicia. 4 Coñécense varias medidas de control para especies similares. 3 Existen varias medidas de control aplicables. 1 Non hai información sobre medidas de control. 4 B.2 Efectividade das medidas de control sobre a especie ou especies similares VALOR As medidas de control tomadas noutras áreas non foron efectivas. 5 As medidas de control tomadas noutras áreas foron pouco efectivas. 3 As medidas de control tomadas noutras áreas foron efectivas (existen experiencias de 1 erradicación da especie en condicións similares noutros países ou rexións). Non hai información sobre efectividade das medidas de control. 4 B.3.1 Hábitos da especie VALOR A especie habita de xeito indistinto ambientes acuáticos e terrestres. 5 A especie habita só ambientes acuáticos. 3 A especie habita só ambientes terrestres. 1 Non se coñece o hábito da especie. 4 B.3.2 Custoe implementación VALOR Os custos e implementación das medidas de control son elevados. 5 Os custos e implementación das medidas de control son moderados. 3 Os custos e implementación das medidas de control son baixos. 1 Non se ten información sobre custos das medidas de control. 4 B.4 Legislación: Capacidade de implementación VALOR A rexión non ten ningunha regulación específica para garantir as medidas de control. 15 A rexión ten regulación específica para garantir as medidas de control. 3 B.5 Impactos negativos das medidas de control sobre a biodiversidade nativa VALOR Existe alta probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 5 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe moderada probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 3 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que as medidas de control documentadas 1 impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Non se ten información sobre impactos das medidas de control. 4 RESULTADO: FACTIBILIDADE MEDIA

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON SI SI/NON

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

140

CASO DE PROBA 21. Perenquén de Boettger (Tarentola boettgeri) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Tarentola boettgeri

Distribución xeográfica de orixe

Nome común Perenquén de Boettger Presente en Familia Gekkonidae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 1-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

Canarias, Islas Salvajes C, OR, PO Moderado Baja

VALOR 15 9 3 ? VALOR

SI/NON

SI SI/NON

15 12 9 6 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR

SI SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

5 3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON

5 3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR

SI SI/NON

SI/NON

5 3

141

1 ? VALOR

SI SI/NON

5 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

15 9 3

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

10 8 6 2

? VALOR 5

SI/NON

142

3 SI

1 ?

PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

2.35 10.5 % MOD

B.1 Medidas de control para a especie ou especies similares VALOR Non existen medidas de control coñecidas de ningún tipo. 5 Só se coñece unha medida de control aplicable en Galicia. 4 Coñécense varias medidas de control para especies similares. 3 Existen varias medidas de control aplicables. 1 Non hai información sobre medidas de control. 4 B.2 Efectividade das medidas de control sobre a especie ou especies similares VALOR As medidas de control tomadas noutras áreas non foron efectivas. 5 As medidas de control tomadas noutras áreas foron pouco efectivas. 3 As medidas de control tomadas noutras áreas foron efectivas (existen experiencias de 1 erradicación da especie en condicións similares noutros países ou rexións). Non hai información sobre efectividade das medidas de control. 4 B.3.1 Hábitos da especie VALOR A especie habita de xeito indistinto ambientes acuáticos e terrestres. 5 A especie habita só ambientes acuáticos. 3 A especie habita só ambientes terrestres. 1 Non se coñece o hábito da especie. 4 B.3.2 Custoe implementación VALOR Os custos e implementación das medidas de control son elevados. 5 Os custos e implementación das medidas de control son moderados. 3 Os custos e implementación das medidas de control son baixos. 1 Non se ten información sobre custos das medidas de control. 4 B.4 Legislación: Capacidade de implementación VALOR A rexión non ten ningunha regulación específica para garantir as medidas de control. 15 A rexión ten regulación específica para garantir as medidas de control. 3 B.5 Impactos negativos das medidas de control sobre a biodiversidade nativa VALOR Existe alta probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 5 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe moderada probabilidade de que as medidas de control documentadas impacten 3 negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que as medidas de control documentadas 1 impacten negativamente sobre especies ou hábitats nativos, ou sobre algún sector produtivo. Non se ten información sobre impactos das medidas de control. 4 RESULTADO: FACTIBILIDADEBAJA

SI/NON

SECCIÓN B: INFORMACIÓN SOBRE MANEXO DA ESPECIE.

SI SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON

FACTIBILIDADE DE CONTROL

RISCO

INSIGNIFICANTE INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

143

CASO DE PROBA 22. Faisán (Phasianus colchicus) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Phasianus colchicus

Distribución xeográfica de orixe

Nome común Faisán Presente en Familia Phasianidae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 1-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

Asia C, OR, PO Moderado Baja

VALOR 15 9 3 ? VALOR

SI/NON SI

SI/NON

15 12 9 6 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5

SI/NON SI

3 1 ? VALOR 5

SI/NON

4 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR

SI SI/NON

5 3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR

SI/NON SI

SI/NON

144

A especie é xeralista no uso do hábitat (usa >2 tipos de hábitat) pero ten preferencia por hábitats naturais pouco ou nada intervidos. A especie restrínxese a un so tipo de hábitat. Non hai información dispoñible sobre uso de hábitat. A.11 Impacto sobre especies nativas por hibridación Existen especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xeneticamente que poidan hibridar coa especie exótica introducida. Non hai especies nativas do mesmo xénero ou relacionadas xenéticamente que poidan hibridar coa especie exótica introducida. Non se ten información . A.12 Impacto sobre especies nativas por competencia polos recursos Existe alta probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Existe moderada probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida competir por recursos con especies nativas (alimento, refuxio, etc.) Non se ten información sobre competencia por recursos. A.13 Impacto sobre hábitats / ecosistemas Existe alta probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Existe moderada probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida modificar a estrutura ou funcionalidade dos hábitats ou ecosistemas onde se atopa. Non se ten información sobre impactos en hábitats / ecosistemas. A.14 Impacto sobre hábitats de valor para a conservación Existe alta probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Existe moderada probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que colonice hábitats ou ecosistemas de valor para a conservación. Non se ten información sobre impactos en áreas de valor para a conservación. A. 15 Impacto sobre zonas de cultivo Existe alta probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Existe moderada probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie teña un impacto negativo sobre actividades económicas. Non se ten información sobre impactos a actividades económicas. A.16 Impacto sobre infraestructuras Existe alta probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Existe moderada probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie afecte negativamente algún tipo de infraestrutura. Non se ten información sobre impactos a infraestruturas. A. 17 Transmisión de enfermidades a humanos, especies nativas ou especies produtivas Existe alta probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Existe moderada probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie poida ser vector de enfermidades, pragas, parasitos, etc., ou éo por si mesma. Non se ten información sobre capacidade de transmisión de enfermidades. A. 18 Agresividade / toxicidade cara ao ser humano, especies nativas ou de importancia comercial A especie ten comportamento agresivo e posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie ten comportamento agresivo pero non posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie non ten comportamiento agresivo pero si posúe estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. A especie non ten comportamento agresivo e carece de estruturas ou órganos capaces de inflixir dano. Non se ten información sobre agresividade / toxicidade da especie. A. 19 Impactos sociais e/ou culturais

1 ? VALOR

SI/NON

5 1

? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

15 9 3

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

10 8 6 2

? VALOR

SI/NON

145

Existe alta probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Existe moderada probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Existe baixa ou ningunha probabilidade de que a especie afecte negativamente os hábitos socioculturais das comunidades humanas onde está presente. Non se ten información sobre cambios en hábitos socioculturais das comunidades humanas.

5 3 SI

1 ?

PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

3 0% MOD

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

146

CASO DE PROBA 23. Bico de coral (Estrilda astrild) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Estrilda astrild

Distribución xeográfica de orixe

Nome común Bico de coral común, estrilda común Presente en Familia Estrildidae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 1-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

África C, PO Alto Media

VALOR 15 9 3 ? VALOR

SI/NON

12 9 6 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR

SI/NON SI

SI/NON

5 3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

147

3 1 ? VALOR

SI/NON

5 1

? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

15 9 3

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

3 1 ? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

10 8 6 2

? VALOR

SI/NON

148

5 3 SI

1 ?

PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

3.7 0% ALTO

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

149

CASO DE PROBA 24. Cata de Argentina (Myiopsitta monachus) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Myiopsitta monachus

Distribución xeográfica de orixe

Nome común Cata de Argentina Presente en Familia Psittacidae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 1-12-2011 Nivel de risco Factibilidadede control

Centro y Sur de Sudamérica PO Alto Alta

VALOR 15 9 3 ? VALOR

SI/NON

12 9 6 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

3 1 ? VALOR 5

SI/NON

4 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR

SI SI/NON SI

SI/NON

5 3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5

SI/NON SI

150

1 ? VALOR

SI/NON

5 1

? VALOR

SI/NON

3 1 ? VALOR

SI/NON

15 9 3

? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

5 3 1 ?

VALOR

SI/NON

10 8 6 2

? VALOR 5

SI/NON

151

3 SI

1 ?

PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

3.83 5.3 % ALTO

SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON

SI SI/NON SI SI/NON

FACTIBILIDADEE DE CONTROL

RISCO

INSIGNIFICANTE INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

152

CASO DE PROBA 25. Visón americano (Neovison vison) DATOS DE IDENTIFICACIÓN Nome científico

Neovison vison

Distribución xeográfica de orixe

Nome común Visón americano Presente en Familia Mustelidae Nome / Institución que avalía GEIB Grupo Especialista en Invasiones Biológicas Data de avaliación 1-12-2011 Nivel de risco Factibilidade de control

América del Norte C, PO Alto Media

VALOR 15 9 3 ? VALOR

SI/NON SI

12 9 6 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5 3 1 ? VALOR 5

SI/NON SI

3 1 ? VALOR 5 4 3 1 ? VALOR 5

SI/NON

SI/NON SI

153

3 1 ? VALOR

SI/NON

5 1

? VALOR

SI/NON

3 1 ? VALOR

SI/NON

15 9 3

? VALOR

SI/NON

3 1 ? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

5 3 1

? VALOR

SI/NON

5 3

1 ? VALOR

SI/NON

10 8

6 2 ? VALOR

SI/NON

154

5 3 SI

1 ?

PROMEDIO % INCERTEZA NIVEL DE RISCO

4.8 0% ALTO

SI/NON SI

SI/NON

SI SI/NON SI

SI/NON SI

SI/NON SI SI/NON

FACTIBILIDADE DE CONTROL INSIGNIFICANTE

RISCO

INSIGNIFICANTE

Non require accións.

BAIXO Non require accións.

MEDIO Non require accións.

BAIXO

Mellorar a xestión xeral da especie.

Supervisar. Mellorar a xestión xeral da especie.

MEDIO

Control dirixido a un obxectivo.

Protección de sitios prioritarios. Contención local.

ALTO

Control dirixido a un obxectivo (incluso biocontrol).

Control dirixido (incluso biocontrol). Contención local. Protección de sitios prioritarios.

Prevención da entrada. Contención rexional. Erradicación local.

ALTO Supervisar. Monitorización. Protección de sitios prioritarios. Prevención da entrada. Contención rexional. Prevención da entrada. Erradicación rexional.

155

III. PROPOSTA DE CATEGORIZACIÓN DE ESPECIES INTRODUCIDAS PARA A COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA Táboa de contidos: III. 1 Consideracións xerais

páx.157

III. 2 Proposta de categorización de EEI  Algas, fungos, protozoos, ascidias e dinoflagelados  Mofos  Plantas  Invertebrados  Vertebrados

páx.157 páx.157 páx.158 páx.158 páx.160 páx.160

156

III. 1. CONSIDERACIÓNS XERAIS. A continuación preséntase unha proposta de categorización de EEI presentes na Comunidade Autónoma de Galicia. As táboas de cada grupo están divididas en función de se as especies están incluidas ou non, no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras do RD 1628/2011 (actualmente pendente de revisión). En cada táboa móstrase o nome científico e común da especie, a súa área de orixe, súa distribución por provincias en Galicia, o risco que supón a súa presenza para a biodiversidade, a saúde e/ou a economía (nos casos nos que se realizou unha análise de riscos: en vermello, risco alto, en gris moderado, en verde baixo), e a proposta de catalogación (C) da especie en función de se: mostra un comportamento manifestamente invasor, perigoso para os ecosistemas naturais e semi-naturais, aínda que a súa difusión sexa local;

mostra un comportamento invasor constatado, podendo chegar a converterse nun perigo real aínda que no momento actual non o sexa, por ser a súa presenza ocasional;

ten un comportamiento invasor claro, pero no presente só invade medios moi antropizados (principalmente, taxóns ruderaies e viarios);

non mostra no momento actual un comportamento invasor manifesto, pero a literatura predí que poida chegar a mostralo se non se toman as medidas adecuadas para previr a súa expansión;

especie alóctona con escaso poder invasor;

descoñécese;

EEI non presentes en Galicia, pero con posibilidade real de chegada á Comunidade Autónoma, debido á proximidade xeográfica de outras zonas invadidas, requerimentos de hábitat, etc. Non obstante, é de sinalar que a ausencia dunha cita dun determinado taxón nesta categoría non é sinónimo de que non poida chegar, establecerse e volverse invasor nesta Comunidade.

Ó lado do valor do risco da especie, aparece a factibilidade de control actual da especie, en función de se é baixa (B), se é moderada (M), ou ben se a posibilidade de controlar á especie é alta (A).

III.2. PROPOSTA DE CATEGORIZACIÓN DE EEI. 1. ALGAS, FUNGOS, PROTOZOOS, ASCIDIAS E DINOFLAGELADOS. Táboa X. Especies exóticas invasoras incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución Risco 1 Oceanía C, L, PO 11.39 M Asparagopsis armata 2 Asia C, L, PO 10.94 B Codium fragile subsp. tomentosoides 3 Asia C, L, PO 11.55 B Grateloupia turuturu 5 4 Asia C, L, PO 11.18 B Sargassum muticum 6 5 Asia C, L, PO 10.42 B Undaria pinnatifida 5 6

C I1 I1 I1 I1 I1

Amplamente distribuida por toda a costa gallega, aínda que ausente nalgunha das rías altas (Ría de Cedeira). Ampla presenza pola franxa costeira, dende Baiona ata a Ría de Ferrol.

157

Oceanía

Clathrus archeri

C, L, PO

Táboa X. Especies non incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución 7 1 Hemisferio Sur C, PO Corella eumyota 2 ¿? C, L, PO Gymnodinium catenatum 3 Asia C, L, PO Heterosigma akashiwo 4 Asia C, L, PO Heterosiphonia japonica 5 ¿? C, PO Marteilia refringens

Risco -

C I1 I1 I1 I1 I1

Risco -

C I1

2. MOFOS Táboa X. Especies non incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución 8 1 América C, L, PO Campylopus introflexus

3. PLANTAS Táboa X. Especies exóticas invasoras incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº

Nome científico

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Acacia dealbata Agave americana Ailanthus altissima Ambrosia artemisiifolia Araujia sericifera Azolla caroliniana Azolla filiculoides Baccharis halimifolia Buddleja davidii Carpobrotus acinamiformis Carpobrotus edulis Cortaderia selloana Egeria densa Elodea canadensis Helianthus tuberosus Heracleum mantegazzianum Ipomoea indica Ludwigia grandiflora Myriophyllum aquaticum Opuntia dillenii Opuntia maxima Opuntia stricta Reynoutria japonica Salvinia natans Spartina alterniflora Spartina patens Tradescantia fluminensis

Orixe

Distribución en Galicia

Oceanía América Asia América América América América América Asia África África América América América América Asia América América América América América América Asia América América América América

C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO PO C,LU,OR,PO PO C,LU,OR,PO C, LU, OR C, PO C,LU, PO C, PO PO PO PO C, PO OU PO C C, PO ? C, PO C, PO PO

Risco AGR MA 15 18 B 5 12 M 10 14M 13 19 B 14 18 M 5 12 M 5 13 M 4 9M 8 9M 12 20 M 10 17 M 3 8B 6 12 B -3 -1 7 13 B 3 8B 0 6 12 11 M 13 12 M 14 13 M 15 14 M 8 11 12 15 M

Risco AGR MA 8 8B 16 19 M 16 19 M 16 19 B 20 23 B 1 6M 7 7B -

I1 PI I1 PI PI PI I1 IN PI I1 I1 I1 I1 I1 PI IN I1 PI PI PI I1 PI I1 PI I1 I1 I1

Táboa X. Especies no incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 7 8

Nome científico Abutilon theophrasti Acacia decurrens Acacia longifolia Acacia mearnsii Acacia melanoxylon Acer negundo Ageratina adenophora Amaranthus albus Amaranthus blitum Amaranthus deflexus Amaranthus hybridus Amaranthus muricatus

Orixe

Distribución en Galicia

Asia Oceanía Oceanía Oceanía Oceanía América América América América América América América

C, OR, PO PO PO PO C,LU,OR,PO OR C,LU,OR,PO ? C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO C, PO

I3 PI PI I1 I1 PI PI I3 I3 I3 I3 I1

Ría de Vigo (Baiona, Vigo, Cangas, Moaña, Chapela), ría de Pontevedra (Bueu), Ría de Come-Laxe (Corme), ría de A Coruña (A Coruña), Burela. Presente, al menos, en las turberas de Anxeriz y en San Andrés de Teixido (A Coruña), turberas del Xistral y en Estela (Lugo).

158

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56

Amaranthus powellii Amaranthus retroflexus Aptenia cordifolia Arctotheca calendula Artemisia verlotiorum Arundo donax Aster squamatus Axonopus affinis Bacopa monnieri Bidens aurea Bidens frondosa Bidens pilosa Boussingaultia cordifolia Bromus willdenowii Canna indica Chamaesyce polygonifolia Conyza bonariensis Conyza canadensis Conyza sumatrensis Cotula coronopifolia Crocosmia x crocosmiiflora Cyperus eragostris Datura stramonium Eichhornia crassipes Erigeron karvinskianus Eschscholzia californica Eucalyptus camaldulensis Eucalyptus globulus Fallopia baldschuanica Gleditsia triacanthos Hakea sericea Helianthus tuberosus Helichrysum foetidum Helichrysum petiolare Hedychium gardnerianum Hydrocotyle bonariensis Impatiens balfourii Impatiens glandulifera Ipomoea acuminata Ipomoea purpurea Isatis tinctoria Juncus tenuis Lantana camara Lepidium virginicum

América América África África Asia Asia América América América América América América América América América América América América América África África América América América América América Oceanía Oceanía Asia América Australia América África África Asia América Asia Asia América América Asia América América América

57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85

Lonicera japonica Mirabilis jalapa Nicotiana glauca Oenothera biennis Oenothera glazioviana Oenothera x fallax Opuntia humifusa Oxalis latifolia Oxalis pes-caprae Oxalis purpurea Paspalum dilatatum Paspalum paspalodes Paspalum vaginatum Phyllostachys aurea Phytolacca americana Prunus serotina Ricinus communis Robinia pseudoacacia Senecio mikanioides Soliva pterosperma Sorghum halepense Spartina versicolor Sporobolus indicus Stenotaphrum secundatum Tropaeolum majus Vinca difformis Vinca major Xanthium spinosum Zantedeschia aethiopica

Asia América América América América Europa? América América África América América América América China América América África América África América Mediterráneo América América América América Europa y África Europa y Asia América África

C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO Litoral C, LU, PO LU, OR, PO C,LU,OR,PO C, PO PO C, PO C, LU, PO C,LU,OR,PO C C LU C, PO LU C, OR, PO C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO C, LU, PO C, LU, PO C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO PO ? C,LU,OR,PO PO C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO ? OR PO C, PO C, LU, PO C C, PO PO ? ? C, OR, PO OR C, LU, PO PO C, PO C, PO PO C C, PO C, PO ¿? LU, OR C, LU, OR, PO C, LU, PO C, LU, PO C,LU,OR,PO C,LU,OR,PO C, LU, PO C, PO C,LU,OR,PO ? PO C,LU,OR,PO C, PO ? C, PO ? C, PO C, PO PO C,LU,OR,PO ? OR C, PO

9 11 3 6 6 -3 8 9 18

14 M 13 B 15 M 8B 8M -A -1 -M 15 B 11 B 15 B

I3 I1 I3 I1 I3 I1 I3 PI PI I3 I3 I3 PI PI PI I3 PI PI PI PI I1 I1 I1 I1 PI I3 I1 I1 I1 PI I1 PI I1 I1 I1 PI PI PI I1 I1 PI PI PI PI

13 7 10 13 14 12 19 1 12 9 5 -

20 M 13 14 M 12 M 10 B 16 B 19 B 10 M 8M 9B 13 B -

I1 PI PI I3 B PI PI I1 I1 I1 I1 I1 I1 I1 I1 PI PI I1 I1 PI PI PI I1 I1 I1 I1 I1 I3 I1

159

4. INVERTEBRADOS Táboa X. Especies exóticas invasoras de invertebrados incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución Risco C en Galicia 1 Asia IN Aedes albopictus 2 Australia IN Cherax destructor 3 Asia OR, PO 10.63 M I1 Corbicula fluminea 4 Reg.Ponto-Cáspica PO 12.27 M PI Cordylophora caspia 5 Europa-Asia IN Dreissena polymorpha 6 Asia IN Eriocheir sinensis 7 América OU 10.85 B PI Pacifastacus leniusculus 8 Oceanía PO 11.12 B I1 Potamopyrgus antipodarum 9 América PO 11.4 B I1 Procambarus clarkii 10 Asia IN Vespa velutina Táboa X. Especies exóticas invasoras de invertebrados no incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución Risco C en Galicia 9 1 Mediterráneo y NE Atlántico PO PI Bolinus brandaris 2 Asia ? PI Crassostrea angulata 3 Asia (China) ? 9.52 M PI Craspedacusta sowerbyi 4 Japón y SE Asia LU, PO 10.94 M I1 Crassostrea gigas 10 5 América C, PO 10.67 M I1 Crepidula fornicata 11 6 Cono Sur americano PO I1 Crepipatella dilatata 7 Norteamérica PO 11.42 M I1 Dugesia tigrina 12 8 Australia y Nueva Zelanda PO PI Limnoperma securis 9 América PO PI Linepithema humile 10 Asia C, LU, PO 10.26 M I1 Ruditapes philippinarum 13 11 Pacífico oeste IN Rapana venosa 12 Asia C, PO I1 Tuberculatus kuricola 13 Oceanía PO 11.58 M PI Xenostrobus securis

5. VERTEBRADOS Táboa X. Especies exóticas invasoras de peixes incluidas en el Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución en Risco C Galicia 1 América C 11.27 B I1 Gambusia holbrooki 2 América PO 11.12 B I1 Lepomis gibbosus Táboa X. Especies exóticas invasoras de peces no incluidas en el Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución Risco C en Galicia 1 Asia PO 8.75 M IP Carassius auratus 2 Asia LU, OU PO 10,27 B I1 Cyprinus carpio 3 Europa L, OR, PO IP Gobio gobio 4 América OR, PO 9,76 M I1 Micropterus salmoides 5 América C, L, OR, PO 8,82 M I1 Oncorhynchus mykiss 6 Europa L PI Phoxinus phoxinus 14 7 Mares tropicales y subtropicales P D Seriola rivoliana 8 Europa OR, PO IP Tinca tinca 15 9 Mares tropicales y subtropicales C D Kyphosus saltatrix Táboa X. Especies exóticas invasoras de reptiles y anfibios incluidas en el Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución Risco C en Galicia 1 América IN Bufo marinus 2 América IN Chrysemys picta 9

Observada con frecuencia en la bahía de O Grove (Ría de Arousa). Localizada en las cuatro Rías Baixas [Muros-Noia (Portosín), Arousa (O Grove, O Bao, Cambados), Pontevedra (Marín, Bueu, Aldán), Vigo (Cangas, Meira, Domaio)], y en la Ría de Ferrol. 11 Observada en la Ensenada de Aldán y en la Ría de Vigo, Ría de Arousa y Ría de Pontevedra. 12 Frecuente en la Ensenada de Arcade (ría de Vigo). 13 Sólo conocido un ejemplar en la Ría de Arousa. 14 Capturada por primera vez en el 2005 en Ons. Ocasional, aunque parece estar asentándose. 15 Capturado por primera vez en A Coruña en el año 2002. Sucesivamente, al menos se han citado 4 registros nuevos. 10

160

3 4

América América

Rana catesbeiana Trachemys scripta

C, L, OR, PO

4.68 M

IN I1

Táboa X. Especies exóticas invasoras de reptiles y anfibios no incluidas nol Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución Risco C en Galicia 1 Canarias C, OR, PO 2.35 B E Tarentola boettgeri Táboa X. Especies exóticas invasoras de aves incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución en Risco C Galicia 1 Asia PO 3.35 M PI Amandava amandava 2 África C, PO 3.7 M PI Estrilda astrild 3 África PO 2,95 B I2 Estrilda melpoda 4 Asia PO 3,00 B I2 Estrilda troglodytes 5 Oceanía PO 3.83 A I1 Myiopsitta monachus 6 África y Asia C, PO 3,63 M PI Psitacula krameri 7 América IN Oxyura jamaicensis Táboa X. Especies exóticas invasoras de aves no incluidas no Catálogo Español Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución en Galicia 1 Asia PO Acridotheres cristatellus 2 Asia C, PO Acridotheres tristis 3 Asia C, LU, OU, PO Aix galericulata 4 América C, LU, PO Aix sponsa 5 África C, PO Alopochen aegyptiacus 7 Canadá C, LU, PO Branta canadensis 8 América tropical C, PO Cairina moschata 9 América PO Cyanoliseus patagonus 10 Australia C, PO Cygnus atratus 11 Región paleártica C, LU, PO Cygnus olor 12 América, África y Asia C Dendrocygna bicolor 13 América PO Lonchura malacca 14 Asia C, L, PO Poephila guttata 15 África PO Phasianus colchicus 16 África PO Ploceus cucullatus 17 África PO Ploceus intermedius 18 África y Asia C, PO Threskiornis aethiopicus

de Especies Exóticas Risco

3.18 B 3.56 B 2.79 M 2.89 M 4.21 M 4.42 M 4.63 M 3.32 M 4.63 M 4,94 M NO válido 3,33 M NO válido 3B 3,47 M NO válido 3,67 B

PI PI D D PI PI PI PI PI PI D PI D PI PI D PI

Táboa X. Especies exóticas invasoras de mamíferos incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras Nº Nome científico Orixe Distribución en Risco C Galicia 1 América IN Myocastor coypus 2 América C, PO 4.8 M I1 Neovison vison 16 3 América IN Procyon lotor 4 América IN Sciurus carolinensis Figura 23.

Corbicula fluminea

Foto: Marta Miñambres

Figura 24.

Potamopyrgus antipodarum

Foto: Marta Miñambres.

Figura 25.

Crassostrea gigas

Foto: Glaoadare, WC.

Se han citado dos mapaches atropellados en la provincia de Lugo.

161

IV. ESPECIES INVASORAS DE ALTO IMPACTO SOBRE A BIODIVERSIDADE EN GALICIA Taboa de contidos: IV. 1 Especies exóticas invasoras de alto impacto sobre a biodiversidade en Galicia

páx.163

IV. 2 EEI de maior impacto rexistradas nas áreas naturais protexidas  Parque Nacional Martítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia  Parque Natural das Fragas do Eume  Parque Natural da Baixa Limia – Serra do Xurés  Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán  Parque Natural Montes do Invernadeiro  Parque Natural Monte Aloia  Parque Natural da Serra da Enciña da Lastra  Zonas de Especial Protección de Valores Naturais

páx.166 páx.166 páx.171 páx.180 páx.183 páx.184 páx.184 páx.186 páx.187

162

IV.1. ESPECIES INVASORAS DE ALTO IMPACTO SOBRE A BIODIVERSIDADE EN GALICIA Dentro do gran elenco de especies exóticas invasoras en Galicia, atopamos algunhas que foron introducidas, tanto accidental como intencionadamente, e desenvolveron un comportamento altamente invasivo, provocando o desprazamento de especies nativas e causando graves danos ós ecosistemas (desequilibrios ecolóxicos, alteracións na estructura e composición das comunidades, degradación da identidade ecolóxica, desprazamento de especies nativas, redución da diversidade xenética ou transmisión de enfermidades, entre outros impactos). Algunhas delas xa están asentadas de forma xeral na Comunidade Autónoma, mentres que outras se atopan máis localizadas, sendo máis factible a súa eliminación. Entre as actuais EEI de maior impacto sobre a biodiversidade en Galicia, atopámonos cos seguintes taxóns: Algas Asparagopsis armata (Harvey, 1855) Sargassum muticum ((Yendo) Fensholt, 1955) Undaria pinnatifida ((Harvey) Suringar, 1873)

Flora Acacia dealbata Link. Acacia melanoxylon R. Br. Acacia mearnsii De Wild. Arctotheca calendula (L.) Levyns

Figura 26. Detalle de Asparagopsis armata. (Foto: Marta Miñambres).

Arundo donax L., 1753 Azolla filiculoides Lam. Carpobrotus acinamiformis (L.) L. Bolus Carpobrotus edulis (L.) N.E. Br. Cortaderia selloana (Schult. & Schult. F.) Asch. & Graebn, 1900 Crocosmia x crocosmiiflora Montbretia Eichhornia crassipes (Mart.) Solms 1883 Eucalyptus globulus Labill. Hakea sericea Schrad. & J.C. Wendl Hedichyum gardnerianum Sheppard ex Ker Gawl. (1824)

Figura 27. Hedichyum gardnerianum fructificado. (Foto: GEIB).

Helichrysum foetidum (L.) Moench Opuntia maxima Miller. Phyllostachys aurea Riviere & C. Riviere 1878 Phytolacca americana L. Reynoutria japonica Houtt. Robinia pseudoacacia L. Senecio mikanioides Otto ex Walp., 1848 Spartina alterniflora Loisel. Spartina patens (Ait.) Muhl Stenotaphrum secundatum (Walt.) Kuntze

Figura 28. Arundo donax. (Foto: GEIB).

Tradescantia fluminensis Velloso Tropaeolum majus L.

163

Zantedeschia aethiopica K. Koch

Invertebrados non artrópodos Crassostrea gigas Thunberg, 1793 Crepidula fornicata (Linnaeus, 1758) Corbicula fluminea (Muller, 1774) Potamopyrgus antipodarum (J.E. Gray, 1853) Ruditapes philippinarum (Adams & Reeve, 1850) Procambarus clarkii Girard, 1852

Peixes Cyprinus carpio (Linnaeus, 1758)

Figura 29. Phytolacca americana. (Foto: GEIB).

Lepomis gibbosus (Linnaeus, 1758) Micropterus salmoides (Lacèpéde, 1802)

Anfibios Trachemys scripta (Schoepff, 1792)

Aves Estrilda astrild (Linnaeus, 1758) Myiopsitta monachus (Boddaert, 1783)

Mamíferos Neovison vison (Schreber, 1777)

Figura 30. Crepidula fornicata. (Foto: GEIB).

A continuación saliéntanse os principais hábitats invadidos polas especies sinaladas: Táboa x. Principais hábitats invadidos polas especies sinaladas. Asparagopsis armata (Harvey, 1855) Sargassum muticum ((Yendo) Fensholt, 1955) Undaria pinnatifida ((Harvey) Suringar, 1873) Hábitats mariños Crassostrea gigas Thunberg, 1793 Crepidula fornicata (Linnaeus, 1758) Ruditapes philippinarum (Adams & Reeve, 1850) Arctotheca calendula (L.) Levyns Carpobrotus acinamiformis (L.) L. Bolus Carpobrotus edulis (L.) N.E. Br Cortaderia selloana (Schult. & Schult. F.) Asch. & Graebn, 1900 Opuntia maxima Miller. Phyllostachys aurea Riviere & C. Riviere 1878 Hábitats litorais Spartina alterniflora Loisel. Spartina patens (Ait.) Muhl Zantedeschia aethiopica K. Koch Estrilda astrild (Linnaeus, 1758) Myiopsitta monachus (Boddaert, 1783) Neovison vison (Schreber, 1777) Arundo donax L., 1753 Azolla filiculoides Lam. Crocosmia x crocosmiiflora Montbretia Eichhornia crassipes (Mart.) Solms 1883 Hedichyum gardnerianum Sheppard ex Ker Gawl. (1824) Phyllostachys aurea Riviere & C. Riviere 1878 Hábitats riparios Reynoutria japonica Houtt. (inclúense os cursos Stenotaphrum secundatum (Walt.) Kuntze Corbicula fluminea (Muller, 1774) de auga doce) Potamopyrgus antipodarum (J.E. Gray, 1853) Procambarus clarkii Girard, 1852 Cyprinus carpio (Linnaeus, 1758) Lepomis gibbosus (Linnaeus, 1758) Micropterus salmoides (Lacèpéde, 1802) Trachemys scripta (Schoepff, 1792) Acacia dealbata Link. Acacia melanoxylon R. Br. Hábitats forestais e Acacia mearnsii De Wild. preforestais Crocosmia x crocosmiiflora Montbretia Eucalyptus globulus Labill.

164

Hakea sericea Schrad. & J.C. Wendl Helichrysum foetidum (L.) Moench Phyllostachys aurea Riviere & C. Riviere 1878 Phytolacca americana L. Robinia pseudoacacia L. Senecio mikanioides Otto ex Walp., 1848 Stenotaphrum secundatum (Walt.) Kuntze Tradescantia fluminensis Velloso Tropaeolum majus L. Estrilda astrild (Linnaeus, 1758) Myiopsitta monachus (Boddaert, 1783)

Figura 31. Estrilda astrild (Foto: André Simons, WC).

Figura 33. Tropaeolum majus (Foto: GEIB).

Figura 32. Myiopsitta monachus (Foto: GEIB).

Figura 34. Lepomis gibbosus (Foto: GEIB).

165

IV.2. EEI DE MAIOR IMPACTO REXISTRADAS NAS ÁREAS NATURAIS PROTEXIDAS PARQUE NACIONAL MARÍTIMO-TERRESTRE DAS ILLAS ATLÁNTICAS DE GALICIA O Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia abrangue catro arquipélagos (Cíes, Ons, Sálvora e Cortegada) que albergan unha grande riqueza natural. Esta riqueza natural atópase ameazada pola presenza de diferentes especies alóctonas, cun claro comportamento invasor ou con potencial invasor (*=Especies incluídas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras): Algas  

Asparagopsis armata Grateloupia turuturu

 

Undaria pinnatifida Sargassum muticum*

                          

Acacia longifolia Acacia mearnsii Acacia melanoxylon Agave americana Ailanthus altissima* Amaranthus hybridus Aptenia cordiflora Arctotheca calendula Aster squamatus Arundo donax* Bacopa monnieri Bidens frondosa Canna indica Canna x generalis Carpobrotus acinamiformis Carpobrotus edulis* Conyza bonariensis Conyza canadensis Cortaderia selloana* Cotula coronopifolia* Crassula multicava Crocosmia x crocosmiiflora Cyperus eragrostis Cyperus involucratus Galinsoga parviflora Helianthus tuberosus* Helichrysum foetidum

                         

Hedychium gardnerianum Ipomoea acuminata Ipomoea indica* Lampranthus multiradiatus Lantana camara Oenothera glazioviana Opuntia maxima* Oxalis latifolia Oxalis pes-caprae Oxalis purpurea Paspalum dilatatum Paspalum paspalodes Paspalum vaginatum Passiflora caerulea Phyllostachys aurea Phytolacca americana Robinia pseudoacacia Spartina patens* Sporobolus indicus Stenotaphrum secundatum Tetragonia tetreagonoides Tradescantia fluminensis* Tropaeolum majus Vinca difformis Yucca gloriosa Zantedeschia aethiopica

Flora

Figura 35. Visón americano no arquipélago de Cíes. (Foto: GEIB).

166

SERVIZO PARA A ELABORACION DUN PLAN EXTRATÉXICO GALEGO DE XESTIÓN DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS E PARA O DESENVOLVEMENTO DUN SISTEMA ESTANDARIZADO DE ANÁLISE DE RISCOS PARA AS ESPECIES EXÓTICAS EN GALICIA

Fauna   

Neovison vison* Rattus rattus* Rattus novergicus

Delas, as que presentan actualmente un comportamento invasor máis manifesto son: Sargassum muticum, Undaria pinnatiffida, Arctotheca calendula, Acacia melanoxylon, Helichrysum foetidum, Oxalis pes-caprae, Phytolacca americana, Tetragonia tetragonoides, Vinca difformis, Zantedeschia aethiopica e Neovison vison. SARGASSUM MUTICUM (Familia Sargassaceae. Sargazo). Problemática xerada: A capacidade invasora do sargazo é moi elevada. Foi capaz de colonizar 2000 km da costa oeste de EEUU en tan só dous anos, e na costa sur de Inglaterra avanza a razón de 30 km/ano. Atópase amplamente distribuída por toda a costa galega, con maior presenza nas Rías Baixas, e ausente nalgunha das rías altas, como na de Cedeira. Compite exitosamente coas poboacións de algas nativas, disminuíndo a súa abundancia e riqueza (principalmente sobre algas filamentosas e foliosas), impedindo que se instalen e desenvolvan grazas a súa alta densidade de recrutamento e rápido crecemento; provoca impactos negativos sobre as comunidades de invertebrados asociados ás algas nativas. Modifica o hábitat invadido, reducindo a cantidade de luz na columna de auga e a dispoñibilidade de espazo, aumentando a sedimentación e diminuíndo a cantidade de nutrintes dispoñibles. Causa problemas no tráfico marítimo debido ás grandes acumulacións de algas nas que se enganchan as hélices dos motores foraborda e os aparellos de pesca. Dana instalacións de acuicultura atascando tuberías, bateas, gaiolas… É considerada unha peste nos cultivos de ostra ou outros organismos mariños de interese comercial. Tamén presenta efectos negativos sobre o sector turístico, debido á descomposición do arribazón nas praias e tamén a que o lixo flotante tende a concentrarse polas masas de sargazo, creando un forte impacto visual. Manexo e control:

Figura 36. Miles de vesículas de sargazo arribadas nas praias. (Foto: GEIB).

Neste caso, a única medida eficaz, (e non ó 100%), é a prevención, evitando a importación de organismos vivos de zonas onde a especie estea xa introducida (se a importación de organismos vivos é inevitable, éstos deben de inspeccionarse e limparse previamente á súa introdución), examinando as embarcacións cando se trasladen a zonas libres de sargazo, etc. Refiríndonos ó seu control, realizáronse campañas e intentos de eliminación noutros lugares mediante a retirada manual ou mecánica (arrastre, corte, aspiración), tratamentos con herbicidas (sen éxito, debido á ausencia de selectividade, as grandes doses necesarias, o período no que o composto debe manterse en contacto coa alga, e a problemática inherente á aplicación de compostos químicos no medio mariño), retirada mecánica del alga, control biolóxico (ata a data, todos foron ineficaces), etc. Ningun deles mostrouse eficaz, debido á alta taxa de rebrote existente. Polo tanto, actualmente non se coñecen métodos efectivos para eliminar esta especie de forma permanente, sendo a contención e o control os únicos métodos útiles para controlar as invasións de sargazo; neste sentido, o corte e a aspiración aparecen como os métodos preferidos.

No Parque Nacional realizáronse en anos pasados actuacións puntuais de control desta especie ó lado do peirao de Rodas, por iniciativa propia do persoal de uso público. UNDARIA PINNATIFIDA (Familia Phaeophyceae. Alga wakame). Problemática xerada: Na súa área nativa, a especie desenvolvese entre os 4 e os 28ºC, un rango de temperaturas que a obriga a ter un comportamento estrictamente anual. Non obstante, nas costas que invade, a alga desenvólvese noutro rango de temperaturas, o cal implica que pode existir recrutamento constante durante todo o ano (en Galicia existen o menos dous períodos de recrutamento o ano), podendo haber esporas viables mesmo nos meses de inverno. Esta especie compite coas comunidades de algas nativas pola luz e polo espazo de forma moi intensa, carrexando a exclusión parcial ou total de especies nativas. Non se documentaron impactos negativos sobre especies de Laminaria o Cystoseira, pero sí con outras especies con desenvolvemento estacional como é, por exemplo, Saccorhiza polyschides. Aparte do impacto negativo ambiental, hai que facer constar que ten un impacto positivo a nivel económico como alga alimentaria. Manexo e control: A erradicación desta especie é moi complexa, e só efectiva se se actúa rápidamente sobre pequenos focos de invasión e antes de que se liberen as esporas. A eliminación realízase quitando manualmente e de forma continuada o esporofito, pudendo lograr a erradicación unha vez que se esgotaron as poboacións de gametofito. Este método aumenta a súa eficacia combinado coa eliminación de substratos colonizados mediante mergulladores e fortalecendo o control en instalacións de acuicultura. Non obstante, nas zonas invadidas de Galicia, o elevado custo de extracción, a imposibilidade de eliminar zoosporas e gametofitos, e a elevada cantidade de Undaria nas zonas invadidas, fai que a erradicación completa sexa casi imposible, sendo a prevención da súa expansión, a contención e o control as estratexias posibles a seguir.

Figura 37. Esporofito de Undaria. (Foto: GEIB).

O deseño de estratexias de manexo por medio da extracción de algas en determinados sectores de interese (bancos de bivalvos, peiraos, zonas de elevado valor ecolóxico, dársenas, etc.), usando a explotación comercial como estratexia de control dos impactos ambientais xerados pola presenza desta especie (sempre antes de que se liberen as esporas, co fin de reducir o potencial reprodutivo na seguinte tempada), pode ser de grande utilidade para minimizar os impactos e previr a expansión a novas zonas.

No Parque Nacional non se realizaron actuacións coñecidas de xestión sobre esta especie. ARCTOTHECA CALENDULA (Familia Asteraceae. Margarida africana, mala herba do Cabo). Problemática xerada: A margarida africana foi introducida como ornamental en moitos lugares do mundo, sendo considerada como unha peste. É moi frecuente atopala nos arenais costeiros de Galicia, en zonas degradadas, e tamén en hábitats naturais e fráxiles como son os ecosistemas dunares. Reproducese tanto por estolóns (pudendo cubrir grandes extensións rápidamente) coma por sementes (de dispersión anemócora e zoócora, incluíndo ós humanos). A súa capacidade de colonizar rápidamente terreos areosos, así como a súa competencia polos recursos hídricos, 168

convértea nun perigo para as plantas e comunidades nativas, sobre todo de dunas, pois impide o seu establecemento e desenvolvemento. Manexo e control: Os métodos para a súa erradicación máis utilizados mundialmente foron mecánicos, principalmente o arranque manual sostido no tempo. Os métodos químicos tan só foron elexidos para tratar zonas moi infestadas de prados e cultivos, usando diversos herbicidas como triclopyr, glifosato ou diquat. Non obstante, xa se ten constancia de que esta especie xera resistencia a algúns destes herbicidas ós tres anos de tratamento continuo. No Parque Nacional realizáronse actuacións de control desta especie, sempre manuais, con maior ou menor éxito. No ano 2011, realizouse mediante voluntariado, non obténdose bo resultado, quizais porque este tipo de “traballadores” non ten a implicación ou a formación necesaria para este tipo de actuacións, que requiren dun coñecemento e unha implicación moi elevada co fin de levar a bo termo o traballo e non actuar como diseminadores da especie. Non obstante, no ano 2012 realizáronse actuacións na illa do Faro e Monte Agudo, empleando persoal contratado. Seguindo correctos criterios para poder maximizar o esforzo co tempo e os posibles resultados, optouse por comezar por un dos extremos, cercando a presenza da especie e ir progresivamente deixando reducida a súa presenza a unha soa zona. O método manual consistía en, antes de que a especie comezase Figura 38. Zona costeira invadida por margarida africana. (Foto: GEIB). a dispersar as súas sementes, arrancar a planta manualmente dende a raíz, eliminando os estolóns ou rizomas subterráneos (neste punto é destacable a invención por parte dos traballadores, dunha ferramenta manual que aumentaba a efectividade do seu traballo). Os restos incluíanse en bolsas de plástico pechadas para a súa posterior escoura (levábanse o “punto limpo” da illa para que perdesen a humidade e poder ser queimados). O rendemento difería en función do tamaño do exemplar, sendo os máis pequenos os que requirían un esforzo e emprego de tempo maior, pois as súas raiciñas son moi fráxiles, quebrándose con facilidade. O resultado foi que, nuns 2 meses de traballo, se eliminou a margarida africana en todos los camiños propostos, camping, etc. Unha desagradable cuestión pero que hai que, novamente, puntualizar, é que, xa que as sementes desta especie permanecen viables no solo durante anos, e os pequenos anacos de raíz teñen a capacidade de rebrotar, esta actuación só tería sentido no caso de que se manteña a longo plazo, para conseguir o obxectivo ambiental necesario e evitar o conseguinte malgasto en termos económicos, de tempo e de esforzo. CARPOBROTUS EDULIS (Familia Aizoaceae. Uña de gato, herba de coitelo, dente de león, uña de león). Problemática xerada: Naturalizada en moitas áreas litorais de Galicia, esta robusta planta, grazas á súa capacidade de reproducirse vexetativamente a partir de calquera fragmento así como por sementes, a súa resistencia á sequía, salinidade e substratos areentos, converteuna nunha especie común ó longo da costa galega. No Parque Nacional foi introducida como ornamental en diferentes illas, sendo unha das especies obxecto de xestión. A uña de gato, grazas a seu poder tapizante, sustitué á vexetación nativa creando manchas monoespecíficas densas e impenetrables, mesmo en cantiles costeiros. Ademais, os restos da planta son fitotóxicos e inhiben a

169

xerminación doutras especies. Nas zonas dunares é especialmente preocupante a súa presenza, debido á fraxilidade das especies propias deste tipo de ecosistemas. Manexo e control: A erradicación mecánica é o método máis efectivo contra o carpobroto, sempre que se eliminen todolos talos da planta. Este foi o método elexido para actuar no Parque Nacional na illa de Sálvora (persoal contratado polo Parque), tanto manualmente (a man ou axudándose cunha fouza ou gadaño), como con maquinaria (un apeiro enganchado a un tractor). Os restos eran incluidos en big-bags, onde se deixaban para que a perda de auga, diminuíra o seu volume e peso. Inicialmente levábanse a terra a un vertedeiro autorizado, pero debido ós altos custos, isto non se seguiu a realizar. Por isto, e como proba, optouse por deixar os restos no interior dunha masa viva de carpobroto, co fin de que non invadise outras zonas; parece ser que esta proba tivo éxito, pois os restos foron degradándose e non se observaron novos focos de invasión. Despois de que os restos perdesen peso e volume, se trasladaban a un composteiro. Aparte, cun proxecto propio de GEIB e financiado polo citado grupo, realizouse no ano 2011 unha campaña de erradicación desta especie no arquipélago de Cíes, concretamente no cantil da cara oeste da illa do Faro, eliminando máis dunha tonelada de uña de gato. Neste caso contratouse o equipo de Bios, técnicos especialistas en erradicación de EEI en zonas de difícil acceso. Eliminuse manualmente a planta, incluíndo todo o Figura 39. Técnico de Bios na zona de erradicación de carpobroto no cantil da illa do Faro (Cíes). (Foto: GEIB). sistema radicular. Os restos foron introducidos en sacas convenientemente pechadas para evitar a súa dispersión no traslado ó quemadeiro da citada illa. Demostrouse así a factibilidade de eliminar o carpobroto en zonas de cantís (o único foco de re-invasión de uña de gato nestas illas), sen causar prexuízos ó medio e co emprego de técnicas de escalada e persoal cualificado. ZANTEDESCHIA AETHIOPICA (Familia Araceae. Cala, alcatraz, lirio de auga). Problemática xerada: Orixinaria de Sudáfrica e empregada moi frecuentemente en xardinaría, presenta un potencial invasor moitas veces menospreciado pero moi importante. A súa capacidade de reproducirse por semente así como vexetativamente pola súa raíz (rizomas e bulbos), confirelle a capacidade de invadir pasteiros, zonas arbustivas, etc. No Parque Nacional a súa introdución debeuse a fins puramente ornamentais (en Sálvora, zona prioritaria de actuación respecto a esta especie, foi introducida no pazo da praia do Almacén), circunscribíndose inicialmente a súa presenza ás zonas habitadas no pasado (pazo e aldea). No 2010 (¿quizais debido ó período de latencia que sofren numerosas EEI?, ¿a condicións climáticas Figura 40. Imaxen da cala. (Foto: GEIB). benignas?, ¿á súa capacidade de dispersar as súas sementes por zoocoria?), esta especie explotou demográficamente, invadindo zonas húmidas, tanto areentas como de terra. Iniciáronse entón labouras de erradicación da cala, con resultados catastróficos e fomentando a expansión e invasión desta especie, sendo unha das actuais especies diana do citado Parque Nacional, sobre todo se se ten en conta que ten tendencia a invadir os hábitats de distintas especies ameazadas a nivel mundial, pero presentes en Sálvora, como son Erodium maritimum, Rumex rupestris, Linaria arenaria e Omphalodes littoralis ssp. gallaecica.

170

Manexo e control: No ano 2011, ó non contar cos medios (económicos principalmente) para dispoñer do persoal contratado necesario para este tipo de traballos, non se realizou ninguna acción. Xa no presente ano (2012) contouse con este vital (pero neste caso insuficiente, polo tempo e o número de persoas) recurso económico-humano, iniciándose labouras de contención da cala. Realizáronse sucesivos desbroces (moto-desbrozadora e en lugares máis inaccesibles cun fouciño) coa intención de esgotar o rizoma e que a planta non se poida volver a rexenerar. Este método, a longo prazo, pode ter grandes ventaxas: 1) ó desbrozar a planta antes de que madure a semente, elimínase a dispersión a outras zonas, sendo unha boa opción para conter a súa dispersión; 2) se se mantén no tempo, conseguirase esgotar o rizoma, eliminando o seu potencial de expansión vexetativo. Polo dito, e para que a este tipo de actuacións se lles outorgue a capacidade de demostrar que poden ter éxito, deben ser mantidas e realizadas na época propicia: a finais do inverno (os bulbos, segundo as apreciacións do persoal do Parque, están máis xuntos sendo máis doado eliminalos, e ademais os exemplares non teñen sementes maduras). Os restos inicialmente foron metidos en big-bags, pero a degradación dos restos facía insostible esta práctica ( descoñecese a opción elexida despois). No futuro formúlanse varias estratexias: recubrir as cepas cortadas con restos secos de C. edulis, cubrir a cala con plástico, palla ou serrín de piñeiro para evitar o rebrote, queimar a planta mediante la adición de sal á cepa cortada, e/ou xelar a pranta con nitróxeno líquido. OUTRAS Control manual e mecánico, de forma puntual, dos seguintes taxóns invasores: Helichrysum foetidum, Tradescantia fluminensis, Tetragonia tetragonoides, Solanum nigrum, Stenotaphrum secundatum, Vinca difformis e Yucca gloriosa, así como de plántulas e exemplares novos de Acacia melanoxylon e Robinia pseudoacacia. Así mesmo, tense constancia de que se está a levar a cabo un labor de erradicación de Neovison vison, non contando para o presente plan con datos oficiais sobre os métodos de captura e sacrificio dos exemplares (nota: é imprescindible, neste último caso, utilizar métodos de captura selectivos, e métodos para eutanasiar ós visons capturados, de forma legal e humanitaria). Figura 41. Detalle de Tetragonia tetragonoides. (Foto: Ixitixel, WC).

PARQUE NATURAL DAS FRAGAS DO EUME O Parque Natural das Fragas do Eume é un dos mellores exemplos de bosque atlántico termófilo de Europa, albergando ecosistemas de elevada biodiversidade e de gran riqueza florística. Nel atópanse representadas, o menos, 221 especies de briófitos (52 delas novas para Galicia), 26 de fentos, 3 especies de líquenes novas para Europa e 24 para España, e unha elevada cantidade de especies de fanerógamas, tanto arbóreas como arbustivas (carballo, loureiro, bidueiro e freixo, rusco, abruñeiro, etc.). Esta elevada biodiversidade atópase ameazada pola presenza constatada de, polo menos, 9 especies vexetais alóctonas invasoras e 2 especies animais con potencial ou carácter invasor (*=Especies incluídas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras): Flora     

Acacia melanoxylon Eucalyptus globulus Hedychium gardnerianum Tradescantia fluminensis* Crocosmia x crocosmiiflora

171

 Vinca difformis Fauna  Capra hircus  Neovison vison* Das especies citadas, as que están a mostrar os seus efectos negativos de forma máis patente, son: A. melanoxylon, E. globulus, T. fluminensis, C. x crocosmiiflora e C. hircus, e como potencial invasora cabe destacar a H. gardnerianum, polo seu elevado potencial invasor e proximidade ó Parque. A elas hai que engadir outras EEI presentes nas proximidades, como son o Phyllostachys sp., Oxalis pes-caprae, Acacia dealbata e Robinia pseudoacacia, non constatándose a súa presenza de forma notable no interior do mesmo, e non supoñendo no momento actual un perigo inmediato para a biodiversidade da zona. Referíndonos ó visón americano, a súa presenza foi constatada polo persoal do Parque, con tres avistamentos de individuos illados, podendo entenderse que a especie aparece tan só de forma esporádica, non figurando como especie establecida. ACACIA MELANOXYLON (Familia Fabaceae. Madeira negra de Tasmania). Problemática xerada: O éxito desta especie australiana, o igual que o de outras especies de acacias, é atribuible á súa elevada taxa de crecemento, á prolífica produción de sementes, moi lonxevas, e á gran eficencia na súa dispersión. O igual que outras especies de acacia, como a A. dealbata, a súa expansión vese favorecida cos incendios, pois o calor estimula a xerminación das sementes. Así mesmo, é unha árbore que se reproduce moi ben de forma vexetativa, mediante o rebrote de talos e raíces. Presente no Parque, compite coas especies vexetais nativas grazas á produción de substancias alelopáticas que impiden que a vexetación autóctona xermine e prospere, ralentizando os procesos de sucesión natural e a recuperación do bosque autóctono. A acacia negra está presente en territorios particulares dentro do Parque, xerando un conflito á hora de poder erradicar os exemplares ou rodais máis perxudiciais.

Figura 42. Detalle de sementes de acacia negra. (Foto: GEIB).

Manexo e control: Os métodos mecánicos que impliquen o arranque total da planta (incluindo a súa cepa), son eficaces no caso de exemplares novos, sendo necesario o uso de maquinaria pesada para os individuos grandes. Non obstante, alguns autores refiren a posibilidade de que esta especie presente alelopatía positiva, polo que a eliminación de exemplares grandes podría favorecer a aparición de novos retoños. Neste caso, unha posible solución sería a eliminación, nunha primeira fase, de todos os exemplares novos, conservando os adultos, os cales manterían “a raia” novos rebrotes. Nunha segunda fase erradicaríanse estes exemplares grandes. Referíndonos os métodos químicos, o emprego de herbicidas sistémicos como o glifosato pode ser eficaz, aplicándoos inmediatamente despois de cortar ó exemplar; non obstante, algúns autores xa apuntan a que esta especie está creando certa resistencia ó glifosato, sendo preciso realizar un seguimento para eliminar os rebrotes hasta que a planta sexa menos vigorosa. Segundo Campos et al (2002), recoméndase o tratamento con triclopir ó 2% disolto en auga.

172

Figura 43. A. melanoxylon presente no Parque Natural das Fragas do Eume (pista de Taboada). (Foto: GEIB).

Calquera método que sexa elexido tras un estudio da zona, implica llevar a cabo un exhaustivo seguimento das medidas adoptadas, se se quere evitar unha reinvasión da zona tratada. No Parque, e grazas ó bo estado de conservación da vexetación natural, a acacia negra atópase confinada en pequenos rodais ou convivindo cos eucaliptos, polo que as posibilidades de éxito son elevadas, e incluso a restauración pasiva (re-establecemento natural da vexetación nativa) podría chegar a ser posible, sempre e cando se eliminen os novos rebrotes hasta esgotar o banco de sementes do solo (labor a largo plazo). Neste caso, é prioritario eliminar os rodais de acacia insertos nas fragas, xa que son unha fonte inesgotable de sementes, supoñendo un risco para o bo estado de conservación deste parque natural. Un punto a ter en conta é que estos rodais se atopan en zonas particulares, polo que se fai necesario contar cos medios económicos e legais adecuados, para poder actuar nesas zonas e indemnizar os propietarios. EUCALYPTUS GLOBULUS (Familia Myrtaceae. Eucalipto común, eucalipto branco, eucalipto azul). Problemática xerada: De forma xeral, esta especie provoca diversos impactos: elevado consumo da auga do subsolo, intensa demanda de nutrientes, crecemento rápido, e un importantísimo carácter alelopático e pirófito. Esta especie carrexou o desenvolvemento dunha actividade económica ligada os seus diferentes usos, polo que a presenza de plantacións de eucalipto é común en Galicia, sendo extremadamente difícil poder prantexar unha erradicación total dos mesmos, tanto na Comunidade Autónoma como na totalidade do territorio pertencente ó Parque. Non obstante, na zona que nos ocupa, existen rodais de eucalipto insertos no bosque de frondosas que non poden ser explotados a nivel económico, pero que sí supoñen un serio perigo, non só pola súa posible competencia coas especies nativas e por ser unha fonte case inesgotable de sementes (focos de re-invasión), senón tamén por ser un elemento propagador dos incendios, tal e como quedou demostrado tras o incendio desencadeado o 31 de marzo de 2012.

173

Figura 44. Actuación realizada no Parque na zona do incendio. (Foto: GEIB).

Manexo e control: Esta especie pode ser controlada con métodos físicos, combinados con químicos cando é necesario. En zonas de alto valor natural, pódese proceder ó arranque manual das plántulas e dos exemplares novos, xunto con métodos físicos para os exemplares adultos (tala e destoconado). Se é necesario, poden utilizarse localmente herbicidas translocables tipo glifosato, picloram ou triclopir. Así mesmo, estos traballos deben ir integrados en plans integrais de restauración do entorno, e acompañados da introdución das especies nativas apropiadas. O personal do Parque veu efectuando actuacións de eliminación de algúns destes rodais, con diferentes metodoloxías e unha elevada efectividade: i)

Desmonte de eucaliptos de gran tamaño. Este método foi efectivo (nunha soa actuación fai tres anos, desmontáronse 83 exemplares, os restos dos cales foron deixados no terreo), pero o seu elevado custo fai que no momento actual non sexa posible manter esta metodoloxía.

ii)

Tratamento con glifosato tras o anelado do tronco e/ou realización de dous cortes no mesmo. A efectividade deste método foi do 100%, e económicamente máis asequible. Os restos son sacados do bosque mediante cables ou ben son deixados no terreo para que apodrezan.

Un problema a ter en conta para poder continuar coa eliminación desta especie, é que a gran maioría do territorio é particular, polo que é necesario contar cos fondos económicos necesarios para poder indemnizar ó propietario do posible prexuizo económico ocasionado, e así contar co seu apoio e permiso para actuar na súa propiedade. (É prioritario ser consciente e non obviar o conflito de intereses que este tipo de actuacións xera coa poboación).

174

Figura 45. Exemplos de exemplares illados e rodais de eucalipto con prioridade de actuación, insertos na masa frondosa do Parque (Foto: GEIB).

Unha vantaxe para este tipo de actuacións nesta zona concreta, é que nos atopamos nunha área donde a vexetación autóctona se atopa nun notable bo estado, o que fai que este tipo de accións sexan prioritarias, pois a recuperación do ecosistema está case asegurada mediante a súa propia rexeneración (restauración pasiva) ou, naqueles casos no que sexa recomendable, reforestar a zona tratada con exemplares autóctonos. HEDYCHIUM GARDNERIANUM (Familia Zingiberaceae. Xenxibre do Himalaya, xenxibre hawaiano, falso xenxibre, xenxibre branco). (Presente nas proximidades do Parque). Problemática xerada: Tamén coñecido como falso xenxibre, xenxibre do Himalaya ou xenxibre branco, está incluido dentro das “100 especies exóticas invasoras máis daniñas do mundo” segundo a Unión Mundial para a Conservación da Natureza (UICN). É unha planta herbácea rizomatosa orixinaria do Himalaya, alcanza cerca dos dous metros e medio de altura, e é utilizado como ornamental en zonas húmidas, lagos, encoros, etc. Multiplicase por sementes ou ben vexetativamente por divisións do rizoma. O xenxibre branco é altamente tolerante á sombra, chegando a formar densas masas nas zonas que invade, asfixiando ás especies nativas e impedindo o seu crecemento ou establecemento. De feito, nalgunhas zonas a rexeneración das especies nativas foi completamente imposibilitada. Tamén provoca alteracións no solo (por exemplo, redución do nitróxeno dispoñible) alterando o ciclo dos nutrientes co conseguinte impacto sobre a fauna edáfica.

175

Figura 46. H. gardnerianum17 invadindo un regato próximo ó Parque Natural das Fragas do Eume. (Foto: GEIB)

Manexo e control: Como adoita suceder, previr a introdución desta especie é o máis aconsellable, así como a detección temperá dos focos de invasión (situación actual), debido ós graves prexuízos, tanto ambientais como económicos, que provoca, e debido ós elevadísimos custos económicos que noutras áreas (por exemplo, nas Azores) levou aparellado a súa presenza. As infestacións desta especie poden ser controladas por remoción manual, principalmente nas primeiras etapas de invasión. As plantas máIs novas poden ser eliminadas fácilmente a man, incluindo o rizoma. Quitar simplemente as flores non mata á planta, aunque sí ralentiza a súa expansión; se as sementes non están de todo formadas, as flores poden ser depositadas no chan, pero, se non é así, deben ser metidas en bolsas de lixo para a súa posterior eliminación xunto cos rizomas. Desfacerse dos restos non é unha tarefa doada, xa que non poden ser compostados e son difíciles de queimar, sendo a incineración unha opción efectiva no caso de contar cos medios económicos necesarios. O control con herbicidas como Escort®, Roundup® o Amitrol®, demostrou ser efectivo, usando as Figura 47. Froito del H. gardnerianum. (Foto: Forest & Kim Starr). concentracións recomendadas polo fabricante. As aplicacións poden realizarse dende a primavera ata o outono. No caso de optar polo control químico, débese aplicar suavemente nas follas e raíces, e non quitar as follas ata que estas estean marróns e totalmente secas. Esta acción 17

Outras localizacións desta especie son: Concello de Cedeira, Parroquia de Cervo (Santalla). Lugar Coto do Caserío, Parcela del Catastro 2204900402. Lugar: Bereixo, asociado a un rego que nace e discorre entre o Monte das Croas e O Pinto, e afluente do rego das Pontigas, Parcelas do Catastro: 2202300258 y 2202300225. Lugar: Regoa (St. María) O Taraño, Parcelas do Catastro:2204900586 e 2204900592. Concello de Ortigueira, Parroquia de San Claudio (Santa María), Lugar: Pol (Pol de Arriba). Parcela do Catastro: 620732048. Concello de Cariño, Parroquia de Cariño, Lugar: Entre Lombas de Pol e As Gándaras. Parcela do Catastro: 950041597. Localizacións cedidas polo equipo de muestreo da empresa Ineva: Rogelio González Tato, Manuel Beiro Lago, Raquel González Pérez, Marcos Rivas Silvosa, Pedro Torres Martínez e Jesús Maciñeiras Abelleira. Atópase tamén na Estación do Tren de Pontedeume (GEIB: UTM 29T 0566358 4806898).

176

pode levar de 3 a 4 meses de tratamento. Os estudos realizados apuntan a que o herbicida Escort® é o máis efectivo (a nivel custo – eficacia) (principio activo: metsulfurón metil). Non obstante, en grandes infestacións o control químico é desaconsellado, debido o severo dano medioambiental que pode ocasionarse (contaminación del solo, da auga, efectos nocivos nas especies nativas. Tamén se utilizou o control biolóxico en Hawaii coa bacteria Ralstonia (=Pseudomonas solanacearum) en grandes infestacións con gran éxito. TRADESCANTIA FLUMINENSIS (Familia Commelinaceae. Amor de home, tradescantia). Problemática xerada: Orixinaria de regións templadas e tropicais de América, presenta talos decumbentes e enraizantes nos nós, con entrenós curtos no ápice e longos na base. Aunque en regións templadas é capaz de producir sementes viables, é a súa reproducción vexetativa a que lle confire o seu gran potencial invasor, ó ter a capacidade de emitir raíces adventicias nos nós. De feito, un fragmento do talo de 1 cm cun solo nó, é capaz de permanecer viable e enraizar con facilidade. Un problema engadido é que os fragmentos flotan fácilmente, podendo ser arrastrados corrente abaixo en ambientes riparios e colonizar novas áreas. Invade ambientes ruderalizados, pero tamén bosques, formando densas alfombras monoespecíficas que impiden o desenvolvemento doutras especies vexetais propias do entorno, evitando o establecemento e supervivencia de novas plántulas. O ser unha especie de orixe ornamental, é fácil atopala en cunetas, noiros, regatos, etc., procedentes de restos vexetais de podas botados en zonas donde se poden enraizar e propagar.

Figura 48. Área invadida por T. fluminensis ás portas del Parque Natural das Fragas do Eume. (Foto: GEIB)

Manexo e control: En pequenas infestacións a retirada manual é factible, aínda que hai que extremar o coidado para non deixar talos con nós que poidan volver a enraizar, e extremando o coidado no transporte dos restos vexetais, co fin de non “ir creando” novos focos de invasión. Nalgúns países ou otras comunidades autónomas de España, aplicáronse herbicidas tipo paraquat, conseguindo unha redución de ata o 50% da poboación, pero non é aceptable, ó non ser selectivo e afectar á vexetación nativa; a aplicación selectiva de glifosato o triclopir tampouco é recomendable, polos efectos secundarios que poda ter sobre a flora nativa. Figura 49. T. fluminensis rexermolando aos dous No Parque levaronse a cabo actuacións de erradicación anos de ser arrancada. (Foto: GEIB). desta especie durante os cinco últimos anos, estando na actualidade controlada. O método foi manual, arrancando a planta e eliminando os fragmentos

177

do talo que poidan chegar a enraizar. O uso de voluntarios é unha grande axuda para os equipos de profesionais adicados a erradicar esta especie, posto que poden axudar no “traballo fino” de revisar as zonas onde se actuou quitando calquera pequeno fragmento que quedara no terreo. O ser unha especie que non se pode compostar nin queimar fácilmente, a eliminación dos restos realizuse nun primer momento mediante incineración, pero, aínda que é un método recomendable, é moi custoso. Actualmente os restos manteñense en bolsas pechadas baixo un plástico negro pero, aínda que levan xa depositados dous anos, todavía manteñen a capacidade de rebrotar (ver figura 49), podendo chegar a ser un foco de reinvasión. É necesario un mantemento para eliminar novos rebrotes ou novos focos de invasión (neste Parque, revísase anualmente), co fin de preservar este entorno e non “tirar por terra” o esforzo realizado. CROCOSMIA X CROCOSMIIFLORA (Familia Iridaceae. Crocosmia, tritonia). Problemática xerada: Esta herbácea orixinaria de África meridional e oriental, reprodúcese vexetativamente formando grandes manchas grazas ós pequenos tuberibulbos e rizomas subterráneos. En zonas cálidas parece ser capaz de producir certa cantidade de sementes viables, aínda que é a reprodución vexetativa a que lle confire realmente a súa capacidade invasora. O ser unha especie ornamental moi popular, atópase fácilmente nas proximidades das casas procedente de material vexetal desbotado e tirado fora dos xardíns. Na zona do Parque, forma densas poboacións, que desprazan por competencia a outras herbáceas nativas, tanto de ribeiras coma de sotobosque. É, ó igual que noutras zonas donde é invasora, un grave perigo para os ecosistemas riparios do norte peninsular e, polo tanto, das Fragas do Eume. Manexo e control: Figura 50 .Detalle da inflorescencia de Crocosmia x crocosmiiflora

(Foto: GEIB). Na gran maioría dos lugares a súa erradicación é difícil e implica un dano á vexetación nativa, polo que a retirada manual aparece como a opción ecolóxicamente preferible.

En pequenas infestacións a remoción manual é factible, eliminando non só a parte aérea senón tamén os tuberibulbos e rizomas, evitando que a planta rebrote. No Parque levaronse a cabo actuacións de erradicación desta especie durante ós cinco últimos anos, estando na actualidade controlada. O método foi manual, arrancando os individuos antes de que florezcan, diminuíndo a capacidade expansiva da especie. O problema que xorde, ó igual que con T. fluminensis, é a eliminación dos restos, ó ser unha especie que non se pode compostar nin queimar fácilmente, sendo a incineración o método máis recomendable pero máis custoso. Non obstante, e como é lóxico, é necesario un mantemento para eliminar novos rebrotes ou novos focos de invasión (neste Parque, revisase anualmente), co fin de preservar este entorno e non “tirar por terra” o esforzo realizado. A retirada manual é moi laboriosa, e o emprego de voluntarios (realizáronse campañas exitosas de voluntariado no Parque) pode ser unha axuda para os profesionais encargados da erradicación desta especie, sempre baixo a supervisión de persoal cualificado. CAPRA HIRCUS (Familia Bovidae. Cabra doméstica).

178

Problemática xerada: Os grandes rabaños de cabras son moi daniños pois causan elevados niveis de erosión, eliminan a cobertura da vexetación e impiden a rexeneración natural do bosque, desprazan á fauna nativa dos seus sitios de alimentación mediante competencia polos recursos e modifican, en último termo, o ecosistema invadido, podendo chegar a converter un bosque nun pasteiro aberto. As cabras extendéronse dende os canóns próximos á presa do encoro do Eume, ocupando parte do val do río San Figura 51. Ruscus aculeatus ramoneada por cabras. (Foto: GEIB). Bartolomé, preferindo as zonas de maior pendente con bosques caducifolios fronte ás de eucaliptos ou masas mixtas. Tras o incendio desencadeado o 31 de marzo de 2012, as cabras extendéronse hacia zonas máis baixas, trasladándose val abaixo e invadindo bosques de frondosas.

Figura 52. Imaxen do bulbilo (al que llegan a ramonerar las cabras) de W. radicans. (Foto: GEIB).

O comportamento manifestamente invasor desta especie débese ós seus hábitos alimenticios, claramente incompatibles coa conservación das especies vexetalis autóctonas do parque natural das Fragas do Eume, pois o ramoneo de C. hircus está a afectar a taxóns como Laurus nobilis, Ruscus aculeatus, ou Woodwardia radicans, impedindo a rexeneración natural da vexetación, e expandíndose ata o val onde se atopa un dos núcleos coñecidos de Culcita macrocarpa (o parque alberga unha das poboacións europeas máis importantes desta especie). Manexo e control:

Noutras zonas onde esta especie é invasora, a erradicación levouse a cabo mediante cazaría aérea, no caso de elevadas densidades, seguido do uso de equipos de cazadores expertos por terra axudados por cans experimentados e adestrados para agrupar ás cabras sen matalas, evitando o posible dano a outros animais (Parque Nacional Galápagos e Fundación Charles Darwin). Debido a que a densidade na zona del Parque non é todavía moi elevada (entre 200 e 300 exemplares), é factible a súa erradicación mediante cazadores expertos, seguido dunha fase de monitoreo para asegurar que a erradicación foi completada. Neste punto pode resultar moi útil para minimizar o tempo, e polo tanto os custos que este tipo de actuacións levan consigo, utilizar o método coñecido como “Judas Figura 53. Zona con presenza de cabras no Parque. (Foto: GEIB) goat”. Consiste básicamente en colocar un colar cun transmisor no pescozo dunha cabra; o ser animais gregarios, os poucos individuos que queden tras un primeiro esforzo de erradicación tenderán a agruparse, podendo ser localizados fácilmente por radiotelemetría.

179

Dado o posible impacto social que este tipo de actuacións pode ter, é necesario seguir unhas técnicas refinadas para que sean máis efectivas e humanas, asegurando unha acción rápida, eficiente e moralmente aceptable pola sociedade.

PARQUE NATURAL DE BAIXA LIMIA - SERRA DO XURÉS O parque natural Baixa Limia – Serra do Xurés presenta, a nivel botánico, unha gran riqueza a nivel de especies de elevado interese para a conservación. De feito, neste territorio están presentes 23 especies incluídas dentro dalgún dos listados de protección autonómico, nacional e europeo: 3 especies no Convenio de Berna, 10 nos Anexos da Directiva 92/43/CEE e 17 no Catálogo Galego de Especies Ameazadas ( 8 destas especies están consideradas en perigo de extinción). En canto á fauna, citáronse na zona 229 especies de vertebrados (41 especies de mamíferos, 151 de aves, 9 de peixes, 12 de anfibios, reptiles), e 82 de invertebrados, o que deixa patente o elevado interese faunístico a conservar deste territorio. Esta riqueza natural atópase en bó estado en relación coas EEI, citándose no mesmo os seguintes taxóns (*=Especies incluídas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras): Flora        Fauna  

Acacia dealbata* Acacia melanoxylon Agave americana* Cortaderia selloana* Eucalyptus globulus Hakea sericea Crocosmia x crocosmiiflora Cyprinus carpio Neovison vison*

Das especies sinaladas, cabe salientar que a Acacia melanoxylon aparece principalmente nas marxes das estradas, e aparentemente non se interna hacia ó interior do Parque. A herba das Pampas está presente de forma puntual en zonas particulares, o igual que o ágave, non presentando un comportamento invasor manifesto nesta zona. O visón americano, Neovison vison, aparece de forma esporádica, probablemente escapado das granxas peleteiras situadas en Xinzo da Limia, non sendo unha especie preocupante para o personal do parque. Á parte das especies citadas, aparece Oenothera glazioviana, polo momento presente fora dos límites do parque, nas cunetas das estradas (presente nas marxes da estrada camiño o encoro das Cunchas). Respecto ás especies acuáticas, a perca sol, Lepomis gibbosus, está presente no encoro das Cunchas, fora do territorio do Parque, mentras que a carpa invadiu o encoro de Salas, este sí incluido no territorio do parque natural, cun claro impacto negativo. Das especies citadas, as que están a mostrar os seus efectos negativos de forma máis patente, son: Acacia dealbata, Hakea sericea e Cyprinus carpio. ACACIA DEALBATA (Familia Mimosaceae. Mimosa, acacia prateada). Problemática xerada: A mimosa, orixinaria de Australia e Tasmania, foi amplamente introducida en todo o territorio da Comunidade. É unha especie que aparece ata os 1.000 m.s.n.m. na súa área de orixe. A súa xerminación e rebrote vese favorecida tras os incendios, incrementando a súa capacidade de invasión, e outorgándolle unha clara ventaxa fronte ás especies nativas (ten unha alta capacidade para ocupar claros de vexetación sometida á degradación). Así mesmo, son especies altamente inflamables, polo que a súa presenza aumenta o risco de incendios.

Figura 54. Detalle de A. dealbata en flor. (Foto: GEIB).

180

Reprodúcese tanto por semente (de prolongada viabilidade) como vexetativamente (rebrote de cepa), asilvestrándose con facilidade. O formar densas e grandes poboacións, despraza á vexetación nativa o cal, xuntado a súa capacidade de producir compostos alelopáticos, confierenlle un potencial invasor que supón unha limitación importante na xerminación e rexeneración natural da vexetación nativa. O seu potencial colonizador supón unha grave ameaza ós bosques autóctonos da zona, polo que foi sometida no pasado a diversas actuacións de control físico e químico. Manexo e control: Os métodos de control mecánico non mostran unha grande eficacia salvo en pequenos rodais e desarraigando totalmente ós exemplares. Non obstante, para os exemplares grandes faise necesario o uso de maquinaria pesada. No Parque, fai uns 8 anos, actuouse en pequenos rodais de 20 x 20 m2, optándose pola erradicación dun determinado rodal polo método de insolarización (colocación de plásticos negros tras o corte dos individuos), os cales se mantiveron durante 5-6 anos para conseguir esgotar a raíz. Segundo o persoal do parque, esta metodoloxía obtivo bos resultados, a pesar de que non se continuou debido á ausencia de recursos económicos. O control químico pode realizarse mediante a aplicación de herbicidas sistémicos como o glifosato, mediante a súa aplicación inmediata no tocón tras o corte do exemplar. Este tipo de actuacións, se se considera conveniente, poden ir apoiadas cun pulverizado das follas con glifosato o 2% diluido en auga. Segundo Campos et al (2002), A. dealbata é a especie (en comparación con A. melanoxylon e A. saligna) que presenta maiores dificultades para ser erradicada, sendo necesaria a aplicación de triclopir ó 4% disolto en gasóleo, co fin de conseguir una taxa de mortalidad satisfactoria. No territorio que nos ocupa, as actuacións baseáronse na aplicación de glifosato de tres formas: anelado con glifosato de exemplares grandes, aplicación directa de glifosato sobre os tocóns en árbores máis novas, e pulverización en zonas de rebrote. Non se conta con información sobre a efectividade destes tratamentos no Parque. Calquera sexa o método elexido para controlar esta especie, é fundamental que se leve a cabo un exhaustivo programa de seguimento co fin de ter que poder evaluar a efectividade das medidas levadas a cabo e poder evitar novas re-invasións das áreas tratadas, co conseguinte prexuízo en termos económicos. HAKEA SERICEA (Familia Proteaceae. Hakea picante). Problemática xerada: Especie pirófita procedente do sur de Australia, introducida con fins ornamentais ou para a creación de sebes de protección. Adoita aparecer en zonas perturbadas, como son as beiras de camiños ou estradas, e ocasionalmente aparecen individuos aillados en zonas de vexetación arbustiva e arbórea. É unha das especies consideradas como máis agresivas en Sudáfrica, e na península Ibérica está catalogada como invasora en Portugal. Esta especie forma bosquetes densos e impenetrables, provocando unha importante Figura 55. Detalle del froito de H. sericea. (Foto GEIB). redución da riqueza nativa da zona, diminuíndo os recursos hídricos dispoñibles para outras especies, desprazando á vexetación nativa e aumentando a probabilidade de incendios. As súas espiñas provocan danos á fauna da zona, tanto silvestre como doméstica, co conseguinte impacto negativo, tanto ambiental como económico. Diminúe, pola mesma razón, o posible uso público dos montes invadidos. A háquea picante está introducíndose dende a zona norte do Parque Nacional portugués de Peneda-Gerês, invadindo unha ladeira de exposición norte na marxe dereita do acceso ó parque natural dende Portugal (A Madalena). Manexo e control:

181

Sobre a háquea veñense a realizar actuacións de control mecánico mediante corte dos exemplares (comunicación personal, oficina do Parque Natural, Lobios), aproximadamente cada tres anos. Non obstante, a ausencia de dotación económica levado aparellado que estas medidas sexan abandoadas, coa conseguinte re-invasión da zona, tal e como pode verse na figura X. O estar presente esta especie tanto no país veciño de Portugal como en Asturias, sería conveniente obter acordos cos municipios máis próximos a Galicia así como con Portugal, para garantir unha xestión coordinada.

Figura 56. Ladera invadida por H. sericea no Parque Natural do Xurés. (Foto: GEIB).

CYPRINUS CARPIO (Familia Cyprinidae. Carpa común). Problemática xerada: A carpa común é considerada como unha ameaza debido a súa querencia polo substrato vexetal dos fondos que ocupa, desprazando ás especies nativas que se alimentan del. Os seus hábitos alimenticios lévana a remover os sedimentos do leito do cauce, desenraizando os macrófitos, aumentando a turbidez da auga e diminuíndo a calidade da mesma, o que leva a unha degradación do hábitat acuático invadido. Ademais, este hábito altera o hábitat das zonas de cría utilizadas polas especies de peixes autóctonos. Ten Figura 57. Carpa común. (Foto: Rob Hille). tamén un forte impacto sobre as comunidades bentónicas, provocando explosións de algas ó liberar os nutrientes dos sedimentos. Pode chegar a impactar negativamente a nivel económico, afectando a especies piscícolas pescables por competencia. Manexo e control: No caso de que se demostre un evidente dano ó ecosistema ou ás especies autóctonas, derivado da presenza desta especie, débense estudar as diferentes opcións de control físico para poder eliminala: barreiras eléctricas, recolección de exemplares, manipulación do nivel da auga, trampas, cortinas de burbullas, técnicas bio-acústicas, entre outras. O control químico non é recomendable nos sistemas acuáticos, debido ó impacto negativo que se lle ocasionaría

182

ás especies nativas; o uso de feromonas migratorias, sexuais e de alarma, poderían conseguir certos resultados positivos, reducindo a toxicidade.

COMPLEXO DUNAR DE CORRUBEDO E LAGOAS DE CARREGAL E VIXÁN Este parque natural ofrece un bo exemplo dos ecosistemas litorais propios de Galicia (sistemas dunares, con dunas primarias e secundarias, chairas eólicas, humidais…). Nesta zona atopámonos con vexetación especializada dos complexos dunares e unha gran riqueza florística asociada a marismas con carrizos e xunqueiras. Destacan aves ligadas ó medio acuático, doce ou salgado: anátidas, limícolas, aves mariñas, etc. Probablemente constitúe un dos mellores representantes deste tipo de hábitats do noroeste de España. Esta elevada biodiversidade se atópase ameazada pola presencia constatada das seguintes EEI (*=Especies incluidas no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras): Flora      

Cortaderia selloana* Spartina patens* Eucalyptus globulus Arctotheca calendula Cotula coronopifolia Stenotaphrum secundatum Helichrysum foetidum Paspalum vaginatum

  Fauna  Neovison vison*

Figura 58. Incipiente invasión ás portas do Parque Natural de Corrubedo. (Foto: GEIB).

Respecto al visón americano, comunicaciòns persoais dos traballadores do Parque confirman a presenza ocasional da especie e a ausencia de impacto neste paraxe. Aparte deste vertebrado, hai que reseñar a presencia dalgún exemplar ocasional de tartaruga de Florida (Trachemys scripta), dato importante posto que neste Parque Natural conta coa presenza do galápago europeo. Das EEI citadas, a que presenta actualmente un comportamento invasor máis manifiesto o máis daniño é a gramínea Spartina patens. SPARTINA PATENS (Familia Poaceae. Espartina, heno de marisma). Problemática xerada: Esta gramínea rizomatosa norteamericana mostra un comportamento moi plástico, podendo alterar o hábitat impactando coas especies propias de zonas de marisma e de dunas. Pode chegar a desprazar especies nativas como a Ammophila arenaria. Manexo e control: Ó arranque manual pode realizarse en pequenas áreas, sempre e cando se elimine todo o rizoma. En extensas zonas intentouse erradicar a especie cubrindo o área con tea de polipropileno, pero presenta grandes impactos sobre a vexetación acompañante e os resultados no son claros. A especie é sensible ó glifosato pero, ó acumular altos niveis de sal nas súas follas, non é moi efectivo, polo que hai que utilizar coadxuvantes que faciliten a penetración do produto.

Figura 59. Spartina patens nunha zona de marisma. (Foto: V. Howard, UCGS).

Non se teñen datos das actuacións realizadas nesta zona para controlar a espartina, ou da ausencia das mesmas. 183

PARQUE NATURAL – MONTES DO INVERNADEIRO Este parque natural ofrece unha boa representación arbustiva de media montaña. Conta, ademais, cun conxunto de elementos faunísticos de gran interese (lobo, gato montés, desmán, lontra, etc). Esta elevada biodiversidade atópase pouco ameazada na actualidade pola presenza de EEI, citándose tan só dúas especies no interior do Parque: Flora  Acacia melanoxylon Fauna  Micropterus salmoides Delas, ningunha presenta no actualidade un comportamento invasor manifesto. No caso da Acacia melanoxylon, só existe un pequeno rodal á entrada do parque, xa tratado con glifosato. Actualmente comenzalles a preocupar a presenza de black bass, pero desconocese a densidade e o impacto actual xerado pola súa presenza. MICROPTERUS SALMOIDES (Familia Centrarchidae. Perca americana, black bass). Problemática xerada: Este peixe norteamericano, introducido como especie objecto de pesca deportiva, mostra unha clara querencia polas augas relativamente cálidas e claras, con pouca corrente e abundante vexetación. A súa dieta comprende invertebrados, anfibios e peixes, sendo máis ictiófaga a medida que alcanza tamaños maiores. Non desdeña alimentarse de micromamíferos e réptiles, se ten ocasión. O seu carácter piscívoro e gran voracidade supuxo unha reducción das poboaciòns autóctonas de ciprínidos, podendo chegar a ocasionar extinciòns locais. Descoñecese o estado actual da especie na zona que nos ocupa.

Figura 60. Adulto de black bass. (Foto: Cliff, WC).

Manexo e control: Unha vez que as poboacións existentes estén monitorizadas, pódense determinar medidas de control e/ou erradicación, utilizando métodos como, por exemplo, a pesca eléctrica, sempre e cando esté xustificado un dano evidente ós ecosistemas ou ás poboacións autóctonas de peixes, sobre todo se se trata de endemismos.

PARQUE NATURAL - MONTE ALOIA Este parque natural atópase ameazado pola presenza das seguintes EEI: Flora          

Acacia dealbata Acacia mearnsii Acacia melanoxylo Amaranthus retroflexus Arundo donax Aster squamatus Buddleja davidii Conyza Canadensis Cortaderia selloana Cyperus eragrostis

Figura 61. Detalle de Tradescantia fluminensis. (Foto: GEIB).

184

                

Eucalyptus globulus Galinsoga parviflora Gamochaeta subfalcata Helichrysum foetidum Ipomoea indica Oxalis pes-caprae Paspalum paspalodes Phyllostachys sp. Phytolacca americana Prunus serotina Robinia pseudoacacia Setaria sp. Sporobolus indicus Stenotaphrum secundatum Tradescantia fluminensis Crocosmia x crocosmiiflora Zantesdechia aethiopica

Figura 62. Detalle de Stenotaphrum secundatum. (Foto: Forest & Kim Starr).

Fauna  Procambarus clarkii*  Trachemys scripta  Neovison vison Á parte das especies sinaladas, aparecen outras sobre as que non hai consenso en canto ó seu carácter invasor no Monte Aloia: Acacia baileyana, Acacia decurrens, Acacia longifolia, Acacia retinoides, Acer negundo, Arctotheca calendula, Canna indica, Chamaecypais pisifera, Cupressus lusitanica, Cupressus macrocarpa, Cupressus sempervirens, Erigeron karvinskianus, Eucalyptus camaldulensis, Eucalyptus pulchella, Hakea salicifolia, Hakea sericea, Helichrysum petiolare, Ipomoea purpurea, Lepidium virginicum, Lonicera japonica, Opuntia maxima, Oxalis debilis, Passiflora caerulea, Pelargonium capitatum, Pinus pinaster, Pinus radiata, Pinus sylvestris, Pittosporum tobira, Pittosporum undulatum, Pseudotsuga menziesii, Quercus rubra, Senecio mikanioides, Sequoiadendron giganteum, Solanum nigrum, Solica pterosperma, Sophora japonica, Vinca difformis y Wisteria sinensis. Das especies sinaladas, as que presentan un maior impacto no citado parque natural son Acacia dealbata, Acacia mearnsii, Acacia melanoxylon e Eucalyptus globulus. ACACIA MEARNSII (Familia Fabaceae. Acacia negra). Problemática xerada: Especie de rápido crecemento orixinaria do sur de Australia e Tasmania; foi introducida como especie ornamental e para a súa explotación comercial. Figura 63. Detalle de Acacia mearnsii en flor. (Foto: Dispérsase localmente por zoocoria, hidrocoria e Forest & Kim Starr). movemento de solos contaminados. O potencial invasor desta especie débese á capacidade que ten de producir unha elevada cantidade de sementes de gran lonxevidade, que poden xerminar masivamente tras os incendios. A súa capacidade de producir compostos alelopáticos, confírenlle un potencial invasor engadido, limitando ou impidiendo a xerminación e rexeneración natural da vexetación nativa. Pode chegar a reemplazar zonas de pasto co conseguinte detrimento na industria asociada. Manexo e control: O control químico pode realizarse mediante a aplicación de herbicidas sistémicos como o glifosato ou triclopir, mediante a súa aplicación inmediata no tocón tras o corte do exemplar, ou por anelado (ou perforacións), nos exemplares moi grandes. Estanse a estudar diversos axentes de biocontrol, como dípteros do xénero Dasineura, que evitan a formación dos froitos de acacia e, polo tanto, a diseminación das súas sementes. 185

Non se teñen datos das actuacións realizadas nesta zona para controlar as EEI presentes, ou da ausencia das mesmas.

PARQUE NATURAL DA SERRA DA ENCIÑA DA LASTRA Este parque natural atópase ameazado pola presenza das seguintes EEI: Flora      Fauna    

Acacia dealbata Ailanthus altissima Paspalum dilatatum Phytolacca Americana Robinia pseudoacacia Pacifastacus leniusculus Procambarus clarkii Micropterus salmoides Cyprinus carpio

Das especies sinaladas, as que presentan un maior impacto no citado paraxe son Acacia dealbata, Ailantus altissima, Pacifastacus leniusculus, Procambarus clarkii, Micropterus salmoides e Cyprinus carpio. AILANTUS ALTISSIMA (Familia Simaroubaceae. Ailanto, árbol del cielo). Problemática xerada: Árbore orixinario de China, introducido con fins ornamentais e como árbol de alineación en rúas e estradas. As sementes dispersanse principalmente polo vento, aínda os cursos de auga tamén poden actuar como vectores de dispersión. O potencial invasor do ailanto ven dado pola súa velocidade de crecemento, a súa prolífica produción de sementes (ata 350.000 sementes/ano) e pola capacidade de reproducirse vexetativamente a partir de brotes de cepa e raíz. As súas follas presentan compostos alelopáticos, característica que contribúe a desprazar á vexetación natural existente. Manexo e control: O control mecánico mediante arranque das plántulas é efectivo en pequenas áreas invadidas, sempre que non teñan ben desenvolvido o seu sistema radicular. A tala é desaconsellable, xa que estimula o rebrote, podendo provocar un efecto contrario ó desexado. O control químico mediante aplicacións localizadas pode ser efectivo, por exemplo, realizando o tratamento tras o anelado do tronco ou ben realizando aplicacións basais nos primeros 30 cm do tronco (empapando ben a árbore pero evitando que o producto gotee e chegue o solo; en exemplares grandes, é necesario descortizar primeiro o tronco antes da aplicación do producto). PACIFASTACUS LENIUSCULUS (Familia Astacidae. Cangrexo sinal). Problemática xerada: Orixinario de América do Norte, é un crustáceo de rápido crecemento, territorial e de hábitos nocturnos. Esta especie ten un impacto directo sobre as comunidades de macroinvertebrados, larvas de anfibios, peixes e macrófitos (depredación) e indirecto (competencia polo alimento con outras especies). Ademais, o hábito de escarvar túneles para superar períodos de seca afecta á vexetación de ribeira e desestabiliza as beiras, erosionándoas e incrementando os sedimentos que chegan ó curso de auga. É portador san do hongo Aphanomices astacii, responsable da afanomicosis. Manexo e control:

186

Esta especie pode ser captura mediante trampas cebadas, pero non é un método efectivo para erradicar a especie nin limita a súa expansión. De feito, se se eliminan os exemplares de maior tamaño, os máis pequenos adquiren vantaxe ó ter menos competencia, desevolvéndose con maior rapidez. O uso de biocidas é desaconsellable por atoparse esta especie en medios acuáticos, afectando a outras especies e causando fenómenos de bioacumulaciñon na rede trófica. PROCAMBARUS CLARKII (Familia Cambaridae. Cangrexo vermello americano). Problemática xerada: Orixinario de América do Norte, é unha especie crepuscular, territorial e agresiva. Esta especie é capaz de transformar físicamente o medio que invade grazas o seu hábito escarvador, destruindo a vexetación e desestructurando a rede trófica. É de salientar que a súa introdución foi relacionada coa regresión de determinadas poboacións de peixes e de anfibios, así como coa case total extinción do cangrexo de río autóctono. É portador san do fungo Aphanomices astacii, responsable da afanomicosis e transmisor da tularemia. Manexo e control: A captura mediante trampas cebadas ou con pesca eléctrica non é un método efectivo para erradicar a especie nin limita a súa expansión. De feito, o trampeo intensivo a curto prazo induce a maduración temperá dos individuos, provocando un aumento na produción de ovos e conseguindo o efecto contrario ó dexexado. Outras alternativas utilizadas para controlar esta especie foron a drenaxe das charcas invadidas, o desvío dos cursos de auga e a construción de barreiras físicas ou eléctricas. O uso de biocidas é desaconsellable por atoparse esta especie en medios acuáticos, afectando a outras especies e causando fenómenos de bioacumulación na rede trófica. En canto ó control biolóxico, empregáronse depredadores como as anguías, pero existe o risco dunha resposta adaptativa por parte das poboacións de cangrexo, Figura 64. Cangrexo vermello americano capturado cunha nasa na lagoa de Arcade incrementando as súas poboacións. (Pontevedra). (Foto: GEIB). ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN DE VALORES NATURALES (ZEPVN, RED NATURA) A Ramallosa: Sargassum muticum, Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Arundo donax, Carpobrotus acinaciformis, Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Ipomeoa indica, Oenothera glazioviana, Oxalis pes-caprae, Phytolacca americana, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum, Tropaeolum majus, Trachemys scripta, Myopsitta monachus, Neovison vison. Ancares-Caurel: Acacia dealbata, Acacia longifolia. As Catedrais: Carpobrotus edulis. Baixo Miño: Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Crocosmia x crocosmiiflora, Elodea canadensis, Cotula coronopifolia, Spartina patens, Phytolacca americana, Tradescantia fluminensis, Corbicula fluminea, Potamopyrgus antipodarum, Procambarus clarkii, Cyprinus Carpio, Gambusia hoolbrooki, Micropterus salmoides, Trachemys scripta, Estrilda astrild, Myiopsitta monachus, Neovison vison. Betanzos-Mandeo: Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Cotula coronopifolia, Cortaderia selloana, Robinia pseudoacacia, Spartina patens.

187

Cabo Udra: Acacia longifolia, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Sargassum muticum, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Oxalis pes-caprae, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Senecio mikanioides, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Tropaeolum majus, Bonamia ostraeae, Crepidula fornicata, Neovison vison. Canón do Sil: Acacia dealbata, Cyprinus carpio, Micropterus salmoides. Carnota-Monte Pindo: Sargassum muticum, Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Cotula coronopifolia, Ipomeoa indica, Opuntia maxima, Stenotaphrum secundatum, Spartina patens, Tradescantia fluminensis. Figura 65. Zona do Baixo Miño invadida por Corbicula

Complexo intermareal Umia-O Grove, A Lanzada, fluminea. (Foto: GEIB). punta Carreirón e lagoa Bodeira: Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Undaria pinnatifida, Acacia longifolia, Arctotheca calendula, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Cortaderia selloana, Oenothera glazioviana, Oxalis pes-caprae, Robinia pseudocacaia, Senecio mikanioides, Sporobolus indicus, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum, Myopsitta monachus, Crepidula fornicata, Neovison vison. Costa Ártabra: Codium fragile, Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Undaria pinnatifida, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Cortaderia selloana, Robinia pseudoacacia, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Gambusia holbrooki, Neovison vison. Una de las áreas prioritarias donde es necesario erradicar esta especie es la zona de ZEPA comprendida entre Cabo Prior y Punta Frouxeira, al ser uno de los puntos calientes de endemismos galegos. Concretamente, na punta de Santa Comba a presenza de C. edulis está ameazando ós endemismos Anthirrhinum linkianum e Omphalodes littoralis.

Figura 66. Carpobrotus edulis próximo á praia de Santa Comba. (Foto: GEIB).

Costa da Mariña Occidental: Arctotheca calendula, Carpobrotus spp., Cortaderia selloana, Stenotaphrum secundatum, Neovison vison. Costa da Morte: Undaria pinnatifida, Acacia melanoxylon, Arctotheca calendula, Carpobrotus spp., Cortaderia selloana, Cotula coronopifolia, Spartina patens, Stenotaphrum secundatum. Costa da Vela: Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Acacia longifolia, Acacia melanoxylon, Agave americana, Arctotheca calendula, Arundo donax, Canna indica, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Eucalyptus globulus, Oxalis pes-caprae, Paspalum paspalodes, Phytolacca americana, Senecio mikanioides, Sporobolus indicus, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Crepidula fornicata, Neovison vison. Encoro de Abegondo-Cecebre: Cortaderia selloana, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, Procambarus clarkii, Gambusia holbrooki, Trachemys scripta Neovison vison.

Figura 67. Herba das Pampas nas Gándaras de Budiño (Pontevedra). (Foto: GEIB).

Enseada de San Simón: Grateloupia turuturu, Sargassum muticum, Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Carpobrotus edulis, Cortaderia selloana, Crocosmia x crocosmiiflora, Phytolacca

188

americana, Cotula coronopifolia, Oxalis pes-caprae, Robinia pseudoacacia, Spartina patens, Sporobolus indicus, Tradescantia fluminensis, Crepidula fornicata, Xenostrobus securis, Neovison vison. Esteiro do Tambre: Grateloupia turuturu, Arctotheca calendula, Crocosmia x crocosmiiflora, Spartina patens. Gándaras de Budiño: Acacia dealbata, Acacia melanoxylon, Ailanthus altissima, Cortaderia selloana, Phytolacca americana, Reynoutria japonica, Robinia pseudoacacia, Tradescantia fluminensis, Procambarus clarkii, Trachemys scripta, Neovison vison. Illas Estelas: Sargassum muticum, Stenotaphrum secundatum, Crepidula fornicata. Monte e lagoa de Louro: Grateloupia turuturu, Acacia melanoxylon, Agave americana, Aloe saponaria, Arctotheca calendula, Arundo donax, Bacopa monnieri, Bidens aurea, Carpobrotus acinaciformis, Conyza bonariensis, Cortaderia selloana, Datura stramonium, Eleocharis bonariensis, Eucalyptus globulus, Fallopia baldschuanica, Gladiolus undulatus, Helichrysum foetidum, Hydrocotyle bonariensis, Lilaeopsis carolinensis, Oenothera longifolia, Opuntia maxima, Oxalis pes-caprae, Oxalis purpurea, Panicum dichotomiflorum, Panicum repens, Phytolacca americana, Reynoutria japonica, Spartina alterniflora, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Zantesdechia aethiopica, Procambarus clarkii. Ortigueira-Mera: Grateloupia turuturu, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Stenotaphrum secundatum.. Parga-Ladra-Támega: Azolla filiculoides, Procambarus clarkii, Neovison vison. Ría de Foz-Masma: Carpobrotus sp., Crocosmia x crocosmiiflora, Stenotaphrum secundatum. Río Anllóns, Río Cabe, Río Landro, Río Lérez, Río Ouro, Río Támega, y Río Tea: Acacia dealbata (Lérez, Támega), Cotula Figura 68. Invasión de Opuntia maxima na lagoa de Louro. (Foto: GEIB). coronopifolia (Landro, Ouro), Crocosmia x crocosmiiflora (Anllóns), Robinia pseudoacacia (Tea), Neovison vison (Cabe, Landro), Procambarus clarkii (Támega), Oncorhynchus mykiss (Landro; Ouro), Branta canadensis (Lérez) Cygnus olor (Lérez). Río Eo: Carpobrotus edulis, Cotula coronopifolia, Crocosmia x crocosmiiflora, Neovison vison. Sistema fluvial Ulla-Deza: coronopifolia, Cyperus eragrostis, Paspalum paspalodes, Spartina patens, Sporobolus indicus, Trachemys scripta, Myiopsitta monachus, Neovison vison. Veiga de Ponteliñares: Procambarus clarkii.

189

V. PROPOSTA DE ACCIÓNS PRIORITARIAS ESTRATÉXICAS E RESULTADOS ESPERADOS Táboa de contidos: IV. 1 Accións prioritarias xerais e resultados esperados  Roles e responsabilidades  Prevención  Detección temperá e resposta rápida  Manexo e xestión  Rehabilitación e restauración  Temporalización e prioridades

páx.191 páx.191 páx.191 páx.194 páx.197 páx.206 páx.207

IV. 2 Accións prioritarias en zonas de alto valor ecolóxico  Parque Nacional Martítimo-Terrestre das Ilas Atlánticas de Galicia  Parque Natural das Fragas do Eume  Parque Natural Baixa Limia – Serra do Xurés  Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán  Parque Natural do Monte Aloia  Parque Natural Serra da Enciña da Lastra  Zonas de Especial Protección de Valores Naturais  Outras zonas de interese natural

páx.208 páx.208 páx.210 páx.211 páx.212 páx.212 páx.213 páx.212 páx.215

190

V.1. ACCIÓNS ESPERADOS

PRIORITARIAS

XERAIS

RESULTADOS

A continuación desenvólvense as actuacións propostas a seguir para a consecución dos obxectivos do presente Plan, así como a súa priorización e temporalización. O esquema seguido resúmese na seguinte figura:

Figura 69. Xerarquía seguida na elaboración do presente capítulo.

ROLES E RESPONSABILIDADES A completa implementación do presente Plan, que implica unha importante mellora na protección da biodiversidade de Galicia, da calidade de vida ou os intereses económicos dos seus habitantes, pasa sen dúbidas pola identificación clara de roles e responsabilidades que cada parte da administración ten en referencia á problemática das invasións biolóxicas. Obxectivo estratéxico 1: Determinar os roles e as responsabilidades no seo da Administración da Comunidade Autónoma de Galicia e das súas diferentes Consellerías (a nivel central e provincial) e organismos asociados, respecto aos obxectivos estratéxicos, liñas estratéxicas e actuacións sinaladas. Conseguir este obxectivo será a base e o corazón dun plan de acción práctico, efectivo e efectivamente executable. LIÑA ESTRATÉXICA 1.1. ESTABLECER UN MAPA DE ROLES E RESPONSABILIDADES NO SEO DA ADMINISTRACIÓN DE GALICIA. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 1.1.A. Identificar aos responsables de cada unha das actuacións propostas, así como as súas funcións e roles futuros, conseguindo un compromiso de traballo conxunto futuro na temática abordada. Resultado esperado: Poder coordinar as actuacións en materia de EEI, fixando liñas de traballo concretas e executables, asegurando deste xeito a consecución dos obxectivos plantexados. PREVENCIÓN Todos os sectores involucrados en actividades relacionadas con especies exóticas deben ter un rol na implementación de accións de prevención, incluíndo ao sector privado (industrias, agricultura, pesqueiras, etc.). Necesítase a cooperación técnica e práctica, tanto autonómica coma nacional e internacional, entre as distintas autoridades na administración dos recursos ambientais, a saúde pública, fitosanitarios, etc., que traballen con especies exóticas, de xeito que se poidan tomar accións apropiadas e rápidas cando sexa necesario. Obxectivo estratéxico 2: Previr a introdución, establecemento e/ou dispersión de EEI, minimizando o risco asociado ás mesmas. LIÑA ESTRATÉXICA 2.1. ESTANDARIZAR MECANISMOS E PROTOCOLOS DE PREVENCIÓN. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 191

2.1.A. Implementar ferramentas de análise de risco en actividades relacionadas coa importación, o uso, o comercio ou o movemento de especies exóticas, especies exóticas invasoras, e/ou nativas traslocadas (ver capítulo II). Resultado esperado: Poder basear a toma de decisións en canto á introdución, o uso, comercialización e/ou movemento de especies exóticas, exóticas invasoras ou nativas traslocadas, en información científica e rigorosa, tendo en conta o principio de precaución. Minimizar o risco de entrada e establecemento de novas EEI en Galicia. 2.1.B. Executar análises de riscos (ver capítulo II) para aquelas EEI máis nocivas presentes en Galicia. Resultado esperado: Contar cun listado de especies por categoría de risco, que axudará a priorizar accións futuras. 2.1.C. Establecer programas de monitorización sistemática e estandarizada en sitios identificados como de alto risco, como poden ser áreas naturais protexidas (parque nacional, parques naturais, etc.), ecosistemas fráxiles (ecosistemas dunares, ecosistemas de marisma, ribeiras, etc.), portos, vías de comunicación (estradas, vías ferroviarias…), zonas de traslado de containers, etc. Resultados esperados: Manter monitorizados e vixiados os sitios de alto risco de entrada e dispersión de EEI, minimizando o risco de entrada e establecemento de novas EEI. 2.1.D. Implementar mecanismos de coordinación coas Comunidades Autónomas lindantes e con Portugal, para previr a entrada de EEI presentes nos citados lugares, pero ausentes en Galicia (e á inversa) (por exemplo, para a especie Baccharis halimifolia). Resultados esperados: Poder previr con eficacia a entrada de EEI de alto risco, presentes en territorios veciños. Contar con ferramentas preventivas para axudar ás Comunidades Autónomas veciñas e a Portugal da posible expansión de EEI aos seus territorios. 2.1.E. Implementar mecanismos de acceso rápido á información para persoal de vixilancia de recursos naturais, portos, etc. Resultados esperados: Poder identificar de forma rápida e segura, novas introducións de especies exóticas. LIÑA ESTRATÉXICA 2.2. IDENTIFICAR

E VIXIAR AS VÍAS DE INTRODUCIÓN E DISPERSIÓN PARA AS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS DE MAIOR RISCO DE ENTRADA E/OU DISPERSIÓN.

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 2.2.A. Identificar e analizar os puntos quentes de introdución de EEI así como as rutas de dispersión (principalmente autonómica, pero tamén nacional e internacional). Resultados esperados: Contar cunha base das principais vías de introdución e dispersión de EEI por actividades humanas. 2.2.B. Identificar e analizar as actividades produtivas que levan consigo un alto risco de introdución de EEI (maricultura, paisaxismo, xardinería, construción de infraestruturas, etc). Resultados esperados: Contar con información sobre o risco relacionado coas actividades humanas en Galicia, e así poder minimizalo. 2.2.C. Predecir a dispersión e infestacións potenciais, considerando cambios no uso de solo e cambio climático, entre outros factores. Resultados esperados: Reducir o risco que implican novas introducións e a dispersión de EEI xa introducidas. 2.2.D. Desenvolver AR para as vías de introdución e expansión de especies invasoras. Resultados esperados: Identificación de puntos clave de control de introdución e expansión de EEI, establecendo prioridades de atención e vixilancia.

192

2.2.E. Avaliar a infraestrutura e capacidades existentes para a vixilancia de vías de introdución e dispersión e identificación de baleiros. Resultados esperados: Coordinar e adecuar ao manexo do problema, as infraestruturas e capacidades de vixilancia de vías de introdución e dispersión de EEI. 2.2.F. Establecer protocolos e lineamentos para obter estatísticas sobre importacións, comercialización, transporte ou movemento de especies exóticas. Resultados esperados: Establecer indicadores de estatísticas revisados e consensuados. Establecer modelos predictivos e análises de risco de rutas de introdución, desenvolvidos e actualizados continuamente. 2.2.G. En referencia ós portos da Xunta de Galicia, dar a coñecer e implementar, na medida do posible, as recomendacións da Organización Marítima Internacional en materia de augas de lastre e EEI. Resultados esperados: Minimizar o risco de entrada de EEI por esta vía. Minimizar o risco de ser unha Comunidade “exportadora” de EEI. RESOLUCIÓNS DA OMI RELACIONADAS COA TRANSFERENCIA DE ORGANISMOS MARIÑOS NOCIVOS.  RESOLUCIÓN MEPC.152(55) adoptada o 13 de outubro de 2006: DIRECTRICES SOBRE LAS INSTALACIONES DE RECEPCIÓN DE SEDIMENTOS (D1)  RESOLUCIÓN MEPC.173(58) adoptada o 10 de outubro de 2008: DIRECTRICES PARA EL MUESTREO DEL AGUA DE LASTRE (D2)  RESOLUCIÓN MEPC.123(53) adoptada o 22 de xullo de 2005: DIRECTRICES PARA EL CUMPLIMIENTO EQUIVALENTE DE LA GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE (D3)  RESOLUCIÓN MEPC.127(53) adoptada o 22 de xullo de 2005: DIRECTRICES PARA LA GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE Y LA ELABORACIÓN DE PLANES DE GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE (D4)  RESOLUCIÓN MEPC.153(55) adoptada o 13 de outubro de 2006: DIRECTRICES SOBRE LAS INSTALACIONES DE RECEPCIÓN DE AGUA DE LASTRE (D5)  RESOLUCIÓN MEPC.124(53) adoptada o 22 de xullo de 2005: DIRECTRICES PARA EL CAMBIO DEL AGUA DE LASTRE (D6)  RESOLUCIÓN MEPC.162 (56) adoptada o 13 de xullo de 2007: DIRECTRICES PARA LA EVALUACIÓN DE LOS RIESGOS A EFECTOS DE LA REGLA A-4 DEL CONVENIO SOBRE LA GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE (BWM) (D7)  RESOLUCIÓN MEPC.174(58) adoptada o 10 de outubro de 2008: DIRECTRICES PARA LA APROBACIÓN DE LOS SISTEMAS DE GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE (D8)  RESOLUCIÓN MEPC.169(57) adoptada o 4 de abril de 2008: PROCEDIMIENTO PARA LA APROBACIÓN DE LOS SISTEMAS DE GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE EN LOS QUE SE UTILICEN SUSTANCIAS ACTIVAS (D9)  PROYECTO DE RESOLUCIÓN MEPC.140(54) adoptada o 24 de marzo de 2006: DIRECTRICES PARA LA APROBACIÓN Y LA SUPERVISIÓN DE PROGRAMAS PARA PROTOTIPOS DE TECNOLOGÍAS DE TRATAMIENTO DEL AGUA DE LASTRE (D10)  RESOLUCIÓN MEPC.149(55) adoptada o 13 de outubro de 2006: DIRECTRICES PARA EL CAMBIO DEL AGUA DE LASTRE (NORMAS DE PROYECTO Y CONSTRUCCIÓN) (D11)  RESOLUCIÓN MEPC.150(55) adoptada o 13 de outubro de 2006: DIRECTRICES SOBRE EL PROYECTO Y CONSTRUCCIÓN PARA FACILITAR EL CONTROL DE LOS SEDIMENTOS EN LOS BUQUES (D12)  RESOLUCIÓN MEPC.161(56) adoptada o 13 de xullo de 2007: DIRECTRICES SOBRE MEDIDAS ADICIONALES CON RESPECTO A LA GESTIÓN DEL AGUA DE LASTRE, INCLUIDAS LAS SITUACIONES DE EMERGENCIA (D13)  RESOLUCIÓN MEPC.151(55) adoptada o 13 de outubro de 2006: DIRECTRICES SOBRE LA DESIGNACIÓN DE ZONAS PARA EL CAMBIO DEL AGUA DE LASTRE (D14)

LIÑA ESTRATÉXICA 2.3: MANTER EN BO ESTADO DE CONSERVACIÓN O MEDIO NATURAL, A FIN DE FORTALECER A CAPACIDADE INNATA DOS ECOSISTEMAS PARA FACER FRONTE Á INTRODUCIÓN DE EEI. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 2.3.A. Xestionar os sistemas forestais manténdoos limpos de malezas e correctamente manexados. Resultados esperados: Conseguir masas forestais en bo estado de conservación e rexeneración, con capacidade de frear, de forma pasiva, o posible asentamento de EEI. 2.3.B. Xestionar os ecosistemas de ribeira, manténdoos en bo estado de conservación. Resultados esperados: Conseguir sistemas de ribeira en bo estado de conservación e rexeneración, con capacidade de frear o posible asentamento de EEI.

193

2.3.C. Xestionar os sistemas dunares, manténdoos libres de perturbacións que impidan a evolución natural da vexetación propia destes. Resultados esperados: Manter os ecosistemas de dunas en bo estado de conservación, con capacidade de frear o posible asentamento de EEI. LIÑA ESTRATÉXICA INTRODUCIDAS.

2.4: FORTALECEMENTO

DA CAPACIDADE REXIONAL PARA O MANEXO DE ESPECIES

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 2.4.A. Deseñar un plan de fortalecemento das institucións que inclúa a captura e manexo de fondos (a dispoñibilidade de fondos é un punto crítico e un dos puntos máis débiles na actualidade), a optimización no uso dos recursos e o establecemento de obxectivos e responsabilidades en materia de EEI. Resultados esperados: Contar co ámbito administrativo e institucional óptimo para previr de forma real novas introducións de EEI. LIÑA ESTRATÉXICA 2.5: CREACIÓN E/OU MATERIA DE INVASIÓNS BIOLÓXICAS.

ADOPCIÓN DE CÓDIGOS DE CONDUTA E BOAS PRÁCTICAS EN

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 2.5.A Coñecemento, implementación e difusión dos códigos de conduta existentes en materia de EEI así como dos manuais de boas prácticas, para evitar a propagación de EEI. Resultados esperados: previr de forma eficaz a introdución de novas EEI no medio natural, derivadas de actuacións humanas comerciais ou doutra índole.           



RESUMO DO CÓDIGO DE CONDUTA SOBRE HORTICULTURA E PLANTAS INVASORAS (COE). Coñeza as especies invasoras da zona. Coñeza exactamente o que cultiva: asegúrese de que o material introducido está correctamente identificado. Coñeza as regulacións relativas a plantas invasoras alóctonas. Traballe en cooperación con outros axentes implicados, tanto no sector comercial coma no de protección e conservación da flora. Decida que especies constitúen unha ameaza e non as almacene nin as ofreza ó público. Evite o uso de plantas invasoras ou potencialmente invasoras en plantacións públicas a gran escala. Adopte boas prácticas de etiquetaxe. Ofreza plantas que sustitúan ás invasoras. Teña precaución ó desfacerse dos restos destas plantas e o seu stock e doutros residuos que inclúan estas plantas. Adopte boas prácticas de produción para evitar introducións e propagacións non intencionadas. Participe en actividades publicitarias e de difusión. Pense no aumento de riscos derivados das invasións de plantas alóctonas debido ao cambio climático.

DETECCIÓN TEMPERÁ E RESPOSTA RÁPIDA A detección temperá de novas introducións de EEI potenciais ou coñecidas, xunto coa capacidade de poder levar a cabo accións rápidas, é usualmente a clave de erradicacións rendibles e con éxito. Obxectivo estratéxico 3: Detectar e reducir o risco de introdución, establecemento e/ou dispersión de EEI. LIÑA ESTRATÉXICA 3.1: CREACIÓN DE SISTEMAS COORDINADOS PARA A DETECCIÓN, O MANEXO DO RISCO E A RESPOSTA RÁPIDA DA ENTRADA E DISPERSIÓN DE EEI. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 3.1.A Identificar as responsabilidades das diferentes entidades gubernamentais en materia de detección, xestión do risco e resposta rápida, para identificar e corrixir os baleiros. Resultados esperados: Poder realizar accións coordinadas de alerta temperá e resposta rápida, asegurando a eficiencia e eficacia das mesmas. 3.1.B Desenvolver plans de continxencia para accións de contención de novas infestacións.

194

Resultados esperados: Contar cun sistema de alerta temperá e resposta rápida, útil a diferentes escalas. 3.1.C. Establecer programas específicos de detección e alerta temperá para especies de maior risco, como, por exemplo, as especies Baccharis halimifolia e Heracleum mantegazzianum. Resultados esperados: Evitar de forma eficaz a invasión de EEI de elevado impacto na Comunidade Autónoma. 3.1.D. Desenvolvemento previo de inventarios de vexetación e de fauna para actividades que levan consigo un alto risco de traslado de EEI (por exemplo, zonas onde se proxecten obras, movementos ou extraccións de terra, etc). Resultados esperados: Contar cun sistema de alerta temperá e resposta rápida, útil a diferentes escalas. LIÑA ESTRATÉXICA 3.2: IMPLEMENTAR A BASE DE DATOS DE EEI PRESENTES NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA OU CON RISCO DE APARECER NELA, XUNTO CON DATOS ÚTILES PARA A VALORACIÓN DO RISCO E POSIBLES IMPACTOS ASOCIADOS. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 3.2.A. Identificar todas as EEI presentes en Galicia (ver capítulo III) ou con risco real de entrada. Resultados esperados: Contar con información científica actualizada sobre as EEI presentes en Galicia. 3.2.B. Crear unha base de datos fiable, actualizable no tempo, e de acceso público (ver Manexo e xestión: Liña estratéxica 3). Resultados esperados: Contar con protocolos de recollida de datos, estandarizados, sinxelos e de doado acceso. Para facilitar o proceso de recolección de datos e obter información fiable, é preciso establecer Protocolos de Recolección de Datos, de uso sinxelo e de doado acceso. Baixo esta perspectiva, Internet ofrece as maiores facilidades, permitindo a recolección de datos tanto para “especies diana” (por exemplo, aquelas que figuran no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras), como para un rango máis amplo de EEI. EXEMPLO DE FICHA TIPO PARA A RECOLECCIÓN DE DATOS SOBRE ALGAS INVASORAS SECCIÓN 1. Especie observada. Data. Abundancia (abundante, dominante, frecuente, ocasional, rara, número). Comentarios (calquera información sobre o que se observou). Foto (Requírese unha foto ao usuario. Facilita a validación da observación. En Internet é posible que os usuarios suban a información facilmente). SECCIÓN 2. Localidade. Referencias xeográficas: (Coordenadas xeográficas, UTM, etc.). (Se o usuario non dispón de GPS, existen en Internet varias posibilidades para favorecer a realización dunha xeo-referenciación a posteriori). Situación (pegada a un barco, pegada a outra estrutura artificial, pegada a unha superficie natural, flotante, areada). NOME E APELIDOS

E-MAIL

EXEMPLO DE FICHA TIPO PARA A RECOLECCIÓN DE DATOS SOBRE PLANTAS INVASORAS SECCIÓN 1. Especie observada. Data. Abundancia (abundante, dominante, frecuente, ocasional, rara, número). Comentarios (calquera información sobre o que se observou). Foto (Requírese unha foto ó usuario. Facilita a validación da observación. En Internet é posible que os usuarios suban a información facilmente). SECCIÓN 2. Localidade. Referencias xeográficas: (Coordenadas xeográficas, UTM, etc.). Se o usuario non dispón de GPS, existen en Internet varias posibilidades para favorecer a realización dunha xeo-referenciación a

195

posteriori). Hábitat. Situación (plantada fóra do medio natural, no medio natural preto doutras especies plantadas, no medio natural afastada de especies plantadas, descoñécese). NOME E APELIDOS

E-MAIL

EXEMPLO DE FICHA TIPO PARA A RECOLECCIÓN DE DATOS SOBRE ANIMAIS INVASORES SECCIÓN 1. Especie observada. Data. Abundancia (indicar o nº de individuos ou no seu caso se é abundante, común, escaso, raro). Condicións (vivo, morto, descoñécese). Comentarios: (calquera información sobre o que se observou). Foto (Requírese unha foto ao usuario. Facilita a validación da observación. En Internet é posible que os usuarios suban a información facilmente). SECCIÓN 2. Localidade. Referencias xeográficas: (Coordenadas xeográficas, UTM, etc.). Se o usuario non dispón de GPS, existen en Internet varias posibilidades para favorecer a realización dunha xeo-referenciación a posteriori). Hábitat. Situación (nidificando, ocasional, etc.). NOME E APELIDOS

E-MAIL

LIÑA ESTRATÉXICA 3.3: ESTABLECER

MECANISMOS DE FINANCIAMENTO, TANTO PARA PROGRAMAS ESPECÍFICOS COMA PARA ACTUACIÓNS URXENTES.

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 3.3.A. Crear un fondo autonómico para as accións de control e/ou erradicación de EEI urxentes. Resultados esperados: Asegurar un soporte financeiro para proxectos e programas de urxencia que permita de forma eficaz levalos a cabo. 3.3.B. Establecer incentivos fiscais para promover a aplicación de medidas de bioseguridade nos sectores de produción e comercialización. Resultados esperados: Contar con medidas de bioseguridade nos procesos de produción e comercialización. 3.3.C. Desenvolver incentivos económicos específicos, dentro de plans de acción integral, para levar a cabo programas de xestión de EEI. Resultados esperados: Contar con alternativas económicas viables para os programas de erradicación ou de aproveitamento económico de EEI, que eviten o uso das mesmas como recurso permanente (por exemplo, para Eucalyptus globulus ou Acacia melanoxylon). 3.3.D. Establecer un fondo multisectorial de atención a continxencias causadas pola presenza de EEI. Resultados esperados: Contar cun soporte financeiro transparente, asegurado e dispoñible, para a atención inmediata de emerxencias relacionadas coas EEI. CÓMPRE ERRADICAR CON URXENCIA, POR EXEMPLO, TODOS OS FOCOS DE INVASIÓN DA EEI REYNOUTRIA JAPONICA

Orixinaria de Xapón, Corea e China. Introducida como especie ornamental. Planta herbácea, perenne, rizomatosa, cos talos ocos con tinguiduras avermelladas. As follas son alternas, anchas, pecioladas e coa marxe enteira. A inflorescencia é unha panícula con flores unisexuais branco-verdosas. O froito é un aquenio negro con sementes no seu interior con pouca viabilidade nas zonas onde é introducida. Os rizomas son longos (de ata 7 metros de lonxitude), horizontais, e que poden afondar no chan ata 4 metros. Reprodúcese vexetativamente por fragmentos do rizoma, de dispersión principalmente antropócora (sobre todo por movementos de terra contaminada con rizomas desta planta).

196

Figura X. R. japonica presente en Vigo, próxima á praia de Samil. (Foto: GEIB).

É unha especie persistente e agresiva, que coloniza ribeiras de ríos e regatos, vías de comunicación, beiras de bosques, etc. O seu rápido crecemento vexetativo, a densa follaxe, o xigantismo, os seus altos rendementos fotosintéticos e a presenza de substancias alelopáticas, outórganlle un extraordinario poder invasor. Compite coas especies nativas tanto de ambientes naturais coma seminaturais ou alterados, desprazándoas. Chega a ocupar grandes superficies, sobre todo en zonas de ribeira, imposibilitando a rexeneración da vexetación nativa. A mala descomposición das súas follas provoca a contaminación dos solos, danando á fauna edáfica. Reduce a capacidade de desaugadoiro de ríos e canles, desestabiliza as canles fluviais, dificulta o tráfico ferroviario e a visibilidade nas estradas, e provoca danos nas construcións e infraestruturas públicas, causando importantes perdas económicas. O seu extraordinario potencial de rexeneración a partir de fragmentos do rizoma fai difícil conseguir erradicar esta especie mediante sega, arranque ou poda. A escavación dos rizomas é desaconsellable en poboacións establecidas, xa que retirar todo o sistema radicular é extremadamente difícil; tan só chega a ser efectivo no caso de plántulas moi novas. Outra opción é a sega sucesiva de planta ata esgotar completamente o rizoma, actuación que implica un grande investimento en tempo (varios anos), recursos e diñeiro, pero que se mostra como un método efectivo con poucos custos ambientais, se é constante. Se esta sega continuada se combina co sombreo mediante grosas lonas para que as novas xemas morran por falta de luz, ou xunto con aplicación local de herbicidas, a efectividade aumenta. Esta planta é sensible a herbicidas tipo glifosato ou o 2,4-D. O tratamento máis recomendable é aplicar o produto sobre os talos cortados previamente, repetindo o tratamento varias veces ao ano durante polo menos 3 anos. No caso de pequenas invasións xuvenís, pódese realizar unha aplicación foliar con pincel ou pulverización dirixida, tamén con varias aplicacións ao longo duns anos. A asociación internacional Japanesee Knotweed Aliance, xunto con CABI, comezou no ano 2005 un proxecto sobre axentes de biocontrol desta planta, considerando o xénero Aphalara, Lixus e unha especie do fungo Mycosphaerella como posibles axentes con posibilidades de éxito.

MANEXO E XESTIÓN Cando poida levarse a cabo, a erradicación é a mellor opción de manexo para o tratamento das EEI, unha vez que fallou a prevención. É moito máis rendible que o control continuo ou a contención, e é mellor para o medio ambiente, aínda que non sempre é posible levala a cabo. Obxectivo estratéxico 4: Establecer programas de contención, control e/ou erradicación de poboacións de EEI, de forma que se minimicen ou se eliminen os seus impactos negativos, favorecendo a posterior recuperación dos ecosistemas. LIÑA ESTRATÉXICA 4.1: PRIORIZAR AS ACCIÓNS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI. 197

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.1.A. Determinar prioridades de atención e acción en materia de invasións biolóxicas en Galicia, baseadas en información real, actualizada e científica. Resultados esperados: Poder distribuír e optimizar os recursos en función das prioridades da Comunidade Autónoma de Galicia en materia de invasións biolóxicas. LIÑA ESTRATÉXICA 4.2: ESTABLECEMENTO

DE MEDIDAS DE BIOSEGURIDADE INSTRUMENTADAS DE FORMA PERMANENTE NA INTRODUCIÓN, USO E MANEXO DE EEI.

SANITARIAS

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.2.A. Desenvolver tecnoloxías de redución de risco para o uso de especies exóticas (esterilización, manexo de poboacións dun só sexo, sistemas pechados de recirculación, radiación, etc.). Resultados esperados: Manexo máis seguro de especies exóticas. Manexo confinado de especies exóticas (sen esquecer que non existe o risco cero de escapes). 4.2.B. Establecer códigos de boas prácticas, certificacións e medidas de bioseguridade para as actividades relacionadas con importación, uso, comercio ou movemento de especies exóticas, invasoras ou nativas traslocadas. Resultados esperados: Incorporación de medidas de boas prácticas, códigos de conduta voluntarios, medidas de bioseguridade ou certificacións, nas actividades que inclúen o uso, introdución, comercio ou movemento de especies exóticas, invasoras ou nativas traslocadas, que reduzan o risco de entrada, establecemento e dispersión destas (por exemplo, en xardinaría). 4.2.C. Establecer incentivos económicos para promover a aplicación de medidas de bioseguridade. Resultados esperados: Aplicación de medidas de bioseguridade axeitadas, de forma regular, en todos os procedementos que teñan que ver con EEI. 4.2.D. Establecer protocolos concretos a seguir para manexar cunha corrección extrema as EEI nos proxectos e programas de control e/ou erradicación que se leven a cabo na Comunidade Autónoma de Galicia. Resultados esperados: Evitar o malgasto de recursos en termos económicos, humanos e de tempo. Evitar que un programa de control e/ou erradicación se transforme nun programa de expansión das EEI. LIÑA ESTRATÉXICA 4.3: IMPLEMENTACIÓN DUN SISTEMA DE INFORMACIÓN PARA A XESTIÓN DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.3.A. Implantación de sistemas de información xeográfica na xestión das EEI en Galicia. Resultados esperados: Dispoñer de información precisa sobre distribución, abundancia relativa, superficie ocupada e tendencias poboacionais das EEI presentes no territorio. CONSIDERACIÓNS E RECOMENDACIÓNS PARA IMPLEMENTAR UN SISTEMA DE INFORMACIÓN PARA A XESTIÓN DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS

De cara á xestión de EEI, as decisións estratéxicas e tácticas (determinar que tipos de medidas aplicar e no seu caso cales son as máis apropiadas) dependen en gran medida do risco asociado a unha especie e da caracterización espacial e temporal desta. A implantación dos SIX e a integración da información cartográfica relativa á distribución de especies, hábitats, ameazas, etc., constituíron un importante avance na xestión da biodiversidade autóctona en Galicia. Neste contexto, a Base de datos para a xestión da información de especies exóticas invasoras en Galicia, recompila unha grande cantidade de información e, aínda que o seu valor sexa máis documental que operativo, constitúe un importante punto de partida para o desenvolvemento dun sistema de información sobre EEI. Por outra parte, á hora de plantexar medidas para desenvolver un sistema de información sobre invasións biolóxicas en Galicia, cómpre ter en conta algúns dos principais problemas asociados á realización e xestión de bases de datos de fauna e flora invasora e a súa representación cartográfica. As bases de datos: 1)

Ofrecen unha información pouco homoxénea e xeralmente nesgada cara ás especies máis

198

problemáticas ou de maior tamaño. 2)

Só abastecen datos de presenza e non de ausencia, posto que a inmensa maioría dos estudos se basean, exclusivamente, neste tipo de datos.

Boa parte da información referente á distribución de especies procede de recompilacións bibliográficas e/ou coleccións de historia natural (herbarios e museos). Estes datos poden presentar varios inconvenientes: a) Unha porcentaxe variable, pero significativa, non está xeo-referenciada ou presenta erros de xeo-referenciación, e a miúdo os lugares son citados de forma imprecisa. b) No caso de datos procedentes de herbarios e museos, pode haber erros de identificación taxonómica. c) Están recollidos con diferentes fins e por diferentes persoas, sen unha estratexia común de mostraxe, polo que en moitas ocasións abastecen unha representación nesgada da distribución da especie.

Escasas veces hai un correcto tratamento dos metadatos, e a miúdo omítense as fontes orixinais da información e o ano no que se reuniu o dato. Isto implica que datos antigos e recentes coexistan indistintamente, abastecendo unha distribución irreal da especie se non se volve a comprobar a súa presenza nos lugares relacionados cos rexistros máis antigos.

Escasas veces ofrecen información sobre a abundancia dunha especie.

Non recollen actuacións de erradicación e control.

Non son actualizadas, quedando obsoletas ao pouco tempo.

Non son públicas nin están publicitadas, e non contan con mecanismos dinámicos que permitan achegas de información externa nin a súa validación, cando proceda.

Por outra parte, as escalas empregadas na representación cartográfica dos datos son, en moitos casos, pouco operativas (mallas demasiado grandes), malia dispoñer de datos reportados a escala máis fina. Non obstante, os SIXs, a diferenza da cartografía tradicional (soporte papel), permiten solventar este problema manexando capas con diferente información espacial, transformala e devolvela mediante unha simboloxía homoxénea. Tendo en conta a necesidade de dispoñer de información precisa sobre distribución, abundancia relativa, superficie ocupada e tendencias poboacionais das EEI presentes no territorio, aconséllase a implantación dun sistema de información dinámico (en constante actualización), público, totalmente accesible por Internet e que integre a tecnología SIX. A clave fundamental do sistema deberá de ser a sinalización, entendendo con este termo o dato de presenza relativo a unha EEI e a súa abundancia nunha determinada localidade e nunha data concreta. Posto que a calidade da resposta abastecida por un sistema de información é directamente proporcional á calidade dos datos, cómpre someter a un proceso de estandarización a información actualmente dispoñible na Base de datos para a xestión da información de especies exóticas invasoras en Galicia, extraendo a información necesaria dende a mesma ou dende as fontes usadas para elaborala: Información mínima necesaria: especie, data da observación, abundancia, localidade, referencias xeográficas (tal e como veñen na fonte orixinal), hábitat, situación, fonte. Nesta información deberíanse integrar todos aqueles datos procedentes de informes non publicados (literatura gris), favorecendo o intercambio de datos entre os diferentes niveis da Administración. Por outra parte, á hora de manter actualizado o sistema de información de datos, é preciso contar tamén con información procedente de observacións non publicadas. Tendo en conta a dificultade de monitorizar exhaustivamente a totalidade do territorio en Galicia, a gran variedade dos ecosistemas que alberga (terrestres, augas continentales e mariño) e as limitacións económicas e materiais da Administración, formúlase a necesidade de optimizar os recursos humanos dependentes da propia Autonomía e ampliar o rango de colaboracións a outros grupos de interese e aos cidadáns. Con este obxectivo faise imprescindible implicar na tarefa de recolección de datos non só á gardaría ambiental, senón tamén a todo o persoal laboral que desenvolve traballos no medio natural (por exemplo, labores forestais). Así mesmo, a presenza dun sistema de información público en Internet, publicitado axeitadamente entre diferentes sectores (como pescadores, ornitólogos, etc.), contribuiría a impulsar a colaboración de todas aquelas persoas que, pola súa afección á natureza, poden notificar a presenza de especies exóticas e invasoras. Mentres que a tarefa de recolección de datos ten que contar coa máxima participación posible, a xestión da información ten que ser levada a cabo por un número limitado de persoas co fin de preservar a seguridade do servidor central e evitar posibles accidentes derivados dun uso incorrecto da tecnoloxía. Con este obxectivo recoméndase establecer un equipo constituído por un coordinador, catro responsables (un por cada provincia) e un número limitado de usuarios habilitados con claves individuais para acceder ao servidor central, encargados de validar a información recibida e envorcar os datos. Por outra parte, as aplicacións SIXs resultan moito máis flexibles á hora de elaborar unha cartografía da distribución de EEI cuxas características principais son a heteroxeneidade espacial dos datos que a alimentan, e a necesidade de estar constantemente actualizada. Mediante o uso de bases de datos

199

xeográficos e a aplicación dun sistema de transformación/ponderación dos datos espaciais, a cartografía debería tratar de reportar a distribución dunha especie de xeito homoxéneo, sen ter en conta o tamaño da área á cal se refire a localización. Isto evitaría que os símbolos de maior tamaño (que a miúdo non representan a presenza dunha especie nunha área ampla, senón máis ben localizacións pouco precisas) cubran aqueles máis pequenos (a miúdo máis precisos e máis significativos).

LIÑA ESTRATÉXICA 4.4: PROTOCOLIZAR O SEGUIMENTO DOS RESULTADOS DOS PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.4.A. Incrementar a capacidade de resposta das autoridades para as actividades de control e erradicación. Resultados esperados: Capacidade de responder de xeito efectivo e puntual por parte das autoridades, sobre a problemática das EEI. 4.4.B. Establecer plans de mostraxe para áreas de alto valor natural, co fin de ter información actualizada sobre a presenza e impactos das EEI presentes. Resultados esperados: Poder tomar decisións baseadas en datos reais e actuais e optimizar os recursos. 4.4.C. Establecer accións de monitorización para áreas onde se levaron a cabo accións de control e erradicación. Resultados esperados: Levar a cabo accións de control e erradicación avaliadas, podendo mellorar e adaptar as accións de manexo, evitando novas re-invasións ou dispersións. Poderánse detectar efectos non desexados derivados das accións do control e/ou erradicación das EEI. LIÑA

ESTRATÉXICA 4.5: DESENVOLVER PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN TRANSPARENTES, CON OBXECTIVOS CLAROS E XUSTIFICADOS, QUE INCLÚAN UN SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DOS RESULTADOS OBTIDOS A LONGO PRAZO. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.5.A. Desenvolver programas de control e/ou erradicación serios e baseados na ciencia, poñéndoos en marcha despois de valorar a súa viabilidade técnica e científica, garantindo a necesaria continuidade das accións dende o punto de vista económico e político, e sempre co apoio da opinión pública. Resultados esperados: Implementar medidas eficaces para o control e/ou erradicación das EEI presentes no territorio. Evitar o malgasto de diñeiro e de esforzo. 4.5.B. Incluír nos programas de control e/ou erradicación estudos do posible dano ambiental xerado polas actuacións a implementar. Resultados esperados: Diminución do posible dano ocasionado ao ecosistema ou ás especies nativas, debido ás actuacións de manexo. 4.5.C. Contemplar como especies prioritarias a ser erradicadas aquelas perigosas recén establecidas, as que presenten un maior perigo para a diversidade nativa, aquelas cuxos efectos sexan reversibles e as que presenten unha maior viabilidade a ser erradicadas. Resultados esperados: implementación de programas de erradicación exitosos, evitando malgastar tempo, esforzo e fondos. 4.5.D. Responsabilizar aos tomadores de decisións dos resultados que sucedan durante todo o proceso de control dunha EEI (actuacións de control e/ou erradicación, xestión dos “restos” (vexetais ou animais; no primeiro caso, asegurar que os restos vexetais son convenientemente transportados e eliminados para evitar ser un foco de dispersión; no segundo caso, asegurar un tratamento ético cara ás especies animais capturadas, seguindo minuciosamente os protocolos existentes), seguimento dos resultados e restauración da área tratada). Resultados esperados: Xeración dunha conciencia real da necesidade de cumprir os obxectivos expostos no programa de control e/ou erradicación dunha EEI.

200

REQUISITOS XERAIS DUN PROGRAMA DE ERRADICACIÓN EFECTIVO  Monitorización no sitio invadido: soamente despois de determinar a extensión total da infestación, a factibilidade da erradicación, os métodos de control confirmados, o tipo de seguimento concretado e os custos estimados de forma fiable e segura, é posible xerar un plan de manexo de alto nivel de seguridade e sensibilidade.  Implementación do programa de erradicación, cun investimento de tempo, esforzo e fondos continuo.  Control das infestacións periféricas ou illadas: o control de poboacións periféricas ou illadas adoita ter maior prioridade sobre o control de grandes infestacións, ben establecidas e de altas densidades, xa que: a dispersión dunha EEI adoita ser máis rápida a partir de diversos focos que a partir dunha soa infestación grande; a dispersión de propágulos adoita ser máis activa dende o bordo da infestación cara a fóra e non dende o centro; as poboacións periféricas representan a fronte da invasión; a remoción de individuos ou poboacións periféricas limita a dispersión e prevén a expansión da área de infestación.  Busca minuciosa de novas infestacións, despois de que a actividade de erradicación progresase significativamente. Se este seguimento se descoida, os obxectivos e progresos logrados poden perderse.  Localización de novas infestacións co apoio da comunidade. A eliminación de todos os individuos é un prerrequisito de calquera plan de erradicación, polo que recurrir á axuda da comunidade en xeral para localizar individuos ou infestacións remanentes pode ser de grande utilidade.

LIÑA ESTRATÉXICA 4.6: CREACIÓN

DE LIÑAS ESTRATÉXICAS DE MANEXO, ESPECÍFICAS PARA AQUELAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS MÁIS DAÑINAS PRESENTES NO MEDIO NATURAL, MITIGANDO OS SEUS IMPACTOS.

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.6.A. Desenvolver liñas específicas para controlar e minimizar o risco das EEI arraigadas ou sen posibilidade de erradicación total (por exemplo, Sargassum muticum, Acacia dealbata, Oxalis pes-caprae, Vinca difformis, etc.). Resultados esperados: Mitigación dos impactos negativos e redución do risco de dispersión das EEI máis dañinas, xa establecidas. 4.6.B. Desenvolver liñas específicas para o uso e o aproveitamento daquelas especies invasoras xa establecidas e sen posibilidade de ser erradicadas (por exemplo, Undaria pinnatifida, Eucalyptus globulus ou Acacia melanoxylon). Resultados esperados: Recuperación de especies nativas, incluíndo nos programas a substitución das EEI por especies nativas, tendo en conta o benestar económico da poboación que participe nos programas. Control da expansión das EEI xa establecidas e sen posibilidade de erradicación, avaliando rigurosamente a ausencia de efectos secundarios non desexados.

201

A continuación ofrécese un exemplo de liñas estratéxicas específicas para evitar a expansión e mitigar os impactos xerados pola presenza da alga invasora Undaria pinnatifida. LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DA ALGA INVASORA UNDARIA PINNATIFIDA

LIÑA ESTRATÉXICA 1: EVITAR A INTRODUCIÓN DE UNDARIA NAS ZONAS LIBRES DESTA ESPECIE. Accións a curto prazo  Desenvolver códigos de boas prácticas para evitar a súa expansión por medio de fouling, augas de lastre, etc.  Implicar aos diferentes estamentos para a elaboración dun Plan de prevención e control da dispersión da alga Undaria ao longo da costa galega.  Informar a veleiros e outras embarcacións de circulación exclusivamente marítima do risco de transportar restos de Undaria.  Xerar produtos de difusión con información desta problemática e medidas a aplicar para limitar a súa expansión, que poidan ser entregados en portos, clubes náuticos, dársenas, institucións educativas etc. Accións a medio-longo prazo  Limpeza obrigatoria de veleiros e outras embarcacións de circulación exclusivamente marítima con risco de transportar restos de Undaria. (As embarcacións que permanecen un tempo fondeadas en zonas colonizadas por Undaria representan un risco especial, pois é doado que naveguen levando esporofitos adheridos ao casco).  Establecer protocolos para o tratamento de augas de lastre das embarcacións de maior porte. LIÑA ESTRATÉXICA 2: ATRASAR O PROCESO DE EXPANSIÓN DA ESPECIE E REDUCIR AS PROBABILIDADES DE QUE A ALGA ALCANCE NOVAS ÁREAS. Accións a curto prazo  Monitorización e vixilancia das zonas libres de Undaria para detectar novas incursións. As prospeccións de recursos costeiros e mariños poden ser aproveitadas para identificar áreas invadidas por esta alga.  Monitorización das embarcacións para detectar potenciais vectores de expansión.  Control e limpeza de embarcacións, artes de pesca, equipos náuticos que se trasladen dun punto afectado, a outro libre da especie. Veleiros e outras embarcacións que circulan pola costa poden transportar Undaria doadamente dun punto a outro.  Detección de novos focos de invasión coa remoción inmediata de esporofitos. Accións a medio-longo prazo  Construír un mapa de dispersión de vectores, principalmente embarcacións e/ou artes de pesca, para as diferentes tempadas, co obxecto de identificar áreas potenciais libres de Undaria, con risco de ser invadidas. Deste xeito poderanse definir estratexias específicas para controlar a dispersión da alga. Controis en praias con intensa actividade náutica e en clubes náuticos contribuirían a complementar a información necesaria.  Manter a monitorización e vixilancia das zonas libres de Undaria para detectar novas incursións, así como o control en embarcacións.  Implantar postos de limpeza e control de embarcacións nas zonas máis colonizadas por Undaria.  Detección de novos focos de invasión coa remoción inmediata de esporofitos. LIÑA ESTRATÉXICA 3: CONTROLAR EFICAZMENTE AS POBOACIÓNS DE UNDARIA, PRINCIPALMENTE EN ZONAS DE ALTO VALOR ECOLÓXICO. Accións a curto prazo  Delimitar as zonas invadidas co fin de obter un mapa de distribución desta especie. Se é posible, incluír unha estimación da abundancia nas zonas colonizadas.  Control das zonas invadidas, concentrando o esforzo de extracción nas zonas con maior abundancia e de maior valor ecolóxico, mediante unha monitorización regular e eliminación física da alga antes de que libere as esporas. Realizar unha monitorización post-control para estudar a expansión de Undaria.  Realizar unha estimación da eficiencia da extracción para poder avaliar os custos e beneficios da inversión económica das accións de control.  Apoiar e fomentar actividades produtivas que contribúan, mediante a explotación, a controlar as poboacións de Undaria.  Articular a extracción de Undaria con fins produtivos coa limpeza de áreas de interese particular.  Utilizar protocolos de remoción que eviten que durante o corte, manipulación ou embolsado queden á deriva restos de algas maduras ou esporofitos.  Establecer acordos de colaboración cos sectores afectados pola presenza desta especie (pescadores, operadores turísticos, etc.) co fin de organizar programas de remoción e/ou recolección en sitios específicos. Accións a medio – longo prazo  Definir estratexias específicas para controlar a dispersión de Undaria.  Controlar as zonas invadidas, mediante unha monitorización regular e eliminación física da alga antes de que libere as esporas.  Realizar unha monitorización post-control para estudar a expansión de Undaria.  Implementar medidas de contención nas instalacións de maricultura para previr a súa introdución a través de equipamento contaminado.  Prohibir a sementeira de Undaria, establecendo protocolos rigorosos e eficientes medidas de control para o transporte da alga.

202

LIÑA ESTRATÉXICA 4.7: CREACIÓN DE LIÑAS ESTRATÉXICAS DE MANEXO, ESPECÍFICAS PARA ZONAS DE ALTO VALOR ECOLÓXICO (VER APARTADO V.2.). Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.7.A. Determinar prioridades de atención e acción en materia de invasións biolóxicas nos espazos naturais protexidos de Galicia, ou naqueles espazos de interese natural. Resultados esperados: Poder distribuír e optimizar os recursos en función das prioridades e posibilidades reais de xestión das EEI presentes nos diferentes espazos naturais de Galicia. LIÑA ESTRATÉXICA 4.8: CREACIÓN DE LIÑAS ESTRATÉXICAS DE MANEXO, ESPECÍFICAS PARA ESPECIES CON EXPLOTACIÓN COMERCIAL. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.8.A. Seguir as recomendacións ao respecto desenvolvidas polas diferentes entidades internacionais con respecto á explotación comercial de EEI. Por exemplo, O Código de Conduta para a Pesca Responsable da FAO (Artigo 9 – Desenvolvemento da Acuicultura), o Código ICES de Prácticas para a Introdución e Transferencia de Organismos Mariños, as Recomendacións para unha Acuicultura Sustentable da Convención para a Diversidade Biolóxica e as Recomendacións do informe de Especies Exóticas en Acuicultura da UICN. Resultados esperados: Contar con información técnica abondo para axudar aos responsables da toma de decisións a establecer as medidas apropiadas para previr, erradicar ou controlar as especies introducidas cando sexa necesario. EXEMPLO: CONSIDERACIÓNS A TER EN CONTA PARA O MANEXO DO RISCO QUE SUPOÑEN AS ESPECIES RUDITAPES PHILIPPINARUM E CRASSOTREA GIGAS RUDITAPES PHILIPPINARUM Os datos procedentes da Base de datos para a Xestión da información de especies exóticas invasoras en Galicia son plenamente coincidentes con aqueles que aparecen en Xeorreferenciación e Cartografado dos bancos marisqueiros de Galicia. Impacto económico  O impacto económico de R. philippinarum é en xeral positivo. O cultivo de ameixa xaponesa favorece o crecemento económico das comunidades costeiras en termos de empregos, ingresos, aumento directo da pesca, desenvolvemento da acuicultura e comercio por xunto. Os beneficios indirectos repercuten nas industrias relacionadas (depuradoras, fábricas de equipos e material para cultivo e transporte) e sobre a comunidade en xeral (aumento do poder adquisitivo). Estes beneficios económicos explican o apoio directo para a introdución da almeixa xaponesa outorgado por parte de gobernos locais e/ou nacionais. Impacto ecolóxico  Positivo: a especie contribúe ao aumento da productividade da comunidade intermareal e parece constituír un recurso alimenticio que reduce a mortaldade invernal dalgunha especie de ave (por exemplo os ostreiros).  Negativo: en altas densidades, a especie afecta á dinámica dos nutrientes, altera a abundancia de zooplancto, incrementa, ata duplicalo, o potencial filtrador do macrobentos alterando as funcións do ecosistema e aumentando a súa vulnerabilidade. Por outra parte, as propias actividades de cultivo xeran un impacto sobre o medio natural: a) incremento nos sedimentos e no seu contido orgánico; b) as mallas protectoras favorecen o crecemento de epífitos que alteran o fluxo da auga. O hábito escarvador da especie reduce a estabilidade do sedimento, particularmente en zona de correntes lentas. Sinalouse tamén que R. philippinarum pode chegar a limitar e/ou substituír as poboacións nativas europeas de Ruditapes decussatus, e reportáronse casos de hibridación natural entre elas. A almeixa xaponesa colonizou áreas costeiras de varios países onde se desenvolveu o seu cultivo, demostrando que pode considerarse como unha praga nalgunhas condicións ambientais específicas. A maior parte da investigación foi motivada polo cultivo da especie, máis que para estudar os seus impactos sobre a biodiversidade. Se, por un lado, os beneficios económicos que achega a especie son claros, tamén é evidente que a altas densidades se comporta como invasora. Este potencial invasor, combinado coa falta de datos, debería constituír unha razón máis que válida para afondar nos estudos dos impactos provocados pola especie no medio natural e monitorizar a súa distribución de cara á situación presente e para os potenciais efectos do cambio climático. CRASSOTREA GIGAS A produción ostrícola en Galicia está baseada fundamentalmente no cultivo de Ostrea edulis; non obstante, as súas poboacións naturais presentan un carácter residual debido á incidencia do parasito Bonamia ostreae, a sobrepesca e a diminución da calidade ambiental das rías. Como alternativa parcial permitiuse a introdución

203

da especie de ostra alóctona Crassostrea gigas, autorizándose en 1991 o seu cultivo experimental en 16 bateas. Dende entón, os produtores continuaron a súa actividade no marco destas autorizacións experimentais, solicitando a autorización definitiva da actividade. En resposta a devanditas demandas, a Dirección Xeral de Recursos Mariños da Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos iniciou, en 2004, un proxecto destinado a valorar a viabilidade do cultivo de ostra rizada C. gigas e os seus impactos en Galicia, e varios lotes foron introducidos en primavera de 2004 e inverno de 2005 en tres rías galegas diferentes: Ría de Vigo, Arousa e Ribadeo. Na actualidade non se dispón de datos cartográficos xeo-referenciados posto en Xeorreferenciación e Cartografiado dos bancos marisqueiros de Galicia. Avaliación do potencial marisqueiro de Galicia (Xunta de Galicia 2005) non é posible diferenciar entre cultivos de Ostrea edulis e C. gigas. Impacto económico  A introdución de C. gigas tivo, en xeral, un impacto económico moi importante, sustentando o sector da acuicultura en numerosos países de forma directa e outras actividades económicas relacionadas co seu cultivo de forma indirecta. No obstante, se por un lado a súa introdución contribuíu a salvar na década dos 70 o sector da ostricultura europea en plena crise, por outro provocou o afundimento de varias empresas en países como Australia, onde ademais se investiron inxentes cantidades de diñeiro para sufragar os custos de xestión destinados a limitar a expansión da especie. Impacto ecolóxico  C. gigas despraza a especies nativas competindo con elas polo espazo e os recursos alimenticios. Interactúa coas comunidades bentónicas-peláxicas, alterando a rede trófica; modifica o hábitat; hibrídase con especies nativas e é vector de parasitos e enfermidades.  A especie foi o vector de introdución en augas europeas de algas macrófitas como Sargassum muticum e Undaria pinnatiffida.  En varios países, a reprodución natural descontrolada deu lugar a unha expansión significativa das especies e a poboacións naturais. Por exemplo, un parque marítimo rexional en Francia (Bretaña) está a ser colonizado por C. gigas, quizais favorecida pola súa capacidade de adaptación ó ámbito ou polo cambio climático. No mar de Frisia está considerada como unha das especies máis dañinas. Os seus trazos biolóxicos (alta fecundidade, elevada capacidade de dispersión e crecemento rápido), xunto coa súa ampla tolerancia ás variacións ambientais, predispoñen a especie para ser unha invasora de grande éxito. Baseándose nunha valoración do impacto potencial económico e medioambiental, Crassostrea gigas é considerada en Australia como unha das dez especies máis perxudiciais do medio mariño. CONCLUSIÓNS E RECOMENDACIÓNS Os riscos que supón a introdución de especies en acuicultura, xa sexa para o seu cultivo (intencionado) ou asociado con especies cultivadas (accidental) son importantes. En Galicia por exemplo, Crassostrea gigas e Ruditapes philippinarum procedentes de cultivos encóntranse naturalizadas na Ría de Ferrol, xunto con Crepidula fornicata introducida accidentalmente co cultivo de ostras. Malia o beneficio económico derivado do seu cultivo, as consecuencias destas especies na natureza poderían ter fortes impactos sobre a biodiversidade e o ecosistema. O coñecemento incompleto dos seus impactos locais fai necesario investigar especialmente as citadas especies, co fin de avaliar non só a viabilidade económica dos seus cultivos, senón tamén as súas consecuencias reais e potenciais sobre o medio natural en Galicia, e en ningún caso debería esgrimirse só o factor económico como xustificante dunha actitude permisiva de cara á expansión destes cultivos (aínda que en vía experimental no caso de C. gigas). A inaccesibilidade de datos sobre as localizacións de cultivos de C. gigas constitúe, por exemplo, un problema de grande importancia, posto que impide a realización de estudos que avalíen o rol dos devanditos cultivos como potencial foco de expansión da especie. De cara ao risco que constitúen as especies exóticas introducidas a través da maricultura, ben porque poden volverse invasoras ou ben porque poden levar asociado un organismo invasor, deberíanse seguir as recomendacións desenvolvidas en:  O Código de Conduta para a Pesca Responsable da FAO (Artigo 9 – Desenvolvemento da Acuicultura)  O Código ICES de Prácticas para a Introdución e Transferencia de Organismos Mariños  As Recomendacións para unha Acuicultura Sustentable da Convención para a Diversidade Biolóxica.  As Recomendacións do informe de Especies Exóticas en Acuicultura da UICN. Estes documentos proporcionan a información técnica suficiente para axudar aos responsables da toma de decisións a establecer as medidas apropiadas para previr, erradicar ou controlar as especies mariñas introducidas cando sexa necesario. Por outro lado, deberíanse incentivar o cultivo de especies autóctonas sempre que sexa posible, reservando o emprego de especies introducidas unicamente en zonas controladas (circuítos pechados). Un primeiro paso para asegurar un desenvolvemento responsable e sostible da maricultura sería adoptar un cambio nas estratexias de financiamento para este sector, incentivando directamente o cultivo de especies nativas, sexa para o consumo humano, ou como alimento de engorde para as especies cultivadas.

204

Figura 71. Detalle de Ruditapes philippinarum. (Foto: Marta Miñambres).

LIÑA ESTRATÉXICA 4.9: COORDINAR

OS ESFORZOS ENTRE OS DIFERENTES ESTAMENTOS IMPLICADOS, DESENVOLVENDO ACCIÓNS A LONGO PRAZO.

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.9.A. Establecer unha comisión multidisciplinar para atender o problema e coordinar eficazmente os esforzos a longo prazo. Resultados esperados: Optimización dos recursos, evitando duplicidades innecesarias e realizando accións máis obxectivas. 4.9.B. Establecer mecanismos que aseguren a continuidade permanente das accións, para que non estean suxeitas a programas anuais. Resultados esperados: Conseguir paliar o programa de forma real e permanente no tempo. 4.9.C. Establecer mecanismos de medición de resultados para render contas das accións levadas a cabo, de xeito permanente, á sociedade. Resultados esperados: Dar unha imaxe de transparencia e eficacia á sociedade. 4.9.D. Definir os mecanismos de seguimento e avaliación do cumprimento dos obxectivos deste Plan Estratéxico e das metas dos Plans de Acción que se deriven deste. Resultados esperados: Asegurar a implementación de programas reais e efectivos para a minimización da problemática das EEI, aprendendo dos erros e evitando repetilos nun futuro. 4.9.E. Promover o tema como prioridade autonómica, adxudicándolle persoal e presuposto. Resultados esperados: Dotación de recursos suficientes para levar a cabo as actuacións necesarias. LIÑA ESTRATÉXICA 4.10: IDENTIFICAR E PROPORCIONAR A BASE PARA O ESTABLECEMENTO DE INSTALACIÓNS SUSCEPTIBLES DE RECIBIR ANIMAIS EXÓTICOS INVASORES CAPTURADOS E/OU CONFISCADOS. Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 4.10.A. Identificar á autoridade ou autoridades responsables en temas de confiscación de animais, así como aos organismos gubernamentais e non gubernamentais, e expertos na materia, que poidan axudar na identificación, coidado e decisión do destino dos animais confiscados e/ou capturados. Resultados esperados: Evitar dar lugar a percepcións negativas da poboación con respecto aos programas de erradicación de especies animais invasoras.

205

REHABILITACIÓN E RESTAURACIÓN Obxectivo estratéxico 5: Rehabilitar e restaurar os ecosistemas danados pola presenza de EEI, devolvéndoos na medida do posible ao seu estado anterior. Pasos na restauración ecolóxica: 1) Definir o ecosistema ou a comunidade afectada (establecer o ecosistema de referencia). 2) Avaliar o estado actual do ecosistema ou comunidade afectada. 3) Definir as escalas e niveis de organización. 4) Establecer as escalas e xerarquías de disturbio. 5) Lograr a participación comunitaria. 6) Avaliar o potencial de rexeneración do ecosistema. 7) Establecer as barreiras existentes á restauración, a diferentes escalas. 8) Seleccionar as especies nativas axeitadas para a restauración. 9) Seleccionar os sitios. 10) Deseñar as estratexias para superar as barreiras á restauración. 11) Monitorizar o proceso de restauración. 12) Consolidar o proceso de restauración. LIÑA ESTRATÉXICA ESPECIES NATIVAS.

5.1: SUBSTITUCIÓN

DE ESPECIES INVASORAS NOCIVAS, DE USO ARRAIGADO, POR

Liñas prioritarias de actuación e resultados esperados: 5.1.A. Elaborar plans de manexo, control e erradicación que contemplen medidas de restauración ecolóxica das áreas danadas. Resultados esperados: Restauración de ecosistemas e redución de risco de restablecemento de especies erradicadas e o establecemento de novas EEI. 5.1.B. Clareo progresivo de formacións continuas como eucaliptais, introducindo pequenas manchas de vexetación autóctona nos claros formados. Esta actuación debe ir acompañada coa introdución de especies típicas do dosel arbustivo e mesmo herbáceo, respetando a distribución e densidades que cada formación posúe habitualmente. Resultados esperados: Recuperación no tempo da vexetación potencial. 5.1.C. Creación de viveiros nos que producir gallos ou plántulas das especies nativas propias de cada ámbito natural, previa priorización das zonas a manexar. Resultados esperados: Recuperación no tempo da vexetación potencial nativa da zona tratada. 5.1.D. Harmonizar os programas sectoriais en materia de especies invasoras. Resultados esperados: Contar cunha visión unificada sobre a problemática das EEI en todos os sectores implicados no uso de especies exóticas. 5.1.E. Implementar protocolos de bioseguridade e analizar puntos críticos de control, entre outras accións, para especies exóticas produtivas de uso arraigado. Resultados esperados: Identificación das especies exóticas de uso arraigado que sexan especies invasoras de maior risco. As actividades produtivas contan con medidas para previr a dispersión de especies exóticas aos ecosistemas nativos. 5.1.F. Identificar e desenvolver paquetes tecnolóxicos de especies nativas susceptibles de substituír especies produtivas de uso arraigado. Resultados esperados: Redución de uso de especies exóticas con alto potencial de risco. 5.1.G. Revexetar as zonas tratadas con especies nativas. Resultados esperados: Previr o rebrote das EEI erradicadas. 5.1.H. Planificar ben as restauracións co fin de non deixar áreas libres de vexetación en zonas próximas ás EEI, pois a súa capacidade de ocupar terreos libres é moi elevada. Resultados esperados: Previr o rebrote das EEI erradicadas e evitar a invasión do terreo tratado por novas especies exóticas.

206

TEMPORALIZACIÓN E PRIORIDADES A continuación proponse a prioridade establecida para unha das actuacións propostas así como a súa temporalización: a curto prazo (de 0 a 3 anos), medio prazo (de 3 a 6 anos) e longo prazo (máis de 6 anos): LIÑAS PRIORITARIAS DE ACTUACIÓN

TEMPORALIZACIÓN

1.1

1.1.A

Curto

Alta

2.1

2.1.A

Curto

Media

OBXECTIVOS ESTRATÉXICOS

LIÑAS ESTRATÉXICAS

OE 1

2.1.B

Curto

Alta

2.1.C

Curto

Alta

2.1.D

Curto

Alta

2.1.E

Curto

Media

2.2.A

Medio

Media

2.2.B

Medio

Alta

2.2.C

Longo

Media

2.2.D

Medio

Media

2.2.E

Curto

Media

2.2.F

Longo

Media

2.2.G

Medio

Alta

2.3.A

Curto

Alta

2.3.B

Curto

Alta

2.3.C

Curto

Alta

2.4

2.4.A

Curto

Alta

2.5

2.5.A

Curto

Media

3.1

3.1.A

Curto

Alta

3.1.B

Medio

Alta

3.1.C

Medio

Alta

3.1.D

Curto

Alta

3.2.A

Curto

Alta

3.2.B

Curto

Alta

3.3.A

Medio

Alta

3.3.B

Medio-longo

Media

3.3.C

Medio-longo

Alta

2.2

OE 2

2.3

OE 3

3.2 3.3

OE 4

PRIORIDADE

3.3.D

Curto-medio

Alta

4.1

4.1.A

Curto

Alta

4.2

4.2.A

Medio-longo

Alta

4.2.B

Longo

Media

4.2.C

Longo

Media

4.2.D

Curto

Alta

4.3

4.3.A

Curto

Alta

4.4

4.4.A

Curto-medio

Alta

4.4.B

Curto

Alta

4.4.C

Curto-medio

Alta

4.5.A

Curto

Alta

4.5

4.5.B

Curto

Alta

4.5.C

Curto

Alta

4.5.D

Curto

Alta

4.6.A

Medio-longo

Alta

4.6.B

Medio-longo

Alta

4.7

4.7.A

Curto

Alta

4.8

4.8.A

Medio-longo

Media

4.9

4.9.A

Curto-medio

Alta

4.6

207

OE 5

4.9.B

Medio

Alta

4.9.C

Medio

Alta

4.9.D

Medio

Alta

4.9.E

Curto

Alta

4.10

4.10.A

Curto

Alta

5.1

5.1.A

Curto-medio

Alta

5.1.B

Longo

Alta

5.1.C

Curto

Alta

5.1.D

Medio

Alta

5.1.E

Medio

Media

5.1.F

Largo

Media

5.1.G

Curto-medio

Alta

5.1.H

Curto

Alta

208

V.2. ACCIÓNS PRIORITARIAS EN ZONAS DE ALTO VALOR ECOLÓXICO A continuación detállanse algunhas das líneas estratéxicas a seguir nas zonas de protección que foron obxecto de estudo para o presente Plan18. PARQUE NACIONAL MARÍTIMO-TERRESTRE DAS ILLAS ATLÁNTICAS DE GALICIA LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NO PARQUE NACIONAL (VER ANEXO 1) LIÑA ESTRATÉXICA 1: MANTEMENTO DAS ACTUACIÓNS DE CONTROL E ERRADICACIÓN NO ARQUIPÉLAGO DE CÍES DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS ARCTOTHECA CALENDULA, TRADESCANTIA FLUMINENSIS E NEOVISON VISON Accións a curto prazo  Mantemento da vixilancia e control de novos rebrotes e focos de invasión.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes das especies citadas nas zonas suxeitas a actuación, pasada ou presente, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Deseñar e levar a cabo unha campaña de concienciación para os turistas acerca dos potenciais danos que poden xerar estas especies no seu ámbito. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida. LIÑA ESTRATÉXICA 2: ERRADICAR A ESPECIE EXÓTICA INVASORA CARPOBROTUS EDULIS NO ARQUIPÉLAGO DE CÍES. Accións a curto prazo  Continuar os labores de erradicación (Bios, 2011) da citada especie nos cantís da cara oeste da illa do Faro.  Mantemento da vixilancia e control de novos rebrotes e focos de invasión.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes das especies citadas nas zonas suxeitas a actuación, pasada ou presente, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Deseñar e levar a cabo unha campaña de concienciación para os turistas acerca dos potenciais danos que poden xerar estas especies no seu ámbito. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida. LIÑA ESTRATÉXICA 3: MANTEMENTO DAS ACTUACIÓNS DE CONTROL E ERRADICACIÓN NA ILLA DE ONS DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS ARCTOTHECA CALÉNDULA, ACACIA MELANOXYLON, OPUNTIA MÁXIMA E ROBINIA PSEUDOACACIA. Accións a curto prazo  Mantemento da vixilancia e control de novos rebrotes e focos de invasión.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes das especies citadas nas zonas suxeitas a actuación, pasada ou presente, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida. LIÑA ESTRATÉXICA 4: MANTEMENTO DAS ACTUACIÓNS DE CONTROL E ERRADICACIÓN NA ILLA DE SÁLVORA DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS CARPOBROTUS EDULIS, HELYCRISUM FOETIDUM, NEOVISON VISON E ZANTESDECHIA AETHIOPICA. Accións a curto prazo  Mantemento da vixilancia e control de novos rebrotes e focos de invasión.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes das especies citadas nas zonas suxeitas a actuación, pasada ou presente, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Deseñar e levar a cabo unha campaña de concienciación para os turistas acerca dos potenciais danos que poden xerar estas especies no seu ámbito. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida. LIÑA ESTRATÉXICA 5: MANTEMENTO DAS ACTUACIÓNS DE CONTROL E ERRADICACIÓN NA ILLA DE CORTEGADA DAS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS ACACIA MELANOXYLON, CROCOSMIA X CROCOSMIIFLORA, HELICHRYSUM FOETIDUM, STENOTAPHRUM SECUNDATUM E TETRAGONIA TETRAGONOIDES. Accións a curto prazo  Mantemento da vixilancia e control de novos rebrotes e focos de invasión.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes das especies citadas nas zonas suxeitas a actuación, pasada ou presente, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque. 18 Nota: para o presente Plan, e dada a falta de recursos en termos de tempo e económicos, centráronse os esforzos no Parque Nacional e Parques Naturais de Galicia, así como en determinadas zonas de Especial Protección de Valores Naturais como é o Baixo Miño, Gándaras de Budiño, Monte e Lagoa de Louro, costa Ártabra, etc., sendo necesario, nestas últimas, un estudo máis profundo sobre o tema.

209

Deseñar e levar a cabo unha campaña de concienciación para os turistas acerca dos potenciais danos que poden xerar estas especies no seu ámbito. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida. 

LIÑA ESTRATÉXICA 6: ERRADICAR AS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS LEÑOSAS DO PARQUE NACIONAL. Accións a curto prazo:  Deseñar un plan de erradicación das especies exóticas invasoras Acacia melanoxylon, Eucaliptus globulus e Robinia pseudoacacia. Accións a medio - longo prazo:  Implementar e levar a cabo o plan de erradicación das especies exóticas invasoras Acacia melanoxylon, Eucaliptus globulus e Robinia pseudoacacia.

PARQUE NATURAL DAS FRAGAS DO EUME LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NO PARQUE NATURAL DE FRAGAS DO EUME (VER ANEXO 1) LIÑA ESTRATÉXICA 1: ELIMINAR O PERIGO QUE SUPÓN A PRESENZA DE ACACIA MELANOXYLON NESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación dos rodais de acacia prioritarios de actuación.  Eliminación dos rodais seleccionados no interior do Parque.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación, xunto con fondos para indemnizar aos propietarios.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de acacia nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque. Neste senso, débese realizar un esforzo a longo prazo para loitar contra a xerminación do banco de sementes do chan.  Asegurar contar cos medios adecuados para previr de forma eficaz a aparición de incendios (favorecen a expansión desta especie).  Restauración e rehabilitación das zonas onde as poboacións de acacia fosen eliminadas, mediante a revexetación con especies autóctonas, sempre que sexa necesario. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Promover alternativas de especies non invasoras, co fin de evitar plantar ou propagar esta especie no medio natural.  Incluír A. melanoxylon dentro do Catálogo Autonómico de Especies Exóticas Invasoras, polo menos de forma local (por exemplo, impedir a súa presenza en parques naturais ou en zonas de alto valor ecolóxico, promovendo e provendo os recursos necesarios para a súa erradicación destas zonas). LIÑA ESTRATÉXICA 2: ELIMINAR O PERIGO QUE SUPÓN A PRESENZA DE RODAIS ILLADOS E INDIVIDUOS SOLITARIOS DE EUCALYPTUS GLOBULUS, ILLADOS NA MASA FORESTAL NESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación dos rodais de eucalipto e dos individuos illados prioritarios de actuación.  Erradicación dos rodais de eucalipto e exemplares illados insertos nas fragas, mantendo a metodoloxía que o persoal do Parque levou a cabo (anelado, cortes, aplicación localizada de glifosato).  Restauración e rehabilitación das zonas onde as poboacións de eucalipto fosen eliminadas, mediante a revexetación con especies autóctonas naquelas zonas onde sexa necesario.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación, xunto con fondos para pagar a madeira aos propietarios.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de eucalipto nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Asegurar contar cos medios adecuados para previr de forma eficaz a aparición de incendios (favorecen a expansión desta especie). Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Promover alternativas de especies non invasoras, co fin de evitar plantar ou propagar esta especie no medio natural.  Incluír a Eucalyptus sp. dentro do Catálogo Autonómico de Especies Exóticas Invasoras, polo menos de forma local (por exemplo, impedir a súa presenza en parques naturais ou en zonas de alto valor ecolóxico, promovendo e provendo os recursos necesarios para a súa erradicación destas zonas). LIÑA ESTRATÉXICA 3: ELIMINAR O PERIGO POTENCIAL DE INVASIÓN QUE SUPÓN A PRESENZA DE MASAS DE HEDYCHIUM GARDNERIANUM NAS PROXIMIDADES DESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación das poboacións de xenxibre branco, determinación da área invadida

210

e a súa densidade. Erradicación urxente dos focos de invasión presentes nas proximidades do Parque Natural das Fragas do Eume, por métodos manuais, dado o estado incipiente de invasión.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de xenxibre nas zonas tratadas, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Promover alternativas de especies non invasoras, co fin de evitar plantar ou propagar esta especie no medio natural, sobre todo en viveiristas e particulares.  Incluír H. gardnerianum dentro do Catálogo Autonómico de Especies Exóticas Invasoras, sen excepcións 

LIÑA ESTRATÉXICA 4: MANTER CONTROLADAS ÁS ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS TRADESCANTIA FLUMINENSIS E CROCOSMIA X CROCOSMIIFLORA NESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Mantemento da vixilancia e control de novos rebrotes e focos de invasión.  Erradicación dos focos de invasión presentes nas proximidades do Parque Natural das Fragas do Eume, por métodos manuais.  Dotación económica co fin de poder incinerar os restos vexetais.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de T. fluminensis e C. x crocosmiiflora, nas zonas tratadas, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Deseñar e levar a cabo unha campaña de concienciación para a poboación da zona acerca dos potenciais danos que poden xerar estas especies no seu ámbito. Desta forma, minimizaríase a posibilidade de que os particulares boten os restos vexetais en calquera lugar. Accións a medio – longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Eliminación destas especies nas zonas circundantes ao Parque, promovendo a súa substitución en zonas particulares por outras especies ornamentais sen carácter invasor.  Incluír T. fluminensis e C. x crocosmiiflora dentro do Catálogo Autonómico de Especies Exóticas Invasoras. LIÑA ESTRATÉXICA 5: ERRADICAR AS POBOACIÓNS DE CAPRA HIRCUS PRESENTES NO PARQUE NATURAL DAS FRAGAS DO EUME. Accións a curto prazo  Detección dos grupos e individuos illados desta especie presentes no Parque.  Erradicación urxente dos focos de invasión presentes no Parque Natural das Fragas do Eume. O método recomendado é o uso dun equipo de tiradores expertos. Ao non ser, actualmente, unha densidade de cabras moi elevada, é posible realizar esta actuación sen a axuda de cans adestrados para agrupar aos rabaños e non cazar outros animais, aínda que, se se conta con eles, o traballo pode chegar a ser realizado con maior rapidez e eficacia. Débese asegurar que o programa siga os requisitos de ética necesarios para este tipo de actuacións.  Promover o mantemento e a recuperación das zonas impactadas pola presenza desta especie, naqueles casos en que non sexa posible unha restauración pasiva.  Mantemento da vixilancia e control de novos avistamentos desta especie no interior do Parque.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación.  Debido a que as actuacións de erradicación de mamíferos non adoitan contar co beneplácito da poboación, débese asegurar a instauración dos medios adecuados para a compresión por parte deles deste tipo de actuacións. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Prevención de que novos espécimes asilvestrados ocupen novas áreas.  Implementar o coñecemento e a comprensión por parte da poboación do impacto provocado pola presenza de especies exóticas invasoras.

PARQUE NATURAL BAIXA LIMIA – SERRA DO XURÉS LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NO PARQUE NATURAL DE BAIXA LIMIA – SERRA DO XURÉS (VER ANEXO 1) LIÑA ESTRATÉXICA 1: ELIMINAR O PERIGO QUE SUPÓN A PRESENZA DE ACACIA DEALBATA NESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación dos rodais de mimosa prioritarios de actuación.  Eliminación dos citados rodais no interior do Parque.  Restauración e rehabilitación das zonas onde as poboacións de mimosa fosen eliminadas, mediante a revexetación con especies autóctonas, sempre que sexa necesario.

211

Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de mimosa nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Asegurar contar cos medios adecuados para previr de forma eficaz a aparición de incendios (favorecen a expansión desta especie).  Conservar a vexetación natural e revexetar con especies nativas as áreas tratadas. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Promover alternativas de especies non invasoras, co fin de evitar plantar ou propagar esta especie no medio natural.  Incluír a A. dealbata dentro do Catálogo Autonómico de Especies Exóticas Invasoras, polo menos de forma local (por exemplo, impedir a súa presenza en parques naturais ou en zonas de alto valor ecolóxico, promovendo e provendo os recursos necesarios para a súa erradicación destas zonas). 

LIÑA ESTRATÉXICA 2: ELIMINAR O PERIGO QUE SUPÓN A PRESENZA DA ESPECIE HAKEA SERICEA NESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeoreferenciación das poboacións de H. sericea a prioritarios de actuación.  Desenvolvemento e implementación dun programa de erradicación de H. sericea, cun mantemento a longo prazo, no interior do Parque. Neste senso, sería moi útil en termos de eficacia, establecer convenios co país veciño de Portugal, ao ser este a orixe da invasión no Parque.  Restauración e rehabilitación das zonas onde as poboacións de H. sericea fosen eliminadas, mediante a revexetación con especies autóctonas, sempre que sexa necesario.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa de erradicación.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de H. sericea nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Asegurar contar cos medios adecuados para previr de forma eficaz a aparición de incendios (favorecen a expansión desta especie).  Conservar a vexetación natural e revexetar con especies nativas as áreas tratadas. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida.  Promover alternativas de especies non invasoras, co fin de evitar plantar ou propagar esta especie no medio natural.  Incluír H. sericea dentro do Catálogo Autonómico de Especies Exóticas Invasoras, sen excepcións.

COMPLEXO DUNAR DE CORRUBEDO E LAGOAS DE CARREGAL E VIXÁN LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NO PARQUE NATURAL DE CORRUBEDO LIÑA ESTRATÉXICA 1: ELIMINAR O PERIGO QUE SUPÓN A PRESENZA DE SPARTINA PATENS NESTE PARQUE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación das zonas invadidas por espartina.  Deseño e implementación dun programa de control e/ou erradicación desta especie no Parque.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para o programa.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de espartina nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida no Parque.  Conservar a vexetación natural e revexetar con especies nativas as áreas tratadas. Accións a medio - longo prazo  Mantemento do sistema de alerta temperá e resposta rápida. LIÑA ESTRATÉXICA 2: PREVIR A ENTRADA DE TRACHEMYS SCRIPTA NA LAGOA CON PRESENZA DE GALÁPAGO EUROPEO. Accións a curto prazo  Creación dun sistema de detección temperá e resposta rápida.  Manter informada á poboación da problemática que pode xerar esta especie neste parque natural.

PARQUE NATURAL DO MONTE ALOIA LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NO PARQUE NATURAL DE MONTE ALOIA LIÑA ESTRATÉXICA 1: PREVIR NOVAS INTRODUCIÓNS NESTE ESPAZO NATURAL.

212

Accións a curto prazo  Regular as introducións intencionadas mediante a realización de análises de riscos previos a unha introdución proposta, incluíndo especies de uso ornamental.  Incorporar accións preventivas nas actividades con risco de introdución de EEI no Parque Natural: labores silvícolas, apertura de pistas e camiños, tránsito frecuente de vehículos, usos recreativos, etc.  Limpeza da maquinaria antes do seu uso entre distintas áreas e control da xerminación de malas herbas en substratos de cultivos forestais que poden vir contaminados con sementes.  Manter en bo estado de conservación a cuberta vexetal natural e a calidade das augas, con especial incidencia en evitar incendios forestais.  Evitar e perseguir actividades ilegais que constitúen a principal vía de introdución de EEI no Parque, por exemplo, a vertedura de residuos sólidos urbanos e os movementos de terras. Sería conveniente crear unha normativa que impida a vertedura de residuos procedentes de podas de xardíns ou de calquera lugar non delimitado.  Planificar a restauración das zonas degradadas dentro do Parque Natural.  Limitar o uso ornamental de certas especies con capacidade invasora nos núcleos de poboación próximos ao Parque Natural, en especial Acacia dealbata, Acacia mearnsii, Buddleja davidii, Cortaderia selloana, Ipomoea spp., Phyllostachys spp., Robinia pseudoacacia, Stenotaphrum secundatum, Tradescantia fluminensis, Crocosmia x crocosmiiflora e Zantesdechia aethiopica.  Promover a coordinación no relativo ás EEI entre as diferentes administracións e entidades implicadas na xestión do Parque e zonas limítrofes: Concello de Tui, Consellería de Medio Rural, Comunidades de Montes, etc.  Incluír a xestión da flora vascular invasora dentro das futuras directrices que ao respecto estableza a Dirección Xeral de Conservación da Natureza da Consellería de Medio Rural, e considerar as implicacións supraestatais debido á proximidade do territorio de Portugal, e a ameaza de introdución de EEI en Portugal e viceversa.  Implementar a formación de xestores, gardería, vixilantes e o resto de persoal do Parque Natural no relativo á problemática e manexo das EEI así como na identificación das especies catalogadas como invasoras ou potencialmente invasoras, xunto co coñecemento das especies de flora e fauna nativas de maior interese (especies endémicas, especies ameazadas,etc.). Accións a medio-longo prazo  Emprender actuacións específicas para a erradicación ou o control de Acacia melanoxylon, Acacia mearnsii, Acacia dealbata e Eucalyptus globulus, precisando valorar con máis detalle a súa distribución e abundancia no Parque Natural.  Suprimir os puntos de vertedura de residuos sólidos e de movementos de terra onde se concentran especies alóctonas e invasoras, cunha posterior rexeneración con especies nativas.  Estudar a erradicación e o estrito control, se é factible, das especies inicialmente catalogadas como potencialmente invasoras, especialmente aquelas que probablemente estean a invadir hábitats naturais, repoboacións e ambientes viarios, por exemplo, Canna indica, Chamaecyparis pisifera var. plumosa, Cupressus macrocarpa, Eucalyptus spp. e Prunus serotina.

PARQUE NATURAL SERRA DA ENCIÑA DA LASTRA LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NO PARQUE NATURAL SERRA DA ENCIÑA DA LASTRA LIÑA ESTRATÉXICA 1: PREVIR NOVAS INTRODUCIÓNS NESTE ESPAZO NATURAL. Accións a curto prazo  Manter controladas e evitar a expansión das EEI presentes neste Parque, con especial incidencia na presenza de cangrexos exóticos.  Manter en bo estado de conservación a cuberta vexetal natural e a calidade das augas, con especial incidencia en evitar incendios forestais.  Implementar a formación de xestores, gardería, vixilantes e o resto de persoal do Parque Natural no relativo á problemática e manexo das EEI así como na identificación das especies catalogadas como invasoras ou potencialmente invasoras, xunto co coñecemento das especies de flora e fauna nativas de maior interese (especies endémicas, especies ameazadas,etc.). Accións a medio-longo prazo  Emprender actuacións específicas para a erradicación ou o control de Acacia dealbata, Ailanthus altissima, Phytolacca americana, Robinia pseudoacacia, precisando valorar con máis detalle a súa distribución e abundancia no Parque Natural.

ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN DE VALORES NATURAIS (ZEPVN, RED NATURA) LIÑA ESTRATÉXICA 1: ESTUDAR O ESTADO ACTUAL DAS EEI MÁIS PROBLEMÁTICAS PRESENTES NAS ZEPVN DE GALICIA. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación das zonas invadidas por EEI.  Conservar a vexetación natural e revexetar con especies nativas as áreas tratadas. Accións a medio - longo prazo  Deseño e implementación dos programas de control e/ou erradicación pertinentes.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para os programas.

213



Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de EEI nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida.

Sinálanse a continuación algunhas liñas estratéxicas a seguir para aquelas ZEPVN que puideron estudar no ámbito do presente Plan. LIÑAS ESTRATÉXICAS ESPECÍFICAS A SEGUIR NA CORRECTA XESTIÓN DA PRESENZA DE ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS NAS ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN DE VALORES NATURAIS LIÑA ESTRATÉXICA 1: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NA COSTA ÁRTABRA. Accións a curto prazo  Deseñar e implementar programas de control para a EEI Carpobrotus edulis e C. acinamiformis, principalmente na área de Cabo Prior, punto quente de endemismos. Na praia de Santa Comba a súa presenza ameaza aos endemismos Anthirrinum linkianum e Omphalodes littoralis, e probablemente tamén á especie amenazada Limonioum dodarti.  Mantemento e vixilancia da presenza de Carpobrotus edulis e C. acinamiformis, na área da Lagoa de Frouxeria e Valdoviño. LIÑA ESTRATÉXICA 2: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NAS GÁNDARAS DE BUDIÑO. Accións a curto prazo  Deseñar e implementar un programa de erradicación para a EEI Tradescantia fluminensis.  Eliminación dos exemplares de Cortaderia selloana presentes nas proximidades desta zona natural. LIÑA ESTRATÉXICA 3: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NO MONTE E LAGOA DE LOURO. Accións a curto prazo  Deseñar e implementar un programa de erradicación para a EEI Opuntia maxima, actualmente en expansión. LIÑA ESTRATÉXICA 4: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NO BAIXO MIÑO. Accións a curto prazo  Deseñar e implementar programas de control para as especies exóticas invasoras herbáceas Crocosmia x crocosmiiflora e Tradescantia fluminensis.  Deseñar e implementar un programa de control e eliminación para a EEI Phytolacca americana, en expansión.  Deseñar un programa de erradicación para as EEI arbóreas Acacia dealbata Acacia melanoxylon.  Deseñar e implementar un programa de manexo para a especie exótica invasora Corbicula fluminea.  Realizar un estudo sobre os impactos xerados pola presenza das EEI Estrilda astrild e Myiopsitta monachus. Accións a medio - longo prazo  Implementar o programa de erradicación para as especies exóticas invasoras arbóreas Acacia dealbata e Acacia melanoxylon. LIÑA ESTRATÉXICA 5: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NO COMPLEXO INTERMAREAL UMIA-O GROVE, A LANZADA, PUNTA CARREIRÓN E LAGOA BODEIRA: 

Deseñar e implementar programas de control para as EEI Arctotheca calendula, Carpobrotus acinaciformis, Carpobrotus edulis, Cortaderia selloana e Senecio mikanioides.

LIÑA ESTRATÉXICA 6: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NA RAMALLOSA. Accións a curto prazo  Deseñar e implementar programas de control para a EEI Arctotheca calendula e Carpobrotus sp.  Deseñar e implementar un programa de control e eliminación para a EEI Cortaderia selloana. LIÑA ESTRATÉXICA 7: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NOS ANCARES-CAUREL. Accións a medio-longo prazo  Crear e implementar programas de manexo para controlar e minimizar o impacto producido pola presenza de Acacia dealbata, reducindo o risco de expansión da especie. LIÑA ESTRATÉXICA 8: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI EN BETANZOS-MANDEO. Accións a curto prazo  Mantemento e vixilancia das zonas onde se eliminou Carpobrotus edulis e Cortaderia selloana (por exemplo, praia da Alameda).  Programas de control para as especies exóticas invasoras herbáceas Crocosmia x crocosmiiflora e Tradescantia fluminensis. LIÑA ESTRATÉXICA 9: DESEÑAR E IMPLEMENTAR PROGRAMAS DE CONTROL E/OU ERRADICACIÓN DE EEI NA COSTA

214

ÁRTABRA. Accións a curto prazo  Eliminación de Carpobrotus edulis na zona de ZEPA comprendida entre Cabo Prior e Punta Frouxeira, ao ser un dos puntos quentes de endemismos galegos. Concretamente, na punta de Santa Comba a presenza de C. edulis está a ameazar aos endemismos Anthirrhinum linkianum e Omphalodes littoralis.

OUTRAS ZONAS DE INTERESE NATURAL LIÑA ESTRATÉXICA 1: ESTUDAR O ESTADO ACTUAL DAS EEI EN ZONAS DE INTERESE NATURAL. Accións a curto prazo  Detección e xeo-referenciación das zonas invadidas por EEI.  Realización de inventarios da flora e da fauna, tanto nativa coma exótica, presente nestas áreas.  Conservar a vexetación natural e revexetar con especies nativas as áreas tratadas. Accións a medio - longo prazo  Deseño e implementación dos programas de control e/ou erradicación pertinentes.  Implantación dos mecanismos adecuados para asegurar a dotación económica necesaria para os programas.  Implementación de métodos para detectar novas invasións, incluíndo infestacións incipientes ou remanentes de EEI nas zonas de actuación, promovendo a instauración dun sistema de alerta temperá e resposta rápida. EXEMPLO: EEI PRESENTES NA ILLA DE TAMBO (PONTEVEDRA) EEI con amplia presenza na illa de Tambo, detectadas para o presente plan: Sargassum muticum, Undaria pinatiffida, Acacia melanoxylon, Eucaliptus globulus, Helichrysum petiolare, Robinia pseudoacacia, Solanum nigrum, Phytolacca americana, Crepidula fornicata, Neovison vison.

Figura 72. Helichrysum petiolare próximo ao faro (Foto: GEIB).

215

VI. ACCIÓNS ESTRATÉXICAS TRANSVERSAIS

Táboa de contidos: VI. 1 Normativa VI. 2 Desenvolvemento de capacidades VI.3. Coordinación VI.4. Divulgación e comunicación VI.5. Coñecemento e información

páx.216 páx.218 páx.219 páx.220 páx.221

216

VI.I. NORMATIVA. Entre os pasos máis significativos acometidos recentemente no ámbito da normativa na loita contra as EEI, están a elaboración e publicación da Lei 42/2007 do Patrimonio Natural e da Biodiversidade, que introduce, como principal ferramenta de prevención, o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, e a publicación do Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, polo que se regula o Listado e Catálogo Español de EEI (actualmente pendente de revisión). De cara a brindar un soporte legal á xestión das EEI en Galicia, é recomendable desenvolver, con certo carácter de urxencia, as disposicións contidas na citada normativa. A continuación expóñense algúns aspectos que, debidamente sometidos a expertos en dereito para o seu estudio, deberían ser tidos en conta cando se desenvolva a normativa autonómica. a. Á hora de establecer un Listado de Referencia de especies de seguemento prioritario en Galicia, suxírese, de cara a unha maior operatividade, subdividir o mesmo en dous sub-apartados: Subapartado I: “Especies exóticas invasoras introducidas en Galicia”, que incluiría as EEI xa introducidas en Galicia, catalogadas como tales (coas observacións pertinentes). Subapartado II: “Especies exóticas invasoras que requiren de xestión para evitar a súa introdución en Galicia”, que incluiría todas aquelas especies exóticas aínda non introducidas en Galicia e que previsiblemente puidesen selo, de acordo con criterios científicos e experiencia internacional en xestión de EEI. b. Suxírese estandarizar os procedementos abastecendo/empregando protocolos amplamente científicamente polo seu uso e difusión internacional. c.

de análise de risgos comprobados e respaldados

Con respecto as medidas de loita contra as EEI incluídas no Catálogo, é preciso desenvolver as medidas de prevención, control e xestión nas actividades recreativas e deportivas desenvolvidas nas augas continentais. Considérase oportuno incluir neste artigo unha referencia ó artigo 62.3 e) da LPNB en materia de caza e pesca, concretamente: e) En relación coa actividade cinexética e acuícola, queda prohibida a introdución de especies alóctonas. No caso de introducións accidentais ou ilegais, non se poderá autorizar en ningún caso o seu aproveitamento cinexético ou piscícola, promovendo as medidas axeitadas de control de especies para a súa erradicación.

d. Sería beneficioso regulamentar as medidas preventivas apropiadas e suficientes, para previr escapes, liberacións e verteduras, así como requerir os titulares das explotacións comerciais a disposición de Protocolos de Actuación no caso de liberación accidental. e. Deberíanse establecer canles de información para a poboación, có fin de facilitar a obtención do consentemento por parte de particulares no caso de inspección e actuacións en terreos privados. Así mesmo, deberíanse establecer mecanismos de indemnización ou subvención de cara á erradicación de especies. f.

É preciso desenvolver Plans de Continxencia que definan claramente as actuacións a levar a cabo, así como responsabilidades y funcións.

g. Con respecto a facilitar o cumprimento das disposicións transitorias primeira, terceira e cuarta, suxírese levar a cabo poderosas campañas de información Por outra banda, considérase imprescindible: Adecuar os Plans de Ordenación de Recursos Naturais / Plans Reitores de Usos e Xestión para evitar a introdución de EEI.

217

Introducir nos Plans Xerais de Ordenación Urbana información expresa sobre a non utilización de especies exóticas incluídas no Catálogo.

VI.2. DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES No ámbito do presente Plan Estratéxico, as actividades que se leven a cabo deben estar estructuradas o redor da creación de capacidades técnicas, científicas, institucionais e humanas, para conseguir fortalecer a Comunidade Autónoma de Galicia en materia de EEI. En función das carencias detectadas, da limitación de recursos das administracións, e tendo en conta a necesidade de implicar ó maior número de actores e estamentos na loita contra as EEI, apórtanse a continuación unha serie de liñas de acción encamiñadas a desenvolver capacidades básicas para xestionar o problema das invasións biolóxicas coa maior eficacia. a. Promover e establecer, por parte das administracións, convenios con centros de investigación e outras entidades con recoñecida capacidade neste campo, para o desenvolvemento de proxectos nas seguintes áreas: Distribución actual das EEI en Galicia. Taxonomía. Patróns e modelos de dispersión de EEI en Galicia. Valoración e cuantificación das distintas vías de entrada e vectores. Desenvolvemento de modelos predictivos de invasividade. Desenvolvemento e avaliación de diferentes métodos de xestión (incluíndo a restauración) e a súa viabilidade dende o punto de vista medioambiental. Avaliación de impacto ecolóxico das EEI e elaboración de indicadores. Avaliación de impacto económico das EEI (incluíndo os custos derivados da pérda dos servicios que ofrecen os ecosistemas). Desenvolvemento normativo en materia de especies invasoras. b. Promover e financiar a organización de xornadas e talleres para a actualización da información existente e avances na xestión de EEI. c.

Capacitar ós responsables da toma de decisións e ós xestores do medio natural das diferentes administracións (autonómica, provincial e local), nas distintas vertentes dos problemas que causan as EEI, mediante cursos formativos e publicacións ad hoc que inclúan, entre outros, información sobre criterios de decisión e protocolos de actuación.

d. Promover e organizar cursos dirixidos a técnicos de concellos sobre xestión de EEI dentro do seu ámbito territorial e competencias. e. Promover talleres de capacitación para persoal da administración ou de empresas que participan en campañas de control e erradicación sobre EEI, empresas de xestión forestal, etc., co obxectivo de reducir a dispersión involuntaria das especies obxecto de xestión por malas prácticas. Faise fincapé na necesidade de levar a cabo estas tarefas de forma protocolizada, evitando a implicación de voluntariado ambiental esporádico e sen previa formación. f.

Desenvolver un sistema en Internet para a recolleita protocolizada de datos relativos a observacións de EEI, especialmente para aquelas que levan consigo maiores impactos.

g. Formar e capacitar equipos voluntarios de monitoreo ambiental para a detección e notificación de EEI. Neste contexto, cómpre formalizar acordos con diferentes colectivos como, por exemplo, os Grupos de Acción Costeira, as Confrarías de Pescadores, ONGs conservacionistas, sociedades científicas, grupos ornitolóxicos, clubes de buceo, etc.

218

h. Desenvolver mecanismos para que a sociedade, no seu conxunto, identifique rápidamente, rexistre e notifique, as EEI con maior risco asociado. i.

Promover cursos de formación para productores (acuicultores, viveiristas, silvicultores, etc.) nos diferentes aspectos de prevención e bioseguridade no manexo e comercialización de especies exóticas, fomentando o uso de especies nativas.

Crear un panel de traballo de expertos (nacionais e/ou internacionais) con funcións de asesoramento sobre cuestións técnicas relacionadas coa xestión de EEI nos diferentes ecosistemas.

VI. 3. COORDINACIÓN. Os patróns de distribución das EEI, así como los ecosistemas que invaden, non responden a límites administrativos. Non obstante, o elevado número de institucións implicadas, a falta de coherencia nas políticas de actuación e o reparto fragmentado das competencias, dificultan llevar a cabo accións de xestión eficaces. Todas as accións deben atender o problema causado polas EEI dun xeito eficaz, transparente e armónico, sendo necesario definir e establecer protocolos e acordos de coordinación e cooperación a nivel intergubernamental, interinstitucional, e coa participación cidadá. Queda patente que todos os esforzos invertiranse para cambiar a visión “administrativa” do problema en pro da incorporación de criterios bioxeográficos e o desenvolvemento dunha mellor coordinación intra e interadministrativa, abandoando liñas de xestión localistas que só palian o problema e non o resolven. Neste contexto, a aproximación á xestión conxunta deberíase axustar a unha visión estratéxica do problema, priorizando a planificación de accións a longo prazo. a. Reforzar mecanismos de coordinación, comunicación e intercambio de información entre e dentro das diferentes áreas de competencia e Servicios Territoriais das Consellerías de Medio Ambiente, Territorio e Infraestructuras e de Medio Rural e do Mar. b. Reforzar mecanismos de coordinación, comunicación e intercambio de información entre os departamentos autonómicos competentes en materia de EEI e os correspondentes departamentos de: Comité de Flora e Fauna. A ConfederaciónHidrográfica do Miño-Sil e Augas de Galicia. As Deputacións Os Concellos As Comunidades Autónomas colindantes As Autoridades medioambientais portuguesas. Etc. c.

Establecer liñas de traballo comúns e convenios de colaboración interinstitucionales encamiñados a previr a introducción de EEI, frear a súa dispersión e controlar as súas poboacións (en particular, para especies incluidas nó Catálogo).

d. Revisar a normativa identificando lagoas e posibilidades de incluir elementos comúns (definicións, enfoques, etc.) nos diferentes ámbitos de competencia. e. Crear unha axencia unificada de xestión para EEI en Galicia ou, alternativamente, un grupo de traballo interinstitucional e multidisciplinar que actúe como promotor /coordinador en materia de invasións biolóxicas.

219

VI. 4. DIVULGACIÓN E COMUNICACIÓN. A dimensión humana das EEI ilustra claramente que os comportamentos humanos están na raíz das introducións. O público en xeral é a principal forza que arrastra o asombroso incremento no movemento de organismos que veñen trasladados dunha parte a outra do globo, especialmente a través do comercio, do transporte e o turismo. O aumento na importación de especies exóticas por razóns económicas, estéticas, etc., permite que novas e máis especies invadan os ecosistemas nativos con consecuencias desastrosas. Por iso, unha solución efectiva require que se mire á dimensión humana do problema e se enderece a causa principal, a humana. Non obstante, o problema das EEI escasas veces é incorporado nos programas de educación ambiental, e a gran maioría das iniciativas de sensibilización levadas a cabo foron campañas puntuais e limitadas no tempo. Aún recoñecendo a súa utilidade, queda manifesta a necesidade de emprender accións, continuadas no tempo, orientadas a crear unha conciencia do problema e a socialización do risco. O esforzo educativo neste tema require dun diseño educativo específico enfocado ás condicións particulares de cada un dos sectores sociais ou estamentos ós que se dirixe. Esforzo que require, obviamente, dunha importante cooperación interinstitucional tanto na formación de grupos de traballo, a participación nos diversos métodos de comunicación, etc. Para acadar este objectivo e co fin de enfocar de forma eficaz as accións que cómpre levar a cabo, proponse facer un diagnóstico previo para avaliar comportamentos, aptitudes e actitudes da poboación fronte ás EEI, e tamén posterior ás accións, co fin de detectar posibles cambios e planificar medidas de reaxuste. Indícanse algunhas das posibles accións a levar a cabo: a. Establecer un centro de información encargado de centralizar información sobre EEI e divulgala entre os diferentes estamentos como, por exemplo, sectores usuarios de especies exóticas (viveiristas, tendas de animais de compañia, etc.), ONGs, periodistas, etc. e o público en xeral. A información debería estar dispoñible e accesible en Internet. b. Preparar e difundir axeitadamente folletos e outro material informativo dirixido a grupos de interese específicos, e tamén a público en xeral. Ademais do problema das invasións biolóxicas, deberíanse dar a coñecer da forma máis ampla posible, aquelas especies incluidas no Catálogo Nacional de EEI, así como aquelas que se incluan nun futuro Catálogo Autonómico. Este material debería estar dispoñible en centros informativos de espazos naturais protexidos, xardíns botánicos e zoolóxicos, parques públicos, portos e aeroportos, clínicas veterinarias, tendas de animais de compañia, viveiros, etc. c.

Campañas informativas nos diferentes medios: televisións e radios locais, prensa escrita e electrónica, etc. Suxírese tamén a realización dunha campaña publicitaria centrada nunha serie de spots televisivos de breve duración centrados nas especies máis problemáticas. Neste caso, o uso das chamadas “pastillas informativas” (microespacios informativos audiovisuais de 90 segundos, insertadas na programación televisiva, en portais web ou en actividades diversas, por exemplo, académicas) é moi útil; esta metodoloxía tamén serve para difundir unha mensaxe positiva cara a conservación da biodiversidade nativa (en vez de incidir na parte negativa das EEI); implicar á poboación (por exemplo, elaboración de “pastillas” nas facultades de xornalismo) na produción das mesmas conseguirá cambiar a estructura piramidal de difusión da información cara a unha horizontal, dunhas persoas interesadas na problemática cara outras coa mesma inquietude. Suxírese tamén cambiar o estilo da información dada ata o momento (negativa, pouco efectiva e baseada na produción de folletos, trípticos, etc., con pouco impacto e carentes dun plan de difusión dos mesmos) por outra máis cercana á poboación, por exemplo, usando soportes como tiras cómicas (ver figura 73). (A poboación está a padecer unha “anestesia” fronte ós problemas ambientais, incluidas as EEI, derivada

220

posiblemente dun bombardeo de noticias negativas e de perigo, mal xustificadas ou enfocadas).

Figura 73. Viñeta dunha situación real dada en Corrubedo. Este tipo de soporte informativo pode chegar a ser moito más efectiva que as ponencias, charlas e cursos dirixidos á poboación en xeral. (Debuxo: Marta Miñambres).

d. Organizar seminarios de asistencia voluntaria e programas de formación para viveiristas, xardiñeiros, acuicultores, pescadores e cazadores, agricultores selvicultores, propietarios de animais exóticos, etc. e. Execución de rutas guiadas sobre a problemática das EEI. f.

Animar á elaboración dunha publicación científica divulgativa sobre as principais EEI en Galicia destinada a un amplo espectro poboacional.

g. Fomentar á elaboración de unidades didácticas sobre EEI dirixidas ós centros de ensinanza de todos os niveis escolares e organizar cursos para profesorado. h. Promover a inclusión do tema das EEI nas Axendas 21 locais.

VI. 5. COÑECEMENTO E INFORMACIÓN. A toma de decisións nas cuestións relativas ás especies exóticas débese basear nunha serie de coñecementos técnicos científicos rigurosos. É necesario dispoñer da información oportuna para poder tomar decisións obxectivas sobre propostas de introducións, asignar recursos escasos e poñer en práctica medidas efectivas de xestión. A toma de decisións así como as accións débense basear na información científica da máis alta calidade, polo que se deben fortalecer os mecanismos de obtención, intercambio, manexo e acceso á información a todos los niveis: provincial, autonómico, estatal e internacional. Pola contra, a falta de información dificulta a armonización das decisións dos distintos responsables administrativos, nos diversos cargos e diferentes zonas xeográficas dentro do mesmo territorio. Lamentablemente, na actualidade o acceso á información e o intercambio de datos sobre EEI é moi limitado e, aínda que existan, están moitas veces encubertos por unha suposta “confidencialidade”. a. Establecer un centro de información encargado de centralizar e manter actualizada e totalmente accesible a información sobre EEI (pode ser o mesmo do punto 4a). O mesmo deberíase responsabilizar de poñer a disposición e facer circular a devandita información entre departamentos das diferentes Administracións, centros de investigación, ONGs e todas aquelas entidades que participan en tareas de xestión (monitoreo, prevención, erradicación, control e contención) de EEI. Reseñase a continuación a información esencial que se debería xestionar e estar dispoñible e de libre acceso:

221

Base de datos de especies exóticas e exóticas invasoras presentes en Galicia, actualizada periódicamente, e a correspondente cartografía sobre a súa distribución. Base de datos de EEI que requiren de xestión para evitar a súa introdución en Galicia. Modelos espaciais de distribución potencial de EEI en función dos seus requerimentos en Galicia, tendo en conta as características ecolóxicas da súa área de orixe e modelos de dispersión no territorio. Protocolos e instruccións para a execución de análises de riscos e respostas das análises executadas. Información sobre actividades de xestión (qué especies estanse a controlar, donde, como e con que resultado). Normativa. Por outra parte, a ausencia de criterios explícitos en materia de EEI xera dúbidas á hora de autorizar introducións e/ou xestionar especies concretas. Débese considerar que corresponde ás Autoridades a) a salvagarda dos ecosistemas, do seu correcto funcionamento e dos servicios que ofrecen, e b) o mantemento e mellora de capacitación das persoas e colectividades de velar polo seu propio benestar económico e social e de atender ás necesidades previsibles das xeracións futuras. En relación a esto se debería: b. Fixar criterios claros e soportados xurídicamente para asistir na toma de decisións. Os devanditos criterios deberíanse dar a coñecer de forma manifesta a todos os estamentos implicados no uso e xestión de especies exóticas. Neste contexto, as autoridades deberían ter en conta: i) a sostenibilidade da flora e fauna nativa así como da introducida, cando sexa valorada positivamente; ii) o valor intrínseco dos ecosistemas, iii) a saúde pública, e iv) os beneficios económicos e outros beneficios adxacentes que poidan derivarse do uso dunha determinada especie. Ademais, as autoridades non deberían autorizar nunca a introducción dunha nova especie ou a reintroducción dunha especie exótica con potencial invasor, e deberían promover as oportunas medidas de xestión cando se dan os siguientes factores de risco: i) desprazamento importante de calquera especie nativa no seu hábitat natural; ii) deterioro importante dos hábitats naturais; iii) efectos negativos importantes sobre a seguridade e saúde humanas; iv) efectos negativos importantes sobre a diversidade xenética intrínseca de Galicia e v) causar enfermidades, ser parásito ou vector de enfermidades humanas, animais e vexetais, a non ser que sexa esa precisamente a razón pola cal se importará ou liberará un organismo (por exemplo, no control biolóxico). Posto que en moitos casos a toma de decisións debese realizar antes de que unha especie sexa introducida (introducións primarias e secundarias), esta deberíase fundamentar no resultado das análises de riscos e na correcta interpretación dos mapas de riscos. Non obstante, debido ás dificultades de xestionar as EEI unha vez que se estableceron, fronte a unha ameaza constituida por unha invasión, a falta de probas científicas non se debera utilizar como razón para pospoñer ou non adoptar medidas que eviten ou minimicen a devandita ameaza. c.

Fundamentar a toma de decisións sobre a resposta abastecida polas análises de risco e aplicar o principio de precaución cando non existan probas concluintes sobre a inocuidade dunha especie.

Os procedementos de ordenación e toma de decisións en materia de especies exóticas son complexos, posto que poden requerir a intervención de actores pertencentes a diferentes sectores e niveis, e/ou poden chocar cunha activa oposición social e/ou de colectivos particulares. Considérase fundamental, principalmente no caso das especies máis conflictivas: d. Promover procedementos de toma de decisións abertos e transparentes, favorecendo a participación das partes interesadas e afectadas, as colectividades e mesmo o público, poñendo a súa disposición toda a información dispoñible co fin de acadar os compromisos necesarios para evitar o fracaso do sistema regulador.

222

Figura 74. Figura resumo sobre as accións transversais e os obxectivos estratéxicos a ter en conta no presente Plan. (Modificado dó Comité Asesor Nacional sobre Especies Invasoras 2010)

223

BIBLIOGRAFÍA 1.

Andersen MC, H Adams, B Hope & M Powell. 2004. Risk Assessment for Invasive Species. Risk Analysis, vol. 24, 4:787-793.

Anderson RC & Gardner DE. 1999. An Evaluation of the WiltCausing Bacterium Ralstonia solanacearum as a Potential Biological Control Agent for the Alien Kahili Ginger (Hedychium gardnerianum) in Hawaiian Forests, Biological Control 15: 89–96.

19.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 1998. Real Decreto 1190/1998, de 12 de junio, por el que se regulan los programas nacionales de erradicación o control de organismos nocivos de los vegetales aún no establecidos en el territorio nacional. Boletín oficial del Estado 141 de 13/o6/1998.

20.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 1999. Real Decreto 1803/1999, de 26 de noviembre, por el que se aprueba el plan director de la red de parques nacionales. Boletín oficial del Estado 297 de 13/12/1999.

21.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2001. LEY 9/2001, de 21 de agosto, de Conservación de la Naturaleza. Boletín oficial del Estado, 230 de 25/09/2001.

22.

Balager L. 2004. Las plantas invasoras, ¿el reflejo de una sociedad crispada o una amenaza científicamente constatada? Historia Natural 5: 32-41.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2002 Ley 43/2002, de 20 de noviembre, de sanidad vegetal. Boletín oficial del Estado, 279 de 21/11/2002.

23.

Bañón Díaz R. 2012. Introducción al estudio de las especies exóticas marinas en Galicia. Revista Galega dos Recursos Mariños (Monog.), 3: 1-67.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2003a Ley 8/2003, de 24 de abril, de Sanidad Animal. Boletín oficial del Estado, 99 de 25/04/2003.

24.

Bañón R, E Rolán & M García-Tasende. 2008. First record of the purple dye murex Bolinus brandaris (Gastropoda: Muricidae) and a revised list of non native molluscs from Galician waters (Spain, NE Atlantic). Aquatic Invasions 3(3): 331-334

BOE (Boletín Oficial del Estado). (2003b) Ley 31/2003, de 27 de octubre, de conservación de la fauna silvestre en los parques zoológicos Boletín oficial del Estado, 258 de 28/10/2003.

25.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2006. Ley 30/2006, de 26 de julio de semillas y plantas de vivero y de recursos fitogenéticos Boletín oficial del Estado, 178 de 27/09/2006.

26.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2007 a. Ley 26/2007, de 23 de octubre, Responsabilidad Medioambiental. Boletín oficial del Estado, 255 de 24/10/2007.

27.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2007 b. LEY 42/2007, de 13 de diciembre, del Patrimonio Natural y de la Biodiversidad. Boletín oficial del Estado, 299 de 14/12/2007.

28.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2008 a. Real Decreto 1424/2008, de 14 de agosto, por el que se determinan la composición y las funciones de la Comisión Estatal para el Patrimonio Natural y la Biodiversidad, se dictan las normas que regulan su funcionamiento y se establecen los comités especializados adscritos a la misma. Boletín oficial del Estado,221 de 12/09/2008

29.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2008 b. Real Decreto 2090 /2008, de 22 de diciembre, por el que se aprueba el Reglamento de desarrollo parcial de la Ley 26/2007, de 23 de octubre, de Responsabilidad Medioambiental. Boletín oficial del Estado, 308 de 23/12/2008.

30.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2010. Ley Orgánica 5/2010, de 22 de junio, por la que se modifica la Ley Orgánica 10/1995, de 23 de noviembre, del Código Penal. Boletín oficial del Estado, 152 de 23/06/2010.

31.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2011 a. Orden ARM/2090/2011, de 22 de julio, por la que se establecen medidas provisionales de protección frente al caracol manzana «Pomacea insularum y Pomacea canaliculata». Boletín oficial del Estado, 179 de 27/07/2011

32.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2011 b. Orden ARM/2294/2011, de 19 de agosto, por la que se modifica la Orden ARM/2090/2011, de 22 de julio, por la que se establecen medidas provisionales de protección frente al caracol manzana «Pomacea insularum» y «Pomacea canaliculata». Boletín oficial del Estado, 202 de 33/08/2011.

33.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2011 c. Real Decreto 1274/2011, de 16 de septiembre, por el que se aprueba el Plan estratégico del patrimonio natural y de la biodiversidad 2011-2017, en aplicación de la Ley 42/2007, de 13 de diciembre, del Patrimonio Natural y de la Biodiversidad. Boletín oficial del Estado, 236 de 30/09/2011.

34.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2011 d. Real Decreto 1628/2011, de 14 de noviembre, por el que se regula el listado y catálogo español de especies exóticas invasoras. Boletín oficial del Estado, 298 de 12/12/2011.

Aquenal Pty Ltd. 2008. National Control Plan for the Japanese seaweed or wakame Undaria pinntatifida. Australian Government. 43 pp.

Andreu J & M Vilà. 2007. Análisis de la gestión de plantas exóticas en los espacios naturales españoles. Ecosistemas. 2007/3. (URL: http://www.revistaecosistemas.net/articulo.asp?Id=505&Id_C ategoria=1&tipo=portada)

ARCEA. 2008 As especies exóticas invasoras en Galicia: diagnóstico da situación actual e proposta de liñas de actuación. Informe inédito de ARCEA Xestión de Recursos Naturais S.L. para la Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible. Xunta de Galicia.

Baptiste MP, N Castaño, D Cárdenas López, F de Paula Gutiérrez, DL Gil& CA Lasso (eds). 2010. Análisis de riesgo y propuesta de categorización de especies introducidas para Colombia. Instituto de Investigación de Recursos Biológicos Alexander von Humbolt. Bogotá, D.C., Colombia. 200 pp.

10.

Bartell, SM & SK Nair. 2003. Establishment Risks for Invasive Species. Risk Analysis, vol. 24, 4: 833-845.

11.

Besteiro C, V Urgorri, J Moreira & G Díaz Agras. 2009. Estudio preliminar de las especies invasoras asentadas en la Ría de Ferrol (NW de la Península Ibérica). EEI 2009 3er Congreso Nacional sobre Especies Exóticas Invasoras. Zaragoza, 24-27 noviembre. Libro de resumens, p. 21.

12.

Boletín Oficial de las Cortes Generales. 2011. Comunicación de la aprobación con modificaciones por la Comisión de Medio Ambiente, Agricultura y Pesca, en su sesión del día 21 de marzo de 2011, de la moción suscrita por el Grupo Parlamentario de Senadores Nacionalistas, por la que se insta al Gobierno a la puesta en marcha, en colaboración con la Junta de Galicia y con los propietarios de los terrenos afectados, de un plan de erradicación de la acacia en distintas comarcas de la provincia de Ourense Boletín Oficial de las Cortes Generales (Senado), 545 de 31/03/2011

13.

14.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 1970. Ley 1/1970, de 4 de abril, de Caza, Boletín oficial del Estado 82 de 06/04/1970.

15.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 1989 a. Real Decreto 1095/1989, de 8 de septiembre, por el cual se declaran especies objeto de caza y de pesca y se establecen normas para su protección. Boletín oficial del Estado 218 de 12/09/1989.

16.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 1989 b Real Decreto 1118/1989, de 15 de septiembre, por el que se determinan las especies objeto de caza y pesca comercializables y se dictan normas al respecto. Boletín oficial del Estado 224 de 19./09/1989.

17.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 1992. Ley 7/1992, de 24 de julio, de Pesca fluvial. Boletín Oficial del Estado, 247 de 14/10/1992.

18.

Especies Amenazadas de Fauna y Flora Silvestres (CITES), hecho enWashington el 3 de marzo de 1973 y del Reglamento (CE) 338/1997, del consejo, de 9 de diciembre, de 1996, relativo a la protección de especies de la fauna y flora silvestres mediante el control de su comercio. Boletín oficial del Estado 258 de 28/11/1997.

BOE (Boletín Oficial del Estado) 1997 Real Decreto 1739/1997, de 20 de noviembre, sobre medidas de aplicación del Convenio sobre Comercio Internacional de

224

35.

BOE (Boletín Oficial del Estado). 2012. Resolución de 13 de marzo de 2012, de la Dirección General de Calidad y Evaluación Ambiental y Medio Natural, por la que se publica el Acuerdo de Consejo de Ministros de 24 de febrero de 2012, por el que se da contestación a los requerimientos planteados por los Gobiernos de las Comunidades Autónomas de Aragón, Castilla y León y de Cataluña, al amparo de lo previsto en el artículo 44.3 de la Ley 29/1998, de 13 de julio, reguladora de la Jurisdicción ContenciosoAdministrativa, en relación con el Real Decreto 1628/2011, de 14 de noviembre, por el que se regula el listado y el catálogo español de especies exóticas invasoras Boletín oficial del Estado, 67 de 19/03/2012.

Diversidad Biológica, Curitiba, 20-31 de marzo. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-08/full/cop-08-deces.pdf 51.

CBD 2008 a. Decisión IX/4 Revisión a fondo del trabajo en curso sobre especies exóticas que amenazan ecosistemas, hábitats o especies Novena reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Bonn, 19-30 de mayo. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop09/full/cop-09-dec-es.pdf

52.

CBD 2008 b. Decisión IX/5. Diversidad biológica forestal Novena reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Bonn, 19-30 de mayo. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-09/full/cop-09dec-es.pdf

53.

CBD 2008 c. Decisión IX/21. Diversidad biológica de las islas. Novena reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Bonn, 19-30 de mayo. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-09/full/cop-09dec-es.pdf

54.

CBD 2010 a. Decisión X/28. Diversidad biológica de las aguas continentales. Décima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Nagoya, 18-29 de octubre. http://www.cbd.int/doc/meetings/cop/cop-10/official/cop-1027-es.pdf

55.

CBD 2010 b. Decisión X/30. Diversidad biológica de las montañas. Décima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Nagoya, 18-29 de octubre. http://www.cbd.int/doc/meetings/cop/cop10/official/cop-10-27-es.pdf

36.

Boudoresque CF & M Verlaque. 2002. Biological pollution in the Mediterranean Sea: invasive versus introduced macrophytes. Marine Pollution Bulletin 44: 32–38.

37.

CABI (2012 a) Invasive species compendium. Ruditapes philippinarum. [En línea: 20/05/2012 http://www.cabi.org/isc/default.aspx?site=144&page=4066].

38.

CABI (2012 b) Invasive species compendium. Crassotrea gigas. [En línea: 20/05/2012http://www.cabi.org/isc/default.aspx?site=144&pa ge=4066].

39.

Campos J, ME Rocha & M Tavares. 2002. Controlo de Acácias com fitocidas nas dunas do litoral. Silva Lusitana 10(2): 201-206.

40.

Campos JA & M Herrera. 2009. Diagnosis de la Flora alóctona invasora de la CAPV. Dirección de Biodiversidad y Participación Ambiental. Departamento de Medio Ambiente y Ordenación del Territorio. Gobierno Vasco. 296 pp.

41.

Capdevila-Argüelles L, A Iglesias García, JF Orueta, & B Zilletti. 2006. Especies Exóticas Invasoras: diagnóstico y bases para la prevención y el manejo. Organismo Autónomo Parques Nacionales – Ministerio de Medio Ambiente. Madrid, 287 pp.

56.

CBD 2010 c. Decisión X/31. Áreas protegidas. Décima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Nagoya, 18-29 de octubre. http://www.cbd.int/doc/meetings/cop/cop-10/official/cop-1027-es.pdf

42.

Casas C, P Heras, J Reinoso & JR Oubiña. 1988. Consideraciones sobre la presencia en España de Campylopus introflexus (Hedw.) Brid. Y C. pilifer Brid. Orsis, 3: 21-26.

57.

43.

Casas G & E Schwindt. 2008. Un alga japonesa en la costa patagónica. Ciencia Hoy. 8(107): 31-39.

CBD 2010 d. Decisión X/33. Diversidad biológica y cambio climático. Décima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Nagoya, 18-29 de octubre. http://www.cbd.int/doc/meetings/cop/cop10/official/cop-10-27-es.pdf

58.

CBD 2010 e. Decisión X/38. Especies exóticas invasoras. Décima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Nagoya, 18-29 de octubre. http://www.cbd.int/doc/meetings/cop/cop10/official/cop-10-27-es.pdf

59.

CIESM. 2003. Ruditapes philippinarum. Atlas of exotic molluscs in the Mediterranean 2003. Zenetos A, Gofas S, Russo G, Templado J, eds. [En línea, 20/05/2012, http://www.ciesm.org/atlas/].

60.

Comisión Europea. 2008. Hacia una Estrategia de la Unión Europea sobre especies invasoras. (COM(2008) 789 final). http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2008:078 9:FIN:ES:PDF

61.

Comité Asesor Nacional sobre Especies Invasoras. 2010. Estrategia nacional sobre especies invasoras en México, prevención, control y erradicación. Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad, Comisión Nacional de Áreas Protegidas, Secretaría de Medio Ambiente y Recursos Naturales. México. 91pp.

62.

Convención sobre los Humedales. 1999 Resolución VII.14: Especies invasoras y humedales. 7a. Reunión de la Conferencia de las Partes Contratantes en la Convención sobre los Humedales. San José, 10-18 de mayo. http://www.ramsar.org/pdf/res/key_res_vii.14s.pdf

63.

Convención sobre los Humedales. 1999. Resolución Resolución VIII/18 Especies invasoras y humedales. 8a. Reunión de la Conferencia de las Partes Contratantes en la Convención sobre los Humedales. Valencia, 18-26 de noviembre. http://www.ramsar.org/pdf/res/key_res_viii_18_s.pdf

64.

Consejo de Europa 2012. Nature. Bern Convention. Group pf Experts on Invasive Alien Species. http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/nature/bern/IAS/defa ult_en.asp

44.

CBD 1992 Convenio sobre la diversidad biológica. Río de Janeíro 1992. http://www.cbd.int/doc/legal/cbd-es.pdf

45.

CBD 2002 Decisión VI/23: Especies exóticas que amenazan a los ecosistemas, los hábitats o las especies. Sexta reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, La Haya, 7-19 de abril. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-06/full/cop-06-deces.pdf

46.

CBD 2004 a. Decisión VII/13: Especies exóticas que amenazan a ecosistemas, hábitats o especies (Artículo 8 (h)). Séptima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Kuala Lumpur, 9-20 de febrero. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-07/full/cop07-dec-es.pdf

47.

CBD 2004 b. Decisión VII/27 Diversidad biológica de montañas. Séptima reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Kuala Lumpur, 9-20 de febrero. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop07/full/cop-07-dec-es.pdf

48.

CBD 2006 a. Decisión VIII/1 Diversidad biológica de las islas. Octava reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Curitiba, 20-31 de marzo. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-08/full/cop-08dec-es.pdf

49.

CBD 2006 b. VIII/2. Diversidad biológica de tierras áridas y subhúmedas. Octava reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la Diversidad Biológica, Curitiba, 20-31 de marzo. http://www.cbd.int/doc/decisions/cop-08/full/cop-08-deces.pdf

50.

CBD 2006 c.: Decisión VIII/27 Especies exóticas invasoras que amenazan ecosistemas, hábitats o especies (Artículo 8 h)): consideración ulterior de lagunas e incongruencias en el marco normativo internacional. Octava reunión de la Conferencia de las Partes en el Convenio sobre la

225

65.

Cremades Ugarte J, O Freire Gago & C Peteiro García. 2006. Biología, distribución e integración del alga alóctona Undaria pinnatifida (Laminariales, Phaeophyta) en las comunidades bentónicas de las costas de Galicia (NW de la Península Ibérica). Anales del Jardín Botánico de Madrid. 63(2): 169-187.

85.

Gaston KJ, AG Jones, C. Hänel & SL Chown. 2003 Rates of species introduction to a remote oceanic island. Proceedings of the Royal Society of London Series B-Biological Sciences 270: 1091–1098 pp.

66.

Cronk, QCB & JL Fuller. 1995. Plant invaders: The threat to natural ecosystems. Chapman & Hall, London. 241 pp.

86.

67.

DAISIE. 2009. Handbook of Alien Species in Europe. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, Vol. 3. Berlin, 400 pp.

Genovesi P & C Shine. 2004. European Strategy on Invasive Alien Species. Council of Europe Publishing, Nature and Environment n. 137. Strasbourg, 67 Pp.

87.

GISP. El manejo de especies invasoras en ambientes marinos y costeros. Módulo 3. Prevención. http://www.gisp.org/publications/courses/marine/marinemodu le3sp.pdf

88.

Hassan R, R Scholes & Neville Ash (Eds.). 2005. Ecosystems and human well-being : current state and trends: findings of the Condition and Trends Working Group. Island Press Washington, Covelo London, 917 Pp.

89.

Heywood V & S Brunel. 2010. Código de conducta sobre horticultura y plantas invasoras. Convenio relativo a la Conservación de la Vida Silvestre y el Medio Natural en Europa (Convenio de Berna). Consejo de Europa. Naturaleza y Medio Ambiente, núm. 155. 80 pp.

http://www.fao.org/fishery/culturedspecies/Ruditapes_philippi narum/es. Fecha de consulta 20/05/2012.

68.

DOCE 1979. Directiva 79/409/CEE del Consejo, de 2 de abril de 1979, relativa a la conservación de las aves silvestres. DOCE n.º L 103 de 25/04/1979.

69.

DOCE 1992. Directiva 92/43/CEE del Consejo, de 21 de mayo de 1992, relativa a la conservación de los hábitats naturales y de la fauna y flora silvestres. DOCE n.º L 206 de 22/07/1992.

70.

DOCE 1997. Reglamento (CE) n.º 338/97 del Consejo de 9 de diciembre de 1996 relativo a la protección de especies de la fauna y flora silvestres mediante el control de su comercio.

71.

DOCE 2007 Reglamento 2007/708/CE, de 11 junio, sobre el Uso de las Especies Exóticas y las especies localmente ausentes en la acuicultura DOCE n.º L 168 de 28/6/2007.

90.

DOCE 2008 a. Reglamento 535/2008/CE de 13 de junio por el que se establecen disposiciones de aplicación del Reglamento (CE) no 708/2007 del Consejo sobre el uso de las especies exóticas y las especies localmente ausentes en la acuicultura. DOCE n.º L 156 de 14/06/2008

Herrera M & JA Campos Prieto. 2006. El carrizo de la Pampa (Cortaderia selloana) en Bizkaia. Guía práctica para su control. Instituto de Estudios Territoriales de Bizkaia. Diputación Foral de Bizkaia. Bilbao. 43 pp.

91.

Hulme PE. 2009. Trade, transport and trouble: managing invasive species pathways in an era of globalization. Journal of Applied Ecology, 46:10-18.

92.

Hunt L, L Chadderton, M Stuart, S Cooper & M Carruthers. 2009. Results of an attempt to control and eradicate Undaria pinnatifida in Southland, New Zealand, April 1997 November 2004. Department of Conservation. New Zealand. 48 pp.

93.

Iglesias D, L Rodríguez, J Montes, RF Conchas, JL Pérez, M Fernández & A Guerra. 2005. Estudio de viabilidad del cultivo de ostra rizada Crassostrea gigas (Thunberg, 1793) en diferentes rías gallegas. Primeros resultados biológicoproductivos. Boletin del Instituto Español de Oceanografía, 21 (1-4): 293-309.

94.

Irigoyen AJ, MC Eyras, FG Dellatorre, GN Casas & LA Venerus. Recomendaciones para el manejo de la invasora Undaria pinnatífida en Chubut, y medidas para prevenir y limitar su dispersión. Centro nacional Patagónico. Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas. www.cenpat.edu.ar/pdf/recomendacionesundaria.pdf

95.

ISSG. 2012. Global Invasive Species Database. Crassotrea gigas. [En línea: http://www.issg.org/database/welcome/ Fecha de consulta 20/05/2012].

96.

IUCN (Invasive Species Specialist Group). 2000. IUCN guidelines for the prevention of biodiversity loss caused by alien invasive species. [en línea]. « IUCN (Invasive Species Specialist Group)». Auckland. <http://www.issg.org/pdf/guidelines_iucn.pdf> [Consulta: 0409-2010].

97.

Johnson LE, A Ricciardi & JT Carlton. 2001. Overland Dispersal of Aquatic Invasive Species: A Risk Assessment of Transient Recreational Boating. Ecologial Applications, vol. 11, 6: 1789-1799.

98.

Josefsson M & K Jansson. 2006. NOBANIS – Invasive Alien Species Fact Sheet – Sargassum muticum. – From: Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species – NOBANIS www.nobanis.org, Date of access 07/02/2012.

99.

Keller RP, DM Lodge & DC Finnoff. 2007. Risk Assessment for invasive species produces net bioeconomic benefits. PNAS, vol. 104, 1: 203-207.

100.

Kettunen M, P Genovesi, S Gollasch, S Pagad, U Starfinger, P ten Brink & C Shine. 2008. Technical support to EU strategy on invasive species (IS)—assessment of the impacts of IS in Europe and the EU (Final module report for the European Commission). (DG ENV contract). Institute for European Environmental Policy (IEEP). Brussels, 40 Pp. + Anexos.

72.

73.

DOCE 2008 b. Directiva 2008/56/CE, de 17 de junio por la que se establece un marco de acción comunitaria para la política del medio marino (Directiva marco sobre la estrategia marina). DOCE n.º L 164 de 25/06/2008.

74.

DOCE 2010. Directiva 2009/147/CE, de 30 de noviembre relativa a la conservación de las aves silvestres. DOCE n.º L 20 de 26/01/2010.

75.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 1997 a. Decreto 130/1997, de 14 de mayo, por el que se aprueba el Reglamento de ordenación de pesca fluvial y d e los ecosistemas acuáticos continentales. Diario Oficial de Galicia, 106 de 4/06/1997.

76.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 1997 b. Ley 4/1997, de 25 de junio, de caza de Galicia. Diario Oficial de Galicia, 133 de 11/07/1997

77.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 2001. Decreto 284/2001, de 11 de octubre, por el que se aprueba el Reglamento de caza de Galicia. Diario Oficial de Galicia, 214 de 6/11/2001.

78.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 2007. Decreto 67/2007, de 22 de marzo, por el que se regula el Catálogo Gallego de Árboles singulares. Diario Oficial de Galicia, 74 de 17/04/2007.

79.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 2008. Decreto 127/2008, de 5 de junio, por el que se desarrolla el régimen jurídico de los humedales protegidos y se crea el Inventario de humedales en Galicia. Diario Oficial de Galicia, 122 de 25/06/2008.

80.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 2009 a. Decreto 64/2009, de 19 de febrero, por el que se aprueba el Plan de ordenación de los recursos naturales del parque natural de A Baixa Limia-Serra do Xurés. Diario Oficial de Galicia, 61 de 30/03/2009.

81.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 2009 b. Decreto 65/2009, de 19 de febrero, por el que se aprueba el Plan rector de uso y gestión del parque natural del Monte Aloia. Diario Oficial de Galicia, 62 de 31/03/2009.

82.

DOG (Diario Oficial de Galicia) 2011. Decreto 222/2010, 23 de diciembre, por el que se aprueba el Plan conservación del espacio privado de interés natural Sobreiras do Faro. Diario Oficial de Galicia, 62 12/01/2011

de de de de

83.

European Council (Environment). 2002. Conclusions of 4 March 2002: 6592/02 (Presse 47 - G) 24.

84.

FAO (2012) Programa de información de especies acuáticas. Ruditaphes philippinarum. En línea:

226

101.

Kolar CS & DM Lodge. 2002. Ecological Predictions and Risk Assessment for Alien Fishes in North America. Science vol. 298, 8: 1233-1236.

102.

Le Maitre DC, BW van Wilgen, CM Gelderblom, C Bailey, RA Chapman & JA Nel. 2002. Invasive alien trees and water resources in South Africa: case studies of the costs and benefits of management. Forest Ecology and Management 160: 143–159.

103.

Le Maitre DC, RM Krug, JH Hoffmann, AJ Gordon & TN Mgidi. 2008. Hakea sericea: Development of a model of the impacts of biological control on population dynamics and rates of spread of an invasive species. Ecological Modelling 212: 342–358.

104.

Lence C, F Llamas, C Acedo & R Alonso. 2006. Estudio botánico en la laguna de Louro (Muros, A Coruña) como herramienta de gestión y conservación. II Congreso de Biología de la Conservación de Plantas. JBA. Gijón. www.botanico.gijon.es.pdf

105.

Lois 2009. New records of Corbicula fluminea (Müller, 1774) in Galicia (Northwest of the Iberian Peninsula): Mero, Sil and Deva rivers. Aquatic Invasions (2010) Volume 5, Supplement 1: S17-S20

106.

Louise Hunt L, L Chadderton, M Stuart, S Cooper & M Carruthers. 2009. Results of an attempt to control and eradicate Undaria pinnatifida in Southland, New Zealand, April 1997 - November 2004. Department of Conservation, New Zealand. 48 pp.

107.

Mack RN, D Simberloff, WM Lonsdale, H Evans, M Clout & FA Bazzaz. 2000. Biotic invasions: Causes, epidemiology, global consequences, and control. Ecological Applications, 10(3), 689–710.

108.

E. Marchante E, H Marchante & H Freitas. 2005. Plantas Invasoras em Portugal. INVADER (POCTI/BSE/42335/2001) www.uc.pt/invasoras

109.

Martin JP y R Bastida. 2008. El alga invasora Undaria pinnatifida (Harvey) Suringar en la Ría Deseado (Patagonia austral, Argentina): ciclo del esporofito y factores ambientales determinantes de su distribución. Revista de Biología Marina y Oceanografía 43(2): 335-344.

110.

Mansilla P, R Pérez, N Pérez, V Seco & P del Estal. 2001. Presencia de Tuberculatus kuricola (Hemiptera:Aphididae) sobre castaños híbridos en España. Bol. San. Veg. Plagas 27: 395-400.

122.

Santos DM, JC Fernández-Ordóñez, F Clavell & Grupo Aves Exóticas (GAE/SEO BirdLife). 2010. Aves exóticas introducidas: una situación insostenible. doc_gae_avesynat2010_t.pdf

123.

Sgro L., M. Mistri & J. Widdows (2005) Impact of the infaunal Manila clam, Ruditapes philippinarum, on sediment stability. Hydrobiologia Vol. 550 (1): 175-182.

124.

Scott R, Marrs RH (1984) Impact of Japanese knotweed and methods of control. Aspects Appl Biol 5:291–296.

125.

Stohlgren TJ & J L Schnase. 2006. Risk Analysis for Biological Hazards: What we need to know about invasive species? Risk Analysis, vol. 26, 1:163-173.

126.

Tejedo M & R Reques. 2002. Pelobates cultripes (Cuvier, 1829). Sapo de espuelas. 94-96. En: Pleguezuelos JM, R Márquez & M Lizana (eds), Atlas y Libro Rojo de los Anfibios y Reptiles de España. Ministerio de Medio Ambiente – Asociación Herpetológica Española (2ª impresión). Madrid.

127.

Wild AL. 2004. Taxonomy and Distribution of the Argentine Ant, Linepithema humile (Hymenoptera: Formicidae). Annals of the Entomological Society of America 97(6): 1204-1215.

128.

Xunta de Galicia. 2005. Georreferenciación y cartografiado de los bancos marisqueros de Galicia. Evaluación del potencial marisquero de Galicia. Los recursos marinos de Galicia. Serie Técnica n.4 . Xunta de Galicia, Coruña, 229 Pp+Anexos.

129.

Zilletti B, L Capdevila-Argüelles & VA Suárez Álvarez. 2008. Strategie e azioni per il controllo delle specie alloctone in Spagna. Memorie della Società Italiana di Scienze Naturali e del Museo Civico di Storia Naturale di Milano, XXXVI (I): 2930.

Portales web consultados:



www.defra.org.ok



www.environment.gov.au



www.europe-aliens.org



www.exoticsguide.org



www.fao.org



www.hear.org



www.imo.org

Parkes J, R Henzell & G. Pickles. 1996. Managing Vertebrate Pests: Feral Gouts. Australian Government Publishing Service, Canberra.



www.invasive.org



www.invasivespecies.org

Rahel FJ. 2002. Homogenisation of Freshwater Faunas. Annual Review of Ecology and Systemantics, 33: 291-315.



www.issg.org



www.magrama.gob.es



www.nature.org



www.xunta.es

Nehring, S. (2006): NOBANIS – Invasive Alien Species Fact Sheet – Crassostrea gigas. – En línea Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species NOBANIS www.nobanis.org, Fecha de consulta 20/05/2012.

117.

Santos DM, D Sol & J Calvell. 2003. Aves introducidas en España. El Escribano Digital 43: 4-6.

www.daff.gov.au

Milberg P & T. Tyrberg. 2006. Naïve birds and noble savages - a review of man-caused prehistoric extinctions of island birds. Ecography, 16: (3) 229-250.

116.

121.

www.coe.int

112.

115.

Sánchez I & C Fernández. 2005. Impact of the invasive seaweed Sargassum muticum (Phaeophyta) on an intertidal macroalgal assemblage. J. Phycol. 41, 923–930.



Meyerson LA, & HA Mooney. 2007. Invasive alien species in an era of globalization. Frontiers in Ecology and the Environment 5: 199–208.

114.

120.



111.

113.

Pontevedra (Galicia). Bol Asoc. Herpetol. Esp. (2012) 23. (En prensa).

Norton TA. 1974. Sargassum muticum on the Pacific coast of North America. Pro. Int. Seaweed Symp. 8: 449-456.

Rodríguez L, D Iglesias, A Escudeiro, J Montes, RF Conchas, JLPérez, M Fernández, & A Guerra. 2006. Impulso del cultivo de la ostra rizada (Crassostrea gigas) en diferentes rías gallegas. Pp. 307-312 En: M. Rey Méndez, J. Fernández Casal, M. Izquierdo Rodríguez & A. Guerra Díaz (Eds.) Actas del VIII Foro dos Recursos Mariños e da acuicultura das rías galegas. Asociación Cultural do Foro dos Recursos Mariños e a Acuicultura das Rías Galegas Ed., A Coruña, 380 pp.

118.

Romero Buján MI. 2007. Flora exótica de Galicia (noroeste ibérico). Botánica Complutensis 31: 113:125.

119.

Salvadores R & F Rodríguez. 2012. Datos sobre una nueva localidad de Pelobates cultripes en la provincia de

227

AGRADECEMENTOS Queremos expresar o noso máis sincero agradecemento: 

A Luis Costa, polo seu tempo e inestimables achegas en referencia ó Parque Natural das Fragas do Eume e o seu ámbito.



A J. Gaspar Bernárdez Villegas e Jorge Mouriño Lourido, pola súa esencial contribución en referencia ó Monte Aloia.



A Verdegaia e a Marga Rubido, polas súas achegas e comentarios en referencia ás EEI en Galicia.



A Marta Miñambres e a Paula Otero Omil, polo seu tempo, apoio constante e valiosa axuda.



A Vitoriano Rivas Iglesias, polo seu apoio e dedicación no traballo de campo do presente Plan.

E a todas aquelas persoas que axudaron a que levásemos a cabo o presente documento, cos seus comentarios, contribucións e apoio, grazas.

ACRÓNIMOS, SIGLAS E ABREVIATURAS 

AR: Análise de Riscos.



CABI: Centre for Agriculture and Biosciences International.



CBD: Convenio sobre a Diversidade Biolóxica.



COE: Consello de Europa.



EEI: Especies Exóticas Invasoras.



FAO: Organización de Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura.



GEIB: Grupo Especialista en Invasións Biolóxicas.



ICES: International Council for the Exploration of the Sea.



UICN: Unión Internacional para a Conservación da Natureza.



LPNB: Ley de Patrimonio Natural e Biodiversidade.



OMI: Organización Marítima Internacional.



ONG: Organización Non Gubernamental.



RD: Real Decreto.



SIG: Sistemas de Información Xeográfica.

ANEXO 1: MAPAS INICIAIS DE DISTRIBUCIÓN DAS EEI PRESENTES EN GALICIA

229

ESPECIES

INCLUIDAS EN EL PRESENTES EN GALICIA.

CATÁLOGO ESPAÑOL

Mapa de distribución de Asparagopsis armata

Mapa de distribución de Grateloupia turuturu

ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS (ANEXO I)

Mapa de distribución de Codium fragile subsp. tomentosoides

Mapa de distribución de Sargassum muticum

230

Mapa de distribución de Undaria pinnatifida

Mapa de distribución de Acacia dealbata

Mapa de distribución de Agave americana

Mapa de distribución de Ailanthus altissima

231

Mapa de distribución de Ambrosia artemisiifolia

Mapa de distribución de Aurajia sericifera

Mapa de distribución de Azolla caroliniana

Mapa de distribución de Azolla filiculoides

232

Mapa de distribución de Buddleja davidii

Mapa de distribución de Carpobrotus acinaciformis

Mapa de distribución de Carpobrotus edulis

Mapa de distribución de Cortaderia selloana

233

Mapa de distribución de Egeria densa

Mapa de distribución de Elodea canadensis

Mapa de distribución de Eichhornia crassipes

Mapa de distribución de Heliantus tuberosus

234

Mapa de distribución de Ludwigia grandiflora

Mapa de distribución de Opuntia maxima

Mapa de distribución de Reynoutria japonica

Mapa de distribución de Salvinia natans

235

Mapa de distribución de Spartina alternifolia

Mapa de distribución de Spartina patens

Mapa de distribución de Tradescantia fluminensis

Mapa de distribución de Corbicula fluminea

236

Mapa de distribución de Cordilophora caspia

Mapa de distribución de Pacifastacus leniusculus

Mapa de distribución de Eriocheir sinensis

Mapa de distribución de Potamopyrgus antipodarum

237

Mapa de distribución de Procambarus clarkii

Mapa de distribución de Lepomis gibbosus

Mapa de distribución de Gambusia holbrooki

Mapa de distribución de Micropterus salmoides

238

Mapa de distribución de Trachemys scripta

Mapa de distribución de Estrilda atrild

Mapa de distribución de Estrilda melpoda

Mapa de distribución de Estrilda troglodytes

239

Mapa de distribución de Euplectes afer

Mapa de distribución de Myiopsitta monachus

Mapa de distribución de Oxyura jamaicensis

Mapa de distribución de Ploceus melanocephalus

240

Mapa de distribución de Psittacula krameri

Mapa de distribución de Streptopelia roseogrisea

Mapa de distribución de Neovison vison

241

INCLUIDAS EN EL LISTADO ESPAÑOL DE ESPECIES EXÓTICAS PRESENTES EN GALICIA Y CALIFICADAS COMO EXÓTICAS INVASORAS.

ESPECIES

INVASORAS (ANEXO II)

Mapa de distribución de Acacia longifolia

Mapa de distribución de Acacia melanoxylon

Mapa de distribución de Arctotheca calendula

Mapa de distribución de Bacopa monnieri

242

Mapa de distribución de Bidens frondosa

Mapa de distribución de Cotula coronipifolia

Mapa de distribución de Ipomoea indica

Mapa de distribución de Oenothera glazioviana

243

Mapa de distribución de Oxalis pes-caprae

Mapa de distribución de Paspalum paspalodes

Mapa de distribución de Phytolacca americana

Mapa de distribución de Robinia pseudoacacia

244

Mapa de distribución de Senecio mikanioides

Mapa de distribución de Stenotaphrum secundatum

Mapa de distribución de Crocosmia x crocosmiiflora

Mapa de distribución de Crepidula fornicata

245

Mapa de distribución de Xenostrobus securis

ESPECIES CALIFICADAS COMO REAL DECRETO 1628/2011.

EXÓTICAS INVASORAS EN

Mapa de distribución de Bonamia ostrae

GALICIA NO

INCLUIDAS EN LOS

ANEXOS

DEL

Mapa de distribución de Gymnodinium catenatum

246

Mapa de distribución de Campylopus introflexus

Mapa de distribución de Acacia mearnsii

Mapa de distribución de Amaranthus hybridus

Mapa de distribución de Amaranthus powelii

247

Mapa de distribución de Arundo donax

Mapa de distribución de Aster squamatus

Mapa de distribución de Bidens aurea

Mapa de distribución de Conyza canadensis

248

Mapa de distribución de Cyperus eragrostis

Mapa de distribución de Eleocharis bonariensis

Mapa de distribución de Eucalyptus globulus

Mapa de distribución de Helichrysum petiolare

249

Mapa de distribución de Lilaeopsis carolinensis

Mapa de distribución de Paspalum dilatatum

Mapa de distribución de Paspalum vaginatum

Mapa de distribución de Vinca difformis

250

Mapa de distribución de Elminius modestus

251

252