ΙΝΔΟΥΪΣΜΟΣ
Ινδουϊσμός ονομάζεται το σύνολο των παραδόσεων της Ινδίας που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνικής και θρησκευτικής της ζωής. Εκεί ζουν περίπου 700 εκατομμύρια πιστοί, ενώ μικρότερες ινδουϊστικές κοινότητες βρίσκονται σε γειτονικές χώρες και σε περιοχές όπως το Μπαλί, η Νότια και Δυτική Αφρική και το αρχιπέλαγος της Καραϊβικής.
Το πρόβλημα του ορισμού Η Ινδική χερσόνησος είναι μια αχανής περιοχή
με πολλές γεωγραφικές, κλιματολογικές και εθνολογικές ιδιαιτερότητες. Αυτοί και άλλοι παράγοντες κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της γέννησαν ένα πλήθος θρησκευτικών αντιλήψεων και παραδόσεων που έχουν τόσο ομοιότητες μεταξύ τους όσο και διαφορές. Υπάρχει όμως ένα κοινό θεωρητικό υπόβαθρο στις παραδόσεις εκείνες που ακολουθούνται από την πλειονότητα των Ινδών. Γι' αυτό λέμε ότι ο Ινδουϊσμός δεν είναι ενιαία θρησκεία, γιατί δεν έχει ενιαία διδασκαλία.
Ο πολιτισμός του Ινδού και οι Άριοι Η ιστορία του Ινδουϊσμού ξεκινά με την ακμή του πολιτισμού της κοιλάδας του Ινδού ποταμού (3000-1500πΧ). Οι άνθρωποι τότε λάτρευαν κυρίως τη γενεσιουργό δύναμη του θείου που παράγει τη ζωή όπως φαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα (ειδώλια Μητέρας θεάς-θεοί σε στάση γιόγκα).
Η μετανάστευση ινδοευρωπαϊκών φύλων (Άριοι) στην ινδική χερσόνησο έγινε περίπου το 1500πΧ. Ο πολιτισμός των κατακτητών ήταν ανώτερος από αυτόν των ντόπιων κατοίκων. Η συνάντηση και αλληλεπίδρασή τους οδήγησε στην τελική σύνθεση του Ινδουϊσμού.
Η βεδική θρησκεία Η θρησκεία των Αρίων ήταν πολυθεϊστική όπως και αυτή των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Πληροφορίες γι' αυτήν παίρνουμε από τα ιερά βιβλία που ονομάζονται Βέδες (1500-1000πΧ). Θεοί ήταν ο ήλιος, ο ουρανός, η φωτιά, η καταιγίδα, η γονιμότητα, ο πόλεμος κά. Συνηθισμένες ήταν οι θυσίες προς τους θεούς.
Οι Άριοι πολεμιστές όταν κατέκτησαν την Ινδία είχαν ήδη τη δική τους κοινωνική οργάνωση. Ανώτερη τάξη ήταν αυτή των ιερέων (βραχμάνοι). Ακολουθούσαν οι πολεμιστές-αριστοκράτες και μετά οι καλλιεργητές. Οι ντόπιοι κατακτημένοι κάτοικοι ανήκαν στην κατώτερη τάξη των χειρώνακτων. Η κοινωνική και θρησκευτική ζωή κάθε τάξης ρυθμίζονταν από ένα σύνολο κανόνων που τους καθόριζαν οι βραχμάνοι.
Τα όρια ανάμεσα σε αυτές τις τάξεις ήταν σαφή και δεν μπορούσε κανείς να μεταπηδήσει από τη μια στην άλλη. Οι τάξεις αυτές είναι γνωστές σε εμάς ως κάστες, οι Ινδοί όμως τις ονόμαζαν βάρνα που σημαίνει χρώμα (από τη διαφορετική απόχρωση της επιδερμίδας των μελών της κάθε τάξης). Οι υποδιαιρέσεις κάθε κάστας έγιναν με βάση το επάγγελμα και το βαθμό καθαρότητας. Το σύστημα αυτό της ταξικής διάκρισης παίζει σημαντικό ρόλο ακόμη και σήμερα στην κοινωνική ζωή της Ινδίας (γάμοι-κοινωνικές επαφές). Οι πιο περιφρονημένοι είναι όσοι δεν ανήκουν σε καμία κάστα (άθικτοι).
Στις Βέδες υπάρχει η ιδέα της παγκόσμιας τάξης που διακρίνεται στη δομή και λειτουργία του κόσμου, της κοινωνίας, στην ηθική δεοντολογία κλπ. Αυτή ονομάζεται ντάρμα. Το ντάρμα είναι θείας καταγωγής και οι άνθρωποι πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριφέρονται σύμφωνα με αυτό. Γι' αυτό και οι κάστες είναι μέρος της παγκόσμιας τάξης άρα θείας καταγωγής και κανένας δε μπορεί να ξεφύγει από την κάστα στην οποία γεννήθηκε. Η αλλαγή κάστας είναι πιθανή μόνο σε μια επόμενη και καλύτερη ζωή.
Οι Ουπανισάδες Στο τέλος της βεδικής εποχής εμφανίζεται η ιδέα
ότι ο κόσμος μας είναι το εξωτερικό στρώμα μιας θείας πραγματικότητας που βρίσκεται στο βάθος ή τη βάση αυτού (σαν το περίβλημα ενός καρπού). Όλα όσα υπάρχουν, ακόμη και οι θεοί, προέρχονται από αυτή την πραγματικότητα. Το σύνολο του κόσμου χωρίστηκε σε α) τη θεμελιώδη αυτή πραγματικότητα που δεν έχει μορφή και όρια και β) τον φαινόμενο (εξωτερικό) κόσμο που αποτελείται από όντα περιορισμένα στα όρια της μορφής τους.
Οι Ουπανισάδες (800-500πΧ) είναι τα βιβλία εκείνα στα οποία αναπτύχθηκε αυτή η ιδέα. Η θεία αυτή πραγματικότητα που βρίσκεται στη βάση των πραγμάτων όλου του κόσμου ονομάστηκε Μπράχμαν. Όπως ο αέρας δεν έχει μορφή αλλά μπορεί να κλειστεί σε ένα δοχείο, έτσι και σε κάθε τι υπάρχει ένα στοιχείο αυτού του Μπράχμαν. Αυτό το στοιχείο του Μπράχμαν που υπάρχει σε όλα τα όντα ονομάζεται Άτμαν. Όλα όσα υπάρχουν είνια κατά βάθος Άτμαν άρα και Μπράχμαν (αφού το Άτμαν είναι μέρος του Μπράχμαν).
Και ο άνθρωπος έχει μέσα του το Μπράχμαν και το Άτμαν, μόνο που το αγνοεί. Ο άνθρωπος είναι γοητευμένος από τον κόσμο, αγνοεί ότι αυτός είναι ψεύτικος, έχει διαρκώς στραμμένο το νου του εκεί και δε γνωρίζει τη θεϊκή πραγματικότητα που είναι κρυμμένη μέσα του.
Στις Βέδες ο κόσμος θεωρείται κάτι καλό, στις Ουπανισάδες καλό είναι μόνο το Μπράχμαν. Η αλήθεια δεν βρίσκεται σε αυτόν τον κόσμο, τα όντα που ζουν σε αυτόν περιορίζονται και μεταβάλλονται. Η ζωή λοιπόν είναι πόνος καθώς ο άνθρωπος νιώθει η αλήθεια βρίσκεται κάπου αλλού.
Άλλες δύο έννοιες που δεν υπάρχουν στις Βέδες είναι η σαμσάρα και το κάρμα. Σαμσάρα είναι η ανακύκληση των υπάρξεων, το γεγονός ότι ο άνθρωπος διαρκώς γεννιέται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται με μια νέα μορφή. Κάρμα είναι η πράξη και συγκεκριμένα οι πράξεις που κάνει κάποιος στη ζωή του και θα καθορίσουν πως θα γεννηθεί στην επόμενη ζωή (ως άνθρωπος, ζώο, δαίμονας ή θεός). Οι πράξεις εξαρτώνται από την επιθυμία του ανθρώπου. Έτσι η κάθε του μετενσάρκωση είναι ανάλογη με την επιθυμία του.
Όλος αυτός ο πόνος και η οδύνη οδήγησαν στο αίτημα της απελευθέρωσης (μούκτι ή μόξα). Για να γίνει αυτό ο ανθρώπινος νους πρέπει να στραφεί από τον εξωτερικό κόσμο στον εσωτερικό και να ταυτιστεί με το Άτμαν που βρίσκεται μέσα του, άρα και με το Μπράχμαν κομμάτι του οποίου είναι το Άτμαν. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως γιόγκα. Έτσι η σωτηρία είναι μια καθαρά ατομική προσπάθεια.