Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;
Είδαμε ότι σύμφωνα με τη διήγηση της Παλαιά; Διαθήκης ο Θεός δημιούργησε τα πάντα “καλά λίαν”. Γιατί τότε υπάρχει το κακό στη ζωή μας σε τόσο πολλές μορφές; Ποιες είναι οι συνέπειες της παρουσίας του; Και κυρίως, ποια είναι η θέση του θεού και η ευθύνη του ανθρώπου; Υπάρχει τρόπος να απαλλαγεί ο άνθρωπος από τη δυναστική του παρουσία σε αυτή τη ζωή ή οι θρησκείες -και ο Χριστιανισμός μεταξύ αυτών – μεταθέτουν τη λύση του προβλήματος σε μια άλλη ζωή;
Τι είναι κακό; Στο Χριστιανισμό δεν θεωρείται υπεύθυνος για το κακό ο Θεός καθώς δεν είναι δικό του δημιούργημα. Είναι αποτέλεσμα της διακοπής της σχέσης του ανθρώπου με το Θεό. Ο Θεός είναι η πηγή της ζωής, άρα η απομάκρυνση από Αυτόν ευθύνεται για την εμφάνιση του θανάτου. Ο άνθρωπος επέλεξε ελεύθερα αυτόν τον δρόμο μακριά από τον Δημιουργό του και συμπαρέσυρε και την υπόλοιπη δημιουργία.
Προπατορικό αμάρτημα: αφετηρία του κακού Ο άνθρωπος γνώριζε ότι αν έτρωγε τον καρπό του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού θα πέθαινε. Η προειδοποίηση αυτή δεν ήταν μια στέρηση της ελευθερίας του ανθρώπου αλλά του έδινε τη δυνατότητα να διαχειριστεί ελεύθερα το είδος της σχέσης του με το Θεό. Είχε την ελευθερία να επιλέξει και είχε την ικανότητα να διακρίνει το καλό από το κακό. Επιθυμία του Θεού δεν ήταν να γνωρίσει ο άνθρωπος το κακό αλλά μέσα από τη σχέση μαζί Του να φτάσει στη θέωση, να γίνει “κατά χάριν θεός”.
Ένα άλλο δημιούργημα όμως μπαίνει ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θεό καθώς επιβουλεύεται τη μεταξύ τους σχέση. Είναι ο σατανάς, που παίρνοντας τη μορφή του φιδιού συκοφαντεί (διαβάλλει=διάβολος) το Θεό ότι επέβαλε την απαγόρευση για να μην ανοίξουν τα μάτια των ανθρώπων και γίνουν και αυτοί θεοί. Πείθει τους ανθρώπους και τους παρασύρει με τα ψέματά του: οι άνθρωποι αμέσως γνωρίζουν το κακό.
Το πρώτο πράγμα που συνειδητοποιούν οι πρωτόπλαστοι είναι η γυμνότητά τους. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν τους ενοχλούσε, τώρα όμως έχουν χάσει πια την αθωότητα και ο ένας νιώθει εκτεθειμένος στο βλέμμα του άλλου. Στο άκουσμα της φωνής τους Θεού τρέχουν να κρυφτούν και να προφυλαχθούν και από το δικό Του βλέμμα. Αντί να οδηγηθούν στη θέωση για την οποία και είχαν δημιουργηθεί επέλεξαν έναν δρόμο που οδηγεί στο θάνατο.
Συνέπειες του κακού Η μη αναγνώριση από τον άνθρωπο του σφάλματός του και η προσπάθεια μετάθεσης των ευθυνών (ο άντρας κατηγορεί τη γυναίκα, η γυναίκα κατηγορεί το φίδι) έχουν συνέπειες τραγικές για όλο το ανθρώπινο γένος. Ο ίδιος ο Θεός τους αναγγέλλει το τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Η ζωή θα είναι γεμάτη δυσκολίες. Η μητρότητα συνδέεται με τον πόνο και η γυναίκα υποτάσσεται στον άντρα. Ο άντρας πρέπει να μοχθεί για την επιβίωσή του και το περιβάλλον γίνεται εχθρικό και απειλητικό.
Οι συνέπειες της λανθασμένης επιλογής του ανθρώπου μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: 1. διακοπή της σχέσης με το Θεό (πνευματικός και σωματικός θάνατος) 2. σύγκρουση του ανθρώπου με το συνάνθρωπο (κοινωνικό κακό) 3. διαστροφή των σχέσεων με το φυσικό περιβάλλον Το κακό πλέον γίνεται φαινόμενο πανανθρώπινο και έχει πάμπολλες και διαφορετικές όψεις.
Ο Θεός και το κακό Ο Θεός δεν θεωρείται υπεύθυνος για το κακό. Γιατί όμως δεν κάνει κάτι για να το εμποδίσει; Η απάντηση βρίσκεται στην ελευθερία με την οποία έχουν πλαστεί τα πάντα. Αν ο Θεός επέμβει είναι σαν να καταστρατηγεί αυτή την ελευθερία την οποία ο ίδιος παραχώρησε. Αν εμπόδιζε τη δυνατότητα επιλογής των ελεύθερων κτισμάτων Του θα ήταν σαν να αρνούνταν τον εαυτό Του.
Εντούτοις δεν αφήνει αβοήθητο το δημιούργημά του. Ο άνθρωπος προσπαθεί με διάφορους τρόπους να λυτρωθεί από το πρόβλημα αλλά αδυνατεί με τις δυνάμεις που διαθέτει και καταφεύγει σε ψεύτικους θεούς που κατασκευάζει στη θέση του αληθινού. Ο θεός λοιπόν αποφασίζει να παρέμβει δραστικά και πάντα στο πλαίσιο του σεβασμού της ελευθερίας του ανθρώπου: στέλνει στη γη τον Υιό Του.
Η ενανθρώπιση του Ιησού (του ίδιου του Θεού ουσιαστικά) είναι η μόνη λύση και σωτηρία. Το κακό συντρίβεται με τη συμμετοχή του Θεού στην εμπειρία του θανάτου και τη νίκη που καταφέρνει εναντίον του (θανάτω θάνατον πατήσας). Ο νέος τύπος ανθρώπου, ο “καινός άνθρωπος” έχει τα εφόδια να πολεμήσει το κακό αποτελεσματικά. Η Ανάσταση του Χριστού, ο ακρογωνιαίος λίθος της χριστιανικής πίστης, σηματοδοτεί τον ερχομό της Βασιλείας του Θεού, της νέας πραγματικότητας που μπορούν όλοι να απολαύσουν εφόσον το επιθυμούν και στην οποία δεν υπάρχει κακό και θάνατος αλλά αποκατάσταση των σχέσεων με το Θεό, το συνάνθρωπο, το περιβάλλον.
Η ευθύνη του ανθρώπου Στη διήγηση για το προπατορικό αμάρτημα ελάχιστες είναι οι πληροφορίες για τον διάβολο, τον “εφευρέτη” του κακού. Δεν είναι αυτός ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, δεν είναι το πρόσωπο που μας ενδιαφέρει. Η έμφαση δίνεται στο ρόλο και την ευθύνη του ανθρώπου. Ο Θεός ρωτά “ποιος σου είπε ότι είσαι γυμνός;” όταν ο άνθρωπος κρύβεται. Δίνει τη δυνατότητα της αναγνώρισης του λάθους και της παροχής συγχώρησης, αλλά ο άνθρωπος εμμένει εγωιστικά στην επιλογή του και κόβει τις γέφυρες επικοινωνίας με τον Δημιουργό.
Υπεύθυνος λοιπόν για την εμφάνιση του κακού είναι ο άνθρωπος. Υπεύθυνος για την καταπολέμηση του κακού είναι και πάλι ο άνθρωπος. Η Ανάσταση του Χριστού έδειξε τον δρόμο της επιστροφής στο Θεό και της σωτηρίας. Κάθε άνθρωπος έχει αυτή τη δυνατότητα εφόσον συνδέσει τη ζωή του με τον Χριστό και μέσα από τη συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας γίνει κοινωνός του θανάτου και της Ανάστασης. Οι συνέπειες είναι ευεργετικές όχι μόνο για τον πιστό αλλά για όλη τη δημιουργία καθώς:
Καταπολεμάται η υποδούλωση στα πάθη Αλλάζουν οι άδικες κοινωνικές δομές Εκδηλώνεται η αγάπη και η θυσία για τους συνανθρώπους Επανασυνδέεται η ανθρωπότητα με το φυσικό περιβάλλον
Η συμμετοχή στη Βασιλεία του Θεού δεν είναι στο Χριστιανισμό ούτε ουτοπία ούτε εγωιστική επιδίωξη: είναι προσφορά στη ζωή ολόκληρου του κόσμου. Παράδειγμα αποτελούν οι άγιοι της Εκκλησίας που αγωνίστηκαν όχι για την προσωπική αγιότητα αλλά για την αγιαστική ανακαίνιση των πάντων. Το παράδειγμα και το μήνυμά τους είναι επίκαιρα σε κάθε εποχή αρκεί και εμείς να απαλλαγούμε από τις προκαταλήψεις μας για το παρελθόν και να δεχτούμε τον αγιασμό στη ζωή μας αγωνιζόμενοι για την προσωπική μας μεταμόρφωση σε έναν κόσμο απαλλαγμένο από το κακό.