Social Media 2011 by Camilla Lonis

0813185

0797362

0813184

colofon hoofdredactie eindredactie redactie beeldredactie vormgeving

Camilla Lonis William Mooijman Merel Maltha Sophie Mittelberg William Mooijman Camilla Lonis William Mooijman

0813185 0809690 0797362 0813184

inhoud

Introductie

door camilla lonis

Everybody is a fireman.

door sophie mittelberg

Grafisch ontwerp: groei maar door!

door merel maltha

Wat nu?

door william mooijman

Bronnenlijst

waarom loopt de tekst af? ik kan de volledige tekst niet lezen? Je mist de andere helft van dit magazine. waarom is dit magazine door midden gesneden? In dit magazine willen we de twee kanten van ons dilemma in beeld brengen. Daarom hebben we één magazine gemaakt, die uit twee delen bestaat: de “positieve” kant en de “negatieve” kant. en wat nou als ik maar één “kant” wil lezen? Helaas kunnen wij dit niet toelaten. Om dit dilemma zo goed mogelijk te begrijpen en om zelf een goede mening te kunnen vormen, moet men het onderwerp van alle mogelijke perspectieven bekijken.

Het is erg moeilijk om te bevatten wat sociale media inhoudt en wat de gevolgen precies zijn. Vrijwel elke doelgroep wordt aangesproken door de mogelijkheden van het internet, en op een sociaal vlak wordt er verwacht dat je vindbaar bent op het net. Heb je geen Facebook, Hyves, MySpace of Twitter, dan tel je niet echt mee. En zodra je bij een sociaal media netwerk zit, wordt het steeds verleidelijker ook meteen een LinkedIn, Youtube en Flickr account aan te maken. In dit magazine wordt er besproken wat de voor- en nadelen zijn van de huidige ontwikkelingen voor de grafisch ontwerper door kenners uit het vakgebied. Eerst is er uitbundig onderzoek gedaan naar web 2.0, zodat er inhoudelijk sterke bronnen gebruikt zijn, die veel toevoegen aan het onderwerp. Beeldend is er een sterk verband tussen de onderwerpen en de tekst, het beeld reflecteert de mening van de schrijver. Het is van uiterst belang dat ontwerpers goed om zich heen kijken en kunnen overwegen waar de toekomst ligt. Dit verschilt natuurlijk per persoon, en dankzij het feit dat er twee uiterste kanten worden besproken, is het inzichtelijker geworden wat precies de belangrijke punten zijn in de zoektocht naar extensies en beperkingen van web2.0. Sophie Mittelberg bespreekt haar kritische kijk op de situatie van een overvloed van ‘user generated content’ (letterlijk: door gebruikers gegenereerde content zoals weblogs, youtube filmpjes en foto’s). Mittelberg beschouwt dit als een duidelijke beperking voor de ontwerper en licht toe wat de gevaren zijn van de overheersende macht structuren in de eindeloze stroom van informatie en hoe men steeds meer behoefte heeft 4

aan opties om te customizen en steeds minder let op ontwerp en kwaliteit. Als de platforms en digitale media groter en meer mainstream worden, wordt de aandacht steeds extremer verdeeld en wordt het voortdurend moeilijker om op te vallen, waardoor er voor aandacht gevochten moet worden. Informatie moet steeds meer uitgekauwd worden voor het publiek, en de belangen verschuiven van ontwerp naar gebruiksgemak in de strijd om nog gezien te worden. Merel Maltha vormt de oppositie van Mittelberg’s bezwaar, en toont een andere kant van de discussie. Elk nadeel heeft zo zijn voordeel, en Maltha vat samen wat de positie van de moderne grafisch ontwerper is als er juist gebruik wordt gemaakt van de opkomende ‘prosumerism’ cultuur (een opkomende generatie van Do-It-Yourselfers). Zij bekijkt het als een extensie voor de grafisch ontwerper en geeft een duidelijke uitleg over hoe het probleem omgezet kan worden tot een voordeel. Volgens Maltha kunnen wij juist orde scheppen in de online chaos, en zijn wij ontwerpers infeite expert Do-It-Yourselfers. Ontwerpers zijn niet alleen opgeleid om te ontwerpen, maar om informatie te analyseren, ordenen en rangschikken. De prosumers (consumenten die ook produceren) zullen volgens Maltha niet een bedreiging vormen voor ontwerpers, omdat die niet voor massale media zullen produceren. Dat is en blijft een taak voor de ontwerpers. Ons vak is in feite breder geworden en dat opent juist meer deuren voor de ontwerper. Nadat beide kanten van de online chaos zijn besproken, vormt William Mooijman in zijn slotstuk een blik in de toekomst. Wat zou er gebeuren nu dat de grenzen zo open zijn gesteld, worden wij slechts ontwerpers van tools en templates? Hoe gaan bedrijven met hun ontwerpers om, en wat voor functie heeft een grafisch ontwerper in de toekomst? Wellicht dat het om iets tijdelijks gaat, niks is voor altijd, vooral niet op het gebied van ontwerp. Mooijman laat zijn visies over de toekomst zien en beschrijft de altijd leidinggevende rol waarover de ontwerper beschikt, nadat Maltha en Mittelberg beide kanten toe hebben gelicht. Mooijmans conclusie laat ruimte over om zelf goed na te denken over het onderwerp, en dat is ons uiteindelijk doel van het magazine. Discussiëren, onderzoeken en je eigen mening concluderen is helaas niet meer vanzelfsprekend, terwijl in deze informatie overflow het juist cruciaal is je eigen mening te distilleren. Welke positie neem jij in? Is social media een extensie of een beperking? Zie dit magazine als een kans om je te laten verlichten over dit veelbesproken onderwerp. camilla lonis 5

door sophie mittelberg Iedereen is een designer, een bekende slogan van dit moment. Ik heb een nieuwe verzonnen, iedereen is een brandweerman. Staat je huis in de brand? Do it yourself! Belachelijk? Ja dus. Kort gezegd iedere maloot een beroep toe eigenen waar een lange studie, oefening en talent bij komt kijken. Helaas is van deze ‘’social production’’ veel sprake in de laatste eeuw en beïnvloed het niet alleen de manier waarop mensen omgaan met informatie, maar ook hun definitie van wat nou precies een product is. Ze kunnen immers toch alles zelf? Die gedachte wordt ook wel de “templated mind” genoemd en staat voor de constante behoefte om je eigen leven vorm te geven. Nieuwe technologieën geven iedereen makkelijk toegang tot middelen om zelf beelden te creëren en publiceren. Zo ontstaan nieuwe verhoudingen waarbij gebruikers zich gedragen als makers. Dit vereist een nieuwe rol van de traditionele ontwerpers. Niet alleen zelf produceren en ontwerpen, maar anderen inspireren om dat ook te willen en hen vervolgens die ruimte bieden en begeleiden. Van “zelf maken” naar “laten maken”. 6

duidelijk is. In “De hedendaagse ontwerper” (2010) van Het Sandberg Instituut is te lezen dat overal netwerken van computers zijn. Maar verschuilt achter al deze technologie bevinden zich nog steeds de mensen achter de computers. Zo verschuift de discussie zich van computernetwerken naar sociale netwerken. En hiermee dus ook de uitdaging waar ontwerpers mee te maken krijgen. De sociale netwerken laten zich niet zomaar meer ‘ontwerpen’. Zij ontstaan en groeien aan de hand van wat groepen mensen mooi en lelijk achtten. De boodschap moet makkelijk te verteren zijn voor het publiek. De stem van de ontwerper klinkt nauwelijks nog door in het eindresultaat. Ontwerpers staan in het midden van al deze ontwikkelingen. Dit vakgebied heeft namelijk veel ervaring met het vormgeven van aanbod en aanbieders, maar nu moet ook een nieuwe wereld verkend worden als het gaat om het vormgeven van

Web 2.0 is dé trend en staat in het teken van “user generated content”: gebruikers worden producenten en er ontstaat een platvorm voor onderlinge uitwisseling en activiteiten. Naast formele machtstructuren ontstaan er nu ook informele organisaties waarin de deelnemers samenwerken en sterk staan. Volgens Mieke Gerritzen en Geert Lovink in “Everyone is a designer in the age of social media” (2010) zou de massa van ontwerpende mensen kunnen worden begeleid, als er tevens een artistieke software leverancier ontstond naast de al bekende softwarepaketten. Het beeld dat mensen hebben van een website is vaak onbewust gecreëerd door de beperkte vormen van templates. En aan die verwachtingen moeten designers zich houden waardoor de creativiteit op zijn beurt beperkt wordt. De vraag of er customize opties aanwezig zijn, wordt namelijk op ten duur belangrijker dan een site die stijlvol en

sterk digitaal gereedschap. Helaas door de vrijheid van eigen input begint de ‘templated mind’ het resultaat van sociale productie meer te vertrouwen dan het professionele werk van designers. (Dmitri Siegel, “Designing our own graves”, 2006)

machtswisseling die voor ontwerpers zware gevolgen zal hebben, de individu heeft de touwtjes in handen en wordt gestimuleerd “To Broadcast Yourself ”, de welbekende slogan van YouTube. De aandacht die verdeeld moet worden gaat op in prikkels, en dit gaat ten koste van de informatie. Mensen neigen altijd naar informatie die een emotionele reactie uitlokt. En vervolgens gebeurt dit in een continu overtreffende trap.

Het voorbeeld dat Siegel neemt, namelijk dat boeken niet meer worden beoordeeld op hun cover maar gebaseerd op peer reviews, user recommendations, en rankings, laat zien dat mond op mond reclame nu allemaal online gebeurd. “The future of the medium depends on how it is integrated into the process of social production.” (Siegel, 2006). Wat inhoudt dat als je een kans wil hebben als aanbieder, bezuinig dan op het beeld en stop al je moeite in het bewerken van de digitale media.

De jeugd raakt steeds sneller in aanraking met digitale media. Dit zag ik toen mijn 4-jarige neefje heel precies zijn weg manoeuvreerde naar een Spongebob-filmpje op de iPad. Maltha (2011) geeft aan dat “kinderen tegenwoordig eerder digitale vaardigheden moeten leren om op het web te kunnen functioneren”. Dit houdt in dat de Do-It-Yourself cultuur niet alleen gaat groeien, maar ook professioneler wordt. Wanneer zullen programma’s als Adobe Photoshop en Adobe Illustrator een deel van het vakpakket worden op de basisscholen? Is er nog wel vraag naar diepe betekenissen en goed uitgedachte concepten in design? Als de schreeuw om aandacht zo doorgaat en steeds meer mensen deelnemen, zal op ten duur de democratisering van informatie stijgen.

Die digitale media kán voordelen opleveren voor de grafisch ontwerper, maar er zitten nog genoeg haken en ogen aan. Door de grote hoeveelheid online publicatie is de kans op plagiaat erg groot. Het wordt steeds moeilijker om je werk te beschermen, terwijl het voor de leek steeds makkelijker wordt om design te kopiëren. Online wordt je naam snel verspreid, maar wie goed werk plaatst zal snel te maken krijgen met ‘copycats’. Om over spam en oplichterij nog maar te zwijgen.

bronnen

Er is een doorgaande strijd om aandacht onder de verschillende media, en nu ook individuen de kans krijgen om content online te zetten is de verandering van de structuur in distributie compleet. “In effect, they’re pushing out the content.” zoals Danah Boyd in “Streams of Content, Limited Attention: The Flow of Information through Social Media” (2009) voorspelt. De informatiestroom is niet alleen beschikbaar vóór iedereen, maar ook tussen iedereen. “The power is no longer in the hands of those who control the channels of distribution; the power is now in the hands of those who control the limited resource of attention.” (Danah Boyd, 2009). Een

Danah Boyd, “Streams of Content, Limited Attention: The Flow of Information through Social Media” (2009) Mieke Gerritzen en Geert Lovink, “Everyone is a designer in the age of social media” (2010) Merel Maltha, “The ‘templated mind’ is een extensie voor de grafisch ontwerper” (2011) het Sandberg Instituut, “De hedendaagse ontwerper” (2010) Dmitri Siegel, “Designing our own graves” (2006)

door merel maltha De ‘templated mind’ verlangt naar opties om te customizen en mogelijkheden om eigen inhoud toe te voegen. Het is altijd op zoek naar tekstvelden en buttons. Het is een benaming voor de veranderde mentaliteit van de consument, die past in de Do-It-Yourself cultuur die nu opkomt. Dat schrijft Dmitri Siegel in zijn artikel “Designing our own graves” (2006). Deze cultuur is onderdeel van een breder cultureel en economisch fenomeen; “prosumerism-simultaneous production and consumption” (Siegel, 2006). De consument lijkt alles zelf te kunnen en willen doen. Deze nieuwe mentaliteit vraagt naar nieuwe ontwerpen voor diensten en producten die dit stimuleren en mogelijk maken. “Looking at Flickr or YouTube or MySpace, it seems that when people do it themselves, they need a great deal less graphic design to get it done”(Siegel, 2006). Ontwerpen, films en foto’s worden eenvoudig zelf gemaakt, maar ook de middelen daarvoor, de site’s en programma’s, hebben geen uitgesproken ontwerp nodig. Wat heeft een ontwerper dan nog te bieden aan deze nieuwe consumenten; de prosumers? 13

de grafisch ontwerper wordt software

de grafisch ontwerper wordt analoog

ontwikkelaar

specialist

De ontwerper gaat artistieke software ontwikkelen die anderen in staat stelt om zelf te gaan ontwerpen. Zowel bij de iPhone applicatie van Büro Destruct Designer1, die vrij beperkt is in opties, als bij de Adobe software die veel ontwerpvrijheid biedt, zit er altijd een stempel op het werk van de software waarin het gemaakt is. Zo hebben ontwerpen die gemaakt zijn in Adobe Photoshop duidelijk een andere visuele taal dan de ontwerpen die in Adobe Illustrator gemaakt zijn. Mieke Gerritzen en Geert Lovink bespreken dit in hun boek; “Everyone is a designer in the age of social media” (2010). Volgens hen kiest de huidige generatie ontwerpers al uit bestaande stijlen en trends die aangeboden worden door software programma’s. Ze combineren en manipuleren vaak onbewust deze bestaande stijlen. De ontwerper die zich hiervan bewust is en een nieuwe visuele stijl wil ontwikkelen, zal een andere positie in moeten nemen. “After the democratisation of the design discipline, the leading designer will become a software developer if he or she wants to explore the production of new characteristic images.” (Gerritzen en Lovink, 2010). Door software-ontwikkelaar te worden neemt de ontwerper een metapositie in, waarin een nieuwe visuele taal wordt ontwikkeld, die doorspiegelt in de ontwerpen van alle gebruikers van die software.

In het Graphic Design Museum2 in Breda is een historisch overzicht te zien, dat duidelijk maakt hoezeer de Nederlandse grafische vormgeving is verweven met de modernisering van de samenleving in de twintigste eeuw. De nieuwe communicatieindustrie brengt een enorme hoeveelheid aan visuele stijlen voort. De linopers en de looddrukkerij hebben plaats gemaakt voor Macintosh. Naast het ontwerpen van drukwerk, kwamen er ook digitale websites bij, gevolgd door applicaties. In het boek “New media, a critical introduction”, geschreven door Martin Lister, Jon Dovey, Seth Giddings, Iain Grant en Kieran Kelly (2003) wordt verondersteld dat veel nieuwe digitale media, verbeterde uitgebreide versies zijn van oude analoge media. Dus de ontwerper die niet achter wilde blijven, probeerde zich zowel oudere als nieuwe technieken eigen te maken. Met het gevolg dat hij nergens in gespecialiseerd is. Om op te vallen tussen de prosumers moet de grafisch vormgever een paar stappen terug doen, en zich richten op analoog printwerk. Eventueel met zowel analoge als digitale technieken. Dit vereist kennis en ervaring die niet zo makkelijk te verkrijgen is met een tutorial op YouTube.

de grafisch ontwerper wordt expert do-

de grafisch ontwerper schept

it-your-selfer

verantwoord orde in de online chaos

De mogelijkheden voor de prosumers, de DoIt-Yourselfers groeien. In het boek “Grown up digital: how the net generation is changing your world” (2008) schrijft Don Tapsscot dat de instrumenten die beschikbaar zijn voor consumenten met de dag groeien. Ze komen steeds meer in de buurt van instrumenten die professionals gebruiken. De vaardigheden zijn zo geleerd, en met genoeg interesse kan iedereen een idee, product of service creëren. “Dankzij de democratisering van technologische beschikbaarheid, is de software er voor iedereen.” (Don Tapsscot, 2008). De ontwerper verschilt niet veel van de prosumers. Hij werkt met dezelfde software, alleen hij is er continu mee bezig in tegenstelling tot de Do-It-Yourselfer de tijd ervoor moet vinden naast zijn eigen beroep. De ontwerper gaat zich onderscheiden op ervaring. De ontwerper is de specialist. Hij doet het niet voor zichzelf, maar voor de klant. Door zijn ervaring kost het minder tijd om ontwerpproblemen om te zetten in oplossingen.

Bij nieuwe media komt het nieuws naar jou toe in plaats van andersom. Het aanbod is enorm en zeker voor kinderen vereist het veel vaardigheid om hun weg te vinden in aanbod dat voornamelijk voor volwassenen bedoeld is. In het boek “Contact! Kinderen en nieuwe media” (2010) leggen de schrijvers Jos de Haan en Remco Pijpers uit welke voordelen en risico’s er zijn. Door typosquatting3 (het registreren van fout gespelde domeinnamen) komen veel kinderen al vroeg in aanraking met misleidende reclame en porno. Denk aan: nikkelodeon.nl i.p.v. nickelodeon.nl. “Tegelijkertijd zijn kinderen een grote groep gebruikers van nieuwe media; van de 10/11 jarigen gebruikt 69% hyves.” (Jos de Haan en Remco Pijpers, 2010) Kinderen moeten tegenwoordig eerder digitale vaardigheden leren om op het huidige web te functioneren. Hier ligt een taak voor de ontwerper. De grafisch ontwerper is niet alleen opgeleid om ontwerpen te produceren, maar ook om grote hoeveelheden informatie te analyseren, te ordenen en te rangschikken. Als iedereen websites maakt, is er straks vraag naar nieuwe manieren om met het grote digitale aanbod om te gaan. De ontwerper weet ordening aan te brengen en neemt zo de verantwoordelijkheid om de voordelen van nieuwe media, voor iedereen, boven de nadelen en risico’s te zetten.

conclusie

bronnen

Iedereen kan schoonmaken. Toch zijn er veel schoonmaakbedrijven. Ondanks de crisis is het aantal bedrijven na 2008 met 7,8 procent gestegen. (ABN AMRO, VOS schoonmaakbranche4). In moeilijke tijden besluiten we te bezuinigen op dingen die we zelf ook kunnen. Maar in de praktijk is de tijd en interesse vaak niet voldoende, waardoor we het graag uitbesteden. Een gekke vergelijking, maar zo is het ook met grafisch ontwerpen. In de praktijk heeft niet elke ondernemer tijd of relaties met tijd en zin om iets te ontwerpen. Ook al beheersen ze het wel. De prosumers delen graag informatie, voegen graag content toe en willen niet meer passief zijn, zoals bij het kijken van televisie. Software maken ze snel eigen door middel van tutorials. Maar met die programma’s maken ze vervolgens niet massaal werk voor bedrijven. Profielfoto’s worden bewerkt, een krabbeltje is nu digitaal en een leuk printje voor op een t-shirt. Dat zijn geen bedreigingen voor ons vak.

Danah Boyd, “Streams of Content, Limited Attention: The Flow of Information through Social Media” (2009) Jon Dovey, Seth Giddings, Iain Grant en Kieran Kelly en Martin Lister, “New media, a critical introduction” (2003) Mieke Gerritzen en Geert Lovink, “Everyone is a designer in the age of social media” (2010) Jos de Haan en Remco Pijpers, “Contact! Kinderen en nieuwe media” (2010) Sophie Mittelberg, “Iedereen is een designer?!” (2011) het Sandberg Instituut, “De hedendaagse ontwerper” (2010) Dmitri Siegel, “Designing our own graves” (2006) Don Tapscott, “Grown up digital, how net generation is changing our world” (2008) websites 1

http://www.burodestruct.net/bdd/

http://www.graphicdesignmuseum.nl/

http://www.security.nl/artikel/19381/1/CDA_wil_

typosquatting_strafbaar_stellen.html 4

www.abnamro.nl/nl/images/.../PDFs/.../VOS_

Schoonmaakbedrijven.pdf

door william mooijman Wat volgt er voor de toekomst van grafisch ontwerp? Mittelberg (2011) geeft aan dat het beroep grafisch ontwerper bedreigd wordt door de opkomende hoeveelheid “do-it-yourself-designers”. Maltha (2011) geeft in haar artikel juist aan dat deze opkomst meer kansen biedt voor de grafisch ontwerper, waarbij “design for making designs” centraal staat. Een heldere blik van de toekomst van de grafisch ontwerper is niet te vormen. Een goed antwoord is er niet. Maar er is ook geen fout antwoord. Grafisch ontwerp verandert altijd. En wat zeker duidelijk is, is dat dit niet zal veranderen. Moeten we ons hier zorgen om maken? Het is normaal om te ontwikkelen en te veranderen. De evolutie van grafisch ontwerp heeft ook vele grafische communicatiestijlen: denk maar aan grotschilderingen, hiërogliefen, typografie in boeken en nu pixels en megabytes met informatie. De vraag is wat hierna komt. Waar gaan we heen vanaf hier? Een goed opgeleide ontwerper weet dat grafisch ontwerp een proces van kritisch denken is, waar veel tijd, passie en aandacht aan te pas komt. Door de komst van Do-It-Yourself applicaties, lijkt het voor de prosumer makkelijk om in één nachtje grafisch ontwerper te worden. Maar is dit ook wel echt zo? James Richardson heeft in zijn artikel “A look at the future of graphic design” (2010) een vermakelijke benaming voor ontwerpende prosumers: “overnight designers”. Zowel Mittelberg (2011) als Siegel (2006) geven in hun artikel aan dat de sociale productie van overnight designers vaak meer vertrouwd wordt dan het professionele werk van opgeleide ontwerpers. Richardson (2010) geeft aan dat dit waarschijnlijk over zal waaien. Klanten zullen juist door die zee van overnight designers kijken en kiezen voor de ontwerpers met talent, opleiding en vastberadenheid. Bewijs hiervoor bestaat nog niet, maar klanten zullen waarschijnlijk eerder kiezen voor een origineel “killer”-werk, dan een gegenereerd, niet goed doordacht werk. Het is frappant dat deze trend zich sinds de komst van sociale netwerken ineens ontwikkelde. Waar kwam deze trend vandaan? Rein de Wilde geeft in zijn boek “De voorspellers: een kritiek 18

op de toekomstindustrie” (2000) aan dat wanneer een techniek succesvol is, deze na verloop van tijd bijna altijd nieuwe, andere, maar onmogelijk te voorspellen functies krijgt. Wie zegt dat wij volgende week nog steeds bezig zijn met deze trend? Grafisch ontwerpster en enthousiast blogger Vikki Miller meent op haar blog “This is it” (2009) dat er een grotere trend onze huidige cultuur omvat: CIY (Communicate It Yourself ). We zoeken steeds meer naar een manier om onszelf te uiten. Er is een kans dat over een half jaar we ons op totaal iets anders focussen om onszelf te “expressen”. Customizen is een trend en grafisch ontwerp gaat daar alleen maar in mee. Maltha (2011) geeft aan dat deze tools en templates weer een niche vormen voor de ontwerper. Je zou dus kunnen zeggen dat het een extensie is. Maar juist door die extensie worden sommige niches ook naar de achtergrond geschoven. En dit is nou de hele bedoeling van een trend of een hype: het is tijdelijk enorm populair, zodat andere zaken even minder belangrijk worden. Zoals men vroeger eerst mooie filmposters maakte, later een goede website belangrijk en populair werd, is er nu ook vraag naar een ander soort ontwerp: templates en tools. Grafisch ontwerp verandert dus altijd. Misschien volgend jaar, misschien morgen al. Welke trend volgt straks? TFY (Think For Yourself ). bronnen Merel Maltha, “The ‘templated mind’ is een extensie voor de grafisch ontwerper” (2011) Vikki Miller, “This is it” blog http://www.vikkimiller.com/blog/2009/03/graphic-design-final-frontier.html Sophie Mittelberg, “Iedereen is een designer?!” (2011) James Richardson, “A look at the future of graphic design” (2010) Dmitri Siegel, “Designing our own graves” (2006) Rein de Wilde, “De voorspellers: een kritiek op de toekomstindustrie” (2000)

bronnenlijst boeken Danah Boyd, “Streams of Content, Limited Attention: The Flow of Information through Social Media” (2009) Jon Dovey, Seth Giddings, Iain Grant en Kieran Kelly en Martin Lister, “New media, a critical introduction” (2003) Mieke Gerritzen en Geert Lovink, “Everyone is a designer in the age of social media” (2010) Jos de Haan en Remco Pijpers, “Contact! Kinderen en nieuwe media” (2010) Merel Maltha, “The ‘templated mind’ is een extensie voor de grafisch ontwerper” (2011) Vikki Miller, “This is it” blog http://www.vikkimiller.com/blog/2009/03/graphic-design-final-frontier.html Sophie Mittelberg, “Iedereen is een designer?!” (2011) James Richardson, “A look at the future of graphic design” (2010) het Sandberg Instituut, “De hedendaagse ontwerper” (2010) Dmitri Siegel, “Designing our own graves” (2006) Don Tapscott, “Grown up digital, how net generation is changing our world” (2008) Rein de Wilde, “De voorspellers: een kritiek op de toekomstindustrie” (2000) websites 1

http://www.burodestruct.net/bdd/

http://www.graphicdesignmuseum.nl/

http://www.security.nl/artikel/19381/1/CDA_wil_typosquatting_strafbaar_stellen.html

www.abnamro.nl/nl/images/.../PDFs/.../VOS_Schoonmaakbedrijven.pdf

beeldwerk Alle beelden zijn gemaakt met behulp van een kopieermachine.

Welke positie neem jij in?

Is social media een extensie of een beperking?

www.mofette.nl www.merelmaltha.nl www.sophiemittelberg.nl www.williammooijman.nl