Dossier Kind & Jongeren in Vlaams-Brabant by Monique Swinnen

s t e u n p u n t so c i a l e p l a n n i n g

DOSSIER

Kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant 2013 Bram Lousbergh, Filip De Maesschalck en Tine De Rijck

ÂŠLander Loeckx

www.vlaamsbrabant.be/socialeplanning

Voorwoord Kinderen en jongeren maken ongeveer een derde uit van de bevolking in Vlaams-Brabant. Deze kinderen en jongeren zijn de toekomst van onze provincie en verdienen alle kansen om zich te ontplooien. Op weg naar volwassenheid kunnen verschillende factoren het welzijn van kinderen en jongeren beĂŻnvloeden: huisvesting, arbeidssituatie en scholingsgraad van de ouders, kinderopvang, gezond zijn of leven met een handicapâ&#x20AC;Ś Om ervoor te zorgen dat kinderen - ook de meest kwetsbare - in optimale omstandigheden kunnen opgroeien, trachten we als provincie alle actoren die met kinderen en jongeren werken op elkaar af te stemmen. Ons beleid richt zich daarom zowel naar ouders, hulpverleners, beleidsmakers als welzijnsorganisaties. Een goed beleid begint met een grondige doorlichting van de omgeving. Wie zijn de kinderen en jongeren van onze provincie, in welke omgeving leven ze? Waar kunnen ze terecht als ze hulp nodig hebben? Welk aanbod bestaat er voor kwetsbare kinderen en gezinnen? Dit dossier probeert een antwoord te geven op deze vragen, waarbij het ruim ingaat op het aanbod voor kwetsbare kinderen en jongeren. Ik hoop van harte dat dit dossier een nuttig instrument voor u kan zijn om een beleid op maat van kinderen en jongeren te voeren in uw gemeente of uw organisatie .

Monique Swinnen Gedeputeerde voor welzijn

Inhoudsopgave Voorwoord ............................................................................................................................. 3 Inhoudsopgave ....................................................................................................................... 4 Inleiding ................................................................................................................................. 7 DEEL I: Demografische kenmerken van de kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant .................. 8 1

Leeftijdsgroepen .......................................................................................................... 8 1.1

Baby's en peuters .................................................................................................. 8

1.2

Kleuters ................................................................................................................ 9

1.3

Kinderen op lagere schoolleeftijd ........................................................................... 9

1.4

Jongeren op middelbare schoolleeftijd ..................................................................10

1.5

Jongvolwassenen .................................................................................................11

1.6

Totaal kinderen en jongeren .................................................................................12

1.7

Groene druk ........................................................................................................13

Evolutie van het aantal kinderen en jongeren ...............................................................13 2.1

De voorbije evoluties ............................................................................................13

2.2

De toekomstige evoluties .....................................................................................14

2.3

Aantal geboorten .................................................................................................16

2.4

Migratiesaldo .......................................................................................................19

Nationaliteit, origine en taalgebruik van kinderen en jongeren ......................................20 3.1

Nationaliteit .........................................................................................................20

3.2

Nationaliteit bij geboorte ......................................................................................22

3.3

Nationaliteit van de ouders bij geboorte................................................................23

3.4

Thuistaal bij geboorte is niet het Nederlands .........................................................24

Gezinssituatie van kinderen en jongeren ......................................................................26

Enkele conclusies ........................................................................................................29

DEEL II: Kwetsbare kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant....................................................30 6

(Kans)armoede ............................................................................................................30 6.1

Leerlingen met een schooltoelage .........................................................................30

6.2

Werkzoekende jongeren ......................................................................................32

6.3

Leefloon ..............................................................................................................34

6.4

Kinderen met verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering........................36

6.5

Geboorten in kansarme gezinnen .........................................................................39

Kwetsbaarheidsindicatoren ..........................................................................................42 7.1

Leerlingen met moeder zonder diploma secundair onderwijs .................................42

7.2

Eenoudergezinnen ...............................................................................................44

7.3

Kinderen en jongeren met een handicap ...............................................................45

7.4

Tienermoeders .....................................................................................................46

7.5

Kinderen en jongeren in de bijzondere jeugdbijstand ............................................46

Enkele conclusies ........................................................................................................47

DEEL III: Kinderen en jongeren in het onderwijs ......................................................................48 9

Kleuteronderwijs .........................................................................................................50

Lager onderwijs .......................................................................................................51

10.1

Aantal leerlingen ..................................................................................................51

10.2

Schoolse vertraging in het lager onderwijs ............................................................52

Secundair onderwijs.................................................................................................53

11.1

Aantal leerlingen ..................................................................................................53

11.2

Eerste graad van het secundair onderwijs ..............................................................55

11.3

Tweede en derde graad van het secundair onderwijs .............................................56

11.4

Het watervaleffect................................................................................................58

11.5

Onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers..........................................................58

11.6

Schoolse vertraging in het secundair onderwijs .....................................................59

11.7

Leerlingen met een risicoschoolloopbaan ..............................................................59

11.8

GON-begeleiding .................................................................................................61

Gelijke Onderwijskansen ..........................................................................................61

Hoger onderwijs ......................................................................................................63

Enkele conclusies .....................................................................................................65

DEEL IV: Welzijnsaanbod voor kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant ...................................66 15

Overzicht Integrale Jeugdhulp ..................................................................................66

15.1

Wat is Integrale Jeugdhulp? .................................................................................66

15.2

Het nieuwe decreet Integrale Jeugdhulp ...............................................................67

15.3

Het welzijnslandschap verandert ...........................................................................69

Kind en Gezin..........................................................................................................72

16.1

Preventieve gezinsondersteuning ..........................................................................72

16.2

Adoptie ...............................................................................................................77

16.3

Kinderopvang ......................................................................................................77

16.4

De regiohuizen ....................................................................................................84

Kraamzorg ..............................................................................................................84

Opvoedingsondersteuning .......................................................................................85

Algemeen Welzijnswerk ...........................................................................................85

Geestelijke Gezondheidszorg ...................................................................................87

20.1

Aanbod voor kinderen en jongeren ......................................................................87 5

20.2

Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg .............................................................88

20.3

Vernieuwingen ....................................................................................................89

Bijzondere Jeugdbijstand .........................................................................................90

21.1

Structuur van de bijzondere jeugdbijstand.............................................................90

21.2

De gemeenschapsinstellingen en de gesloten federale centra ................................92

21.3

De private voorzieningen ......................................................................................92

21.4

Projecten .............................................................................................................95

Voorzieningen voor kinderen en jongeren met een handicap ....................................95

22.1

(Semi-)residentiĂŤle voorzieningen ..........................................................................96

22.2

Ambulante diensten .............................................................................................98

22.3

Nieuwe ontwikkelingen en ondersteuningsvormen..............................................100

Pleegzorg ..............................................................................................................100

Vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren met een handicap ................................102

Kinderen en jongeren in het lokaal (sociaal) beleid ..................................................104

Centra voor leerlingenbegeleiding ..........................................................................105

Lokale overlegplatforms gelijke kansen in het onderwijs ..........................................105

Bijlagen ...............................................................................................................................107

Inleiding Het laatste â&#x20AC;&#x2DC;dossier kinderen en jongeren in Vlaams-Brabantâ&#x20AC;&#x2122; verscheen in 2009 en dus was de tijd rijp voor een vernieuwde editie. Hierin willen we u een beeld geven van de (sociale) situatie van kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant, en van het welzijnsaanbod dat er voor hen is in de provincie. Dit rapport is opgebouwd rond vier thema's, die achtereenvolgens aan bod komen: demografische indicatoren over kinderen en jongeren, (kans)armoedeen kwetsbaarheidsindicatoren over kinderen en jongeren, kinderen en jongeren in het onderwijs, en een overzicht van het welzijnsaanbod voor kinderen en jongeren. In het eerste deel gaan we in op een aantal algemene demografische indicatoren over kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant. Met hoeveel zijn ze? Met hoeveel verhouden ze zich ten opzichte van andere leeftijdsgroepen in hun gemeente? In welke gezinsstructuren leven ze? Hoe talrijk zullen de kinderen en jongeren in de toekomst in Vlaams-Brabant zijn? Welke nationaliteit hebben de kinderen en jongeren? In het tweede deel gaan we dieper in op kwetsbare kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant. Er worden een aantal specifieke indicatoren besproken. Hoeveel jongeren zijn werkloos? Hoeveel kinderen en jongeren hebben een handicap? Hoeveel kinderen hebben ouders met een leefloon? Onderwijs is een belangrijk onderdeel van het leven van kinderen en jongeren. Daarom zijn er in dit dossier ook een aantal onderwijsindicatoren opgenomen. Er is vooral aandacht voor indicatoren die kunnen wijzen op een verhoogde kwetsbaarheid van de kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant. De focus ligt op het buitengewoon onderwijs, schoolse vertraging en de indicatoren die gebruikt worden in het kader van het gelijke onderwijskansen beleid (GOK). In het laatste deel gaan we dieper in op het welzijnsaanbod voor kinderen en jongeren. Kinderopvang, onderwijs, bijzondere jeugdzorg, algemeen welzijnswerk... In welke mate vinden kinderen en jongeren dit aanbod terug in hun gemeente en maken ze er gebruik van? Alle inhoud wordt ondersteund met cijfermateriaal. Uiteraard wordt dit niet helemaal opgenomen in de tekst. Om het geheel leesbaar te houden, worden de gegevens gepresenteerd in kaarten en grafieken. Achteraan in de bijlage vindt u enkele tabellen terug met verschillende cijfers. Op de website van de provincie kan u nog meer cijfers terug vinden: www.vlaamsbrabant.be/cijfers. Verder kan u met vragen over deze of andere cijfergegevens terecht bij het steunpunt sociale planning: socialeplanning@vlaamsbrabant.be.

DEEL I: Demografische kenmerken van de kinderen en jongeren in VlaamsVlaams-Brabant In dit deel worden een aantal algemene indicatoren over kinderen en jongeren in VlaamsBrabant gepresenteerd. Voor meer algemene gegevens over de gehele bevolking zoals bevolkingsaantallen, het migratiesaldo, het gemiddeld inkomen en huisvesting verwijzen we graag naar de data op de website: www.vlaamsbrabant.be/cijfers.

Leeftijdsgroepen

We bekijken de grootte van de groep kinderen en jongeren in de verschillende gemeenten; en de verhouding van deze groep ten opzichte van andere leeftijdsgroepen. De cijfers zijn van het jaar 2012 en zijn afkomstig van het rijksregister.1

1.1

Baby's en peuters

Algemeen kent Vlaams-Brabant een aandeel van 3,3% baby's en peuters (jonger dan 3 jaar) in de totale bevolking. Dit aandeel ligt ook in het Vlaams Gewest op 3,3%. Het grootste aandeel aan baby's en peuters ten opzichte van de bevolking vinden we terug in en rond Leuven, in Asse en in de Zennevallei, van Halle tot Vilvoorde (Kaart 1). Vooral het noorden van de Zennevallei is daar opvallend. Keerbergen, Lennik, Linkebeek, Glabbeek en Linter kennen de laagste percentages jonge kinderen. Kaart 1: Baby's en peuters in VlaamsVlaams-Brabant (01/01/2012) Kinderen van 0 tot en met 2 jaar % van de totale bevolking 3,7 - 4,1 3,4 - 3,6 3,1 - 3,3 2,8 - 3,0 2,4 - 2,7 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 3,3%

Keerbergen

Aantal

Zemst

Rotselaar Merchtem

Wemmel

Affligem

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Kortenaken

Herent Zaventem

Geetbets

Kortenberg

Lubbeek

Dilbeek

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Bertem

Leuven

Zoutleeuw

Bierbeek Boutersem Tienen

Lennik Oud-Heverlee

Linter

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Gooik Beersel Galmaarden

Linkebeek

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Sint-Genesius-Rode

Pepingen Bever

Bekkevoort

Holsbeek

Machelen

Asse

Roosdaal

Tielt-Winge

Grimbergen Meise

2.500

Ternat

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Opwijk

Liedekerke

Begijnendijk Tremelo

BoortmeerbeekHaacht

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Het steunpunt sociale planning kan enkel beschikken over de gedetailleerde rijksregistergegevens van de provincie Vlaams-Brabant. De cijfers voor het Vlaams Gewest zijn afkomstig van het ADSEI, FOD Economie.

1.2

Kleuters

Vlaams-Brabant kent een aandeel van 3,5% kleuters (3 tot 5 jaar) ten opzichte van de totale bevolking, wat meer is dan in het Vlaams Gewest waar het om 3,3% gaat. Kaart 2: toont aan dat de verdeling van het aandeel kleuters, net zoals bij baby's en peuters, ongelijk verdeeld is in Vlaams-Brabant. Vooral de hoge waarden tussen Brussel en Leuven zijn opvallend. Hier is het aandeel kleuters vaak hoger dan 4%. Lage aandelen van kleuters zien we terug in Lubbeek, Gooik, Meise, Bekkevoort, Keerbergen, Aarschot en Lennik, met elk een aandeel onder de 3%. Kaart 2: Kleuters in VlaamsVlaams-Brabant (01/01/2012) Kinderen van 3 tot en met 5 jaar % van de totale bevolking 3,9 - 4,4 3,7 - 3,8 3,5 - 3,6 3,3 - 3,4 2,6 - 3,2

Diest Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 3,5%

Keerbergen Zemst

Aantal

BoortmeerbeekHaacht Rotselaar

Merchtem

2.500 Wemmel

Affligem

Holsbeek Tielt-Winge

Grimbergen Meise

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Bekkevoort Kortenaken

Herent

Geetbets

Machelen

Asse Zaventem

Kortenberg

Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat

Zoutleeuw

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Bierbeek

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek Pepingen

Linter

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Galmaarden

Boutersem Tienen

Oud-Heverlee

Lennik

Bever

Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Opwijk

Liedekerke

Begijnendijk Tremelo

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

1.3

Kinderen op lagere schoolleeftijd

In Vlaams-Brabant is 6,8% van de bevolking op lagere schoolleeftijd (6-11 jaar). Ook dit is hoger dan in het Vlaams Gewest, waar dit 6,3% bedraagt. Kaart 3 toont duidelijke verschillen tussen de arrondissementen. Het Hageland en vooral de stad Leuven kennen lage aantallen kinderen op lage schoolleeftijd. Hiertegenover staat dan de zuidoostelijke rand van Brussel en de regio Vilvoorde-Machelen. Ook in de gemeenten rond Leuven vinden we nog hoge aandelen.

Kaart 3: Kinderen op lagere schoolleeftijd in VlaamsVlaams-Brabant Brabant (01/01/2012) % van de totale bevolking 7,8 - 8,4 7,3 - 7,7 6,8 - 7,2 6,3 - 6,7 5,3 - 6,2 Vlaams-Brabant: 6,8%

Aantal

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen BoortmeerbeekHaacht Zemst

Meise Opwijk

3.500

Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Wemmel

Affligem

Kortenaken

Herent Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Tielt-Winge Bekkevoort

Kortenberg

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat

Zoutleeuw

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Boutersem Oud-Heverlee

Tervuren Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Pepingen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Galmaarden

Bierbeek

Tienen

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

1.4

Jongeren op middelbare schoolleeftijd

In Vlaams-Brabant heeft 6,9% van de bevolking de middelbare schoolleeftijd. Ook dit is meer dan in het Vlaams Gewest, waar het om 6,5% gaat. Het patroon van de jongeren op middelbare schoolleeftijd (12-17 jaar) is haast identiek aan dat van de kinderen op lagere schoolleeftijd. Kaart 4 toont andermaal het lage aandeel jongeren in het Hageland. De stad Leuven heeft het laagste aandeel jongeren op middelbare schoolleeftijd (5,2%). Scherpenheuvel-Zichem, Tienen, Aarschot, Begijnendijk en Kortenaken hebben tevens waarden onder de 6%. De zuidoostelijke rand van Brussel, met gemeenten zoals Overijse, Tervuren, SintGenesius-Rode, Linkebeek en Wezembeek-Oppem, kent dan weer een groot aandeel jongeren op middelbare schoolleeftijd, met waarden van 8% of meer.

Kaart 4: Jongeren op middelbare schoolleeftijd in VlaamsVlaams-Brabant (01/01/2012) Kinderen van 12 tot en met 17 jaar % van de totale bevolking 7,9 - 8,7 7,4 - 7,8 6,9 - 7,3 6,4 - 6,8 5,2 - 6,3 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 6,9%

Keerbergen

Aantal

Boortmeerbeek Zemst

Opwijk

Scherpenheuvel-Zichem

Haacht Rotselaar

Meise Merchtem

Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout

Tielt-Winge Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

3.500 Wemmel

Affligem

Diest

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Kortenaken

Herent Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Geetbets

Kortenberg

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem

Zoutleeuw

Leuven Bierbeek Oud-Heverlee

Lennik

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Linkebeek Pepingen

Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Galmaarden

Boutersem

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

1.5

Jongvolwassenen

In Vlaams-Brabant is 8,3% van de bevolking tussen 18 en 24 jaar oud. Deze waarde ligt net even hoog in het Vlaams Gewest. Kaart 5 toont een duidelijk verschil tussen de grensgemeenten van de provincie en de meer centrale delen (het Leuvense en de omgeving van Brussel). Het Hageland kent een laag aandeel aan jongvolwassenen, net zoals de gemeenten die grenzen aan de provincie Oost-Vlaanderen. Het contrast met Leuven is groot: op de 0-2 jarigen na is het aandeel minderjarigen er laag, maar er is wel een sterke aanwezigheid van de jongvolwassenen (9,8%). Dit wijst erop dat jonge gezinnen uit de stad vertrekken en dat de jongvolwassenen terugkomen naar de stad, wat deels verbonden is met de aanwezige onderwijsinstellingen.

Kaart 5: Jongvolwassenen in Vlaams Vlaamsaams-Brabant (01/01/2012) Jongeren van 18 tot en met 24 jaar % van de totale bevolking 8,8 - 10,4 8,4 - 8,7 8,0 - 8,3 7,6 - 7,9 6,6 - 7,5 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 8,3%

Keerbergen Boortmeerbeek

Aantal Opwijk Merchtem

Scherpenheuvel-Zichem

Haacht

Zemst

Meise

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

4.000

Kortenaken

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Tielt-Winge Herent

Wemmel

Affligem

Diest

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Geetbets

Kortenberg

Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Bierbeek

Boutersem

Tienen

Oud-Heverlee Linter

Tervuren Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek Galmaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

1.6

Totaal kinderen kinderen en jongeren

Het totaal aandeel kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant bedraagt 28,7%. Dit is meer dan in het Vlaams Gewest ( 27,8%). Er is een duidelijk verschil tussen de arrondissementen: in HalleVilvoorde is het aandeel 29,7% en in het arrondissement Leuven 27,3%. Kaart 6 toont twee belangrijke patronen: het lage aandeel kinderen en jongeren in het Hageland en de belangrijke aanwezigheid van kinderen en jongeren in de oostelijke rand rond Brussel. Vlaams-Brabant (01/01/2012) Kaart 6: Kinderen en jongeren in VlaamsJongeren van 0 tot en met 24 jaar % van de totale bevolking 30,9 - 33,1 29,7 - 30,8 28,7 - 29,6 27,5 - 28,6 24,0 - 27,4

Diest Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 28,7%

Aantal

Keerbergen BoortmeerbeekHaacht

Meise

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

15.000 aantal0-17

Wemmel

Affligem

Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Zemst

Opwijk Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Bekkevoort Tielt-Winge Kortenaken

Herent Machelen

Asse

aantal18-24

Zaventem Liedekerke

Kortenberg

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw Bertem Boutersem

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Galmaarden

Tienen Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek

Bierbeek

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

1.7

Groene druk

De groene druk geeft de verhouding tussen de nog-niet-actieve bevolking (0-19 jaar) en de bevolking op actieve leeftijd (20-59 jaar). Concreet geeft de groene druk aan hoeveel 0 tot 19 jarigen er in de gemeente wonen per honderd inwoners tussen 20 en 59 jaar. De groene druk bedraagt in Vlaams-Brabant 42,5. In het Vlaams Gewest ligt de groene druk met 40,8 iets lager. In Halle-Vilvoorde is de groene druk 44,8 en in Leuven 39,5. We zien hetzelfde patroon terugkomen als bij de kaarten van het aandeel jongeren: in het Hageland en de stad Leuven is de groene druk laag, terwijl hij hoog is in de zuidoostelijke en noordoostelijke rand van Brussel. Ook in de gemeenten rond Leuven ligt de groene druk relatief hoog. Vlaams-Brabant (01/01/2012) Kaart 7: Groene druk in Vlaams0-19 jarigen / 20-59 jarigen 48,5 - 50,8 44,5 - 48,4 42,5 - 44,4 38,5 - 42,4 32,0 - 38,4 Vlaams-Brabant: 42,5 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht

Meise Grimbergen

Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Machelen Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bertem Bierbeek

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek Galmaarden

Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Hoeilaart

Landen

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen

Zoutleeuw

Boutersem

Oud-Heverlee

Lennik Gooik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Roosdaal

Herne

Tielt-Winge

Holsbeek Herent

Zaventem Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Evolutie van het aantal kinderen en jongeren

In dit onderdeel wordt gewerkt met een index. Dit is de verhouding van het aandeel kinderen en jongeren in twee verschillende jaren. De index geeft een indicatie voor de stijging of daling van het aantal kinderen en jongeren doorheen de jaren. Als het aantal kinderen en jongeren gelijk blijft, is de index 100. Als de index groter is dan 100, is er een toename van het aantal kinderen en jongeren. Als de index kleiner is dan 100, betekent dit dat er een afname is van het aantal kinderen en jongeren.

2.1

De voorbije evoluties

In een periode van 20 jaar (1991-2011) is er een toename geweest van het aantal kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant. De index bedraagt immers 104,4, wat wil zeggen dat het aandeel kinderen en jongeren met meer dan 4% gestegen is. Dit is opvallend, gezien dit aandeel in het Vlaams Gewest in diezelfde periode daalde met 4%. De toename in Vlaams-Brabant is nog sterker geweest in het arrondissement Halle-Vilvoorde dan in het arrondissement Leuven. 13

Hoewel het aantal kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant is gestegen met meer dan 4% in de beschouwde periode, is de bevolking als geheel nog sterker gestegen, namelijk met 12% (in Vlaanderen ging het om 9%). Dit betekent dat het aandeel van de kinderen en jongeren in de bevolking wel daalde. Op Kaart 8 zien we dat het aantal kinderen en jongeren een sterke stijging heeft gekend in de noordoostrand van Brussel en de regio tussen Leuven en Brussel, terwijl het aantal kinderen en jongeren een sterke daling kende in het Hageland en het noordwesten van de provincie. Vilvoorde en Machelen hebben beide een index hoger dan 130, wat dus betekent dat het aantal kinderen en jongeren in deze gemeentes met meer dan 30% gestegen is. Sterke stijgingen vinden we verder terug in Hoegaarden, Zaventem en Bever, met allen een index hoger dan 120. Gemeenten zoals Kapelle-op-den-Bos en Diest hebben de sterkste dalingen gekend, met een index lager dan 90 en dus een daling van meer dan 10%. (0-24 jaar) in VlaamsVlaams-Brabant 19911991-2011 Kaart 8: Evolutie jongeren (0index (1991=100) 111,5 - 136,0 104,5 - 111,4 100,1 - 104,4 93,1 - 100,0 86,8 - 93,0 Vlaams-Brabant: 104,4 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht Grimbergen

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Herent Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Roosdaal

Linkebeek Galmaarden

Zoutleeuw

Boutersem Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Tielt-Winge

Holsbeek

Machelen Zaventem

Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: FOD Economie, ADSEI Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

2.2

De toekomstige evoluties

De bevolkingsprojectie maakt een voorspelling van het aantal kinderen en jongeren in de gemeenten in de volgende jaren. Er wordt gebruik gemaakt van de huidige demografische situatie enerzijds en hypothesen rond de componenten van de loop van de bevolking (sterfte, vruchtbaarheid, interne en internationale migratie) anderzijds. Kaart 9 geeft de verhouding weer tussen het aantal voorspelde kinderen en jongeren in 2011 en in 2030. De bevolkingsprojectie werd opgemaakt door de studiedienst van de Vlaamse Regering.2 Voor Vlaams-Brabant zou het aantal kinderen en jongeren ongeveer gelijk blijven, met een index van 100,6. Dit is vergelijkbaar met de index in het Vlaams Gewest, die 101 bedraagt. Er zijn echter grote verschillen tussen de gemeenten. Zo zien we dat er een verdere daling is in enkele

Willems, P. & Lodewijckx, E. (red.) (2011), SVR-projecties van de bevolking en de huishoudens voor Vlaamse steden en gemeenten, 2009-2030, SVR-Studie 2011/2

gemeenten van het Hageland en dat de noordoostrand van Brussel nog een verdere groei zou kennen (Kaart 9). Kaart 9: Bevolkingsprognose jongeren (0(0-24 jaar) in Vlaams Vlaamslaams-Brabant 20112011-2030 index (2011=100) 104,1 - 113,7 100,1 - 104,0 97,1 - 100,0 93,1 - 97,0 85,4 - 93,0 Vlaams-Brabant: 100,6

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht

Meise Grimbergen

Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Machelen Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Roosdaal

Linkebeek Galmaarden

Zoutleeuw

Boutersem Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Tielt-Winge

Holsbeek Herent

Zaventem Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR) Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Grafiek 1 toont de voorspelde evolutie van het aantal kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant naar leeftijdscategorie. We zien dat de jongste categorieĂŤn het snelst stijgen en nadien ook het sterkst afnemen. Bij de oudere leeftijdscategorieĂŤn komt de stijging en de daling pas later op gang. Hoewel er voor het totaal van de 0-24 jarigen een lichte stijging te zien is tegen 2030, zien we dat de stijging van de totale bevolking nog sterker is. Dit betekent dat het aandeel van de kinderen en jongeren in de bevolking nog zou afnemen. We moeten er wel rekening mee houden dat bij vorige prognoses, vooral op gemeenteniveau, de werkelijke bevolkingsaantallen per leeftijd uiteindelijk toch nog sterk konden afwijken van de prognosecijfers.

Grafiek 1: Bevolkingsprognose VlaamsVlaams-Brabant, per leeftijdscategorie 108 106 104 0-2 jaar

index (2011=100)

102

3-5 jaar 100

6-11 jaar 12-17 jaar

18-24 jaar 0-24 jaar

totale bevolking 94 92 90 2011

2013

2015

2017

2019

2021

2023

2025

2027

2029

Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering, 2011

2.3

Aantal geboorten

In 2011 bedroeg het aantal geboorten per 1.000 inwoners in Vlaams-Brabant 10,38. Er is een klein verschil tussen de arrondissementen, waarbij Leuven iets meer geboorten had dan HalleVilvoorde. Globaal gezien haalt Vlaanderen 10,95 geboorten per 1.000 inwoners. Er zijn echter grote verschillen tussen de gemeenten. We zien dat de stad Leuven en de regio Vilvoorde-Machelen hoge geboortecijfers behalen. Ook de regio rond Leuven en het gebied ten zuidwesten en ten noordwesten van Brussel kennen hoge geboortecijfers. Opvallend is tenslotte een deel van het Hageland, vooral het noordoosten. De laagste geboortecijfers vinden we terug in de gemeenten Glabbeek, Linkebeek, Lennik, Keerbergen, Wezembeek-Oppem, Sint-GenesiusRode en Roosdaal. Ze hebben allen een geboortecijfer van 8 of minder geboorten per 1.000 inwoners.

Kaart 10: 10: Aantal geboorten per 1.000 inwoners (2011) (2011) per 1.000 inwoners 12,0 - 13,2 10,5 - 11,9 9,5 - 10,4 8,5 - 9,4 5,1 - 8,4 Vlaams-Brabant: 10,4

Diest

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen Haacht Boortmeerbeek Zemst

Meise Opwijk Merchtem

Scherpenheuvel-Zichem Aarschot

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

500

Begijnendijk Tremelo

Kampenhout

Tielt-Winge Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Wemmel

Affligem

Herent Machelen

Asse Liedekerke

Zaventem

Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw Bertem Bierbeek

Boutersem

Oud-Heverlee Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Gooik Linkebeek Galmaarden Pepingen

Tienen Linter

Tervuren Lennik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: FOD Economie, ADSEI Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Het aantal geboorten kent een wisselende trend. Grafiek 2 toont dit duidelijk aan. Die geeft de evolutie van het aantal geboorten per 1.000 inwoners. Sinds 1990 kende het aantal geboorten een daling, met als dieptepunt het jaar 2002. We zien wel dat deze daling minder uitgesproken was voor de provincie Vlaams-Brabant dan voor het Vlaams Gewest. Sindsdien kennen we terug een stijging van het geboortecijfer, met een stagnatie in de laatste jaren. We zien dat Vlaanderen een sterkere stijging kende dan Vlaams-Brabant, zodat de geboortecijfers nu opnieuw hoger zijn in het Vlaams Gewest dan in Vlaams-Brabant, wat ook in het begin van de beschouwde periode al het geval was.

Grafiek 2: Evolutie geboortecijfers 19901990-2011 2011

aantal geboorten per 1.000 inwoners

9 1990

1995

2000

2005

2010

Vlaams Gewest

Provincie Vlaams-Brabant

Arrondissement Halle-Vilvoorde

Arrondissement Leuven

Bron: FOD Economie, ADSEI

Grafiek 3 geeft een overzicht van het aandeel baby's dat geboren werd naar leeftijd van de 3 moeder, in het jaar 2011. De gemiddelde leeftijd van de vrouwen die een kind krijgen is in Vlaams-Brabant 30 jaar en 4 maanden. Er is nauwelijks verschil tussen de arrondissementen. De leeftijdsverdeling verloopt wel anders. We zien dat er in Halle-Vilvoorde relatief meer moeders zijn tussen 21 en 26 jaar, evenals moeders van 35 jaar en ouder. In Leuven schommelt de leeftijd meer rond het gemiddelde van 30 jaar: er zijn meer moeders tussen 27 en 34 jaar oud.

Deze gegevens zijn afkomstig van Kind en Gezin: Kind en Gezin, Het kind in Vlaanderen 2011, www.kindengezin.be.

Grafiek 3: Leeftijd van de moeder bij de geboorte van de kinderen kinderen (2011) 10 9 8

% geboorten

7 6 5 4 3 2 1 0 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 Leeftijd moeder Halle-Vilvoorde

Leuven

Vlaams-Brabant

Bron: Kind & Gezin

2.4

Migratiesaldo

Het migratiesaldo is het verschil tussen het aantal mensen dat in de loop van het jaar in de provincie of gemeente is komen wonen (de inwijkelingen) en het aantal mensen dat uit de provincie of gemeente vertrokken is (de uitwijkelingen). Hier worden steeds migratiesaldi gebruikt. Het gaat dus om het verschil tussen de instroom en de uitstroom. Bij de minderjarige bevolking kennen we in Vlaams-Brabant algemeen gezien een positief migratiesaldo (2,8 per 1.000 minderjarigen). Dit wil zeggen dat er meer minderjarigen in de provincie komen wonen dan dat er de provincie verlaten. Voor zes gemeenten is dit niet het geval: Herne, Pepingen, Herent, Leuven, Glabbeek en Bekkevoort. Kaart 11 geeft een overzicht van de migratiesaldi bij Vlaams-Brabantse minderjarigen (0-17 jaar) in 2011. De hoogste waarden zijn te vinden in een reeks gemeenten rond Brussel. We kunnen meer in detail nagaan vanwaar deze jongeren precies komen. De gemeenten in de Brusselse rand kennen een sterk positief migratiesaldo vanuit Brussel. In het grootste deel van het arrondissement Leuven en in het zuidelijk Pajottenland is dit saldo met Brussel zeer beperkt of negatief. Tegelijkertijd is er in de gemeenten van de Brusselse rand een verlies van minderjarigen aan andere gemeenten van Vlaams-Brabant. Dit geldt ook voor de stad Leuven, waarvan heel wat randgemeenten net heel wat minderjarigen ontvangen. Vlaams-Brabant kent een (beperkt) negatief migratiesaldo van minderjarigen vanuit andere provincies. Enkel de gemeenten die in de invloedssfeer van Mechelen zitten kennen een uitgesproken positief migratiesaldo. Ook de migratiesaldi met het buitenland blijven voor minderjarigen relatief beperkt.

Kaart 11: 11: Migratiesaldo Migratiesaldo 00-17 jarigen in VlaamsVlaams-Brabant (2011 (20112011-2012) 2012) per 1.000 inwoners 5,8 - 11,0 3,8 - 5,7 2,8 - 3,7 0,1 - 2,7 -3,8 - 0,0

Vlaams-Brabant: 2,8

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht Grimbergen

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Tielt-Winge

Holsbeek Herent

Machelen Zaventem

Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Linkebeek Galmaarden

Zoutleeuw

Boutersem Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Nationaliteit, origine en taalgebruik van kinderen en jongeren

De nationaliteit is slechts een indicatie voor de aanwezigheid van personen met een nietBelgische origine, omdat er door de jaren heen heel wat mensen de Belgische nationaliteit hebben verkregen. Bovendien hangt dit sterk samen met de origine. Zo is de overgrote meerderheid van personen met een Maghrebijnse of Turkse nationaliteit bij geboorte nu Belg, terwijl dit veel minder geldt voor personen met een EU-nationaliteit bij geboorte, omwille van de rechten die men als Europees burger geniet. Specifiek voor kinderen en jongeren, kent de Belgische nationaliteitswetgeving in heel wat gevallen de Belgische nationaliteit toe bij geboorte. Dit is het geval wanneer één van de ouders Belg is, maar ook wanneer één van de ouders in België geboren is en er in de periode van tien jaar voor de geboorte minstens vijf jaar woonde. Omwille van deze redenen beperken we ons niet tot een bespreking van de nationaliteit van de kinderen en jongeren, maar kijken we ook naar hun nationaliteit bij geboorte – wat we hier origine noemen- en naar de nationaliteit van de ouders bij hun geboorte.

3.1

Nationaliteit

Grafiek 4 geeft een overzicht van het aandeel niet-Belgen tussen 2001 en 2011. Het is duidelijk dat het aandeel niet-Belgen een stijgende trend kent, over alle leeftijdsklassen heen. In VlaamsBrabant zijn er ook duidelijk meer niet-Belgen dan het Vlaamse gemiddelde. Dit hangt onder meer samen met de invloed van de internationale instellingen en het multicultureel karakter van Brussel. Bij kinderen en jongeren is het aandeel van de pasgeboren niet-Belgen sterk gestegen de laatste 10 jaar (van 6,0% naar 7,9%). Voor jongvolwassenen tussen 20 en 24 jaar steeg dit zelfs van 8,4% naar bijna 14,4%. Opgesplitst naar arrondissement is het aandeel 0-24 jarige niet-Belgen in Halle-Vilvoorde gestegen van 7,0% naar 8,6% en in Leuven van 5,0% naar 7,3%. Voor Vlaams-Brabant geeft dit een stijging van 6,1% naar 8,1% voor het aandeel nietBelgen bij de 0-24 jarigen.

Grafiek 4: Evolutie aandeel nietniet-Belgen 16 14

percentage niet-Belgen

12 10 8 6 4 2 0 0

75+

leeftijdsklasse Vlaams-Brabant 2001

Vlaams-Brabant 2006

Vlaams-Brabant 2011

Vlaams Gewest 2001

Vlaams Gewest 2006

Vlaams Gewest 2011

Bron: FOD Economie, ADSEI

Kaart 12 toont het percentage en het absoluut aantal kinderen en jongeren tussen 0 en 24 jaar dat niet de Belgische nationaliteit heeft in 2012. De grootste concentratie niet-Belgen vinden we terug in Leuven en de Brusselse rand. De oosten zuidoostrand van Brussel is zeer sterk vertegenwoordigd. Zaventem, Overijse, Wezembeek-Oppem, Tervuren en Kraainem halen waarden van 20% of hoger. In Kraainem is het aandeel zelfs 32%. De grote aanwezigheid kinderen en jongeren met niet-Belgische nationaliteit in de Brusselse rand is deels te verklaren door het grote aantal diplomaten, werknemers van internationale bedrijven en werknemers van de Europese instellingen en andere internationale organisaties in Brussel. In Leuven is dat hoog aandeel deels te verklaren door de buitenlandse studenten.

Kaart 12: 12: Jongeren (0(0-24 jaar) met een nietniet-Belgische nationaliteit (01/01/2012 (01/01/2012) % van de 0-24 jarigen 16,6 - 31,8 8,6 - 16,5 4,6 - 8,5 2,6 - 4,5 1,0 - 2,5

Londerzeel Keerbergen

Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 8,5

Begijnendijk Tremelo

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Zemst

Aantal

Boortmeerbeek

Meise

Haacht

Aarschot

Rotselaar

Opwijk

Merchtem

Kampenhout

Grimbergen

100

Holsbeek

Wemmel

Asse

1.000

Affligem

Herent

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Lennik

Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden

Geetbets

Glabbeek Lubbeek Zoutleeuw

Bertem Boutersem

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Leuven Kortenberg

Liedekerke Roosdaal

Kortenaken

Machelen Zaventem

Ternat

Bekkevoort Tielt-Winge

Vilvoorde Steenokkerzeel

Oud-Heverlee Bierbeek Huldenberg

Overijse

Tienen

Linter

Hoegaarden Landen

Pepingen Bever

Herne

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: ADSEI, FOD Economie Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

3.2

Nationaliteit bij geboorte

Kaart 13 toont het aantal en aandeel jongeren met een niet-Belgische nationaliteit bij de geboorte in Vlaams-Brabant. Het gaat om 13% van de kinderen en jongeren. Deze indicator geeft een betere inschatting van de verspreiding van personen met een niet-Belgische origine in de provincie aangezien er doorheen de jaren nationaliteitsveranderingen kunnen plaatsvinden. Het beeld is gelijkaardig met kaart 13, hoewel de noordoostrand van Brussel opvallender is. De oostrand haalt de hoogste waarden, met uitschieters voor Tervuren (31%) en Kraainem (36%). Het centrum van het Hageland, met gemeenten zoals Tielt-Winge en Bekkevoort, de grens van Vlaams-Brabant met Antwerpen (o.a. Zemst, Begijnendijk en Haacht) en het Pajottenland (o.a. Gooik, Bever en Herne) hebben de laagste waarden. 4% of minder had er een niet-Belgische nationaliteit bij geboorte.

Kaart 13: 13: Jongeren (0(0-24 jaar) met een niet nietet-Belgische nationaliteit bij geboorte (01/01/2012) % van de 0-24 jarigen

Aantal

19,1 - 36,1 13,1 - 19,0

2.000

7,1 - 13,0

EU en andere rijke OESO-landen

4,1 - 7,0

Maghreb en Turkije

2,3 - 4,0

andere landen

Vlaams-Brabant: 13% Londerzeel Kapelle-op-den-Bos Meise

Keerbergen Boortmeerbeek

Zemst

Haacht

Begijnendijk Tremelo

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Rotselaar

Opwijk Merchtem

Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Asse Wemmel

Affligem

Bekkevoort Tielt-Winge

Herent

Kortenaken

Machelen Zaventem

Ternat Liedekerke

Kortenberg

Leuven

Geetbets

Glabbeek Lubbeek Zoutleeuw

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem

Tervuren Lennik Gooik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Galmaarden

Boutersem Oud-Heverlee

Bierbeek

Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode Pepingen

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

De kaart toont ook het aandeel van de verschillende nationaliteiten bij geboorte. De helft zijn EU-nationaliteiten of nationaliteiten van andere rijke OESO-landen zoals de VS of Japan. Deze groep is vooral belangrijk ten oosten en zuidoosten van Brussel. 14% van de kinderen en jongeren van niet-Belgische origine hebben een Turkse of Maghrebijnse origine. Deze zijn vooral goed vertegenwoordigd in de regio Vilvoorde-Machelen (waar het vooral om de Marokkaanse origine gaat) en in Diest (waar het vooral om de Turkse origine gaat). In de overige 36% van de gevallen gaat het om nog een andere nationaliteit, vooral de Afrikaanse (meer uitgesproken in het arrondissement Halle-Vilvoorde) en de Aziatische (meer uitgesproken in het arrondissement Leuven).

3.3

Nationaliteit van de ouders bij geboorte

Het aantal kinderen dat inwoont bij minstens één ouder van niet-Belgische origine4 geeft een algemeen beeld van het aantal kinderen dat een niet-Belgische oorsprong heeft. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat het om een ruime interpretatie gaat, aangezien het hier vaak gaat om kinderen die geboren zijn met een Belgische nationaliteit en/of waarvan één van de twee ouders wel de Belgische origine heeft. Kaart 14 toont het aantal inwonende kinderen met minstens één ouder van niet-Belgische origine als percentage van het totaal aantal inwonende kinderen. De gemeenten die een hoog aandeel kinderen en jongeren van niet-Belgische origine tellen, hebben uiteraard ook een hoger aandeel kinderen die inwonen bij minstens één ouder van niet-Belgische origine, maar deze cijfers liggen veel hoger. Dit komt onder meer doordat er bij de bevolking van niet-Belgische origine meer gezinnen zijn met kinderen omdat het om een jongere bevolking gaat. Daarnaast

Het gaat hier om ouders zoals gedefinieerd in de zogenaamde LIPRO-classificatie. Het gaat daarbij niet noodzakelijk om de natuurlijke ouders, maar wel om de huidige gezinssituatie. Wanneer de ouders van een verschillende niet-Belgische origine zijn, krijgt de origine van het gezinshoofd voorrang.

zijn er binnen die gezinnen gemiddeld meer kinderen dan bij gezinnen waarvan beide ouders van Belgische origine zijn. In Vlaams-Brabant geldt deze thuissituatie voor bijna 25% van de kinderen. Vooral de rand rond Brussel en Leuven kennen hoge waarden. De trend is stijgend: in 2010 ging het nog om 22% van de kinderen. Kaart 14: 14: Kinderen die inwonen bij minstens ĂŠĂŠn ouder van nietniet-Belgische origine (01/01/2012) % van de inwonende kinderen

Aantal

34,4 - 55,5 24,4 - 34,3

5.000

16,4 - 24,3

EU en andere rijke OESO-landen

10,4 - 16,3

Maghreb en Turkije

4,4 - 10,3

andere landen

Vlaams-Brabant: 24,3 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Boortmeerbeek

Opwijk

Rotselaar

Zemst

Meise Merchtem

Haacht

Begijnendijk Tremelo

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Wemmel

Affligem

Herent

Kortenaken

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Tielt-Winge Bekkevoort

Kortenberg

Leuven

Lubbeek

Geetbets

Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Boutersem

Lennik Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Galmaarden

Oud-Heverlee Bierbeek

Tienen

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode Pepingen

Bever

Herne

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

3.4

Thuistaal Thuistaal bij geboorte is niet het Nederlands

De gegevens over de thuistaal komen uit de registratie van de regioverpleegkundigen van Kind en Gezin die bij de pasgeborenen aan huis komen. Enkel die gezinnen waar een kind geboren werd in het registratiejaar, komen in deze cijfers voor. De thuistaal is de taal die de moeder tegen het kind spreekt. Kaart 15 geeft de taalsituatie in het gezin bij de geboorte van het kind in 2011 weer.

Kaart 15: 15: Thuistaal bij de geboorte geboorte van het kind is niet het Nederlands (2011) % van de geboorten 72,1 - 94,9 36,1 - 72,0 18,1 - 36,0 9,1 - 18,0 0,0 - 9,0 Vlaams-Brabant: 36,0

Diest Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen Boortmeerbeek Zemst

Opwijk Merchtem

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Engels, Duits

Wemmel

Affligem

Holsbeek

Tielt-Winge Bekkevoort

Herent Kortenaken

Machelen

Geetbets

Asse

andere taal

Zaventem Liedekerke

Kortenberg

Leuven Lubbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Pepingen

Zoutleeuw Boutersem

Oud-Heverlee

Tienen Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Galmaarden

Glabbeek

Bertem Bierbeek

Lennik

Bever

Rotselaar

Grimbergen

Frans

Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Haacht

Meise

250

Begijnendijk Tremelo

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Kind en Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Op de kaart komt naar voor dat vooral de rand rond Brussel hoge waarden kent. De hoogste waarden zijn er in de faciliteitengemeenten. Leuven, en in mindere mate Tienen, Landen en Diest behalen ook hogere waarden dan hun omgeving. In het arrondissement Leuven vinden we verder erg lage waarden in heel wat gemeenten ten noorden van Leuven en in het Hageland. Op de kaart werden ook de concrete thuistalen aangegeven. Daaruit blijkt dat het Frans vooral rond Brussel van belang is, maar dat de andere talen er ongeveer een even belangrijke plaats innemen. Dit kan men zien op Grafiek 5, die een overzicht geeft van het aandeel van de verschillende talen, opgesplitst per arrondissement. Kinderen waarvan de thuistaal bij geboorte het Nederlands is vinden we vaker terug in het arrondissement Leuven. Het gaat hier om 80% van de geboorten, terwijl dit voor HalleVilvoorde voor de helft van de geboorten geldt. Als er sprake is van een andere taal dan het Nederlands, gaat het vaak om het Frans. In Halle-Vilvoorde is bij iets meer dan een kwart van de geboorten de thuistaal Frans. In Leuven gaat dit slechts om 4% van de geboorten. Als tweede grote groep talen zien we het Arabisch, Berbers en Turks. In het arrondissement Halle-Vilvoorde wordt 6,2% van de kinderen geboren in een thuisomgeving waar deze talen als thuistaal gesproken wordt. In Leuven geldt dit voor 3% van de geboortes. Kleine aandelen zien we voor het Engels en Duits, en Spaans en Portugees. De Oost-Europese talen zijn ook belangrijk, met 4,4% van de geboorten in Halle-Vilvoorde en 3,5% van de geboorten in Leuven.

Grafiek 5: Thuistaal bij de geboorte (2011) 90 80 70 60 50

Halle-Vilvoorde

Leuven

30 20 10 0

Bron: Kind en Gezin

Gezinssituatie van kinderen kinderen en jongeren

Om de gezinssituatie na te gaan vertrekken we van de gegevens van het rijksregister. We bekijken hier enkel de private huishoudens, de collectieve huishoudens (rusthuizen, kloostersâ&#x20AC;Ś) laten we buiten beschouwing. Voor de private huishoudens wordt in het rijksregister een referentiepersoon geregistreerd. Van alle andere personen wordt vervolgens geregistreerd wat hun relatie is met die referentiepersoon (partner, ouder, kind,...). Het gaat om de administratieve samenstelling van de gezinnen. Die komt meestal, maar niet altijd overeen met de werkelijke toestand. De gegevens van het rijksregister werden gebruikt om een aantal gezinstypes te onderscheiden. Hiervoor maken we gebruik van de zogenaamde LIPRO-typologie. De volgende gezinstypes werden afgebakend: gehuwden met kinderen, gehuwden zonder kinderen, niet-gehuwden met kinderen, niet-gehuwden zonder kinderen, alleenstaande ouders en alleenwonenden. In Vlaams-Brabant leven er in totaal 461.155 gezinnen. Hiervan heeft ongeveer 40% kinderen (185.679 gezinnen). 26,4% van de gezinnen heeft minderjarige kinderen (121.762 gezinnen). Er is een sterke aanwezigheid van gezinnen met minderjarige kinderen in de oostelijke en zuidoostelijke rand van Brussel (Kaart 16). Vilvoorde en Machelen in de noordoostelijke rand zijn ook opvallend. Het Hageland scoort laag, met de laagste waarden in Aarschot en Tienen. Leuven heeft veruit de laagste waarde, met 18,1%, maar hier gaat het om het grootste aantal in absolute cijfers (9.071).

Kaart 16: 16: Gezinnen met minderjarige kinderen in VlaamsVlaams-Brabant (01/01/2012) % van het totaal aantal gezinnen 30,2 - 32,5 28,3 - 30,1 26,4 - 28,2 22,6 - 26,3 18,1 - 22,5 Vlaams-Brabant: 26,4

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

Meise

Zemst

Opwijk Merchtem

5.000

Begijnendijk Tremelo

Haacht Boortmeerbeek

Holsbeek

Grimbergen

Wemmel

Diest

Rotselaar

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Affligem

Scherpenheuvel-Zichem Aarschot

Bekkevoort Tielt-Winge Herent

Kortenaken

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Kortenberg

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Bierbeek

Tervuren

Boutersem

Tienen

Oud-Heverlee Linter

Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Linkebeek

Galmaarden Pepingen

Huldenberg Hoegaarden Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Op basis van de LIPRO-typologie kunnen we kijken in welke gezinstypes de kinderen in VlaamsBrabant leven. Hiervoor zijn alleen de minderjarige kinderen in rekening genomen. Ongeveer 65% leeft in een gezin met gehuwde partners, 19,7% in een gezin met ongehuwde partners en 15,2% in een gezin met een alleenstaande ouder. Een gemiddeld gezin met minderjarige kinderen in Vlaams-Brabant telt 1,83 minderjarige kinderen. Gehuwde koppels hebben gemiddeld meer minderjarige kinderen (1,91), terwijl ongehuwde koppels en alleenstaanden gemiddeld minder minderjarige kinderen hebben (respectievelijk 1,68 en 1,67).5 De gezinssituatie per leeftijd wordt weergegeven in Grafiek 6. Per leeftijd wordt het aantal kinderen in een bepaalde gezinssituatie afgebeeld. We zien een aantal tendensen naarmate het kind ouder wordt. Ten eerste stijgt het aantal kinderen dat in een gezin met gehuwde ouders woont. Tegelijkertijd daalt dan het aantal kinderen dat woont in een gezin met niet-gehuwde ouders. Ten tweede stijgt het aantal kinderen dat woont bij een alleenstaande ouder. Vanaf 18 jaar zien we dat het aandeel kinderen dat alleen gaat wonen of zelf een gezin sticht een stijgende trend kent.

Het gaat hier niet om de uiteindelijke vruchtbaarheid. Deze verschillen kunnen bijvoorbeeld ook te maken hebben met de leeftijd van de ouders.

Grafiek 6: Gezinssituatie per leeftijd in VlaamsVlaams-Brabant (01/01/2012) 14000

12000

10000

Aantal

8000

6000

4000

2000

0 0

20 21 22 23 24

kind bij niet-gehuwd paar

kind bij alleenstaande ouder

alleenwonend

wonend in (eigen) gezin

andere

Bron: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning

10 11 12 13 14 15 16 17

kind bij gehuwd paar

Enkele conclusie conclusies onclusies

De bevolkingsindicatoren geven een algemeen beeld van kinderen en jongeren in de provincie Vlaams-Brabant. De 0-24 jarigen in Vlaams-Brabant nemen 29% 29% van de bevolking in. De verdeling van kinderen en jongeren over de gemeenten is niet gelijkmatig. gelijkmatig Er zijn hoge waarden in de rand rond Brussel, vooral in het zuidoosten en het noordoosten, en in mindere mate in de rand rond Leuven. Het Hageland kent relatief weinig kinderen en jongeren. Dit geldt ook voor de stad Leuven, hoewel het aantal heel jonge kinderen hier wel hoog is. Jonge gezinnen verlaten echter vaak de stad om zich in de rand te vestigen. Het aantal kinderen en jongeren is de laatste twintig jaar toegenomen met 4%. Dit heeft te maken met een positieve natuurlijk aangroei (geboorten), maar ook met een positief migratiesaldo (meer inwijking dan uitwijking). De groei van de bevolking in het algemeen is echter nog groter, met 12%. Als groep nemen de kinderen en jongeren dus af in belang. belang In de toekomst gaat dit niet veranderen. Volgens de bestaande bevolkingsprojecties zal tegen 2030 het belang van de groep kinderen en jongeren nogmaals afnemen, afnemen ondanks een status quo in absolute cijfers. Van de kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant heeft 9% een nietniet-Belgische nationaliteit. nationaliteit Tegelijkertijd zijn 13% van de kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant geboren met een nietBelgische nationaliteit. Dit betekent dat er nationaliteitsveranderingen plaatsvinden naarmate het kind ouder wordt. 25% van de thuiswonende kinderen heeft minstens één ouder die bij geboorte niet de Belgische nationaliteit had. 40% van de gezinnen in Vlaams-Brabant telt één of meer inwonende kinderen, waarvan 66% minderjarige kinderen telt. Ongeveer 65% van de minderjarigen leeft in een gezin met gehuwde partners, 19,7% in een gezin met ongehuwde partners en 15,2% in een gezin met een alleenstaande ouder. Het aandeel kinderen dat woont in een gezin met gehuwde ouders is hoger bij oudere kinderen, maar hetzelfde geldt voor het aandeel alleenstaande ouders.

VlaamsDEEL IIII:: Kwetsbare kinderen en jongeren in VlaamsBrabant In dit deel bespreken we een aantal gegevens die een indicatie geven van de aanwezigheid van kinderen en jongeren met een grotere kwetsbaarheid. Het gaat steeds om indicatoren, indicatoren wat wil zeggen dat het om 'aanwijzingen' gaat. De indicatoren worden in dit deel opgesplitst in enerzijds (kans)armoede-indicatoren en anderzijds kwetsbaarheidsindicatoren. De eerstgenoemde indicatoren wijzen op (kans)armoede bij het kind. Het inkomen van het gezin, jongeren met een of andere vorm van vervangingsinkomen of uitkering, en geboorten in een kansarm gezin zullen hierbij besproken worden. Bij kwetsbaarheidsindicatoren is er niet noodzakelijk sprake van (kans)armoede, maar wel van een verhoogde kwetsbaarheid. Het hebben van een handicap, wonen in een eenoudergezin en een tienermoeder zijn verhogen de kans op (kans)armoede, maar hoeven niet noodzakelijk te leiden tot een verminderd welzijn. Deze cijfers zijn meestal enkel beschikbaar op gemeentelijk niveau. Daardoor weten we niet of de hoge scores op verschillende indicatoren afkomstig zijn van dezelfde groep kinderen en jongeren. Om de situatie in een gemeente te beoordelen, is het belangrijk niet af te gaan op de score van één van de indicatoren. Toevalligheden kunnen immers altijd een rol spelen bij het behalen van een hoge of lage score. Een gemeente moet dus over verschillende indicatoren heen geëvalueerd worden en het is belangrijk steeds de vraag te stellen welke factoren dit resultaat kunnen beïnvloeden. Verder is het zinvol zowel de relatieve als de absolute cijfers te bekijken. Afhankelijk van de totale groep waarmee vergeleken wordt, kan het aandeel in een gemeente soms hoog liggen, terwijl het absoluut gezien toch maar om een kleine groep gaat. Omgekeerd kan een relatief laag aandeel in een grote gemeente of stad toch grote aantallen verbergen.

6 6.1

(Kans)armoede Leerlingen met een schooltoelage

Kaart 17 geeft voor het basisonderwijs erkend door de Vlaamse Gemeenschap het aandeel leerlingen dat een schooltoelage krijgt. Dit is een indicator die iets vertelt over het inkomen van het gezin waarin het kind of de jongere woont. Het krijgen van een schooltoelage is immers afhankelijk van het gezinsinkomen. Het gaat hier over de woongemeente van de leerlingen, en niet om de gemeente waar ze school lopen. Gemiddeld krijgt 14% van de leerlingen in het basisonderwijs een schooltoelage. De waarden zijn vooral hoog in de Zennevallei (met de hoogste waarden in Sint-Pieters-Leeuw, Vilvoorde en Machelen) en het Hageland (met de hoogste waarden Diest, Geetbets en Tienen). Verder zijn er nog hoge waarden in Asse, Leuven en Liedekerke. De laagste waarden worden opgetekend in Overijse, Tervuren en Sint-Genesius-Rode.

Kaart 17: 17: Leerlingen met een schooltoelage in het basisonderwijs (schooljaa (schooljaar schooljaar 20102010-2011) % van de leerlingen in het basisonderwijs 19,6 - 33,0 14,1 - 19,5 10,1 - 14,0 7,6 - 10,0 2,9 - 7,5 Vlaams-Brabant: 14,0

Londerzeel

Aantal

Keerbergen

Kapelle-op-den-Bos

Opwijk

100

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo Aarschot

Zemst

Rotselaar

Grimbergen

Tielt-Winge

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

1.000

Affligem

Bekkevoort

Holsbeek

Herent

Wemmel

Kortenaken

Machelen

Asse

Geetbets Zaventem

Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest

Haacht

Lubbeek

Kortenberg

Glabbeek

Ternat

Roosdaal

Kraainem Bertem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Boutersem Oud-Heverlee

Tervuren Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Gooik Linkebeek Galmaarden

Bierbeek

Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Zoutleeuw

Leuven

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 18 geeft de waarden voor leerlingen uit het Nederlandstalig secundair onderwijs. De cijfers liggen duidelijk hoger dan in het basisonderwijs (18%). Dit heeft mogelijk te maken met het groter aantal kinderen per gezin in gezinnen waar er reeds kinderen in het secundair onderwijs zitten. De inkomensgrenzen die worden gebruikt voor het toekennen van de schooltoelage zijn immers mee afhankelijk van het aantal kinderen ten laste. Ook het groter aantal eenoudergezinnen kan een rol spelen (het aantal eenoudergezinnen neemt toe met de leeftijd). We zien in grote lijnen hetzelfde ruimtelijke beeld als bij het basisonderwijs, maar het Hageland kent relatief nog hogere waarden. 18: Leerlingen met een schooltoelage in het secundair onderwijs (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Kaart 18: % van de leerlingen in het secundair onderwijs 23,6 - 34,1 18,1 - 23,5 14,1 - 18,0 11,6 - 14,0 4,2 - 11,5 Vlaams-Brabant: 18,0 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

1 10

Boortmeerbeek Zemst

Opwijk

Meise Merchtem

Grimbergen

Haacht

Begijnendijk Tremelo

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Wemmel

Affligem

Liedekerke

Holsbeek

Kortenaken

Herent Zaventem

Kortenberg

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Gooik

Linkebeek

Galmaarden

Linter Zoutleeuw

Boutersem

Tervuren

Bierbeek

Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Tielt-Winge

Machelen

Asse

1.000

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

6.2

Werkzoekende Werkzoekende jongeren

De cijfers die hier worden gebruikt zijn jaargemiddelden. Het gaat om alle niet werkende werkzoekenden (NWWZ) ingeschreven bij de VDAB. In dit dossier wordt alleen de focus gelegd op jongeren tussen 18 en 24 jaar oud. De werkloosheidsgraad bij 18-24 jarigen is de verhouding tussen het aantal NWWZ van 18 tot 24 jaar oud en de beroepsbevolking van 18 tot 24 jaar oud. De beroepsbevolking is de som van de niet-werkende werkzoekende bevolking en de werkende bevolking.

6.2.1 Werkloosheidsgraad en werkloosheidsduur Grafiek 7 geeft de evolutie van de werkloosheidsgraad bij jongeren tussen 18 en 24 jaar oud in de Vlaams-Brabantse arrondissementen, Vlaams-Brabant zelf en het Vlaams Gewest. Ter vergelijking hebben we de algemene werkloosheidscijfers ook toegevoegd. We zien dat de werkloosheid bij jongeren algemeen hoger ligt. Bovendien zijn de verschillen tussen de arrondissementen onderling, en in vergelijking met Vlaanderen, ook meer uitgesproken. De werkloosheidscijfers zijn ook sterk afhankelijk van de economische conjunctuur. Vanaf 2005 kenden de werkloosheidscijfers een daling, maar sinds 2009 zijn ze sterk gestegen. Opvallend is dat dit voor de jongerenwerkloosheid veel meer uitgesproken is. Dit betekent dus dat de jongerenwerkloosheid meer afhankelijk is van de economische conjunctuur dan de algemene werkloosheid. Net zoals de algemene werkloosheid, is de werkloosheid bij jongeren in Vlaams-Brabant lager dan voor het Vlaams Gewest. Dit is vooral te wijten aan de cijfers van het arrondissement HalleVilvoorde, aangezien de cijfers van het arrondissement Leuven meer aansluiten bij de Vlaamse cijfers. Grafiek 7: Evolutie van de werkloosheidsgraad 20 18

werkloosheidsgraad

16 14 12 10 8 6 4 2 0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Halle-Vilvoorde 18-24 jaar

Leuven 18-24 jaar

Vlaams-Brabant 18-24 jaar

Vlaanderen 18-24 jaar

Halle-Vilvoorde algemeen

Leuven algemeen

Vlaams-Brabant algemeen

Vlaanderen algemeen

Bron: VDAB, via ARVASTAT

Kaart 19 geeft de jongerenwerkloosheidsgraad per gemeente. Daaruit blijkt dat deze vooral hoog is in de rand rond Brussel en in het noordelijk en zuidelijk Hageland, waar de steden de hoogste cijfers halen: zo zien we dat Landen en Tienen een jongerenwerkloosheid kennen van meer dan 17%. Uitschieters zijn Drogenbos en Linkebeek, met een jongerenwerkloosheid van meer dan 20%. 32

Kaart 19: 19: Werkloosheidsgraad Werkloosheidsgraad van de 1818-2424-jarigen (2011) Aandeel werkzoekenden 18-24 jaar % van de beroepsbevolking 18-24 jaar 15,7 - 22,9 13,7 - 15,6 11,7 - 13,6 9,7 - 11,6 7,1 - 9,6 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 13,6

Aantal

Keerbergen Boortmeerbeek

Meise

Haacht

Zemst

Opwijk

Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Holsbeek Tielt-Winge

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Affligem

Wemmel

Asse

Herent

1.000

Kortenberg

Kortenaken Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat

Zoutleeuw

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bekkevoort

Machelen Zaventem

Liedekerke

Diest

Rotselaar

Grimbergen

100

Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Bertem

Lennik

Bierbeek Tervuren

Boutersem

Tienen

Oud-Heverlee Linter

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek Galmaarden Pepingen

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: VDAB, via Arvastat Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Ook de werkloosheidsduur varieert met de economische conjunctuur. Wanneer het economisch goed gaat daalt het aandeel langdurig werklozen en omgekeerd. Net zoals de jongerenwerkloosheid, ligt het aandeel langdurig werkloze jongeren in Vlaams-Brabant ook lager dan gemiddeld in Vlaanderen. In Vlaanderen is 24,3% van de werkloze jongeren meer dan 1 jaar werkloos, terwijl dit voor Vlaams-Brabant 19,6% is. Er zijn wel verschillen tussen de arrondissementen: langdurig werkloze jongeren vinden we meer terug in het arrondissement Leuven (21,2%) dan in Halle-Vilvoorde (18,3%).

werkzoekenden 6.2.2 Laaggeschoolde jonge werkzoekenden De laaggeschoolde werkzoekenden zijn de niet werkende werkzoekenden die als hoogste opleiding lager onderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs, de leertijd via Syntra of deeltijds beroepssecundair onderwijs genoten hebben. In Vlaams-Brabant is gemiddeld 46% van de niet werkende werkzoekende jongeren laaggeschoold. In het Vlaams Gewest is dat 52%. Er zijn wel grote verschillen tussen de gemeenten. We zien dat het aandeel laaggeschoolde werkzoekende jongeren vaak hoog ligt in die gemeenten waar de werkloosheid onder jongeren algemeen ook hoog is (Kaart 20), hoewel er duidelijke uitzonderingen zijn. Dit is bijvoorbeeld zo ten zuidoosten van Brussel, waar de werkloosheidsgraad onder jongeren relatief hoog is, maar het aandeel laaggeschoolden erg klein. We moeten daarbij ook rekening houden met schoolverlaters. Zij vormen vanzelfsprekend een relatief grote groep bij de 18-24 jarigen. Het gaat om 40% van de ingeschreven werkzoekenden.

Kaart 20: 20: Laaggeschoolde NWWZ van 1818-24 jaar (2011) % van de NWWZ (18-24 jaar) 52,2 - 57,9 46,2 - 52,1 40,2 - 46,1 34,2 - 40,1 20,6 - 34,1 Vlaams-Brabant: 46,1

Londerzeel

Aantal NWWZ (18-24 jaar)

Keerbergen

Kapelle-op-den-Bos Boortmeerbeek Opwijk

200

Aarschot Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

laaggeschoold

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

middengeschoold

Wemmel

Affligem

hooggeschoold

Kortenaken

Herent

Geetbets Leuven

Zaventem

Lubbeek

Kortenberg

Ternat

Lennik

Bertem

Oud-Heverlee Bierbeek

Tienen

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek

Linter Boutersem

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Glabbeek Zoutleeuw

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Galmaarden

Tielt-Winge

Machelen

Asse Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest

Haacht

Zemst

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode Pepingen

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: VDAB, via Arvastat Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

6.3

Leefloon

Het leefloon is een minimuminkomen dat kan worden aangevraagd als men niet over toereikende bestaansmiddelen beschikt of kan beschikken. De hier gebruikte cijfers omvatten al diegenen die in de loop van het jaar (2011) minstens één maand het leefloon hebben 6 ontvangen.

6.3.1 Leefloners met minderjarige kinderen Kaart 21 toont het aantal leefloners met een gezin ten laste waarvan minstens één minderjarige niet-gehuwd kind. Dit cijfer werd uitgedrukt per 1.000 gezinnen met minderjarige kinderen. In Vlaams-Brabant zijn er gemiddeld 14 leefloners met minderjarige kinderen per 1.000 gezinnen met minderjarige kinderen. Er zijn evenwel grote verschillen tussen de gemeenten. We zien dat de gemeenten in de ruime noordrand van Brussel hoge waarden kennen, met vooral Merchtem en Asse als uitschieters (27 leefloners met minderjarige kinderen per 1.000). Leuven en het zuidelijke Hageland scoren eveneens hoog. Lage waarden vinden we dan weer terug in centraal Hageland, de gemeenten rond Leuven en een deel van het Pajottenland.

Wanneer men niet aan alle voorwaarden voldoet om het leefloon te ontvangen, voornamelijk omwille van de nationaliteit, kan men soms terugvallen op een equivalent leefloon. Deze zijn hier niet inbegrepen.

Kaart 21: 21: Leefloners met minderjarige minderjarige kinderen (2011) per 1.000 gezinnen met minderjarige kinderen 20,3 - 33,3 14,3 - 20,2 9,3 - 14,2 5,3 - 9,2 1,0 - 5,2 Vlaams-Brabant: 14,2 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

Begijnendijk Tremelo

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Zemst Opwijk

Boortmeerbeek

Meise

Haacht

Aarschot Rotselaar

250

Merchtem

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Bekkevoort

Geetbets

Kortenaken

Machelen Zaventem

Liedekerke

Tielt-Winge

Herent

Wemmel

Affligem Asse

Holsbeek

Kortenberg

Leuven

Lubbeek

Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Boutersem

Lennik

Tienen

Oud-Heverlee Bierbeek

Linter

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Overijse

Galmaarden

Huldenberg Hoegaarden Landen

Linkebeek

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode Pepingen

Herne

Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: POD Maatschappelijke Integratie; Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

6.3.2 Jongeren met een leefloon In het Vlaams Gewest ontvangt 2,53% van de 18-24 jarigen een leefloon. In Vlaams-Brabant is dat minder, met 2,04%. Het gaat om 1.814 jongeren. Het aandeel ligt iets hoger in het arrondissement Leuven dan in het arrondissement Halle-Vilvoorde. Kaart 22 toont hogere waarden in de Hagelandse steden, in Leuven, Liedekerke, de Zennevallei en ten noordwesten van Brussel. Kaart 22: 22: Jongeren met een leefloon (2011) (2011) % van de 18-24 jarigen 3,4 - 4,5 2,4 - 3,3 1,4 - 2,3 0,9 - 1,3 0,0 - 0,8 Vlaams-Brabant: 2,3

Diest

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

Begijnendijk Tremelo

Scherpenheuvel-Zichem

Zemst Boortmeerbeek

Meise

Haacht

Opwijk

Aarschot Rotselaar

Merchtem

Kampenhout

Grimbergen

250

Bekkevoort Holsbeek

Vilvoorde Steenokkerzeel Wemmel

Affligem

Herent Zaventem

Geetbets

Kortenaken

Machelen

Asse Liedekerke

Tielt-Winge

Kortenberg

Lubbeek

Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem

Boutersem

Lennik

Oud-Heverlee Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Galmaarden

Bierbeek

Tienen Linter

Huldenberg Overijse

Gooik Linkebeek

Zoutleeuw

Leuven

Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode Pepingen

Bever

Herne

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: POD Maatschappelijke Integratie Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

6.3.3 Studenten met een leefloon Bij de jongeren tussen 18 en 24 jaar die een leefloon ontvangen, zijn er ook een aantal studenten. Sinds de vernieuwde leefloonwet van 2002 zijn studenten immers ook expliciet opgenomen als mogelijke rechthebbenden op een leefloon. De wetgever gaat uit van een recht op maatschappelijke integratie (waar het leefloon deel van uitmaakt) in de vorm van een opleiding of een studie met een volledig leerplan teneinde de inschakelingskansen in het arbeidscircuit te vergroten. In 2011 waren er in Vlaanderen 4.094 studenten die een leefloon ontvingen. 630 hiervan wonen in Vlaams-Brabant. Het grootste deel van studenten met een leefloon woont in HalleVilvoorde, ongeveer 60%. Zoals te zien op Tabel 1, is er een sterke stijging geweest van het aantal studenten met een leefloon. De sterke stijging in de beginjaren heeft vooral te maken met de invoering van de vernieuwde leefloonwet. Sindsdien kent het aantal echter nog steeds een continue stijging. In dezelfde periode kende ook het aantal jongeren van 18-24 jaar met een leefloon een stijging, maar dat was minder uitgesproken. Tabel 1: Aantal Aantal studenten met een leefloon

HalleHalle-Vilvoorde

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

106

133

201

253

286

320

365

375

376

Leuven

125

142

149

165

175

169

197

226

254

VlaamsVlaams-Brabant

231

275

350

418

461

489

562

601

630

Vlaanderen

847

1.784

2.040

2.670

3.206

3.359

3.495

3.947

4.093

4.094

Bron: POD Maatschappelijke Integratie

6.4

Kinderen met met verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering

De voorkeursregeling in de ziekteverzekering maakt de gezondheidszorg goedkoper (minder remgeld, lager plafondbedrag voor de maximumfactuur... ) voor bepaalde personen en gezinnen met een laag inkomen. Er zijn drie categorieën van personen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering:

•

Een eerste categorie verkrijgt de voorkeursregeling op basis van hoedanigheid. Het gaat om gepensioneerden, weduwen en weduwnaars, wezen en invaliden (het vroegere WIGW-statuut), langdurig werklozen van minstens 50 jaar oud, ambtenaren die op vroegtijdig pensioen zijn gesteld wegens ziekte of gebrekkigheid, en meer in het algemeen alle personen vanaf 65 jaar die in België verblijven, naast een aantal specifieke, numeriek kleine categorieën. Dit recht geldt ook voor de echtgeno(o)t(e) of levenspartner van de rechthebbende en eventuele personen ten laste. In alle genoemde gevallen is de voorkeursregeling wel aan inkomensvoorwaarden gebonden. Ze wordt ook niet automatisch toegekend, maar moet eerst worden aangevraagd.

•

Een tweede categorie van gerechtigden verkrijgt de voorkeursregeling automatisch omdat zij reeds een sociaal voordeel ontvangen: het leefloon, OCMW-steun, een gewaarborgd inkomen voor bejaarden of inkomensgarantie voor ouderen, een tegemoetkoming aan personen met een handicap of een verhoogde kinderbijslag wegens handicap. Dit recht geldt ook voor de echtgeno(o)t(e) van de rechthebbende en eventuele personen ten laste.

•

Een derde categorie wordt gevormd door diegenen met het OMNIO-statuut. Dit statuut, dat geldt voor het hele gezin, is afhankelijk van het gezinsinkomen en is in het leven geroepen voor gezinnen met een laag inkomen die niet onder de twee genoemde categorieën van verhoogde tegemoetkoming vallen. Indien iemand in het gezin reeds

recht heeft op verhoogde tegemoetkoming maar een ander lid van het gezin niet, kan de laatstgenoemde wel een aanvraag in het kader van OMNIO indienen. Grafiek 8 geeft het aandeel van de bevolking dat gebruik maakt van de voorkeursregeling in de ziekteverzekering voor de verschillende leeftijdsgroepen. Het is duidelijk dat de waarden vooral hoog zijn bij ouderen. Bij de leeftijdsgroepen onder de 50 jaar scoren kinderen en jongeren het hoogst. De percentages bij kinderen en jongeren stijgen naarmate de leeftijd vordert, tot een maximum bij de leeftijdsgroep van 15-19 jaar. Vlaams-Brabant scoort duidelijk lager dan Vlaanderen, en dan vooral wat het aandeel bij kinderen en jongeren betreft. Grafiek 8: Percentage van de bevolking met een voorkeursregeling in de ziekteverzekering, naar leeftijd (01/01/2011) 25

% voorkeursregeling

Halle-Vilvoorde Leuven Vlaams-Brabant Vlaams Gewest

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-44

35-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0-4

leeftijdsgroep Bron: KSZ, verwerking SVR; bevolking: ADSEI, FOD Economie

De evolutie over de laatste 4 jaar wijst op een verjonging van de groep die een voorkeursregeling in de ziekteverzekering krijgt. Beneden de 50 jaar zien we een stijging van het aandeel. Hoe jonger de leeftijdsgroep, hoe sterker de stijging. Vanaf 50 jaar zien we een daling van het aandeel. Zo kennen 0-4 jarigen een stijging van 3,7% naar 5,6% en 20-24 jarigen een stijging van 4,8% naar 6,1% terwijl 75-plussers een daling kennen van 37,2% naar 33,4%. Grafiek 9 toont de evolutie aan voor Vlaams-Brabant. Grafiek 10 toont het relatief belang van de drie genoemde regelingen voor de verschillende leeftijdsgroepen in Vlaams-Brabant. Het belang van het OMNIO-statuut bij (gezinnen met) kinderen komt hier duidelijk naar voor. Bovendien stijgt het belang van dit statuut de laatste jaren, en dit geldt voor alle leeftijden.

Vlaams--Brabant met een voorkeursregeling in Grafiek 9: Evolutie van het percentage van de bevolking in Vlaams de ziekteverzekering, naar leeftijd (01/01/2011) 25

% voorkeursregeling

2008 2009 2010 2011

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-44

35-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0-4

leeftijdsgroep

Grafiek 10: 10: Manieren waarop de voorkeursregeling in de ziekteverzekering wordt verkregen, naar leeftijd (01/01/2011) 70

percentage

o.b.v. hoedanigheid o.b.v. sociaal voordeel OMNIO-statuut

leeftijdsgroep Bron: KSZ, bewerking SVR

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-44

35-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0-4

Kaart 23 toont het percentage van de kinderen en jongeren dat geniet van de voorkeursregeling in Vlaams-Brabant. De waarden zijn vooral hoog in Leuven, het zuidelijk en noordelijk Hageland, de rand rond Brussel (buiten het zuidoosten) en Liedekerke. 23: Personen van 00-24 jaar met een verhoogde tegemoetkoming tegemoetkoming in de ziekteverzekering Kaart 23: (01/01/2011) % van de 0-24 jarigen

Aantal

9,9 - 14,2 6,9 - 9,8

1.200

4,9 - 6,8

o.b.v. hoedanigheid

3,9 - 4,8

o.b.v. sociaal voordeel

2,5 - 3,8

o.b.v. OMNIO-statuut

Vlaams-Brabant: 6,8 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen

Begijnendijk Tremelo

Boortmeerbeek Haacht

Zemst

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Opwijk

Rotselaar Merchtem Meise Wemmel

Affligem

Tielt-Winge

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Holsbeek

Bekkevoort

Herent

Kortenaken

Machelen

Asse Kortenberg

Zaventem Liedekerke

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw Bertem Bierbeek

Lennik

Boutersem

Oud-Heverlee

Linter

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Gooik Galmaarden Pepingen Bever

Overijse

Tienen

Huldenberg

Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Hoegaarden

Landen

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: KSZ, bewerking SVR; bevolking: ADSEI, FOD Economie Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

6.5

Geboorten in kansarme gezinnen

Kinderen die geboren worden in een kansarm gezin, krijgen niet altijd de kans om zich op een gelijkwaardige manier te ontplooien en te ontwikkelen als anderen. Ze lopen een verhoogd risico om als volwassene eveneens in een kwetsbare situatie terecht te komen. Aan de hand van zes criteria bepalen de regioteamleden of een gezin waarmee ze contact hebben al dan niet in kansarmoede leeft. Wanneer een gezin aan drie van deze criteria voldoet, spreekt Kind en Gezin van een kansarm gezin. De zes criteria zijn: • • • • • •

Beschikbaar maandinkomen Opleiding van de ouders Arbeidssituatie van de ouders Huisvesting Stimulatieniveau Gezondheid

6.5.1 Aantal geboorten geboorten in kansarme gezinnen Grafiek 11 geeft de evolutie van het aandeel geboorten in kansarme gezinnen. Het gaat meer bepaald om de kansarmoede-index, die een driejaarlijkse waarde weergeeft. Zo geeft de waarde in 2011 het aantal kansarme geboorten in de jaren 2009, 2010 en 2011 gedeeld door alle 39

geboorten in die drie jaren.7 Het is duidelijk dat deze index een stijgende trend kent. VlaamsBrabant blijft evenwel onder het niveau van Vlaanderen. Grafiek 11: 11: Evolutie van de kansarmoedekansarmoede-index 12

% van de geboorten

8 arr. Halle-Vilvoorde arr. Leuven

prov. Vlaams-Brabant Vlaams Gewest 4

0 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: Kind & Gezin

Kaart 24 geeft de kansarmoede-index van 2011 op gemeenteniveau. Vooral in Leuven en Tienen wordt een groot deel van de kinderen geboren in een kansarm gezin. Ook in een aantal randgemeenten van Brussel (buiten in het zuidoosten) en in enkele gemeenten in het noorden en het zuiden van het Hageland worden er meer kinderen dan gemiddeld in Vlaams-Brabant geboren in een kansarm gezin.

Zie Kind en Gezin, Het kind in Vlaanderen 2011, www.kindengezin.be.

Kaart 24: 24: Kansarme geboorten geboorten in VlaamsVlaams-Brabant (200 (2009-2011 2011) % van de geboorten 9,0 - 14,8 6,0 - 8,9 4,5 - 5,9 3,0 - 4,4 0,7 - 2,9 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 5,9

Keerbergen

Begijnendijk Tremelo

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Zemst Opwijk

Boortmeerbeek Haacht

Meise Grimbergen

Merchtem

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Herent Machelen Zaventem

Liedekerke

Tielt-Winge

Holsbeek

Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Boutersem

Bertem

Zoutleeuw

Bierbeek Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Linkebeek

Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen Herne

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Kind & Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

6.5.2 Criteria volgens volgens Kind en Gezin In dit onderdeel kijken we naar de afzonderlijke criteria die door Kind en Gezin gebruikt worden om te bepalen of een gezin kansarm is of niet. Zoals eerder gesteld kan een gezin voldoen aan één of twee van die criteria, zonder als kansarm te worden beschouwd. Daarvoor moet het gezin aan minstens drie criteria voldoen. Een beperkte opleiding van de ouders komt het meest voor (9,4% van de geboorten), vervolgens de arbeidssituatie en een beperkt inkomen (respectievelijk 6,8% en 6,4%). Daarna komt huisvesting (3,8%) en op de laatste plaats komen gezondheidsproblemen en een laag stimulatieniveau (respectievelijk 2,3% en 1,7%) Kaart 25 toont het aantal geboorten dat voldoet aan één of meer criteria. Geboorten die voldoen aan twee of meer criteria worden ook twee of meer maal voorgesteld. Ondanks het feit dat in de meeste gemeenten de criteria opleiding, arbeid en inkomen een grote rol spelen, zien we toch ruimtelijke verschillen. Zo zien we dat opleiding in Leuven bijvoorbeeld een minder grote rol speelt dan in Halle of Vilvoorde, en dat de huisvestingssituatie in heel wat gemeenten van het Hageland minder als problematisch wordt ervaren dan in de rand rond Brussel.

Kaart 25: 25: Aantal geboortes dat dat voldoet aan de kansarmoede criteria (2011) Aantal 100 inkomen opleiding arbeidssituatie Londerzeel

huisvesting stimulatieniveau

Kapelle-op-den-Bos

gezondheid

Meise

Keerbergen Boortmeerbeek

Haacht

Zemst

Opwijk Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Scherpenheuvel-Zichem Diest

Aarschot Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Wemmel

Affligem

Tielt-Winge Bekkevoort Herent

Geetbets

Machelen

Asse

Zaventem

Kortenberg

Kortenaken Leuven

Lubbeek

Glabbeek

Liedekerke Ternat

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Roosdaal Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Overijse

Pepingen

Linter Zoutleeuw

Boutersem

Tervuren

Gooik Galmaarden

Bertem

Oud-Heverlee Bierbeek

Tienen

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

7 7.1

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Kind en Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kwetsbaarheidsindicatoren Leerlingen met moeder zonder diploma secundair onderwijs

Kaart 26 en Kaart 27 geven, respectievelijk voor het basisonderwijs en het secundair onderwijs erkend door de Vlaamse Gemeenschap, het aandeel leerlingen waarvan de moeder geen diploma van het secundair onderwijs heeft. Voor het basisonderwijs gaat het om 13,5% van de leerlingen. De cijfers zijn hoog in de Zennevallei, ten westen van Brussel (inclusief Liedekerke), in Tienen, Diest en het oosten van het Hageland en in Leuven. Lage waarden vinden we terug in de ruime regio rond Leuven en de gemeenten ten zuidoosten van Brussel.

Kaart 26: 26: Leerlingen in het basisonderwijs waarvan de moeder geen diploma secundair onderwijs heeft (schooljaar 20102010-2011) % van de leerlingen in het basisonderwijs 19,6 - 32,9 13,6 - 19,5 10,6 - 13,5 7,6 - 10,5 3,3 - 7,5 Vlaams-Brabant: 13,5 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal 10

Keerbergen Boortmeerbeek

Meise

Rotselaar

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Zemst

Opwijk

100

Haacht

Begijnendijk Tremelo

Merchtem

Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Machelen

Asse Liedekerke

Kortenaken

Herent

Wemmel

Affligem

1.000

Tielt-Winge Bekkevoort

Zaventem

Geetbets

Kortenberg

Leuven Lubbeek

Ternat

Zoutleeuw

Kraainem Bertem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Boutersem

Lennik

Oud-Heverlee Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Overijse

Linkebeek

Galmaarden

Glabbeek

Bierbeek

Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Voor het secundair onderwijs zien we gelijkaardige patronen, hoewel de stad Leuven hier beneden het gemiddelde ligt. De cijfers over het secundair onderwijs liggen wel wat hoger (15,9%) dan die van het basisonderwijs. De gemiddelde opleidingsgraad van de bevolking daalt met de leeftijd, zodat ouders van kinderen in het secundair onderwijs gemiddeld een wat lagere opleidingsgraad hebben dan ouders van kinderen in het basisonderwijs. Kaart 27: 27: Leerlingen in het secundair onderwijs waarvan de moeder geen diploma secundair onderwijs heeft (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) % van de leerlingen in het secundair onderwijs 22,0 - 36,6 16,0 - 21,9 13,0 - 15,9 10,0 - 12,9 6,4 - 9,9 Vlaams-Brabant: 15,9 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

Zemst Opwijk

100

Haacht

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Wemmel

Affligem Asse

Herent Machelen Zaventem

1.000

Liedekerke

Tielt-Winge

Kortenberg

Lubbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Tervuren

Gooik

Linkebeek

Galmaarden

Overijse

Boutersem

Oud-Heverlee

Tienen

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen

Bever

Zoutleeuw Linter Bierbeek

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Geetbets

Glabbeek

Bertem

Lennik

Herne

Kortenaken Leuven

Ternat

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

7.2

Eenoudergezinnen

Het armoederisico bij eenoudergezinnen is bijna drie maal groter dan gemiddeld.8 Alleenstaande ouders worden dikwijls geconfronteerd met verschillende moeilijkheden: ze moeten rondkomen met één inkomen, gepaste opvang voor de kinderen vinden... De situatie op de huisvestingsmarkt is voor hen ook problematisch: de huur- en koopprijzen in Vlaams-Brabant liggen hoog zodat het moeilijk is om met één inkomen een geschikte woning te vinden. In Vlaams-Brabant waren er op 1 januari 2012 39.721 éénoudergezinnen. Het gaat om 21,4% van het totaal aantal gezinnen met kinderen. Van deze éénoudergezinnen heeft de helft minderjarige kinderen. Ten opzichte van alle gezinnen met minderjarige kinderen hebben ze een aandeel van 16,5%. Eenoudergezinnen met kinderen nemen dus een groter aandeel in dan eenoudergezinnen met minderjarige kinderen. Dit betekent dat hoe ouder het kind wordt, des te groter het belang van de groep eenoudergezinnen wordt. Zoals te zien op Kaart 28 zijn het vooral de gemeenten in de rand rond Brussel die een hoog aandeel eenoudergezinnen met minderjarige kinderen hebben. Ook het noorden en het zuiden van het Hageland, Liedekerke en de stad Leuven hebben bovengemiddelde waarden. Dit contrasteert met heel wat gemeenten rond Leuven, het centrale deel van het Hageland en een deel van het Pajottenland. Het aandeel eenoudergezinnen kent een stijgende trend. Zo hadden eenoudergezinnen met minderjarige kinderen in 2008 een aandeel van 12,2% ten opzichte van 16,5% nu. 28: Eénoudergezinnen met minderjarige kinderen (01/01/2012) (01/01/2012) Kaart 28: % van het aantal gezinnen met minderjarige kinderen 18,6 - 27,5 16,6 - 18,5 14,6 - 16,5 12,6 - 14,5 8,6 - 12,5 Vlaams-Brabant: 16,5 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen Zemst

Opwijk

2.000

Diest

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Scherpenheuvel-Zichem

BoortmeerbeekHaacht

Meise Merchtem

Rotselaar

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Wemmel

Affligem

Holsbeek

Tielt-Winge Bekkevoort Kortenaken

Herent Machelen

Asse Zaventem

Ternat Liedekerke

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Boutersem

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Bierbeek

Tienen

Zoutleeuw

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik

Pepingen

Lubbeek

Bertem

Oud-Heverlee

Lennik

Bever

Geetbets Leuven

Glabbeek

Roosdaal

Galmaarden

Kortenberg

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Zie het dossier ‘Armoede in Vlaams-Brabant’ 2011 (www.vlaamsbrabant.be/dossierarmoede)

7.3

Kinderen en jongeren met een handicap

We kunnen twee indicatoren gebruiken om het aantal personen met een handicap in te schatten. Enerzijds zijn er de erkenningen door de Directie-Generaal (DG) personen met een handicap (federaal) en anderzijds de erkenningen door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Via een erkenning door de DG personen met een handicap kan een tegemoetkoming ontvangen worden of kan men genieten van een aantal fiscale en sociale voordelen. Het gaat echter enkel om volwassenen. Kinderen en jongeren met een handicap die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag worden niet door de DG geregistreerd, maar door kinderbijslagfondsen. Aangezien er verschillende kinderbijslagfondsen werkzaam zijn, bleek het niet mogelijk om deze cijfers telkens in dezelfde vorm te verzamelen. Mogelijk zou deze indicator andere resultaten opleveren dan de cijfers van het VAPH, die hier worden gebruikt. Elke persoon die gebruik wil maken van een voorziening of een dienst van het VAPH moet hiervoor een aanvraag indienen bij de Provinciale Evaluatie Commissie (PEC). De gepresenteerde cijfers zijn het aantal personen met een positieve PEC-beslissing op 31 december 2011. In totaal hebben 20.895 personen in Vlaams-Brabant een erkenning (positieve PEC-beslissing) als persoon met een handicap van het VAPH. Dit is 1,9% van de totale bevolking. Ongeveer 16% van de personen met een handicap is jonger dan 18 jaar (3.316 minderjarigen). Dit is 1,5% van het totaal aantal minderjarigen. Kaart 29 toont aan dat de verspreiding van minderjarige personen met een PEC-erkenning niet gelijkmatig is. Vooral in de rand rond Brussel zijn er relatief gezien minder minderjarigen met een handicap erkend door de PEC. In deze gemeenten speelt waarschijnlijk ook het taalgebruik een rol, waar niet-Nederlandstaligen minder gemakkelijk een aanvraag indienen. De grootste aandelen vinden we in het oosten van de provincie. 29: Minderjarige personen personen met een handicap met een positieve PECPEC-beslissing (31 december 2011) Kaart 29: % van de minderjarigen 2,5 - 2,9 2,0 - 2,4 1,5 - 1,9 1,0 - 1,4 0,2 - 0,9 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Vlaams-Brabant: 1,5

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht

Meise Grimbergen

Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Herent Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Roosdaal

Linkebeek Galmaarden

Zoutleeuw

Boutersem Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Tielt-Winge

Holsbeek

Machelen Zaventem

Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: VAPH Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

7.4

Tienermoeders

Er bestaat een samenhang tussen tienermoederschap en een kwetsbare situatie voor moeder en kind. Tienermoeders verlaten vaker vroegtijdig de school, hebben meer kans op armoede en meer kans om alleenstaande moeder te worden. Kinderen van tienermoeders hebben meer kans op een laag geboortegewicht, op sterfte binnen het eerste levensjaar en meer kans om zelf tienermoeder te worden. Tienermoederschap is een vrij uitzonderlijk fenomeen. In 2011 ging het om 1,1% van de geboorten.9 Het aandeel ligt iets hoger in het arrondissement Leuven dan in het arrondissement Halle-Vilvoorde.

7.5

Kinderen en jongeren in de bijzondere jeugdbijstand

Het aantal jongeren dat begeleid werd in de bijzondere jeugdbijstand (BJB) wordt hier weergegeven naar woongemeente (of gemeente van herkomst, dus niet naar eventuele begeleidingsplaats). Het gaat om alle maatregelen die in 2011 zijn opgelegd, verder gingen of beĂŤindigd werden. Minderjarigen die zowel een maatregel kregen opgelegd omwille van een problematische opvoedingssituatie (POS) als omwille van een als misdrijf omschreven feit (MOF), komen twee keer voor in deze cijfers. In Vlaams-Brabant kreeg 1,2% van de minderjarigen een maatregel opgelegd. Er is een groot verschil tussen de arrondissementen: in Leuven (1,7%) ligt dit aandeel veel hoger dan in HalleVilvoorde (0,9%). Kaart 30 laat duidelijk zien dat het hoge aandeel in het arrondissement Leuven vooral uitgesproken is in het noorden en het zuiden van het Hageland en in de stad Leuven zelf. Ook hoog scoren Vilvoorde en het noordwestelijk deel van het arrondissement Halle-Vilvoorde. Kaart 30: 30: Jongeren in de bijzondere jeugdbijstand (2011) % van de minderjarigen 1,85 - 3,54 1,25 - 1,84 0,95 - 1,24 0,65 - 0,94 0,00 - 0,64 Vlaams-Brabant: 1,24

Diest Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen Boortmeerbeek

Zemst

Rotselaar Merchtem

Grimbergen Meise

MOF POS

Wemmel

Affligem

Kampenhout

Herent Kortenberg

Kortenaken Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw Bertem Bierbeek

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Pepingen

Tienen

Tervuren

Gooik Galmaarden

Boutersem

Oud-Heverlee

Lennik

Bever

Tielt-Winge Bekkevoort

Machelen Zaventem

Liedekerke

Holsbeek

Vilvoorde Steenokkerzeel

Asse

Andere

Scherpenheuvel-Zichem Aarschot

Haacht

Opwijk

150

Begijnendijk Tremelo

Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Linter Huldenberg Overijse

Hoegaarden

Landen

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Overheid, Agentschap Jongerenwelzijn Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Bron: Kind en Gezin.

Grafiek 12 geeft de evolutie van het aantal jongeren in bijzondere jeugdbijstand weer vanaf 2008. We zien dat er duidelijk een stijgende trend is, die stagneert in 2011. Het verschil tussen de arrondissementen Leuven en Halle-Vilvoorde is er al sinds 2008. Toch ligt het aandeel in het arrondissement Leuven nog heel wat lager dan in het Vlaams Gewest. Grafiek 12: 12: Evolutie jongeren in de bijzondere jeugdbestand

2,5

% van de minderjarigen

2,0

1,5 arr. Halle-Vilvoorde arr. Leuven

1,0

prov. Vlaams-Brabant Vlaams Gewest 0,5

0,0 2008

2009

2010

2011

2012

Bron: Vlaamse Gemeenschap, Agentschap jongerenwelzijn

Enkele conclusie conclusies onclusies

De situatie van de kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant is algemeen gunstig vergeleken met Vlaanderen. Het welvaartsniveau in Vlaams-Brabant is hoog en op het merendeel van de (kans)armoedeen kwetsbaarheidsindicatoren voor kinderen en jongeren scoort Vlaams-Brabant laag. De goede gemiddelde scores verbergen wel grote verschillen tussen de gemeenten. De gemeenten in de Zennevallei (Vilvoorde, Machelen, Sint-Pieters-Leeuw en Halle, vaak ook Zaventem en Beersel) scoren vaak hoog op de gebruikte (kans)armoedeen kwetsbaarheidsindicatoren. Er zijn relatief veel leerlingen met een schooltoelage, veel (laaggeschoolde) werkzoekenden, jonge leefloners en leefloners met minderjarige kinderen, kinderen en jongeren met een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering, geboorten in kansarme gezinnen, leerlingen waarvan de moeder geen diploma secundair onderwijs heeft en eenoudergezinnen. In mindere mate geldt dit ook voor een aantal gemeenten ten westen van Brussel, waar Asse en Liedekerke vaak opvallen. De gemeenten in het zuiden en het noorden van het Hageland vertonen ook erg hoge waarden op de gebruikte (kans)armoede en kwetsbaarheidsindicatoren, vooral de kleine steden (Diest, Aarschot, Tienen). In mindere mate zijn de waarden ook hoog in de stad Leuven. Leuven Daar scoren veel indicatoren natuurlijk ook op absoluut niveau hoog, gezien het grote aantal inwoners. In het Hageland en in Leuven zijn ook opvallend veel kinderen en jongeren met een handicap en jongeren in de bijzondere jeugdbijstand. Omgekeerd zien we vaak heel lage waarden in de residentiĂŤle gemeenten ten zuidoosten van Brussel en in een aantal residentiĂŤle gemeenten rond Leuven. 47

DEEL III: Kinderen en jongeren in het onderwijs De school- en onderwijsomgeving speelt een belangrijke rol in de vorming van kinderen en jongeren. In België geldt er immers een leerplicht tot 18 jaar. Daarom is het belangrijk om te bekijken in welke onderwijssituatie de Vlaams-Brabantse jongeren zich bevinden. Hierbij zal er specifieke aandacht zijn voor een aantal indicatoren die wijzen op de aanwezigheid van een verhoogd risico op een achterstand in het onderwijs. Er wordt ook gekeken naar de 'Gelijke Onderwijskansen'-indicatoren. Iedere school die erkend is door de Vlaamse Gemeenschap verzamelt jaarlijks deze GOK-indicatoren. Het gaat om vijf indicatoren die de thuissituatie weergeven van de leerlingen. Scholen kunnen extra ondersteuning krijgen op basis van het aantal GOK-leerlingen, die onder één of meer van die indicatoren vallen. Hier wordt enkel het aantal GOK-leerlingen bekeken. De individuele indicatoren werden boven behandeld onder het thema (kans)armoede en kwetsbaarheid. Alle gegevens zijn van het schooljaar 2010-2011, tenzij anders vermeld. Bij de interpretatie van de cijfers moeten we opmerken dat het enkel gaat om de leerlingen die in het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap school lopen. We beschikken niet over vergelijkbare cijfers van het Franstalig onderwijs en het Europees en internationaal onderwijs. Van de leerlingen die in Vlaams-Brabant wonen, maar bijvoorbeeld in het Franstalig onderwijs in Brussel school lopen, hebben we dus geen beeld. In een aantal gemeenten in de rand van Brussel of aan de taalgrens kan dit tot een vertekend beeld leiden, aangezien we daar mogelijk een grotere groep leerlingen missen. Vooral in het secundair is het aandeel leerlingen dat niet school loopt in een school erkend door de Vlaamse Gemeenschap erg hoog. In de faciliteitengemeenten gaat het om meer dan de helft; in een aantal andere gemeenten ten zuidoosten van Brussel is het meer dan één vierde. Wanneer we in dit hoofdstuk vergelijken met Vlaamse cijfers, gaat het over de scholen van de Vlaamse Gemeenschap, gelegen in Vlaanderen. De Vlaamse scholen in Brussel werden niet meegenomen, leerlingen die in Brussel wonen, maar naar school gaan in Vlaanderen, zijn wel inbegrepen. De gegevens in dit onderdeel gaan allemaal over de woongemeente van de leerlingen. Voor gegevens op schoolniveau verwijzen we naar de omgevingsanalyse ‘Gelijke onderwijskansen in Vlaams-Brabant’ (www.vlaamsbrabant.be/lopomgevingsanalyse). Kaart 31 en Kaart 32 geven een overzicht van de scholen (gewoon onderwijs) in Vlaams-Brabant. Terwijl alle gemeenten één of meer lagere scholen hebben, geldt dit niet voor secundaire scholen. 31 van de 65 gemeenten hebben geen secundaire school. Deze liggen vooral in het centrale Hageland, rond Leuven en in het zuidelijk Pajottenland. In sommige gemeenten is een Lokaal Overleg Platform gelijke onderwijskansen (LOP) actief. Deze organisaties trachten gelijke kansen van alle leerlingen in het basis- en secundair onderwijs mogelijk te maken. Het werkingsgebied van de Vlaams-Brabantse LOP’s werd gearceerd op de kaarten. Er zijn 6 LOP’s voor het basisonderwijs en 5 voor het secundair onderwijs. Het LOP Mechelen is ook actief in Vlaams-Brabant (Zemst) maar werd hier niet aangeduid.

Kaart 31: 31: Scholen basisonderwijs VlaamsVlaams-Brabant

Lagere scholen (gewoon lager onderwijs)

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht Grimbergen

Wemmel

Asse

Herent

Machelen

Kortenaken Leuven

Zaventem

Liedekerke Ternat

Bierbeek

Tervuren

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Zoutleeuw

Boutersem Linter

Oud-Heverlee

Tienen

Huldenberg

Hoegaarden

Hoeilaart

Landen

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen

Geetbets

Glabbeek

Overijse

Linkebeek Galmaarden

Lubbeek

Kraainem Bertem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bekkevoort

Tielt-Winge Holsbeek

Kortenberg

Gooik

Rotselaar

Kampenhout

Vilvoorde Steenokkerzeel Affligem

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Halle

Herne Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 32: 32: Scholen secundair onderwijs VlaamsVlaams-Brabant

Secundaire scholen (gewoon voltijds secundair onderwijs) geen secundaire scholen in de gemeente wel secundaire scholen in de gemeente

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht

Meise Merchtem

Asse

Grimbergen Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Wemmel

Affligem

Machelen

Rotselaar Tielt-Winge

Kortenaken Leuven

Lubbeek

Kraainem Bertem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bierbeek Tervuren

Lennik Gooik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Galmaarden

Zoutleeuw

Boutersem Linter

Oud-Heverlee

Huldenberg

Geetbets

Glabbeek

Tienen Hoegaarden

Overijse Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Bekkevoort

Holsbeek

Kortenberg

Roosdaal

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Herent

Zaventem

Liedekerke Ternat

Begijnendijk Tremelo

Boortmeerbeek

Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kleuteronderwijs

40.385 Vlaams-Brabantse kinderen gaan naar een kleuterschool erkend door de Vlaamse 10 Gemeenschap. Hiervan zitten er 208 of 0,5% in het buitengewoon kleuteronderwijs . In het Vlaams Gewest is dat 0,7%. Terwijl er meer kleuters in Halle-Vilvoorde wonen dan in het arrondissement Leuven, zijn er ongeveer evenveel kleuters in het buitengewoon kleuteronderwijs in beide arrondissementen. Het buitengewoon kleuteronderwijs wordt aangeboden in Roosdaal, Bierbeek, Diest, Huldenberg en Leuven. Het bestaat uit vijf types onderwijs. Tabel 2: Aantal kinderen in het buitengewoon kleuteronderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (schooljaar 20102010-2011) Type type 2 type 3 type 4 type 6 type 7

Beschrijving matig of ernstig mentale handicap ernstige emotionele / gedragsproblemen fysieke handicap visuele handicap auditieve handicap Totaal

Aantal 122 9 21 6 50 208

% 58,65 4,33 10,1 2,88 24,04

Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs

Voor type 1 (kinderen met een licht mentale handicap) en type 8 (kinderen met ernstige leerstoornissen) bestaat er geen kleuteronderwijs. Type 5 (onderwijs in ziekenhuizen) wordt niet weergegeven omwille van het risico op dubbeltellingen. Kaart 33 geeft het aandeel in het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap ingeschreven kleuters t.o.v. het totaal aantal kinderen op kleuterleeftijd in het rijksregister. Deze cijfers zouden een beeld moeten geven van de schoolparticipatie van kleuters. We moeten hier echter rekening houden met de specifieke situatie van Vlaams-Brabant. Aangezien het hier enkel gaat over gegevens van het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, kan er een sterke vertekening zijn in de randgemeenten van Brussel en de faciliteitengemeenten in het bijzonder. Kleuters die school lopen in een school van de Franse Gemeenschap in Brussel of WalloniĂŤ of in een Europese of internationale school, zijn immers niet inbegrepen. We zien dan ook dat de kleuterparticipatie op basis van deze cijfers het laagst is in de zuidoostelijke rand rond Brussel en in Leuven.

Het aandeel kleuters in het buitengewoon kleuteronderwijs wordt niet gekarteerd. De aantallen zijn te laag om betrouwbare conclusies te kunnen trekken.

Kaart 33: 33: Kleuterparticipatie in VlaamsVlaams-Brabant (onderwijs (onderwijs Vlaamse Gemeenschap schooljaar 20102010-2011) Aantal niet ingeschreven kleuters 1 10

100 Londerzeel

Aandeel niet ingeschreven kleuters

Keerbergen

Kapelle-op-den-Bos

% van het totaal aantal kleuters (rijksregister)

Begijnendijk Tremelo

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Zemst

3,2 - 7,4

Boortmeerbeek

Meise

Haacht

Opwijk

1,7 - 3,1

Merchtem

1,2 - 1,6

Rotselaar

Kampenhout

Grimbergen

Tielt-Winge Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

0,7 - 1,1 Vlaams-Brabant: 1,6

Wemmel

Asse

Affligem

0,0 - 0,6

Ternat Liedekerke

Holsbeek Herent

Kortenberg

Kraainem Wezembeek-Oppem

Glabbeek

Boutersem

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen

Zoutleeuw

Bertem

Oud-Heverlee

Lennik

Herne

Geetbets Leuven Lubbeek

Dilbeek

Gooik

Kortenaken

Machelen Zaventem

Roosdaal

Bever

Aarschot

Huldenberg Overijse

Bierbeek

Tienen

Linter

Hoegaarden Landen

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

10 Lager onderwijs 10.1 Aantal leerlingen In Vlaams-Brabant wonen er 64.385 kinderen die lager onderwijs volgen in scholen erkend door de Vlaamse Gemeenschap. Hiervan zijn er 3.516 of 5,5% die in het buitengewoon lager onderwijs zitten. In het Vlaams Gewest gaat het om 7,0%. Dit cijfer bedraagt 4,6% in HalleVilvoorde en 6,5% in het arrondissement Leuven. Buitengewoon lager onderwijs wordt aangeboden in Roosdaal, Lennik, Halle, Beersel, Opwijk, Wemmel, Vilvoorde, Tremelo, Leuven, Huldenberg, Bierbeek, Hoegaarden, Tienen, Aarschot, Diest en Zoutleeuw. Er zijn grote verschillen tussen de gemeenten wat betreft het aandeel kinderen in het buitengewoon lager onderwijs. Kaart 34 maakt dit duidelijk. Het Hageland kent hoge cijfers. De top 5-gemeenten met de hoogste aandelen liggen allen in het Hageland: Diest, Landen, Zoutleeuw, Geetbets en Tienen. Vilvoorde en Halle halen ook scores van meer dan 7%. Hiertegenover staan dan (faciliteiten)gemeenten zoals Wemmel, Kraainem en Linkebeek die nog geen 1% behalen.

Kaart 34: 34: Lager onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (onderwijs Vlaamse Gemeenschap schooljaar 20102010-2011) Aantal leerlingen 3.000 Gewoon lager onderwijs Buitengewoon lager onderwijs

Buitengewoon lager onderwijs % van de leerlingen Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

7,6 - 12,0

Keerbergen Haacht Boortmeerbeek Zemst

5,6 - 7,5 4,6 - 5,5

Opwijk Merchtem

Grimbergen

Kampenhout

Holsbeek

Vilvoorde Steenokkerzeel

0,6 - 3,5

Wemmel

Affligem

Vlaams-Brabant: 5,5

Scherpenheuvel-Zichem

Rotselaar

Meise

3,6 - 4,5

Diest

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Tielt-Winge Bekkevoort

Herent

Kortenaken

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Geetbets

Kortenberg

Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Boutersem Oud-Heverlee

Tervuren Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Pepingen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Galmaarden

Bierbeek

Tienen

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Het buitengewoon lager onderwijs bestaat uit zeven types onderwijs. Type 5 (onderwijs in ziekenhuizen) wordt hier ook niet opgenomen wegens risico op dubbeltellingen. Merk op dat het aantal plaatsen in het buitengewoon lager onderwijs beperkt wordt door programmatienormen. Hierdoor is het weinig zinvol om vergelijkingen te gaan maken met vroegere aantallen in het buitengewoon onderwijs: een stijging en/of daling zou dan enkel een aanwijzing zijn voor een veranderde programmatie en niet noodzakelijk omdat er meer of minder kinderen met een beperking zijn. Vlaams-Brabant (schooljaar 20102010-2011) 2011) Tabel 3: Aantal kinderen in het buitengewoon lager onderwijs in VlaamsType type 1 type 2 type 3 type 4 type 6 type 7 type 8

Beschrijving licht mentale handicap matig of ernstig mentale handicap ernstige emotionele / gedragsproblemen fysieke handicap visuele handicap auditieve handicap ernstige leerstoornissen Totaal

Aantal 1025 401 207 89 32 131 1.631 3.516

% 29,15 11,41 5,89 2,53 0,91 3,73 46,39

Bron: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs

10.2 Schoolse vertraging in het lager onderwijs In Vlaams-Brabant heeft 12,2% van de kinderen in het gewoon lager onderwijs een of meerdere jaren schoolse vertraging. Dit is minder dan in Vlaanderen, waar het om 15,8% gaat. Kaart 35 geeft een overzicht van het aantal leerlingen met een schoolse vertraging in het basisonderwijs en het aandeel leerlingen in het basisonderwijs dat meer dan 1 jaar schoolse vertraging heeft. Voor Vlaams-Brabant is dit gemiddeld 1,0%, met een groot verschil tussen de arrondissementen (1,3% voor Halle-Vilvoorde en 0,7% voor Leuven). In Vlaanderen gaat het om 1,7% Steden zoals Leuven, Diest en Tienen hebben relatief veel jongeren met meer dan 1 jaar schoolse vertraging. Ook Sint-Pieters-Leeuw, Beersel en de ruime noordrand van Brussel halen 52

hoge waarden. Vooral in de noordrand, met een uitloper via Ternat naar Liedekerke, liggen de waarden hoog. Koploper is Vilvoorde, met 4,4% van de jongeren in het lager onderwijs die meer dan 1 jaar schoolse vertraging hebben. 35: Schoolse vertraging in het basisonderwijs (2010(2010-2011) Kaart 35: Aantal leerlingen met schoolse vertraging

500 1 jaar 2 jaar > 2 jaar

> 1 jaar schoolse vertraging

Londerzeel

% van de leerlingen gewoon onderwijs

Keerbergen

Kapelle-op-den-Bos

1,8 - 4,4 Zemst

1,1 - 1,7

Diest Rotselaar

Merchtem

Wemmel

Affligem

Holsbeek

Grimbergen Meise

0,3 - 0,5 0,0 - 0,2

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Vlaams-Brabant: 1,0

Kortenberg

Kortenaken Geetbets Leuven

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Zoutleeuw

Bertem

Lennik

Bierbeek Oud-Heverlee Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Gooik Beersel

Linkebeek

Galmaarden

Boutersem Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Sint-Genesius-Rode

Pepingen Bever

Glabbeek

Lubbeek Dilbeek

Bekkevoort

Machelen Zaventem

Roosdaal

Tielt-Winge

Herent

Asse Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Opwijk

0,6 - 1,0

Begijnendijk Tremelo

BoortmeerbeekHaacht

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

11 Secundair onderwijs 11.1 Aantal leerlingen In Vlaams-Brabant wonen er 66.007 jongeren die in het secundair onderwijs erkend door de Vlaamse Gemeenschap school lopen. 63.478 hiervan zitten in het gewoon secundair onderwijs. Dat is 96,0% van de leerlingen. In het Vlaams Gewest is dat 94,0%. De anderen zitten in het deeltijds beroeps secundair onderwijs (DBSO) of in het buitengewoon secundair onderwijs (BuSO). Kaart 36 geeft een overzicht van het aandeel leerlingen dat niet in het gewoon secundair onderwijs zit. We zien duidelijk dat het arrondissement Leuven hierin een groter aandeel heeft, en vooral het Hageland. Ook de gemeenten in de Zennevallei scoren hoog.

Kaart 36: 36: Secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (onderwijs (onderwijs Vlaamse gemeenschap schooljaar 201020102011) Aantal leerlingen

2.500 Gewoon secundair onderwijs Deeltijds Beroepssecundair onderwijs Buitengewoon secundair onderwijs

DBSO en BuSO

Diest

% van de leerlingen

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen

5,0 - 6,8 Zemst

4,1 - 4,9

Opwijk

Scherpenheuvel-Zichem Aarschot

Boortmeerbeek Haacht

Meise Merchtem

3,2 - 4,0

Begijnendijk Tremelo

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

2,3 - 3,1 0,0 - 2,2

Wemmel

Affligem

Tielt-Winge Herent

Machelen

Asse

Vlaams-Brabant: 4,0

Zaventem

Ternat Liedekerke

Kortenaken

Kortenberg

Leuven

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Bierbeek

Lennik

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Tienen

Galmaarden Pepingen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek

Zoutleeuw

Boutersem

Oud-Heverlee Tervuren

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

In Vlaams-Brabant zijn er 1.955 leerlingen die in het buitengewoon secundair onderwijs (BuSO) zitten. Daarmee is het aantal leerlingen in het buitengewoon secundair onderwijs heel wat lager dan het aantal in het buitengewoon lager onderwijs. Dit komt omdat type 8-onderwijs (leerstoornissen) niet georganiseerd wordt in het buitengewoon secundair onderwijs. Deze leerlingen worden immers verondersteld door te stromen naar het gewoon secundair onderwijs. Het buitengewoon secundair onderwijs bestaat uit zes types onderwijs. Vlaams-Brabant (schooljaar 20102010Tabel 4: Aantal leerlingen in het buitengewoon secundair onderwijs in Vlaams2011) Type type 1 type 2 type 3 type 4 type 6 type 7

Beschrijving licht mentale handicap matig of ernstig mentale handicap ernstige emotionele / gedragsproblemen fysieke handicap visuele handicap auditieve handicap Totaal

Aantal 930 500 187 161 36 141 1.955

% 47,57 25,58 9,57 8,24 1,84 7,21

Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs

Het gewoon secundair onderwijs bestaat uit drie graden. De eerste graad is anders gestructureerd dan de tweede en de derde graad. In de eerste graad is er een zogenaamde Astroom en een B-stroom. In de tweede en derde graad wordt een onderscheid gemaakt tussen algemeen secundair onderwijs (ASO), technisch secundair onderwijs (TSO), kunst secundair onderwijs (KSO) en beroeps secundair onderwijs (BSO). De verschillende graden worden hieronder apart behandeld.

van het secundair onderwijs 11.2 Eerste graad van In het eerste jaar van de eerste graad kunnen leerlingen kiezen voor het eerste leerjaar A of het eerste leerjaar B. In het eerste leerjaar A zijn bijna alle vakken gemeenschappelijk, ongeacht de studiekeuze die leerlingen later zullen maken. Het eerste leerjaar B is bestemd voor jongeren die een leerachterstand opgelopen hebben in het lager onderwijs of waarvoor overwegend theoretisch onderwijs minder geschikt is. Het eerste leerjaar B fungeert als een brugklas tussen het lager en het secundair onderwijs. Na het eerste leerjaar B kunnen de leerlingen ofwel naar een beroepsvoorbereidend leerjaar (tweede leerjaar) ofwel naar het eerste leerjaar A gaan. Het tweede leerjaar biedt de keuze uit verschillende opleidingen, die de basisopties genoemd worden. Deze basisopties worden telkens aangevuld met een pakket vakken die elke leerling van dit leerjaar in eenzelfde school gemeenschappelijk volgt. Dit tweede leerjaar bereidt de leerling voor om bij de overstap naar de tweede graad te kiezen voor de studierichting in één van de vier onderwijsvormen (ASO, TSO, BSO of KSO) die het best aansluit bij zijn/haar mogelijkheden/interesses. Het beroepsvoorbereidend leerjaar is eveneens een tweede leerjaar. Dit leerjaar biedt de keuze uit verschillende opleidingen, die hier beroepenvelden genoemd worden. Deze beroepenvelden worden telkens aangevuld met een pakket vakken die elke leerling van dit leerjaar in eenzelfde school gemeenschappelijk volgt. Het beroepsvoorbereidend leerjaar bereidt de leerling voor om bij de overstap naar de tweede graad te kiezen voor één van de studierichtingen in het beroeps secundair onderwijs. Kaart 37 geeft het aantal leerlingen in de eerste graad secundair onderwijs in de A- en B-stroom en het belang van de B-stroom hierin. In Vlaams-Brabant zit gemiddeld 11,6% van de leerlingen in de B-stroom. In geheel Vlaanderen is dat 15,6%. We zien dat er in het Hageland veel leerlingen zijn die niet in de A-stroom zitten. Ook de gemeenten in de Zennevallei scoren hoog. Lage waarden zijn er in een deel van het Pajottenland, rond Leuven en ten oosten en zuiden van Brussel. 37: Eerste graad van het secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Kaart 37: Aantal leerlingen 1.000 A-stroom B-stroom

B-stroom % van de leerlingen gewoon onderwijs Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

15,2 - 20,0 11,7 - 15,1

Keerbergen

Meise

9,7 - 11,6

Merchtem

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

2,0 - 8,1

Wemmel

Affligem

Vlaams-Brabant: 11,6

Bekkevoort Tielt-Winge Herent

Kortenaken

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest

Zemst

Opwijk

8,2 - 9,6

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Haacht Boortmeerbeek

Kortenberg

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Boutersem Oud-Heverlee

Lennik

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Gooik Beersel Galmaarden

Linkebeek

Bierbeek

Tienen

Zoutleeuw

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

11.3 Tweede en derde graad van het secundair onderwijs Vanaf de tweede graad worden vier onderwijsvormen onderscheiden, die verder zijn onderverdeeld in studiegebieden, waarbinnen een leerling kan kiezen voor een bepaalde studierichting. De 4 onderwijsvormen zijn: •

het algemeen secundair onderwijs (ASO): hier wordt de nadruk gelegd op een ruime theoretische vorming, die vooral een stevige basis biedt voor het volgen van hoger onderwijs;

•

het technisch secundair onderwijs (TSO): de aandacht gaat vooral naar algemene en technisch-theoretische vakken. Na het TSO kan de jongere een beroep uitoefenen of verder studeren in het hoger onderwijs. Bij de opleiding horen ook praktijklessen;

•

het beroepssecundair onderwijs (BSO): dit is een praktische onderwijsvorm waarin de jongere een specifiek beroep aanleert, terwijl hij/zij ook algemene vorming ontvangt;

•

het kunstsecundair onderwijs (KSO): een algemene, ruime vorming wordt gekoppeld aan actieve kunstbeoefening. Na het KSO kan de jongere een beroep uitoefenen of overstappen naar het hoger onderwijs.

Kaart 38 toont de verdeling van de verschillende onderwijsvormen in de tweede graad secundair onderwijs. Het aandeel leerlingen in het ASO wordt tevens weergegeven. In Vlaams-Brabant gaat gemiddeld 55% van de leerlingen naar het ASO, 27% naar het TSO, 16% naar het BSO en 2% naar het KSO. In het Vlaams Gewest gaan er relatief veel minder leerlingen naar het ASO, wat meer naar het TSO maar vooral naar het BSO (45% ASO, 30% TSO, 23% BSO en 2% KSO). Er zijn grote verschillen tussen de gemeenten. De Leuvense regio heeft duidelijk meer leerlingen in de tweede graad ASO. Ook het gebied ten zuidoosten en in mindere mate het noordwesten van Brussel valt op. Omgekeerd zijn er erg lage waarden in het oostelijke Hageland, in Vilvoorde, Machelen en Halle en in de streek van Asse en Liedekerke. Het TSO is het sterkst vertegenwoordigd in Halle, Gooik, Zoutleeuw en Merchtem. Allen behalen ze meer dan 35% leerlingen in het TSO. In de gemeenten rond de Brusselse rand, gaande van Linkebeek tot Kraainem, zijn er maar weinig leerlingen in het TSO: de percentages schommelen tussen 4,5% en 16%. In Landen en Geetbets zijn het aandeel leerlingen in het BSO het sterkst vertegenwoordigd: meer dan 30% van de leerlingen zit in het BSO. Vilvoorde en Machelen halen ook hoge waarden met 27%. De gemeenten rond Leuven, zoals Holsbeek, Oud-Heverlee en Bierbeek hebben relatief weinig leerlingen in het BSO, rond de 9%. In de derde graad wordt de specifieke vorming verfijnd met het oog op de uiteindelijke beroepskeuze of de eventuele studieplannen in het hoger onderwijs. Een aantal studierichtingen gaat pas in de derde graad van start. Het is mogelijk om binnen de derde graad nog een derde jaar te volgen om zich voor te bereiden op het hoger onderwijs of om zich te specialiseren. Een leerling ontvangt een diploma secundair onderwijs na afronding van de derde graad van het secundair onderwijs. In Vlaams-Brabant gaat gemiddeld 44,5% van de leerlingen in de derde graad naar het ASO, 31% naar het TSO, 22% naar het BSO en 2% naar het KSO. In het Vlaams Gewest zien we ook hier een lagere waarde voor het ASO, een hogere waarde voor het TSO en een veel hogere waarde voor het BSO (36% ASO, 33% TSO, 29% BSO en 2% KSO).

Kaart 38: 38: Tweede graad secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Aantal leerlingen 1.000 ASO TSO BSO KSO Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

ASO

Keerbergen

Opwijk

65,1 - 81,8

Zemst

Meise Merchtem

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

55,1 - 65,0

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

50,1 - 55,0 34,7 - 45,0

Scherpenheuvel-Zichem

Haacht Boortmeerbeek

% van de leerlingen gewoon onderwijs

Tielt-Winge Kortenaken

Herent

Wemmel

Affligem

45,1 - 50,0

Diest

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Geetbets

Kortenberg

Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat

Vlaams-Brabant: 55,0

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Boutersem Oud-Heverlee

Lennik

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Bierbeek

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Beersel

Linkebeek

Tienen

Landen

Hoeilaart

Galmaarden

Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 39: 39: Derde graad secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Aantal leerlingen 1.000 ASO TSO BSO KSO

ASO

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen

% van de leerlingen gewoon onderwijs

Haacht Boortmeerbeek

52,6 - 72,4

Opwijk

Vlaams-Brabant: 44,5

Rotselaar Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

40,6 - 44,5 28,2 - 36,5

Zemst

Meise Merchtem

44,6 - 52,5

Wemmel

Affligem

36,6 - 40,5

Diest

Aarschot Scherpenheuvel-Zichem

Begijnendijk Tremelo

Tielt-Winge Herent

Machelen

Asse Zaventem

Ternat Liedekerke

Kortenberg

Kortenaken Leuven

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Bierbeek

Boutersem

Zoutleeuw

Tienen

Oud-Heverlee

Lennik

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen

Linter Overijse

Huldenberg Hoegaarden

Landen

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 39 toont de verdeling van de verschillende onderwijsvormen in de derde graad secundair onderwijs in Vlaams-Brabant. Het aandeel ASO wordt tevens weergegeven. De ruimtelijke verschillen zijn vergelijkbaar met het patroon voor de tweede graad, hoewel de percentages lager liggen en heel de Zennevallei hier lage waarden optekent. Het TSO is het sterkst vertegenwoordigd in Kampenhout, Boortmeerbeek en vooral Gooik. Al deze gemeenten hebben meer dan 40% leerlingen in het TSO zitten. In Leuven is dit heel wat lager, met 25% van de leerlingen in het TSO. Gemeenten zoals Overijse en Grimbergen zitten 57

daar nog onder, met Kraainem als laagste waarde, met slechts 9% van de leerlingen in het TSO. Het gaat hier wel om kleine absolute waarden. Het aandeel BSO in de derde graad is het hoogst in de regio Vilvoorde-Machelen. Meer dan een derde van de leerlingen in de derde graad zit er in het BSO. Ook het Hageland heeft hier ook hoge aandelen: Scherpenheuvel-Zichem, Tienen, Linter, Kortenaken, Diest, Landen en Zoutleeuw halen allen 25% of meer. Hiertegenover staan dan gemeenten zoals WezembeekOppem, Lennik, Holsbeek, Keerbergen en Wemmel waar nog geen 15% van de leerlingen in het BSO zit. Voor Leuven is dit 19% van de leerlingen in de derde graad.

11.4 Het watervaleffect Wanneer we bovenstaande gegevens over de verschillende graden nog eens op een rijtje zetten (Tabel 5),zien we een verschuiving van het aandeel in de onderwijsvormen. Tussen de eerste en de tweede graad is er een daling van het aandeel ASO en een stijging van het aandeel TSO en BSO. We zien ook een duidelijk hoger aandeel leerlingen in het BSO dan in de B-stroom in de eerste graad. Het is niet zo dat het aandeel leerlingen in het ASO de laatste jaren stijgt. Wel is het een indicatie van het ‘afstromen’ van leerlingen van het ASO naar het TSO en verder naar het BSO, het zogenaamde watervaleffect. Tabel 5: Aantal leerlingen in VlaamsVlaams-Brabant per graad en onderwijsvorm (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Eerste graad Tweede graad

Derde graad

A-stroom B-stroom ASO TSO BSO KSO ASO TSO BSO KSO

arr. HalleHalle-Vilvoorde 9.467 1.212 5.844 2.985 1.753 198 4.879 3.372 2.519 229

arr. Leuven 8.587 1.158 5.569 2.582 1.621 208 4.672 3.352 2.218 234

prov. VlaamsVlaams-Brabant 18.054 2.370 11.413 5.567 3.374 406 9.551 6.724 4.737 463

Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs

11.5 Onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers Anderstalige nieuwkomers zijn leerlingen met de volgende eigenschappen11: • • • • •

tussen 12 en 18 jaar, dus nog leerplichtig; Nederlands is niet de thuistaal of moedertaal; erkend als 'nieuwkomer'; dus maximaal 12 maanden onafgebroken in België verbleven; onvoldoende beheersing van het Nederlands; maximum 9 maanden Nederlandstalig onderwijs gevolgd.

Tijdens het schooljaar 2010-2011 woonden er in Vlaams-Brabant 260 leerlingen die naar een onthaalklas gingen. We vinden ze vooral terug in de verstedelijkte regio's van de provincie: Leuven, Tienen, Halle en Vilvoorde.

De scholen staan zelf in voor de registratie van de anderstalige nieuwkomers.

11.6 Schoolse vertraging in het secundair onderwijs In Vlaams-Brabant heeft bijna 26% van de leerlingen in het secundair onderwijs een of meerdere jaren schoolse vertraging. In Vlaanderen is dat 29,4%. Bekeken naar arrondissement zijn de verschillen eerder klein, in tegenstelling tot de schoolse vertraging in het lager onderwijs. Halle-Vilvoorde behaalt 27% terwijl dit voor Leuven 24,7% is. Kaart 40 geeft een overzicht van het totaal aantal leerlingen met een schoolse vertraging in het secundair onderwijs en het aandeel leerlingen met meer dan 1 jaar schoolse vertraging. In Vlaams-Brabant heeft gemiddeld 5,5% van de leerlingen meer dan 1 jaar schoolse vertraging. In Vlaanderen is dat 6,6%. Ook hier heeft het arrondissement Halle-Vilvoorde iets hogere waarden. Vooral de gemeenten ten noordoosten en zuidwesten van Brussel zijn opvallend: Zaventem, Machelen, Drogenbos en Vilvoorde halen allen scores van boven de 8%; Vilvoorde zelfs 12%. Tienen (10%) haalt ook opvallend hoge cijfers. Verder zijn er nog een aantal hogere cijfers ten westen van Brussel (Asse, Liedekerke) en in het zuiden van het Hageland. 40: Schoolse vertraging in het secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Kaart 40: Aantal leerlingen met schoolse vertraging

850 1 jaar 2 jaar > 2 jaar

> 1 jaar schoolse vertraging Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

% van de leerlingen gewoon onderwijs

Keerbergen

7,6 - 12,1

Zemst

5,6 - 7,5

Opwijk

Diest Rotselaar Holsbeek Tielt-Winge

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

3,6 - 4,5 2,4 - 3,5

Wemmel

Affligem

Vlaams-Brabant: 5,5

Scherpenheuvel-Zichem

Aarschot

Meise Merchtem

4,6 - 5,5

Begijnendijk Tremelo

BoortmeerbeekHaacht

Bekkevoort Herent

Kortenaken

Machelen

Asse

Geetbets

Kortenberg

Zaventem

Ternat Liedekerke

Leuven

Lubbeek Glabbeek

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw Bertem Boutersem Oud-Heverlee

Lennik

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Galmaarden

Tienen Linter

Huldenberg

Gooik Linkebeek

Bierbeek

Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

11.7 Leerlingen met een risicoschoolloopbaan risicoschoolloopbaan Om een inschatting te maken van het aantal leerlingen dat een risicoschoolloopbaan doorloopt tellen we de leerlingen die in het gewoon secundair onderwijs zitten en schoolse vertraging hebben, samen met de leerlingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs. Ze hebben een hoger risico op vroegtijdige schooluitval (het onderwijs verlaten zonder diploma) en later op werkloosheid. Kaart 41 geeft het aantal en aandeel leerlingen met een risicoschoolloopbaan in Vlaams-Brabant in het schooljaar 2010-2011. In Vlaams-Brabant gaat het om gemiddeld 27,7% van de leerlingen in het secundair onderwijs. In arrondissement Halle-Vilvoorde (28,8%) ligt dit wat hoger dan voor arrondissement Leuven (26,6%). We zien dat de gemeenten van de Zennevallei hoge waarden optekenen. Ook Tienen heeft een erg hoge waarde. 59

Kaart 41: 41: Leerlingen met een risicoschoolloopbaan risicoschoolloopbaan in VlaamsVlaams-Brabant (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Risicoschoolloopbaan % tov totaal aantal leerlingen 31,8 - 43,2 27,8 - 31,7 24,8 - 27,7 22,8 - 24,7 19,5 - 22,7 Vlaams-Brabant: 27,7

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen

Aantal

Zemst Opwijk

Boortmeerbeek

Rotselaar Holsbeek Tielt-Winge

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Kortenaken

Machelen

Asse Zaventem Liedekerke

Bekkevoort Herent

Wemmel

Affligem

Kortenberg

Geetbets Leuven

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Boutersem Oud-Heverlee

Lennik

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Beersel

Linkebeek

Bierbeek

Tienen Linter

Huldenberg

Gooik Galmaarden

Hoegaarden

Landen

Hoeilaart

Sint-Genesius-Rode

Pepingen Bever

Aarschot

Grimbergen

1.000

Scherpenheuvel-Zichem Diest

Haacht

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Herne Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Grafiek 13 schetst de evolutie van het aandeel leerlingen met een risicoschoolloopbaan in Vlaams-Brabant en de twee arrondissementen. Globaal gezien is dit aandeel licht gestegen, van 27,1% in schooljaar 2004-2005 naar 27,7% in schooljaar 2010-2011. De stijging was sterker in het arrondissement Leuven (+3,1%) dan in het arrondissement Halle-Vilvoorde (+1,7%). Grafiek 13: 13: Evolutie risicoschoolloopbaan in VlaamsVlaams-Brabant 30

0 arr. Halle-Vilvoorde

arr. Leuven 2004-2005

Bron: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs

2010-2011

Vlaams-Brabant

GON-begeleiding 11.8 GONGeïntegreerd onderwijs (GON) is een samenwerking tussen het gewoon onderwijs en het buitengewoon onderwijs. Het is bedoeld om leerlingen met een handicap of leer- en opvoedingsmoeilijkheden tijdelijk of permanent, gedeeltelijk of volledig de lessen of activiteiten te laten volgen in een school voor gewoon onderwijs met hulp vanuit een school voor buitengewoon onderwijs die daartoe aanvullende lestijden of lesuren of aanvullende uren en een integratietoelage of -krediet krijgt. De mogelijkheid tot het volgen van geïntegreerd onderwijs bestaat voor leerlingen in het basis- en in het secundair onderwijs. In Vlaams-Brabant krijgt ongeveer 1,2% (of 733 kinderen) GON-begeleiding tijdens het lager onderwijs. Er is een groot verschil tussen de arrondissementen: in Halle-Vilvoorde gaat het om 0,93% van de leerlingen terwijl het in Leuven om 1,53% van de leerlingen gaat. In het secundair onderwijs krijgen in Vlaams-Brabant 751 leerlingen of 1,2% GON-begeleiding. Ook hier is er een groot verschil tussen de arrondissementen: in Halle-Vilvoorde gaat het om 0,86% van de leerlingen terwijl het in Leuven om 1,53% van de leerlingen gaat.

12 Gelijke Onderwijskansen Scholen die erkend zijn door de Vlaamse Gemeenschap verzamelen jaarlijks de 'Gelijke Onderwijskansen'- of 'GOK'-indicatoren. Het gaat om vijf indicatoren die de thuissituatie weergeven van de leerlingen. Daarbij wordt gepeild naar het gezinsinkomen, naar de opleiding van de moeder, naar het al dan niet inwonen bij de ouders, naar het al dan niet behoren tot de trekkende bevolking, en naar de taal die in het gezin wordt gesproken. Wanneer één of meer van die indicatoren van toepassing is op een leerling gaat het om een zogenaamde indicator-leerling. Het aantal indicator-leerlingen is van belang bij de voorrangsregeling bij de inschrijvingen. Wanneer één of meer van deze indicatoren van toepassing is op een leerling, waarbij de indicator thuistaal gecombineerd dient te worden met een of meerdere andere indicatoren, gaat het om een zogenaamde GOK-leerling. Het aantal GOK-leerlingen is van belang voor extra ondersteuning van de scholen. Concreet gaat het om de volgende vijf indicatoren: •

Het gezin ontving in het schooljaar, voorafgaand aan het schooljaar waarop de inschrijving van het kind betrekking heeft, minstens één schooltoelage;

•

De moeder is niet in het bezit van een diploma van het secundair onderwijs, een studiegetuigschrift van het tweede leerjaar van de derde graad van het beroepssecundair onderwijs of van een daarmee gelijkwaardig studiebewijs;

•

De leerling is tijdelijk of permanent buiten het eigen gezinsverband opgenomen door een gezin of persoon, een voorziening of een sociale dienst;

•

De ouders behoren tot de trekkende circusexploitanten, woonwagenbewoners);

•

De taal die de leerling spreekt met moeder, vader, broers of zussen is niet het Nederlands. Die taal is niet het Nederlands indien de leerling in het gezin met niemand of in een gezin met drie gezinsleden (de leerling niet meegerekend) met maximaal één gezinslid het Nederlands spreekt. Broers en zussen worden als één gezinslid beschouwd.

bevolking

(binnenschippers,

kermis-of

Kaart 42 en Kaart 43 tonen het aandeel GOK-leerlingen in het basisonderwijs en in het secundair onderwijs. In het basisonderwijs gaat het om bijna een kwart van de leerlingen (22%); in het secundair onderwijs om meer dan een kwart van de leerlingen (28%). We zien min of meer dezelfde patronen opduiken: de hoogste waarden zijn geconcentreerd in de Zennevallei, het oosten van het Hageland, in Leuven, Liedekerke en Asse. Kaart 42: 42: GOKGOK-leerlingen in het basisonderwijs (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) % van de leerlingen 29,9 - 47,3 22,4 - 29,8 17,4 - 22,3 12,4 - 17,3 7,0 - 12,3 Vlaams-Brabant: 22,3 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

Begijnendijk Tremelo

Haacht Boortmeerbeek Zemst

Aarschot

Opwijk

100

Rotselaar Merchtem

Meise Grimbergen

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

Tielt-Winge

Holsbeek Herent

Wemmel

Affligem

1.000

Kortenaken

Machelen

Asse Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest

Zaventem

Geetbets

Kortenberg

Leuven

Ternat

Glabbeek

Lubbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem

Linter Bierbeek

Tervuren Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Overijse

Tienen

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Linkebeek Galmaarden

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen

Zoutleeuw

Boutersem

Oud-Heverlee

Landen

Halle

Herne Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 43: 43: GOKGOK-leerlingen in het secundair onderwijs onderwijs (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) % van de leerlingen 33,9 - 50,6 27,9 - 33,8 22,9 - 27,8 18,9 - 22,8 11,3 - 18,8 Vlaams-Brabant: 27,8 Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Aantal

Keerbergen

Meise

Zemst

Haacht Merchtem

Grimbergen

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Wemmel

Affligem

Asse

1.000

Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Opwijk

100

Begijnendijk Tremelo

Holsbeek

Tielt-Winge

Herent Machelen Zaventem

Kortenberg

Kortenaken Leuven

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Bertem Bierbeek

Tervuren Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Gooik

Overijse

Zoutleeuw

Boutersem Linter

Oud-Heverlee

Lennik

Tienen

Huldenberg Hoegaarden

Linkebeek

Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen

Landen

Halle Bever

Herne

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

13 Hoger onderwijs Kaart 44 geeft een overzicht van het aantal studenten in het hoger onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap in Vlaams-Brabant, tijdens het academiejaar 2011-2012. Ook het aandeel ten opzichte van het aantal 18-24 jarigen in de bevolking wordt getoond. Het gaat niet om exacte aandelen omdat er voor het hoger onderwijs geen leeftijdsgrenzen bestaan. Er zijn heel wat studenten die hun opleiding in het hoger onderwijs vroeger beĂŤindigen dan op 24 jaar, en tegelijkertijd zijn er ook studenten in het hoger onderwijs die ouder zijn dan 24. Tenslotte zijn er ook studenten van 18 jaar of ouder die nog in het secundair onderwijs les volgen. In Vlaams-Brabant volgt gemiddeld 41,5% van de 18-24 jarigen hoger onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Omdat het enkel over het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap gaat zijn de aandelen in de Brusselse rand merkelijk lager, en dan vooral in de faciliteitengemeenten. Daar zijn immers heel wat jongeren die naar andere universiteiten en hogescholen gaan. We beschikken helaas niet over de gegevens van het aantal leerlingen in het Franstalig hoger onderwijs. Ter illustratie zijn op Kaart 44 de gemeenten aangeduid (arcering) met een aandeel 12 leerlingen in het secundair onderwijs van de Vlaamse gemeenschap lager dan 75%. We zien wel dat in en rond Leuven heel veel jongeren hoger onderwijs volgen, met waarden die doorgaans hoger zijn dan 50%. Leuven heeft het hoogste aandeel met 70%. De aanwezigheid van de onderwijsinstellingen zal daar niet vreemd aan zijn. We zien daarnaast nog hogere waarden in Keerbergen en in Zemst en Boortmeerbeek, waar de invloed van Mechelen speelt. Het zuidelijk Hageland en het Pajottenland halen dan weer lagere aandelen. Kaart 44: 44: Studenten hoger onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap in VlaamsVlaams-Brabant (academiejaar (academiejaar 20112011-2012) % van de 18-24 jarigen

Aantal

57,5 - 70,3

49,5 - 57,4

100

41,5 - 49,4 33,5 - 41,4 4,9 - 33,4 Vlaams-Brabant: 41,5

10.000

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

aandeel leerlingen secundair in niet-Nederlandstalig onderwijs < 1/4

Begijnendijk Tremelo Rotselaar

Zemst

Opwijk

>1/4

Keerbergen

BoortmeerbeekHaacht

Meise Merchtem

Diest Scherpenheuvel-Zichem Aarschot

Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Wemmel

Affligem Asse

Herent Kortenberg

Geetbets Leuven

Kraainem Wezembeek-Oppem

Zoutleeuw Bierbeek Oud-Heverlee

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Gooik

Linkebeek

Galmaarden

Boutersem Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Herne

Glabbeek

Bertem

Lennik Tervuren

Bever

Lubbeek

Ternat Dilbeek

Roosdaal

Kortenaken

Machelen Zaventem

Liedekerke

Tielt-Winge Bekkevoort

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, departement Onderwijs Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 45 geeft een beeld van de doorstroming vanuit het secundair onderwijs naar het hoger onderwijs voor het schooljaar 2009-2010. De basis van de kaart is het potentieel aantal 12

Het gaat meer bepaald om die gemeenten waar het aantal leerlingen in het secundair onderwijs erkend door de Vlaamse Gemeenschap ten opzichte van het totaal aantal 12-17 jarigen kleiner is dan 75%.

leerlingen dat kan doorstromen naar het hoger onderwijs. Hier bekijken we dan wat het aandeel van deze leerlingen is dat dan ook effectief doorstroomt naar een vorm van hoger onderwijs. In Vlaams-Brabant stroomt 74% van het potentieel door naar het hoger onderwijs. Er zijn verschillen tussen de onderwijsvormen. 91% van de leerlingen uit het ASO stroomt door naar het hoger onderwijs. Voor het TSO geldt dit voor 71% van de leerlingen en voor KSO voor 77%. Bij de leerlingen van het BSO gaat slechts 19% naar het hoger onderwijs. In het Vlaams Gewest stroomt 70% van het potentieel door naar het hoger onderwijs. Dit is lager dan in VlaamsBrabant, voornamelijk omdat het ASO er minder sterk staat. We zien dat de gemeenten in de regio rond Leuven en in mindere mate het westen van de provincie hoge waarden halen. Gemeenten zoals Holsbeek, Boortmeerbeek en Bierbeek kennen waardes van 85% of hoger. Dit wil zeggen dat 85% van de potentiĂŤle doorstromers in deze gemeenten ook effectief naar het hoger onderwijs gaat. Het Hageland en in mindere mate de Zennevallei contrasteren hiermee. Ook enkele gemeenten ten oosten en zuiden van Brussel halen lage waarden, maar in deze regio speelt de invloed van het niet-Nederlandstalig hoger onderwijs veel meer mee. Om hiervan een indicatie te geven zijn op de kaart opnieuw die gemeenten gearceerd waar meer dan Âź van de leerlingen secundair niet naar het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap gaat. Het aandeel leerlingen in het ASO is natuurlijk sterk bepalend voor de doorstromingscijfers, zoals hierboven reeds bleek. Kaart 45: 45: Doorstroming naar het hoger onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (2009(2009-2010) aantal

% van het potentieel 81,0 - 100,0

150

74,0 - 80,9 69,0 - 73,9

academisch gerichte bachelor professioneel gerichte bachelor

64,0 - 68,9 36,0 - 63,9 Vlaams-Brabant: 73,9

aandeel leerlingen secundair in niet-Nederlandstalig onderwijs < 1/4

Londerzeel

Kapelleop-denBos

Begijnendijk Keerbergen

Tremelo Aarschot

Boortmeerbeek

>1/4

Opwijk

Zemst

Meise

GrimbergenVilvoorde Asse

Haacht Kampenhout

Merchtem

Bekkevoort Holsbeek

Steenokkerzeel Wemmel

Herent

Machelen

Affligem Liedekerke

Zaventem

Kortenaken Tielt-Winge Geetbets

Kortenberg

Lubbeek

Ternat Dilbeek

WezembeekKraainemOppem Tervuren

Roosdaal Lennik Gooik

SintPietersLeeuw

Bever

Herne

Zoutleeuw

Boutersem

Bertem Oud-Heverlee Bierbeek Linter

Overijse Linkebeek Beersel

Halle

Leuven

Glabbeek

Drogenbos

Galmaarden Pepingen

Scherpenheuvel Diest -Zichem

Rotselaar

Huldenberg

Hoegaarden

Tienen

Hoeilaart SintGenesiusRode

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs en vorming Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Landen

14 Enkele Enkele conclusies onclusies De onderwijssituatie van de kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant is gemiddeld gunstiger dan in het Vlaams Gewest als geheel. De schoolse achterstand is er minder sterk, en kwetsbare groepen zoals leerlingen in het buitengewoon onderwijs of het deeltijds beroeps secundair onderwijs zijn er relatief minder aanwezig. Er zijn relatief meer leerlingen in het ASO en heel wat minder leerlingen in het BSO. De doorstroming naar het hoger onderwijs is er dan ook groter. Zowel in Vlaams-Brabant als in het Vlaams Gewest als geheel, zien we een stijgend aantal leerlingen met een risicoschoolloopbaan risicoschoolloopbaan in de laatste jaren. Net zoals de kwetsbaarheidsindicatoren, kennen ook de onderwijskenmerken van kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant een gedifferentieerd beeld beeld. eeld De ruimtelijke patronen zijn gelijkaardig aan die van de kwetsbaarheidsindicatoren. Het is wel zo dat de nabijheid van Brussel met een netwerk van onderwijs van de Franse Gemeenschap, Europese en internationale scholen, een invloed kan hebben op de cijfers. De hierboven gepresenteerde gegevens hebben alleen betrekking op het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Heel wat leerlingen in de rand, en zeker in de faciliteitengemeenten, maar ook in de taalgrensgemeenten, schrijven zich in bij Franstalige, Europese en internationale scholen.

DEEL IV: Welzijnsaanbod voor kinderen en jongeren in VlaamsVlaams-Brabant In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de welzijnsvoorzieningen die zich specifiek richten op kinderen en jongeren of waarvoor kinderen en jongeren een mogelijke doelgroep zijn. We beginnen met een overzicht van integrale jeugdhulp en de zeven sectoren die erbij betrokken zijn. Daarnaast kijken we ook naar de plaats van kinderen en jongeren in het lokaal (sociaal) beleid. De adressen en contactpersonen van voorzieningen en organisaties, en tevens nog heel wat andere informatie over het aanbod, kan u terugvinden via www.desocialekaart.be.

15 Overzicht Integrale Jeugdhulp 15.1 Wat is Integrale Jeugdhulp? Het jeugdhulpaanbod in Vlaanderen is erg divers. Het varieert van een laagdrempelig, weinig ingrijpend, kortdurend en rechtstreeks toegankelijk aanbod tot erg intensieve, ingrijpende en niet zomaar op vraag van de cliënt toegankelijke hulpverlening. Die jeugdhulp wordt in belangrijke mate georganiseerd door zeven verschillende sectoren: • • • • • • •

Bijzondere Jeugdbijstand (BJB) Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) Algemeen Welzijnswerk (AWW) Kind en Gezin (K&G) Centra voor Integrale Gezinszorg (CIG) (bestaat niet in Vlaams-Brabant)

Deze sectoren hebben elk hun eigen subsidiërende en regelgevende administratie en vallen onder de verantwoordelijkheid van twee ministers, met name de minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel en de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. In 1999 stelde het Vlaams Parlement vast dat de verkokering van de jeugdhulp de efficiëntie en effectiviteit van de hulpverlening aantastte en voor cliënten ondoorzichtig maakte. Waar en door wie iemand werd geholpen, werd meer bepaald door toeval, dan door de aard van de problematiek. Gebrek aan afstemming leidde tot blinde vlekken en overlappingen in het hulpaanbod. Om het jeugdhulpaanbod meer overzichtelijk, toegankelijk en op maat te maken, werd gestart met Integrale Jeugdhulp (IJH) op basis van het decreet van 7 mei 2004. Er is niet gekozen om van zes sectoren naar één jeugdhulpsector te evolueren, maar wel om via samenwerking tussen sectoren op het terrein en tussen administraties te komen tot een meer afgestemde jeugdhulp. Op het Vlaamse niveau worden deze zeven sectoren sedert 2005 aangestuurd door één centraal Managementcomité voor de Integrale Jeugdhulp. Dat Managementcomité verenigt alle sectorale besturen. Daarnaast is er ook een intersectorale Adviesraad voor de Integrale Jeugdhulp. Op 29 juni 2012 werd een nieuw decreet op de integrale jeugdhulp goedgekeurd, dat hier verder besproken wordt. Wanneer dit op 1/1/2014 in werking treedt, wordt het beleidsproces afgerond en in werking gesteld en verandert er weer heel wat in het landschap. Meer informatie 66

over het hele proces is te vinden http://wvg.vlaanderen.be/jeugdhulp/.

website

van

jeugdhulp

Vlaanderen:

Het aanbod van de verschillende sectoren die bij IJH betrokken zijn wordt eveneens verder in dit dossier per sector besproken.

15.2 Het nieuwe decreet Integrale Jeugdhulp 15.2.1

Doelstellingen van Integrale Jeugdhulp

Het decreet kiest resoluut voor zes cliënt- en resultaatgerichte doelstellingen: Het inzetten op de vermaatschappelijking van de jeugdhulp en het versterken van de eigen krachten van de cliënt en zijn omgeving Jeugdhulpverleners moeten zich telkens de vraag stellen hoe ze de eigen krachten van minderjarige, zijn ouders en de mensen uit zijn nabije omgeving mee kunnen inzetten versterken om een antwoord te bieden op de moeilijkheden die zich stellen. Zo verhoogt participatie en de eigen inbreng van de minderjarige en de mensen uit zijn omgeving in hulpverlening.

de en de de

Cliënten vlot toegang geven tot de jeugdhulp die ze nodig hebben, zowel in het rechtstreeks als het nietniet-rechtstreeks toegankelijk aanbod Het nieuwe decreet streeft ernaar de toegang tot de jeugdhulp vlotter en op maat van de vraag te laten verlopen. De meest ingrijpende hulp moet voorbehouden zijn voor wie er het meest nood aan heeft. Om de toegang tot de rechtstreeks toegankelijke hulp te verbeteren komt er een uitbreiding van het aanbod. Met name de ‘brede instap’ wordt versterkt. Die brede instap bestaat uit het aanbod van de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB), Kind en Gezin (K&G) en het Algemeen Welzijnswerk (AWW). Hulpvragers kunnen er terecht met al hun vragen, los van probleemkenmerken. De beoogde uitbreiding wordt gerealiseerd door 30% van de hulp die nu nog niet-rechtstreeks toegankelijk is rechtstreeks toegankelijk te maken. Een andere belangrijke maatregel bestaat er in bij toekomstige uitbreidingen van het hulpaanbod minimaal 30% van de totale uitbreidingsmiddelen te besteden aan rechtstreeks toegankelijk aanbod. Op de niet-rechtstreeks toegankelijke hulp kan enkel beroep gedaan worden via de ‘toegangspoort’ (zie verder). Finaal is de doelstelling dat voor elke hulpvraag zo snel mogelijk en in zo weinig mogelijk stappen het minst ingrijpende en het meest passende beschikbare hulpaanbod wordt ingezet. Het meer expliciet verzekeren van de continuïteit in de jeugdhulp Hulpverleners moeten verwijsafspraken maken, zodat verwijzingen gericht en van de eerste keer juist verlopen. De verwijzende hulpverlener moet betrokken en aanspreekbaar blijven voor de minderjarige en zijn ouders zolang de hulpverlening waarnaar verwezen werd nog niet is opgestart. Zijn er verschillende hulpverleners betrokken in een complexe situatie, dan dienen zij een hulpcoördinator aan te stellen. Een specifieke werkwijze om de hulp te coördineren, is het inzetten van cliëntoverleg met een ‘externe voorzitter’. Daarbij leidt een onafhankelijke, niet bij de hulpverlening betrokken voorzitter het overleg in goede banen. De bedoeling is tot goede en sluitende afspraken te komen over het geplande hulpverleningsverloop. 67

Nieuw is dat het decreet ook aan bemiddeling een plaats geeft als in te zetten methode om continuïteit van de jeugdhulpverlening te realiseren. Bemiddeling is een vrijwillig en vertrouwelijk proces voor het behandelen van conflicten waarbij de partijen een beroep doen op een onafhankelijke en onpartijdige derde, de bemiddelaar. Een andere weg naar meer continuïteit in de jeugdhulpverlening, vermeld in het nieuwe decreet, is de figuur van de contactpersoon-aanmelder bij de toegangspoort. Het gaat dan concreet om de hulpverlener die de aanmelding van de cliënt verzorgt. Hij blijft voor alle partijen de aanspreekpersoon ook tijdens de behandeling van de aanvraag door de teams van de toegangspoort. Gepast en alert reageren op situaties van verontrusting Sommige situaties zijn zo verontrustend dat meer aanklampende of zelfs gedwongen hulp moet worden overwogen. Vanaf 1 januari 2014 komt er een getrapte aanpak. Een hulpverlener die verontrust is, kan met een aantal instrumenten aan de slag om de situatie in te schatten. De ‘signaallijst verontrustende opvoedingssituaties’ is daar één voorbeeld van. Als de twijfels rond de inschatting van de situatie blijven, kunnen het begeleidende team en de voorziening worden ingeschakeld, die op hun beurt weer een beroep kunnen doen op de Ondersteuningscentra Jeugdhulp of de Vertrouwenscentra Kindermishandeling. Deze krijgen een specifiek mandaat om te werken met verontrustende situaties en om indien nodig dossiers over te maken aan het parket. Het consolideren van een aanbod crisisjeugdhulp Het nieuwe decreet voorziet in een specifiek aanbod crisisjeugdhulp. Het doel ervan is om snel passende hulp te organiseren in crisissituaties waarbij minderjarigen betrokken zijn. De crisisjeugdhulp wordt georganiseerd door bestaande voorzieningen binnen hun bestaande hulpaanbod. De meldpunten vormen de spil van het hulpprogramma. Zij staan in voor het ontvangen van de telefonische aanmeldingen van crisissituaties vanwege professionele hulp- en dienstverleners. In overleg met de aanmelder nemen ze een beslissing over het inschakelen van de verdere crisishulp. De meldpunten zijn 7/7 en 24/24 bereikbaar. Hulpverleners in de provincie Vlaams-Brabant kunnen contact opnemen met het meldpunt dat wordt opgenomen door CKG De Schommel (0-12 jaar) en CAW Delta (12-18 jaar). Crisisinterventie bestaat uit een kortdurende mobiele of ambulante begeleiding. Tijdens een drietal dagen wordt een reeks intensieve gesprekken gehouden, met als doel het installeren van veiligheid, het verduidelijken van de hulpvraag en het verlagen van de stress. Crisisbegeleiding kan tot 28 dagen duren en wordt ingezet bij de cliënt thuis of op een ambulante dienst. De bedoeling is dat samen met het gezin een hulpplan met duidelijke doelstellingen wordt opgemaakt. Elk hulpprogramma beschikt ook over de mogelijkheid om residentiële, kortdurende crisisopvang van maximum 7 dagen te verzekeren. Veelal wordt een crisisopvang gecombineerd met een interventie en/of begeleiding. Het doel van een dergelijke, kortdurende opvang is om een veilige omgeving aan te bieden, maar ook de nodige ademruimte te geven aan de betrokkenen in de crisis. Maximale aximale participatie van de minderjarige en zijn gezin Het nieuwe decreet herbevestigt het belang van de participatie van de cliënt en van de vraaggerichtheid van de jeugdhulpverlening, maar gaat verder door ook participatie op beleidsniveau te voorzien. Het voorziet vertegenwoordigers van ouders en van minderjarigen op 68

het niveau van de Adviesraad Integrale Jeugdhulp en het Intersectoraal Regionaal overleg Jeugdhulp. Het decreet vermeldt ook een bijzondere rol voor de bijstandspersoon van de minderjarige. Zo’n bijstandspersoon kan de minderjarige bijstaan bij de uitoefening van zijn rechten in de jeugdhulp als er tegenstrijdige belangen zijn tussen ouders en minderjarige.

15.2.2

Rechten in de jeugdhulp

De rechten die minderjarigen hebben in de jeugdhulpverlening, zijn vastgelegd in het decreet Rechtspositie van de Minderjarige van 5 mei 2004. Bijkomend benoemt het nieuwe decreet Integrale Jeugdhulp nu ook de ouders en opvoedingsverantwoordelijken als dragers van een aantal van de rechten die in het decreet rechtspositie aan de minderjarigen zijn toegekend. Het gaat om de toegang tot het dossier van de minderjarige, het recht op periodieke evaluatie van de jeugdhulp (met inspraak), het recht op inspraak in de jeugdhulpverlening en het recht op inspraak bij de indicatiestelling en de jeugdhulpregie. Het decreet bepaalt ook de positie van de cliënt en wat hij mag verwachten op het vlak van informatie, communicatie en medezeggenschap in de processen van de toegangspoort en de gemandateerde voorzieningen.

15.3 Het welzijnslandschap welzijnslandschap verandert 15.3.1

Modulering van de jeugdhulp

In het vernieuwde jeugdhulplandschap zal minder dan voorheen in termen van sectoren en meer in termen van modules van hulp gedacht worden. Modulering beschrijft het jeugdhulpaanbod in afgelijnde eenheden van hulp, bijvoorbeeld ‘begeleiding’, ‘diagnostiek’ of ‘dagopvang’. De modules geven de kernopdrachten van de sectoren weer in éénzelfde taal, wat ze transparanter maakt en makkelijker op elkaar af te stemmen. Reeds bij de start van het eerste decreet Integrale Jeugdhulp gaf de Vlaamse overheid alle voorzieningen jeugdhulp de opdracht om hun aanbod aan minderjarigen en hun ouders te omschrijven in vergelijkbare pakketten van jeugdhulp, modules genaamd. Dat is gebeurd, maar zowel de cliënten, de jeugdhulpaanbieders als de sectorale administraties bleven spreken in termen van sectoraal aanbod. Met de start van de intersectorale toegangspoort krijgen modules een meer expliciet belang. De teams ‘indicatiestelling’ en de teams ‘jeugdhulpregie’ in die poort moeten immers met typemodules en modules aan de slag. Zo wordt in het proces van indicatiestelling onderzocht welk type van hulp de minderjarige en zijn ouders nodig hebben. Het team formuleert zijn voorstel op basis van (combinaties van) typemodules. Het team jeugdhulpregie zet dan die typemodules om in modules van hulp die door de jeugdhulpverlening wordt aangeboden. Modules vertellen welke voorzieningen op welke plaats een bepaalde typemodule aanbieden. Ter voorbereiding van de toegangspoort werden de bestaande typemodules en modules opnieuw onder de loep genomen en vereenvoudigd. De voornaamste doelstelling is immers dat hulpverleners en cliënten verstaan waarover het gaat, eerder dan het gedetailleerd benoemen van elk mogelijk onderdeel of proces van de jeugdhulp.

15.3.2

Rechtstreeks en nietniet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp

Eén van de centrale uitdagingen voor een integrale jeugdhulp is het verduidelijken van het onderscheid tussen, en de toegang tot, de rechtstreeks en niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp. Het onderscheid houdt verband met de intensiteit, de duur en de frequentie van de 69

hulpverlening. Daarbij is het cruciaal dat de hulp flexibel en op maat van de zorgvraag kan worden ingezet, intersectoraal dus. Rechtstreeks toegankelijke hulp is die hulp waar de cliënt zonder meer beroep op kan doen. Zo kunnen jongeren en hun ouders zelf aankloppen bij het jongerenonthaal van een Centrum voor Algemeen Welzijnswerk, bij de Kind en Gezin-lijn, bij een Centrum voor Leerlingenbegeleiding of een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg. Maar er is ook jeugdhulp die niet-rechtstreeks toegankelijk is. Het gaat dan om de Bijzondere Jeugdbijstand (thuisbegeleiding, dagcentra, residentiële jeugdhulp, …) en veel van de hulp die gerealiseerd wordt door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). De toegang tot die hulp hangt af van een beoordeling van de hulpvraag door gespecialiseerde diensten. Voor het hulpaanbod van de Bijzondere Jeugdzorg, erkend en gesubsidieerd door het Agentschap Jongerenwelzijn, gebeurt dat vandaag door de bureaus van de Comités Bijzondere Jeugdzorg. Voor het VAPH-aanbod beoordelen de provinciale evaluatiecommissies de hulpvragen. Er zijn dus twee sectorale poorten actief die beslissen over de toegang tot de jeugdhulpverlening van hun sector. Van dwarsverbindingen daartussen is nauwelijks sprake.

15.3.3

Een intersectorale toegangspoort

Vanaf 1 januari 2014 zal één intersectorale toegangspoort functioneren als overgang tussen de rechtstreeks en de niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp. De intersectorale toegangspoort zal ingebed worden in het Agentschap Jongerenwelzijn, als een autonome entiteit en komt in de vijf provincies en in Brussel. Figuur 1: Het nieuwe jeugdhulplandschap

Bron: Jeugdhulp Vlaanderen, Powerpoint IJH

Het aanbrengen van een hulpvraag De toegang tot de intersectorale toegangspoort verloopt via een hulpverlener. hulpverlener Deze aanmelder wordt vanaf dat ogenblik ‘contactpersoon-aanmelder’, waardoor hij bij de situatie van de cliënt betrokken blijft gedurende de periode dat de aanvraag door de intersectorale toegangspoort behandeld wordt. Dit betekent niet dat hij zelf dient in te staan voor hulpverlening, maar wel dat hij die via overleg en bilaterale contacten installeert of coördineert. Ook gespecialiseerde Multidisciplinaire Teams (MDT’s) doen aanmeldingen (voornamelijk in de gehandicaptensector). Zij leveren diagnoses aan op basis van vooraf opgestelde kwaliteitscriteria. Het MDT kan ook meteen een voorstel van indicatiestelling uitwerken waarin staat welke hulp het meest aangewezen is. De intersectorale toegangspoort, toegangspoort beschikt over twee teams: teams het team indicatiestelling en het team jeugdhulpregie (zie ook Figuur 1). Het team indicatiestelling formuleert een besluit uitgedrukt in typemodules. Soms zal vraagverheldering, via het aanmeldingsformulier dat ingevuld wordt door de hulpverlener, volstaan om de vraag naar niet-rechtstreeks toegankelijke hulp te stofferen. In andere situaties is bijkomende informatie of diagnostiek nodig. Het team jeugdhulpregie kent op basis van de indicatiestelling een concreet hulpaanbod toe. De dossierverantwoordelijke stelt één of meer concrete hulpverleningsmodules voor en gaat na of het hulpaanbod meteen kan worden uitgevoerd. In situaties waarin de nood duidelijk is en het bijhorende aanbod beschikbaar is, kan de hulp meteen opstarten. Is er sprake van een wachttijd, dan komt er, als dat nodig en mogelijk is, overbruggingshulp. Er worden drie bijzondere procedures voorzien in de werking van de toegangspoort: een procedure second opinion, een procedure voor versnelde indicatiestelling en toewijzing (VIST) en een beroepsprocedure.13 De gerechtelijke toegang tot de jeugdhulp De gerechtelijke jeugdhulp vormt een laatste mogelijke fase in een jeugdhulptraject wanneer eerst al de mogelijkheden in de buitengerechtelijke jeugdhulp zijn uitgeput. In het nieuwe decreet Integrale Jeugdhulp werd een luik over de gerechtelijke jeugdhulp opgenomen, wat betekent dat het wordt opgeheven in het decreet Bijzondere Jeugdbijstand, waar het tot nu toe een plek kreeg. De ondersteuningscentra Jeugdzorg en de Vertrouwenscentra Kindermishandeling krijgen een specifiek mandaat om in verontrustende situaties te beoordelen of hulp maatschappelijk noodzakelijk is en of het dossier van de jongere moet overgemaakt worden aan het parket.

15.3.4

Intersectoraal Regionaal Overleg Jeugdhulp

Zoals op het centrale niveau wordt in het Brussels Gewest en in iedere Vlaamse provincie afzonderlijk het beleid van de verschillende sectoren samengebracht in een Regionale Stuurgroep. Deze wordt weldra vervangen door het Intersectoraal Regionaal Overleg Jeugdhulp (IROJ). Het IROJ is een overleg tussen de vertegenwoordigers van de jeugdhulpaanbieders in de regio.

Meer informatie over IJH: http://wvg.vlaanderen.be/jeugdhulp/

16 Kind en Gezin Kind en Gezin is een agentschap van de Vlaamse overheid. Het heeft als opdracht om actief bij te dragen tot het welzijn van jonge kinderen en hun gezinnen door dienstverlening op de beleidsvelden preventieve gezinsondersteuning, kinderopvang en adoptie. adoptie De missie van Kind en Gezin is de volgende: 'Kind en Gezin wil, samen met zijn partners, voor elk kind, waar en hoe het ook geboren is of opgroeit, zoveel mogelijk kansen creĂŤren.' K&G wil dus de levenskansen, het welzijn en de gezondheid van het kind behartigen en de ouders (of diegenen die, hoewel ze geen ouder zijn, in rechte en in feite de taak van de ouders vervullen), ondersteunen met betrekking tot de zorg voor het kind. Bij de preventieve gezinsondersteuning vallen de infoavonden 'Kind op komst', de gezinsbezoeken en de consultatiebureaus onder de eigen dienstverlening van Kind en Gezin. Alle andere dienstverlening gebeurt door partners, partners die door Kind en Gezin worden erkend en gesubsidieerd. In een aantal gevallen is ze ook gericht op oudere kinderen.

16.1 Preventieve gezinsondersteuning Aanstaande ouders en ouders met jonge kinderen (tot 3 jaar) zijn hier het belangrijkste doelpubliek.

16.1.1

Infoavonden 'Kind op Komst' voor aanstaande ouders

Aanstaande ouders hebben meestal heel wat vragen over het verloop van de zwangerschap en de bevalling. Daarom organiseert Kind en Gezin samen met de kraamklinieken infoavonden 'Kind op Komst'. Er wordt informatie gegeven over onder andere de levenswijze en de mogelijke ongemakken tijdens de zwangerschap, de dienstverlening van Kind en Gezin, het ouderschap, de borstvoeding en het sociaal aspect van de zwangerschap en de geboorte. De aanstaande ouders worden bovendien rondgeleid in een verloskamer. Het aanbod is te vinden op www.kindengezin.be/opleidingen-en-infosessies.

16.1.2

Kennismakingsbezoeken

Tijdens het verblijf op de kraamafdeling krijgen de ouders meestal een eerste contact met Kind en Gezin. De regioverpleegkundige stelt tijdens dit bezoek de dienstverlening van Kind en Gezin voor, verzamelt de geboortegegevens van de baby en geeft een antwoord op de vragen van de ouders. Ouders kunnen vervolgens zelf kiezen om al of niet gebruik te maken van de dienstverlening van Kind en Gezin. Meteen wordt er ook een afspraak gemaakt voor een volgend huisbezoek en een bezoek aan het consultatiebureau. Grafiek 14 geeft per provincie het aantal kennismakingsbezoeken, het aantal geboorten en het aantal bezoeken per 100 geboorten in 2010. In vergelijking met de andere provincies, zijn er in Vlaams-Brabant minder kraambezoeken bij pasgeborenen (groene driehoeken). In VlaamsBrabant gaat het om 75%, terwijl dit voor de andere provincies minstens 88% is.

Grafiek 14: 14: Kennismakingsbezoeken Kennismakingsbezoeken van Kind en Gezin 25000

100 90 80 70 60

Aantal

15000

10000

40 30

5000

% bezoeken/geboorten

20000

20 10

0 Antwerpen

Limburg

Aantal geboorten

Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant

Aantal bezoeken

WestVlaanderen

% bezoeken tov geboorten

Bron: Kind en Gezin 2010 in cijfers

16.1.3

Prenatale steunpunten

Het doel van de prenatale steunpunten is het bereiken van maatschappelijk kwetsbare zwangere vrouwen. Kind en Gezin biedt deze groep zelf psychosociale begeleiding en werkt voor de medische begeleiding samen met de reguliere medische sector. In 2010 waren er zes prenatale steunpunten in de grote steden: 4 in Antwerpen, 1 in het Brussels Gewest en 1 in Gent. In Vlaams-Brabant is er geen prenataal steunpunt.

16.1.4

Gezinsbezoeken Gezinsbezoeken

In de eerste drie maanden na de geboorte brengt een regioverpleegkundige minstens twee huisbezoeken aan het gezin. Ouders kunnen aan de regioverpleegkundige en eventueel aan een gezinsondersteuner vragen stellen, bijvoorbeeld rond borstvoeding, slapen, huilen, verzorgen, maar ook nood aan hulp of moeilijke financiĂŤle omstandigheden. Op basis hiervan wordt de behoefte aan dienstverlening ingeschat. In Vlaams-Brabant kreeg 53,1% van de pasgeborenen twee gezinsbezoeken tijdens de eerste drie maanden. Dit is iets onder het niveau van Vlaanderen (54,8%). Hiertegenover staat wel dat in Vlaams-Brabant meer kinderen drie of meer gezinsbezoeken kregen (27,1% t.o.v. 19,2% in Vlaanderen). Ongeveer 3,5% van de pasgeborenen kreeg geen gezinsbezoek. Dit ligt hoger dan in de andere provincies.

16.1.5

Consultatiebureaus

Een consultatie bestaat uit een medisch-preventief onderzoek bij de arts en/of een sociaalverpleegkundig onderzoek bij de regioverpleegkundige van Kind en Gezin. Ouders kunnen er hun kind ook gratis laten vaccineren. In regio's met een groot aantal kansarme of allochtone gezinnen wordt de regioverpleegkundige bijgestaan door een gezinsondersteuner. 73

Op 342 plaatsen in Vlaanderen kunnen gezinnen met jonge kinderen terecht bij een team van deskundigen voor een verpleegkundig en medisch consult. Kaart 46 geeft een overzicht van de consultatiebureaus in Vlaams-Brabant (49). De adressen zijn terug te vinden op de website van Kind en Gezin (www.kindengezin.be). Kaart 46: 46: Consultatiebureaus in VlaamsVlaams-Brabant

Londerzeel

)

Asse

)

Wemmel

)

Liedekerke

Ternat

Kampenhout

Zaventem

Lennik

Gooik

Bever

Tielt-Winge

)

Kortenaken Geetbets

) )) ) ) )

Lubbeek

Glabbeek

)

Zoutleeuw Boutersem

Bierbeek

Oud-Heverlee

Tienen )

Huldenberg

Linter

Drogenbos Overijse

)

Linkebeek

) Beersel

))

Bekkevoort Holsbeek

)

Bertem

)

Pepingen

)

Leuven

)

Tervuren

SintPietersLeeuw

Galmaarden

)

Herent

Wezembeek) Oppem

Roosdaal

)

Diest

) )

Kortenberg

)) Kraainem

)

ScherpenheuvelZichem

Rotselaar

Haacht

Machelen

Dilbeek

Aarschot

Vilvoorde

) )) Steenokkerzeel )

)

Zemst

) ) Affligem

)

Tremelo

)

Boortmeerbeek

)

Grimbergen

Merchtem

)

Keerbergen

Meise

Opwijk

)

Begijnendijk

) Kapelleop-denBos

)

SintGenesius) Rode

)

Hoegaarden Landen

Hoeilaart

)

Halle

Herne

Bron: Kind en Gezin, via de sociale kaart van de provincie Vlaams-Brabant (www.desocialekaart.be) Grenzen: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Grafiek 15 geeft weer hoeveel Vlaams-Brabantse ouders in 2010 niet op consult kwamen in het consultatiebureau. We maken hierbij een opsplitsing tussen de neonatale periode (eerste 15 weken na de geboorte) en de drie eerste levensjaren. De meeste consultaties vinden plaats tijdens het eerste levensjaar van het kind. Het percentage van ouders dat niet op consult komt ligt dan ook het laagst (20,7% voor de neonatale periode en 17,6% daarna. In het tweede levensjaar neemt het aantal ouders dat niet op consult komt toe tot 27,8. Daarna wordt er nog een consultatie voorzien op 2 jaar en op 2,5 jaar. 50% van de ouders maakt geen gebruik van een consult in het derde levensjaar. Eens het kind naar school gaat wordt het verder opgevolgd door het CLB. 15: Percentage kinderen dat niet op consultatie komt (2010) Grafiek 15: 60 49,9 50 40 % 27,8

30 20,7 17,6

20 10 0

neonatale periode eerste levensjaar tweede levensjaar derde levensjaar Bron: Kind en Gezin 2010 in cijfers

Dienstverlening aan maatschappelijk 16.1.6 maatschappelijk kwetsbare gezinnen en gezinnen met meerlingen Kind en Gezin heeft in zijn dienstverlening bijzondere aandacht voor gezinnen die met uitsluiting bedreigd zijn of in uitsluiting leven. In een aantal kansarme buurten werken inloopteams (Integraal Laagdrempelig OpvoedingsOndersteuningsPunt). Op dit moment zijn er 15 teams erkend, waarvan er 1 is gesitueerd in Vlaams-Brabant (Leuven) sinds 2009. In de werking gaat de aandacht in de eerste plaats naar het opzetten van ondersteunende groepsactiviteiten rond zorg en opvoeding voor aanstaande ouders en ouders met kinderen tussen 0 en 3 jaar. Zo nodig is er ook individuele ondersteuning, bemiddeling en begeleide doorverwijzing. Ten tweede onderneemt Kind en Gezin samen met het beleidsdomein Onderwijs een aantal acties om de deelname van kleuters aan het kleuteronderwijs te stimuleren. Voorbeelden zijn het informeren van ouders over het belang van kleuteronderwijs tijdens de consulten, ontwikkelen van een 'Schoolkieswijzer', extra ondersteuning voor de toeleiding bij maatschappelijk kwetsbare gezinnen en een huisbezoek aan niet-ingeschreven kinderen. Tot slot worden gezinnen met een drieling (of meer) extra ondersteund door Kind en Gezin. De zorgcoördinatoren meerlingen zijn daarvoor het eerste aanspreekpunt, bijvoorbeeld bij hun zoektocht naar kinderopvang of om hen antwoorden te geven op vragen over bijvoorbeeld verlofmogelijkheden, opvoeding, babyuitzet. De hulp aan huis voor drielingengezinnen wordt sinds juli 2011 niet meer door Kind en Gezin zelf aangeboden, maar door een dienst voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg in de buurt.

16.1.7

Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning

Wanneer een gezin de zorg voor een kind even niet meer aankan, kan een begeleiding door een Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG) hulp bieden, aan gezinnen met kinderen tussen 0 en 12 jaar, met bijzondere aandacht voor kinderen tussen 0 en 6 jaar. Naast ondersteuning en begeleiding aan huis, kan dit centrum ook kinderen overdag en/of 's nachts opvangen en begeleiden. Er zijn drie CKG's in onze provincie (zie Kaart 47). CKG De Schommel heeft drie vestigingsplaatsen. • • • • •

CKG De Schommel Averbode CKG De Schommel Tienen (mobiel) CKG De Schommel Leuven CKG De kleine parachute Vilvoorde CKG Centrum voor het Jonge Kind Dworp

Kaart 47: 47: CKG’s in VlaamsVlaams-Brabant De Schommel Londerzeel Kapelleop-denBos Opwijk

Grimbergen

Haacht Kampenhout

)

Wemmel

Bekkevoort

Tielt-Winge Kortenaken Geetbets

Leuven Kortenberg

Liedekerke Ternat

Kraainem WezembeekOppem

Dilbeek

Roosdaal

Bertem

Tervuren Lennik SintPietersLeeuw

Gooik

Overijse

Glabbeek

De Schommel

)

Zoutleeuw Boutersem Bierbeek

Oud-Heverlee

De Schommel (mobiel) Tienen

)

Linter

Hoegaarden

Linkebeek

Pepingen Halle

Lubbeek

Huldenberg

Drogenbos

Beersel

Galmaarden

Herne

Holsbeek

Herent

Zaventem

Bever

Scherpenheuvel- Diest Zichem Rotselaar

De Kleine Parachute

Vilvoorde Steenokkerzeel Machelen

Affligem

Tremelo

Boortmeerbeek Zemst

Asse

Aarschot

Keerbergen

Meise

Merchtem

)

Begijnendijk

)

SintGenesiusRode

Hoeilaart Landen

Centrum voor het jonge kind Afdeling Dworp Grenzen: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Het aantal plaatsen voor jonge kinderen in de CKG’s ligt in Vlaams-Brabant het laagst van heel Vlaanderen. In 2011 waren er 137 plaatsen beschikbaar. Dit lage aanbod wordt niet gecompenseerd door plaatsen voor kinderen in de Bijzondere Jeugdbijstand.

16.1.8

Melding van kindermishandeling

Kind en Gezin erkent en subsidieert de Vertrouwenscentra Kindermishandeling (VK). In elke Vlaamse provincie en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vind je er een. Deze vertrouwenscentra proberen hulp te verlenen bij alle mogelijke situaties van geweld op kinderen en jongeren. Het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Vlaams-Brabant met hoofdzetel in Leuven is verantwoordelijk voor de hele provincie. Om een ruimer aanbod te ontwikkelen voor het arrondissement Halle-Vilvoorde ging in 2009 het VK HOV-rand (Halle, Opwijk, Vilvoorde) van start, met een hoofdzetel in Merchtem en een consultatiehuis in Halle. Iedereen (zowel hulpverleners als mensen uit de omgeving van een kind) die een vermoeden of een ongerustheid heeft over verwaarlozing of mishandeling van een kind, kan contact opnemen met een VK. Wanneer een situatie wordt aangemeld, probeert het VK een inschatting te maken van de situatie, de ernst en de omvang van het probleem. In een aantal situaties is de informatie zo verontrustend dat er een dringende tussenkomst nodig is. Dit kan inhouden dat het VK dezelfde dag van de melding al rechtstreeks contact opneemt met de ouders, het kind of andere betrokkenen. Het gebeurt ook dat het VK niet voldoende garanties heeft voor de veiligheid van een kind. Dan wordt er contact opgenomen met het Comité Bijzondere Jeugdzorg en/of justitiële instanties die de situatie dan verder coördineren. Na de eerste fase, waarin de ouders aangesproken worden en zich engageren om te werken aan een veiliger samenleven, kan het VK de ouders doorverwijzen naar andere hulpverleners om het kind en zijn gezin verder te begeleiden. Indien er geen mogelijkheden zijn vanuit andere diensten om hulp op te starten, zal het VK de begeleiding verderzetten tot zolang het nodig blijkt. Een aantal gezinnen is reeds bekend bij verschillende hulpverleningsinstanties. Het VK probeert dan alle betrokken hulpverleners samen te brengen in een ronde-tafelconferentie of een

netwerkoverleg en neemt met akkoord van alle partijen eventueel de coördinatie op van het dossier. Op 13 maart 2012 is de Vlaamse regering gestart met de uitbouw van 1 centraal Meldpunt 'Geweld, Misbruik en Kindermishandeling'. Het doel is de strijd tegen kindermishandeling en kindermisbruik efficiënter te laten verlopen door doelgericht samen te werken met alle sectoren. Het meldpunt is voor iedereen bereikbaar op het nummer 1712.

16.1.9

Dienst gezinsondersteunende pleegzorg

De diensten gezinsondersteunende pleegzorg (DGOP) begeleiden en ondersteunen gezinnen met kinderen tussen 0 en 12 jaar om moeilijke periodes in de opvoeding door te komen. De kinderen verblijven dan tijdelijk in een geselecteerd gezin. Twee diensten hebben een zetel in Brussel, namelijk Kinderdienst en Opvang afdeling Brabant, maar zijn ook actief in VlaamsBrabant.

16.2 Adoptie Een adoptieprocedure start bij Kind en Gezin. Je kan er terecht voor informatie over adoptie. Daarnaast begeleidt Kind en Gezin binnenlandse en buitenlandse adoptiediensten. Binnenlandse adoptiediensten bemiddelen bij de adoptie van in België geboren kinderen, ongeacht de afkomst of nationaliteit. Buitenlandse adoptiediensten verzorgen een aanvullende voorbereiding, de overbrenging en een goed begeleide plaatsing van het kind, alle formaliteiten hier en in het herkomstland, ook na de plaatsing van het kind. De voorbereidingscentra informeren je over interlandelijke adoptie en confronteren je met de realiteit ervan. De diensten voor maatschappelijk onderzoek interlandelijke adoptie gaan aan de hand van gesprekken na of je als kandidaat-adoptant over voldoende capaciteiten beschikt om een buitenlands kind op te voeden. Sinds 1 september 2012 is het Vlaams Centrum voor Adoptie in werking getreden (zie www.kindengezin/adoptie). De kerntaken van dit centrum zijn: ondersteuning van het Steunpunt Adoptie (dat informatiesessies en voorbereiding organiseert en fungeert als vormingsen expertisecentrum), de registratie van adoptanten, onderzoek en informatie over nazorg bij zelfstandige adoptie, het opzetten van netwerken, het ondersteunen van trefgroepen, samenwerking met buitenlandse overheden, erkende adoptiediensten begeleiden en bemiddelen tussen adoptiediensten en buitenlandse overheden. Vanaf 1 januari 2013 treedt een nieuw decreet in werking. De grootste verandering hierbij is de invoering van een instroombeheer. Het aantal kandidaat-adoptieouders wordt afgestemd op het aantal te verwachten adopties. Zo heeft elke kandidaat-adoptieouder een redelijke kans om een kind te adopteren binnen de geldigheid van zijn geschiktheidsvonnis.

16.3 Kinderopvang Kind en Gezin organiseert zelf geen opvang. Ze erkent en subsidieert bestaande kinderopvang en bewaakt de kwaliteit ervan. Iedereen die, al dan niet tegen betaling, kinderen onder de 12 jaar ‘op bestendige wijze’ opvangt, moet zich bij Kind en Gezin melden. Voor deze enkel gemelde opvang zijn er verder geen wettelijke voorwaarden. Kind en Gezin laat deze opvang niet controleren maar kan wel inspectie sturen als er een bezorgdheid is over de veiligheid of gezondheid van de kinderen. Gemelde opvang kan een erkenning of een attest van toezicht vragen aan Kind en Gezin. Hieraan zijn wel specifieke voorwaarden verbonden. Daarnaast zijn er de opvangvoorzieningen die worden erkend en gesubsidieerd door Kind en Gezin. We bespreken hierna enkel de opvang die wordt erkend (en gesubsidieerd) door Kind en Gezin en de zelfstandige opvang met een attest van toezicht van Kind en Gezin. Deze kan nog eens onderverdeeld worden naar gezinsopvang en groepsopvang en naar voorschoolse (voor 77

kinderen van 0 tot 3 jaar) en buitenschoolse (voor kinderen van 3 tot 12 jaar) opvang (zie Tabel 6). Tabel 6: Opvang erkend door of met een attest van toezicht van Kind en Gezin Erkende (en gesubsidieerde opvang)

Zelfstandige toezicht

opvang

met

attest

Gezinsopvang

Dienst voor onthaalouders (DVO)

Zelfstandige onthaalouder (ZOO)

Groepsopvang

- Erkend kinderdagverblijf (KDV) (en buitenschoolse opvang in aparte lokalen verbonden aan een erkend kinderdagverblijf)

- Zelfstandig kinderdagverblijf (ZKDV) - Zelfstandige buitenschoolse voorziening (ZBO)

van

opvang-

- Initiatief voor buitenschoolse opvang (IBO) - Lokale dienst voor buurtgerichte opvang (LoDi) Bron: Kind en Gezin, Kinderopvang jaarverslag 2011

16.3.1

Voorschoolse opvang

De opvang voor kinderen van 0 tot 3 jaar bestaat uit de erkende (en gesubsidieerde) kinderdagverblijven (KDV) en diensten voor onthaalouders (DVO) en de zelfstandige kinderdagverblijven (ZKDV) en zelfstandige onthaalouders (ZOO). Kaart 48 geeft een overzicht van het aandeel plaatsen voorschoolse kinderopvang per 100 kinderen van 0 t.e.m. 2 jaar. De Barcelonanorm zegt dat 33% van de kinderen jonger dan drie jaar toegang moet hebben tot de kinderopvang. In 48 van de 65 gemeenten in Vlaams-Brabant wordt deze norm gehaald (op Kaart 48 gaat het om de drie bovenste klassen). Het totale aantal plaatsen per 100 kinderen ligt het hoogst in Keerbergen, namelijk 76. Ook in onder andere Boutersem, Glabbeek, Bertem, Leuven en Kampenhout zijn er meer dan 50 plaatsen per 100 kinderen tot 3 jaar. Gemeenten onder de Barcelonanorm zijn vooral terug te vinden in het Hageland (Bekkevoort, Kortenaken en Geetbets) en de westrand van Brussel (Dilbeek, Sint-Pieters-Leeuw en Beersel). Kaart 48: 48: Voorschoolse kinderopvang in VlaamsVlaams-Brabant (31/03/2012) Plaatsen voorschoolse kinderopvang per 100 kinderen 0-2 jaar 60,1 - 76,1 41,1 - 60,0 33,1 - 41,0 21,1 - 33,0 16,1 - 21,0

Aantal

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

500

Opwijk

Scherpenheuvel-Zichem

Haacht Rotselaar

Meise Merchtem

DVO

Boortmeerbeek

Diest

Aarschot

Begijnendijk Tremelo

Holsbeek

Grimbergen

Kampenhout

Tielt-Winge

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

KDV Wemmel

Affligem

zelfstandige KO

Herent Zaventem

Liedekerke

Kortenaken

Machelen

Asse

Kortenberg

Geetbets Lubbeek

Leuven

Glabbeek

Ternat Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Zoutleeuw

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek Pepingen

Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden

Gooik Galmaarden

Boutersem

Overijse

Landen

Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode

Herne Bever

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Kind en Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Er zijn ook grote verschillen in het soort kinderopvang tussen de verschillende gemeenten. De cirkels op de kaart geven niet alleen het aantal plaatsen weer, maar zijn onderverdeeld naar type kinderopvang. Zo zien we dat het aanbod zelfstandige kinderopvang (ZOO en ZKDV) groot is in de Brusselse rand. Gemiddeld gezien neemt dit 45% van het aanbod in rekening, maar in de faciliteitengemeenten zoals Kraainem, Wezembeek-Oppem en Drogenbos is dit 85% of meer. Hiertegenover staat dat er in Bever, Galmaarden, Herne en Geetbets geen zelfstandige kinderopvang is. De Barcelonanorm is echter niet de enige manier om te bepalen of er voldoende kinderopvang aanwezig is. Er moet ook rekening gehouden worden met andere factoren, zoals de werkzaamheidsgraad, want hoe meer ouders (en vooral moeders) uit werken gaan, hoe groter de nood aan kinderopvang. Ook de aanwezigheid van werkgelegenheid is belangrijk, omdat sommige ouders voor opvang nabij de werkplaats kiezen. Naast de werkzaamheidsgraad en de werkgelegenheidsgraad speelt ook het informele netwerk van grootouders, familie en vrienden, die een (tussen)oplossing voor opvang kunnen bieden. Zo zien we dat in Leuven het relatieve aanbod ten opzichte van het aantal kinderen tussen 0 en 3 jaar tamelijk hoog is, terwijl er toch lange wachtlijsten zijn. Uit de Stadsmonitor 2011 blijkt dat hoewel Leuven na Brugge het hoogst aantal plaatsen heeft per 100 kinderen, de tevredenheid over de aanwezigheid van voorschoolse kinderopvang in de buurt hier het laagst is van alle centrumsteden14.

16.3.2

Buitenschoolse kinderopvang kinderopvang

Kind en Gezin erkent en subsidieert de Initiatieven Buitenschoolse Opvang (IBO) voor kinderen tussen 3 en 12 jaar. Sommige door Kind en Gezin erkende kinderdagverblijven en sommige zelfstandige kinderopvangvoorzieningen (zelfstandige onthaalouders, zelfstandige kinderdagverblijven en zelfstandige buitenschoolse opvangvoorzieningen) hebben ook een (bijkomend) aanbod van buitenschoolse kinderopvang. Zoals op Kaart 49 te zien is, bevinden deze opvangplaatsen zich vooral in het arrondissement Leuven. In het arrondissement Halle-Vilvoorde zijn er veel gemeenten die geen of slechts een klein aanbod hebben. Uitzonderingen zijn Overijse, Ternat, Bever en Beersel. Daartegenover staat een ruim aanbod in het arrondissement Leuven, met Hoegaarden, Kortenaken en Zoutleeuw als uitschieters. Omdat zeer veel scholen echter zelf naschoolse opvang aanbieden, hebben we geen volledig zicht op het volledige aanbod en de eventuele tekorten. Deze opvang moet wel worden gemeld bij Kind en Gezin, maar er zijn verder geen cijfers over bekend.

Luc Bral e.a., Stadsmonitor 2011. Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden. De bevraging vond plaats in 2010.

Kaart 49: 49: Buitenschoolse kinderopvang in VlaamsVlaams-Brabant (31/03/2012) Plaatsen buitenschoolse kinderopvang per 100 kinderen 3-11 jaar 11,6 - 19,3 7,1 - 11,5 3,6 - 7,0 0,1 - 3,5 0,0

Aantal

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Begijnendijk Tremelo

Keerbergen

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

120

Opwijk

IBO zelfstandige KO

Wemmel

KDV

Haacht

Zemst Merchtem Meise

Affligem

Grimbergen

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel

Holsbeek Herent

Kortenberg Zaventem

Ternat

Bierbeek Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen

Geetbets

Lubbeek

Bertem

Tervuren

Herne

Kortenaken Leuven

Glabbeek

Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Tielt-Winge

Machelen

Asse Liedekerke

Rotselaar

Kampenhout

Zoutleeuw

Boutersem Tienen

Linter

Huldenberg Hoegaarden Overijse Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Kind en Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

16.3.3

Flexibele en occasionele kinderopvang

Sinds 2006 heeft Vlaanderen een Actieplan flexibele en occasionele kinderopvang. Het opvangaanbod was immers te weinig flexibel opgebouwd voor ouders die werken buiten de normale openingstijden of openingsdagen. Door het bestaande aanbod te verruimen op tijdstippen buiten het basisaanbod, kunnen zij gezin en werk beter combineren. Zowel late (ten minste tot 23 u.) als vroege ploegplaatsen (voor 5 u. 's morgens) zijn mogelijk, maar zijn nog zeldzaam, in Vlaams-Brabant zijn er geen. Daarnaast zijn er extra urenpakketten die flexibel ingezet kunnen worden. Van deze urenpakketten zijn er in totaal 141 in Vlaams-Brabant, waarvan 107 in voorschoolse opvang en 34 in buitenschoolse opvang. Anderzijds zijn er ouders die slechts nu en dan opvang nodig hebben. Een tekort aan occasionele opvang zorgt er voor dat mensen geen opleiding kunnen volgen of (tijdelijk) werk kunnen aanvaarden. De bestaande opvang is hoofdzakelijk gericht op ouders met structurele opvangbehoeften. Daarom geeft Kind en Gezin aan bepaalde opvanginitiatieven de toestemming om plaatsen te voorzien voor occasionele opvang. In Vlaams-Brabant zijn er 88 plaatsen voor occasionele opvang, waarvan 52 in crĂ¨ches (voorschoolse opvang) en 18 in initiatieven voor buitenschoolse opvang. Kaart 50 geeft de betrokken crĂ¨ches of kinderdagverblijven voor de voorschoolse opvang (VO) en initiatieven voor buitenschoolse opvang (BO) in Vlaams-Brabant. Het occasionele aanbod is in gedeelten van het Hageland en tussen Leuven en Brussel weinig uitgebouwd. De flexibele initiatieven zijn iets beter verspreid, maar ook hier zijn er blinde vlekken.

Kaart Ka art 50: 50: Flexibele en occasionele kinderopvang in VlaamsVlaams-Brabant (09/2012) Occasionele opvang ) BO ! ( VO Flexibele opvang ) BO ! ( VO

)

) Kapelle-

Londerzeel

Begijnendijk Tremelo

Keerbergen

op-denBos

Zemst

Diest

Boortmeerbeek Rotselaar

Opwijk

! (

Merchtem

! !( (

Ternat Liedekerke Roosdaal

! (

Grimbergen

) ! ( ! ( Steenokkerzeel

Wemmel

Dilbeek

Kraainem

Bertem

! (

SintPietersLeeuw

Gooik Galmaarden

) )

Pepingen Herne

)

Tielt-Winge

! (

Kortenaken

Geetbets

Lubbeek

( ! (! ! ( Leuven ! (

Glabbeek Zoutleeuw

)

Bierbeek Boutersem

Tervuren

Lennik

! ( ! (

! (

WezembeekOppem

)

! (

Kortenberg

! (

Bekkevoort

Holsbeek

! (

Herent

Machelen Zaventem

)! ) ( ! ( )

Haacht

Kampenhout

Vilvoorde

Asse

Affligem

ScherpenheuvelZichem

Aarschot

Meise

Linter

Tienen

Oud-Heverlee

! (

Huldenberg Drogenbos

! (

)

Hoegaarden

Overijse

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Landen

Hoeilaart

) ! ( ! (

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron: Kind en Gezin; situatie 30/09/2012 Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Een erkend kinderdagverblijf, een initiatief voor buitenschoolse opvang of een dienst voor onthaalouders kan erkend worden als gemandateerde voorziening. Een gemandateerde voorziening werkt binnen een afgebakend gebied (dat bestaat uit één of meerdere zorggebieden van de werkwinkels) als coördinatie- en informatiepunt inzake flexibele en occasionele opvang. Kaart 51 geeft een beeld van de gemandateerde voorzieningen in VlaamsBrabant in 2012. In het centrale gedeelte van de provincie (zorggebieden Leuven, Haacht, Overijse-Hoeilaart en Zaventem zijn er geen initiatieven die deze rol opnemen. Kaart 51: 51: Gemandateerde Gemandateerde voorzieningen in VlaamsVlaams-Brabant ! IBO ! KDV zorggebied werkwinkels

! Londerzeel

Keerbergen

Kapelleop-denBos Boortmeerbeek

Grimbergen Vilvoorde

! Asse

Wemmel

Affligem

Haacht

Kampenhout

Kortenberg

Dilbeek

Kraainem

Zoutleeuw

Bertem

Boutersem

WezembeekOppem

SintPietersLeeuw

Gooik

Galmaarden Pepingen

Geetbets

Lubbeek

Leuven

Glabbeek

Tervuren

16.3.4

Tielt-Winge

Machelen

Lennik

Bever

Bekkevoort

Holsbeek

Herent

Steenokkerzeel

Zaventem

Roosdaal

ScherpenheuvelZichem

Kortenaken

Ternat Liedekerke

Rotselaar

Meise Merchtem

Diest Aarschot

Zemst Opwijk

Begijnendijk Tremelo

Herne Halle

Drogenbos

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Huldenberg

Bierbeek Linter

Oud-Heverlee

Tienen Hoegaarden

Overijse Hoeilaart

! Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron: Kind en Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Lokale diensten voor buurtgerichte kinderopvang

Een erkend kinderdagverblijf, een initiatief voor buitenschoolse opvang of een buurten nabijheidsproject kunnen de toestemming krijgen van Kind en Gezin om een lokale dienst voor buurtgerichte kinderopvang (LoDi) te organiseren. Een lokale dienst heeft een specifieke werking die het gebruik van kinderopvang door kwetsbare gezinnen bevordert. Hierbij staan een buurtgerichte inbedding en de participatie van de doelgroep centraal. Een lokale dienst werft 81

ook doelgroepwerknemers aan die mee instaan voor de begeleiding van de kinderen en biedt hen gelijkwaardige kansen in de organisatie. Lokale diensten worden gefinancierd vanuit verschillende instanties. Kind en Gezin voorziet in een forfaitaire subsidie per plaats en een deel van de loonkosten van de doelgroepwerknemer. Voor de omkadering en loonkosten van de doelgroepwerknemers kunnen zij een beroep doen op middelen van Werk en Sociale Economie. In Vlaams-Brabant zijn er in totaal 14 plaatsen voorschoolse opvang en 52 plaatsen buitenschoolse opvang bij LoDiâ&#x20AC;&#x2122;s, allebei in Leuven.

16.3.5

Inkomensgerelateerde kinderopvang

In de door Kind en Gezin erkende opvanginitiatieven betalen de gezinnen een bijdrage die gerelateerd is aan hun inkomen. Op 16 februari 2009 introduceerde de Vlaamse regering het inkomensgerelateerd systeem (IKG) voor de zelfstandige kinderopvang. In september 2012 waren er binnen dit IKG-systeem 12.902 plaatsen. De meeste daarvan bevinden zich in de zelfstandige kinderdagverblijven. Bij de zelfstandige onthaalouders zijn er slechts 100 IKGplaatsen. Op Grafiek 16 en Grafiek 17 wordt telkens het totaal aantal opvangplaatsen per provincie aangegeven, met daarop aangeduid de plaatsen met IKG. Aan de rechterkant kan het percentage plaatsen met IKG afgelezen worden (weergegeven met groene ruiten). In de zelfstandige kinderdagverblijven (Grafiek 16) valt in Vlaams-Brabant een vierde van de plaatsen onder het IKG-systeem (1.399 van de 5.510 plaatsen), bij de zelfstandige onderhaalouders (Grafiek 17) is dit maar 1,2% of 13 plaatsen op 1.045.

8000 7000

Aantal

6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

Bron: Kind en Gezin

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

% met IKG

16: Aantal plaatsen in zelfstandige kinderdagverblijven kinderdagverblijven met of zonder IKG (09/2012) Grafiek 16:

met IKG zonder IKG % met IKG

2500

Aantal

2000 1500 1000 500 0

10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0

% met IKG

Grafiek 17: 17: Aantal plaatsen met of zonder IKG bij zelfstandige onthaalouders (09/2012)

met IKG zonder IKG % met IKG

Bron: Kind en Gezin

16.3.6

Kinderopvang voor kinderen met specifieke zorgbehoeften

Onthaalouders, kinderdagverblijven en initiatieven voor buitenschoolse opvang kunnen extra financiĂŤle ondersteuning krijgen voor de inclusieve opvang van kinderen met een specifieke zorgbehoefte. Dit zijn kinderen die door medische of psychosociale problemen meer intensieve zorgen nodig hebben, bijvoorbeeld bij motorische of andere handicaps, epilepsie, ontwikkelingsstoornissen, ADHD... Het kan gaan over een individuele vraag, maar soms hebben ze een specifieke en systematische aanpassing nodig voor langere tijd, waarbij een structureel aanbod nodig is. In september 2012 waren er in Vlaams-Brabant 41 structurele plaatsen inclusieve opvang, in Ternat, Tienen en Haacht in buitenschoolse opvang; en in Leuven, Aarschot, Londerzeel, Asse en Halle in voorschoolse opvang (Kaart 52). De plaatsen bij de diensten voor onthaalouders worden op de kaart weergegeven op de plaats waar de dienst zelf is gevestigd.

Kaart 52: 52: Structurele plaatsen inclusieve opvang in VlaamsVlaams-Brabant (09/2012) (09/2012) Aantal plaatsen 1

Dienst Opvanggezinnen Landelijke Kinderopvang Dienst Opvanggezinnen Landelijke Kinderopvang

Begijnendijk

Londerzeel

Keerbergen

Kapelleop-denBos Zemst

Buitenschools Opwijk

Diensten voor onthaalouders Asse

Wemmel

De Blokkendoos

LiedekerkeTernat

Dilbeek

Zaventem

Kortenberg

Bertem Tervuren

Lennik

Galmaarden Pepingen Herne Bever

Drogenbos

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Kortenaken

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

WezembeekOppem

SintPietersLeeuw

Tielt-Winge

Wigwam Kabouterberg

Kraainem

Roosdaal

Gooik

Diest

ScherpenheuvelZichem

Bekkevoort

Holsbeek Herent

Machelen

Affligem

Haacht

Kampenhout

Steenokkerzeel

CKO 't Breugelkind

Aarschot

Rotselaar Grimbergen Vilvoorde

Voorschools

Het Wespenestje

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Tremelo

Huldenberg

Zoutleeuw

Leuven

Peutertuin

Boutersem Bierbeek Tienen

Oud-Heverlee

Klimop

Linter

Hoegaarden

Overijse Hoeilaart

Landen

Dienst Opvanggezinnen Landelijke Kinderopvang Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron: Kind en Gezin; situatie 30/09/2012 Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

16.4 De regiohuizen Het regiohuis vormt de draaischijf van de regionale dienstverlening van Kind en Gezin. Professionele hulpverleners, gezondheidswerkers en verwijzers kunnen de regioteamleden van Kind en Gezin bereiken via het regiohuis. In onze provincie zijn er regiohuizen in Gooik, Halle, Kraainem, Leuven, Merchtem, Tielt-Winge, Tienen en Vilvoorde.

17 Kraamzorg Kraamhulp kan starten de dag dat moeder en kind uit het ziekenhuis ontslagen worden. Dit kan zowel na een kort verblijf in het ziekenhuis als na een thuisbevalling of een normaal of verlengd verblijf in het ziekenhuis. De kraamverzorgster helpt bij de verzorging van de baby en de kraamvrouw, zorgt voor de gewone huishoudelijke taken, geeft ondersteuning en praktische tips rond (borst)voeding en babyverzorging, vangt de andere kinderen op... De kraamzorg werd geïntegreerd in de diensten voor gezinszorg. Aangezien het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid enkel beschikt over cijfers over het gehele pakket van thuiszorg, beschikken we niet over aparte cijfers van de kraamzorg. In Vlaams-Brabant bieden de volgende organisaties kraamhulp aan: • • • • • •

Landelijke Thuiszorg, gevestigd in Leuven (Wijgmaal), met een afdeling 'Huis van het kind' in Gooik; Familiehulp-Kraamzorg: 'Zorgregio Leuven' en 'Zorgregio Brussel' (rand rond Brussel en Pajottenland); Familiezorg Oost-Vlaanderen (in het westelijk gedeelte van de provincie); Partena gezinszorg (rand rond Brussel, Leuven en omgeving); Solidariteit voor het gezin (Oostrand van Brussel); Thuishulp Brabant (sporadisch).

De Vlaamse Expertisecentra Kraamzorg zijn partnerorganisaties van Kind en Gezin. In VlaamsBrabant is er vzw De Bakermat, Expertisecentrum Kraamzorg en Praktijk voor vroedkunde in Leuven. De expertisecentra beschikken over: • • • • •

een documentatiecentrum met boeken en beeldmateriaal over zwangerschap, geboorte, kraamtijd, borstvoeding, opvoeding ...; een deskundig antwoord op vragen over kraamzorg, de babyverzorging, de dienstverlening rond zwangerschap en geboorte in de regio, ...; een aanbod aan kraammateriaal; workshops en infosessies voor zwangeren en jonge ouders; vorming en bijscholing voor professionele zorgverleners.

Het expertisecentrum helpt ook bij de zoektocht naar een geschikte dienst voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg in de buurt, indien er in een gezin een drieling wordt geboren (of een tweede tweeling waarvan de leeftijd niet meer dan 18 maanden verschilt van de eerste).

18 Opvoedingsondersteuning Opvoedingsondersteuning bestaat uit activiteiten die de opvoedingsmogelijkheden en kansen van gezinnen willen vergroten en problemen willen voorkomen. Opvoedingsondersteuning focust niet alleen op de interactie tussen ouders en kinderen, maar heeft ook ruimer oog voor de leefomgeving van ouders en kinderen. De doelgroep bestaat uit alle ouderfiguren, ouders, grootouders en familie die de zorg opnemen van kinderen in de leeftijdsgroep van 0 tot 18 jaar. 'Risicogroepen', zoals maatschappelijk kwetsbare gezinnen, eenoudergezinnen, nieuw samengestelde gezinnen, adoptiegezinnen, vragen een bijzondere aandacht. In de centrumsteden zijn er opvoedingswinkels, in Vlaams-Brabant is dit dus voorlopig enkel in Leuven. Iedereen die meer wil weten over de opvoeding en de ontwikkeling van kinderen kan er langs gaan. Er is een nieuw decreet 'Preventieve gezinsondersteuning' in de maak, dat in 2013 zal worden voorgesteld. De 'Huizen van het Kind' (met een belangrijke rol voor de consultatiebureaus) gaan één van de speerpunten worden in het nieuwe decreet. De provincie Vlaams-Brabant legt in het kader van haar kindbeleid veel nadruk op opvoedingsondersteuning. Er zijn lezingen rond opvoedingsthema’s in het Provinciehuis en gedecentraliseerd in meer dan 35 gemeenten. Daarnaast ondersteunt de provincie lokale besturen tijdens de Week van de opvoeding (54 in 2013), kinderopvang en ouders met projecten als Tatertaal en Vitamine G(roen), en Consultatiebureaus en bibliotheken in hun aanbod opvoedingsondersteuning naar ouders en kinderen. Een overzicht van de ontwikkelingen in het provinciale beleid rond opvoedingsondersteuning vindt u op de website: www.vlaamsbrabant.be/opvoedingsondersteuning.

19 Algemeen Welzijnswerk Een Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) is een hulpverleningsdienst waar jong en oud kunnen aankloppen met de meest diverse vragen en problemen. problemen Mensen die op zoek zijn naar informatie, steun, begeleiding, tijdelijke huisvesting... kunnen bij een CAW terecht. Het onthaal omvat het eerste, en de eventueel daarop volgende directe contacten tussen cliënt en hulpverlener en ook alle vormen van eerste, onmiddellijke en meestal kortdurende hulpverlening. Deze omvat informatieve vragen, adviezen, directe opvang, vraagverduidelijking en onmiddellijke hulp. Als een verdere begeleiding wordt overwogen behoort een instapgesprek eveneens tot de onthaalactiviteiten. Bij het instapgesprek wordt een verdere begeleiding 85

overwogen binnen het CAW of door een andere dienst. We spreken van een begeleiding van zodra cliënt en hulpverlener akkoord zijn over een hulpverleningsvoorstel met een wederzijds engagement en onderling afgesproken doelstellingen over een systematische en doelgerichte hulpverlening. Elk CAW heeft een jongeren- en volwassenwerking. Jongeren van 12 tot 24 jaar kunnen terecht bij het Jongerenadviescentrum (JAC) of het jongerenonthaal. Ouders en volwassenen kunnen in het algemene onthaal of volwassenenonthaal terecht voor informatie, advies en begeleiding. Het cliëntregistratiesysteem van de Vlaamse CAW's geeft onderstaande cijfers voor 201115. Het algemeen welzijnswerk bereikt vooral personen op actieve leeftijd (65% bij de aanmeldingen op het onthaal en 68% in begeleiding). Het aandeel minderjarigen was in 2011 ongeveer even groot in onthaal als in begeleiding, namelijk 10,4% in onthaal en 11,2% in begeleiding. Bij onthaal zijn het vooral kinderen tussen 12 en 18 jaar die zich aanmelden (8,3%), bij begeleiding is de groep tot 12 jaar groter (6,6%). Het aandeel van jonge kinderen was met 24% het grootst in de bezoekruimte. Het aandeel jongvolwassenen (18-25 jaar) bedroeg 20% op het onthaal en 15% in begeleiding. Het groter aandeel jongvolwassenen op onthaal is voornamelijk te wijten aan de onthaalactiviteiten van de JAC's. werksoorten (2010) Tabel 7: Cliënten op onthaal, naar leeftijd en werksoorten Leeftijd

0-11 1212-17 1818-25 2626-59 60+ Totaal

Ambulante en residentiële hulpverlening

Justitieel Welzijnswerk

1.204 1,5 7.138 8,9 16.660 20,7 51.612 64,1 3.877 4,8 80.491 100

24 0,5 36 0,7 922 18,6 3.756 75,8 218 4,4 4.956 100

Slachtofferhulp 391 664 865 5.223 973 8.116

4,8 8,2 10,7 64,4 12 100

Bezoekruimte

Daderhulp

Totaal

450 24,2 156 8,4 55 3 1.152 62 44 2,4 1.857 100

0 0 7 0,7 278 27,1 692 67,5 48 4,7 1.025 100

2.069 2,1 8.001 8,3 18.780 19,5 62.435 64,7 5.160 5,4 96.445 100

Bron: Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, CAW in beeld, cijfers 2011

Tabel 8: Cliënten in begeleiding, naar naar leeftijd en werksoorten (2011) (2011) Leeftijd 0-11 1212-17 1818-25 2626-59 60+ Totaal

Ambulant 546 2,9 897 4,7 2.259 11,9 14.134 74,2 1.205 6,3 19.041 100

Thuisloosheid 1.035 12,5 310 3,8 1.795 21,7 4.639 56,2 475 5,8 8.254 100

Financieel 6 0,1 31 0,7 786 18 3.237 74,3 299 6,9 4.359 100

Justitieel 1.058 14,6 459 6,3 825 11,3 4.506 62 422 5,8 7.270 100

Totaal 2.645 6,8 1.697 4,4 5.665 14,6 26.516 68,1 2.401 6,2 38.924 100

Bron: Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, CAW in beeld, cijfers 2011

Tabel 9 geeft een overzicht van de problematiek waarmee jongeren zich aanmelden bij een JAC, en Tabel 10 van de hulp die door het JAC wordt gegeven. Eenzelfde jongere kan zich met meerdere problemen aanmelden en bijgevolg ook verschillende vormen van hulp krijgen. 54% van de jongeren die zich aanmelden heeft psychische of persoonlijke problemen, zoals problemen met stress, identiteit of verwerking, middelengebruik, gedragsproblemen. 47% kampt met relationele problemen, voornamelijk rond gezins- of partnerrelaties. Een derde heeft 15

Opgelet: cliënten in verschillende begeleidingsvormen en/of cliënten die in eenzelfde jaar meerdere begeleidingen na elkaar doorliepen of cliënt waren bij verschillende CAW’s kunnen meerdere keren in de registratie voorkomen.

administratieve of juridische problemen. En nog eens meer dan 30% materiële of financiële problemen. De hulp is doorgaans informerend (65%), verhelderend (62%) of ondersteunend (47%) van aard. Slechts 3% van de jongeren wordt residentieel opgevangen en in 9% van de gevallen wordt er praktische dienstverlening gegeven. Tabel 9: Problematiek bij aanmelding in de JAC’s (2011) Problematiek

aantal

Psychische/persoonlijke problemen

1.793

54,1

Relationele problemen

1.546

46,5

Administratieve/juridische problemen

1.122

33,8

Materiële/financiële problemen

1.058

31,9

Seksualiteit en geboorte

309

9,4

Tijdsbesteding

116

3,5

Gezondheidsproblemen

1,3

Signalen onvrede klachten

1,0

Andere

236

7,1

Onbekend

134

4,0

Tabel 10: 10: Aard van de geboden hulp in de JAC’s (2011) Geboden hulp

Aantal

Informatie

2.191

65,4

Vraagverheldering

2.064

61,6

Ondersteunen

1.583

47,3

Oriënterend adviseren

941

28,1

Verwijzen

409

12,2

Praktische dienstverlening

296

8,8

Toeleiden

170

5,1

Verblijf - residentieel opvangen

100

3,0

Bemiddelen

0,9

Crisisinterventie

0,8

Belangenbehartigen

0,5

0,0

1,3

Woning aanbieden Andere Bron: Steunpunt Algemeen Welzijnswerk

20 Geestelijke Gezondheidszorg 20.1 Aanbod voor kinderen en jongeren In vergelijking met volwassenen is het basisaanbod in de geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en jongeren maar weinig uitgebouwd. Kinderen kunnen voor begeleiding of psychotherapeutische behandeling terecht bij verschillende diensten: •

Psychiatrische kinderdienst van een ziekenhuis

Een dienst waar in multidisciplinair verband aan personen met psychiatrische problemen een gestructureerde en geïndividualiseerde behandeling wordt verstrekt. Sommige van deze 87

ziekenhuizen beschikken over een gespecialiseerde afdeling voor kinderen (K-diensten). Deze afdelingen maken geen deel uit van de structuur van IJH en worden hier verder niet besproken. Vlaams-Brabant telt acht psychiatrische ziekenhuizen waar opvang en behandeling vanaf 16 jaar mogelijk is. De provincie telt vijf PAAZ-afdelingen. De drie K-diensten, gelokaliseerd in het arrondissement Leuven (UPC KULeuven campus Leuven, UPC KULeuven campus Kortenberg en Broeders Alexianen Tienen) hebben een belangrijk zorgaanbod naar kinderen en jongeren uitgebouwd. •

Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG)

Binnen een dergelijk centrum verstrekt een multidisciplinair team ambulante behandeling en begeleiding aan cliënten. De behandelingen zijn zeer gevarieerd en aangepast aan het probleem dat zich stelt: individuele of gezinspsychotherapie, speltherapie, groepstherapie, behandeling met medicijnen... De centra beschikken over een gespecialiseerd kinderteam.

20.2 Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Er zijn drie CGG's in de provincie actief: CGG Vlaams-Brabant Oost (CGG VBO), dat voornamelijk werkt in het arrondissement Leuven en in zorgregio Tervuren, CGG PassAnt met een werking over heel de provincie en CGG Ahasverus, dat vooral werkt in het arrondissement Halle-Vilvoorde (zonder zorgregio Tervuren). Kaart 53: 53: CGG’s in VlaamsVlaams-Brabant Vestigingsplaatsen

Werkingsgebieden Ahasverus Vlaams-Brabant Oost

! ( CGG Ahasverus ! ( CGG PassAnt ! ( CGG Vlaams-Brabant Oost

PassAnt: de gehele provincie

Londerzeel

Kapelleop-denBos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Meise Merchtem

! (

Affligem

Wemmel Asse

Boortmeerbeek

! ( ! (

Vilvoorde

! (

Bekkevoort Holsbeek

Kortenberg

Kraainem WezembeekOppem

! (

Bertem

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Pepingen Herne Bever

( ! (!

Halle

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Tielt-Winge

Kortenaken

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Leuven

Boutersem

Oud-Heverlee

Lennik

Galmaarden

! ( ! ( ( ! (!

Bierbeek Tervuren

Gooik

! (

Rotselaar

Herent

! (

Dilbeek

Diest

Machelen

Ternat

Roosdaal

ScherpenheuvelZichem

Kampenhout

Steenokkerzeel

Zaventem Liedekerke

! (

Aarschot

! (

Haacht Grimbergen

Begijnendijk Tremelo

Zoutleeuw Tienen

Linter

! (

Huldenberg Hoegaarden Overijse Hoeilaart

Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

De CGG’s hebben bijzondere aandacht voor bepaalde doelgroepen, namelijk sociaal en financieel zwakkeren, ouderen en kinderen. Kinderen en jongeren worden nooit alleen behandeld, maar met betrokkenheid van de ouders (of anderen). In Vlaams-Brabant werden er in 2011 ongeveer 9.000 cliëntsystemen (de cliënt en zijn of haar omgeving) opgestart. 2.456 of 27% hiervan hadden betrekking op kinderen en jongeren. 1.082 hiervan werden opgestart bij CGG Vlaams-Brabant Oost, 847 bij CGG PassAnt en 527 bij CGG Ahasverus. Ongeveer 23% van de kinderen en jongeren komt op eigen initiatief naar het CGG (CGG VBO: 23%, CGG Ahasverus: 29%, CGG PassAnt: 19%).

Elk CGG heeft een aantal projecten specifiek voor de doelgroep kinderen en jongeren. CGG VBO investeert vooral in het opsporen en vasthouden van de doelgroep via zorg aan huis. In 2010 werd het project Taksy opgestart in de regio Diest en in 2011 in de regio Landen met het oog op het toeleiden van minderjarigen met (risico op) geestelijke gezondheidsproblemen naar gepaste zorg. Het KITTKITT-team, team het kinderpsychiatrisch thuisteam, focust op kinderen en jongeren in crisissituaties. De moedermoeder-babywerking, babywerking, ingebed in de werking van het kinderteam van Leuven, zorgt voor preventieve interventies aan huis bij ouders met psychische problemen en hun baby. CGG PassAnt heeft een ruim aanbod groepstherapie voor kinderen en hun ouders in de vestigingsplaatsen Leuven, Halle en Haacht. In Leuven loopt een project in samenwerking met politie Leuven en CAW Regio Leuven: de groep 'Hier Hier sta ik'. ik Dit is een groepscursus om gepeste jongeren meer weerbaar te maken zodat zij in de toekomst op een andere manier met moeilijke sociale situaties kunnen omgaan. Het project LINK, LINK in Leuven en Dilbeek, is een samenwerking tussen de BJB en GGZ. De bedoeling is de hulp aan jongeren in de BJB te optimaliseren en efficiëntere verwijzingen te realiseren. In de vestiging van Dilbeek wordt gespecialiseerde hulpverlening aangeboden aan ouders en kinderen in scheidingssituaties en nieuw samengestelde gezinnen (project project Alianza). Alianza Tot slot staat CGG PassAnt in voor de behandeling van kinderen en jongeren met ontwikkelings- en leerstoornissen voor wijksgezondheidscentrum 'De Ridderbuurt' (Leuven); en mediërend werken in kindercrèche 'De Wurpskes' voor kansarme gezinnen (Leuven). CGG Ahasverus concentreert zich op de samenwerking met de BJB (via het LINK project). Meer specifiek is er de samenwerking met OOOC ’t Pasrel, die heeft geresulteerd in een model van betere en naadloze doorverwijzing en samenwerking. Een tweede element is de vroeginterventie bij suïcide jongeren. Daarnaast wordt een groepsaanbod aangeboden voor schoolgaande jongeren die alcohol en/of drugs gebruiken.

20.3 Vernieuwingen Op 26 november 2010 werd het Beleidsplan Geestelijke Gezondheidszorg Vlaanderen gepubliceerd. Het beleid wil vooral inzetten op correcte beeldvorming en destigmatisering van psychische problemen, op preventie, vroegdetectie en vroeginterventie, op uitbreiding van het zorgaanbod, op de organisatie van geestelijke gezondheidszorg in zorgcircuits en zorgnetwerken en op het inbouwen van geestelijke gezondheidszorg in andere beleidsdomeinen. Ook de vermaatschappelijking van de zorg mag hier niet ontbreken: de geestelijke gezondheidszorg is op zoek naar een meer gemeenschapsgerichte zorg. Er worden steeds meer middelen ingezet om zorg in de thuisomgeving te kunnen aanbieden. Via de toepassing van artikel 107 van de ziekenhuiswet kunnen ziekenhuizen op vrijwillige basis psychiatrische bedden buiten gebruik stellen met behoud van de financiering. Daarnaast maakt het Vlaamse artikel 33 het mogelijk dat CGG's 10% van hun budget aanwenden in het kader van deze zorgvernieuwing. De bedoeling is dat door het heroriënteren van middelen vanuit residentiële zorg naar (ambulante) alternatieve zorgvormen een hulpverlening wordt uitgebouwd die beter is afgestemd op de zorgnoden van de psychiatrische patiënt. Ook in de zorg voor kinderen en jongeren is er een evolutie naar meer ambulante zorgvormen, de uitbouw van GGZ netwerken en zorgcircuits, een grotere zorgafstemming en samenwerking… Meer informatie hierover is te vinden in het ‘Advies m.b.t. de uitbouw van een GGZ-programma voor kinderen en jongeren’ via de website www.health.belgium.be.

21 Bijzondere Jeugdbijstand De Bijzondere Jeugdbijstand (BJB) richt zich voornamelijk naar twee groepen kinderen en jongeren: minderjarigen (0-18 jaar) die zich in een problematische opvoedingssituatie (POS) bevinden en minderjarigen die een 'als misdrijf omschreven feit' (MOF) pleegden. We beschrijven hier de huidige situatie, die sterk zal veranderen wanneer in 2014 de principes van de integrale jeugdhulp in werking treden (zie hiervoor).

21.1 Structuur van de bijzondere jeugdbijstand 21.1.1

De verwijzers

Sinds 2003 vormt het Brussels Hoofdstedelijk gewest samen met Vlaams-Brabant één werkingsregio. Elke regio heeft een regioverantwoordelijke, een multidisciplinair team, een team Vlaamse coördinatoren Opvoedingsondersteuning en per gerechtelijk arrondissement ook een team vrijwillige hulpverlening (Comité Bijzondere Jeugdzorg), een bemiddelingscommissie en een team gerechtelijke hulpverlening (Sociale Dienst bij de Jeugdrechtbank). De regioverantwoordelijke staat in voor de coördinatie van de teams hulpverlening, het multidisciplinair team en een administratief team. De regioverantwoordelijke ontwikkelt en implementeert een regionaal beleid en visie inzake BJB. Het multidisciplinair team garandeert een multidisciplinaire benadering van de hulpverlening en heeft een consultfunctie naar de teams hulpverlening. De hulpverlening binnen de BJB bestaat uit twee luiken: •

Het sociale luik of de vrijwillige hulpverlening via het comité bijzondere jeugdzorg (CBJ);

•

Het gerechtelijke luik of de gedwongen hulpverlening door de sociale dienst bij de jeugdrechtbank.

De bemiddelingscommissie treedt op als verzoener wanneer de vrijwillige hulpverlening dreigt te blokkeren. Ze maakt vrijwillige hulpverlening eventueel toch mogelijk door te bemiddelen als één van de betrokkenen het hulpaanbod niet aanvaardt. Als dat niet lukt, dan kan de bemiddelingscommissie de zaak eventueel doorverwijzen naar het parket.

21.1.2

Het Comité Bijzondere Jeugdzorg

Zowel een jongere, zijn ouders als familie of vrienden kunnen vrijwillig aankloppen voor hulp bij een Comité Bijzondere Jeugdzorg (CBJ). Vrijwillig betekent 'uit vrije wil'. Maar ook hulpverleners, mensen uit de omgeving die zich zorgen maken, leerkrachten, medewerkers van het CLB (leerlingenbegeleiding) of jeugdwerkers kunnen jongeren en hun familie adviseren om naar een CBJ te stappen. Samen met een consulent wordt er dan naar een goede oplossing gezocht. Een CBJ kan slechts tussenkomen als de ouder(s) akkoord gaan. Iedereen moet akkoord gaan met het voorstel van een CBJ. Dat betekent ook dat jongeren vanaf 12 jaar hun toestemming moeten geven. Als de jongeren en/of de ouders het niet eens raken met het CBJ, maar dit comité toch gespecialiseerde hulp nodig vindt, dan kan de bemiddelingscommissie tussenbeide komen. Eventueel kan het dossier van daar naar de jeugdrechtbank worden verwezen. Contact opnemen met een CBJ is dus vrijwillig maar niet helemaal vrijblijvend. In elk gerechtelijk arrondissement (2 in Vlaams-Brabant) is er een CBJ. De consulenten werken hulpverleningsprogramma's voor de jongere en zijn ouders bij problematische 90

opvoedingssituaties uit. Samen met andere organisaties en voorzieningen werken zij een hulp op maat uit.

21.1.3

De sociale dienst voor gerechtelijke bijstand

Het parket, ook wel het openbaar ministerie genoemd, kan de jeugdrechtbank inschakelen als de belangen van de minderjarige ernstig in gevaar zijn, of de minderjarige in een moeilijke situatie leeft, of ook als de minderjarige een als misdrijf omschreven feit (MOF) heeft gepleegd. De procureur beslist of de jongere voor de jeugdrechter moet verschijnen. Met gedwongen hulpverlening bedoelt men de gerechtelijke jeugdbijstand. De Sociale dienst van de Jeugdrechtbank staat de jeugdrechter bij en onderzoekt samen met de minderjarige en zijn gezin de problemen die aan de grondslag liggen van het gestelde gedrag. Het actiegebied van de jeugdrechtbank omvat drie domeinen: •

Maatregelen bij problematische opvoedingssituaties (POS): (POS) Het Openbaar Ministerie kan een problematische opvoedingssituatie voor de jeugdrechtbank brengen als het vindt dat een afdwingbare pedagogische maatregel dringend noodzakelijk is (bij hoogdringendheid). Bovendien moet het aantonen dat onmiddellijke hulpverlening op vrijwillige basis niet mogelijk is én de integriteit van de persoon van de minderjarige gevaar loopt. De jeugdrechter kan beroep doen op dezelfde waaier aan hulpverleningsmogelijkheden als bij de vrijwillige hulpverlening.

•

Maatregelen t.a.v. de ouders: ouders De jeugdrechtbank kan een derde persoon aanwijzen om de sociale uitkeringen te innen en voor het kind te gebruiken. Dit wanneer blijkt dat het kind grootgebracht wordt in nefaste omstandigheden op het gebied van voeding, huisvesting en hygiëne en wanneer is vastgesteld dat het bedrag van de uitkering niet wordt aangewend in het belang van het kind. Een meer ingrijpende maatregel is de ouders geheel of gedeeltelijk uit het ouderlijke gezag te ontzetten wanneer de gezondheid, de veiligheid en de zedelijkheid van het kind in gevaar zijn.

•

Maatregelen t.a.v. minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit (MOF) hebben gepleegd: gepleegd In Vlaanderen kan een minderjarige zich juridisch gezien niet schuldig maken aan strafbare feiten. Men spreekt dan ook van minderjarigen die een 'als misdrijf omschreven feit' hebben gepleegd. Naast de waaier aan mogelijkheden binnen de Bijzondere Jeugdzorg, kan de jeugdrechter ook herstelrechtelijke en constructieve afhandelingen (slachtoffer-dader bemiddeling, gemeenschapsdienst, herstelgericht groepsoverleg…) uitspreken of een beroep doen op therapieën of vernieuwende initiatieven.

21.1.4

De Bemiddelingscommissies

Wanneer de vrijwillige hulpverlening van het CBJ vastloopt, treedt de bemiddelingscommissie op. Dit kan op initiatief van de minderjarige of zijn ouders zijn omdat ze bijvoorbeeld niet akkoord gaan met het voorstel van het CBJ of omdat men niet tevreden is over het verloop van de begeleiding. Ook de consulent van het CBJ kan naar de commissie stappen. Verder zijn ook begeleiders uit voorzieningen uit de bijzondere jeugdbijstand, vertrouwenspersonen en parketmagistraten doorverwijzers naar de commissie. Door bemiddeling tracht deze commissie de vrijwillige hulpverlening (terug) een kans te geven. Men gaat op zoek naar een oplossing waarmee iedereen zich tevreden kan stellen. Er is één bemiddelingscommissie in elk gerechtelijk arrondissement. 91

gemeenschapsinstellingen en de gesloten federale centra 21.2 De gemeenschapsinstellingen De jeugdrechter kan een jongere plaatsen in een gemeenschapsinstelling voor bijzondere jeugdbijstand. In de gemeenschapsinstellingen heb je open en gesloten (strengere regels en toezicht) afdelingen. De jeugdrechter probeert de jongeren te plaatsen in de instelling die het dichtst bij hen thuis ligt. De gemeenschapsinstellingen bevinden zich in Ruiselede, Beernem en Mol. Wanneer nergens plaats is, kunnen jongeren tussen 14 en 20 jaar, die een als misdrijf omschreven feit pleegden, voor korte tijd terecht in de federale jeugdinstelling 'De Grubbe' in Everberg. In De Grubbe kunnen jongeren maximaal 2 maanden en 5 dagen blijven. Jongeren vanaf 16 jaar die ‘uit handen worden gegeven’, kunnen ook geplaatst worden in Tongeren. Dit 16 centrum heeft ook een buffercapaciteit voor het geval er geen plaats is in Everberg.

21.3 De private voorzieningen Er zijn negen erkenningscategorieën van private voorzieningen: • • • • • • • • •

Begeleidingstehuis; Gezinstehuis; Opvang-, oriëntatie- en observatiecentrum (OOOC); Dagcentrum; Thuisbegeleiding; Begeleid zelfstandig wonen; Pleegzorg; Diensten herstelgerichte en constructieve afhandeling; Diensten crisishulp aan huis.

Voor een overzicht van het aantal plaatsen en een vergelijking tussen de arrondissementen en met andere provincies, verwijzen we naar het dossier ‘Investeren in welzijn’ (www.vlaamsbrabant.be/investereninwelzijn). Alleszins is het aanbod in het arrondissement Halle-Vilvoorde duidelijk minder uitgebouwd dan in het arrondissement Leuven en alle andere Vlaamse provincies.

21.3.1

Begeleidingstehuizen

Een begeleidingstehuis vangt jongeren uit de BJB op in residentieel verband. Door een aangepaste begeleiding wordt gewerkt aan een terugkeer naar huis of naar zelfstandig wonen. Niet alle begeleidingstehuizen werken met dezelfde doelgroep. Sommige vangen jongere kinderen op, andere tieners. Sommige zijn er voor jongeren met problemen thuis, anderen richten zich vooral op jongeren die een misdrijf hebben gepleegd. Er zijn ook begeleidingstehuizen die vooral jongeren met psychische problemen opvangen en nog andere open hun deuren voor vluchtelingenjongeren. Minor Ndako in Anderlecht (Brussel) heeft een begeleidingstehuis dat zich specifiek richt op niet-begeleide minderjarige asielzoekers. Sommige begeleidingstehuizen begeleiden minderjarigen vanaf 12 jaar en hebben een opnameplicht voor minderjarigen die in een gemeenschapsinstelling of een OOOC verbleven (de categorie 1bis-voorzieningen).

Zie ook http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/onze-hulpverlening/publieke-jeugdinstellingen/

De begeleidingstehuizen in Vlaams-Brabant zijn: • • • • • •

• • • • •

Kinderdorp van vzw Sporen (Hoeilaart): afdelingen De Pijl, Studio 3 en Klimop voor jongens en meisjes van 0-18 jaar ’t Spiegeltje (Asse) voor jongens en meisjes van 3-18 jaar Jeugdzorg Malpertuus (Kampenhout) voor jongens en meisjes van 0-18 jaar De Wissel (Leuven) voor meisjes van 14-18 jaar De Dam (Leuven) voor meisjes van 14-18 jaar Jeugdoase van vzw Sporen (Leuven), met afdelingen De Zwier (jongens en meisjes 0-18 jaar), Traject (jongens 12-18 jaar), De Pas (jongens 12-18 jaar) en ’t Zij-Huis (meisjes 1218 jaar) Monte Rosa (Leuven): Campus I voor jongens en meisjes van 3-18 jaar en Campus II voor jongens en meisjes van 14-18 jaar De Switch van vzw De Wissel (Begijnendijk) voor jongens en meisjes van 12-18 jaar Huize Levensruimte (Scherpenheuvel-Zichem) voor jongens en meisjes van 0-18 jaar Huize Levenslust (Linter) voor jongens en meisjes van 0-18 jaar Huize Sint-Vincentius uit Halen heeft drie leefgroepen in Diest: Jonathan (meisjes 15-20 jaar), Anker (jongens en meisjes pubers en adolescenten) en Sijsjes (jongens en meisjes 020 jaar)

21.3.2

Gezinstehuizen

Een gezinstehuis is een voorziening waarbij de begeleiders minimaal vijf en maximaal tien minderjarigen tijdelijk opvangen in hun gezin. Samen met hun eigen kinderen wonen zij in het tehuis. Er zijn geen gezinstehuizen in Vlaams-Brabant.

21.3.3

OpvangOpvang-, OriëntatieOriëntatie- en Observatiecentra

Een Opvang-, Oriëntatie- en Observatiecentrum (OOOC) kan jongeren gedurende een korte periode opvangen en begeleiden, namelijk voor maximaal twee maanden (uitzonderlijk verlengbaar tot vier maanden). Door deze kortdurende opname en de intensieve begeleiding krijgen de jongere en zijn gezin de kans om tot rust te komen. Tijdens de begeleiding wordt de probleemsituatie bekeken. Er wordt gepoogd een beeld te krijgen van hoe de problemen ontstaan zijn en hoe ermee om te springen, en een advies te formuleren over de meest aangewezen vervolghulpverlening. De opvang-, oriëntatie- en observatiecentra hebben dus drie verschillende opdrachten: •

Onthaal: de jongere verblijft maximum 60 dagen in een OOOC in afwachting van een vrijgekomen plaats in de passende hulpvoorziening. Een onthaal is altijd residentieel.

•

Oriëntatie: een tijdelijke begeleiding van maximaal 60 dagen. Het OOOC gaat op zoek naar een geschikte oplossing voor de toekomst, steeds in samenspraak met alle betrokkenen en met een professioneel team.

•

Observatie: verschilt weinig van oriëntatie, maar duurt langer, maximaal 120 dagen, dit om een diepere analyse van het probleem mogelijk te maken. Een oriëntatie en observatie kan zowel ambulant (minderjarigen gaan naar huis) als residentieel zijn (minderjarigen verblijven dag en nacht in het OOOC).

Een OOOC maakt meestal ook deel uit van een crisisnetwerk waarbij minderjarigen in crisissituaties onmiddellijk kunnen worden opgevangen. In Vlaams-Brabant en Brussel is er 93

OOOC 't Pasrel in Halle (0-18 jaar) en Vilvoorde (3-18 jaar) en OOOC Cidar in Kortenberg (7-18 jaar). Voor jonge kinderen wordt vaak een beroep gedaan op het OOOC Ter Heide in Bonheiden (provincie Antwerpen).

21.3.4

Dagcentra

Een dagcentrum neemt de jongere overdag op, na de schooluren en tijdens de vakantiedagen. De jongere slaapt wel thuis en is ook in het weekend gewoon thuis. De begeleiders helpen met huiswerk, praten over problemen en werken samen aan de vaardigheden van de jongere. Wanneer het thuis niet zo goed gaat, kan een dagcentrum een moment van rust bieden. Ook de ouders worden ambulant geholpen. Via regelmatige gesprekken zoeken ze samen met de begeleiders naar manieren om de situatie thuis te verbeteren. De dagcentra in Vlaams-Brabant zijn: • • • • • •

De Wip van vzw Jeugdcentrum Don Bosco (Halle) voor jongens en meisjes van 6-18 jaar De Schuit van vzw Tonuso (Asse) voor jongens en meisjes van 6-18 jaar Jeugdzorg Emmaüs uit Mechelen en Antwerpen heeft dagcentrum Domino (Vilvoorde) voor jongens en meisjes van 6-18 jaar De Trommel (Leuven en Tienen) voor jongens en meisjes van 6-14 jaar De Triangel van vzw Sporen (Leuven) voor jongens en meisjes van 12-18 jaar Transit van vzw Huize Sint-Vincentius (Aarschot) voor jongens en meisjes van 6-18 jaar

21.3.5

Thuisbegeleiding

Thuisbegeleidingsdiensten begeleiden minderjarigen en hun gezin bij hen thuis. Een thuisbegeleider komt elke week langs om ondersteuning te bieden en samen met het gezin naar manieren te zoeken om het samenleven te verbeteren. De thuisbegeleider praat met de jongere over zijn problemen en zoekt samen met het hele gezin naar goede oplossingen. In Vlaams-Brabant zijn er thuisbegeleidingsdiensten actief vanuit Asse (Jacana van vzw MinorNdako en De Loper van Centrum Thuisbegeleidingen), Ternat (Radar), Vilvoorde (Cocon), Overijse (De Pont), Leuven (DTL en Amber), Kortenberg (De Vuurvogel), Scherpenheuvel-Zichem (TOB en Levensruimte) en Tienen (Surdo).

21.3.6

Begeleid zelfstandig wonen

Diensten voor Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW) begeleiden jongeren vanaf 17 jaar tot maximum 21 jaar, die zelfstandig willen gaan wonen. De begeleider helpt de jongere bij alle praktische zaken van alleen wonen: het zoeken naar een woning en naar een opleiding of werk, inschrijven bij het OCMW en de werkloosheidsdienst, administratie, begeleiding bij de bank, omgaan met geld en papieren, structureren van huishoudelijke taken,... Ook bij het invullen van de vrije tijd en het onderhouden van contacten met familie en vrienden helpt hij de jongere op weg. In Vlaams-Brabant wordt begeleid zelfstandig wonen georganiseerd door De Loper in Asse en Amber in Leuven.

21.3.7

Pleegzorg

Diensten voor pleegzorg organiseren het tijdelijke verblijf in pleeggezinnen, met een maximum van vier pleegkinderen per gezin. Er zijn tal van soorten, gekend onder diverse benamingen: opvang bij familie, een gastgezin, een gemeenschapshuis, kamers met aandacht, netwerkpleegzorg, peterschap, steungezin, weekendopvang... Hoofdstuk 23 gaat specifiek over de pleegzorg. 94

21.3.8

Diensten Herstelgerichte en Constructieve Afhandeling

HCA is het letterwoord voor Herstelrechtelijke en Constructieve Afhandeling en omvat vijf werkvormen: de slachtoffer-dader bemiddeling, het herstelgericht groepsoverleg, de gemeenschapsdienst, het leerproject. De ouderstages werden onlangs afgeschaft. In onze regio worden deze diensten aangeboden door Alba vzw, met vestigingsplaats in Herent.

21.3.9

Diensten crisishulp aan huis

Crisishulp aan huis (CAH) richt zich naar gezinnen met kinderen of jongeren tussen 0 en 18 jaar die te maken hebben met een ernstige crisissituatie. De gezinsmedewerker komt gedurende vier weken intensief aan huis. Het aanbod is gericht op het ongedaan maken van de aanleidingen van de crisis en kan bestaan uit: praktische hulp, begeleiding in het omgaan met kinderen, zoeken naar hoe er beter gepraat kan worden met elkaar, zoeken naar hoe er terug rust kan komen... In Vlaams-Brabant bieden twee voorzieningen, één in elk arrondissement, deze werkvorm aan, namelijk Cocon in Vilvoorde en Sporen in Leuven.

21.4 Projecten Naast de erkende voorzieningen subsidieert het Agentschap Jongerenwelzijn ook projecten en bijzondere initiatieven, die zich richten tot een specifieke doelgroep of op een bijzondere probleemsituatie. Deze projecten worden momenteel geregulariseerd als 'Ondersteunende Begeleidingen'. De vzw Oikoten is het meest gekend vanwege de zogenaamde onthemende projecten, waarvan de voettochten voor jeugdige delinquenten naar Santiago de Compostela het meest bijblijven.

22 Voorzieningen voor kinderen en jongeren met een handicap Voor kinderen en jongeren met een handicap of beperking kunnen voor ondersteuning een beroep doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Er bestaan zowel (semi-)residentiële als ambulante zorgvormen. Voor de contactgegevens en meer informatie over de hieronder genoemde voorzieningen verwijzen we naar de website: www.vlaamsbrabant.be/handicap. Het coördinatiepunt handicap van de provincie doet regelmatig een bevraging bij de voorzieningen en diensten in Vlaams-Brabant, waarbij gevraagd wordt naar de werkelijke invulling van de erkende plaatsen. Voor de volgende kaarten maken we gebruik van de cijfers van het Coördinatiepunt, toestand 30 juni 2011. Voor een aantal zorgvormen kunnen de resultaten van deze bevraging afwijken van de cijfers van het VAPH.

(Semi-)residentiële voorzieningen 22.1 (SemiKaart 54: Vlaams--Brabant 54: (Semi)(Semi)-residentiële voorzieningen voor minderjarigen met een handicap in Vlaams Aantal plaatsen 100 internaat semi internaat obc Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht

Wemmel

Asse

Bekkevoort

Zaventem

Tielt-Winge Kortenaken

Kortenberg

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Kraainem Bertem Wezembeek-Oppem

Dilbeek Roosdaal

Tervuren

Leuven Boutersem Bierbeek

Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw Linkebeek

Galmaarden

Tienen

Huldenberg Overijse Hoeilaart

Beersel Sint-Genesius-Rode Pepingen

Zoutleeuw Linter

Oud-Heverlee

Lennik

Herne

Holsbeek

Herent

Machelen

Ternat Liedekerke

Gooik

Rotselaar

Grimbergen

Kampenhout Vilvoorde Steenokkerzeel

Affligem

Diest Scherpenheuvel-Zichem

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo Aarschot

Hoegaarden Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Coördinatiepunt Handicap Vlaams-Brabant Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

22.1.1

Internaten

Als de handicap van een kind van die aard is dat ouders hem of haar thuis helemaal niet kunnen opvangen, dan biedt een internaat een uitweg. Internaten richten zich tot kinderen en jongeren van alle doelgroepen. Ze beperken zich dus niet tot kinderen en jongeren met één specifiek soort handicap, maar elk internaat heeft zijn eigen soort erkenningen. Internaten bieden opvang en begeleiding aan, zowel aan schoolgaande als niet-schoolgaande kinderen en jongeren. De internaten zijn dikwijls verbonden aan een instelling voor buitengewoon onderwijs. Ook specifieke therapieën behoren tot het aanbod: kinesitherapie, logopedie, ergotherapie, zelfredzaamheidstraining, structurering en andere specifieke trainingen. Die worden meestal in het internaat zelf aangeboden, maar soms ook buiten de voorziening (ambulant). Internaten zijn 24 uur op 24 open, ook (gedeeltelijk) tijdens de weekends en vakanties. Het aanbod in Vlaams-Brabant (zie Kaart 54): • •

•

Centrum Ganspoel (Huldenberg): internaat schoolgaanden en niet-schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een visuele (meervoudige) handicap of beperking; MPC Sint-Franciscus (Roosdaal): internaat schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een licht tot matig mentale handicap en/of gedrags-en emotionele stoornissen en eventueel bijkomende handicaps; internaat niet-schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een ernstig tot diepe mentale handicap en eventueel bijkomende handicaps; MPC Terbank (Leuven): internaat schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een licht of matig mentale handicap en/of ernstige gedragsstoornissen en/of autismespectrumstoornissen;

•

• • •

MPI Ave Regina (Bierbeek): internaat schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een licht mentale handicap en/of ernstige gedragsstoornissen en eventueel bijkomende handicaps; MPI Levenslust (Lennik): internaat schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een licht mentale handicap en/of ernstige gedragsstoornissen; O.C. Huize Terloo (Pepingen): internaat schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een licht mentale handicap en/of gedrags- en emotionele stoornissen; Stichting Delacroix (Tienen): internaat niet-schoolgaanden en schoolgaanden voor kinderen en jongeren met een ernstige of diep mentale handicap.

Binnen de internaten zijn er sinds 2010 via uitbreidingsbeleid ook middelen voorzien voor de opvang en ondersteuning van jongeren met een extreme gedrags- en emotionele problematiek, in zogenaamde GES-units. Deze GES-units bevinden zich in de internaten van MPC St. Franciscus en MPC Terbank.

22.1.2

SemiSemi-internaten

De semi-internaten bieden dagopvang en begeleiding aan zowel schoolgaande als nietschoolgaande kinderen en jongeren. Ze richten zich tot kinderen en jongeren van alle doelgroepen van handicaps of beperkingen. Bij de schoolgaanden ligt de nadruk op voor- en naschoolse opvang en op een aangepast opvoedings- en/of therapeutisch kader. Deze semi-internaten zijn meestal verbonden aan een instelling voor buitengewoon onderwijs. Bij de niet-schoolgaanden ligt de nadruk op verzorging en stimulatie van de basisfuncties. Het gaat dan ook om kinderen die omwille van hun handicap niet naar school kunnen. Net als bij de internaten behoren ook bij de semi-internaten specifieke therapieën tot het aanbod. Het aanbod in Vlaams-Brabant (zie ook Kaart 54): • • • • • • • • •

Ave Regina (Bierbeek): schoolgaande kinderen en jongeren met een licht mentale handicap en/of ernstige gedragsstoornissen en eventueel bijkomende handicaps; Centrum Ganspoel (Huldenberg): schoolgaande kinderen en jongeren met een visuele (meervoudige) handicap; De Eglantier (Bertem): niet schoolgaande kinderen met ernstige meervoudige beperkingen, hoge(ver)zorg(ings)nood en eventueel bijkomende gedragsproblemen; MPC Sint-Franciscus (Roosdaal): schoolgaande kinderen en jongeren met een licht tot matig mentale handicap en/of gedragsstoornissen en eventueel bijkomende handicaps; MPC Terbank (Leuven): schoolgaande kinderen en jongeren met een licht of matig mentale handicap en/of ernstige gedragsstoornissen en/of autismespectrumstoornissen; MPI Levenslust (Lennik): schoolgaande kinderen en jongeren met een licht mentale handicap en/of ernstige gedragsstoornissen Open Therapeuticum (Leuven): kinderen en jongeren met niet aangeboren hersenletsel (NAH) of een cognitieve stoornis; ’t Prieeltje (Tienen): kinderen en jongeren (van 0 tot 21 jaar) met een matig tot diepe mentale handicap of een motorische handicap; Windekind (Leuven): schoolgaande kinderen en jongeren met een motorische (meervoudige) handicap.

22.1.3

Multifunctionele Centra

Recent zijn er in elke Vlaamse provincie twee internaten gestart met het project van multifunctionele centra (MFC). Deze centra voegen de verschillende soorten ondersteuning die ze aanbieden als internaat en semi-internaat samen. Daardoor wordt de ondersteuning van kinderen en jongeren versoepeld. Voor onze provincie zijn Sint-Franciscus en Open Therapeuticum in dit project gestapt. In bovenstaand overzicht is hun aanbod nog wel niet opgenomen. Binnen enkele jaren zal dit Vlaamse project worden geëvalueerd.

22.1.4

Observatie Observatieatie- en Behandelingscentra

Wanneer er nog geen duidelijkheid bestaat over de precieze aard van de handicap van een kind of de meest geschikte ondersteuning kan men terecht in een Observatie- en Behandelingscentrum (OBC). OBC's richten zich vooral tot kinderen en jongeren met complexe gedrags- en emotionele stoornissen, al dan niet in combinatie met een verstandelijke handicap. Via intensieve observatie komt het OBC tot een diagnose, start het met een behandeling of verwijst het door naar een gepaste dienst of voorziening. Een kind kan maximaal gedurende 3 jaar worden opgenomen in een OBC. Het aanbod in Vlaams-Brabant: • •

OBC Espero (Opwijk): kinderen en jongeren (6-18 jaar) met ernstige gedrags- en emotionele stoornissen, al dan niet met een lichte mentale handicap; OBC Ter Wende (Leuven): kinderen en jongeren (tot 16 jaar) met emotionele en gedragsmoeilijkheden.

Begeleide uitgroei (uit de voorziening) is bedoeld voor kinderen en jongeren die een OBC of een internaat verlaten en terug thuis gaan leven. Dat kan zijn omdat de intensieve begeleiding in het OBC of in het internaat niet meer nodig is, of omdat het kind in het internaat de volwassen leeftijd heeft bereikt. Begeleide uitgroei is geen afzonderlijk opvangtype, maar maakt deel uit van het aanbod van OBC's en internaten. De OBC's en de internaten bieden de mogelijkheid het kind nog een tijdje thuis door vertrouwd personeel te laten begeleiden. Dat maakt een vlotte overgang naar de thuissituatie mogelijk. De duur van de overgangsperiode bedraagt maximum 6 maanden.

22.1.5

Kortverblijf

Kortverblijf biedt opvang en begeleiding voor een korte periode aan personen die normaal thuis verblijven, maar waarvan de verzorgers door omstandigheden gedurende een korte periode niet in staat zijn de zorg te verstrekken. Kortverblijf kan zowel overdag als 's nachts, ook in het weekend en in de vakanties. Het aanbod is beperkt in Vlaams-Brabant. Het aanbod in Vlaams-Brabant: • •

De Luwte (Roosdaal): kinderen en jongeren met een licht tot matig mentale handicap en/of gedrags- en emotionele stoornissen en eventueel bijkomende handicaps. De Okkernoot (Galmaarden): kinderen en jongeren met verstandelijke stoornissen en/of gedrags- en emotionele stoornissen (van het autismespectrum).

22.2 Ambulante diensten 22.2.1

Diensten voor thuisbegeleiding

De thuisbegeleidingsdiensten richten zich onder andere tot gezinnen met een minderjarig kind met een motorische, een zintuiglijke of een verstandelijke handicap of met autisme. Elke dienst 98

heeft zijn specifieke erkenning en zo zijn specifieke expertise. Ook een aantal semi-internaten bieden ambulante begeleiding aan, aan gezinnen met een minderjarig kind met ernstige gedragsstoornissen. De begeleiding is gericht op de ontwikkeling van het kind en de pedagogische en psychosociale ondersteuning van de ouders zelf. De aanvaarding van de handicap en ook de toekomst van het kind staan centraal. Het aanbod in Vlaams-Brabant: •

• •

•

• • •

•

Brabantse Dienst voor Thuisbegeleiding (afdelingen in Wezembeek-Oppem, Dilbeek en Tienen): erkenning voor personen met minimum een motorische of mentale beperking. Bedienen volledig de provincie Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; Het Raster (Vilvoorde): erkenning voor personen met een autismespectrumstoornis. Bedienen volledig de provincie Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; Centrum Ganspoel (Huldenberg): erkenning voor personen met een visuele beperking. Bedienen volledig de provincie Vlaams-Brabant, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en ook andere provincies; Thuisbegeleidingsdienst Woluwe: erkenning voor personen met een gehoor-, taal- of spraakstoornis. Bedienen volledig de provincie Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; Ave Regina (Bierbeek): erkenning voor personen met ernstige gedragsstoornissen. Beperktere regio in het arrondissement Leuven; Terbank (Leuven): erkenning voor personen met ernstige gedragsstoornissen. Beperktere regio in het arrondissement Leuven; Sint-Franciscus (Roosdaal): erkenning voor personen met ernstige gedragsstoornissen. Beperktere regio in het arrondissement Halle-Vilvoorde en Brussels Hoofdstedelijk Gewest; OBC Espero (Opwijk): erkenning voor personen met ernstige gedragsstoornissen. Beperktere regio in het arrondissement Halle-Vilvoorde en Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Bamboe (Brabantse Ambulante en Mobiele Begeleiding ter Ondersteuning van de Emotionele Ontwikkeling): samenwerkingsverband tussen enkele diensten en voorzieningen voor de thuisbegeleiding van kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele stoornissen.

22.2.2

Diensten voor gezinsplaatsing

Pleegzorg is bedoeld voor kinderen of jongeren met een handicap of beperking in het algemeen. In sommige situaties kan de zorg voor het kind te zwaar worden. Dan kan de opvang voor een korte of lange periode toevertrouwd worden aan een pleeggezin. Het doet er niet toe welke leeftijd het kind heeft. De pleegouders nemen de verzorging en de opvoeding van het kind op zich. Via huisbezoeken krijgen zij hiervoor informatie, advies en ondersteuning van een erkende pleeggezinnendienst. Zo'n dienst wordt ook gezinsplaatsingsdienst genoemd. De pleeggezinnendienst staat in voor de selectie van de opvanggezinnen en oefent ook toezicht uit op hun huisvesting.

Op 1 juli 2013 treedt het nieuwe decreet pleegzorg in werking en zal het landschap van de pleegzorg grondig veranderen (zie hoofdstuk 23). Tot dan blijft dit nog het aanbod in VlaamsBrabant: • • • • •

Centrum Pleegzorg: afdeling in Leuven; Onderweg: afdelingen in Brussel en in Holsbeek; Open Gezin: gelegen in Geraardsbergen, maar werkingsgebied ook in Vlaams-Brabant; Open Thuis: afdeling in Leuven; Oikonde Mechelen: gelegen in Mechelen maar werkingsgebied ook in Vlaams-Brabant.

22.3 Nieuwe ontwikkelingen en ondersteuningsvormen 22.3.1

Laagfrequente mobiele vervolgondersteuning

Deze vervolgbegeleiding kan geboden worden voor jongvolwassenen van 18 tot 25 jaar, die zo verder beroep kunnen doen op de voorziening die hen als minderjarige heeft opgevangen of ondersteund. De ondersteuning richt zich op versterking van het natuurlijke netwerk, en indien nodig een overdracht naar niet-VAPH of VAPH-ondersteuning naargelang de verdere nood aan ondersteuning als jongvolwassene.

22.3.2

Dienst Ondersteuningsplan

De Dienst Ondersteuningsplan (DOP) Vlaams-Brabant en Brussel is actief in Vlaams-Brabant sinds april 2012. De DOP heeft als opdracht een ondersteuningsplan op te stellen voor personen met een (vermoeden van) handicap die nog geen gebruik maken van de VAPH-erkende diensten of voorzieningen. Het ondersteuningsplan leidt tot: •

het versterken en het inzetten van het bestaande sociaal netwerk of het creëren van een sociaal netwerk;

•

het inzetten van of versterken van de inzet van reguliere (niet-VAPH) diensten;

•

het inzetten van rechtstreeks toegankelijke ondersteuning van VAPH-diensten;

•

indien nodig, het inzetten van niet rechtstreeks toegankelijke ondersteuning van VAPHdiensten en voorzieningen.

22.3.3

Vraaggestuurd aanbod en persoonsvolgende financiering

Vanaf 2012 is de vraaggestuurde organisatie van het aanbod ingezet in de vorm van persoonsvolgende financiering. Deze financiering kan in de vorm van een PAB (persoonlijk assistentiebudget) of in de vorm van een persoonsvolgende convenant waarmee men ondersteuning kan inkopen bij erkende VAPH-voorzieningen en diensten.

23 Pleegzorg Met pleegzorg voor kinderen en jongeren, wordt bedoeld ‘het (tijdelijk) opnemen in je gezin van een kind of jongere wanneer de ouders dat (even) niet meer kunnen’. Pleegzorg voor volwassenen richt zich naar personen met een handicap die nood hebben aan een (vervangende) thuis. De pleegzorg is tot nu toe in Vlaanderen opgedeeld over Kind en Gezin, Jongerenwelzijn, VAPH en de psychiatrie: • 100

Gezinsondersteunende pleegzorg (Kind en Gezin) is een vorm van pleegzorg waarbij de ouders zelf - zonder toestemming van een overheid of een administratie - een dienst

voor pleegzorg contacteren. Zij kunnen om allerlei redenen op dat ogenblik moeilijk voor hun kinderen zorgen. Tijdens de periode van pleegzorg krijgen zij de kans om hun situatie aan te pakken. Gezinsondersteunende pleegzorg werkt preventief, duurt meestal maar enkele maanden en kan voor kinderen tot 12 jaar. •

In de Bijzondere Jeugdbijstand worden minderjarigen (0 tot 18 jaar) via het Comité Bijzondere Jeugdzorg (vrijwillig) of de Jeugdrechtbank (gedwongen) geplaatst in een gezin. Het gaat hier meestal om problematische opvoedingssituaties. Ook niet begeleide buitenlandse minderjarigen kunnen in pleegzorg terecht via het Comité Bijzondere Jeugdzorg.

•

Pleegzorg vangt personen met een handicap op. Zowel minderjarigen als volwassenen en alle vormen van handicap komen in aanmerking. Soms wonen volwassenen zelfstandig en worden zij hierin ondersteund door een vrijwilliger uit de buurt.

•

In Geel en randgemeenten vangen gezinnen chronische psychiatrische patiënten op. In de geborgenheid van deze pleeggezinnen, vinden de ‘huisgasten' opnieuw een plaats in de maatschappij.

In 2011 waren er in Vlaanderen 6.371 pleegzorgsituaties, waarvan het grootste deel (4.909 gesubsidieerd via het Agentschap Jongerenwelzijn, een 1.000-tal door het VAPH en 388 door Kind en Gezin. Iets meer dan de helft van de pleegzorg gebeurt bij familie of binnen het sociale netwerk van het kind of de volwassene. Ongeveer drie vierde van de pleegzorg gaat over minderjarigen. 17 In Vlaams-Brabant en Brussel zijn negen diensten voor pleegzorg actief, sommigen met werkingsgebied in Vlaams-Brabant, maar met een vestiging in een andere provincie. Het gaat om Centrum Pleegzorg Kessel-Lo (Leuven), Jeugdzorg in het gezin (Mechelen), Kiezen voor Kinderen (Jette), Kinderdienst (Brussel), Oikonde Leuven, Onderweg (Leuven), Open Gezin 18 (Geraardsbergen), Open Thuis Jeugd (Leuven), Opvang (Brussel). Sinds 2011 werken de diensten voor pleegzorg per provincie al samen in ‘het voortraject’, waarmee wordt bedoeld : promotie en werving, selectie van kandidaat-pleegzorgers, de intake van de hulpvragen en matching. De daaropvolgende begeleiding wordt opgenomen door één van de diensten voor pleegzorg. Op 20 juni 2012 werd het decreet op de organisatie van pleegzorg goedgekeurd in het Vlaams Parlement. Op 1 juli 2013 treedt het decreet pleegzorg in werking. Pleegzorg zal niet langer opgedeeld worden over vier verschillend sectoren. Om die reden spreekt men van een intersectoraal decreet dat harmonisatie nastreeft. Pleegzorg staat open voor kinderen en jongeren die niet thuis kunnen wonen en voor volwassenen met een beperking met een vraag naar woonondersteuning. Daarbij wordt pleegzorg het eerste te overwegen alternatief bij uithuisplaatsing, niet alleen voor kleine kinderen maar ook voor jongeren. Bijgevolg moet de jeugdrechter voortaan bij uithuisplaatsing, motiveren waarom hij geen pleegzorg aanbeveelt. Waar sinds 2011 diensten hun voortraject vrijwillig samen organiseren, is het nu de bedoeling dat de 24 diensten overgaan tot een samenwerking tot 5 provinciale diensten voor pleegzorg. Voortaan hanteert men een opdeling tussen ondersteunende pleegzorg, perspectiefzoekende

De gegevens komen uit het rapport Pleegzorg Vlaanderen, Registratierapport 2011, dat te vinden is op www.pleegzorgvlaanderen.be. 18

Zie: www.pleegzorgvlaamsbrabantenbrussel.be

101

pleegzorg, perspectiefbiedende pleegzorg en behandelpleegzorg. Elke dienst voor pleegzorg moet de 4 vormen van pleegzorg aanbieden: •

Bij de ondersteunende pleegzorg is het vernieuwend dat ook jongeren en volwassenen er beroep op kunnen doen. Ondersteunende pleegzorg, waartoe ook crisispleegzorg behoort, blijft rechtstreeks toegankelijk. Personen met een beperking zijn daardoor niet meer genoodzaakt om zich in te schrijven bij het VAPH om beroep te kunnen doen op pleegzorg.

•

Perspectiefzoekende pleegzorg wordt voor maximaal 6 maanden toegekend. Indien nodig kan deze termijn één keer verlengd worden. Het doel is dat in deze periode zeer intensief gewerkt wordt met de cliënt en zijn omgeving. Hierbij kunnen ook andere hulpverleningsvormen ingeschakeld worden. Binnen deze termijn moet duidelijk zijn wat het verdere hulpverleningstraject is. Blijft het kind of de volwassene binnen pleegzorg ? Kan hij terug naar huis of moet de oplossing residentieel gezocht worden?

•

In perspectiefbiedende pleegzorg staan de begrippen continuïteit, opvoedingszekerheid en optimale ontwikkeling centraal.

•

Bij behandelpleegzorg voorziet de dienst voor pleegzorg behandeling voor het pleegkind of de pleeggast en een intensieve training en begeleiding voor de pleegzorger. Dit kan in combinatie met een andere hulp- en dienstverlening of in samenwerking met een psychiatrisch ziekenhuis.

Er komt ook een harmonisering van de voorbereiding, de screening en de onkostenvergoeding voor kandidaat-pleegzorgers. Meer informatie over deze ontwikkelingen is te verkrijgen bij www.pleegzorgvlaanderen.be.

24 Vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren met een handicap De Vlaamse overheid voert een beleid voor aangepaste vrijetijdsbesteding voor personen met een handicap door het erkennen en subsidiëren van vrijetijdszorgorganisaties. Onder vrijetijdszorg wordt verstaan: •

De persoonlijke begeleiding die aan individuele personen of een kleine groep van personen met een handicap op het domein van vrije tijd geboden wordt;

•

De individuele vrijetijdsbegeleiding en - bemiddeling als methodiek bij het verhelderen van de behoeften en mogelijkheden van de personen met een handicap en als methodiek om toe te leiden naar het reguliere of doelgroepspecifieke vrijetijdsaanbod;

•

Het sensibiliseren van de reguliere vrijetijdssector en het organiseren van vorming op het vlak van vrijetijdszorg voor personen met een handicap;

•

Het verder uitbouwen van handicapspecifieke kennis en deskundigheid op het vlak van vrijetijdszorg;

•

Het tijdelijk zelf organiseren vrijetijdsaanbod ontoereikend is;

•

Het verzekeren van een structurele samenwerking met de reguliere vrijetijdssector.

van

vrijetijdsactiviteiten,

waar

het

beschikbare

In de provincie Vlaams-Brabant en Brussel zijn vier erkende organisaties actief (zie Tabel 11). 102

Tabel 11: 11: Organisaties voor vrijetijdszorg in VlaamsVlaams-Brabant en Brussel Voorziening

Gemeente

GAC Het Balanske

Tielt-Winge

KVG Vrijetijdswerking

Zellik en Leuven

Indivo vzw

Anderlecht

Gehandicapten en Solidariteit

Brussel

Naast deze organisaties die vanuit de sector voor personen met een handicap actief zijn in de vrijetijdszorg, wordt er ook vanuit het jeugdwerk heel wat aanbod gecreĂŤerd voor kinderen en jongeren met een handicap. Op onderstaande kaarten vindt u een overzicht van de gemeenten waar zo een aanbod aanwezig is. Kaart 55 geeft een overzicht van de initiatieven die georganiseerd worden door particuliere jeugdwerkorganisaties. Het gaat bijvoorbeeld om de AKABE-groepen van Scouts en Gidsen 19 Vlaanderen. Kaart 55: handicap cap 55: Particuliere doelgroepspecifieke jeugdinitiatieven voor kinderen en jongeren met een handi in VlaamsVlaams-Brabant Aanwezigheid van particulier jeugdwerkinitiatief voor kinderen en jongeren met een handicap ja geen of niet ingevuld

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht Grimbergen

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Machelen Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Roosdaal

Linkebeek

Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen Herne

Tielt-Winge

Holsbeek Herent

Zaventem Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Zoutleeuw

Boutersem Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Cijferboek lokaal jeugdbeleid 2011-2013 Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Bron: Cijferboek lokaal jeugdbeleid 2011. Opgelet: de enquĂŞte werd niet overal ingevuld. Bijgevolg kunnen er initiatieven ontbreken.

103

Kaart 56 geeft een overzicht van de initiatieven die georganiseerd worden door de gemeenten zelf. Kaart 56: 56: Gemeentelijke jeugdinitiatieven voor kinderen en jongeren met een handicap handicap in VlaamsVlaams-Brabant Gemeentelijke jeugdinitiatieven voor kinderen en jongeren met een handicap Aanwezigheid van gemeentelijk jeugdinitiatief voor kinderen en jongeren met een handicap ja geen of niet ingevuld

Londerzeel Kapelle-op-den-Bos

Keerbergen Zemst

Opwijk

Haacht Grimbergen

Rotselaar

Kampenhout

Bekkevoort

Vilvoorde Steenokkerzeel Asse

Affligem

Wemmel

Machelen Kortenberg

Kortenaken Leuven

Glabbeek Kraainem Wezembeek-Oppem

Dilbeek

Bertem Bierbeek

Tervuren

Oud-Heverlee

Lennik Drogenbos Sint-Pieters-Leeuw

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Ternat

Roosdaal

Linkebeek Hoeilaart Beersel Sint-Genesius-Rode

Galmaarden Pepingen Herne

Tielt-Winge

Holsbeek Herent

Zaventem Liedekerke

Scherpenheuvel-Zichem Diest Aarschot

Boortmeerbeek

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Zoutleeuw

Boutersem Linter Tienen

Huldenberg Hoegaarden Overijse Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Cijferboek lokaal jeugdbeleid 2011-2013 Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

25 Kinderen en jongeren in het lokaal (sociaal) beleid Het lokaal sociaal beleid beoogt een maximale toegankelijkheid van de dienstverlening voor elke burger. In 2008 dienden 298 lokale besturen een lokaal sociaal beleidsplan in bij de Vlaamse overheid. Het thema 'gezin' (inclusief kinderopvang) staat met 88% op de derde plaats van de meest voorkomende thema's in de lokale sociale beleidsplannen. Er zijn initiatieven met een algemeen aanbod die zich richten naar alle ouders met hun kinderen. Daarnaast kan het aanbod ook gericht zijn op specifieke (kansen)groepen: kinderen met een handicap, financieel zwakkere gezinnen, werkloze jongeren, etnisch-culturele minderheden... Voorbeelden van thema's en acties rond het werken met deze doelgroepen die werden geformuleerd in de lokale sociale beleidsplannen zijn: werken aan een grotere participatie van deze doelgroepen aan allerlei domeinen, vergroten van het aanbod sociale woningen voor alleenstaande ouders, gerichte acties rond spijbelen, druggebruik, huistaakbegeleiding of schoolopbouwwerk, taalontwikkeling, leren budgetteren, verkleinen van de digitale kloof, beperken van de onderwijskosten... Vanaf 2014 zullen de lokale besturen naar aanleiding van de invoering van de beleids- en beheerscyclus meer vrijheid hebben om een eigen lokaal beleid vorm te geven. De lokale besturen kunnen dan door middel van hun meerjarenplanning intekenen op Vlaamse beleidsprioriteiten en hiervoor subsidies krijgen. De sectorale plannen, waaronder het jeugdbeleidsplan, worden afgeschaft. Het doel hiervan is een verdere professionalisering en planlastvermindering van het lokale niveau. Voor meer informatie over het lokaal sociaal beleid rond kinderen en jongeren verwijzen we naar het 'Cijferboek lokaal jeugdbeleid 2011-2013' van de Vlaamse Overheid en de Vereniging van Vlaamse Jeugddiensten (VVJ) (http://cjsmcijferboek.vlaanderen.be/web/home.seam). Om dit cijferboek samen te stellen werd een bevraging uitgevoerd bij lokale besturen. Via rapporten op 104

deze website is het mogelijk de resultaten van een gemeente op te vragen, verschillende gemeenten te vergelijken… Zo kan men bekijken of er in een gemeente een werking naar maatschappelijk kwetsbare jongeren werd uitgebouwd (door de gemeente zelf of particulier initiatief), of er een algemeen welzijnsoverleg is, met als bijkomende vraag of hierin specifiek aandacht werd gegeven aan jongeren, of er een lokaal overleg kinderopvang (LOK) is en of er afstemming is tussen het jeugdbeleidsplan en het lokaal kinderopvangbeleid, of er een jongereninformatiepunt aanwezig is (JIP)…

26 Centra voor leerlingenbegeleiding Leerlingen, ouders en schoolteams kunnen zich met al hun vragen richten tot een centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB). De CLB's bieden informatie, advies, diagnostiek en korte begeleiding in vijf werkdomeinen: preventieve gezondheidszorg (o.a. vaccinatie, medisch onderzoek, middelengebruik, seksualiteit), leren en studeren, onderwijsloopbaan, psychisch en sociaal sociaal functioneren en schoolondersteuning. schoolondersteuning De begeleiding gebeurt hoofdzakelijk op vraag van leerlingen, ouders of scholen. Een overzicht van de CLB's in Vlaams-Brabant is te vinden op www.clbhulp.be.

27 Lokale overlegplatforms overlegplatforms gelijke kansen in het onderwijs De doelstelling van het decreet Gelijke Onderwijskansen (2002) is aan alle kinderen en jongeren optimale kansen bieden om te leren en zich te ontwikkelen. Tegelijk wil het gelijke onderwijskansenbeleid uitsluiting, sociale scheiding en discriminatie tegengaan. Het decreet bevat drie grote krachtlijnen: het inschrijvingsrecht van elk kind of jongere in een school naar keuze, het extra ondersteuningsaanbod dat aan scholen extra lesuren toekent op basis van de leerlingen die beantwoorden aan een of meer gelijkekansenindicatoren, en de oprichting van Lokale Overlegplatforms (LOP’s) en een Commissie inzake leerlingenrechten. De LOP’s zijn verantwoordelijk voor de lokale uitvoering van het Vlaamse onderwijskansenbeleid. Ze brengen alle onderwijsverstrekkers en lokale welzijnsorganisaties bij elkaar die geconfronteerd worden met (on)gelijke kansen binnen het onderwijs. De decretale bepalingen geven elk LOP de ruimte om zich te profileren binnen de eigen realiteit. De LOP’s hebben een onderzoeksopdracht (omgevingsanalyse) om van daar uit de lokale problematieken te duiden en om op basis van de gegroeide inzichten oplossingen voor te dragen. De indeling van de LOP-gebieden verschilt tussen het lager en het secundair onderwijs, zoals ook te zien is op Kaart 57 en Kaart 58. De LOP-gemeenten of –gebieden voor het basisonderwijs zijn Vilvoorde, Leuven, Aarschot, Diest, Tienen en Sint-Pieters-Leeuw/Halle/Beersel. Zemst hoort bij het LOP van Mechelen. De gemeenten of gebieden met een LOP voor het secundair onderwijs zijn Leuven, Diest, Tienen, Vilvoorde/Grimbergen/Machelen en Sint-Pieters-Leeuw/Halle/Beersel. Keerbergen en Haacht sluiten aan bij het LOP van Mechelen.

105

Kaart 57: 57: LOP basisonderwijs in VlaamsVlaams-Brabant Aarschot Diest Leuven Mechelen Halle Tienen Vilvoorde

Londerzeel

Keerbergen

Kapelleop-denBos Boortmeerbeek

Grimbergen

Wemmel

Bekkevoort Tielt-Winge

Holsbeek

Steenokkerzeel

Herent

Machelen

Affligem

Kortenaken Zaventem

Liedekerke

Haacht

Kampenhout

Vilvoorde Asse

ScherpenheuvelZichem

Rotselaar

Meise Merchtem

Diest Aarschot

Zemst Opwijk

Begijnendijk Tremelo

Kortenberg

Geetbets

Lubbeek

Leuven

Glabbeek

Ternat

Dilbeek

Kraainem

Bertem

Boutersem

WezembeekOppem

Roosdaal

SintPietersLeeuw

Drogenbos

Pepingen Herne

Huldenberg Hoegaarden Hoeilaart

Landen

Halle

Bever

Tienen

Overijse

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Galmaarden

Linter

Oud-Heverlee

Lennik

Gooik

Zoutleeuw

Bierbeek

Tervuren

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron: Vlaamse Overheid, Departement Onderwijs en Vorming Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Kaart 58: 58: LOP secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant Diest Halle Leuven Mechelen Tienen Vilvoorde

Londerzeel

Keerbergen

Kapelleop-denBos Boortmeerbeek

Grimbergen Vilvoorde Wemmel

Affligem

Herent Kortenaken

Ternat

Kortenberg

Kraainem

Bertem Tervuren

Lennik SintPietersLeeuw

Drogenbos

Pepingen Herne Halle

Zoutleeuw

Bierbeek Linter

Oud-Heverlee

Tienen

Huldenberg Hoegaarden

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Galmaarden

106

Boutersem

WezembeekOppem

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Leuven

Glabbeek Dilbeek

Roosdaal

Bever

Bekkevoort Tielt-Winge

Holsbeek

Machelen Zaventem

Liedekerke

Haacht

Kampenhout

Steenokkerzeel

Asse

ScherpenheuvelZichem

Rotselaar

Meise Merchtem

Diest Aarschot

Zemst Opwijk

Begijnendijk Tremelo

Overijse Hoeilaart

Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron: Vlaamse Overheid, Departement Onderwijs en Vorming Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Bijlagen Bijlage 1: De minderjarige bevolking, naar leeftijd (1 januari 2012) ........................................108 Bijlage 2: Jongeren met een voorkeursregeling in de ziekteverzekering (1 januari 2011) .........112 Bijlage 3: GOK-leerlingen in het basisonderwijs in Vlaams-Brabant (schooljaar 2010-2011) ....113 Bijlage 4: GOK-leerlingen in het secundair onderwijs in Vlaams-Brabant (2010-2011) ............114

107

Bijlage 1: De minderjarige bevolking, naar leeftijd (1 januari 2012) kinderen 00-2 jaar Gemeente

Affligem Asse Beersel Bever Dilbeek Drogenbos Galmaarden Gooik Grimbergen Halle Herne Hoeilaart Kampenhout Kapelle-op-den-Bos Kraainem Lennik Liedekerke Linkebeek Londerzeel Machelen Meise Merchtem Opwijk Overijse Pepingen Roosdaal Sint-Genesius-Rode Sint-Pieters-Leeuw Steenokkerzeel Ternat Vilvoorde Wemmel Wezembeek-Oppem Zaventem Zemst Aarschot Begijnendijk Bekkevoort Bertem Bierbeek Boortmeerbeek Boutersem Diest Geetbets Glabbeek Haacht Herent Hoegaarden Holsbeek Huldenberg Keerbergen Kortenaken Kortenberg Landen Leuven Linter Lubbeek Oud-Heverlee Rotselaar Scherpenheuvel-Zichem Tervuren Tielt-Winge Tienen Tremelo Zoutleeuw Arr. HalleHalle-Vilvoorde Arr. Leuven VlaamsVlaams-Brabant Vlaams Gewest

aantal

452 1.139 769 88 1.212 179 278 277 1.207 1.317 186 377 372 284 426 226 398 122 553 537 516 515 504 776 138 304 501 1.098 388 457 1.651 539 414 1.175 730 790 302 179 348 307 423 242 697 178 135 456 731 236 306 276 305 248 625 513 3.559 182 390 334 552 674 646 362 1.040 424 221 20.105 15.681 35.786 211.505

% tov totale bevolking 3,58 3,69 3,17 4,06 3,00 3,58 3,26 3,02 3,37 3,58 2,83 3,58 3,29 3,10 3,14 2,54 3,15 2,55 3,10 3,92 2,80 3,28 3,68 3,14 3,12 2,70 2,79 3,41 3,33 3,02 4,04 3,52 3,00 3,71 3,28 2,75 3,03 2,94 3,61 3,20 3,54 3,11 3,00 2,99 2,56 3,21 3,54 3,51 3,15 2,90 2,39 3,16 3,22 3,30 3,65 2,57 2,80 3,02 3,46 2,98 3,04 3,43 3,15 2,89 2,68 3,33 3,20 3,27 3,33

kinderen 33-5 jaar

% tov totaal jongeren (0(0-18) 17,06 17,24 14,14 17,89 14,98 16,10 15,92 15,11 16,36 17,22 13,97 15,39 15,63 16,25 14,10 13,36 15,86 11,70 16,02 16,15 14,00 16,72 17,41 14,06 14,62 13,10 12,17 15,97 15,75 15,30 16,48 16,50 13,22 16,70 15,78 16,61 16,51 15,43 16,19 14,85 17,46 14,51 16,69 16,62 12,56 15,38 16,74 16,20 14,43 13,48 12,40 17,00 14,87 17,40 21,08 13,95 14,31 14,60 17,05 17,52 13,06 17,62 17,50 15,28 15,18 15,60 16,71 16,06 17,09

aantal

% tov totale bevolking

461 1.148 888 90 1.282 178 313 268 1.268 1.322 211 423 392 298 512 254 430 153 594 591 541 512 572 929 140 395 617 1.063 430 501 1.783 514 459 1.203 796 789 328 180 381 364 416 292 705 211 197 517 730 231 347 375 332 266 719 547 3.100 225 397 382 558 680 788 371 1.082 488 265 21.531 16.263 37.794 212.122

Bron: Rijksregister; verwerking Steunpunt sociale planning; Voor het Vlaams Gewest: ADSEI, FOD Economie

108

3,65 3,72 3,66 4,15 3,18 3,56 3,67 2,92 3,54 3,59 3,21 4,02 3,47 3,25 3,77 2,85 3,40 3,20 3,32 4,31 2,94 3,26 4,18 3,76 3,17 3,51 3,44 3,30 3,69 3,31 4,36 3,36 3,32 3,80 3,58 2,74 3,29 2,96 3,96 3,79 3,48 3,75 3,03 3,55 3,74 3,64 3,54 3,43 3,57 3,94 2,60 3,39 3,71 3,52 3,18 3,17 2,85 3,46 3,50 3,01 3,71 3,52 3,28 3,33 3,22 3,57 3,32 3,45 3,34

% tov totaal jongeren jongeren (0(0-18) 17,40 17,37 16,33 18,29 15,84 16,01 17,93 14,62 17,19 17,29 15,85 17,27 16,47 17,05 16,94 15,02 17,13 14,67 17,21 17,77 14,68 16,62 19,76 16,84 14,83 17,02 14,99 15,46 17,46 16,78 17,79 15,74 14,66 17,10 17,20 16,59 17,93 15,52 17,72 17,61 17,17 17,51 16,88 19,70 18,33 17,44 16,72 15,85 16,36 18,32 13,50 18,23 17,10 18,55 18,36 17,24 14,56 16,70 17,24 17,67 15,93 18,06 18,21 17,59 18,20 16,70 17,33 16,97 17,14

kinderen 66-11 jaar Gemeente

aantal

862 2.204 1.915 180 2.689 379 592 599 2.456 2.571 472 867 783 567 1.064 555 819 358 1.110 1.093 1.230 985 917 1.805 340 792 1.469 2.338 812 988 3.363 1.103 1.058 2.394 1.499 1.516 614 390 748 723 766 574 1.360 324 372 933 1.467 518 708 708 857 479 1.441 954 5.174 437 933 759 1.028 1.213 1.777 659 1.959 896 470 43.228 30.757 73.985 398.579

% tov totale bevolking 6,83 7,14 7,90 8,29 6,66 7,59 6,94 6,53 6,86 6,98 7,18 8,23 6,92 6,19 7,83 6,23 6,48 7,48 6,21 7,97 6,68 6,28 6,70 7,31 7,70 7,04 8,19 7,25 6,97 6,52 8,22 7,20 7,66 7,56 6,74 5,27 6,16 6,42 7,77 7,53 6,41 7,37 5,85 5,45 7,06 6,58 7,11 7,70 7,28 7,43 6,71 6,10 7,44 6,14 5,31 6,17 6,69 6,87 6,44 5,37 8,37 6,25 5,94 6,11 5,70 7,16 6,27 6,76 6,28

jongeren 1212-17 jaar % tov totaal jongeren (0(0-18) 32,53 33,35 35,22 36,59 33,23 34,08 33,91 32,68 33,30 33,62 35,46 35,39 32,90 32,44 35,21 32,82 32,63 34,32 32,16 32,86 33,38 31,97 31,68 32,71 36,02 34,12 35,69 34,00 32,97 33,09 33,56 33,77 33,79 34,02 32,40 31,87 33,57 33,62 34,79 34,98 31,61 34,41 32,56 30,25 34,60 31,48 33,59 35,55 33,38 34,59 34,85 32,83 34,28 32,36 30,65 33,49 34,23 33,19 31,76 31,52 35,92 32,08 32,96 32,30 32,28 33,53 32,77 33,21 32,21

aantal

% tov totale bevolking

875 2.117 1.866 134 2.908 376 563 689 2.445 2.438 462 783 833 599 1.020 656 863 410 1.194 1.105 1.398 1.069 902 2.008 326 830 1.529 2.378 833 1.040 3.223 1.110 1.200 2.265 1.602 1.662 585 411 673 673 818 560 1.415 358 371 1.058 1.439 472 760 688 965 466 1.419 934 5.050 461 1.006 812 1.099 1.281 1.736 662 1.862 966 500 44.049 31.162 75.211 415.423

6,94 6,86 7,70 6,18 7,20 7,53 6,60 7,51 6,83 6,62 7,03 7,43 7,36 6,54 7,51 7,36 6,83 8,57 6,68 8,06 7,59 6,81 6,59 8,13 7,38 7,38 8,53 7,38 7,15 6,87 7,88 7,25 8,68 7,15 7,20 5,78 5,87 6,76 6,99 7,01 6,84 7,19 6,09 6,02 7,04 7,46 6,97 7,01 7,82 7,22 7,56 5,93 7,32 6,01 5,18 6,50 7,21 7,35 6,89 5,67 8,18 6,28 5,65 6,58 6,07 7,30 6,36 6,87 6,54

% tov totaal jongeren (0(0-18) 33,02 32,04 34,31 27,24 35,94 33,81 32,25 37,59 33,15 31,88 34,71 31,96 35,00 34,27 33,75 38,79 34,38 39,31 34,60 33,22 37,94 34,70 31,16 36,39 34,53 35,76 37,15 34,58 33,82 34,83 32,17 33,99 38,33 32,19 34,62 34,94 31,98 35,43 31,30 32,56 33,76 33,57 33,88 33,43 34,51 35,70 32,95 32,40 35,83 33,61 39,24 31,94 33,75 31,68 29,91 35,33 36,90 35,51 33,95 33,29 35,09 32,23 31,33 34,82 34,34 34,17 33,20 33,76 33,57

Bron: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning; Voor het Vlaams Gewest: ADSEI, FOD Economie

109

jongeren 00-17 jaar Gemeente

aantal

2.650 6.608 5.438 492 8.091 1.112 1.746 1.833 7.376 7.648 1.331 2.450 2.380 1.748 3.022 1.691 2.510 1.043 3.451 3.326 3.685 3.081 2.895 5.518 944 2.321 4.116 6.877 2.463 2.986 10.020 3.266 3.131 7.037 4.627 4.757 1.829 1.160 2.150 2.067 2.423 1.668 4.177 1.071 1.075 2.964 4.367 1.457 2.121 2.047 2.459 1.459 4.204 2.948 16.883 1.305 2.726 2.287 3.237 3.848 4.947 2.054 5.943 2.774 1.456 128.913 93.863 222.776 1.237.629

% tov totale bevolking

21,01 21,41 22,44 22,67 20,04 22,26 20,46 19,97 20,62 20,76 20,26 23,26 21,04 19,09 22,25 18,98 19,85 21,79 19,32 24,25 20,01 19,64 21,17 22,35 21,37 20,63 22,96 21,34 21,15 19,72 24,50 21,32 22,66 22,23 20,80 16,55 18,36 19,08 22,33 21,52 20,26 21,41 17,97 18,02 20,41 20,90 21,17 21,65 21,82 21,49 19,26 18,58 21,69 18,97 17,31 18,41 19,54 20,71 20,28 17,04 23,31 19,49 18,03 18,90 17,67 21,35 19,14 20,36 19,49

jongeren 1818-24 jaar % tov totaal jongeren (0(0-24) 74,82 72,13 72,37 71,93 70,00 72,30 74,14 71,38 72,61 71,69 70,91 74,70 71,84 70,12 69,78 68,94 72,90 68,80 69,97 73,16 68,96 69,02 74,15 73,68 71,73 71,70 71,43 70,90 73,43 69,35 74,63 71,76 68,47 72,23 71,70 68,37 69,86 71,30 73,58 73,90 71,98 74,17 70,89 70,41 74,09 72,50 71,25 73,47 73,72 72,51 69,98 73,72 73,54 72,50 63,90 71,43 69,22 69,05 70,20 70,97 74,28 70,61 71,47 71,26 69,63 71,80 70,06 71,06 70,01

aantal

892 2.553 2.076 192 3.467 426 609 735 2.782 3.020 546 830 933 745 1.309 762 933 473 1.481 1.220 1.659 1.383 1.009 1.971 372 916 1.646 2.823 891 1.320 3.407 1.285 1.442 2.705 1.826 2.201 789 467 772 730 943 581 1.715 450 376 1.124 1.762 526 756 776 1.055 520 1.513 1.118 9.536 522 1.212 1.025 1.374 1.574 1.713 855 2.372 1.119 635 50.639 40.111 90.750 530.239

Bron: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning; Voor het Vlaams Gewest: ADSEI, FOD Economie

110

% tov totale bevolking

7,07 8,27 8,57 8,85 8,59 8,53 7,14 8,01 7,78 8,20 8,31 7,88 8,25 8,13 9,64 8,55 7,38 9,88 8,29 8,90 9,01 8,82 7,38 7,98 8,42 8,14 9,18 8,76 7,65 8,72 8,33 8,39 10,44 8,54 8,21 7,66 7,92 7,68 8,02 7,60 7,89 7,46 7,38 7,57 7,14 7,92 8,54 7,81 7,78 8,15 8,26 6,62 7,81 7,19 9,78 7,37 8,69 9,28 8,61 6,97 8,07 8,11 7,20 7,63 7,70 8,39 8,18 8,30 8,35

% tov totaal jongeren (0(0-24) 25,18 27,87 27,63 28,07 30,00 27,70 25,86 28,62 27,39 28,31 29,09 25,30 28,16 29,88 30,22 31,06 27,10 31,20 30,03 26,84 31,04 30,98 25,85 26,32 28,27 28,30 28,57 29,10 26,57 30,65 25,37 28,24 31,53 27,77 28,30 31,63 30,14 28,70 26,42 26,10 28,02 25,83 29,11 29,59 25,91 27,50 28,75 26,53 26,28 27,49 30,02 26,28 26,46 27,50 36,10 28,57 30,78 30,95 29,80 29,03 25,72 29,39 28,53 28,74 30,37 28,20 29,94 28,94 29,99

jongeren 00-24 jaar Gemeente

Affligem Asse Beersel Bever Dilbeek Drogenbos Galmaarden Gooik Grimbergen Halle Herne Hoeilaart Kampenhout Kapelle-op-den-Bos Kraainem Lennik Liedekerke Linkebeek Londerzeel Machelen Meise Merchtem Opwijk Overijse Pepingen Roosdaal Sint-Genesius-Rode Sint-Pieters-Leeuw Steenokkerzeel Ternat Vilvoorde Wemmel Wezembeek-Oppem Zaventem Zemst Aarschot Begijnendijk Bekkevoort Bertem Bierbeek Boortmeerbeek Boutersem Diest Geetbets Glabbeek Haacht Herent Hoegaarden Holsbeek Huldenberg Keerbergen Kortenaken Kortenberg Landen Leuven Linter Lubbeek Oud-Heverlee Rotselaar Scherpenheuvel-Zichem Tervuren Tielt-Winge Tienen Tremelo Zoutleeuw Arr. Halle Halle-Vilvoorde Arr. Leuven VlaamsVlaams-Brabant Vlaams Gewest

aantal

3.542 9.161 7.514 684 11.558 1.538 2.355 2.568 10.158 10.668 1.877 3.280 3.313 2.493 4.331 2.453 3.443 1.516 4.932 4.546 5.344 4.464 3.904 7.489 1.316 3.237 5.762 9.700 3.354 4.306 13.427 4.551 4.573 9.742 6.453 6.958 2.618 1.627 2.922 2.797 3.366 2.249 5.892 1.521 1.451 4.088 6.129 1.983 2.877 2.823 3.514 1.979 5.717 4.066 26.419 1.827 3.938 3.312 4.611 5.422 6.660 2.909 8.315 3.893 2.091 179.552 133.974 313.526 1.767.868

% tov totale bevolking 28,08 29,68 31,01 31,52 28,63 30,78 27,60 27,97 28,39 28,96 28,56 31,13 29,28 27,22 31,88 27,54 27,23 31,68 27,61 33,15 29,02 28,46 28,54 30,33 29,79 28,77 32,14 30,10 28,79 28,44 32,83 29,71 33,09 30,77 29,01 24,21 26,28 26,76 30,35 29,13 28,15 28,87 25,35 25,58 27,55 28,82 29,70 29,46 29,60 29,63 27,53 25,20 29,50 26,17 27,09 25,78 28,23 29,99 28,89 24,01 31,38 27,60 25,22 26,53 25,37 29,74 27,32 28,66 27,84

totale bevolking

12.613 30.864 24.233 2.170 40.376 4.996 8.532 9.180 35.778 36.838 6.571 10.535 11.313 9.158 13.584 8.908 12.642 4.786 17.865 13.714 18.412 15.686 13.678 24.694 4.417 11.253 17.927 32.229 11.648 15.142 40.899 15.318 13.818 31.659 22.243 28.744 9.961 6.079 9.629 9.603 11.957 7.790 23.244 5.945 5.267 14.185 20.633 6.731 9.721 9.526 12.766 7.854 19.380 15.539 97.515 7.087 13.951 11.043 15.960 22.585 21.225 10.539 32.964 14.675 8.242 603.679 490.340 1.094.019 6.350.765

Bron: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning; Voor het Vlaams Gewest: ADSEI, FOD Economie

111

Bijlage 2: Jongeren Jongeren met een voorkeursregeling in de ziekteverzekering (1 januari 2011) Gemeente

0-24 jarigen met voorkeursregeling

% 00-24 jarigen met voorkeursregeling voorkeursregeling t.o.v. bevolking 0-24 jaar

190 931 432 28 841 165 91 103 678 872 64 132 113 80 163 111 321 58 188 601 261 299 183 224 43 177 307 844 145 199 1.855 359 211 751 241 433 105 61 105 103 94 95 528 70 55 163 254 81 109 96 114 88 230 360 3.094 93 159 128 216 373 170 135 824 180 135 12.261 8.651 20.912 168.017

5,56 10,38 5,74 4,26 7,37 11,10 3,89 4,01 6,81 8,41 3,35 4,14 3,43 3,22 3,84 4,54 9,54 3,77 3,85 13,65 4,91 6,73 4,84 3,03 3,21 5,43 5,32 8,88 4,39 4,70 14,17 7,97 4,63 7,90 3,80 6,28 4,09 3,71 3,62 3,71 2,82 4,29 8,99 4,64 3,73 4,00 4,15 4,20 3,78 3,39 3,22 4,55 4,09 9,06 11,85 5,04 4,02 3,90 4,74 6,91 2,54 4,76 10,14 4,69 6,50 6,93 6,51 6,75 9,56

Bron: Kruispuntbank Sociale Zekerheid, verwerking Studiedienst Vlaamse regering

112

Bijlage 3: GOKGOK-leerlingen in het basisonderwijs in VlaamsVlaams-Brabant Brabant (schooljaar (schooljaar 20102010-2011) Gemeente

schooltoelage

opleiding moeder

thuistaal

aantal indicator--lln indicator

aantal GOK--lln GOK

% GOK

183 528 268 26 358 52 76 93 413 701 53 72 96 81 39 70 217 23 150 367 143 182 147 130 44 153 94 518 95 157 1.421 149 32 406 192 325 118 86 118 96 99 80 464 115 49 149 314 90 102 72 95 109 164 253 1.615 76 131 59 168 310 107 114 642 138 108 7.729 6.366 14.095

164 550 304 14 437 112 91 87 444 629 60 95 95 103 61 82 227 24 163 430 148 191 161 143 41 131 157 615 109 167 1.378 284 50 523 205 245 93 72 69 60 121 61 470 97 53 117 175 71 53 46 77 88 163 214 1.147 60 104 37 96 217 94 82 687 132 98 8.475 5.099 13.574

171 850 682 38 799 101 57 55 850 664 65 329 94 51 289 81 271 173 121 701 329 191 99 685 27 130 770 1.094 167 185 1.936 309 382 992 124 90 15 20 102 39 74 35 285 16 13 44 132 64 45 118 81 33 322 164 1.400 12 48 58 43 47 579 23 383 46 44 13.862 4.375 18.237

385 1.228 922 68 1.149 206 180 194 1.151 1.373 147 411 246 178 362 174 471 191 337 887 470 406 303 841 90 303 879 1.432 298 378 2.754 585 425 1.267 394 528 182 146 237 164 220 133 777 181 92 249 477 176 162 205 222 179 513 460 2.698 136 225 130 261 468 693 184 1.130 264 189 21.085 11.681 32.766

288 872 475 36 663 139 146 163 689 1.088 106 148 173 154 94 124 366 41 267 592 239 314 260 235 72 235 219 918 175 281 2.035 370 76 723 336 485 180 140 173 137 184 118 716 177 88 227 414 146 137 103 157 165 289 371 2.106 127 197 88 235 449 173 175 1.020 233 173 13.112 9.383 22.495

21,72 29,09 22,23 15,13 20,91 40,88 15,87 17,99 22,75 30,15 18,03 15,90 14,50 17,91 11,08 15,50 30,45 14,14 15,37 44,44 14,83 21,69 18,03 11,68 14,85 19,92 15,73 36,94 14,89 18,75 47,30 26,09 6,99 32,18 14,55 20,82 19,07 22,65 15,90 12,04 15,35 13,15 33,98 32,66 15,04 15,20 18,09 20,48 12,36 10,21 12,39 21,91 14,57 26,42 25,02 18,68 14,63 7,83 14,63 23,06 9,85 16,84 34,55 16,41 23,28 24,04 20,18 22,26

Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs. Gegevens van de thuislozen en trekkende bevolking worden niet weergegeven, aangezien het over te kleine aantallen gaat.

113

Bijlage 4: GOKGOK-leerlingen in het secundair onderwijs in VlaamsVlaams-Brabant (2010(2010-2011) Gemeente

schooltoelage

opleiding moeder

thuistaal

aantal indicator--lln indicator

aantal GOK--lln GOK

% GOK

128 313 190 14 312 15 82 93 273 508 87 78 108 82 13 80 174 3 168 192 177 149 148 127 48 140 57 293 91 168 808 69 20 259 210 348 97 95 97 102 104 78 423 97 52 167 217 92 107 78 104 79 156 208 1.193 97 117 121 218 304 109 143 502 191 129 5.677 5.825 11.502

129 319 183 19 286 23 92 87 298 478 45 77 109 95 14 70 177 7 149 252 127 147 139 125 36 130 50 391 99 154 868 76 20 329 184 297 75 65 65 47 100 52 336 91 45 120 120 63 49 71 94 78 149 214 785 86 69 59 137 254 88 97 461 129 103 5.784 4.399 10.183

56 287 243 12 359 41 19 31 279 279 31 91 64 25 98 40 84 32 34 230 143 85 41 258 16 48 171 418 58 77 758 124 104 386 74 48 5 4 45 23 26 21 156 16 6 27 65 26 10 60 46 15 139 87 625 9 17 31 28 33 176 11 150 16 21 5.096 1.942 7.038

235 640 463 38 716 55 150 167 620 885 129 185 240 162 114 160 307 39 303 410 328 288 261 436 76 226 229 733 191 301 1.403 182 122 650 374 555 151 139 164 147 187 125 612 157 92 264 326 142 149 163 209 142 343 378 1.731 159 177 179 306 479 304 203 787 289 193 11.818 9.252 21.070

214 528 318 30 517 31 144 151 481 794 109 128 192 154 23 137 289 8 289 343 254 247 245 229 66 214 95 557 159 266 1.200 123 34 462 341 539 149 136 138 132 178 114 591 154 88 245 293 133 144 123 176 135 266 341 1.538 157 167 159 296 467 168 199 762 282 187 9.372 8.457 17.829

24,74 29,98 25,02 23,81 23,03 40,26 26,97 22,14 26,03 35,75 25,83 25,15 22,25 23,88 13,77 21,85 37,53 11,27 23,34 46,48 20,62 23,26 28,26 18,77 20,82 26,62 21,84 35,39 21,75 25,73 50,63 27,70 14,85 35,48 20,92 30,69 24,43 33,17 20,60 20,31 20,37 20,80 38,50 36,84 22,45 22,35 19,34 27,20 19,02 20,16 17,53 27,22 21,25 38,79 29,92 31,53 15,48 18,23 24,58 35,17 17,46 28,39 41,26 27,41 37,47 28,46 27,18 27,84

Bron: Vlaamse Overheid, Departement onderwijs. Gegevens van de thuislozen en trekkende bevolking worden niet weergegeven, aangezien het over te kleine aantallen gaat.

114

Steunpunt Sociale Planning Dienst Welzijn en gezondheid Provincie Vlaams Brabant Steunpunt sociale planning socialeplanning@vlaamsbrabant.be 016-26 77 87 www.vlaamsbrabant.be/socialeplanning Jeugddienst jeugddienst@vlaamsbrabant.be 016-26 76 88 www.vlaamsbrabant.be/jeugd Meer cijfers www.vlaamsbrabant.be/cijfers Voorzieningen www.desocialekaart.be

D/2012/8495/36

DOSSIER

Kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant 2013 www.vlaamsbrabant.be/socialeplanning