OTOMOTİV ELEKTROMEKANİK TEKNOLOJİSİ DERSİ DİZEL MOTORU DİAGNOSTİĞİ MODÜLÜ ÇALIŞMA SORULARI 1. Günümüz araçlarındaki arıza teşhisi nasıl yapılmaktadır? Açıklayınız. Günümüzde üretilen taşıtlarda kullanılan sistemler mikro işlemci, sensörler ve aktüatörler gibi elektronik devre elemanlarından oluşmuştur. Böylece araç üzerindeki sistemler daha hassas çalışmaya başlamış, kablo uzunluğu ve ara bağlantı sayısı azaltılmıştır. Mikrobilgisayara aracın tüm teknik verileri ve arızaları kayıt edildiğinden, arızalar daha kolay tespit edilir hale gelmiştir. Bu arızalar farklı araçlara ait bilgisayar yazılımlarını içeren diyagnostik cihazları ile kolayca teşhis edilip hızlı bir şekilde giderilebilmektedir. 2. Hatasız bir diyagnostik (arıza tespiti) için dikkat edilmesi gereken hususları nelerdir? Yazınız. 1.Taşıt modeline ait bilgileri içeren yazılım programına sahip diyagnostik cihazı bulunmalıdır. 2.Taşıt ECU’si ile bağlantı kurabilmek için uygun adaptör kablosu bulunmalıdır, 3.Teşhisi yapacak teknisyenin cihaz ve taşıt hakkında gerekli bilgilere sahip olması gerekir. 4.Arıza doğru bir şekilde tespit edilmelidir. 5.Arıza giderildikten sonra tekrar cihazla kontrol edilmeli ve yol testiyle taşıt kontrol edildikten sonra müşteriye teslim edilmelidir. 3. Diagnostik cihazları ile hatalı işlem yapmanın yol açacağı zararlar nelerdir? Yazınız. 1.Boş yere farklı parçalar üzerinde uğraşılır 2.Zaman kaybı olur. 3.Para kaybı olur. 4.Arıza giderilemez. 4. Hatalı diyagnostiğin nedenleri nelerdir? Yazınız. 1.Arıza tespit cihazından kaynaklanabilir. 2.Cihazı kullanan teknisyenden de kaynaklanabilir. 3.Cihazda kullanılan yazılım programı taşıta uyum sağlamayabilir. 5. Diyagnostiğin aşamaları nelerdir? Yazınız. 1.İlk önce araç sahibinin şikâyetleri dinlenerek araç kabul formuna arıza ve nedenleri not edilir. 2.Arızanın tam anlaşılabilmesi için yol testi ile arızanın kaynaklandığı sistem belirlenir. 3.Araç servis içerisine alınarak ECU (Elektronik kontrol ünitesi) bağlantı soketine, arıza tespit cihazının giriş ucu takılır, 4.Cihazın arıza tespit programındaki menüden, arızanın kaynaklandığı sistem seçilir. (Motor, vites kutusu, fren sistemleri vs.). 5.Seçilen bu alanda cihaza hata ara komutu girilir ve cihaz aracın elektronik kontrol ünitesiyle bağlantıya geçer, 6.Cihazlar hatayı kod halinde ve yanında açıklaması ile birlikte vermektedir. Bazı cihazlar, hatanın giderilmesi için yapılması gerekli olan çalışmaları da öneri olarak sunmaktadır. 7.Arıza tespitinden sonra cihaza bu arızayı ECU’den silmesi istenir. Şayet arıza elektronik devrelerdeki haberleşme hatalarından veya yanlış bilgi aktarımından oluşmuş ise cihaz bu hatayı siler ve sıfır hata olarak gösterir. 8.Cihaza tekrar hata arattırılır, hata bulunamazsa işlem tamamlanmıştır. Ancak cihaz aynı hatayı yine gösteriyorsa, açıklama istenerek hatanın kaynaklandığı aktör veya sensör belirlenir, yenisi ile değiştirilir. 9.Bu işlemden sonra değiştirilen parça araç kontrol ünitesine tanıtılarak, gerekiyorsa adaptasyonu yapılır (Genellikle yakıt sistemi parçalarında adaptasyon gerekmektedir. Özellikle enjektörlerin değiştirilmesi durumunda kodlama gerekmektedir. Kodlamayı her cihaz yapamadığı için cihaz satın alırken bu özelliğin olup olmadığına dikkat etmek gerekir). 6. Araç kabulü sırasında yapılması gereken işlemler nelerdir? Yazınız. 1.Müşteri şikayetleri formen gözetiminde dinlenerek taşıtın arızası belirlenmelidir. 2.Taşıtın servis bilgi formu düzenlenmelidir. 3.Taşıt bilgileri alındıktan sonra bilgisayarda bir veri tabanına kaydedilerek aracın geçmişi hakkında da bilgi sahibi olmak için saklanmalıdır. 4.İleride sorun yaşanmaması için arıza tam teşhis edilmeli ve başka arızalar mevcut ise müşteriye belirtilmelidir. 5.Kabul işlemleri sırasında müşteriye taşıtın teslim tarihi ve saati tam olarak belirtilmelidir. 6.Arıza giderildikten sonra olumsuz bir durumla karşılaşmamak için ortalama masraflar toplamı ve değişecek parçaların fiyatları da kabul esnasında müşteriye belirtilmelidir. 7. Arıza hakkında ilk veri nasıl oluşturulur? Yazınız. Taşıt modeline uygun formlar servisteki formen gözleminde müşteri şikâyetleri dinlenek doldurulur ve böylece arıza hakkında ilk veri oluşturulmuş olur.
8.Servislerde bulunan formenlerde olması gereken özellikler nelerdir? Yazınız. 1.Mesleki alanda iyi yetişmiş olmalıdır. 2.Arıza teşhisi hakkında gerekli bilgilere sahip olmalıdır. 3.Taşıt sistemlerini eksiksiz olarak bilmelidir. 9.Yol testi ile motor diyagnostiği nasıl yapılır?Açıklayınız Taşıttaki bazı arızalar, taşıt hareket halindeyken tespit edilebilmektedir. Mobil diyagnostik cihazları bu tip kullanımlarda da bize büyük kolaylık sağlayacaktır. Şayet mobil cihazımız yok ise taşıtın çekiş tekerlekleri kaldırmak suretiyle yer ile irtibatı kesilir. Araç çalıştırılarak normal sürüş pozisyonunda vites değiştirerek cihazdan motor çalışma parametreleri okunarak normal değerlerle kıyaslanır. Genellikle cihazlar arıza veya çalışma durumunda meydana gelecek değişimleri belirleyerek bizi uyaracaktır. Bu sayede hareket halinde taşıtın, ateşleme sistemi, marş ve şarj sistemi, yakıt sistemi, soğutma sistemi, fren sistemi, güç aktarma sistemleri tüm verileriyle kontrol edilebilir. Taşıt çalışmaz durumda iken belirlenemeyen arızalar veya aksaklıklar bu şekilde kontrol edilebilir. Bununla birlikte arıza hakkında iyi bir tecrübeye sahip teknisyenler, taşıtı sürüş şartlarında bazı denemelere tabi tutarakta test ederler. Bu da arızanın giderildiğini kontrol etmek için en önemli tecrübelerden birisidir. 10. Diagnostik cihazlarda kullanılan yazılım programlarında olması gereken özellikler nelerdir? Yazınız. 1.Yazılım programı izlenecek yolları göstermelidir. 2.Parçaların sökülüp takılma aşamalarını resimli olarak göstermeli, 3.Aracın tüm teknik verilerini içermelidir 4.Yeni çıkan taşıtlar için sürekli güncellenmelidir. 11.Uyum sağladığı taşıt sayısına göre diagnostik cihazlar nelerdir? Sınıflandırınız. 1.Bütün taşıt modellerine uyum sağlayan cihazlar 2.Bazı gurup modellere uyum sağlayabilen cihazlar 3.Sadece bir modele uyumlu çalışan cihazlar 12.Uyum sağladığı taşıt cinsine göre diagnostik cihazlar nelerdir? Sınıflandırınız. 1.Sadece otomobillere uyum sağlayan cihazlar 2.Otomobil ile birlikte; otobüs, kamyon ve kamyonetlere uyum sağlayan cihazlar 3.İş makinelerine uyum sağlayan cihazlar 13.Kullanım özelliklerine göre diagnostik cihazlar nelerdir? Sınıflandırınız. 1.Atölye tipi sabit cihazlar 2.Taşınabilir mobil cihazlar 3.Taşınabilir bilgisayarlar ile kullanılabilen cihazlar 14.Diagnostik cihazların başlıca görevleri nelerdir? Yazınız. 1.Hata kodu okuma 2.Hata kodu silme 3.Parametre okuma ( Kontrol paneli üzerinden parçaların çalışma değerlerinin ölçülmesi) 4.Gaz kelebeği, fan motoru gibi hareketli parçaların çalıştırılarak test edilmesi 5.Enjektör vb. parçaların kodlaması 6.Parçaların çalışmalarının düzenlenmesi, yani adaptasyon imkanı 7.Multimetre olarak kullanım 8.Osiloskop olarak kullanım 15.Aşağıda görülen diagnostik cihazlar nelerdir? Yazınız.
Atölye tipi sabit diyagnostik cihazı
Taşınabilir bilgisayar ile birlikte mobil olarak kullanılabilen cihaz.
Taşınabilir ve tek başına kullanılabilen bir cihaz.
Cep telefonu şeklinde diyagnostik cihaz.
16.Diyagnostik cihazının araca bağlanmasını şekilleri inceleyerek açıklayınız.
ECU
ECU ELEKTRİK DEVRESİ
(1) numaralı bağlantı cihazdan bilgisayara, (2) numaralı bağlantı taşıttan cihaza, (3) numaralı bağlantı ise cihazdan taşıtın ECU giriş soketine takılacak şekilde ayarlanmaktadır. Diyagnostik cihazının araca bağlanabilmesi için taşıtın ECU giriş soketine uygun kablo önce bilgisayara daha sonra taşıta bağlanmalıdır. Bazı araçların giriş soketleri birbirine uyumlu olmasına rağmen bazı araçlarda özel soketli bağlantı kabloları gerekmektedir. Günümüzde üretilen taşıtlarda bağlantı kablosuz wireless ve bluetooth gibi aygıtlarla da direkt olarak sağlanabilmektedir (Hatta bazı araçlar yerleştirilen cep telefonu kartı ile taşıtla uydu aracılığıyla bağlantı kurularak arıza tespit edilmekte ve giderilmektedir). Diyagnostik cihazı ile farklı araçlara bağlantı yapabilmek için ayrıca satılan kablo setinin alınması gerekmektedir.
CİHAZI TAŞITA BAĞLAMA
17.Diagnostik cihazlarının taşıtlara bağlantı yöntemi nedir? Yazınız. Diyagnostik cihazları taşıta uyumlu kablo aracılığıyla seri olarak bağlanmaktadır. Cihazdan gelen kablo taşıt ECU’su giriş soketine takılır. Taşıt kontağı açılarak devrelere elektrik geçişi sağlanır. Cihaz programından taşıt marka, tip ve modeli seçilir ve cihazın taşıtla bağlantı kurması beklenir. Ekranda taşıtla bağlantı gerçekleştirildi uyarısı görüldüğünde, bağlantının gerçekleştiği anlaşılır. 18. Diagnostik cihazları araca bağlanırken bağlantıya uygun soketi seçmek için ne yapılır? Yazınız.
Soketlerin bilgisayara takılan ucu için gerekli bağlantılar USB, PS/2, CAN/BUS OBD soketi veya üniversal adaptör kablosudur. Araca takılan kısım ise bazı araçlar için farklı olabilmektedir. Bu bağlantıya uygun soketi seçmek için öncelikle soket yuvasının şekline bakılır. Daha sonra pimler (Soketin içine giren çıkıntılar) sayısı kontrol edilerek uygun kablo seçilir.
19.Diagnostik cihazında görülen resim neyi anlatmaktadır? Yazınız.
Taşıt üzerinde soket yerini bulamadığımız zaman cihazın soket yerini otomatik olarak göstermesi görülmektedir.
20. Soket seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? Yazınız. Soket seçimine diyagnostik cihazı alırken dikkat etmek gerekir. Cihaz ve program istenen taşıtlara uyum sağladığı gibi kablo bağlantılarının da yazılımda yer alan taşıtlara uyum sağlaması gerekir. Firmalar kablo setini cihazla birlikte veya ayrı olarak satabilir. Farklı taşıt tiplerinin soket girişleri veya soket içerisindeki pin sayısı farklı olmaktadır. 21. Aracın Diyagnostik Cihazına Tanıtılması işlemlerini resimlerin karşısına açıklayınız. Diyagnostik cihazıyla araç arasındaki kablo bağlantısı gerçekleştirildikten sonra yazılım programından test edilecek taşıtın markası, modeli ve tipi seçilir. Bazı cihazlarda taşıt motor numarası ve şasi numarası, model yılı gibi bilgiler de istenmektedir.
Taşıtın markası, modeli ve tipi seçildikten sonra işleme devam için F12 tuşu ile ilerlemek gerekir.
Bundan sonra seçilen taştın motor tipi benzinli veya dizel olarak karşımıza çıkacaktır. Bu bilgileri de girdikten sonra taşıtın plaka, motor numarası gibi ruhsat bilgileri girilecektir. Bu işlemde hem tamiri yapılan taşıtların bilgilerini arşivlemek ve taşıtın trafiğe kayıtlı olduğunu anlamak için yapılmaktadır.
22. Diyagnostik Cihazında Yapılan İşlemler nelerdir? Yazınız. 1.Hata kodu okuma 5.Parametreleri okuma ve değerlendirme 2.Hata kodu silme 6.Hareketli sensörlerin veya aktüatörlerin testi 3.Soketlerin kontrolü 7.ECU’ ye parçaların tanıtılması ve ayarlarının yapılması 4.Sensör veya aktüatörlerin kontrolü 8.Tesisatın kontrolü ve detaylı elektrik şeması görüntüleme Bazı cihazlarda adaptasyon ve enjektör kodlaması yapılmamaktadır. 23.Cihaz yazılım programından taşıt üzerinde kontrol edilecek sistemin seçilmesi nasıl yapılır? Yazınız.
24. Diyagnostik cihazında okunan hata çeşitleri nelerdir? Yazınız. Diyagnostik cihazında hatalar; geçici hata, kalıcı hata ve tanımlanamayan hata olarak ortaya çıkar. 25. Diagnostik cihazında görülen tanımlanamayan hata durumu nedir? Yazınız. Tanımlanamayan hata durumu çok nadir görülmesine rağmen; taşıtın ECU’sundaki haberleşme sorunlarından kaynaklanmaktadır. Böyle durumlarda cihaz bazen; ECU ile bağlantı kurulamadı, şeklinde uyarı verecektir. 26. Diagnostik cihazında görülen geçici hata durumu nedir? Yazınız. Geçici arızalardan kaynaklanan ve servisler tarafından silinebilen bu hatalar ram belleğe kaydedilir. 27. Diagnostik cihazında görülen geçici hataların sebepleri neler olabilir? Açıklayınız. Mikro işlemcinin haberleşme protokollerindeki bir sorundan da kaynaklanabilir. Örneğin, gaz kelebeğinde yakıttan dolayı oluşan kirlenmeden oluşacak çalışma zorluğundan, gaz kelebeği konum sensörü arıza algılayarak, çalışmasını durdurabilir. Bu durumda gaz kelebeği, karbüratör temizleyici maddeyle dikkatlice temizlenerek, cihazdan arızayı silmesi istenir. Hata silindikten sonra gaz kelebeği adaptasyonu yapılarak araç çalıştırılır. Bir müddet sonra cihaza tekrar hata araştırması yaptırılır ve hatanın silindiği görülür. Bu tip hatalar araç bataryasının (+) ucu sökülerek de silinebilir. Ancak araç cihaza bağlıyken sökülmesi durumunda taşıtın hafızasındaki tüm veriler silineceğinden dikkat edilmelidir. 28. Diagnostik cihazında görülen kalıcı hata durumu nedir? Yazınız. Kalıcı hata sistemde görev yapan herhangi bir sensör veya aktüatörün arızalanması durumunda ortaya çıkar. 29.Diagnostik cihazında görülen kalıcı hata durumu nasıl giderilir? Yazınız. Kalıcı hata durumunda arızalı parçayı değiştirip adaptasyonunu yaptıktan sonra hatanın silindiği görülecektir. Aksi takdirde kablo tesisatında kısa devre araştırılır ve soket uçları kontrol edilir. Bununla birlikte arızalı parçanın veya sensörün kontrolünde cihaz bize yol gösterecektir. Bazı durumlarda sistem mikrobilgisayardaki bir arızadan veya haberleşme hatasından dolayı arızayı silmeye bilir. Bu gibi durumlarda arızalı parça değiştirse bile geçmiş hata kaydı rom belleğe yazılır ve silinmez.
30. Hata kodları diagnostik cihaz yazılım programlarına göre farklılık gösterebilir.Ancak cihazlarda ortak kullanılan hata kodları vardır.Ortak kullanılan bu hata kodları nelerdir? Yazınız. 01 - Sorgulama 07 - Kontrol ünitesini kodlama 02 - Arıza sorma 08 - Blok halinde bilgi okuma 03 - Sensörlerin testi 09 - Tek tek bilgi sorma 04 - Ana ayarlar 10 - Adaptasyon ayarı 05 - Hata hafızasını silme 11 - Başlama komutu 06 - Sistemden çıkma 31.Diagnostik cihazı ile Taşıtta hata aratma,hata bulma ve hata silme işlemlerini şekillere göre açıklayınız. Hata kodları sayesinde cihaza taşıt üzerinde hata arattırılır. Öncellikle hatanın kaynaklandığı sisteme giriş yapılır ve arıza bulunarak giderilmesi için gerekli işlemler yapılır. Bu işlemler esnasında cihaz bize yol göstererek işlemi tamamlamamıza yardımcı olacaktır. Motor sistemini seçtikten sonra, F12 tuşu ile ileri komutu verilir.
Motor sistemini seçtikten sonra, F12 tuşu ile ileri komutu verilerek yandaki resimde görüldüğü gibi cihaz 2 hata olduğunu otomatik olarak göstermektedir. hataları tespit ettikten sonra ilgili sensörler kontrol edilir, bu esnada da cihazdan yardım almak mümkündür. Ancak sensör bağlantılarının kontrolünü avometre ile de yapabiliriz. Bilgi ekranında görüldüğü gibi mevcut arızalar kodları ile birlikte verilmiştir. Bu kontrollerde sensörün arızalı olduğu anlaşılırsa değiştirilir Kontrollerde sensörlerin arızalı olduğu anlaşılırsa değiştirilerek yandaki şekilde görüldüğü gibi cihazdan arıza hafızasını silmesi istenir. Bu adımda araç motor ünitesinde belirlenen 2 hata arıza hafızası silme komutu ile silinir. Şayet hata tekrar devam edecek olursa bu sefer sistemdeki ilgili sensör ve aktörler kontrol edilerek, arızası giderilir. Arıza giderilmiyorsa yenisi ile değiştirilerek yukarıdaki işlemler tekrarlanır.
32. Diagnostik cihazı ile taşıt sistemlerinin kontrolünde kullanılan Ana sistem giriş ve arıza kodları nelerdir? Yazınız. 01 02 03 08 09 12 14 15 16 17 18 22 24 25 26
Motor Elektroniği Şanzıman Elektroniği Fren Elektroniği Klima Elektroniği Elektronik ME Debriyaj Elektroniği Amortisör Elektroniği Hava yastığı Elektroniği Direksiyon Elektroniği Gösterge tablosu Elektroniği Webesto Elektroniği Dört tekerlek Elektroniği Patinaj kontrol Elektroniği İmmobilizer Elektrikli açılır tavan
34 35 36 37 41 45 46 47 55 56 65 66 75 76
Seviye Ayarlayıcı Merkezi Kilit Koltuk ayarlayıcısı Navigasyon Dizel Pompa Elektroniği Güvenlik sistemleri ve Alarm Konfor Sistemleri Ses Sistemleri Far Ayarı Müzik sistemi Lastik basınç kontrolü Aynalar Acil hizmet modülü Park sensörü
33.Diagnostik cihazı ile taşıt üzerinde hata aratma işlemini örnek vererek açıklayınız. Hata kodları sayesinde cihaza taşıt üzerinde hata arattırılır. Öncellikle hatanın kaynaklandığı sisteme giriş yapılır. Örneğin; 08- klima elektroniğine girilir, 01 girilerek sorgulama yapılır ve arıza bulunarak giderilmesi için gerekli işlemler yapılır. Bu işlemler esnasında cihaz bize yol göstererek işlemi tamamlamamıza yardımcı olacaktır.
34.Diagnostik cihazı ile arıza tespiti yapılan soketlerin kontrolü nasıl yapılır? Açıklayınız. Sistem içerisinde yer alan sensör ve aktüatörlerin arızasının tam olarak belirlenmesi için öncelikle soketlerinden elektriksel kontrolleri yapılmalıdır. Cihaz elemanın durumunagöre pinlerin (soket bağlantı uçlarının) numaralarını 1,2,3,4,…. olarak gösterir. Genelde 1ve 2 veya 1 ve 3 numaralı pinden başlanarak kontrol yapılır. Ölçülecek değer aralığı ile ilgili doğru değerler, taşıt kataloguna uygun olarak cihaz yazılımı tarafından verilecektir. Cihazda belirtilen sırayla tüm pinler kontrol edilerek arızalı kısım tespit edilir. Bu durumda tamir olanağı var ise tamir edilir, yoksa parça veya bu elemana ait arızalı kısım değiştirilerek tekrar kontrol edilir. 35.Şekildeki bilgi ekranında soğutma sıvısı sıcaklık sensörünün soketlerinin kontrolü ve ölçülmesi gereken değerler görülmektedir. Şekle göre soket kontrolü nasıl yapılır? Açıklayınız. Cihaz elemanın durumunagöre pinlerin (soket bağlantı uçlarının) numaralarını 1,2,3,4,…. olarak gösterir. Genelde 1ve 2 veya 1 ve 3 numaralı pinden başlanarak kontrol yapılır. Ölçülecek değer aralığı ile ilgili doğru değerler, taşıt kataloguna uygun olarak cihaz yazılımı tarafından verilecektir. Cihazda belirtilen sırayla tüm pinler kontrol edilerek arızalı kısım tespit edilir. Bu durumda tamir olanağı var ise tamir edilir, yoksa parça veya bu elemana ait arızalı kısım değiştirilerek tekrar kontrol edilir.
36.Diagnostik cihazına bağlı araçta tesisatın kontrolü nasıl yapılır? Açıklayınız
Tesisatta kablo kopukluğu, kaçak ve kısa devre kontrolü yapılır. Kontroller avometre, multimetre, kontrol lambası gibi yardımcı aletlerle veya cihazın kendi bünyesinde bulunan multimetre yardımıyla yapılabilir. Bazı durumlarda soket girişlerinde veya kablo uçlarında suyla temas sonucu oksitlenme meydana geleceğinden de akım geçişi engellenmektedir. Bu durumda giriş uçları dikkatlice temizlenmelidir. Ayrıca cihaz kontrol ünitesine başvurarak elektrik tesisatını hangi kısmında kısa devre olduğu görülebilir.Şekilde görüldüğü gibi cihaz tesisat kontrolü yapmamıza da yardımcı olmakta ve bazı parçaların özelliklerini de istendiği zaman açıklamaktadır. 37. Diagnostik cihazına bağlı araçta(Avo Metre İle) Sensör veya Aktüatörlerin Kontrolü nasıl yapılır?
Yazınız.
Sensör veya aktüatörlerde arıza olması durumunda bu elemanların soketleri yukarıda bahsettiğimiz gibi diyagnostik cihazı araca bağlıyken gösterdiği yönergeye göre ölçüm ve kontroller yapılmalıdır. Avometre (Multimetre) ile fan motorunun ve müşürünün kontrolü görülmektedir. 38.Diagnostik cihazı ile hareketli sensörlerin veya aktüatörlerin testi nasıl yapılır? Yazınız. Taşıt üzerinde elektronik olarak kontrol edilen aktörler ve sensörler, kontrol amaçlı olarak veya adaptasyon için taşıttan bağımsız olarak diyagnostik cihazı yardımıyla çalıştırılabilir. Kontrol amaçlı yapıldığında; elemanın arızalı olup olmadığını bu sayede anlayabiliriz. Araç üzerinde arızasından dolayı yenisi ile değiştirilen hareketli parçalarda adaptasyon amaçlı olarak tek başına çalıştırma suretiyle kontrol edilir. Adaptasyon amaçlı çalıştırmada ECU hafızasındaki bilgiler doğrultusunda sistem çalışması tayin edilir.
39.Araç üzerinde arızasından dolayı yenisi ile değiştirilen hareketli parçalarda adaptasyon amaçlı olarak tek başına çalıştırma suretiyle kontrol edilir.Şekilde görülen gaz kelebeği rölanti konum ayar sensörünün kontrolünü açıklayınız.
Gaz kelebeği rölanti konum ayar sensörü tek başına çalıştırılmak suretiyle test edilirken diagnostik cihazı kelebeğin bekleme konumlarına göre araç hafızasından aldığı değerler ile konum sensörünü adapte edecek ve her konumda sinyal ile bizi uyaracaktır. Bu parça elektronik kontrollü araçların yakıt sisteminin en mühim parçası olup yakıt durumuna göre çok sık arızalanmakta, arıza kelebeğin hareketini sağlayan step motordan kaynaklanmaktadır ve tamiri mümkündür. Tüm benzinli motorlarda yer alan bu parça ülkemizde üretilmediği içinde oldukça pahalıdır.
40.Diagnostik cihazı ile gaz kelebeği rölanti konum ayar sensörünün kontrollerini şekillere göre açıklayınız.
Resimdeki menüden aktörler seçilerek bu alana giriş için ilk adım uygulanır.
Daha sonra aşağıda resimde görülen kısımdan gaz kelebeği kumandası seçimi yapılarak diğer ekrana geçilir.
Burada muhtemel arıza kontrollerini cihaz bize bildirmektedir. Buna göre gerekli elektrik kontrolleri cihazın kendi multimetresi aracılığıyla yapılarak elemanın arızası belirlenir. Parçanın tamiri yapılır, şayet tamir edilemiyorsa yenisi ile değiştirilir. Bu işlemler bittikten sonra arıza hafızası tekrar kontrol edilir, eğer arıza gözüküyorsa gerekli işlemler tekrarlanarak yapılır. Arıza gözükmüyorsa son kontroller yapılarak araç müşteriye teslim edilir.
41. Yeni nesil dizel motorlarda kullanılan elektronik enjeksiyon kumandalı Common Rail yakıt sistemini kısaca açıklayınız. Yeni nesil dizel motorları elektronik enjeksiyon kumandalı Common Rail ( Ortak yakıt yolu) sistemli motorlardır. Comman rail sistemli motorlarda yakıt deposunda yakıtı yüksek basınç pompasına ileten alçak basınç pompası bulunur. Yüksek basınç pompasına gelen yakıt burada 1350- 1800 bar basınçta yakıt tüpüne depo edilir. Yakıt tüpü (rail),motorun yakıt ihtiyacına göre buradaki yakıtın basıncını otomatik olarak ayarlamaktadır. Elektronik olarak kumanda edilen enjektörler yakıt tüpüne ayrı ayrı bağlanmaktadır. Her bir silindir için tek enjektör kullanılmaktadır. Comman rail enjektörleri diğer dizel ejektörlerinden farklı olarak elektrik sinyali ile açılmaktadır. Yakıt sisteminde yakıt basıncı çok yüksek olduğu için kullanılan yakıt kaliteli olmalı ve çok iyi filtre edilmesi gerekmektedir. Yakıt sistemindeki fiziksel bir arıza enjektörlerin çalışmasını etkiler ve enjektörlerin zaman içinde arızalanmasına neden olabilir. Comman rail dizel motorlarının bakımı ne kadar sık yapılırsa sistemin arıza yapma ihtimali de o kadar azalır. 42.Comman Rail motorunda kullanılan sensörlerden alınan bilgiler doğrultusunda ECU hangi görevleri yerine getirir? Yazınız. 1.Yakıt püskürtme zamanını, 2.Yakıt püskürtme miktarını, 3.EGR valfinin çalışma oranını, 4.Emme manifoldunda bulunan portların kontrolünü, 5.Emme manifoldunda bulunan hava kelebeğinin açılma miktarını, 6.Rail tüpünde bulunan yakıtın basıncını çalışma şartlarına göre düzenlemektedir. 42. Şekilde görülen Comman rail yakıt sisteminde ECU’ya bilgi aktaran sensörler nelerdir? Yazınız.
1- GAZ PEDALI 2- KRANK DEVİR SENSÖRÜ 3- KAM MİLİ POZİSYON SENSÖRÜ 4- HAT BASINÇ SENSÖRÜ 5- TURBO BASINÇ SENSÖRÜ 6- DEBRİYAJ SENSÖRÜ
7- EMİLEN HAVA SICAKLIĞI 8- DEBİMETRE 9- SOĞUTMA SIVISI SICAKLIK SENSÖRÜ 10- FREN PEDAL SENSÖRÜ 11- HIZ SABİTLEYİCİ 12- KONTAK ANAHTARI
43.Şekilde görülen Comman rail yakıt sisteminde ECU’nun kontrol ettiği aktörler nelerdir? Yazınız.
1- ENJEKTÖR 2- EGR VALFİ 3- HAVA KELEBEĞİ 4- VAKUM POMPASI
5- YAKIT GİRİŞ KONTROL VALFİ 6- SELENOİD VALF 7- MKM 8- ISITMA BUJİLERİ MODÜLÜ
45.Diagnostik cihazı ile araç üzerindeki diagnostik prizin yeri nasıl bulunur? Şekillere göre açıklayınız.
Aracın kimlik bilgilerinden yararlanılarak aracın marka, modeli ve motor bilgileri diyagnostik cihazına girilir. Aracın diyagnostik prizi yeri bilinmiyorsa cihaz ile aracın diyagnostik priz yeri öğrenilir.Yandaki şekilde diyagnostik cihazı ile diyagnostik prizinin yerinin bulunması verilmiştir.
Diyagnostik cihazında F4 tuşuna basıldığında aracın diyagnostik prizi yerinin gösteren menü çıkar. Yandaki şekilde aracın üzerinde diyagnostik prizinin yeri ve bağlantı uçları gösterilmektedir. Diyagnostik cihazının prizi motora bağlandıktan sonra, kontak anahtarı açılarak diyagnostik cihazının ECU’yu tanıması beklenir.
44.Şekilde görülen motor yönetim ikaz lambasının yanması durumunda ne yapılmalıdır? Yazınız. Motor yönetim ikaz lambasının yanması; yakıt sisteminde sensörler veya aktörlerden bazılarının arızalı olduğunu sürücüye ikaz eder. Bu durumda motor diyagnostik cihazına bağlanarak arıza tespiti yapılması gerekir
45.Diagnostik cihazı ile dizel motor arıza hafızası tarama işlemi nasıl yapılır? Yazınız. Şekilde diyagnostik cihazının aracın yakıt sistemini kontrol eden ECU’yu bulması gösterilmiştir.Bunun için ilk olarak Aracın kimlik bilgilerinden yararlanılarak aracın marka, modeli ve motor bilgileri diyagnostik cihazına girildikten sonra yandaki şekilde olduğu gibi motor kontrolü ve motor cinsi seçilerek F12 tuşu ile bir sonraki menüye geçilir.Üretici firmanın motorun yakıt sisteminde kullandığı kontrol modülünün adının doğru olduğundan emin olunmalıdır.
Yandaki menüden arıza hafızası kısmı seçilerek F12 tuşu ile arıza tespiti yapmak için arıza hafızası taranır. Hafızada ki bilgilere ulaşılır.
Diyagnostik cihazı ile kontrol sırasında motorda meydana gelen yakıt sistemi arızaları cihazın ekranına gelir. Cihaz ekranında arızanın hangi sensörden kaynaklandığı ve ne çeşit bir arıza olduğu görülür.
46.Diagnostik cihazı ile yapılan dizel motor arıza hafızası tarama işleminden sonra şekildeki gibi bulunan arızalar nasıl giderilir? Yazınız. Diyagnostik cihazı ekranında arıza veriliyorsa, ilgili sensörlerin soket bağlantıları kontrol edilir. Soketler yerinden çıkarılarak birkaç kez yerine takılarak, tekrardan cihaz ile arıza hafızası silinir. Hafızanın silinmesinden sonra tekrar cihaz ekranında hata çıkıyorsa sistemde meydana gelen arızalar kalıcı arızadır. Kesin olarak arızanın sensörde mi yoksa bağlantı kablolarında mı olduğu sensörlerin multimetre ile kontrol edilmesi ile kesinleşir. Sensörün soketleri yerinden çıkartılır uygun bir anahtar ile sensör yerinde sökülür. Aracın katalogundan sensörün hangi uçlarından ölçüleceği ve ne kadar değer vermesi gerektiği öğrenilir.
47.Krank mili devir sensörünün direncinin ölçülmesi işlemi nasıl yapılır? Açıklayınız. Aracın katalogundan sensörün hangi uçlarından ölçüleceği ve ne kadar değer vermesi gerektiği öğrenilir. Resimdeki gibi sensörün terminalleri ölçülür. Ölçü aletinden çıkan sonuç ile katalog değeri farklı ise sensör arızalıdır. Sensör yenisi ile değiştirilerek sistemde tekrar arıza hafızası kontrolü yapılmalıdır. AVO metre ile ölçümde sensör sağlam çıkarsa sensörün kablo bağlantılarında bir hata vardır. Bu durumda ECU terminal uçları ile sensörün bağlandığı uçlarda devre kontrolü yapılır. Bu durumda kablolarda kopukluk var ise kablo demeti yenisi ile değiştirilmelidir. Sistemde diyagnostik cihazı ile arıza giderme işlemi yapıldıktan sonra motor çalıştırılır. Motorun çalıştırılması ile comman rail sisteminde bulunan sensör ve aktörlerin çalışması gözlenir.
48.Diyagnostik cihazı ile gerçek değer menüsüne giriş işlemi nasıl yapılır? Şekillere göre açıklayınız.
Diyagnostik cihazı ile gerçek değerler menüsü seçilerek F12 tuşu ile genel olarak motor devri, rail hat basıncı, yakıt püskürtme değerleri gibi verilere ulaşılabilir.
Değerler diyagnostik ekranında görülmektedir. Bu ekranda istediğimiz değerler seçilerek motorun çalışması anında elde edilen ölçüm sonuçlarına ulaşabilir.
Şekilde motorun çalışması anında comman rail motorun bazı verileri görülmektedir. İstenen değerlerin seçilmesi ile ilgili sensörün çalışması gözlenebilir. Çalışma anında elde edilen bazı veriler aracın gösterge panelinden kontrol edilebilir. Kontrol sırasında her iki değerin birbiri ile aynı olması gerekir.
Diyasnostik cihazı ile arıza tespit ve onarım işlemi bittikten sonra diyagnostik cihazının soketi araçtan sökülür. Motor normal çalışma sıcaklığına kadar çalıştırılır. Motorun çalışması anında birkaç kez yüksek devire çıkması için gaz verilir. Çalışma anında herhangi bir sorun yok ise motorun dizel yakıt sistemi kontrolü tamamlanmış olur.
49.Şekilde görülen comman rail enjektör test cihazının görevi ve özellikleri nelerdir? Yazınız.
1.Enjektör test cihazı 0,2–3 milisaniye arasında sinyal üretme yeteneğine sahiptir. 2. Bünyesinde bulunan basınç pompası ile test basıncı 13501800 bar arasında ayarlanabilir. GÖREVİ: 1.Enjektörlerin yenisi ile değiştirilmesi sırasında yeni enjektörlerin ayarlanması 2.Comman rail motorunda kullanılan enjektörler selenoid valf vasıtası ile açıldığı için zamanla içindeki bobinin yanmasından dolayı bozulan enjektörleri kontrol etmek 50.Şekilde görülen comman rail enjektör test cihazı ile enjektör kontrolü nasıl yapılır? Yazınız. Enjektörler yerinden uygun anahtar ile sökülür. Motordan sökülen enjektörlerin sıralarının karışmaması için enjektörlerin üzerine etiket yapıştırılmalıdır. Test edilecek enjektör, test cihazına bağlanır ve yüksek basınç hattı borusu enjektörün girişine bağlanır. Enjektörlerin püskürttüğü yakıt miktarını ölçmek için püskürtme süresi ve basıncının bilinmesi gerekir. Enjektör üreticisinin katalogundan püskürtme süresi ve basınç değerleri öğrenilerek, test cihazında püskürtme süresi ve basıncı değerleri ayarlanır. Enjektörün püskürttüğü yakıt miktarı cihazın bünyesinde bulunan ölçekli kap ile yapılır. Enjektörü test etmek için cihaz çalıştırılır, belirli püskürtme sayısına göre ölçekli kapta biriken yakıt miktarı kontrol edilir. Örnek olarak katalog değerinde 10 adet püskürtme, 2 milisaniye püskürtme süresinde ve 1350 bar basınçta enjektör 700 mm 3 yakıt vermelidir. Eğer elde edilen sonuç katalog değerinden farklı ise enjektörler yenisi ile değiştirilmelidir. 50.Comman rail enjektörleri neden normal enjektör test cihazlarında kontrol edilemez? Yazınız. Diğer dizel enjeksiyonlu sistemler gibi comman rail enjektörleri basınç ile açılmadığı için enjektör test cihazlarında kontrol edilemezler. Elektronik enjektörlerin kontrol edilmesi için comman rail enjektör test cihazı kullanılır. 51. Yeni nesil dizel motorlarının eksoz emisyonları, diğer dizel motorlarından daha iyi olmasının sebebi nedir? Yazınız. Yeni nesil dizel motorlarının yakıt sistemi püskürtülen yakıtın tamamını yakacak şekilde ayarladığı için eksoz borusundan fazla yakıtın yol açtığı siyah duman olmaz. Zamanla comman rail motorların eksoz gazlarında siyah duman çıkabilir, bu durumda enjektörlerin kontrol edilmesi gerekir. Comman rail enjektörlerinin yerinden sökülmesi için yüksek basınç hattında basınç olmadığından emin olunmalıdır, sistemdeki basıncın düşmesi için birkaç dakika beklenmelidir. 52. Comman rail olan bir motora yeni enjektör takılmadan önce ne yapılır? Yazınız. Motora yeni enjektör takılmasına karar verildikten sonra diyagnostik cihaz ile enjektörlerin motor ECU’suna kodlanması gerekir. Yeni enjektörlerin yüksek basınç boruları ve sinyal kabloları dikkatlice bağlanır. Daha sonra araç diyagnostik cihazına bağlanarak kontak anahtarı açılır.
53.Comman rail enjektör kodlaması için diagnostik cihazi ile yapılan işlemler nelerdir? Şekillerin altına yazınız.
Motor kumanda modülünde enjektör adaptasyonu bölümü seçilir.Enjektör adaptasyonu menüsüne giriş yapmak için devam tuşuna basılır. Ekrana gelen bilgi mesajları doğrultusunda menüde işlem yapılır.
Diyagnostik cihazı ekranında enjektör adaptasyon işlemi basamakları verilmiştir. Motora takılacak yeni enjektörlerin kodları okunur. Enjektör kodu sayı, harf veya renk şeklinde olabilir. Menüde ilerlemeye devam edilir ve ekrana gelen bilgi mesajları dikkatlice okunur.
Enjektör kodlarını sırası ile bilgi ekranından seçilir. Diyagnostik cihazı menüsünde ilerleyerek gerekli işlem basamaklarını yapılır. Yukarıdaki ekranda sırası ile enjektörlerin kodlaması yapılmaktadır. İlk olarak menüde birinci silindir seçilerek F2 tuşuna basılır.
Şekildeki verilen ekranda ilgili silindir yandaki gibi birinci silindir seçili ise;bu menüdede birinci silindir seçilerek F12 tuşu ile seçim işlemi yapılır.
Enjektör kod seçimi yapıldıktan sonra enjektör kodu seçilmiş diyagnostik ekranı görülecektir.
Enjektör kodu girildikten sonra her silindir için aynı işlemler yapılır. Bütün silindirlerin enjektör kodlamaları girildikten sonra enjektör kodlarının gösterildiği üstteki ekran açılacaktır. Bu ekranda motora kodlanmış bütün enjektörlerin kodu verilmektedir. Bütün enjektörlerin kodları girildikten sonra motor çalıştırılarak enjektörlerin püskürttüğü yakıt miktarları kontrol edilmelidir. Motorun ilk çalıştırılmasında enjektörlerde hava olduğu için motor ilk çalıştırmada biraz zor çalışabilir. Motor çalıştıktan sonra tekrar stop edilir ve tekrar çalıştırılır (İkinci marşta motor normal çalışmalıdır).
54.Diyagnostik cihazından enjektörlerin püskürttüğü yakıt miktarını nasıl görebiliriz? Yazınız.
Diyagnostik cihazından enjektörlerin püskürttüğü yakıt miktarının görülmesi için gerçek değerler menüsünden miktar karşılaştırma konumu seçilerek F12 tuşu ile bir snraki menü seçilir.
Cihazında enjektörlerin bir çevrimde püskürttüğü yakıt miktarı gösterilmiştir. Enjektör ölçüm sonuçlarının hepsinin aynı olması gerekir. Ayar işlemleri tamamlandıktan sonra motor kapatılarak diyagnostik cihazının prizi araçtan sökülür. Motor tekrar çalıştırarak enjektörlerin çalışması kontrol edilir. Motorun çalışması anında enjektör boruları kesinlikle yakıt sızdırmamalıdır. Son kontroller yapıldıktan sonra araç teslim edilir.
55.Kış aylarında dizel motorunun çalışması zordur?Bunun sebebini ve alınan önlemin ne olduğunu yazınız. Dizel motorları sıkıştırma ile ateşleme yaptığından dolayı kış aylarında motorun ilk harekete geçirilmesi zor olmaktadır. Bu durumdan dolayı yanma odasına marş anında püskürtülen mazotun tutuşması için ısıtma bujisi konulmuştur. Isıtma bujileri motorun soğutma sıvısının sıcaklığına göre devreye girmektedir. Eğer motorun soğutma sıvısı soğuk ise kontak anahtarı açıldığı anda ısıtma bujileri kızdırılır. Kızgın ısıtma bujisi marş anında yanma odasında püsküren mazotu hemen tutuşturur. Bu sayede motor ilk harekete geçişte zorlukla karşılaşmaz. 56. Şekilde görülen Isıtma devresinin elemanları nelerdir? Yazınız.
1. ISITMA BUJİLERİ 2.ISITMA KONTROL ÜNİTESİ 3.KRANK DEVİR SENSÖRÜ 4.SICAKLIK SENSÖRÜ 5.MOTOR KONTROL ÜNİTESİ
57.Şekilde görülen Isıtma devresinin çalışması nasıldır? Açıklayınız.
ECU motorun soğutma sıvısının sıcaklığını ölçerek ısıtma bujilerinin devreye girmesine karar verir. Motorun soğutma sıvısı sıcaklığı 40 ºC altında ise elektronik kontrol ünitesi ısıtma kontrol modülüne ısıtma bujilerinin çalışması için sinyal gönderir. Isıtma kontrol modülü ısıtma bujilerinin çalışması için gerekli akımı aküden sağlar. Isıtma bujilerinin ısınma süresi de ECU tarafından kontrol edilir. Kontak anahtarı açıldıktan bir müddet sonra eğer motor çalıştırılmazsa, ısıtma bujileri fazla akımdan yanmaması için ECU tarafından devreden çıkartılır. Motora marş yapıldığında tekrar devreye girerek yanma odasına püskürtülen yakıtı tutuşturur. Motor çalışmaya başladığı anda ECU motor devrini krank mili sensöründen algılayarak ısıtma bujilerinin çalışmasını durdurur. Motor soğutma sıvısı sıcaklığı 40 ºC üzerinde ise ECU ısıtma bujisini çalıştırmaz.Isıtma bujisi arızalı dizel motoru soğukta ilk çalıştırmada zorlukla karşılaşır. Bu durumda motorun çalışması için uzun marş yapmak gerekir. Sürekli uzun marş yapmak, marş motorunun kısa zamanda arıza yapmasına ve bataryanın boşalmasına neden olur. Bu sebeple arızalı ısıtma bujileri yenisi ile değiştirilmelidir. 58. EGR Sisteminin görevini ve bu işi nasıl yaptığını açıklayınız EGR sistemi; eksoz gazında oluşan emisyonları azaltmak için emme manifolduna bir miktar yanmış gaz verme işlemidir.EGR sisteminde yanmış gazların emme manifolduna verme işlemi elektrovalf ile sağlanır. Eksoz gazlarındaki NOx miktarı, içten yanmalı motorlarda yanma anındaki ısı ile bağlantılıdır. Yanma odasında alevlenen hava-yakıt karışımının oluşturduğu yüksek ısı, havanın içinde bulunan N2 ve O2 atomlarının (yaklaşık 1800 ºC’de) birleşmelerine neden olur. Bu durumda yanma sonunda eksoz gazlarında NOx zararlı gazları oluşmaktadır. EGRsistemi emme manifolduna bir miktar yanmış eksoz gazı vererek, yanma odasında yüksek sıcaklık oluşmasını engelleyerek NOx oluşumunu azaltır. 59.Şekli inceleyerek ECU ile EGR valfi arasındaki ilişkiyi açıklayınız. ECU eksoz gazlarında oluşan O2, NOx, gibi gazların miktarını lamda sondası ile ölçerek ve motor devrine bağlı olarak EGR valfinin çalışması için gerekli işlemleri yapar. ECU motor rölanti devrinde iken EGR valfini çalıştırmaz. Motor maksimum moment devrine ulaştığı zaman (benzinli motorda 3000 d/d, dizel motorunda 2000 d/d) EGR valfi eksoz gazlarının sadece %10’nu emme manifolduna karıştırır. Fazla miktarda eksoz gazı emme manifolduna verilirse yanma kötüleşir ve motorun verimi düşer. Bazı motorlarda EGR valfi gaz kelebeği ile birlikte kullanılır.
60.Şekilde görülen EGR konum valfinin kısımları nelerdir? Yazınız. 1.EKSOZ GAZ GİRİŞİ 2.EGR VALFİ 3.SOĞUTMA SUYU GİRİŞİ 4.EGR VALFİ EKSOZ GAZ ÇIKIŞ UCU 5.EMME MANİFOLDU HAVA GİRİŞİ 6.GAZ KELEBEĞİ 61. EGR sisteminin diyagnostik cihazı ile kontrol edilme işlemleri nelerdir? Şekillere göre açıklayınız.
Yandaki menüden arıza hafızası kısmı seçilerek F12 tuşu ile arıza tespiti yapmak için arıza hafızası taranır. Hafızada ki bilgilere ulaşılır.
Diyagnostik cihazı ile arıza kaydına bakılırken, sistemde arıza var ise şekildeki gibi EGR sisteminde kullanılan sensörlerin ve aktörlerin arıza kaydı görülecektir.
Diyagnostik cihazının verdiği arıza bilgilerine göre EGR sisteminde bulunan sensör ve aktörlerin soketleri yerlerine birkaç kez sökülerek takılır. Sensörlerin kontrolünden sonra diyagnostik cihazı ile arıza hafızası silinerek tekrar arıza kaydına bakılır. Arıza ekranına hiçbir hata gelmiyorsa sistemde arıza yoktur. Tekrar arıza hafızası kontrolünde yine aynı arızalar geliyor ise sistemde bulunan arızalar kalıcı sensör ve aktör arızalarıdır. Bu durumda ilgili sensör ve aktörlerin kontrol edilmesi gerekir. Kontak anahtarı açık iken; Ekranda motorun çalışmasına yardımcı olan bütün aktörler kontrol edilebilir. EGR sisteminde bulunan EGR valfi diyagnostik cihazı ile kontrol edilen aktörlerdendir. Diyagnostik cihazı ile ilgili menüden aktörler menüsüne girilir.
Aktörler menüsünden EGR sistemi parçaları seçilerek F2 menü tuşu ile çalıştırılarak motor bölmesinden çalışması izlenir. Diyagnostik cihazı ile ilgili aktör belirli periyotta çalıştırılarak kontrol edilir. Eğer aktör düzgün çalışıyor ise diyagnostik cihaz ekranında onay tuşu ile doğrulanır. Diyagnostik cihazı ilgili aktör çalışırken motor bölmesinde bulunan aktörde hiçbir hareket yok ise parça arızalıdır. Yenisi ile değiştirerek tekrar arıza kaydına bakılır. Parça değişiminden sonra hiçbir arıza yok ise diyagnostik cihazı araçtan sökülerek motor bir müddet çalıştırılarak arıza olup olmadığı gözlenir. Bütün sistemler normal çalışıyor ise araç teslim edilir.
62.Araçta EGR sisteminde bir arızanın oluşması durumu nasıl anlaşılır? Yazınız. EGR sistemindeki arıza motoru yönetim sistemindeki arızalar gibi gösterge panelinde motor yönetim arıza lambasını yakar. Gösterge panelinde arıza lambası yandığı anda muhtemel arıza yakıt ve EGR sisteminde olabilir. Bu durumda motor diyagnostik cihazı ile kontrol edilmelidir. 63.Turbo ve Süper Şarj Sitemleri niçin kullanılır? Yazınız. Turbo şarj ve süper şarj sistemleri; içten yanmalı motorlarda aşırı doldurma yaparak motorun gücünü artırmak için kullanılır. Turbo şarj sisteminde, eksoz gazlarının ısısından ve basıncından yararlanılarak türbinin çevrilmesi sağlanır. 64.Turbo şarjın çalışmasını şekle açıklayınız. Türbinin merkezine bağlı mil vasıtası ile kompresörün çevrilerek emme manifoldunda basıncın artırılması sağlanır. Emme manifoldunda basıncın artması ile emme zamanında silindirin içine aşırı dolgu girerek motorun yanma sonu basıncı artırılmış olur. Turbo şarj sistemi atmosfer havasını yaklaşık 3:1 oranında sıkıştırarak emme manifolduna doldurur. Emme manifoldunda basınçlı olarak duran hava emme supabı açıldığı anda silindir içine dolmaktadır. Turbo şarj sistemi motor tork istendiği anda devreye girmesi gerekir. Dizel motorlarında turbonun çalışmaya başladığı minimum devir 1750–2000 d/d dır, benzinli motorlarda ise 2750–3000 d/d’dır. Motor devri turbonun çalışma devrine gelene kadar eksoz gazları türbinden geçmez. Turbo şarjın üzerinde bulunan bir valf yardımı ile eksoz gazlarının yönü değiştirilir. 65.Şekilde görülen turbonun çalışmasını sağlayan eksoz valfi ve valfin çalışmasını sağlayan diyaframın görevini açıklayınız.
Emme manifoldunda rölanti devrinde manifold vakumu yüksek olduğu için turbo üzerinde bulunan valf eksoz gazının yönünü türbin çıkışına verir. Bu durumda türbin üzerinden eksoz gazı geçmediği için türbin dönmez.
Emme manifoldunda vakum azalırsa (Şoför hızlanmak için gaza basarsa) türbin üzerinde bulunan diyafram valfi kapatarak eksoz gazlarının direkt türbin üstünden geçmesini sağlar Bu durumda türbin yaklaşık 15.000 d/d’da dönmeye başlar. Türbinin dönmesi ile türbine bağlı kompresörde basınçlı taze havayı emme manifolduna doldurur. Bu şekilde motorun fazla güç ihtiyacı sağlanmış olur.
66. Türbin ve kompresör milini birbirine bağlıyan mil niçin sürekli yağlanmalıdır? Yazınız. Türbin ve kompresör milini birbirine bağlıyan mil çok yüksek hızda döndüğü için sürekli yağlanması gerekir. Eksoz gazlarından dolayı turbo şarjda aşırı bir ısı artışı olmaktadır. Yüksek hız ve ısı turbo milini çabuk aşındırır. Bu durumu ortadan kaldırmak için milin hidrostatik yağlama ile sürekli yağlanması gerekir. Hidrostatik yağlama, mil yatağının yağ banyosu içinde kalın bir yağ filmi tabakası içinde basınç altında yağlanmasıdır. Motor çalışırken bir anda olsa turbonun yağsız kalması dönen milin aşınmasına ve turbonun arızalanmasına neden olur.
67. Süper şarj sisteminin görevini ve turbodan farkını yazınız.
Süper şarj sistemi; motordan aldığı hareket enerjisi ile kompresörün çalıştırılması işlemidir. Turbo şarjdan tek farkı türbin kısmının olmamasıdır. Süper şarj turbodan yapısal olarak daha dayanıklıdır. Yüksek ısı olmadığı için ömrü turbodan daha uzundur.
68. Diyagnostik cihaz ile yapılan turbo ve süper şarj sistemi kontrolleri nelerdir? Yazınız. Diyagnostik cihaz ile turbo ve süper şarj sistemin diyagnostiği pek fazla yapılmamaktadır. Diyagnostik cihazı ile sade emme manifoldunda motorun çalışma anında basınç sensörü kontrolü yapılabilir. 69.Diyagnostik cihazı ile turbo basınç sensörü kontrolü nasıl yapılır? Yazınız. Diyagnostik cihazına motorun marka ve modeli girişi yapılır ve kontak anahtarı açılarak diyagnostik cihazının motorun üzerinde bulunan ECU’yu tanıması beklenir. Sistemde mevcut olan ECU’yu tanıdıktan sonra cihaz ile motorda arıza hafızasına bakılır. Ekranda şekildeki gibi arıza geliyorsa turbo basınç sensörü arızalı olabilir. Bu durumda sensörün soket bağlantısı kontrol edilir. Arıza hafızası silinerek tekrar arıza kaydına bakılır. Eğer ekrana aynı arıza geliyor ise arıza sensörde veya kablo bağlantılarında olabilir. Şekilde gerçek değerler menüsü görülmektedir Sistemde arıza giderildikten sonra motor çalıştırılarak gerçek değerler menüsünde basınç sensörünün ölçtüğü basınç kontrol edilir. Dizel motorlarında turbo devreye girdiği zaman (2000 d/d civarında) emme manifoldu basıncı 2- 2,5 bar arasında olmaktadır.
70. Emme manifolduna takılı olan turbo basınç sensörünün voltmetre ile kontrolü nasıl yapılır? Yazınız. Basınç sensörünün kontrol edilmesi için motor yüksek devirde çalıştırılarak emme manifoldunda basıncın artması sağlanır. Emme manifoldunda yeterli basınç olması için motor 2000 d/d tutulur. Emme manifolduna takılı olan sensörün uçları çıkartılarak volt metre ile ölçülür. Sensörde çalışma anında 5 Volt’a yakın bir gerilim oluşuyorsa sensör sağlamdır. Sensörde ölçüm anında hiç bir gerilim yok ise sensör arızalıdır. Yeni sensör takılarak tekrar arıza hafızası kontrol edilmelidir.