Deiemle-I, 2013
HeeB®ees ÜerHeeW ceW HewÀuee³ee DeeO³eeeflcekeÀ He´keÀeMe
DeO³eelce He´%ee jepe³eesefieveer oeoer He´keÀeMeceefCe peer, SkeÀ Ssmeer efJeot<eer meMekeÌle veejer keÀe veece nw efpevneWves efme× efkeÀ³ee efkeÀ veejer MeefkeÌlemJeªHee nw~ veejer ceW efJeÐeceeve MeefkeÌle keÀes DeeO³eeeflcekeÀlee Üeje Hegvepee&ie=le efkeÀ³ee pee³es lees Jen meceepe ceW ceneve ke´Àeefvle keÀer veeef³ekeÀe yeve mekeÀleer nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj jepe³eesie Üeje veejer ner Meerleuee, ogiee&, mejmJeleer Deewj mevleg<ìlee keÀer ceefCe mevlees<eer osJeer yeve mekeÀleer nw, ³en DeHeves peerJeve Üeje oeoer He´keÀeMeceefCe ves keÀj efoKee³ee~ GvneWves DeHeves vesle=lJe ceW Yeejle Deewj efJeMJe kesÀ ueieYeie 130 osMeeW kesÀ ueeKeeW yenveeW YeeF³eeW kesÀ peerJeve ceW DeodYegle HeefjJele&ve ueekeÀj efJeMJe mesJee kesÀ efueS He´sefjle efkeÀ³ee~ oeoer He´keÀeMeceefCe ves DeHeves DevegHece cetu³eefve<þ peerJeve, DeeO³eeeflcekeÀ MeefkeÌle SJeb He´MeemeefvekeÀ o#elee mes ye´ïeekegÀceejer mebieþve ceW He´sce, Meeefvle, mel³elee, mecejmelee, meodYeeJevee, DeeeflcekeÀ ¢ef<ì, Jeelmeu³e, keÀªCee pewmes peerJeve cetu³eeW keÀes Hejceelce efMe#ee Deewj efJeMJeeme mes megmeefppele efkeÀ³ee~ efoJ³elee keÀer cetefle& oeoer He´keÀeMeceefCe keÀe pevce meved 1 petve 1922 ceW nwojeyeeo efmevOe (HeeefkeÀmleeve) ceW ngDee~ Jen ye®eHeve
mes ner efoJ³e DeeYee mes DeeueesefkeÀle Leer~ meved 1937 ceW efJeMJe kesÀ Heeuevenej HejceefHelee Hejceelcee efMeJe ves nerjs peJeenjele kesÀ He´efleef<þle J³eeHeejer oeoe uesKejepe keÀes Hejceelcee keÀs mel³e mJeªHe SJeb YeeJeer veF& ogefve³ee keÀe DeueewefkeÀkeÀ mee#eelkeÀej keÀje³ee~ `He´peeefHelee ye´ïee' kesÀ efoJ³e veece mes peeves peeles GvneR oeoe peer ves He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJeefJeÐeeue³e keÀer mLeeHevee keÀer~ nwojeyeeo kesÀ megHe´efme× p³eesefle<eer keÀer Heg$eer jcee osJeer 14 Je<e& keÀer leªCe Dee³eg ceW, Fme mebmLee kesÀ mebmLeeHekeÀ kesÀ mebHeke&À ceW Dee³eer~ Gmes Yeer DeveskeÀ efoJ³e
mee#eelkeÀej ngS, efpemeceW GvneWves p³eesefle mJeªHe efMeJe SJeb veF& mele³egieer ogefve³ee osKeer~ GvnW Jele&ceeve efJeMJe, He´ke=Àefle kesÀ He´keÀesHe, DeCeg MeefkeÌle, ie=n ³eg× Deeefo Üeje HeefjJele&ve nesves keÀe Yeer ¢M³e efoKeeF& efo³ee~ jcee osJeer kesÀ otjoMeea SJeb YeefJe<³eJekeÌlee ueewefkeÀkeÀ efHelee keÀes DeHeveer megHeg$eer kesÀ YeeJeer peerJeve kesÀ mebkesÀle He´ejbYe mes ner efceue ie³es Les~ GvneR kesÀ DevegªHe ³ener jceeosJeer DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀer He´eefHle Hej He´keÀeMeceefCe keÀnueeF¥~ jlveHe´Yee oeoer He´keÀeMeceefCe ves DeHeveer yeeu³eeJemLee mes ner mJe-HeefjJele&ve mes efJeMJe
HeefjJele&ve keÀer mebkeÀuHevee kesÀ meeLe Fme mebmLeeve keÀer DeeO³eeeflcekeÀ ke´Àeefvle ceW DeHeves DeeHekeÀes He´peeefHelee ye´ïee yeeyee kesÀ meccegKe HetCe& ªHe mes F&MJejer³e keÀe³e& ceW meceefHe&le keÀj efo³ee~ DeHeveer efvece&ue, kegÀMeeie´ yegef× Deewj mel³elee keÀer Hen®eeve kesÀ keÀejCe ye´ïeekegÀceejer mebieþve ceW He´sjCee Deewj GoenjCecetle& yeveer~ FvekeÀer DeueewefkeÀkeÀ MeefkeÌle keÀes Hen®eevekeÀj He´peeefHelee ye´ïee ves íesìer Dee³eg keÀer oeoer He´keÀeMeceefCe, Dev³e kegÀceeefj³eeW Deewj ceeleeDeeW keÀe mebieþve yeveekeÀj, DeHevee meye kegÀí F&MJejer³e keÀe³e& ceW meceefHe&le efkeÀ³ee~
leye mes oeoer He´keÀeMeceefCe, Fme mebmLee ceW SkeÀ DeeoMe& ye´ïeekegÀceejer leLee mebmLee keÀer mLeeHevee-mlecYe kesÀ ªHe ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj jepe³eesie keÀes He´mlegle keÀjves ceW SkeÀ DevegHece He´sjCeeme´esle yeveeR~ mebmLeeve ceW meceefHe&le nesves kesÀ yeeo kegÀí ner mece³e ceW GvneWvess mJe³eb keÀe SkeÀ kegÀMeue, lespeefmJeveer, leerJe´ieeceer Hegª<eeLeea kesÀ ªHe ceW He´mlegle efkeÀ³ee Deewj ceeveJeer³e cetu³eeW mes megmeefppele He´keÀeMemlecYe yeve keÀj GYejeR~ meved 1954 ceW efHeleeÞeer ye´ïee yeeyee ves peeHeeve ceW ngS efÜleer³e efJeMJe Oece& meccesueve cesW JekeÌleJ³e osves nsleg DeeHekeÀes Yespee~ oeoer ves LeeF&uewv[, Fv[esvesefMe³ee, nebiekeÀebie, efmebieeHegj, ÞeeruebkeÀe, ceuesefMe³ee Deeefo osMeeW ceW íë ceen lekeÀ Ye´ceCe keÀjkesÀ n]peejeW YeeF&-yenveeW keÀes F&MJejer³e mebosMe oskeÀj Hejceelce keÀe³e& ceW men³eesieer yevee³ee~ oeoer keÀer efoJ³e yegef×, JekeÌle=lJe keÀuee Deewj ³eesie keÀer HejekeÀe<þe keÀes osKeles ngS He´peeefHelee ye´ïee yeeyee ves FvnW Yeejle kesÀ efJeefYevve mLeeveeW Hej F&MJejer³e mesJeeDeeW nsleg Yespee~ FvekesÀ meodHe´³eeme mes efouueer, cegcyeF&, Dece=lemej, keÀeveHegj, keÀesuekeÀelee, Heìvee, yeQieueesj Deeefo ceneveiejeW ceW F&MJejer³e mesJeekesÀvêeW keÀer mLeeHevee ngF&~ Heeb®e Je<e& lekeÀ cegcyeF& jepe³eesie kesÀvê keÀer -Mes<e Hespe 10 Hej
DebkeÀ - 9
Deiemle-I, 2013
DeeO³eeeflcekeÀ peerJeve keÀer efcemeeue oeoer He´keÀeMeceefCe
oeoer He´keÀeMeceefCe - SkeÀ He´keÀeMe mlecYe efpevekeÀer cegmkeÀeve DeveskeÀeW kesÀ keÀ<ì nj uesleer Leer, efpevekeÀer ¢ef<ì Heeves kesÀ efueS ueesieeW kesÀ oeoer peer kesÀ yeejs ceW Deepe lekeÀ DeveskeÀeW kesÀ Üeje Flevee kegÀí keÀne Deewj efueKee ie³ee nw efkeÀ GvekeÀes efHejes keÀj SkeÀ uecyeer HegmlekeÀceeuee yeveeF& pee mekeÀleer nw~ njskeÀ kesÀ Heeme oeoer peer kesÀ meeLe kesÀ DevegYeJeeW kesÀ Kepeeves Yejs Heæ[s nQ~ oeoer peer ves efkeÀmeer kesÀ meeLe SkeÀ efove, SkeÀ IeCìe ³ee efHeÀj SkeÀ efceveì ner ke̳eeW ve efyelee³ee nes Jen Heue Gme Deelcee kesÀ peerJeve Yej kesÀ efueS ³eeoieej yeve ®egkeÀe nw~ oeoer peer ves efkeÀmeer keÀe neLe DeHeves neLe ceW ueskeÀj Gmes H³eej Deewj cecelee mes Deesle-He´esle ©neveer ¢ef<ìcee$e oer nes Jen ¢ef<ì Gme Deelcee kesÀ efueS yeeyee kesÀ ³e%e ceW Gmes ceooieej yeveves kesÀ efueS DeepeerJeve He´sefjle keÀjleer jner nw~ ke̳ee yeæ[e-ke̳ee íesìe, ke̳ee ye´eïeCe-ke̳ee DeeieblegkeÀ, ke̳ee Yeejleer³e -ke̳ee [yeue HeÀejsveme&, ke̳ee ìer®eme& -ke̳ee ³e%e j#ekeÀ YeeF&, ke̳ee oeroer ke̳ee oeoer keÀer meefKe³eeB, njskeÀ kesÀ efoue ceW oeoer peer ves DeHeves ªneveer J³eefkeÌlelJe kesÀ efkeÀmeer ve efkeÀmeer Henuet keÀer íìe meoe kesÀ efueS íesæ[ jKeer nw~
oeoer ³e%e keÀe MJeebme Leerr b Deepe oeoer nce meyekesÀ yeer®e meekeÀej ªHe ceW veneR nw Hej nce, DeeHe meYeer mes Hetívee ®eenles nwb efkeÀ Ssmee DeeHeves keÀYeer SkeÀ Heue kesÀ efueS Yeer cenmetme efkeÀ³ee nw? veneR vee? yeeHeoeoe kesÀ yemee³es ³e%e keÀer oeoer peer MJeebme Leer Deewj ³e%e keÀer meebme DeYeer Yeer ®eue jner nw lees FmekeÀe celeueye nw efkeÀ oeoer peer Deepe Yeer nce meyekesÀ yeer®e ceW nQ~
Jes HeejmeceCeer Leer b oeoerpeer SkeÀ Ssmeer HeejmeceCeer LeerR pees efpemes ít ues Gmes meesvee yevee osves keÀer #ecelee jKeleer Leer~ DekeÌmej GvnW SkeÀ yeej efceueves Jeeues kesÀ ceve ceW meJeeue Gþlee Lee efkeÀ SkeÀ yeej efceuekeÀj cegPes oeoer peer ves Flevee YejHetj efkeÀ³ee nw lees GvekesÀ meeLe meoe jnves Jeeueer Deelcee³eW efkeÀleveer HeodceeHeodce Yeei³eMeeueer neWieer, efpevekeÀes nj efove nj Heue YejHetjlee keÀe ueeYe efceuelee nesiee~ Gme Deelcee keÀes ³en DeHeÀmeesme neslee efkeÀ keÀeMe ceQ Flevee mece³e oeoer peer kesÀ -Mes<e Hespe 4 Hej
keÀoce ªkeÀ peeles Les, efpevekesÀ meHeÀue He´Meemeve keÀes osKe meYeer He´MeemeefvekeÀ DeefOekeÀejer Gvemes ³en keÀuee meerKevee ®eenles Les, efpevekeÀer HeefJe$elee Je mejuelee Hej mJe³eb YeieJeeve Yeer yeefuenej peeles Les, efpevneWves DeveskeÀeW keÀes peerJeve oeve efo³ee, efpevneWves H³eej oskeÀj DeveskeÀeW keÀes peervee efmeKee³ee - Ssmeer Leer ceneve oeoer He´keÀeMeceefCe~ efpevekeÀer cegmkeÀeve DeveskeÀeW kesÀ keÀ<ì nj uesleer Leer, efpevekeÀer ¢ef<ì Heeves kesÀ efueS ueesieeW kesÀ keÀoce ªkeÀ peeles Les, efpevekesÀ meHeÀue He´Meemeve keÀes osKe meYeer He´MeemeefvekeÀ DeefOekeÀejer Gvemes ³en keÀuee
meerKevee ®eenles Les, efpevekeÀer HeefJe$elee Je mejuelee Hej mJe³eb YeieJeeve Yeer yeefuenej peeles Les, efpevneWves DeveskeÀeW keÀes peerJeve oeve efo³ee, efpevneWves H³eej oskeÀj DeveskeÀeW keÀes peervee efmeKee³ee - Ssmeer Leer nceejer
ceneve oeoer He´keÀeMeceefCe~ efpevneWves mecHetCe& HeefJe$elee keÀes OeejCe keÀjkesÀ DeHevee meJe&mJe F&MJejer³e keÀe³e& ceW mJeene keÀj efo³ee Lee~ 25 Deiemle 2007 keÀes Jes DeHevee veMJej osn l³eeiekeÀj ceneve
Hejceelce keÀe³e& kesÀ efueS Dev³e$e ®eueer ieF¥~ ³eeW lees Fme Oeje Hej DeveskeÀ ceneveelceeDeeW keÀe DeeefJeYee&Je ngDee Deewj neslee jnsiee, Hejvleg Jes SkeÀ Ssmeer ceneveelcee LeeR efpevneWves DeveskeÀeW keÀes -Mes<e Hespe 9 Hej
Deiemle-I, 2013
Deiemle-I, 2013
oeoer efJevece´lee keÀer cetefle& Leer peneB Heæ[s keÀoce, JeneB-j®ee Fefleneme ë oeoer peevekeÀer meved 1978 ceW cegPes Hejceelcee keÀe %eeve efceuee~ FmekesÀ kegÀí ner mece³e yeeo meved 1985 ceW Heo³ee$ee efvekeÀueves Jeeueer Leer Deewj GmeceW veeieHegj #es$e keÀes `Deesce Meebefle YeJeve' keÀe [skeÀesjsMeve keÀjves keÀer mesJee efceueer Leer~ leye ceQ ceOegyeve Henueer ye´.kegÀ.iebieeOej yeej ie³ee Lee~ ceOegyeve Hengb®eles ner cesjer neefo&keÀ F®íe Leer efkeÀ ceQ oeoerpeer mes efceuetb~ GmekeÀe keÀejCe Lee oeoerpeer keÀer mvesn Yejer ªneveer ¢ef<ì pees meyeceW Gcebie-Glmeen keÀe meb®eej keÀj osleer Leer~ ceQ GvekeÀer efoJ³e cegmkeÀeve Je efoJ³e DeeYee mes Yejs J³eefkeÌlelJe keÀes He´l³e#e osKeves kesÀ efueS Deelegj Lee~ peye cesjer Gvemes cegueekeÀele ngF& lees pewmes cesjer meejer LekeÀeve ner efceì ieF& nes~ Ssmee lespe Lee GvekesÀ J³eefkeÌlelJe ceW~ leye cegPes ³en Henueer yeej DevegYeJe ngDee efkeÀ Fme pevce ceW YeieJeeve keÀer mesJee keÀjvee yengle yeæ[s Yeei³e keÀer yeele nw~ Deewj ceQves ceve ner ceve ³en efveM®e³e keÀj efue³ee efkeÀ Deye ³en pevce ceQ YeieJeeve keÀer mesJee ceW efyeleeTbiee~ ³en mebkeÀuHe oeoerpeer mes He´Lece yeej efceueles ner GlHevve ngDee~ peye ceQ ìesueer efJeYeeie ceW mesJee keÀjlee Lee lees oeoer peer kesÀ meeLe nj mece³e efceuevee neslee Lee~ oeoerpeer veeMles kesÀ yeeo nj jespe ìesueer ef[Heeì&ceWì ceW Deeleer Deewj ìesueer keÀe SkeÀ íesìe mee ìgkeÀæ[e ueskeÀj ncemes Hetíleer Leer efkeÀ Deepe DeeHeves Dece=leJesuee efkeÀ³ee? Deepe yeeyee ves cegjueer ceW ke̳ee keÀne? oeoerpeer keÀe Fme lejn mes ìesueer ef[Heeì&ceWì ceW Deevee Deewj Hetívee me®eceg®e ceW SkeÀ DeveesKeer MeefkeÌle keÀe Snmeeme keÀjeleer Leer~ oeoerpeer ncesMee cegPes keÀnleer Leer efkeÀ ceQ DeeHekeÀes SkeÀ veF& mesJee otbieer~ Ssmee ueieYeie SkeÀ cenerves lekeÀ jespe megyen oeoerpeer Deeleer Deewj Jener Jeeke̳e oesnjeleer Leer~ SkeÀ yeej ceQves keÀne oeoerpeer DeeHe yeleeF³es ceQ keÀesF& Yeer mesJee keÀjves kesÀ efueS efoue mes lew³eej ntB~ leye oeoerpeer ves %eevemejesJej kesÀ efvecee&Ce mecyevOeer SkeÀeGCì keÀer mesJee oer~ Deewj oeoerpeer ves Hetíe efkeÀ DeeHe pee³eWies vee! Gme mece³e cegPes yengle ner KegMeer ngF& efkeÀ Fleveer yeæ[er mesJee kesÀ efueS oeoerpeer ves cegPes ®egvee~ ³en %eevemejesJej kesÀ keÀe³e& kesÀ efueS ³en Henuee yeæ[e He´espeskeÌì Lee pees efveefJe&Ive mece³e Hej Hetje ngDee~ %eevemejesJej kesÀ efvecee&Ce mecyevOeer keÀejesyeej nsleg oeoerpeer mes jespe efceuevee neslee Lee Deewj Jes efvel³e veF& He´sjCee³eW nceW osleer Leer~ oeoerpeer ves nceejer lekeÀueerHeÀ, mecem³eeDeeW keÀes Flevee menpe lejerkesÀ mes nue keÀj osleer Leer pewmes efkeÀ ³en ngDee ner Heæ[e nes~ ³en oeoerpeer keÀer DeHeveer efJeMes<elee Leer efkeÀ Jen Kego Yeer nukeÀe jnleer Leer Deewj otmejeW keÀes Yeer nukeÀe jKeleer Leer Deewj meceeOeeve Yeer osleer Leer~ ³en yeele ceQ keÀYeer Yetue veneR Heelee~ oeoerpeer ceW mvesn keÀer MeefkeÌle Fleveer peyejomle Leer keÀer pees keÀesF& Yeer GvekeÀes efceuelee Jen GvnW Yetue veneR Heelee Lee~ Jees lees pewmes efJevece´lee keÀer cetefle& Leer~ íesìesW keÀes efjiee[& osvee, GvekeÀer ³eesi³elee kesÀ Devegmeej F&MJejer³e mesJee ceW ueieevee ³en HejKe MeefkeÌle pewmes mJe³eb YeieJeeve ves GvnW efieHeÌì kesÀ ªHe ceW oer nes~ oeoerpeer mece³e keÀer Heeyeboer keÀe yengle K³eeue jKeleer LeerR~ cegPes ³eeo nw efkeÀ peye %eevemejesJej kesÀ GodIeeìve keÀer lejerKe le³e keÀj oer ieF& Leer lees Gme mece³e yengle meeje keÀe³e& yeekeÀer Heæ[e ngDee Lee~ oeoerpeer jespe keÀe³e& He´esie´sme kesÀ yeejs ceW Hetíleer Leer Deewj je³e osleer LeeR~ þC[er kesÀ mece³e ceW efvecee&Ce keÀe³e& ®eue jne Lee~ oeoerpeer DekeÌmej Jeneb DeekeÀj meYeer keÀes iejce-iejce HekeÀewæ[s Deewj nueJee efKeuee³ee keÀjleer Leer Deewj meYeer keÀes GcebieGlmeen mes YejHetj keÀj osleer Leer~ nceW ³eeo nw efkeÀ Gme efove megyen 10 yepes nece&veer ne@ue keÀe GodIeeìve nesvee Lee~ Deewj peneb mes THej ne@ue ceW peevee Lee GmekeÀer meeræ{er keÀe keÀe³e& Gmeer efove megyen kesÀ ®eej yepes Hetje ngDee Lee~ Gme þC[er ceW Yeer ueesieeW ves yengle ner Gcebie-Glmeen mes keÀece efkeÀ³ee Lee~ peye oeoerpeer ves Gve ueesieeW mes Hetíe efkeÀ efkeÀmeer keÀes þC[er lees veneR ueieer, efkeÀmeer keÀes keÀesF& HejsMeeveer lees veneR ngF&~ GvekeÀe ³en Hetívee efkeÀ meYeer ueesie DeHeveer LekeÀeve Yetue peeles Les Deewj GcebieGlmeen mes Yej Gþles Les~ Gme mece³e efkeÀmeer keÀes ³en DevegYeJe ner veneR - Mes<e Hespe 8 Hej...
peye nce Deeyet ceW DeeS lees mLeeve, JeeleeJejCe, HeefjefmLeefle³eeb yeoueves kesÀ keÀejCe efYevve- efYevve yeeleW Hejer#ee kesÀ ªHe ceW meeceves DeeF¥ Hej oeoer peer keÀes nj HeefjefmLeefle ceW De®eueDe[esue osKee~ keÀYeer GvekeÀes J³eLe& mebkeÀuHe ³ee yeesue ceW veneR osKee~ mesJee kesÀ #es$e ceW Yeer GvekesÀ peneB-peneB keÀoce Heæ[s, JeneB-JeneB mLeeHevee keÀe ve³ee Fefleneme j®ee ie³ee~ oeoer peer ves keÀeveHegj, ueKeveT, Heìvee, cegcyeF& Deeefo DeveskeÀ mLeeveeW Hej DeveskeÀeveskeÀ DeelceeDeeW keÀes H³eejs yeeyee kesÀ Jemex keÀe DeefOekeÀejer yevee³ee~ H³eejs yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves kesÀ yeeo, mebieþve kesÀ efkeÀues keÀes cepeyetle yevee³ee~ meYeer keÀes Oew³e&, DeeMee Deewj Gcebie keÀe Heeþ Heæ{e³ee~ ³e%e HeefjJeej ceW efoue mes efoue efceueeves ceW Deewj efoueejece YeieJeeve mes efoue keÀe H³eej Heeves ceW He´sjCeeSb YejeR~ yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves Hej cesjs ceve ceW He´Mve Lee efkeÀ Deye cegjueer keÀewve megveeSiee? H³eejs yeeyee ves keÀne, oeoer (He´keÀeMeceefCe) cegjueer megvee³eWieer Deewj Hegjeveer cegjefue³eeB oesnjeF& pee³eWieer~ me®eceg®e, oeoer peer ves Ssmeer cegjueer ®eueeF& pees meekeÀej yeeyee keÀer Yeemevee nceW efceueleer jner~ meved 1974 ceW oeoer Deewj oeroer, oesveeW ves cegPes efJeosMe mesJee kesÀ efueS Yespee~ H³eejs yeeyee keÀer Þeercele Deewj yeæ[eW keÀer ogDeeDeeW mes pece&veer, DeHe´ÀerkeÀe, keÀvee[e, keÀjsefye³eve Deeefo mLeeveeW Hej mesJee keÀe yeerpe Heæ[e~ uebove lees mesJee keÀe cegK³e kesÀvê Lee ner~ Gve efoveeW Hetjs ®eej meeue ceQ ceOegyeve veneR DeeF&~ neB, oeefo³eeB nceejs Heeme Deeleer jneR~ meved 1977 ceW oeoer nceejs Heeme
DeeF&~ JeneB þC[ yengle nesleer nw, ceQ Dece=leJesuee He´sce Deewj keÀuHe Henues keÀer mce=efle HekeÌkeÀer keÀjeves keÀcejs ceW ner ³eesie ceW yewþ ieF&~ oeoer ves FMeeje keÀer efJeefOe yeæ[er He´YeeJeMeeueer Leer~ Jes Henueer efo³ee, yeeyee kesÀ keÀcejs ceW ®euees vee, leye mes ueskeÀj PeuekeÀ ceW ner efkeÀmeer Yeer Deelcee ceW Flevee DeHeveeHeve Yej osleer LeeR efkeÀ otjer ³ee DevepeevesHeve keÀe Yeeve efceì peelee Lee~ ³en cesje ceneved Yeei³e nw efkeÀ oeoer ves meoe ner cegPe Hej nkeÀ jKee~ ceQves Yeer oeoer keÀer meceerHelee keÀe yengle megKe Hee³ee nw~ oeroer ceveceesefnveer peer ves meved 1983 ceW peye osn l³eeie efkeÀ³ee lees meYeer keÀe efJe®eej Lee efkeÀ Mee³eo Deye cegPes ceOegyeve ceW ner jKeWies Hejbleg ceerþer oeoer ves ner Gcebie efoueekeÀj cegPes efJeMJe mesJee Hej Yespee~ ceOegyeve cegK³eeue³e keÀer ef]peccesJeeefj³eeB efveYeeles ngS mJe³eb Yeer efJeMJe mesJee Hej peeleer jneR Deewj penebpeneb GvekesÀ keÀoce Heæ[s, Jeneb-Jeneb F&MJejer³e mesJee kesÀ ve³es yeerpe DebkegÀefjle ngS, mesJee Je=ef× keÀes Heeleer ieF&~ peye oeoer keÀe mJeemL³e þerkeÀ veneR Lee leye ceQves efvejblej Ssmeer ner Deeole yevee ueer nw~ oeoer ves Yeer GvekeÀe cegmkegÀjelee ngDee ®esnje osKe, ner uebove ceW ì^wefHeÀkeÀ kebÀì^esue He´ejbYe keÀjves keÀe keÀcee&leerle efmLeefle keÀer He´sjCee efceueleer jner~ ®esnjs FMeeje efo³ee~ peye oeoer efJeosMe kesÀ oewjs Hej Hej ]peje Yeer ogëKe, ef®eblee keÀer uenj veneR Deeleer LeeR, cegPes ³ener Yeemevee Deeleer Leer efkeÀ oeoer efoKeeF&~ pewmee yeeyee nceW yeveevee ®eenlee nw, Jees meyetle osKee~ Jes ³eeo ceW Yeer ueJeueerve jnleer LeeR, veneR, mJe³eb yeeyee ner DeeS nQ~ [yeue efJeosMeer YeeF&-yenveeW keÀes osKekeÀj yesno mesJee keÀes Yeer meeceves jKeleer LeeR Deewj meJe& oeoer ncesMee ner keÀnleer LeeR efkeÀ DeeHe HetJe&pevce ceW keÀe men³eesie uesves keÀer Yeer yeæ[er megvoj ³egefkeÌle lees Yeejle ceW ner Les, Fme Debeflece pevce ceW, GvekesÀ keÀceeX mes osKeves keÀes efceueleer Leer~ meb#esHe ceW F&MJejer³e mesJeeLe& DeeHe Fve efYevve-efYevve mLeeveeW ³ener keÀntBieer efkeÀ yeeyee keÀer nj Dee%ee keÀe Heeueve Hej, efYevve-efYevve mebmke=Àefle³eeW ceW Dee ie³es nes~ keÀjles-keÀjles oeoer, yeeHe meceeve meyekeÀer oeoer keÀer ves®egjue ªneefve³ele, GvekeÀe F&MJejer³e He´sjCeeme´esle yeve ieF&~
oeoer ves efkeÀmeer keÀer keÀesF& yeele ef®eÊe ceW veneR jKeer ëoeoer Ëo³eceesefnveer
meekeÀej yeeyee Fme yeele Hej yengle O³eeve osles Les efkeÀ nj ye®®ee, cegjueer (F&MJejer³e ceneJeeke̳e) yengle O³eeve mes megves~ ³eefo cegjueer megveles mece³e efkeÀmeer ye®®es keÀes Gyeemeer Dee peeleer Leer lees yeeyee legjvle keÀnles Les FmekeÀes GþeDees, veneR lees Jee³egceC[ue Hej yegje He´YeeJe Heæ[siee~ yeeyee efcemeeue osles Les efkeÀ pewmes meerHe Hej peue keÀer yetbo efiejleer nw lees ceesleer yeve peeleer nw, Fmeer He´keÀej DeeHekeÀer yegef× Hej Yeer ³es %eeveece=le keÀer yetboW Heæ[ jner nQ, SkeÀ-SkeÀ yetbo %eeve-ceesleer keÀe ªHe OeejCe keÀjleer pee jner nw~ Deleë nceejs ceW Fleves ceesleer yeeyee [eueles nQ, YejHetj keÀjles nQ ceesefle³eeW mes, lees nceeje Flevee O³eeve nesvee ®eeefnS~ yeeyee kesÀ meeceves cegjueer megveves yewþs ye®®eeW ceW mes, ³eefo efkeÀmeer ves yeeyee keÀer ceOegj efMe#eeSB megvekeÀj ®esnjs Üeje He´efleke´À³ee J³ekeÌle veneR keÀer lees yeeyee keÀnles Les, ³en keÀewve yeg×t meeceves yewþe nw? Flevee O³eeve yeeyee ye®®eeW Hej osles Les~ yeeyee keÀe H³eej Yeer YejHetj Lee, lees efMe#eeSB Yeer YejHetj osles Les~ ceeve uees, efkeÀmeer ye®®es ves keÀesF& ]ieueleer keÀj oer lees yeeyee Gmes J³eefkeÌleiele ªHe mes yegueekeÀj ]ieueleer veneR megveeles Les~ cegjueer ceW ner meye megvee osles Les efkeÀ cenejLeer ye®®es Yeer Ssmes-Ssmes keÀjles nQ, yeeyee kesÀ Heeme efjHeesì& Deeleer nw~ ]ieueleer keÀjves Jeeuee
lees mecePe peelee Lee efkeÀ ³en yeele cegjueer ceW cesjs efueS DeeF& nw~ cegjueer kesÀ yeeo, yeeyee kesÀ keÀcejs ceW nce yenveW Deewj YeeF& peeles Les efpemes ®ewcyej veece mes peevee peelee Lee~ yeeyee DeHeveer ieÎer Hej efJe<Ceg cegDeeefHeÀkeÀ uesì-mes peeles Les Deewj nce meYeer ye®®es Deeme-Heeme yewþ peeles Les~ ceeve uees, yeeyee ves cegjueer efpeme ye®®es kesÀ efueS ®eueeF&, Jen Yeer yeeyee kesÀ meeceves ®ewcyej ceW Dee ie³ee lees GmekeÀe ceve lees Devoj mes Kee jne neslee Lee efkeÀ yeeyee DeYeer Yeer kegÀí keÀn ve oW, Hej yeeyee keÀYeer veneR keÀnles Les~ ³eefo, Jen efnccele keÀjkesÀ yeeyee kesÀ yengle keÀjerye Yeer ®euee pee³es lees Yeer yeeyee Deewj ner H³eej keÀjles Les~ cegjueer kesÀ yeeo Gme yeele keÀes keÀYeer veneR oesnjeles Les efkeÀ ye®®es, legceves DecegkeÀ ]ieueleer keÀer nw~ efHeÀj Jen ye®®ee Yeer Yetue peelee Lee~ Fme He´keÀej yeeyee yengle H³eej keÀjles
Les, ]ieueleer keÀjves Jeeuee yesOeæ[keÀ yeeyee kesÀ meeceves pee mekeÀlee Lee, Hej GmekeÀes mJe³eb ner Flevee Snmeeme nes peelee Lee efkeÀ YeefJe<³e ceW Gme Yetue keÀes keÀYeer veneR oesnjelee Lee~ yeeyee nBmeeyenuee keÀj Gme yeele keÀes meceeHle keÀj osles Les, Hej Jen ye®®ee Hetje yeoue peelee Lee~ Ssmee ner oeoer keÀe mJeYeeJe Lee~ ³eefo efkeÀmeer íesìer yenve ves oeoer peer keÀes megvee³ee efkeÀ Deepe cegPes yengle jesvee Dee³ee, HeÀerefuebie DeeF& DeeefoDeeefo lees oeoer keÀYeer Yeer GmekeÀer yeele yeæ[er yenve keÀes megveekeÀj Gueenvee veneR osleer LeeR efkeÀ legceves íesìer yenve kesÀ meeLe Ssmee-Jewmee ke̳eeW efkeÀ³ee~ neB, oeoer peer Gme íesìer yenve keÀes Ssmee H³eej osleer LeeR pees GmekesÀ ceve keÀes Hetje þerkeÀ keÀj osleer LeeR~ Hej yeæ[er yenve keÀes yegueeS, efHeÀj keÀns, legcemes íesìer yenve veeje]pe nw, ke̳ee keÀjleer nes, keÀYeer veneR~ oeoer keÌueeme keÀjeleer LeeR, meye keÀe³eos-keÀevetve mecePeeleer LeeR, Hej J³eefkeÌleiele efceueve ceW meerOee veneR keÀnleer LeeR efkeÀ legceves Ssmee efkeÀ³ee nw~ Fme He´keÀej, oeoer peer efoue ceW kegÀí veneR jKeleer LeeR~ ke̳eeWefkeÀ efoue ceW keÀesF& Yeer yeele Iej keÀj peeS lees KegMeer iegce nes peeleer nw~ yeeyee ves keÀne nw, peerJeve Yeues peeS Hej ]KegMeer ve peeS~
oeoer iegCeesW Deewj ...
-Hespe 3 keÀe Mes<e
efJeosMe ³ee$ee keÀe keÀe³e&ke´Àce yeve jne nw, GmeceW DeeHekesÀ ceeie&oMe&ve keÀer ]peªjle Heæ[sieer~ yeæ[er oeroer kesÀ meeLe ceQ Deewj T<ee yenve Deeyet Dee³es~ peye DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe mes oeoer peer keÀer efJeosMe ³ee$ee kesÀ yeejs ceW mebosMe efue³ee ie³ee lees DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe ves oeoer peer kesÀ meeLe cegPes Yeer efJeosMe peeves keÀe DeeosMe efo³ee~ oeoer peer kesÀ meeLe ®eej ceeme mes Yeer DeefOekeÀ mece³e efJeosMe ³ee$ee Hej peeves keÀe meewYeei³e efceuee~ Fme oewjeve yengle-meer yeeleW oeoer peer mes meerKeer Deewj oeoer peer mes ceeB-yesìs keÀe mvesn Deewj ceeie&oMe&ve He´eHle efkeÀ³ee~ Fme He´keÀej oeoer peer ves nceejs efoue ceW DeueewefkeÀkeÀ ceelee keÀe mLeeve HekeÌkeÀe efkeÀ³ee~ oeoer peer ves ner cegPes Huesve ceW mesJee keÀjvee efmeKee³ee cegbyeF& mes peye F&MJejer³e mesJee Hej efvekeÀues leye oeoer peer ves Huesve ceW ner cegPemes Hetíe, DeeHe Huesve ceW ke̳ee keÀjles nes~ ceQves keÀne, Ssmes ner yewþe jnlee ntb, yeeyee keÀes ³eeo keÀjlee ntb~ lees oeoer ves keÀne, ke̳eeW veneR DeeHe He$e efueKeles Deewj meyekeÀes ³ee$ee keÀe mecee®eej Yespeles? Gme mece³e HewÀkeÌme ³ee F&-cesue lees Les veneR, ìsefueHeÀesve yengle cenbies Les~ nceves He$e efueKevee Megª efkeÀ³ee~ kewÀjes mes nceejs meeLe DecesefjkeÀe keÀer yengle yeæ[er keÀcHeveer keÀe [e³ejskeÌìj meeLe ceW Lee lees oeoer peer ves nceW GvekeÀer mesJee keÀjves kesÀ efueS keÀne~ ceQves Gve cenevegYeeJe mes Hetíe, DeeHe Hejceelcee keÀes ceeveles nes? Gmeves `vee' keÀne~ ceQ mees®e ceW Heæ[ ie³ee efkeÀ veeefmlekeÀ keÀes DeHevee %eeve kewÀmes megveeGBÀ? ceQ oeoer peer kesÀ Heeme ceeie&oMe&ve kesÀ efueS ie³ee Deewj Hetíe~ oeoer peer ves keÀne, veweflekeÀlee keÀer yeeleW meyekeÀes Hemebo Deeleer nQ FmeefueS meekeÀej yeeyee keÀer cegjueer mes efmeefJeue DeeF& Deewj efke´Àefceveue DeeF& keÀer yeeleW keÀjes~ ceQves Gme Deelcee keÀes ³es yeeleW yeleeF& Deewj He´WÀkeÀHeÀì& HengB®eles-HenBg®eles Jen veeefmlekeÀ mes DeeefmlekeÀ yeve ie³ee~ oeoer peer keÀe ¢ef<ìkeÀesCe otjebosMeer leLee mejenveer³e Lee
11
DeefKeue Yeejleer³e meJe&Oece& meccesueve cesW meblepeveesW keÀs meeLe oeoerpeer SJeb oeoer Ëo³eceesefnveerr DecesefjkeÀe ceW nce ®eej efove ner Les leYeer F&MJejer³e mesJeeLe& DecesefjkeÀe ceW mebmLee keÀes jefpemì[& keÀjeves keÀe mees®ee ie³ee~ leye ceQves oeoer peer mes Hetíe, ke̳ee nce DecesefjkeÀe ceW mebmLee keÀes jefpemì[& keÀje³eW, leye oeoer ves keÀne, ceQ Yeejle ceW yeæ[er oeroer mes HeÀesve keÀjkesÀ Hetíleer ntb~ ceQves oeoer keÀes keÀne efkeÀ cegK³e meb®eeefuekeÀe lees DeeHe nQ, DeeHe efveCe&³e keÀjW~ oeoer ves keÀne, veneR jcesMe, pees ceOegyeve ceW nw, Jener cegK³e meb®eeefuekeÀe nw ke̳eeWefkeÀ ceOegyeve ner ³e%e keÀe cegK³eeue³e nw~ lees ceQ cegK³e meb®eeefuekeÀe nesles Yeer cegK³eeue³e keÀer mJeerke=Àefle kesÀ efyevee ³eneb Hej mebmLee keÀes jefpemì[& keÀjeves keÀer mJeerke=Àefle veneR os mekeÀleer~ HeÀesve Hej yeæ[er oeroer mes mJeerke=Àefle He´eHle keÀjves kesÀ yeeo ner yeæ[er oeoer ves cegPes jefpemì^sMeve kesÀ efueS keÀeie]pe yeveeves keÀes keÀne~ ceQves keÀeie]pe yevee³es Deewj GveceW JeneB kesÀ YeeF&-yenveeW kesÀ veece ì^mìer kesÀ ªHe ceW efueKes leye oeoer keÀer otjebosMeer yegef× keÀe efJeMes<e DevegYeJe ngDee~ oeoer peer ves keÀne efkeÀ FmeceW DeHevee Yeer veece [e³ejskeÌìj kesÀ ªHe ceW efueKees~ ceQves keÀejCe Hetíe lees oeoer peer ves keÀne, ³en ì^mì Yeues ner DecesefjkeÀe ceW jefpemì[& nw Hejbleg Yeejle kesÀ meeLe FmekesÀ mebyebOe keÀes keÀevetveer ªHe osves kesÀ efueS Yeejle kesÀ He´efleefveefOe kesÀ ªHe ceW ì^mìer ceC[ue ceW DeeHekeÀe veece nesvee peªjer nw~ oeoer peer kesÀ Fme megPeeJe Hej ceQves DeHevee veece JeneB kesÀ ì^mìer ceC[ue ceW efueKeJee³ee~ Fme He´keÀej efJeMJe mesJee He´efle Yeer oeoer peer keÀe ¢ef<ìkeÀesCe mejenveer³e Lee~ yeeo ceW oeoer peer ves cegPes pece&veer, DeHe´ÀerkeÀe, Dee@mì^sefue³ee, efmebieeHegj, nebiekeÀebie Deeefo mLeeveeW Hej F&MJejer³e mesJee keÀes keÀevetveer ªHe osves kesÀ efveefceÊe yevee³ee~ ceQ lees FvkeÀce ìwkeÌme keÀe JekeÀerue Lee, keÀevetve keÀer yeeleeW keÀes veneR peevelee Lee Hej yeeHeoeoe keÀer Þeercele kesÀ DeeOeej mes cegPes ³e%e mesJeeLe& cekeÀeve Kejeroves Deewj Dev³e mbemLeeDeeW keÀe efvecee&Ce keÀjves keÀe
megDeJemej Yeer oeoer peer ves ner efo³ee~ yeeo ceW Yeejle DeekeÀj Yeejle kesÀ meYeer cegK³e mLeeveeW Hej Yeer oeoer peer kesÀ meeLe cesje peevee ngDee~ oeoer peer ves nj peien peekeÀj efJeosMe ³ee$ee kesÀ mebmcejCe megveeS~ ³eneB SkeÀ efJeefMe<ì DevegYeJe efueKe jne ntb~ peye nce efouueer HengB®es lees Jeneb keÀjerye oes npeej YeeF&-yenveW Dee³es ngS Les~ keÀe³e&ke´Àce kesÀ Deble ceW ìesueer yeeBìves keÀe He´mebie Dee³ee~ oeoer peer ves keÀne, ceQ yenveeW keÀes Deewj DeeHe YeeF³eeW keÀes ìesueer yeeBìes~ JeneB keÀjerye 1200 yenveW Deewj 800 YeeF& Les~ ceQ lees 800 YeeF³eeW keÀes ìesueer yeeBìles LekeÀ ie³ee, neLe oo& keÀjves ueiee~ ceQves oeoer keÀes keÀne, cegPes ìesueer yeeBìves keÀe DeY³eeme veneR nw, cesje lees neLe LekeÀ ie³ee, DeeHekeÀe ke̳ee neue nw? oeoer ves keÀne, cegPes lees kegÀí veneR ngDee, cesje lees ìesueer yeeBìves keÀe DeY³eeme nw~ osJelee ceevee osves Jeeuee~ DeeHekeÀes Yeer osves keÀe DeY³eeme keÀjvee ®eeefnS~ Fme He´keÀej kesÀ efkeÀleves ner DevegYeJe oeoer peer kesÀ meeLe kesÀ nQ efpevekeÀes Deiej efueKeW lees SkeÀ yeæ[er efkeÀleeye yeve pee³es~ F&MJejer³e mesJee kesÀ keÀejesyeej ceW meefke´À³e Yeeie uesves keÀe cegPes Deewj cesjs HeefjJeej keÀes pees Yeer DeJemej efceuee, GmekesÀ efueS oeoer peer keÀe kegÀMeue vesle=lJe Deewj ªneveer Heeuevee ner efveefceÊe nw~ He®®eerme Deiemle, 2007 kesÀ efove nce meye Deeyet ceW ner Les~ nceW oeoer keÀe@ìspe mes HeÀesve Dee³ee Deewj ceQ Deewj T<ee yenve keÀe@ìspe Hengb®es Deewj oeoer peer keÀes nce meye ves Debeflece efJeoeF& oer~ DeHeves mLetue ves$eeW mes SkeÀ Deelcee keÀes mLetue Mejerj íesæ[les osKeves keÀe ³en cesje Henuee DevegYeJe Lee~ Fme He´keÀej oeoer peer ves Debeflece MJeeme lekeÀ cegPes ve³es-ve³es DevegYeJe keÀjekeÀj DevegYeJeercetle& yevee³ee~ oeoer peer keÀe DeeYeej ceeveves kesÀ efueS cesjs Deewj cesjs HeefjJeej kesÀ Heeme keÀesF& Meyo veneR nw Deewj FmeefueS ner Fme HegefmlekeÀe kesÀ Deboj Fme uesKe Üeje ceQ DeHeveer Þe×ebpeueer oeoer peer keÀes DeefHe&le keÀj jne nBt~
efHeleeÞeer ye´ïee yeeyee keÀs meeLe oeoerpeer~
ceelesMJejer peieocyee kesÀ meeLe oeoerpeer~
efHeleeÞeer ye´ïee yeeyee, ceelesMJejer peieocyee, oeoe efJeMJeefkeÀMeesj kesÀ meeLe oeoerpeer~
Deiemle-I, 2013
Deiemle-I, 2013
oeoer iegCeeW Deewj DevegYeJeeW keÀer efveefOe
jep³eHeeue [e@.Sce.®esvvee js·er, oeoer He´keÀeMeceefCe keÀes `[e@keÌìj 24 DekeÌletyej, 1986 ë ³et.Sve.Dees.cenemeef®eJe pesefJe³ej lelkeÀeueerve He´Oeeveceb$eer Deìueefyenejer yeepeHes³eer oeoer Dee@HeÀ efueìdjs®ej' keÀer GHeeefOe mes mecceeefvele keÀjles ngS~ He´keÀeMeceefCe mes DeeO³eeeflcekeÀ ®e®ee& keÀjles ngS~ Hesjspe mes Meeefvle HegjmkeÀej He´eHle keÀjleer oeoer~
Enquiry Mob. 8140211111 channel-697
`Meebefleotle ³egJee meeF&efkeÀue ³ee$ee'
ye´ïeekegÀceejer]pe mebmLeeve kesÀ ³egJee He´Yeeie Üeje GppeJeue Yeejle kesÀ efueS `Meebefleotle ³egJee meeF&efkeÀue ³ee$ee' keÀe DeefYe³eeve Yeejle Je<e& kesÀ efJeefYevve mLeeveeW Hej Dee³eesefpele efkeÀ³ee ie³ee nw~ efpemekeÀe MegYeejbYe 13-efmelecyej-2013 keÀes efouueer mes efkeÀ³ee peeSiee~ ³ee$ee kesÀ oewjeve efJeefYevve mLeeveeW Hej keÌueyme, ³etLe SmeesefmeSMeve, ³egefveJeefme&ìer]pe, keÀesHeexjsì meskeÌìme&, Deecme& HeÀesme&, Hegefueme, meer.Deej.Heer.SHeÀ, ceefnuee megOeej ie=n, yeeue megOeej ie=n leLee cepeotj mebieþve Deeefo ceW DeeO³eeeflcekeÀ peeie=efle kesÀ keÀe³e&ke´Àce keÀe Dee³eespeve efkeÀ³ee peeSiee~
Heeb®eesW ÜerHeesW cesW ...
-Hespe 12 keÀe Mes<e
efveosefMekeÀe kesÀ ªHe ceW oeoer ves mewkeÀæ[eW keÀe³e&ke´Àce meHeÀueleeHetJe&keÀ Dee³eesefpele efkeÀS, efpememes ueeKeesW DeelceeDeesW keÀes DeeO³eeeflcekeÀ ªHe mes ueeYe efceuee~ 1964 ceW FvnW ceneje<ì^ peesve keÀer meb®eeefuekeÀe Deewj GmekesÀ yeeo 1968 lekeÀ ceneje<ì^, iegpejele Je keÀvee&ìkeÀ peesve keÀer He´Yeejer kesÀ ªHe ceW keÀe³e& keÀjves keÀe DeJemej He´eHle ngDee~ meved 1969 ces mebmLee kesÀ meekeÀej mebmLeeHekeÀ He´peeefHelee ye´ïee yeeyee ves DeHeves osneJemeeve keÀer HetJe& mebO³ee Hej oeoer peer keÀer Deoc³e meenme, efve<þe, F&ceeveoejer leLee efJeMJe keÀu³eeCe keÀer mesJeeDeeW ceW meceHe&Celee keÀes osKeles ngS, DeHevee neLe oeoer peer kesÀ neLe ceW osles ngS, DeHeveer meJe& M eef k eÌ l e³eeb nmleeb l eef j le keÀj ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer yeeie[esj meeQHeer~ leye mes ueskeÀj peerJeve kesÀ Debeflece #eCe lekeÀ Jen mebmLee keÀer cegK³e He´MeeefmekeÀe kesÀ ªHe ceW keÀe³e& keÀjleer jneR~ DeO³eelce keÀer p³eesefle ueskeÀj oeoer peer ves osMe ner veneR efJeosMeeW ceW Yeer He´e®eerve Yeejleer³e mebmke=Àefle, meY³elee Deewj jepe³eesie kesÀ efme×evleeW keÀes ueskeÀj, G®®e peerJeve Mewueer kesÀ efueS meYeer keÀes He´sefjle efkeÀ³ee~ oeoer peer kesÀ kegÀMeue meb®eeueve ceW F&MJejer³e efJeMJeefJeÐeeue³e ceW J³eefkeÌlelJe efvecee&Ce keÀer DeeYee Fleveer leerJe´ ngF&, efpemekesÀ HeÀuemJeªHe Deepe osMe-efJeosMeeW ceW Deeþ n] p eej ye´ ï eekeg À ceejer DeeO³eeeflcekeÀ mesJeekesÀvê mLeeefHele ngS Deewj n]peejeW YeeF&-yenveeW ves DeHevee peerJeve F&MJejer³e keÀe³e& kesÀ efueS meceefHe&le efkeÀ³ee~ oeoer peer kesÀ vesle=lJe ceW, meceepe ceW Meeefvle, meodYeeJevee, Oeeefce&keÀ mecejmelee, Ye´ele=lJe He´sce pewmes cetu³eeW keÀer mLeeHevee kesÀ keÀe³e& keÀes osKeles ngS He´peeefHelee
ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀes meb³egkeÌle je<ì^ mebIe ves ]iewj mejkeÀejer mebmLee kesÀ ªHe cesW DeeefLe&keÀ SJeb meeceeefpekeÀ Heefj<eo keÀer HejeceMe&keÀ meom³elee He´oeve keÀer Je ³egefvemes]HeÀ mes peesæ[e
oeoer kesÀ vesle=lJe ceW mebmLeeve Üeje je<ì^er³e leLee Devleje& < ì^ e r ³ e mlej Hej efJejeì ªHe mes ®eue jns ceeveJeer³e keÀe³eeX keÀes osKeles ngS meb³egkeÌle je<ì^ mebIe ves ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀes meved 1985 ceW Devleje& < ì^ e r ³ e `Meeef v le HeokeÀ' Deewj oeoer peer keÀes meved 1987 ceW mekeÀejelcekeÀ keÀe³eeX kesÀ efueS `Meeefvle otle mecceeve' mes Yeer DeefYevebefole efkeÀ³ee~ 5 je<ì^er³e mlej kesÀ Yeer Meeefvleotle HegjmkeÀej He´oeve efkeÀ³es~ FmekesÀ DeueeJee, oeoer peer keÀes ceneceC[uesMJejeW, meeceeefpekeÀ mebmLeeveeW, jep³e mejkeÀejeW ves ef J eef Y evve HegjmkeÀej SJeb mevceeve ef®evn YeWì keÀjles ngS GvekeÀer mesJeeDeeW keÀer mlegefle keÀer~ DeeO³eeeflcekeÀ MeefkeÌle SJeb yengcegKeer mesJeeDeeW keÀes osKeles ngS, oeoer He´keÀeMeceefCe keÀes 30 efomecyej, 1992 keÀes ceesnveueeue meg K eeef æ [ ³ee ef J eMJeef J eÐeeue³e Üeje jepemLeeve kesÀ lelkeÀeueerve jep³eHeeue [e@. Sce.®esvvee js·er ves `[ekeÌìjsì' keÀer ceeveo GHeeefOe mes efJeYetef<ele efkeÀ³ee~ Glke=À<ì meeceeefpekeÀ mesJeeDeeW kesÀ efueS ceneje<ì^ kesÀ lelkeÀeueerve cegK³eceb$eer Mejo HeJeej ves GvnW `Devleje&<ì^er³e HegjmkeÀej-1994' YeWì
veesyeue HegjmkeÀej efJepeslee ceoj ìsjsmee kesÀ meeLe Deeeflce³elee mes ®e®ee& keÀjles ngS oeoer peer~
efkeÀ³ee~ otj¢<ìe oeoer peer ves jepe³eesie efMe#ee MeesOe mebmLeeve keÀer mLeeHevee keÀjles ngS efJeefYevve JeieeX kesÀ meesuen He´YeeieeW keÀe ieþve efkeÀ³ee~ FveceW efMe#eeefJeo, ³egJee, cesef[keÀue, J³eJemee³e, meceepemesJee, meebmke=ÀeflekeÀ, v³eeef³ekeÀ, He´MeemeefvekeÀ, ceeref[³ee Deeefo He´Yeeie Meeefceue nQ~ FvekesÀ Devleie&le DeO³eelce keÀe mecevJe³e Je MeesOe He´ejbYe ngDee~ Fmeer kesÀ DeeOeej Hej mebmLee DeO³eelce, He´eCeer cee$e keÀes meceLe& efoMee yeesOe osves ceW me#ece yeveer~ ³es He´Yeeie DeHevesDeHeves #es$e ceW efJeMJe yevOeglJe kesÀ yeesOe peieeves kesÀ efueS meefke´À³e He´³eesie keÀjles Dee jns nQ~ %eeve-³eesie keÀer leke&À mebiele Jew%eeefvekeÀ {bie mes He´mlegefle yegef×peerefJe³eeW kesÀ efueS Jejoeve efme× nes jner nw~ oeoer peer efJeefYevve peeefle, JeCe&, jbie-Yeso keÀes otj keÀjves nsleg efJeMJe kesÀ SkeÀ keÀesves mes otmejs keÀesves lekeÀ DeeO³eeeflcekeÀ ®eslevee keÀer Deie´otle yeveeR~ GvneW v es meeceeef p ekeÀ keg À jer e f l e³eeW , DebOeefJeMJeeme, J³emeve SJeb leveeJe mes cegefkeÌle kesÀ efueS DeveskeÀ DeefYe³eeve ®eueeS~ ³egJeeDeeW Je ceefnueeDeeW kesÀ GlLeeve, meJee¥ieerCe ie´ece efJekeÀeme kesÀ efueS DeeO³eeeflcekeÀ ®eslevee peeie=le keÀjves Jeeues DemebK³e keÀe³e&ke´ÀceeW keÀe meb³eespeve efkeÀ³ee~ oeoer peer keÀer DeeO³eeeflcekeÀ He´efleYee mes He´YeeefJele, efJeefYevve jep³eeW kesÀ jep³eHeeueeW, cegK³eceefv$e³eeW Deewj ceneceC[uesMJejeW ves oeoer peer keÀes Deecebef$ele keÀjkesÀ GvekesÀ GodyeesOeve mes ueeKeeW ueesieeW keÀes ueeYeeefvJele keÀjJee³ee leLee Gvemes DeeMeerJee&o He´eHle efkeÀ³ee~ GveceW jepemLeeve kesÀ jep³eHeeue [e@. Sce.®esvvee js·er, ceneje<ì^ kesÀ jep³eHeeue meer. megye´ceefCe³ece, DeevOe´ He´osMe kesÀ cegK³ecev$eer ®evêyeeyet vee³e[t, efouueer kesÀ cegK³ecev$eer meeefnye efmebn Jecee&, Gæ[ermee kesÀ cegK³ecev$eer yeerpet Heìvee³ekeÀ, peevekeÀer JeuueYe Heìvee³ekeÀ, HeefM®ece yebieeue kesÀ jep³eHeeue efJejsve Meen Deeefo GuuesKeveer³e
veesyeue HegjmkeÀej efJepeslee vesumeve ceb[suee keÀes F&MJejer³e meewieele YeWì keÀjleer ngF& oeoer peer~
nQ~ ceneje<ì^, Deemeece, Gæ[ermee, keÀvee&ìkeÀ, iegpejele, GÊej He´osMe, Hebpeeye, nefj³eeCee, íÊeermeieæ{ pewmes DeveskeÀ jep³eeW ceW oeoer peer keÀes Jeefj<þ DeefleefLe kesÀ ªHe ceW mecceeefvele efkeÀ³ee ie³ee~ efMekeÀeiees ceW `efJeMJe Oece& mebmeo' ves Meleeyoer keÀe³e&ke´Àce ceW ceveesveerle DeO³e#ee kesÀ ªHe ceW Deecebef$ele keÀj, DeeMeerJee&o He´eHle efkeÀ³ee~ meved 2000 ceW peye oeoer peer F&MJejer³e mesJeeLe& DecesefjkeÀe ie³eeR, Gme mece³e JeeefMebieìve [er.meer. ceW mìsì kesÀefHeìue efyeefu[bie kesÀ meeceves ces³ej ves oeoer peer kesÀ keÀjkeÀceueeW mes Je=#eejesHeCe keÀj `DeesceMeeefvle ì^er' veeceebefkeÀle efkeÀ³ee, meeLe ner He´efleJe<e& 10 petve keÀes `He´keÀeMeceefCe efoJeme' ceveeves keÀer GodIees<eCee keÀer, pees Deepe Yeer ³eLeeJeled keÀe³ece nw~ ³etvesmkeÀes ves oeoer peer keÀes Debleje&<ì^er³e Meebefle mebmke=Àefle Je<e& kesÀ oewjeve Heerme cesefveHesÀmìes 2000 kesÀ Debleie&le Yeejle Je 120 Dev³e osMeeW mes meeæ{s leerve keÀjesæ[ J³eefkeÌle³eeW kesÀ nmlee#ej pegìeves Hej efJeMes<e DeJee[& mes mecceeefvele efkeÀ³ee~ Meeefvle SJeb meodYeeJe kesÀ meb®eej kesÀ efueS oeoer peer kesÀ ceeie&oMe&ve ceW je<ì^er³e Oece&meccesueve keÀe Dee³eespeve MeeefvleJeve ceW efJeefYevve leerLe& mLeueeW mes efvekeÀeueer ieF& ³ee$eeDeeW kesÀ meceeHeve Hej efkeÀ³ee ie³ee~ Fmeer He´keÀej Dev³e He´osMeeW ceW Yeer meJe& Oece& meccesueve, ³egJee meccesueve, veejer meccesueve SJeb ³egJee ³ee$eeDeeW keÀe Dee³eespeve GvneR keÀer He´sjCee keÀe Heefj®ee³ekeÀ Lee~ ceeveJeer³e cetu³eeW mes Deesle-He´esle oeoer peer kesÀ efvece&ue, HeefJe$e Deewj He´keÀeMeoe³eer J³eefkeÌlelJe mes ueeKeeW ueesieeW kesÀ peerJeve ceW HeefjJele&ve Dee³ee~ FvekesÀ meeefveO³e ceW ueeKeeW HeefjJeej HeefJe$e, leveeJe SJeb J³emeveeW mes cegkeÌle, megKeer peerJeve peerves keÀer keÀuee meerKekeÀj DeveskeÀeW kesÀ efueS DeeoMe&cetle& yeves nQ~ Ssmeer DeeYeece³eer oeoer keÀes Meled Meled veceve~
vesHeeue kesÀ jepee efJejsvê Jeerj efJeke´Àce Meen osJe, oeoerpeer keÀes ceescesvìes osles ngS~
oeoer He´keÀeMeceefCe peer ves cegPes leLee cesjs ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej keÀes DeHeves jerefle mes mebJeeje~ Deepe ceQ leLee cesjs ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej Jeeues pees Yeer F&MJejer³e mesJee³eW keÀj jns nQ, GmekesÀ Heerís GvekeÀer Heeuevee keÀe cenlJeHetCe& mLeeve nw~ yeeleW lees DeveskeÀ nQ, mecePe ceW veneR Deelee keÀneB mes Megª keÀjW Deewj keÀneB Devle keÀjW ke̳eeWefkeÀ uesKe kesÀ ªHe ceW efueKeves keÀer SkeÀ ce³ee&oe nesleer nw, efHeÀj Yeer mebef#eHle ceW oeoer peer kesÀ meeLe kesÀ mebmcejCe efueKelee ntb~
oeoer peer peneB HeeBJe jKeleer LeeR JeneB mesJee nes peeleer Leer
meved 1952 ceW peye cesje Fme efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ meeLe Heefj®e³e ngDee leye mes FmekesÀ meYeer Devev³e jlveeW keÀe Heefj®e³e lees Lee ner Deewj keÀF&³eeW kesÀ Hejes#e Je DeHejes#e ªHe mes mebHeke&À ceW Yeer Dee³ee Lee~ peye oeoer peer Deewj jleveceesefnveer oeoer peer peeHeeve ie³es, leye cegPes Jen mecee®eej efceuee Deewj cewves oeoer peer keÀes He$e efueKee efkeÀ ÞeerceodYeieJeleieerlee HeeþMeeuee kesÀ cegefKe³ee Heeb[gjbie Meem$eer peer leLee GvekesÀ SkeÀ meeLeer efpevekesÀ meeLe cesje Henues yengle Ieefve<þ mebyebOe Lee leLee pees yeenj kesÀ lelJe%eeve kesÀ yengle yeæ[s efJeÜeve nQ, Yeer peeHeeve kesÀ efJeMJe Oece&meccesueve ceW Dee³es ngS nQ, lees DeeHe GvekeÀes Yeespeve kesÀ
efueS jes]pe DeHeves Heeme yegueevee Deewj GvekeÀer F&MJejer³e mesJee keÀjvee~ ceQves Meem$eer peer keÀes Yeer cegbyeF& ceW keÀne Lee efkeÀ DeeHe Deewj DeeHekesÀ meeLeer peeHeeve pee jns nQ, Jeneb DeeHekeÀes Keeves keÀer efokeÌkeÀle nesieer FmeefueS ceQves ye´ïeekegÀceejer yenveeW keÀes efueKee nw, DeeHe Yeer Gvemes mebHeke&À keÀjvee~ oesveeW ves cesjer yeele ceeveer Deewj peeHeeve keÀer ome efove keÀer keÀebHe´WÀme ceW oeoer peer ves Deewj jleveceesefnveer oeoer peer ves Gve oesveeW keÀes DeHeves neLe mes HekeÀe³ee ngDee HeefJe$e Yeespeve efKeuee³ee Deewj meeLe ner ³e%e keÀe Fefleneme Yeer yengle efJemleej mes megvee³ee~ HeefjCeece mJeªHe peye Meem$eer peer cegbyeF& Dee³es leye GvneWves cegPes keÀne efkeÀ jcesMe YeeF&, ye´ïeekegÀceejer mebmLee keÀe Fefleneme megvekeÀj peye ceQves peevee efkeÀ Hegª<e He´Oeeve meceepe ves yenveeW keÀer DeeO³eeeflcekeÀ Gvveefle ceW efkeÀleveer ªkeÀeJeì [eueer lees cesjer DeeBKeeW ceW Heeveer Yej Dee³ee~ yeeo ceW ncesMee ner Meem$eer peer keÀe efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ meeLe mvesn Yeje
mebyebOe jne Deewj Meem$eer peer H³eejs ye´ïee yeeyee leLee H³eejer ceelesMJejer peer mes efceueves Yeer Dee³es~ Fme He´keÀej mes, DeHejes#e ªHe mes oeoer peer kesÀ Üeje mesJee ngF&, GmekeÀe ceQ mee#eer nBt~ oeoer peer mes Henueer He´oMe&veer kesÀ meYeer ef®e$eeW keÀer mecePeeveer HeÀeFveue keÀer yeeo ceW oeoer peer peye Heìvee ceW Les Deewj ye´ïee yeeyee peye cegbyeF& Deeles Les lees oeoer peer Yeer cegbyeF& keÀe ®ekeÌkeÀj ueieeleer LeeR Hejbleg cesje Flevee Ieefve<þ mebyebOe oeoer peer kesÀ meeLe veneR Lee ke̳eeWefkeÀ ye´ïee yeeyee keÀer GHeefmLeefle ceW ]p³eeoe keÀejesyeej ye´ïee yeeyee mes ner neslee Lee~ Hejbleg peye meved 1964 ceW nce meyeves
He´oMe&veer kesÀ ef®e$e yeveeves keÀe keÀe³e& Megª efkeÀ³ee lees Henuee-Henuee ef®e$e `me®®ee Jew<CeJe keÀewve?' yevee³ee ie³ee Deewj ye´ïee yeeyee kesÀ Heeme Jen ef®e$e efueKele meefnle He´ceeefCele keÀjeves kesÀ efueS Yespee ie³ee~ oes efove ceW ner ye´ïee yeeyee ves Gme efueKele ceW megOeej keÀj ogyeeje De®ís De#ejeW ceW efueKeJee keÀj Yespee lees ceQves ye´ïee yeeyee keÀes He$e efueKee efkeÀ yeeyee, ³es DeeHekesÀ De#ej veneR nQ, ³es efkeÀmeves efueKee nw? lees ye´ïee yeeyee ves efueKee efkeÀ ye®®es, kegÀceejkeÀe ye®®eer ³eneb nw, Gmeer ves efueKele keÀes megOeej keÀjkesÀ Yespee nw~ lees nceves ye´ïee yeeyee keÀes efueKee efkeÀ peye nceejs ef®e$eeW keÀer efueKele kegÀceejkeÀe yenve keÀes ner HeÀeFveue keÀjveer nw lees ke̳eeW veneR DeeHe kegÀceejkeÀe yenve peer keÀes DeHeves He´efleefveefOe kesÀ ªHe ceW cegbyeF& Yespe oW~ yeeyee ves nceejer yeele keÀes ceevee Deewj ìsueerie´ece efkeÀ³ee efkeÀ kegÀceejkeÀe ye®®eer keÀes efjmeerJe keÀjes~ Fme He´keÀej He´oMe&veer kesÀ Henues ef®e$e mes ner oeoer peer keÀe HetCe& men³eesie He´oMe&veer keÀer mesJee kesÀ efueS efceuee Deewj oeoer peer ves ner He´oMe&veer kesÀ meYeer ef®e$eeW keÀer mecePeeveer HeÀeFveue keÀer~ peye Henueer He´oMe&veer keÀe GodIeeìve ceneje<ì^ kes À jep³eHeeue cebieueoeme HekeÀJeemee ves efkeÀ³ee leye oeoer peer Deewj GÀ<ee yenve ves GvnW mecePee³ee Deewj Gvemes DeesefHeefve³eve efueKeJee³ee~ ieJeve&j ves efueKee, ³en DeodYegle He´oMe&veer nw~ yeeo ceW meYee ceW mebyeesOeve kesÀ efueS Yeer ieJeve&j ie³es~ Fme He´keÀej He´oMe&veer mesJee ceW DeesefHeefve³eve efueKeJeeves keÀer MegªDeele Yeer oeoer peer ves keÀer~ yeeo ceW ceelesMJejer peer keÀe cegbyeF& Deevee ngDee Deewj ceelesMJejer peer ves oeoer peer leLee meYeer cenejLeer YeeF&-yenveeW keÀes yegueekeÀj He´oMe&veer keÀer mesJee efJenbie ceeie& keÀer mesJee nw, ³en He´mleeefJele efkeÀ³ee~ Fleves ceW ner ye´ïee yeeyee keÀes F&mìve& ]peesve keÀer mesJee kesÀ efueS De®ís nwC[dme keÀerr peªjle Leer lees oeoer efvece&ueMeevlee ves keÀesuekeÀelee peeves keÀer Dee@HeÀj ye´ïee yeeyee keÀes
ye´.kegÀ.jcesMe Meen
keÀer Deewj ye´ïee yeeyee ves HeÀewjve Gme yeele keÀes mJeerkeÀej keÀj oeoer efvece&ueMeevlee keÀes JeneB Yespee Deewj oeoer He´keÀeMeceefCe keÀes ieeceosJeer mesvìj (Gme mece³e Jeeìjuet 1990 ë yesnlej meceepe kesÀ efueS Debleje&<ì^er³e meccesueve kesÀ GodIeeìve Hej cesvMeve) keÀe Fb®eepe& yevee³ee~ leye meb³egkeÌle je<ì^ mebieþve kesÀ DeHej meef®eJe mesHeÀjve®egkeÀ Je HetJe& He´Oeeveceb$eer mes oeoer He´keÀeMeceefCe peer kesÀ meeLe jepeerJe ieebOeer, oeoer He´keÀeMeceefCe kesÀ meeLe oerHe He´ppeJeefuele keÀjles ngS~ nceejs ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej keÀe mebyebOe pegìe Deewj Jen mebyebOe oeoer kesÀ DeJ³ekeÌle nesves lekeÀ Flevee ner Ieefve<þ jne~
ieeceosJeer meWìj keÀe mLeeve oeoer peer ves ner ®egvee Lee Jeeìjuet cesvMeve ceW peye mesJeekesÀvê Lee, leye Jeneb mes GmekeÀes mLeeveebleefjle keÀjves keÀer yeele ®eue jner Leer~ nce cekeÀeve {tBæ{ jns Les~ oeoer peer, ceQ Deewj T<ee yenve keÀej ceW ieeceosJeer mesvìj kesÀ Heeme ner Keæ[s Les~ ceQves oeoer peer keÀes Hetíe, keÀneB Hej cekeÀeve kesÀ efueS keÀesefMeMe keÀjW? Gme mece³e ieeceosJeer keÀe oeª-Gue-ceguekeÀ YeJeve ve³ee yevee ner Lee, GmekesÀ He´efle oeoer peer ves FMeeje efkeÀ³ee efkeÀ Ssmes cekeÀeve ceW Deiej mesvìj Kegue pee³es lees yengle De®íer F&MJejer³e mesJee³eW nes mekeÀleer nQ~ [^ecee Huewve Devegmeej Gmeer YeJeve ceW SkeÀ HeÌuewì nceves yegkeÀ keÀje³ee Lee lees nceves DeHeves ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej mes ®e®ee& keÀjkesÀ otmejs efove oeoer peer keÀes Jen HeÌuewì F&MJejer³e mesJee ceW osves keÀe Dee@HeÀj efkeÀ³ee~ oeoer peer keÀes Jen HeÌuewì yengle ner Hemebo Dee³ee Deewj keÀne efkeÀ nce Deeyet ®eueles nQ, yeeyee mes mJeerke=Àefle ueskeÀj Fme HeÌuewì mes mesJee Megª keÀjWies~ oes efove HeM®eeled nce Deeyet ie³es, ye´ïee yeeyee mes mJeerke=Àefle ues JeeefHeme Dee³es Deewj Jeeìjuet ces v Meve mes mes J eekes À vê keÀe mLeeveeblejCe ieeceosJeer ceW nes ie³ee Deewj Gmeer mLeeve Hej jnkeÀj ye´ïee yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves lekeÀ oeoer peer ves mesJee³eW keÀer~ Fme He´keÀej meved 1964 mes 1968 lekeÀ DeLee&led HeeB®e Je<eeX lekeÀ oeoer peer mes efvejblej Heeuevee uesves Deewj Deeies yeæ{ves keÀe meewYeei³e nceW efceuee~ oeoer peer nceejs HeefjJeej keÀer DeueewefkeÀkeÀ ceeB LeeR meved 1977 ceW yeæ[er oeroer cegbyeF& Dee³eer ngF& LeeR, Gme mece³e oeoer He´keÀeMeceefCe peer keÀe efJeosMe ³ee$ee keÀe keÀe³e&ke´Àce yeve jne Lee~ yeæ[er oeroer ves cegPes keÀne, jcesMe, DeeHe Deeyet ®euees, oeoer peer keÀe
je<ì^Heefle [e@. S.Heer.pes.Deyogue keÀueece %eevemejesJej ceW Dee³eesefpele meceejesn kesÀ oewjeve oeoer He´keÀeMeceefCe mes mvesn He´oefMe&le keÀjles ngS~
Yeejle kesÀ lelkeÀeueerve He´Oeeveceb$eer Heer.Jeer.vejefmecne jeJe, jepemLeeve kesÀ jep³eHeeue [e@.®esvvee js·er leLee oeoer He´keÀeMeceefCe~
1984 ë efJeMJe Meeefvle cenemeccesueve ceW je<ì^Heefle %eeveer pewueefmebn, oeoer He´keÀeMeceefCe leLee Dev³e~
DeeO³eeeflcekeÀ meMeefkeÌlekeÀjCe meccesueve keÀes mecyeesefOele keÀjles ngS oeoer He´keÀeMeceefCe], ceb®e Hej keÀeMeer kesÀ peieleieg©~
(Mes<e Hespe 11 Hej) jepemLeeve kesÀ lelkeÀeueerve cegK³eceb$eer DeMeeskeÀ ienueesle kesÀ meeLe oeoerpeer~
Deiemle-I, 2013
Deiemle-I, 2013
oeoerpeer mes DeeMeerJe&®eve uesles ngS iegpejele kesÀ cegK³eceb$eer vejsvê ceesoer~
oeoer He´keÀeMeceefCe...
-Hespe 1 keÀe Mes<e
meeLe efyelee Heelee Deewj Gvemes nj Heue kegÀí meerKelee~ nceejs efoueesefoceeie mes oeoer peer keÀer ³eeo keÀes efvekeÀeuee veneR pee mekeÀlee Hejvleg GvekesÀ mce=efle efoJeme Hej kesÀJeue GvekeÀes H³eej mes ³eeokeÀj Dee@Bmet yenevee ³ee YeeJegkeÀ nes peevee ke̳ee Fmemes oeoer peer KegMe nesWieer? ³ee efHeÀj oeoer peer keÀs iegCeeW keÀes Deewj keÀle&J³eeW keÀes, GvekeÀer GcceeRoeW Deewj DeeMeeDeeW keÀes, GvekesÀ jns ngS DeOetjs Je=no keÀe³e& keÀes, nceejs Üeje HetCe& nesles ngS osKekeÀj KegMe nesieer? Fme yeej nce GvekeÀe íþe DeJ³eefkeÌle efoJeme cevee jns nQ lees ³en Ieæ[er nceejs efueS kesÀJeue oeoer peer keÀes ³eeo keÀjves keÀer ner veneR DeefHeleg DeHevee Deelce-efJeMues<eCe keÀjves keÀer nw~ DeHeves keÀes Meeefvle keÀer ienjeF& ceW ues peekeÀj DeHeveer Devlejelcee keÀes ììesueves keÀer ³en Ieæ[er nw~ oeoer peer kesÀ iegCe Deewj efJeMes<eleeDeeW keÀe JeCe&ve keÀjles ngS nceejer pe]gyeeve LekeÀleer veneR nQ~ lees ke̳ee GvekeÀer efJeMes<eleeDeeW keÀes ceQves Yeer DeHeves peerJeve ceW OeejCe efkeÀ³ee nw? Deiej neB lees ³ener oeoer peer keÀes me®®eer KegMeer efoueeves Jeeueers nceejer mce=efle³eeb ³eeo nesieer~ oeoer peer keÀer ³eeo ceW nce He´keÀeMe mlecYe kesÀ Deeies peekeÀj ceewve Keæ[s jnles nQ~ Gme mece³e oeoer Deewj GvekesÀ Üeje efceueer ngS meJe& efMe#ee³eW, ef®e$e HeÀerleer keÀer lejn SkeÀ-SkeÀ keÀj Devle&¢ef<ì kesÀ Deeies mejkeÀleer peeleer nw~ Deewj nceejs ³eeoeW kesÀ yeieer®es kesÀ HetÀueeW keÀes ve³eer megvojlee Deewj KegMeyet mes Yej osleer nQ~ Gme ef®e$e HeÀerleer keÀe Henuee ef®e$e meeceves Deelee nw Deewj oeoer peer, nce DeeHe pewmeer SkeÀ Deece J³eefkeÌle kesÀ ªHe ceW osKeles nQ~ oeoer peer - Demeeceev³elee ces meeceev³elee peye Fvmeeve ceneve yevelee nw lees keÀYeerkeÀYeer DeHeveer efvepeer ceeveJelee keÀes íesæ[ oslee nw Hejbleg oeoerpeer ves cenevelee keÀs Deemeceeve keÀes ít uesves kesÀ yeeJepeto DeHeves Devoj kesÀ Fvmeeveer pepyes keÀes meoe keÀe³ece jKee~ SkeÀ meeceev³e J³eefkeÌle ³ee ceeveJe keÀs ªHe ceW oeoer peer keÀes peye nce osKeles nwb lees Fvmeeefve³ele Deewj ceeveJelee keÀe DeLe& mecePe ceW Deeves ueielee nw~ oeoer peer kesÀ Fme yesno efvepeer Henuet Hej nceejer vepej Mee³eo ve ieF& nes uesefkeÀve Fme yeele Hej Yeer Deiej nce ieewj
³et.Heer.S.DeO³e#ee meesefve³ee ieebOeer kesÀ meeLe oeoerpeer
keÀjW lees efoKelee nw efkeÀ kewÀmes oeoer peer njskeÀ íesìs-yeæ[s meeOeejCe mes meeOeejCe J³eefkeÌle keÀe Keeme O³eeve jKeleer Leer~ meoea nes ³ee yeeefjMe nj Deeves Jeeues íesìs-yeæ[s J³eefkeÌle kesÀ iece& keÀHeæ[s ³ee yejmeeleer keÀe O³eeve oeoer peer jKeleer Leer~ KeemekeÀj yetæ{er ceeleeDeeW keÀes efJeMes<e SkeÀ-SkeÀ keÀes yegueekeÀj GvekesÀ Deejeceoe³ekeÀ DeeJeeme-efveJeeme Deewj mJeemL³e kesÀ yeejs ceW Hetíleeí keÀj GvnW megefJeOee efoueeF& nw~ ³e%e cesW keÀesF& yeerceej nes ³ee DemHeleeue ceW keÀesF& Yeer HesMesvì nes, oeoer peer ves mJe³eb efceuekeÀj ³ee efkeÀmeer keÀes YespekeÀj ncesMee GvekeÀe K³eeue jKee nw~ efkeÀmeer Hej Yeer GvekesÀ efkeÀmeer efveCe&³e mes Dev³ee³e ve nes Fme yeele keÀe oeoer peer ves meoe O³eeve jKee nw~ oeoer peer ves keÀYeer Yeer efkeÀmeer kesÀ Üeje keÀneR megveer yeeleeW Hej efJeMJeeme keÀj efkeÀmeer Yeer Deelcee kesÀ He´efle DeHevee cele veneR yevee³ee
Deewj Gme J³eefkeÌle keÀes Gme vepej mes veneR osKee~ ®eens Deeyet efveJeemeer nes ³ee ³e%e keÀe keÀesF& veewkeÀj, njskeÀ kesÀ De®ís-yegjs mece³e ceW oeoer peer keÀes GvneWves DeHeves meeLe Keæ[e cenmetme efkeÀ³ee~ efpeme Hej efkeÀmeer Yeer vepej veneR Heæ[leer Leer Ssmes keÀesves ceW ®egHe®eeHe Keæ[s J³eefkeÌle Hej oeoer peer keÀer vepej Heæ[leer Leer Deewj Jen Keeme Gme J³eefkeÌle keÀe K³eeue jKeleer Leer~ celeueye efkeÀ oeoer peer kesÀ Fvmeeveer pepyes kesÀ efJeMeeue Je=#e keÀer íe³ee mes keÀesF& Yeer Jebef®ele veneR jne nw~ oeoerpeer keÀes SkeÀ kegÀMeue He´MeeefmekeÀe, DeeoMe& ìer®ej, meYeer keÀer He´sjCeeme´esle, ceceleece³eer ceeb, Heeuevenej efHelee, DeHeveer otj¢ef<ì mes ³e%e keÀes Deemeceeve keÀer Tb®eeF&³eeW lekeÀ Hengb®eeves Jeeueer efveM®e³e keÀer cenecesª kesÀ ªHe ceW nj efkeÀmeer ves osKee nw~ Hejvleg SkeÀ DeeoMe& efJeÐeeLeea keÀe GvekeÀe ªHe Yeer nce DeveosKee veneR keÀj mekeÀles~ efkeÀmeer mes Yeer keÀesF& veF& yeele meerKeves Deewj mecePeves ceW GvekeÀes keÀYeer Yeejer veneR ueielee Lee~ Gce´ mes Fleveer yeæ[er nesves kesÀ yeeJepeto
DeYeer-DeYeer DeeF& ngF& kegÀceejer keÀes meKeerHeve keÀe DevegYeJe Jen yeæ[er menpelee mes keÀje osleer Leer~ cegjueer keÀes Heæ{keÀj Ssmee Deelcemeeled keÀj uesleer Leer efkeÀ peye Jes megveeleer LeerR lees megveves Jeeues keÀes Yeer Jen mJeleë Deelcemeeled nes peeleer Leer~ 70 meeue mes efve³eefcele %eeve³eesie keÀer Heæ{eF& keÀjles jnves kesÀ yeeJepeto Heæ{eF& kesÀ He´efle GvekesÀ Glmeen Je ueieve keÀes efkeÀmeer ve³es efJeÐeeLeea keÀer lejn ner lejesleepee osKee ie³ee~ Deewj neB efkeÀmeer keÀer vepej leer#Ce nes lees GvekesÀ Devoj efíHes ngS Fveesmesvì ye®®es keÀes Gmeves DeJeM³e osKee nesiee~ efkeÀmeer keÀes n@BmeekeÀj Kego efKeueefKeueeles ngS n@Bmevee GvekeÀer DeekeÀ<e&keÀ íefJe ceWb ®eej ®eebo ueieelee Lee~ oeoer peer kesÀ J³eefkeÌlelJe ceW pees ®egcyekeÀer³e DeekeÀ<e&Ce Lee GmekeÀer Meg©Deele ner GvekeÀer HeefJe$e Deewj mJe®í cegmkeÀjenì mes nesleer Leer~ oeoer peer keÀer GHeefmLeefle cee$e DeemeHeeme keÀer nJeeDeeW Hej Fleveer ©neveer KegMyet HewÀuee osleer Leer efkeÀ otj keÀesves ceW yewþe J³eefkeÌle Yeer cenmetme keÀjlee efkeÀ Jen keÀneR DeemeHeeme ner nQ~ njskeÀ kesÀ Devoj efíHes ngS iegCeeW keÀer De®etkeÀ HejKekeÀj GmekesÀ Gme iegCe ³ee keÀuee keÀes yeeyee keÀer mesJeeDeeW ceW ueieeves keÀer keÀuee keÀes kesÀJeue GvneR mes meerKeer pee mekeÀleer nw~ Jes ve kesÀJeue Gme J³eefkeÌle kesÀ iegCe Deewj keÀuee keÀer HejKe keÀjleer Leer yeefukeÀ keÀê Yeer keÀjleer Leer Deewj mece³e Hej meyekesÀ meeceves GmekeÀe JeCe&ve Yeer keÀjleer Leer~ Devle ceW MeejerefjkeÀ DemJemLelee kesÀ keÀejCe Yeue Jen cegKe mes kegÀí yeesue veneR Heeleer LeerR uesefkeÀve GvekeÀer H³eejer meer cegmkeÀjenì keÀes nce meYeer efceme keÀjles uesefkeÀve GvekeÀer vepejeW ceW nceW Hen®eeveves kesÀ ef®evn efoKeeF& osles~ Gme mece³e Yeer GvekeÀer SkeÀ ¢ef<ì keÀes Heeves kesÀ efueS npeejeW ueesie Meeefvle Deewj Oew³e&lee mes uecyeer keÀleej ceW Keæ[s jnles Les~ oeoer peer ves Deefvlece MJeebme lekeÀ nj Heue yeeyee keÀer mesJee ceW efyelee³ee~ Deepe Yeer GvekeÀer ner mesJeeDeeW keÀe ceerþe HeÀue nce meye Kee jns nwQ Ssmeer nceejer H³eejer oeoer He´keÀeMeceCeer, He´keÀeMe mlecYe yevekeÀj Deepe Yeer nce meyekesÀ meeLe Deewj mevcegKe nw~ GvekesÀ peerJeve Deewj pepyes keÀes nceeje Meled Meled He´ceeCe Deewj Þe×ebpeueer~
oeoer ceveesnjFvêe, oeoer iebies, oeoer jleveceesefnveer, oeoer Ëoceesefnveer, oeoer peevekeÀer, oeoer He´keÀeMeceefCe, oeoer efvece&ueMeeblee SJeb oeoer ®evêceefCe mecetn ef®e$e cesW~
otmejesW mes DeHes#ee jKeves keÀe mJeYeeJe nceejer KegMeer keÀes He´YeeefJele keÀjlee nw He´Mveë- otmejeW keÀer DeHes#ee keÀe celeueye ke̳ee neslee nw? GÊejë- DeHes#ee keÀe celeueye otmejs kesÀ Üeje YeefJe<³e ceW efkeÀ³es peeves Jeeues J³eJenej keÀes Henues yelee osvee efkeÀ ceQ efJeMJeeme keÀjleer ntB efkeÀ DeeHe Ssmee keÀjWies~ DeeHe ke̳ee keÀjves Jeeues nQ GmekeÀe ceQ Henues mes ner Devegceeve ueiee uesleer ntB~ He´Mveë- ceQves lees DeeHekesÀ J³eJenej keÀe Henues mes ner Devegceeve ueiee efue³ee Lee~ Deewj peye DeeHekeÀe J³eJenej Jewmee veneR ngDee, ceQves pees DeeHemes DeHes#ee yeveekeÀj jKeer Leer lees ceQ keÀnleer ntB efkeÀ DeeHe cesjer GcceeroeW Hej Keje veneR Glejs~ nceW DeHeves-DeeHe mes leeefke&ÀkeÀ ªHe mes ³es Hetívee Heæ[siee efkeÀ ³en GHee³e efkeÀlevee De®íe nw! Deye He´Mve Gþlee nw efkeÀ `ceQ keÀewve ntB'? GÊejë-`ceQ keÀewve ntB' ³en lees mJe³eb SkeÀ He´Mve nw, efHeÀj Yeer ueesie keÀnles nQ efkeÀ ke̳eeW HewjWì ye®®es mes Gcceero ve keÀjs, Heefle-Helveer SkeÀ-otmejs mes Gcceero ve keÀjs, ìer®ej DeHeves mìt[Wì mes Gcceero ve keÀjW, ³es SkeÀ Ssmeer ®eerpe nw efpemes íesæ[vee yengle ner keÀefþve nw~ He´Mveë- JeemleJe ceW nceW Jees leye lekeÀ Helee veneR ®eue Heelee peye lekeÀ keÀer Jees HesÀue veneR neslee efkeÀ ceQves Gmemes ke̳ee Gcceero efkeÀ³ee Lee~ GÊejë- Deye meejs efove ceW nceW ³es osKevee nw efkeÀ nceejer DeHes#ee keÀe DeeOeej ke̳ee nw~ DeeHe efpeme lejn mes yeesueles Dee³es nQ cesjs meeLe keÀue Yeer Fmeer lejn mes yeele keÀjWies~ uesefkeÀve keÀue DeeHeves SkeÀ Deueie lejerkesÀ mes yeele keÀer pees efkeÀ cesjer DeeMee kesÀ SkeÀoce efJeHejerle Leer~ efkeÀmeer kesÀ Deleerle kesÀ meeLe GmekeÀes leguevee keÀjvee keÀer Henues ³es pewmes yeele keÀjles Dee³es Les Deye Yeer Jewmee ner keÀjWies~ ³en ceQ Henues mes ner otmejs kesÀ efueS efveCe&³e ues uesleer ntB Deewj efHeÀj peye Jees Jewmee veneR keÀjles nQ lees ceQ nerve YeeJevee mes ie´efmele nes peeleer ntB~ Deye nce oes yeeleeW ceW HebÀmeles nQ - SkeÀ lees DeewjeW mes DeHes#ee keÀjvee Deewj otmeje otmejeW keÀer GcceeroeW keÀes Hetje keÀjvee~ ³es oesveeW ®eerpeW nceejer KegMeer keÀes yengle p³eeoe He´YeeefJele keÀjleer nw~ He´Mveë- ye®®es efkeÀleveer yeej keÀnles nQ, HeeuekeÀ efkeÀleveer yeej yeesue jns nesles nQ efkeÀ cegPemes ke̳ee ®eeefnS ³ee DeeHe cegPemes ke̳ee Gcceero keÀjles nQ? GÊejë- Fve oesveeW GoenjCeeW ceW ke̳ee nw? ³eefo DeeHe cesjer DeHes#ee keÀes Hetje keÀjles nQ lees ceQ KegMe jntbieer, ³eefo ceQ DeeHekesÀ GcceeroeW keÀes Hetje keÀjleer ntB lees ke̳ee DeeHe KegMe neWies? Fve oesveeW ®eerpeeW ceW DeHes#ee keÀe KegMeer kesÀ meeLe meerOee mebyebOe nw~ nceW ³es osKevee Heæ[siee efkeÀ nceves DeHeveer KegMeer keÀes efkeÀve ®eerpeeW Hej efveYe&j keÀj efo³ee nw efkeÀ YeefJe<³e ceW ³es ke̳ee keÀjWies, kewÀmes yeele keÀjWies, kewÀmes J³eJenej keÀjWies, Jees ceQ Henues DeeMee keÀjleer ntB Deewj GmekesÀ THej DeHeveer KegMeer keÀes efveYe&j keÀj osleer ntB, efHeÀj Jees Jewmee veneR keÀjles lees ceQ ogëKeer nes peeleer ntB~ He´Mveë- Deye nce efyeukegÀue Gmeer OeejCee Hej Dee ie³es nQ efpeme Hej nceeje Hetje {eb®ee Keæ[e nw~ DeYeer lekeÀ DeeHe cegPemes SkeÀ lejn mes J³eJenej keÀjles ngS Dee³es, SkeÀ lejn mes yeele keÀjles ngS Dee³es~ Deiej DeeHe cegPemes Deueie lejn mes yeele keÀjesies lees ³en vew®egjue nw efkeÀ cegPes Fmemes ogëKe Hengb®esiee~ GÊejë- vew®egjue nw efkeÀ ogëKe Hengb®esiee ke̳eeWefkeÀ DeeHeves cesjs J³eJenej keÀes osKekeÀj DeHevee Yejesmee(efyeueerJe efmemìce) yeoue efue³ee~ ³es yengle cegefMkeÀue nes peelee nw efkeÀ nce YeefJe<³e kesÀ J³eJenej Hej DeHeveer KegMeer keÀes efveYe&j keÀj osles nQ lees Jees KegMeer kewÀmes mLee³eer jnsieer? Jees lees SkeÀ YeefJe<³e keÀe keÀuHevee nw efpemes nce YeefJe<³e mes mebyebefOele keÀn mekeÀles nQ~ Deiej nceejer Jees keÀuHevee mener veneR efvekeÀueer lees cesjer KegMeer ieF&~ Deewj efHeÀj ceQ GmekeÀe oes<e efkeÀme Hej [eue osleer ntB - DeeHe Hej, ke̳eeWefkeÀ DeeHeves cesjer DeHes#eeDeebs keÀes Hetje veneR efkeÀ³ee~ ceQves DeHes#ee Henues efveefce&le ke̳eeW efkeÀ³ee?
lelkeÀeueerve GHeHe´Oeeveceb$eer ueeueke=À<Ce Dee[JeeCeer oeoer peer mes DeeO³eeeflcekeÀ ®e®ee& keÀjles ngS~ Yeejle keÀs lelkeÀeueerve GHeje<ì^Heefle Yewjesefmebn MesKeeJele oeoer peer kesÀ mebie SkeÀ meceejesn ceW oerHe He´ppeJeefuele keÀjles ngS~
DeeO³eeeflcekeÀ peerJeve ... -Hespe 1 keÀe Mes<e
ceneve yevee³ee, ueeKeeW ueesieeW keÀes He´Yeg-efceueve keÀje³ee Deewj Hejceelcee kesÀ ceneve keÀe³e& keÀe meHeÀuelee Je kegÀMeuelee HetJe&keÀ meb®eeueve efkeÀ³ee~ Deepe Yeer He´efleefove DeveskeÀeW kesÀ ceeveme Heìue Hej GvekeÀer íefJe GYej Deeleer nw Deewj 25 Deiemle keÀes lees meeje ye´eïeCe HeefjJeej GvekesÀ He´sce Je DeHevesHeve keÀes mcejCe keÀjkesÀ YeeJeefJeYeesj nes peelee nw~ GvekeÀer ³eeo ceW efveefce&le He´keÀeMe-mlecYe He´efleefove DemebK³e ye´eïeCeeW keÀes ³eesie keÀer efoJ³e DevegYetefle³eeb keÀjelee nw~ kegÀMeue He´MeemekeÀ kesÀ meeLe Jes mecemle ye´eïeCe HeefjJeej keÀer mvesnce³eer oeoer Yeer LeeR~ Deepe GvekeÀer DevegHeefmLeefle efJeMeeue ye´eïeCe HeefjJeej ceW SkeÀ efjkeÌlelee keÀe DeeYeeme keÀjeleer nw~ Jes efvece&ue, efve<keÀece Je DeeeflcekeÀ He´sce keÀer He´eflecetefle& LeeR~ H³eej yeebìvee GvekeÀe He´cegKe keÀÊe&J³e Lee~ peye ueesieeW mes ieueleer Yeer nes peeleer Leer lees Jes H³eej keÀe He´meeo osvee veneR Yetueleer LeeR~ GvekeÀer efMe#eeDeeW ceW Yeer keÀu³eeCe keÀe YeeJe Je H³eej mecee³ee neslee Lee~ Jes ®eenleer LeeR efkeÀ YeieJeeve keÀe ³es HeefjJeej HeefJe$elee Je He´sce mes YejHetj nes~ ueieYeie 20 Je<e& HetJe& HeeC[Je YeJeve ceW ceneceC[uesMJejeW keÀe SkeÀ Oece& meccesueve jKee ie³ee Lee efpemeceW DeveskeÀ meble-ceneveelceeDeeW ves efnmmee efue³ee~ oeoerpeer ves meYeer keÀes DeHeves HeeJeve He´sce ceW yeebOe efue³ee Lee~ efJejesOeer men³eesieer yeve ie³es Deewj iueeefve keÀjves Jeeues He´MebmekeÀ yeve ie³es~ SkeÀ He´efme× ceneceC[uesMJej ves lees ceb®e mes Yejer meYee ceW keÀn efo³ee efkeÀ ceQ lees Hetje peerJeve yeeyee keÀes Je oeoer keÀes ieeueer ner oslee Dee³ee ntB~ Deepe cegPes Helee ueiee efkeÀ Jes efkeÀleveer ceneve nQ~ GvneWves DeHevee DevegYeJe megveeles ngS efoue keÀes mHeMe& keÀjves Jeeueer yeele keÀner efkeÀ Deepe meyesjs peye oeoerpeer nceW meejs DeeÞece Iegcee jner Leer lees ceQves oeoerpeer keÀe neLe mHeMe& efkeÀ³ee Deewj ceQ velecemlekeÀ nes ie³ee oeoerpeer kesÀ HeefJe$e Jee³eye´sMevme osKekeÀj~ Ssmeer HeefJe$e Deelcee Fme Oeje Hej {tb{vee Yeer DemebYeJe nw~ Deepe mes ceQ oeoer keÀe YeeF& ntB Deewj oeoer keÀe peye Yeer yegueeJee nesiee, ceQ oewæ[e ®euee DeeGbÀiee~ efpeleveer iueeefve Deepe lekeÀ ceQves keÀer nw Deye Gmemes meew iegvee He´Mebmee kesÀ Heg<He ®eæ{eTbiee~ GvnW Fme lejn meceefHe&le neslee osKe, meYeer Oece& OegjbOej velecemlekeÀ nes ie³es~ Ssmeer Leer ye´eïeCe HeefjJeej keÀer Deelce oeoer He´keÀeMeceefCe~
Yeejle kesÀ lelkeÀeueerve je<ì^Heefle [e@.S.Heer.pes.Deyogue keÀueece oerHe He´ppeJeueve keÀj GodIeeìve keÀjles ngS~ meeLe ceW oeoer He´keÀeMeceefCe~
³es ªê ³e%e yengle íesìe Lee~ He´Lece yeej 45 He$ekeÀej nceejs SkeÀ íesìs mes meccesueve ceW Dee³es~ efnmì^er ne@ue ceW oeoerpeer ves MeyoeW mes GvekeÀe Flevee YeeJeYeervee melkeÀej efkeÀ³ee efkeÀ Jes ceb$ecegiOe nes ie³es GvekeÀer ³ee$ee keÀer LekeÀeve Glej ieF&, GvnW ueiee efkeÀ oeoer lees nceejer nw Deewj Deieues ner efove Yeejle kesÀ DeveskeÀ DeKeyeejeW ceW íHee - He´sce keÀer osJeer, oeoer He´keÀeMeceefCe~ nce Yeespeveeue³e ceW mesJeejle Les~ nce íesìs Les, nceW Yeespeve yeveevee veneR Deelee Lee~ Jes He´efleefove Heeb®e yeej efkeÀ®eve Deeleer LeeR~ nceW mvesn osleer LeeR, Hetíleer LeeR efkeÀ Deepe ke̳ee yevee³ee nw, Yeespeve osKeleer LeeR Je ®eKeleer LeeR~ kegÀí efmeKeevee neslee Lee lees Deefle mvesn mes Je efmeKeeves keÀer YeeJevee mes efmeKeeleer LeeR~ ncemes ieueleer nesleer Leer lees Jes nceW [ebìleer veneR LeeR~ nbmeles-nbmeles keÀnleer
LeeR - Deepe lees ³es [euevee Yetue ner ie³es~ nce keÀYeer-keÀYeer vegkeÀmeeve Yeer keÀj osles Les, Hejvleg nceW mecePeeles ngS Flevee nukeÀe keÀj osleer LeeR pees nce Gme vegkeÀmeeve keÀer YejHeeF& ceW ueie peeles Les~
nceves Del³eefOekeÀ megKe Gme mece³e He´efleefove Hee³ee, peye Jes meyesjs YeieJeeve kesÀ ceneJeeke̳e (cegjueer) megveeleer LeeR~ GvnW ³es Jejoeve Lee~ Jes cegjueer ceW jme Yej osleer LeeR, meYee ceW Hejce Deevebo keÀer uenj íe peeleer Leer~ nceeje Jees SkeÀ IeCìe pewmes efkeÀ HeeJejHegÀue ³eesie ceW yeerlelee Lee~
Jes ®euelee-efHeÀjlee HeÀefjMlee LeeR~ He´ejbYe ceW Jes ³e%e kesÀ meYeer efJeYeeieeW ceW peeleer LeeR, GvnW DeHeveeHeve osleer LeeR, meyemes Hetíleer LeeR - kegÀí ®eeefnS~ GvekesÀ ³es Meyo megvekeÀj meyekeÀer ®eenvee ner ueesHe nes peeleer Leer~ meYeer DeeM®e³e&Jele neskeÀj GvnW efvenejves ueieles Les peye Jes yeerme npeej keÀer meYee ceW Hetíleer LeeR - yeesuees ke̳ee KeeDeesies, DeeFmeke´Àerce KeeDeesies? meYeer GvekeÀer Goejlee Je yengle Je<e& Henues keÀer yeele nw~ nceeje DeHevesHeve kesÀ mece#e efmej PegkeÀe osles Les~ me®eceg®e Jes ner ³eesi³e Hee$e LeeR Fme ceneve DeelceeDeeW kesÀ
efJeMeeue HeefjJeej keÀer cegefKe³ee yeveves kesÀ~ ueesie lees YeieJeeve keÀes H³eej keÀjles nQ~ DeveskeÀ ye´ïee-Jelme YeieJeeve keÀe H³eej Heeves kesÀ Fblepeej ceW jnles nQ, Hejvleg nceves osKee YeieJeeve mJe³eb GvnW ve kesÀJeue H³eej keÀjles nQ yeefukeÀ GvnW yengle mecceeve osles nQ~ efveëmebosn oeoerpeer Yeer Þes<þ ³eesieer LeeR, Hejceelce-H³eej ceW ceieve jnves Jeeueer LeeR Hejvleg yeeyee keÀe Gvemes efceueve osKekeÀj `Deyet efceve Deeoce' keÀer keÀneveer ceeveme Heìue Hej GYej Deeleer LeeR~ megvee nesiee DeeHeves - Deyet kesÀ mJeHve ceW SkeÀ HeÀefjMlee Dee³ee efpemekesÀ neLe ceW SkeÀ efuemì Leer~ Deyet ves Hetíe, ³es ke̳ee nw? HeÀefjMles ves GÊej efo³ee ³es Gve ueesieeW keÀer efuemì nw pees YeieJeeve keÀes yengle H³eej keÀjles nQ~ Deyet ves Hetíe, FmeceW cesje veece keÀneb nw? `meyemes Deble ceW' - ³en keÀnkeÀj HeÀefjMlee ueesHe nes ie³ee~ otmejer jele SkeÀ efuemì kesÀ meeLe HeÀefjMlee Hegveë He´keÀì nggDee Deewj Deyet ves Hetveë Hetíe, Deepe efkeÀvekeÀer efuemì nw? HeÀefjMles ves HeÀjcee³ee efkeÀ `³es efuemì GvekeÀer nw efpevnW YeieJeeve yengle H³eej keÀjlee nw, FmeceW meyemes THej DeeHekeÀe ner veece nw,' ³en keÀnkeÀj HeÀefjMlee De¢M³e nes ie³ee~ ³en megvekeÀj Deyet He´Yeg-He´sce ceW ceive nes ie³ee~ ³es Je=leeble HetCe&le³ee mel³e nw oeoer He´keÀeMeceefCe kesÀ efueS~ ke̳eeW GvnW YeieJeeve Flevee H³eej keÀjlee Lee pees DeJ³ekeÌle nesles mece³e yeeyee ves GvekeÀe neLe HekeÀæ[keÀj GvnW DeHeveer mecemle MeefkeÌle³eeb os oer LeeR~ ke̳eeWefkeÀ Jes efvece&ue LeeR, Jes DeveemekeÌle LeeR, Jes l³eeieer Je HejesHekeÀejer LeeR~ GvekeÀe ef®eÊe meYeer kesÀ efueS MegYe-YeeJeveeDeeW mes Yeje Lee, Jes efveefJe&keÀejer LeeR~ GvneWves YeieJeeve Üeje jef®ele ªê ³e%e keÀes meHeÀue yevee³ee Lee, GmeceW Deeves Jeeues efJeIveeW keÀes meceeHle efkeÀ³ee Lee~ me®eceg®e Jes ³e%e j#ekeÀ LeeR~ Jes ®eenleer LeerR efkeÀ He´l³eskeÀ ³e%e-Jelme mebleg<ì jns, ³eesieer yevekeÀj jns, J³eLe& mes cegkeÌle jns~ meye SkeÀ-otmejs keÀes megKe osles jnsW, mebleg<ì keÀjles jnsW~ meye ³e%e mesJee mes DeHevee Yeei³e ®ecekeÀeles jnsW~ nce ³e%e-Jelme GvekeÀer Fve MegYekeÀeceveeDeeW keÀes HetCe& keÀjkesÀ GvekeÀer Þes<þ Heeuevee keÀe efjìve& oWies~ ns efJeMJe keÀer DeeOeejcetle&, DeeHekeÀes keÀesefìkeÀesefì veceved! ns peneve kesÀ vetj, DeeHekeÀes yeejcyeej veceved~ ns DemebK³e DeelceeDeeW kesÀ efoue kesÀ oerHekeÀ DeeHekeÀes Meled Meled veceved~ meeje efJeMJe DeeHekeÀe $eÝCeer nw~ nce Fme HegC³e mce=efle Hej DeeHekeÀes Þe×e megceve DeefHe&le keÀjles nQ~ DeeHe meceeve me®®eeF& Je efvejnbkeÀeefjlee keÀes OeejCe keÀjles ngS DeeHekesÀ mJeHveesW keÀes meekeÀej keÀjsW~
DeevOe´ He´osMe kesÀ lelkeÀeueerve cegK³eceb$eer ®evêyeeyet vee³e[t keÀes F&MJejer³e meewieele osles ngS oeoer He´keÀeMeceefCe~
DeefKeue Yeejleer³e meJe&Oece& meccesueve ceW peieodiegª Je Dev³e meblepeve oeoer He´keÀeMeceefCe kesÀ meeLe~
ceejerMeme kesÀ lelkeÀeueerve He´Oeeveceb$eer Deveªo peieveeLe keÀs meeLe oeoerpeer~
oeoerpeer keÀe DeefYeJeeove keÀjles ngS peieodiegª Þeer efMeJejeef$e osMeerkesÀvê~
ceneje<ì^ kesÀ lelkeÀeueerve cegK³eceb$eer Mejo HeJeej keÀs meeLe oeoerpeer~
8
Deiemle-I, 2013
Deiemle-I, 2013
melees, jpees Je lecees leerve He´keÀej keÀs megKe nwQ oeoerpeer keÀs Jejoeveer yeesue peerJeve keÀe DeeOeej yeves
YeeYee Sìe@efcekeÀ efjme®e& meWìj kesÀ DeO³e#e [e@.ef®eocyejce keÀe Mee@ue Deesæ{ekeÀj mecceeve keÀjles ngS oeoer peer~
15 efmelecyej, 1987 ë Debleje&<ì^er³e Je<e& kesÀ oewjeve ye´ïeekegÀceejer mebmLee keÀer efJeefMe<ì mesJeeDeeW kesÀ mecceeveeLe& meb³egkeÌle je<ì^ kesÀ DeHej cenemeef®eJe Jesmeerueer Sme.mewHe´Àeb®ekeÀ, oeoer He´keÀeMeceefCe keÀes Debleje&<ì^er³e Meeefvle otle HegjmkeÀej mes mecceeefvele keÀjles ngS~
oeoer efJevece´lee.... -Hespe 2 keÀe Mes<e neslee Lee efkeÀ Gmeves keÀesF& SkeÌmeì^e mesJee keÀer nes~ nceves ³en DevegYeJe efkeÀ³ee efkeÀ oeoerpeer kesÀ efveCe&³e ceW Hejceelcee keÀer MeefkeÌle keÀer PeuekeÀ mHe<ì osKeves keÀes efceueleer Leer~ oeoerpeer ueieYeie nj leerve-®eej efove ceW %eevemejesJej kesÀ efvecee&Ce keÀe³e& keÀes osKeves Deeleer Leer~ Jen peye Yeer Deeleer Leer lees meYeer kesÀ efueS kegÀí ve kegÀí ueskeÀj ner Deeleer Leer Deewj meYeer keÀes yengle ner H³eej mes lelkeÀeueerve kesÀvêer³e j#eeceb$eer peepe& HeÀvee¥[erpe, oeoer He´keÀeMeceefCe mes efKeueeleer Leer pewmes keÀYeer ìesueer, lees keÀYeer keÀesF& HeÀue Fl³eeefo..~ meeceef³ekeÀ efJe<e³eeW Hej ®e®ee& keÀjles ngS~ oeoerpeer kesÀ cegKe mes pees efvekeÀuee Jen HetCe& nes ner peelee Lee~ pewmes oeoerpeer ves keÀne efkeÀ Deye ye´ïeekegÀceejer]pe kesÀ He´esie´ece ceW ueeKeeW ueesie Deeves ®eeefnS~ Gme mece³e meJe&He´Lece Denceoeyeeo kesÀ He´esie´ece ceW ueeKeeW ueesie Dee³es Les Deewj efHeÀj lees meye peien efnccele, Gcebie-Glmeen Deewj efJeMJeeme mes mesJee nesves ueieer~ ®eejeW Deesj Ssmes He´esie´eceeW keÀe efmeueefmeuee ®eue Heæ[e~ me®eceg®e oeoerpeer efmeef× mJeªHe vepej Deeleer Leer~ oeoerpeer keÀer HejKe MeefkeÌle Fleveer mHe<ì Leer efkeÀ efpemeceW pees Yeejle keÀs lelkeÀeueerve He´Oeeveceb$eer S®e.[er.osJeieewæ[e, [e@.ceveceesnve efmebn, ³eesi³elee nesleer Leer Gmes HejKekeÀj Gmes Gmeer keÀe³e& ceW ueiee osleer Leer~ cegPes SkeÀ yeej keÀne DeeHe ceOegyeve efveJeemeer yevekeÀj jnWies~ Gme mece³e ceQ oeoer He´keÀeMeceefCe, oeoer Ëo³eceesefnveer leLee oeoer peevekeÀer~ Iej ceW DekesÀuee %eeve ceW ®euelee Lee Deewj HeeefjJeeefjkeÀ yebOeve Yeer yengle Lee uesefkeÀve oeoerpeer ves keÀne Deewj Deepe ceQ DeeHekesÀ meeceves ntB~ kewÀmes GvekesÀ yeesue njskeÀ kesÀ efueS Jejoeveer efme× nes peeles Les~ oeoerpeer kesÀ Heeme peeves ceW efkeÀmeer keÀes keÀYeer Yeer efn®ekeÀ cenmetme veneR nesleer Leer~ SkeÀ yeej ceQ oeoerpeer mes efceueves ie³ee ke̳eeWefkeÀ Gmeer mece³e cegPes Gvemes efceuekeÀj yeenj peevee Lee~ pewmes ner GvekeÀer ¢ef<ì cegPe Hej Heæ[er lees GvneWves cegPes Deboj yeguee efue³ee Deewj neue-mecee®eej HetíkeÀj cegPes keÀe³e& keÀer He´sjCee oer Deewj mewueJesMeve oskeÀj Deie´mej keÀj efo³ee~ Fleveer yeæ[er oeoer Deewj Flevee mejue Ëo³e, ³en cesjs peerJeve keÀe HeefM®ece yebieeue kesÀ lelkeÀeueerve jep³eHeeue Jeerjsve Meen keÀe DeefYeJeeove meyemes DeveesKee DevegYeJe Lee~ oeoerpeer keÀe keÌueeme kesÀ yeeo HeeC[Je YeJeve ceW yewþvee Deewj meyekeÀes keÀjles ngS oeoer He´keÀeMeceefCe~ Jejoeveer, mvesner ¢ef<ì mes Het®ekeÀejvee, GvekeÀe ³en mejue J³eefkeÌlelJe meyekesÀ efoue ceW Deefceì peien yevee ueslee Lee~ oeoerpeer kesÀ efJeMeeue Ëo³e keÀe lees Hetívee ner ke̳ee, ®eens efpeleves Yeer ueesie Dee pee³eW oeoer meyekeÀes efceueleer Leer Deewj meyemes neue mecee®eej uesleer Leer~ DeeHe ceOegyeve ceW Dee³es Deewj oeoer ve efceues Ssmee keÀYeer veneR ngDee~ oeoerpeer kesÀ peerJeve ceW DemebYeJe veece keÀe Meyo keÀYeer efoKeeF& veneR efo³ee~ pees mebkeÀuHe Dee³ee Jen HetCe& neslee ie³ee~ meved 1987 ceW kegÀceejeW keÀer Yeùer `Deesce Meebefle YeJeve' ceW Leer~ Gme mece³e yejmeele keÀe ceewmece Lee Deewj yeeefjMe Yeer peeefcye³ee kesÀ HetJe& je<ì^Heefle [e@.keÀevesì keÀewæ[e keÀe DeefYeJeeove keÀjles De®íer nes jner Leer~ keÀjerye 1500 kegÀceej Les Gme leHem³ee Yeùer ceW~ oeoerpeer ves mel³elee keÀer MeefkeÌle kesÀ THej meeæ{s leerve IeCìs keÌueeme ngS oeoer He´keÀeMeceefCe SJeb oeoer peevekeÀer~ keÀjJee³ee~ leye cegPes ³en DevegYeJe ngDee efkeÀ mel³elee keÀer MeefkeÌle keÀe nceejs peerJeve ceW efkeÀlevee cenlJe nw~ íesìer-ceesìer Yetue mes nceejs peerJeve ceW efkeÀlevee vegkeÀmeeve neslee nw Fme Hej He´keÀeMe [euee~ GvekesÀ keÀnves keÀe {bie, GvekesÀ efoue keÀe efveMíue mvesn ves meyekeÀes mel³elee kesÀ ceeie& Hej ®eueves keÀer He´sjCee Je MeefkeÌle oer~ Deepe Yeer Jen efove ceQ Yetue veneR Heelee ntB~ Deiej oeoerpeer kesÀ yeejs ceW ³etb keÀnW efkeÀ YeieJeeve ves HegÀjmele kesÀ Heue ceW oeoer keÀes yevee³ee nw, lees ieuele ve nesiee~ ke̳eeWefkeÀ oeoerpeer nj efoJ³elee, nj MeefkeÌle keÀer efoJ³ecetle& LeeR Deewj YeieJeeve keÀes Yeer Gve Hej veepe Lee~ cee@jerMeme kesÀ je<ì^Heefle efcemìj keÀeefmece GÊece kesÀ meeLe keÀe³e&ke´Àce keÀe me®eceg®e peerJeve nes lees Ssmee nes....~ GodIeeìve keÀjles ngS oeoer He´keÀeMeceefCe~
meyemes Þes<þ MeefkeÌle nw OeejCee keÀer~ efpemekeÀe DeHeveer Fbefê³eeW kesÀ THej mecHetCe& DeefOekeÀej nw Deewj ³eesieeY³eeme Üeje Gme DeefOekeÀej keÀes He´eHle efkeÀ³es ngS nQ~ Fme He´keÀej efHeÀj Depeg&ve keÀes leerve He´keÀej kesÀ megKeeW keÀer J³eeK³ee keÀer nw~ ns Depeg&ve, leerve He´keÀej kesÀ megKe keÀe JeCe&ve megve~ DeLee&led meyemes Henues l³eeie Deewj mev³eeme keÀer yeele yelee³eer, GmekesÀ yeeo %eeve leerve He´keÀej keÀe, keÀce& leerve He´keÀej keÀe, keÀÊee& leerve He´keÀej kesÀ, meeLe ner meeLe yegef× leerve He´keÀej keÀer, OeejCee MeefkeÌle leerve He´keÀej keÀer Deewj GmekesÀ HeÀuemJeªHe leerve He´keÀej kesÀ megKe keÀe JeCe&ve megveeves kesÀ efueS YeieJeeve keÀnles nQ efpemeceW jceCe keÀjves mes ceveg<³e He´mevve jnlee nw Deewj efpememes ogëKe keÀe Deble neslee nw~ pees megKe DeejbYe ceW efJe<e kesÀ meceeve nw DeLee&led peye ceveg<³e cesnvele keÀjlee nw lees cesnvele ceW GmekeÀes keÀefþveeF& keÀe DevegYeJe neslee nw~ DeejbYe ceW keÀefþveeF& DevegYeJe nesleer nes Hejbleg HeefjCeece ceW Dece=le kesÀ meceeve nw Jen DeelcemJeªHe ceW meceeefnle yegef×, He´mevvelee, efvece&uelee, efmLejlee keÀe megKe, DevegYeJe keÀjleer nw, Jen meleesiegCeer megKe nw~ otmejs He´keÀej keÀe pees megKe nw jepemeer megKe~ pees megKe efJe<e³e Deewj Fbefê³eeW kesÀ meb³eesie mes GlHevve neslee nw~ Jen He´Lece lees Dece=le meceeve DevegYeJe neslee Hejbleg HeefjCeece ceW efJe<e legu³e neslee nw, Jen megKe jepemeer megKe nw~ pees megKe Deelceesvveefle kesÀ He´efle DebOee, He´ejbYe mes ueskeÀj Deble lekeÀ ceesnie´mle nw Deewj pees Deeuem³e, efvebêe Deewj He´ceeo mes GlHevve neslee nw, Jen leecemeer megKe nw~ Deeuemeer J³eefkeÌle meeje efove Deiej efyemlej Hej Heæ[e jnlee nw, lees Jen megKe keÀe DevegYeJe keÀjlee nw, uesefkeÀve Jen megKe lees leecemeer megKe nw~ lees Fme He´keÀej, leerve He´keÀej kesÀ megKe keÀe DevegYeJe ceveg<³e keÀjlee nw~ efHeÀj YeieJeeve ves keÀne - He=LJeer Hej ye´eïeCe, #eef$e³e, JewM³e Deewj Metê ceW He´ke=Àefle kesÀ iegCeeW kesÀ Devegmeej ³es mJeYeeJe Üeje, GlHevve iegCeeW kesÀ Üeje Yeso efkeÀ³ee peelee nw~ pewmee efpemekeÀe mJeYeeJe neslee nw, Gme mJeYeeJe kesÀ Devegmeej ner Yeso efkeÀ³ee peelee nw~ He=LJeer Hej DeLeJee mJeie& kesÀ
-jepe³eesie efMeef#ekeÀe ye´.kegÀ.G<ee
osJeleeDeeW ceW Ssmee keÀesF& He´eCeer veneR nw, pees He´ke=Àefle mes GlHevve Fve leerve iegCeeW mes cegkeÌle nes~ leerve iegCe keÀneb ve keÀneb efkeÀmeer ceW efkeÀme HejmeWìspe ceW Deewj efkeÀmeer ceW keÀewve mee Deewj efkeÀmeer ceW keÀewve mee DeefOekeÀ jnlee nw~ Hegª<eeLe& keÀe celeueye ner ³en nw~ Hegª<eeLe& ceevee Hegª<e Deewj DeLe&~ Hegª<e DeLee&led Deelcee~ Deelcee keÀer Gvveefle DeLe& efpelevee nce meeeflJekeÀ He´ke=Àefle keÀes efJekeÀefmele keÀjles peeles nQ, Fmeer keÀe veece Hegª<eeLe& nw~ ³en Hegª<eeLe& YeieJeeve Depeg&ve keÀes Yeer keÀjves kesÀ efueS keÀnlee nw Deewj Gmes He´sefjle keÀjlee nw~ GmekesÀ ue#eCe yeleeS efkeÀ ®eejeW JeCe& kesÀ ue#eCe keÀewve mes nQ ye´eïeCe, #eef$e³e, JewM³e Deewj Metê kesÀ~ lees Meebefle efHe´³elee, Deelcemeb³ece, leHem³ee, HeefJe$elee, #ecee YeeJe, mejuelee, mel³eefve<þ, %eeve-efJe%eeve leLee Oeeefce&keÀlee ³es meejs mJeeYeeefJekeÀ iegCeeW Üeje ye´eïeCe keÀce& keÀjlee nw~ ³es ye´eïeCeeW kesÀ keÀce& keÀjves keÀe DeeOeej nw~ #eef$e³eeW kesÀ keÀce& keÀjves keÀe DeeOeej keÀewve mee? Jeerjlee, MeefkeÌle, mebkeÀuHe o#elee, ³eg× ceW Oew³e&, Goejlee leLee vesle=lJe ³es #eef$e³eeW kesÀ mJeeYeeefJekeÀ iegCe nQ~ JewM³eeW kesÀ iegCe keÀewve mes nQ ? ke=Àef<e keÀjvee, ieew j#ee leLee J³eeHeej, ³es JewM³eeW kesÀ mJeeYeeefJekeÀ keÀce& nesles nQ~ Metê keÀce& nQ - Þece leLee Dev³e keÀer mesJee keÀjvee~ Deepe Yeues pevce mes Fbmeeve kewÀmee Yeer nes? pevce mes keÀesF& ye´eïeCe nes uesefkeÀve Deiej GmekesÀ keÀce& Metê kesÀ meceeve nebs, lees Jees Gmeer ÞesCeer ceW ceevee peelee nw~ YeeJeeLe& ³es nw efkeÀ nce DeHeves DeeHekeÀer efpeleveer GVeefle keÀjvee ®eenW Gleveer GVeefle keÀj mekeÀles nQ~ ieew j#ee, ke=Àef<e keÀjvee, J³eeHeej ³es JewM³e keÀe mJeeYeeefJekeÀ iegCe nw~ J³eeHeej ceevee nj yeele ceW efyepevesme neslee nw~ legce cesjs efueS Flevee keÀjes lees ceQ lesjs efueS Flevee keÀªbiee~ ³es Yeer SkeÀ J³eeHeej nw~ peneb nce keÀce& ceW Yeer efnmeeye ueieeves ueieles nQ~ ceQves Flevee efkeÀ³ee lees legce Yeer Flevee keÀjes, ³es efnmeeyeefkeÀleeye veneR lees ke̳ee nw? ³es JewM³e Je=efÊe veneR lees ke̳ee nw? Deiej ye´eïeCe yeve keÀjkesÀ, Jees JewM³eJe=efÊe jKeves ueies lees Jees JewM³e JeCe& ceW ner ®euee peelee nw~ ³ee GmekesÀ Deeies keÀe pevce Gmeer Devegmeej Jen HeÀeFveue keÀj ueslee nw~ Fmeer lejn Deiej J³eefkeÌle kesÀ Deboj ³eg× keÀjves keÀer ³ee mebIe<e&, meyekesÀ meeLe ³eg× ceW yeej-yeej Dee peelee nw, lees Jen #eef$e³eeW kesÀ iegCe GmekesÀ peerJeve ceW Dee ie³es~ Fme He´keÀej kesÀ iegCe mJeeYeeefJekeÀ jerefle mes J³eefkeÌle keÀes Gmeer JeCe& kesÀ Deboj ues peelee nw~
He´sme ceW pees Yeer ®eer]peW íHeleer LeeR , GvnW efoKeeves ceQ DekeÌmej oeoer peer kesÀ Heeme peelee Lee ~ peye ye´.kegÀ.DeelceHe´keÀeMe %eeveece= l e Heef $ ekeÀe ueskeÀj peeles Les lees ef®e$e,uesKe Deeefo meye yengle O³eeve mes osKeleer LeeR Deewj ncesMee Hetíleer LeeR efkeÀ efkeÀleveer Heef$ekeÀeSB íHeleer nQ? Gme mece³e mebK³ee SkeÀ ueeKe meeþ npeej Leer~ peye ceQ ³en mebK³ee yeleelee Lee lees yengle He´mevve nesleer LeeR~ efHeÀj SkeÀ Heef$ekeÀe keÀe Ke®e& Deewj Gme Hej ye®ele keÀe Yeer Hetje efnmeeye Hetíleer LeeR~ Fme He´keÀej, meeefnl³e kesÀ mebyebOe ceW GvekeÀe Decetu³e ceeie&oMe&ve Deewj He´eslmeenve efceuelee jnlee Lee~ keÀejesyeej ceW GvekeÀer efoue®emHeer osKekeÀj nceeje Gcebie
efÜiegefCele nes peelee Lee~ efyeve ceeBies oeoer peer meYeer megefJeOeeSB He´oeve keÀjleer LeeR~ nceejs Heeme Henues yeeFbef[bie kesÀ efueS Deueie mes mLeeve veneR Lee~ SkeÀ ner peien íHeeF&, yeeFbef[bie Deeefo nesleer Leer~ oeoer peer SkeÀ yeej ceMeerve keÀe GodIeeìve keÀjves DeeF¥~ peye oeoer ves osKee efkeÀ peien keÀce nw Deewj keÀejesyeej yengle efJemle=le, lees mJe³eb ner yeeFbef[bie kesÀ efueS SkeÀ Hetje ne@ue He´oeve keÀj efo³ee~ nceejs efyevee keÀns, nj megefJeOee He´oeve keÀjves ceW oeoer peer ncesMee Hetjer ceooieej yevekeÀj jnleer LeeR~ oeoer peer kesÀ Jejoeveer yeesue Deepe peerJeve keÀe DeeOeej yevekeÀj Fmes efveefJe&Ive Deeies yeæ{e jns nQ Deewj Deeies Yeer yeæ{eles jnWies~ oeoer peer keÀer iegCecetle& íefJe DeJ³ekeÌle nesles Yeer meekeÀej keÀer YeBeefle efoue ceW meceeF& ngF& nw Deewj He´sefjle, Glmeeefnle keÀj jner nw~
oeoerpeer otjebosMeer yegef× mes mecHevve LeerR oeoer peer meekeÀej ye´ïee yeeyee kesÀ efJeMes<eleeDeeW keÀer He´eflecetefle& LeeR~ oeoer peer kesÀ Ëo³e ceW efJeMJe keÀer meYeer DeelceeDeeW kesÀ He´efle Demeerce DeeeflcekeÀ mvesn Lee~ oeoer, ³e%e kesÀ meYeer YeeF&-yenveeW Hej efJeMJeeme jKeleer LeeR~ GvekesÀ Fme efJeMJeeme leLee H³eej ves ³e%e kesÀ meYeer YeeF&-yenveeW ceW Yeer DeHeveer-DeHeveer efJeMes<eleeDeeW keÀer SkeÀ DeodYegle SJeb keÀueelcekeÀ ªHe ceW peeie=efle Hewoe keÀj oer~ GvekesÀ DeodYegle DeeeflcekeÀ H³eej, efJeMeeue Ëo³e SJeb otjebosMeer yegef× keÀe ner meyetle nw efkeÀ ³e%e Deepe DeHeveer efJeMeeue ®ejce meercee Hej HenBg®e ie³ee nw~ oeoer peer DeeO³eeeflcekeÀ %eeve SJeb ³eesie kesÀ meeLe ³e%e kesÀ meYeer YeeF&-yenveeW kesÀ efue³es KesueketÀo Je ceveesjbpeve keÀe³e&ke´Àce kesÀ He´efle Yeer yengle ªef®e jKeleer LeeR~ ³e%e kesÀ meYeer YeeF&-
yenveeW keÀes DeHeveer - DeHeveer ³eesi³elee Devegmeej J³emle Yeer jKeleer Deewj KegMe Yeer jKeleer LeeR ~ ye´.kegÀ.MeefMe oeoer ³e%e kesÀ Meemeve keÀe³eeX keÀes DeefOekeÀej ªHe ceW veneR yeefukeÀ HeefjJeej kesÀ ªHe ceW yengle H³eej mes mJe³eb keÀjkesÀ meYeer keÀes efmeKeeleer LeeR Deewj meYeer keÀe Glmeen Gve meYeer keÀe³eeX keÀes keÀjves kesÀ efueS yevee³es jKeleer LeeR~ peefìue mecem³eeDeeW ceW Jes meYeer keÀer je³e Deewj meYeer keÀes efJeMJeeme ceW ueskeÀj ner keÀe³e& keÀjleer LeeR~
meyekeÀes mvesn Je efjiee[& oskeÀj Deeies yeæ{e³ee Goejlee kesÀ keÀejCe oeoer ogDeeDeesW mes YejHetj Leer meved 1987 ceW He´Lece yeej iegJeenìer ceW cesues keÀe Dee³eespeve efkeÀ³ee ie³ee Lee~ Gme mece³e ³eneB nQ[dme Leesæ[s Les~ ye´.kegÀ.DeelceHe´keÀeMe oeoer peer ves peevekeÀer oeoer peer keÀes cesues keÀe ye´.kegÀ. Meeruee GodIeeìve keÀjves Yespee Lee, Gme keÀe³e&ke´Àce ceW cegK³eceb$eer keÀes Deevee Lee~ Gme DeJemej Hej cewves oeoerpeer kesÀ efJeMeeue Ëo³e SJeb GvekeÀer Goejlee osKeer~ oeoer peer ves Kego ner meYeer ]peesve keÀer yenveeW keÀes He´eslmeeefnle keÀjkesÀ nceejs Heeme YespekeÀj men³eesie efo³ee~ SkeÀ yenve
keÀes lees yeme mes Gleej keÀj Yeer keÀne efkeÀ legcnW nj neuele ceW peevee nw, ceoo keÀjvee nw~ me®eceg®e oeoer ves otj yewþkeÀj cevemee MeefkeÌle Deewj men³eesie oskeÀj cesues keÀes meHeÀue yevee³ee~ ueieYeie meYeer yeæ[er yenveeW leLee ye=peceesnve YeeF& peer keÀes Yeer YespekeÀj nceejs Gcebie keÀes yeæ{e³ee~ keÀnves keÀe leelHe³e& ³en nw efkeÀ oeoer peer mJe³eb Yeer meoe Gcebie-Glmeen ceW jnleeR Deewj nce meyeceW Gcebie-Glmeen Ssmee Yejleer LeeR efkeÀ nce efkeÀmeer Yeer keÀe³e& keÀes keÀjves kesÀ efueS lew³eej nes peeles Les~ Jes meoe keÀnleer LeeR, efnccele jKe, yeeyee yewþe nw, oeoer nw vee! keÀesF& Yeer ®eer]pe keÀer DeeJeM³ekeÀlee nes lees yeleevee~ kegÀí Keeves keÀe efoue nes lees Yeer yeesuevee, mebkeÀes®e veneR keÀjvee~
oeoerpeer keÀs efoue cesW SkeÀ yeeyee ner mecee³ee ngDee Lee oeoer peer kesÀ meeLe jnves keÀe nceW yengle ®eebme efceuee,GvekesÀ meeLe keÀer DeveskeÀ ³eeosb meceeF& ngF& nw~ mece³e He´efle mece³e Jes mce=efle ceW Deeleer jnleer nQ~ oeoer peer yengle mejue Deewj ceOegj mJeYeeJe Jeeueer Leer~ keÀesF& Yeer yeele keÀes peuoer mHe<ì Deewj nuekeÀe keÀj osleer Leer~ peye Jes eflevemegefkeÀ³ee Henueer yeej DeeF& LeeR, leye ³eneB mesJeekeWÀê keÀe keÀesF& mLee³eer YeJeve veneR Lee~ leye oeoer peer ves keÀne efkeÀ eflevemegefkeÀ³ee cegK³e mLeeve nw, ³eneB Hej keÀesF& mLee³eer YeJeve yevevee ®eeefnS~ Fmeer Jejoeveer yeesue kesÀ He´YeeJe mes yengle ner keÀce mece³e ceW YeJeve yevekeÀj lew³eej nes ie³ee, efpemekeÀe GodIeeìve oeoer peer kesÀ ner keÀj keÀceueeW mes ngDee~ oeoer peer kesÀ
efoue ceW yeeyee ner mecee³ee Lee~ Jes keÀYeer Yeer DeHeveer ceefncee mJeer k eÀej veneR keÀjleer Leer~ oeoer peer keÀer ceele=Jeled Heeuevee keÀe ke̳ee keÀnvee, ye´.kegÀ. mel³eJeleer peye Yeer eflevemegefkeÀ³ee mes ®eej-HeeB®e efove ì^sve ceW meHeÀj keÀj kesÀ ceOegyeve HenBg®eles Les lees jemles keÀe meeje mecee®eej Hetíleer Leer~ Ssmee ueielee Lee efkeÀ pewmes ceeB, ye®®eeW mes meeje neue-®eeue Hetí jner nw Deewj me®eceg®e leye jemles keÀer meejer LekeÀeve otj nes peeleer Leer~
oeoer peer ves leerve yeej ceeueJeer³e veiej keÀer Fme Yetefce keÀes DeHeveer ¢ef<ì mes efveneue efkeÀ³ee~ peye Henueer yeej ve³ee cekeÀeve efue³ee Lee lees Jen leerve meew iepe keÀe, oes keÀcejeW keÀe íesìe mee meWìj Lee~ leye oeoerpeer DeeS Les efJeosMe ³ee$ee mes ueewìles mece³e~ Fme mesJeemLeeve keÀes Gvnesves Deboj Je yeenj mes DeHeveer Jejoeveer Deewj ceerþer ¢ef<ì oer Deewj yesno MegYeYeeJeveeSb, MegYekeÀeceveeSb Je Gcebie-Glmeen efouee³ee~ oeoer ves neLe HekeÀæ[keÀj keÀne, ``peneB yeeyee nw, JeneB meye keÀe³e& meHeÀue neWies~'' GveceW me®eceg®e SkeÀ ceeB keÀe ªHe Lee~ ®esnjs Hej meoe cegmkegÀjenì Deewj cegKe Hej meoe yeeyee~ otmejer yeej oeoer leye DeeF& peye cegPes neì& DeìwkeÀ Dee³ee~ oeoer ves DeekeÀj nceW ieues ueiee³ee, neue Hetíe Deewj yengle-yengle H³eej efo³ee~ nj Deelcee kesÀ He´efle Delegueveer³e mvesn Je men³eesie Lee oeoer ceW~ leermejer yeej oeoerpeer keÀe
oes efove jnvee ngDee keÀeuekeÀepeer ceW ome efove kesÀ efueS yeæ[e cesuee ueieeves kesÀ DeJemej Hej~ oeoer peer kesÀ Deeves mes ye´.kegÀ. megbojer YeC[ejs YejHetj nes ie³es~ nce oeoer keÀes mece³e Yeer veneR os HeeS ke̳eeWefkeÀ cesues keÀer mesJeeDeeW ceW J³emle Les, Hej nceejer efvecee&Ceef®eÊe oeoer ves yengle KegMeer mes yesno keÀer ogDeeDeeW mes men³eesie efo³ee~ GmekesÀ yeeo pees Yeer mesJeeDeeW kesÀ efJemleej ngS Deewj pees efJeMes<e DeelceeSb men³eesieer yeveeR, Jees meye keÀjeves Jeeuee yeeyee Deewj nceejer ceerþer oeoer LeeR~ oeoer ves efmeKee³ee efkeÀ yeeyee keÀes Deeies jKekeÀj nj keÀe³e& ceW meHeÀue nesles peeSb Deewj meoe meyekeÀes mvesn Deewj efjiee[& oskeÀj Deeies yeæ{eles peeSb~
mesJee cesW DeLekeÀ Je keÀce&³eesieer LeerR oeoerpeer 14 Je<eeX lekeÀ cegPes oeoer peer kesÀ meeLe ³e%e keÀejesyeej mebYeeueves ceW men³eesie osves keÀe ceewkeÀe efceuee~ ceQ osKeleer Leer efkeÀ oeoer peer efkeÀleveer He´keÀej keÀer mesJeeSb keÀjleer LeeR~ DeYeer-DeYeer cesnceeveeW mes efceuevee, DeYeer-DeYeer ³e%e keÀejesyeej, ]Kejeroejer Deeefo kesÀ keÀecekeÀepe keÀes osKevee, efHeÀj mesvìjeW mes Dee³es ngS YeeF&-yenveeW keÀes meewieele osvee, efHeÀj He´esie´ece ceW He´Je®eve osvee, yeer.kesÀ. YeeF&-yenveeW keÀes keÌueeme keÀjevee DeeefoDeeefo~ Helee veneR, kewÀmes oeoer peer meye kegÀí Ske̳etjsì keÀjleer LeeR~ efpeme mece³e efpeme keÀe³e& ceW
nesleer JeneB Hetje HeÀes k eÀme jnleer , keÀe³e& Hetje ngDee, JeneB mes ef[ìw®e nes peeleer Deewj ve³es keÀe³e& ceW FvJeesuJe nes peeleeR~ ³en GvekeÀer ye´.kegÀ. ieerlee DeevleefjkeÀ meeOevee Leer, osn mes v³eeje neskeÀj DeelceefYeceeveer efmLeefle keÀe DeY³eeme Deewj SkeÀ Hejceelcee efHelee kesÀ He´efle mecHetCe& meceHe&Cece³elee keÀer leHem³ee keÀe ner HeefjCeece Lee~
oeoerpeer HeÀefjMles meceeve efoKeeF& osleer LeerR ye®eHeve ceW ner oeoer peer keÀer Heeuevee keÀe meewYeei³e efceuee~ oeoer keÀes osKekeÀj cegPes Ssmee ueielee Lee efkeÀ ceQ Yeer DeHevee peerJeve Ssmee yeveeGBÀ~ oeoer keÀer cecelee Yejer ¢ef<ì yengle ner MeefkeÌle osleer Leer~ oeoer keÀnleer LeeR, veeruet yeæ[er iecYeerj Deewj me³eeveer nw~ oeroer-oeoer ves cegPes efouueer, Heeb[Je YeJeve ceW mesJee kesÀ efueS Yespee~ efHeÀj oeoer ves cegPes cesnmeevee mesJee kesÀ efueS Yespee~ kegÀí mece³e kesÀ yeeo oeoer ves keÀne efkeÀ veeruet Heeìve ceW ner jnsieer~ cegPes neB peer keÀe Heeþ
HekeÌkeÀe Lee~ 2005 ceW ceg P es kew À vmej keÀer efMekeÀe³ele nes ieF&~ oeoer ves nceW cegcyeF& Dee@HejsMeve kesÀ efueS Yespee~ Gme oewjeve Yeer Ssmee DevegYeJe ye´.kegÀ. veeruece ngDee efkeÀ pewmes oeoer SkeÀoce HeÀefjMles ªHe ceW nceejs meeceves DeekeÀj Keæ[er nes ieF& neW Deewj cegPes ¢ef<ì os jner neW, SkeÀoce cesjs cegKe mes efvekeÀuee, osKees oeoer DeeF&~
iepeye keÀe DeelceefJeMJeeme Lee oeoerpeer cesW SkeÀ yeej Heeb[Je YeJeve ceW ie´spegSì kegÀceeefj³eeW keÀer Yeùer ®eue jner Leer~ nefjÜej mes kegÀí mebv³eemeer DeeÞece keÀer cegueekeÀele kesÀ efueS Dee³es Les~ GvneWves nceejer keÌueeme keÀes osKee, efHeÀj DeekeÀj kesÀ oeoer peer mes yeele®eerle keÀjles ngS keÀne -`DeeHeves Fve Yeesueer-Yeeueer yeef®®e³eeW keÀes YejceekeÀj jKe efue³ee nw~ FvneWves keÀneB mebmeej osKee nw?' oeoer peer ves keÀne -` osKees, ceQ DeeHekesÀ meeceves yewþer ntB~ DeeHe JeneB mes efkeÀmeer Yeer kegÀceejer keÀes yegueeDees, DeeHekeÀes pees He´Mve Hetívee
nw, Hetí mekeÀles nQ~' oesleerve yenveeW keÀes yeguee³ee ie³ee, GmeceW ceQ Yeer Leer~ oeoer peer kesÀ meeceves ner SkeÀ mev³eemeer FbìjJ³et ues jne Lee~ DeveskeÀ He´Mve Hetí jne ye´.kegÀ.efvejbpevee Lee~ oeoer peer kesÀJeue ceOegj mce=efle kesÀ meeLe osKe jner Leer~ meYeer He´MveeW kesÀ meblees<epevekeÀ peJeeye megvekeÀj Jes mebv³eemeer KegMe nes ieS~ oeoer peer kesÀ He´efle mecceeve mes GvekeÀe efmej PegkeÀ ie³ee~
Deiemle-I, 2013
Deesce Meeefvle ceeref[³ee
efJeMeeue mebieþve kesÀ SkeÀlee keÀer met$eOeej oeoer He´keÀeMeceefCe oeoer keÀs nj keÀe³e& cesW j®eveelcekeÀlee efoKeeF& oer
oeoer peer meeLe oeroer ceveceesefnveer peer~
oeoer kesÀJeue DeeosMe veneR osleer Leer yeefukeÀ Kego meeLe jnkeÀj men³eesie osleer Leer keÀYeer oeoer peer ves efkeÀmeer keÀes Gueenvee veneR efo³ee, ncesMee H³eej keÀer Yeemevee oer~ keÀYeer ³en veneR keÀne efkeÀ cesjs Heeme mece³e veneR nw~ yeeyee kesÀ efve³ece, OeejCeeDeeW Hej HekeÌkeÀer ye´.kegÀ.ceesefnveer neskeÀj ®eueleer LeeR~ meeje efove oeoer ³eesie³egkeÌle DeJemLee ceW jnkeÀj keÀejesyeej ceW J³emle jnleer LeeR~ oeoer DeeosMe oskeÀj ®eueer peeSb, Ssmee keÀYeer veneR ngDee~ nce keÀnles Les, oeoer, DeeHe peeDees, nce keÀj ueWies, Hej oeoer keÀnleer LeeR, DeeHe mesJee keÀj jns nes,cegPes veeRo ner veneR Deeleer nw~ yeeyee cegPes meesves veneR oslee nw~ keÀnlee nw, peeDees ye®®es mesJee keÀj jns nQ~ yewþWieer, GcebieGlmeen efouee³eWieer, ìesueer efKeuee³eWieer, Hej Ssmes ner íesæ[ keÀj veneR pee³eWieer~ peye Deesced Meebefle YeJeve yeve jne Lee lees meeceves pebieue Lee, íesìer-íesìer Heneefæ[³eeb LeeR~ peye HelLej leesæ[s peeles Les lees jele ceW meYeer YeeF&-yenveeW keÀes ueskeÀj oeoer mJe³eb peeleer LeeR Deewj HelLej Gþeleer LeeR~ oeoer mJe³eb Yeer Gþeleer LeeR~ nce keÀnles Les, oeoer yewþ peeDees, Hej Jees yewþleer veneR Leer, oes-®eej HelLej ]peªj Gþeleer LeeR~ meejer jele nceejs meeLe yewþer jnleer LeeR~ keÀjleer Yeer LeeR Deewj keÀjeleer Yeer LeeR~ Deesced Meeefvle YeJeve keÀer SkeÀ-SkeÀ F¥ì ceW oeoer keÀer YeeJeveeSB meceeF& ngF& nQ~
oeoer kesÀ meeceerH³e ceW LekeÀeve keÀer DeefJeÐee nesleer Leer oeoer peer kesÀ Debie-mebie jnves kesÀ keÀejCe efkeÀmeer Yeer ³eesi³elee cesW Heejbiele nesves keÀs efueS cegPes keÀesF& Keeme cesnvele veneR keÀjveer Heæ[er~ pewmes Heejme kesÀ mebie jnkeÀj ueesne Yeer Heejme yeve peelee nw, Ssmes oeoer ye´.kegÀ.cegvveer peer kesÀ mebie jnkeÀj ceQ Yeer ³eesi³e yeve ieF&~ megyen mes mee³ebkeÀeue lekeÀ keÀer J³emle efove®e³ee& ceW mewkeÀæ[eW yeej GvekesÀ meccegKe peevee neslee, GvekeÀer H³eej Yejer ¢ef<ì Heæ[leer Deewj cesjs Deboj Gcebie-Glmeen uenjW ceejves ueielee~ GvekesÀ meeceerH³e ceW LekeÀeve efkeÀmes keÀnles nQ, ceQves veneR peevee~ cegPes cenmetme neslee jne efkeÀ ³es ve]pejW oeoer peer keÀer veneR, mJe³eb YeieJeeve keÀer nQ, pees cegPes efveneue keÀj jner nQ~ GvekesÀ mHeMe& cee$e mes efoJ³e MeefkeÌle keÀe cegPeceW meb®eej neslee Lee~ Deesced Meebefle YeJeve, %eeve mejesJej, MeeefvleJeve Deeefo meYeer ³e%e kesÀ yeæ[s-yeæ[s YeJeveeW keÀes mepeevesmebJeejves keÀe Hetje He´yebOe oeoer peer ves cegPes efmeKee³ee~ oeoer peer ]Kejerooejer keÀer ®eer]peW Kego yewþkeÀj efueKeJeeleer LeeR~ oeoer peer keÀer nj Dee%ee keÀes meekeÀej keÀjves ceW ceQ efoue mes pegì peeleer Leer, cegPes yengle KegMeer efceueleer Leer~ oeoer peer yengle ner jnceefoue Deewj cecelee keÀer cetjle LeeR~ oeoer peer keÀYeer keÀesF& yeele ef®eÊe Hej veneR jKeleer LeeR~ ceQ íesìer Leer, peye keÀesF& ieueleer keÀj osleer Leer lees oeoer yengle He´sce mes mecePeeleer LeeR~ #ecee keÀe meeiej LeeR, nj ieueleer keÀes Yeguee keÀj He´sce mes Deeies yeæ{eleer LeeR~ oeoer peer mJe³eb meoe mevleg<ì jnleer LeeR Deewj GvekesÀ yeesue Les, meYeer ³e%e-Jelme meoe KegMe Deewj mevleg<ì jnves ®eeefnS~ efkeÀmeer keÀes kegÀí Yeer ®eeefnS lees yeeyee kesÀ YeC[ejs mes Gmes DeJeM³e efceuevee ®eeefnS, ³en GvekeÀer YeeJevee nesleer Leer~
oeoer p eer nce meyekeÀes meoe ³ener mce= e f l e efoueeleer efkeÀ nce meYeer YeeF&-yenveW HejceefHelee Hejceelcee kesÀ ye´.kegÀ.efveJewzj mele³egieer me=ef<ì mLeeHeve kesÀ keÀe³e& keÀes Þeerceled Devegmeej Deeies yeæ{eves kesÀ efveefceÊe nQ, efpemekeÀe nceW yengle ieewjJe nesvee ®eeefnS~ mebieþve kesÀ nj meom³e kesÀ iegCe Je efJeMes<eleeDeeW keÀes O³eeve ceW jKekeÀj, njskeÀ kesÀ efYevveefYevve efJe®eejeW keÀes mecevJe³e keÀjves Hej yeue osleer LeeR~ SkeÀ-oes kesÀ efJe®eejeW keÀes mecceeve osves kesÀ HeÀuemJeªHe Jees mebieþve keÀes DeeHemeer mvesn Deewj SkeÀlee kesÀ met$e ceW yeebOe osleer LeeR~ Jele&ceeve Heg©<eesÊece mebiece³egie kesÀ Decetu³e mece³e keÀes J³eLe& ve iebJeekeÀj Fmes j®eveelcekeÀ keÀe³eeX ceW ueieeves keÀer He´sjCee oeoerpeer osleer LeeR Deewj meoe Fme yeele keÀe O³eeve jKeleer LeeR efkeÀ mece³e Deewj MeefkeÌle J³eLe& ve pee³es ke̳eeWefkeÀ Fve MeefkeÌle³eeW kesÀ keÀejCe ner mebieþve meg®eeª ªHe mes ®euelee nw~ oeoerpeer meJe& DeelceeDeeW keÀer met#ce DeeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ efJekeÀeme leLee GmekesÀ mebieefþle He´³eesie mes DemebYeJe keÀes Yeer mebYeJe keÀjves Hej yeue osleer LeeR~ efpemekesÀ efueS mece³e He´efle mece³e DeKeC[ ³eesie leHem³ee (Yeùer) keÀs efJeMes<e keÀe³e&ke´Àce Dee³eesefpele keÀjJeeleer LeeR~
oeoer cesW DemecYeJe keÀes mebYeJe keÀjves keÀer MeefkeÌle Leer oeoer peer kesÀ mebkeÀuHe ceW Fleveer MeefkeÌle nesleer Leer efkeÀ DemebYeJe keÀe³e& Yeer mebYeJe nes peelee Lee~ SkeÀ yeej peye oeoer yeWieuegª DeeF&¥ lees ye´.kegÀ.ce=l³egbpe³e GvneWves keÀne efkeÀ efJeOeevemeYee kesÀ yeWkeÌJesì ne@ue ceW nceeje SkeÀ keÀe³e&ke´Àce nesvee ®eeefnS~ JeneB SkeÀ meccesueve keÀe He´yebOe keÀjes~ Gve efoveeW Jen ne@ue efkeÀmeer Yeer iewj mejkeÀejer mebmLee keÀes veneR efo³ee peelee Lee lees nceves oeoer peer mes keÀne efkeÀ Jes He´eFJesì mebmLeeDeeW keÀes Jen ne@ue veneR osles~ oeoer peer ves keÀne efkeÀ DeeHe efnccele keÀjes, He´³elve keÀjes~ yeeyee yewþe nw, cegK³eceb$eer mes efceuees, mebyebefOele DeefOekeÀeefj³eeW, meef®eJeeW mes efceuees, keÀece nes pee³esiee~ ye®®eeW keÀe SkeÀ keÀoce Deewj yeeyee kesÀ n]peej keÀoce~ Ssmes keÀnkeÀj nce meye YeeF&-yenveeW ceW GvneWves Gcebie Yeje Deewj nce meyeves efceuekeÀj Ssmee ner efkeÀ³ee~ cegK³eceb$eer Deewj mebyebefOele DeefOekeÀeefj³eeW mes efceuekeÀj Jen ne@ue ues efue³ee Deewj yengle yeæ[s ªHe ceW He´esie´ece JeneB efkeÀ³ee~ keÀe³e&ke´Àce yengle meHeÀue jne~ Gve efoveeW F&MJejer³e Fefleneme ceW ³en SkeÀ efJeMes<e He´mebie Lee, ³eeoieej Ieìvee Leer~ Gme meccesueve ceW kesÀvê mejkeÀej Deewj jep³e mejkeÀej kesÀ DeveskeÀ ceb$eer leLee ueesieeW ves Yeeie efue³ee Lee~ Fme meccesueve keÀer meHeÀuelee keÀe Þes³e DeeojCeer³ee oeoer peer keÀes peelee nw~
yeeyee keÀe mebosMe efJeMJe keÀs keÀessveskeÀesves lekeÀ Hengb®eeves keÀer ueieve Leer oeoer meoe keÀnleer Leer ceeref[³ee Jeeues efMeJeyeeyee kesÀ jeF&ì nQ[ nQ~ FvneR Üeje meejs efJeMJe ceW F&MJejer³e mebosMe Hengb®esiee~ ceeref[³ee Jeeues peye Yeer J³eefkeÌleiele ªHe mes ³ee keÀe@vHe´WÀme ceW Deeles Les lees oeoer meyemes efceueleer Leer Deewj DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ yeejs ceW Gcebie-Glmeen efoueeleer Leer~ Deepe Yeer Jes peye ³eneb Deeles nQ lees oeoerpeer keÀer Gve mce=efle³eesW keÀes ³eeo keÀjvee veneR Yetueles~ oeoer peer keÀe nbmecegKe ®esnje Je efveMíue mvesn Yeje J³eJenej Deepe Yeer Jes Yetuee veneR Hee³es nQ~ keÀF&³eeW keÀes lees GvekeÀer ³eeo Deeles ner DeeBKeW vece nes peeleer nQ~ oeoer peer keÀe Gcebie meoe jnlee Lee efkeÀ yeeyee keÀe mebosMe meejs efJeMJe ceW Hengb®es~ GmekesÀ efueS GvneWves efJeMJe Yej ye´.kegÀ.keÀªCee mes 10,000 ceeref[³ee JeeueeW keÀes yegueeves keÀe mebkeÀuHe J³ekeÌle efkeÀ³ee Deewj GvekeÀe He´yebOe ³eneb keÀjWies Ssmee Jen meoe Glmeen efoKeeleer Leer~ Gme mece³e Yeejle ceW efmeHe&À otjoMe&ve ®ewveue Lee efpemeceW Oece&-DeeO³eeeflcekeÀlee kesÀ efueS mece³e veneR osles Les~ Henues-Henues `peer. ìer.Jeer.' keÀer mesJee Megª ngF&~ Gme mece³e yeeyee keÀe mebosMe osves kesÀ efueS mece³e efo³ee ie³ee ~ ³en megvekeÀj oeoerpeer yengle KegMe ngF&~ Deewj keÀne efkeÀ Meeruet yenve keÀes ues peeDees~ DeLee&led ìer.Jeer. Üeje F&MJejer³e mesJee keÀe He´ejbYe oeoerpeer kesÀ mece³e mes ner He´ejbYe nes ie³ee Lee~ pees Deepe meejs efJeMJe ceW Hengb®e ie³ee nw~ GvekesÀ mebkeÀuHe kesÀ yeoewuele ner Deepe yeeyee keÀe `Heerme Dee@HeÀ ceeFb[' ®ewveue GHeueyOe ngDee~ mesJee kesÀ efJemleej keÀes osKe oeoer peer ves meJe& mesJee meeefLe³eeW kesÀ yeer®e ³en mebkeÀuHe jKee efkeÀ Fve mesJeeDeeW keÀs mecee®eej mes meYeer ueesieeW keÀes DeJeiele keÀjeves kesÀ efueS SkeÀ DeHevee `v³etpe HesHej' nesvee ®eeefnS~ pees efkeÀ nj meHleen ceW meYeer keÀes efceue mekesÀ~ leye meyekeÀer je³e mes Hebên efove ceW SkeÀ yeej `Deesce Meebefle ceeref[³ee' efvekeÀeueves keÀe efveCe&³e efue³ee ie³ee~ pees Deepe yeeyee keÀe mebosMe efJeMJe kesÀ nj keÀesves ceW Hengb®ee jne nw~ ³en mesJee oeoer peer kesÀ nesles ner Je<e& 1999 ceW Megª nes ieF& Leer~
mel³elee keÀer MeefkeÌle mes mecHevve DeodYegle He´MeeefmekeÀe LeerR oeoerpeer
efkeÀmeer ves GvnW SkeÀ kegÀMeue He´MeemekeÀ kesÀ ªHe ceW osKee lees efkeÀmeer ves H³eej keÀer cetefle& kesÀ ªHe ceW, efkeÀmeer ves Fme Oeje Hej DeJeleefjle HeÀefjMles kesÀ ªHe ceW lees efkeÀmeer ves GvekesÀ peerJeve ceW keÀuee Deewj iegCeeW keÀer KegMeyet keÀe DevegYeJe efkeÀ³ee lees efkeÀmeer ves menejs keÀe~ oeoerr keÀe J³eefkeÌlelJe ®egcyekeÀer³e Lee~ Gvemes nj keÀesF& menpelee mes efceuelee~ meYeer keÀes Gcebie Glmeen efoueevee, Deeies yeæ{evee, efmeKeevee ³en meye ves®egjue GvekesÀ peerJeve keÀe He´Jeen yeve keÀj jne~ Ssmeer ceneve Deelcee keÀer íþJeeR HegC³eefleefLe Hej mebmLee kesÀ Jeefj<þ YeeF&-yenveesW keÀs oeoerpeer keÀs meeLe F&MJejer³e mesJee cesW efyeleeS ngS Deveceesue uecneW keÀe DevegYeJe ...
oeoerpeer keÀe He´Meemeve He´sceHetCe& Lee
efvejnbkeÀeefjlee keÀer cetjle oeoer peer
He´e³eë He´Meemeve ceW keÀe³e&keÀlee&DeeW keÀes meg®eeª ªHe mes keÀece keÀjeves nsleg oyeeJe Deewj Ye³e peªjer neslee nw Hejbleg oeoer peer ves keÀYeer Yeer DeHeves peerJeve ceW efkeÀmeer keÀes [ebìe veneR Deewj meyekeÀes H³eej mes mecceeve oskeÀj ®euee³ee~ Fme He´keÀej GvekesÀ He´sce kesÀ He´Meemeve ceW meye Hetjer ueieve mes SJeb efpeccesJeejer mes keÀece keÀjles Les~ Heeb®eeW ceneÜerHeeW ceW npeejeW mesJeekeWÀêeW keÀer ye´.kegÀ.DeesceHe´keÀeMe me®eceg®e ceW Jen DeodYegle cegK³e He´MeeefmekeÀe Leer~ oeoer ceW SkeÀ yeæ[er efJeMes<elee Leer efkeÀ GvneWves peerJeve ceW keÀYeer Yeer Petþ veneR yeesuee Deewj ve ner FmekeÀe meneje efue³ee~ GvekesÀ Deboj efveYe&³elee keÀe iegCe yengle ner efJeMes<e Lee~ mebmLee kesÀ Deboj DeveskeÀ yeæ[s-yeæ[s efJeIve Dee³es Hejbleg oeoerpeer keÀYeer [esue³eceeve ³ee Ye³eYeerle veneR ngF&~ Deewj DeHeves Deelceyeue mes GvneWves meejs efJeIveeW Hej peerle HeeF&~ oeoer peer kesÀ vesle=lJe ceW efJeMJe kesÀ keÀesves-keÀesves ceW mesJeekeWÀêeW keÀer mLeeHevee nes ieF&~ efJeMJe keÀer meJeex®®e mebmLee meb³egkeÌle je<ì^ lekeÀ oeoerpeer ves ye´ïeekegÀceejer]pe keÀes Hengb®ee³ee~
oeoer peer He´ejbYe mes ner ³e%e ceW efceveer ceccee kesÀ veece mes peeveer peeleer Leer~ ceccee kesÀ meeLe oeoerpeer ves Yeer ceeB kesÀ ªHe ceW Heeuevee osves keÀe meJeexÊece Heeì& yepee³ee~ oeoerpeer keÀer efvejnbkeÀeefjlee keÀer SkeÀ PeuekeÀ Fme Ieìvee mes DevegYeJe ceW Deeleer nw efkeÀ SkeÀ yeej efkeÀmeer keÀe³e&ke´Àce ceW iesì Hej Keæ[s YeeF& ves Sme[erSce keÀes keÀe³e&ke´Àce ceW Deboj He´JesMe nesves veneR efo³ee~ lees Jes ye´.kegÀ.®eke´ÀOeejer keÀeHeÀer veejepe nes ie³es Deewj Jeneb SkeÀ yenme keÀe JeeleeJejCe yeve ie³ee~ leYeer Jeneb mes oeoerpeer iegpej jner LeeR GvnW peye yeele keÀe Helee ®euee lees Gvnesves Sme[erSce keÀes yeæ[s H³eej mes mecceeve HetJe&keÀ yeele keÀer Deewj Gme iesì Hej Keæ[s YeeF& keÀer lejHeÀ mes ceeHeÀer ceebieles ngS GvnW Deboj ®eueves keÀes keÀne~ Sme[erSce keÀes peye Helee ®euee efkeÀ Jes Fme mebmLee keÀer cegK³e He´MeeefmekeÀe nQ lees Jen GvekesÀ mece#e velecemlekeÀ nes ie³ee~ oeoerpeer vece´lee Je He´sceHetCe& J³eefkeÌlelJe mes meyekeÀes DeHevee yevee uesleer LeeR~ SkeÀ yeej jefMe³ee kesÀ veew YeeF&-yenveeW keÀe ie´gHe Oeve keÀer Jepen mes Yeejle Deeves ceW DemeceLe& Lee lees oeoerpeer ves GvekeÀs Deeves peeves keÀer efìkeÀì keÀe Ke®e& oskeÀj GvekeÀer Yeejle Deeves keÀer DeeMe HetCe& keÀer~
oeoerpeer ceW keÀceeue keÀe yewuesvme Lee~ keÀesF& Yeer yeele nesleer Leer lees mecesìves kesÀ mece³e GmekeÀes mecesì uesleer Leer Deewj peye meecevee keÀjves keÀer yeele nesleer Leer lees meecevee Yeer keÀjleer Leer~ Jes efveCe&³e uesves ceW osjer veneR keÀjleer Leer~ mel³elee Je HeefJe$elee keÀer MeefkeÌle nesves keÀs keÀejCe GveceW efveCe&³e MeefkeÌle yengle He´yeue Leer~ efveYe&³elee mes efveCe&³e uesleer Leerb efkeÀmeer Yeer yeele keÀe GvnW Ye³e veneR neslee Lee~ Jes meYeer keÀes meceeve ¢ef<ì mes osKeleer LeeR GveceW He#eHeele keÀer YeeJevee veneR Leer~ pees mel³e yeele nesleer Leer Gmes Jees keÀn osleer LeeR~ meeceves Jeeuee ®eens efkeÀlevee Yeer yeæ[e J³eefkeÌle nes, ®eens Jees keÀesF& meble nes, ceneceC[uesMj nes, je<ì^Heefle nes ³ee He´Oeeveceb$eer nes uesefkeÀve oeoer Ssmes yeele keÀjleer Leer pewmes Jees GvekeÀer íesìer yenve nQ , SkeÀoce oeoerpeer efvecee&velee Je efvejnbkeÀeefjlee keÀer cetjle ef o KeeF& os l eer LeeR ~ FmeefueS pees Yeer GvekesÀ meeceves Deelee Lee Jees ye´.kegÀ.meblees<e Gvekes À ef v ece& u e Je efveMíue mJeYeeJe mes He´YeeefJele ngS efyevee veneR jn Heelee Lee~ oeoerpeer nceW Yeer DeHeveer meKeer keÀer lejn mecePeleer Leer Deewj J³eJenej ceW Deeleer Leer~ ceQ oeoer ye=pesvêe kesÀ meeLe jnleer Leer~ GvekeÀer leefye³ele þerkeÀ ve nesves kesÀ keÀejCe cegPes ner meYeer keÀe³e& kesÀ efueS yeenj peevee Heæ[lee Lee~ lees keÀYeer efkeÀmeer efveCe&³e Hej Hengb®eves kesÀ efueS ceQ oeoer ye=pesvêe mes Hetíleer Leer efkeÀ oeoer ke̳ee keÀjvee ®eeefnS? lees oeoer keÀnleer Leer efkeÀ yeæ[er oeoer mes Hetíes~ Deewj peye ceQ yeæ[er oeoer keÀes HeÀesve keÀjleer Leer lees oeoer keÀnleer Leer efkeÀ meblees<e, legce cesjs keÀes HeÀesve keÀj jner nes, legcnejs Heeme Fleveer yeæ[er oeoer yewþer nw lees Gvemes ner Hetíes~ Fme lejn oeefo³eeb SkeÀ otmejs keÀes yengle mecceeve Je efjiee[& osleer LeeR~ oeoer íesìesb keÀes Yeer H³eej Je efjiee[& oskeÀj DeeHe meceeve yevee osleer Leer~ yeæ[eW kesÀ meeLe ye][e Deewj íesìs ye®®eeW kesÀ meeLe oeoer Yeer íesìs ye®®es meceeve Gvemes Kesueves ueie peeleer Leer~
oeoer peer ³e%e kesÀ meYeer YeeF&-yenveeW keÀes ³e%e keÀer ³eesi³eleced Decetu³e efveefOe mecePe keÀj Gvemes yengle ner ceOegjlee mes ye´.kegÀ.ye=peceesnve m v e s n ³ e g k e Ì l e J³eJenej keÀjleer LeeR~ Jen He´l³eskeÀ Deelcee keÀes efJeMes<e SJeb ³eesi³e mecePe DeeeflcekeÀ ¢ef<ì mes osKeleer LeeR~ oeoer peer keÀYeer Yeer efkeÀmeer Deelcee keÀer keÀcepeesjer keÀes ve osKe meYeer keÀes Glmeeefnle keÀjleer jnleer LeeR Deewj Gve meYeer kesÀ efJeMes<eleeDeeW keÀer meowJe He´Mebmee keÀjleer jnleer LeeR~ ceOegyeve ceW keÀYeer Yeer keÀesF& cesnceeve Deelee Lee lees GmekeÀer megKemegefJeOee keÀe Hetje O³eeve jKeleer LeeR~ GvekeÀe meowJe GÎsM³e jnlee Lee efkeÀ Jen HetCe& ªHe mes mevleg<ì neskeÀj pee³esW~ Jen ³e%e kesÀ meYeer YeeF&-yenveeW keÀer DeeO³eeeflcekeÀ Heeuevee kesÀ meeLe-meeLe MeejerefjkeÀ ªHe mes Yeer mJemLe yevee³es jKeves keÀer Heeuevee keÀjleer LeeR~ Jen meowJe mJe³eb keÀes DeeO³eeeflcekeÀ HeefjJeej keÀe cegefKe³ee mecePe keÀj meYeer kesÀ meeLe meodYeeJevee Je mvesn ³egkeÌle J³eJenej keÀjleer LeeR~ mebmLee keÀer cegK³e He´MeeefmekeÀe nesles Yeer oeoer ceW peje Yeer DeefYeceeve veneR Lee~ Jen meowJe O³eeve jKeleer LeeR efkeÀ yeeyee kesÀ keÀe³e& ceW keÀneR keÀesF& keÀceer ve jn pee³es Deewj meeLe-meeLe meYeer keÀes Yeer FmekesÀ efue³es Glmeeefnle keÀjleer jnleer LeeR~ Jen ³e%e kesÀ peefìue mes peefìue keÀe³eeX keÀes Yeer HetCe& efJeMJeeme Je meceHe&Ce YeeJevee kesÀ keÀejCe meowJe cegmkegÀjeles ngS menpelee mes keÀj uesleer Leer~ Jen SkeÀ DeodYegle DeeO³eeeflcekeÀ efJeMJeotle LeeR~ GvneWves efJeMJe kesÀ DeveskeÀeveskeÀ mLeeveeW keÀe Ye´ceCe keÀj DeelceeDeeW keÀes DeeO³eeeflcekeÀlee Je DeeeflcekeÀ mvesn keÀer DevegYetefle keÀjeF&~ oeoer peer ves Hejceelcee keÀe Heefj®e³e Je efJeMJe ceW Meebefle mLeeefHele nesves keÀe Hewieece efo³ee~
oeoerpeer keÀer keÀLeveer Je keÀjveer SkeÀ meceeve Leer oeoer peer SkeÀ Ssmeer ceneve efJeYetefle LeeR efpevekeÀe peerJeve ner SkeÀ Kegueer efkeÀleeye yevee, efpevekeÀe peerJeve ner mevosMe yevee, efpevekesÀ peerJeve keÀe SkeÀ-SkeÀ Hevvee Heueìves mes ner Gcebie, Glmeen Deewj meenme keÀe mJeer®e Dee@ve nes peelee nw~ keÀLeveer Deewj keÀjveer keÀes SkeÀ meceeve yeveekeÀj oeoer peer ves peerJeve keÀes, nj He´Mve keÀe GÊej osves Jeeueer ef[keÌMevejer yevee³ee~ oeoer peer meeoieer Deewj mJe®ílee keÀer Þe=bieejer ngF& He´eflecetefle& LeeR~ peerJeve keÀes l³eeie Deewj leHem³ee mes YejHetj keÀj Ssmee ueeFì, ceeFì neGÀme yevee³ee efpememes ®eejeW Deewj He´keÀeMe ner He´keÀeMe efyeKejves ueiee~ Gmeer He´keÀeMe mes Deepe ³en efJeMJe efJeÐeeue³e He´keÀeefMele nes jne nw~ GvekesÀ ve³eveeW ceW ªneefve³ele, JeeCeer ceW ceOegjlee, keÀceeX ceW kegÀMeuelee Leer~ [^ecee Devegmeej yeeyee ves cegPes Heìvee mesJee kesÀ efueS Yespee~ Gme mece³e yeeyee mesJee kesÀ efnmeeye mes ``efmevOeer ieerlee'' efueKevee ®eenles Les, efpemekesÀ efueS yeeyee keÀe
yeg u eeJee ng D ee Deewj oeoer peer ceOegyeve ie³eeR~ cegPes Heìvee kesÀ yengle mes YeeF&yenveeW Üeje oeoer ye´.kegÀ.jepe peer kesÀ peerJeve keÀer DeodYegle MeefkeÌle, iegCe Deewj efJeMes<eleeDeeW kesÀ yeejs ceW megveves keÀes efceuee~ Heìvee ceW cenemeccesueve keÀe Dee³eespeve efkeÀ³ee ie³ee Lee, leye oeoer peer kesÀ Deewj meceerHe Deeves keÀe ®eebme efceuee~ oeoer mes yengle DeHevesHeve keÀer cenmetmelee ngF&~ oeoerpeer keÀer SkeÀ-SkeÀ keÀjveer mes cegPes yengle kegÀí meerKeves keÀes efceuee~ Deepe Yeer GvekeÀe J³eefkeÌlelJe nceejs efueS He´sjCeeme´esle nw~
oeoer peer keÀs meeLe mebmLee keÀer Jele&ceeve cegK³e He´MeeefmekeÀe oeoer peevekeÀer~
meyekeÀes cee@B meceeve Heeuevee oer peye yeeyee ves ³e%e keÀer mLeeHevee kesÀ mece³e Deesce efveJeeme yeveJee³ee, GmeceW 80 ye®®eeW kesÀ efueS ueewefkeÀkeÀ Je DeueewefkeÀkeÀ Heeuevee keÀer J³eJemLee keÀjJeeF&~ ceQ Gme mece³e meele Je<e& keÀer Leer~ yeeyee ves keÀne efkeÀ Fve HeefJe$e HeewOeeW keÀes mecYeeueves kesÀ efveefceÊe kesÀJeue HeefJe$e keÀv³eeSb neWieer~ lees Heeb®e keÀv³eeDeeW keÀes oeoer He´keÀeMeceefCe, oeoer ®evêceefCe, oeoer MeevleeceefCe, efceìdþt oeoer Deewj SkeÀ yenve keÀes efveefceÊe yevee³ee~ yeæ[er oeoer ves ®eewon Je<e& keÀer Dee³eg ceW ner ceeB keÀer lejn, efMeef#ekeÀe keÀer lejn yesno mvesn mes Heeuevee keÀer~ meoe yeeyee kesÀ [e³ejskeÌMeve Devegmeej ner yeæ[er oeoer nj keÀe³e& Deewj mesJee Fleves efoue mes keÀjleer Leer efkeÀ meyekeÀes He´sjCee efceueleer Leer GvekesÀ pewmee yeveves keÀer~ oeoer meoe ner De®eevekeÀ HeÀesve keÀjleer Leer, keÀceueceefCe, oeoer legcnejs Heeme DeYeer Dee jner nw~ Deewj yengle nkeÀ mes, H³eej mes oeoer ³eneb oeoer keÀceueceefCe Deeles Les Deewj veF& veF& He´sjCeeSb Deewj DeHeveer MegYeYeeJeveeSb, efoue keÀer ogDeeSb oskeÀj peeles Les~ oeoer meoe ner nBmeeles Deewj yenueeles Les~ Gcebie-Glmeen yeæ{ekeÀj oeoer DeHeves mes Yeer Deeies yeæ{ves kesÀ efueS ncekeÀes He´sefjle keÀjleer~ ye®eHeve mes ner oeoer keÀer Heeuevee, efoue keÀe mvesn, Jejoeveer yeesue Deewj ¢ef<ì nce keÀYeer veneR Yetue mekeÀles~ Jeen yeeyee! Jeen oeoer!
HeefJe$elee keÀer cetjle oeoerpeer Yeesueer oeroer ncesMee keÀnleer LeeR efkeÀ oeoerpeer ves meYeer keÀes n·er megKe efo³ee nw~ ³e%e JelmeesW keÀer DeejbYe mes ner Heeuevee keÀjves cesW ye´ïee yeeyee Je ceccee keÀe nj keÀoce Hej meeLe efo³ee Lee oeoerpeer ves~ oeoerpeer keÀer ye´.kegÀ.DeeMee efvemJeeLe&, efveMíue, efvece&ue Je HeefJe$e YeeJeveeSb menpe ner meJe& keÀes He´YeeefJele keÀjleer Leerb~ Jes DeHeveer efvece&uelee mes menpe ner efJejesOeer keÀes Yeer yeeyee keÀe men³eesieer yevee osleer LeerR~ SkeÀ meble pees ye´ïeekegÀceejer yenveesW keÀe keÀeHeÀer efJejesOe keÀjles Les~ GvnsW keÀnerR Yeer osKelee lees cegbn HeÀsj uesles Les~ oeoerpeer ves ceOegyeve cesW SkeÀ efJeMeeue meble meccesueve cesW GvnsW Yeer Deecebef$ele efkeÀ³ee~ oeoerpeer keÀs leHe Je GvekeÀer cenevelee keÀe DevegYeJe keÀjles ner Jen oeoerpeer keÀs mece#e velecemlekeÀ nes ie³ee~ Gmeves Yejer meYee cesW keÀne efkeÀ ke̳ee oeoer cegPes DeHeves íesìs YeeF& kesÀ ªHe cesW cegPes mJeerkeÀej keÀjsWieer~ oeoer ves meYee cesW GvnsW jeKeer cebieJeekeÀj yeebOeer~