С. Бубенин 'Красная горка'

Ñòåïàí ÁÓÁÅÍÈÍ

“Íåëüçÿ íàó÷èòüñÿ ëþáèòü æèâûõ, åñëè íå óìååøü õðàíèòü ïàìÿòü î ìåðòâûõ” Ê.Ê. Ðîêîññîâñêèé

Ïîñâÿùàåòñÿ ïàìÿòè ìèðíûõ æèòåëåé Åâïàòîðèè, ðàññòðåëÿííûõ íåìåöêèìè, ðóìûíñêèìè êàðàòåëÿìè è èõ ïðèñïåøíèêàìè â 1941–1944 ãîäàõ

ã. Åâïàòîðèÿ, 2006 ã.

http://evpatoriya-history.info/

ÁÁÊ 63.3(2) Á 90 Ñòåïàí Ïåòðîâè÷ ÁÓÁÅÍÈÍ Áóáåíèí Ñ.Ï. Êðàñíàÿ ãîðêà –2006 –112 ñ.

ISBN 966-8757-09-2

×ëåíû Ïðåçèäèóìà ãîðîäñêîãî ñîâåòà âåòåðàíîâ âîéíû, òðóäà è âîåííîé ñëóæáû, àâòîð êíèãè âûðàæàþò ñåðäå÷íóþ áëàãîäàðíîñòü çà îêàçàíèå ïîìîùè â èçäàíèè êíèãè “Êðàñíàÿ ãîðêà”: Àíàòîëèþ Åãîðîâè÷ó Àðèñòîâó, Âëàäèìèðó Ãðèãîðüåâè÷ó Áóòåíêî, Îëüãå Àëåêñàíäðîâíå Äîñèí÷óê, Ãàÿðó Ýðêèíîâè÷ó Ìóõñèìîâó, Àëåêñàíäðó Ëåîíèäîâè÷ó Íåñòåðåíêî, Âëàäèìèðó Êèðèëëîâè÷ó Íàñåëåíêî, Àíàòîëèþ Íèêîëàåâè÷ó Ïåêàðíèêîâó, Þðèþ Ôåäîðîâè÷ó Ðîìàøêèíó, Åâãåíèþ Âëàäèìèðîâè÷ó Ñóïðóíþêó, Þðèþ Àíäðååâè÷ó Ñåíÿêèíó, Åâãåíèþ Äìèòðèåâè÷ó Õðàíîâñêîìó, Åôèìó Áîðèñîâè÷ó Õîäîñó, Ìàðêó Ìèõàéëîâè÷ó Øåéíêìàíó, Âëàäèìèðó Âëàäèìèðîâè÷ó ßðîø. Âûðàæàåì äóøåâíóþ áëàãîäàðíîñòü ãîðîäñêîìó ãîëîâå Àíäðåþ Ïåòðîâè÷ó Äàíèëåíêî çà ïîñòîÿííîå ñîäåéñòâèå â ñîõðàíåíèè ïàìÿòè î ïîãèáøèõ çàùèòíèêàõ Îòå÷åñòâà, çà ñîõðàíåíèå ïàìÿòè î æåðòâàõ íåìåöêîãî ôàøèçìà!

ISBN 966-8757-09-2 © Ñ.Ï. Áóáåíèí, 2006

http://evpatoriya-history.info/

ÊÐÎÂÀÂÛÉ

Ê

×ÈÒÀÒÅËÞ

Ìåìîðèàë "Êðàñíàÿ ãîðêà" çàäóìûâàëñÿ êàê âåëè÷åñòâåííûé ïàìÿòíèê ïàâøèì çàùèòíèêàì ãîðîäà è æåðòâàì íåìåöêîãî ôàøèçìà, êàê ñèìâîë ñêîðáè è íàäåæäû, ÷òî íà ýòîé çåìëå âîéíà áîëüøå íå ïîâòîðèòñÿ. Äà, æåñòîêèå è òÿæåëûå äíè ïåðåæèëè åâïàòîðèéöû â äíè ôàøèñòñêîé îêêóïàöèè ãîðîäà – ñ îêòÿáðÿ 1941 ïî àïðåëü 1944 ãîäà. 12500 ðóññêèõ, óêðàèíöåâ, åâðååâ, êàðàèìîâ, àðìÿí, òàòàð è ëþäåé äðóãèõ íàöèîíàëüíîñòåé áûëè ðàññòðåëÿíû â ñåâåðî-çàïàäíîé ÷àñòè ãîðîäà íà Êðàñíîé ãîðêå. Ñðàçó ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ Åâïàòîðèè âîèíàìè 2-é ãâàðäåéñêîé àðìèè áûëà îáðàçîâàíà êîìèññèÿ ïî ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿíèé íåìåöêèõ ôàøèñòîâ â ãîðîäå. Êîìèññèÿ äîáðîñîâåñòíî ðàáîòàëà â òå÷åíèå íåñêîëüêèõ ìåñÿöåâ. Ñ åå ïîìîùüþ áûëî óñòàíîâëåíî êîëè÷åñòâî ïîãèáøèõ è èõ èìåíà, à òàêæå ïðîèçâåäåíî èõ çàõîðîíåíèå. Îäíàêî êîìèññèè íå âñåõ óäàëîñü óñòàíîâèòü ïî èìåíè. Ïðè÷èíà óêàçàíà â "Àêòå ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿíèé íåìåöêî-ôàøèñòñêèõ âîéñê â ã. Åâïàòîðèè". Ñ ýòèì àêòîì ÷èòàòåëü îçíàêîìèòñÿ íà ñòðàíèöàõ ýòîé êíèãè. Çäåñü æå ïóáëèêóåòñÿ ïîèìåííûé ñïèñîê ðàññòðåëÿííûõ åâïàòîðèéöåâ. Âîçäàâàÿ äîëæíîå áåçâèííî ðàññòðåëÿííûì ìèðíûì ãðàæäàíàì, ìû íå òîëüêî ïîä÷åðêèâàåì ñâîå óâàæåíèå ê íèì, íî è ïîäòâåðæäàåì âåðíîñòü ïàòðèîòè÷åñêèì èäåàëàì, ãîòîâíîñòü ïîñòîÿòü çà íèõ. Ýòî êàê ìîëèòâà, êàê ïðèñÿãà: âîçâûøàåò ÷óâñòâà, î÷èùàåò äóøó, ïðîáóæäàåò ñîâåñòü. Õî÷åòñÿ âåðèòü: ïîêà îñòàåòñÿ õîòü îäèí ÷åëîâåê, êîòîðûé ñîäðîãàåòñÿ ïðè âèäå òðàíøåè, ãäå ïîêîÿòñÿ ðàññòðåëÿííûå äåòè, æåíùèíû, ñòàðèêè, ïàìÿòü íàðîäíóþ íå óáèòü.

ÑËÅÄ

Íàêàíóíå íàïàäåíèÿ íà ÑÑÑÐ, 16 èþíÿ 1941 ãîäà, íà ñîâåùàíèè ó Ãèòëåðà ãëàâàðåé íàöèñòñêîãî ðåéõà ïðèíèìàåòñÿ ðåøåíèå: "Êðûì äîëæåí áûòü îñâîáîæäåí îò âñåõ ÷óæàêîâ è çàñåëåí íåìöàìè... Ëó÷øå âñåãî ýòî ìîæíî äîñòèãíóòü ïóòåì ðàññòðåëà êàæäîãî, êòî áðîñàåò õîòÿ áû êîñîé âçãëÿä". È ýòî íå áðåä ñóìàñøåäøåãî, à âïîëíå ðåàëüíûé ïëàí ãîñóäàðñòâåííîé ïîëèòèêè ôàøèñòñêîé Ãåðìàíèè, êîòîðûé èñõîäèë èç ñàìîãî ÷óäîâèùíîãî äîêóìåíòà â ÷åëîâå÷åñêîé èñòîðèè – ãåíåðàëüíîãî ïëàíà "Îñò" ("Âîñòîê").  åãî îñíîâó ëåãëè èäåè Ãèòëåðà îá óñòàíîâëåíèè íåìåöêîãî ðàñîâîãî ãîñïîäñòâà íàä íàðîäàìè "âîñòî÷íîãî ïðîñòðàíñòâà". Ñ ïåðâûõ æå äíåé îêêóïàöèè êðûìñêîé çåìëè ãèòëåðîâöû ïðèñòóïèëè ê âûïîëíåíèþ ýòîãî ÷óäîâèùíîãî ïëàíà.

31 îêòÿáðÿ 1941 ãîäà ãèòëåðîâñêèå âîéñêà îêêóïèðîâàëè Åâïàòîðèþ. Ñ ýòîãî äíÿ íà÷àëñÿ êðîâàâûé òåððîð ïðîòèâ ìèðíûõ æèòåëåé, ñ ýòîãî äíÿ ïîëèëàñü ÷åëîâå÷åñêàÿ êðîâü. Êðîâàâûé ñëåä ïàëà÷åé îñòàëñÿ â ñîçíàíèè è äóøàõ ëþäåé, â èõ ïàìÿòè. “ 1940 ãîäó â Åâïàòîðèè ðàáîòàëî 36 çäðàâíèö, â òîì ÷èñëå 17 äåòñêèõ. Íàñåëåíèå ñîñòàâëÿëî 47 òûñÿ÷ ÷åëîâåê.  àïðåëå 1944 ãîäà (îñâîáîæäåíèå ãîðîäà îò ôàøèñòîâ) âñå çäðàâíèöû áûëè ðàçðóøåíû. Íàñåëåíèå íàñ÷èòûâà ëî 21 òû ñÿ÷ó ÷å ëîâåê, â îñíîâí îì æåíù èíû, ñòàðóøêè è äåòè äî äåñÿòèëåòíåãî âîçðàñòà, îñòàëüíûå áûëè ðàññòðåëÿíû, óãíàíû â ðàáñòâî, ïîãèáëè íà ôðîíòå, — ãîâîðèòñÿ â äîíåñåíèè ïðåäñåäàòåëÿ êîìèññèè òîâàðèùà Åðìàêîâà â ðåñïóáëèêàíñêóþ êîìèññèþ ïî ó÷åòó óùåðáà è ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿíèé, íàíåñåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â Êðûìó". Åâïàòîðèéñêàÿ ãîðîäñêàÿ êîìèññèÿ ñîîáùàåò, ÷òî ñîãëàñíî àêòó, ñîñòàâëåííîìó ïðè ðàñêîïêàõ ðâîâ è ìîãèë, ãäå áûëè çàõîðîíåííûå, à òàêæå íà îñíîâàíèè ïîêàçàíèé î÷åâèäöåâ, âñåãî ðàññòðåëÿíî ìèðíûõ æèòåëåé ãîðîäà Åâïàòîðèè 12150 ÷åëîâåê... óãíà-

http://evpatoriya-history.info/

íî â ðàáñòâî – 448 ÷åëîâåê... Âñåãî ðàçãðîìëåíî èìóùåñòâà íà ñóììó 334.951.055 ðóá.". Ïðèâåäåì äðóãîé ôàêò èç àêòà Ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè: "Ìàññîâûìè àðåñòàìè è ðàññòðåëàìè ìèðíûõ ñîâåòñêèõ ãðàæäàí íà÷àëñÿ äåíü 5 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà. Îñîáåííî ïîñòðàäàë ðàéîí Ïåðåñûïè äî ïîëèêëèíèêè, óòðîì 5 ÿíâàðÿ ýòîò ðàéîí áûë îöåïëåí, è âñå ìóæ÷èíû â âîçðàñòå îò 14 ëåò è äî ãëóáîêèõ ñòàðèêîâ áûëè âûãíàíû èç ñâîèõ äîìîâ è íàïðàâëåíû âî äâîð ñåëüõîçñíàáà. Áûëî àðåñòîâàíî îêîëî 3000 ÷åëîâåê. Ê âå÷åðó ïîä óñèëåííûì êîíâîåì èõ ïîâåëè â ðàéîí Êðàñíîé ãîðêè. Êîãäà ëþäåé ïðèâåëè íà ìåñòî êàçíè, èì áûëî ïðèêàçàíî ëå÷ü íà çåìëþ. Çàòåì èõ ñòðîèëè ïî 20 ÷åëîâåê è ïîäâîäèëè ê ÿìàì, çàñòàâëÿëè ñòàíîâèòüñÿ íà êîëåíè, ïîñëå ÷åãî ðàçäàâàëñÿ çàëï èç àâòîìàòîâ, è ëþäè ïàäàëè â ðîâ...”. Ïðèâåäåì ïðèìåðû èç “Ñïèñêà ïîèìåííî ðàññòðåëÿííûõ”. Òàê, Âàñèëèþ Êîðíèëîâè÷ó áûë 71 ãîä, êîãäà ôàøèñòñêàÿ ïóëÿ îáîðâàëà åãî æèçíü, ßêîâó ßðîâîìó – 72 ãîäà, Ôåäîðó Áîäàêîâó – 72 ãîäà, Êîíäðàòó Òêà÷åíêî – 71 ãîä, Íèêèòå Çàéöåâó – 10 ëåò, Òàíå Õàð÷åíêî – 3 ãîäèêà, Ëþäå Òàèðîâîé – 14 ëåò, Ýìèëþ Êîñòàíó – 7 ëåò. Ýòè è îñòàëüíûå ñòàðèêè, æåíùèíû, äåòè áûëè áåç îðóæèÿ – ýòî òîæå çàñâèäåòåëüñòâîâàëà êîìèñññèÿ.

ÂÅÒÐÛ ÄÓÞÒ Ñ ÞÃÀ «Íà òðåòèé äåíü îêêóïàöèè ãîðîäà íåìöàìè áûë èçäàí ïðèêàç î ðåãèñòðàöèè åâðåéñêîãî íàñåëåíèÿ, ïîñëå ÷åãî åâðååâ îáÿçàëè íîñèòü íà ãðóäè è íà ñïèíå çíàêè — øåñòèêîíå÷íóþ çâåçäó. ×åðåç íåáîëüøîé ïðîìåæóòîê âðåìåíè åâðåéñêîìó íàñåëåíèþ áûëî ïðåäëîæåíî ÿâèòüñÿ ñ âåùàìè â äîìà, ðàñïîëîæåííûå ïî äîðîãå ê âîêçàëó, ÿêîáû äëÿ ýâàêóàöèè. 650 ÷åëîâåê — ìóæ÷èí, æåíùèí

ñ ãðóäíûìè äåòüìè, ñòàðèêîâ — â ýòèõ äîìàõ ïðîäåðæàëè â òå÷åíèå äâóõ äíåé, ïîñëå ÷åãî íà÷àëîñü èõ ìàññîâîå èñòðåáëåíèå. Ïîëóðàçäåòûõ, èõ çàñòàâëÿëè ãðóçèòüñÿ â ìàøèíó è óâîçèëè ê ïðîòèâîòàíêîâîìó ðâó...». Èç àêòà Ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëåíèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â ã. Åâïàòîðèè. ...ß ïðèøåë â ýòîò äîì íà óëèöå Âîëîäàðñêîãî, 6 íå áåðåäèòü ñòàðûå ðàíû, à ÷òîáû óâèäåòü ÷åëîâåêà, êîòîðûé íå ñêëîíèë ãîëîâû, íå ñëîìèëñÿ ïîä íàïîðîì òðàãè÷åñêèõ îáñòîÿòåëüñòâ, âûñòîÿë â æåñòîêèõ èñïûòàíèÿõ è ñïàñ æèçíü åùå îäíîìó ÷åëîâåêó. Åëåíó Àëåêñàíäðîâíó Áîëîòèíó â ïåðâûõ ÷èñëàõ íîÿáðÿ 1941 ãîäà ðàññòðåëÿëè âìåñòå ñ äâóìÿ ïëåìÿííèêàìè.  òîò äåíü ïîä äóëà àâòîìàòîâ íåìåöêèõ ñîëäàò èç 810-é ïîëåâîé êîìåíäàòóðû áûëà ïîñòàâëåíà áîëüøàÿ ãðóïïà ëþäåé åâðåéñêîãî ïðîèñõîæäåíèÿ.  îñíîâíîì æåíùèíû, äåòè è ñòàðèêè. Êàê áûëî ïîòîì óñòàíîâëåíî ñïåöèàëüíîé ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèåé, â òîò äåíü ðàññòðåëÿëè 650 ÷åëîâåê, Åëåíà Áîëîòèíà îñòàëàñü â æèâûõ ÷óäîì. Âîò ÷òî îíà ðàññêàçàëà; — 31 îêòÿáðÿ 1941 ãîäà Åâïàòîðèþ îêêóïèðîâàëè íåìöû. Ñðàçó æå ïðèêàçàëè âñåì åâðåÿì ïðîéòè ðåãèñòðàöèþ. Ýòà “ñîðòèðîâêà", êàê îáúÿñíèëè ïîëèöàè, äåñêàòü, íåîáõîäèìà, ÷òîáû èçîëèðîâàòü åâðååâ îò êàðàèìîâ è ðóññêèõ. Ìîé ìóæ Ñàâåëèé Åãîðîâè÷ Áîëîòèí ñ ïåðâûõ äíåé âîéíû óøåë íà ôðîíò, áðàò ñ æåíîé ýâàêóèðîâàëèñü, à ñâîèõ ìàëåíüêèõ äåòåé, Àíþ è Ñèìó, îñòàâèëè ìíå. Çàáðàâ ìàëûøåé, ÿ ïåðåøëà æèòü ê ðîäèòåëÿì. Ìàòü ìîÿ ïî íàöèîíàëüíîñòè ãðå÷àíêà. È ÿ ïîëàãàëà, ÷òî ìåíÿ ðåãèñòðèðîâàòü íå áóäóò. Íî ìåíÿ çàðåãèñòðèðîâàëè: êòî-òî äîíåñ íåìöàì, ÷òî ìîé îòåö åâðåé. È çàáðàëè ìåíÿ ñ äåòüìè. Ïðèâåëè íàñ â çäàíèå, ãäå òåïåðü ðàñïîëàãàåòñÿ 1-é êîðïóñ ñàíàòîðèÿ Ìèíèñòåðñòâà îáîðîíû Óêðàèíû. Ó

http://evpatoriya-history.info/

ìåíÿ ñ ñîáîé áûëè âåùè ïåðâîé íåîáõîäèìîñòè è ïåëåíêè äëÿ Ñèìû — åé òîëüêî èñïîëíèëñÿ ãîäèê. Äåðæàëè íàñ âçàïåðòè äâîå ñóòîê. Ïîçæå ÿ óçíàëà, ÷òî ïðè ðàññòðåëàõ ôàøèñòû ïðåäóñìîòðåëè âñå– äàæå íàïðàâëåíèå âåòðà.  òîò ðàç îíè æäàëè âåòðà ñ þãà. Âåäü ìàññîâûå ðàññòðåëû ïðîèçâîäèëèñü íà Êðàñíîé ãîðêå, â ñåâåðíîé ÷àñòè ãîðîäà, è êîãäà âåòåð äóë ñ þãà, â ãîðîä íå äîíîñèëèñü çâóêè âûñòðåëîâ è êðèêè ëþäåé. Êîãäà íàñ ïðèâåçëè ìàøèíîé ê ïðîòèâîòàíêîâîìó ðâó è ïðèêàçàëè âûéòè áåç âåùåé, ÿ ïîíÿëà — áóäóò ðàññòðåëèâàòü. Ëþäåé ñòàëè ïîäãîíÿòü ïðèêëàäàìè ê êðàþ ðâà. ß ñòàðàëàñü íå ñìîòðåòü â ÿìó, íî ÷óâñòâîâàëà, ÷òî òàì óæå åñòü óáèòûå, òàê êàê èç ÿìû ïîäíèìàëñÿ ëåãêèé ïàð, ïîä íîãàìè òåìíåëè ëóæè êðîâè, âàëÿëèñü èãðóøêè, áóòûëî÷êà ñ ñîñêîé è íåäîïèòûì ìîëîêîì. Äåòåé äî òðåõ ëåò íå ðàññòðåëèâàëè. Ïîäõîäèë êàðàòåëü â ÷åðíîì õàëàòå, áðàë ðåáåíêà çà ðó÷êó, ïîäíèìàë íà óðîâåíü ñâîèõ ïëå÷, ñìàçûâàë ïîä íîñîì è ãóáû ñèëüíîäåéñòâóþùèì ÿäîì. Ðåáåíêà ìãíîâåííî ñâîäèëè ñóäîðîãè, è åãî áðîñàëè â ðîâ óæå ìåðòâûì. Êàðàòåëü â ÷åðíîì õàëàòå åùå íå äîøåë äî ìåíÿ, êàê ñòàëè ðàçäàâàòüñÿ îäèíî÷íûå âûñòðåëû. Ëþäè áûëè îõâà÷åíû ïàíèêîé, êòî-òî â îò÷àÿíèè ïûòàëñÿ áåæàòü, íî ïóëÿ ìîìåíòàëüíî íàñòèãàëà æåðòâó. Ìîè äåòè çàïëàêàëè. ß ïðèæàëà Ñèìó ê ãðóäè, à Àíþ çàêðûëà ïîäîëîì þáêè. Ïîäñêî÷èë êàðàòåëü, ñõâàòèë Ñèìó çà íîæêè. Äåâî÷êà çàïëàêàëà, âèäèìî, îò áîëè. Áàíäèò ñ áåøåíîé ñèëîé ðâàíóë ðåáåíêà èç ìîèõ ðóê, ñî âñåãî ðàçìàõà óäàðèë ãîëîâîé î êðàé pâa...  ãëàçàõ ó ìåíÿ ïîòåìíåëî, ÿ áðîñèëàñü íà êàðàòåëÿ, âöåïèëàñü åìó â ãîðëî. Ðàçäàëñÿ âûñòðåë, ÿ ïî÷óâñòâîâàëà îñòðóþ áîëü è ïîòåðÿëà ñîçíàíèå... Ïðèøëà â ñåáÿ îò õîëîäà. Êàê âûêàðàáêàëàñü èç ñòðàøíîé ÿìû — íå ïîìíþ. Ñòðàõ ïîäãîíÿë ìåíÿ áûñòðåå óéòè, íå òóò ìíå ïîñëûøàëñÿ äåòñêèé ïëà÷. Ìíå ïîêàçàëîñü, ÷òî êòî-òî ïî÷òè ó ñàìûõ ìîèõ íîã øåâåëèòñÿ. Ïðèñëóøàëàñü. Ñíîâà äîíåñëîñü ñëàáîå äåòñêîå âñõëèïû-

âàíèå. ß øàãíóëà â òó ñòîðîíó, íî îñòðàÿ áîëü ïîëîñíóëà áîê, è â ãëàçàõ îïÿòü ïîòåìíåëî. Äåòñêèé ïëà÷ âñå íàñòîé÷èâåå çâàë íà ïîìîùü, è ÿ, ïðèäÿ â ñîçíàíèå, ñîîáðàçèëà, ÷òî æèâà, íî ðàíåíà. Ñ áîëüøèì òðóäîì ïîäíÿëàñü, ïðîøëà ïî òåëàì ðàññòðåëÿííûõ. Äåâî÷êà çàìîë÷àëà, êàê òîëüêî ÿ ïîäîøëà ê íåé. Åé áûëî ãîäèêà ïîëòîðà-äâà. Îíà äðîæàëà îò õîëîäà, ðàñïàøîíêà íàñêâîçü ïðîìîêëà îò êðîâè. Çàâåðíóëà ÿ äåâî÷êó â ñâîè âîëîñû — îíè áûëè ó ìåíÿ ãóñòûå è äëèííûå, ïîñïåøèëà äàëüøå îò ãîðîäà, íî îïîìíèëàñü: êóäà æå ÿ â òàêîì âèäå... ãäå íàéäó ñïàñåíèå? Ðàçâåðíóëàñü è îñòîðîæíî íàïðàâèëàñü ê ãîðîäó. Ñ áîëüøèì òðóäîì äîøëà ÿ äî äîìà Ìàðèè Ïåòðîâíû (ê ñîæàëåíèþ, ôàìèëèþ åå çàáûëà). Îíà ñíàáæàëà íàñ ìîëîêîì. Ïåðåñòóïèëà ïîðîã è îïÿòü ïîòåðÿëà ñîçíàíèå. Øåñòü íåäåëü Ìàðèÿ Ïåòðîâíà, ñåìüè Áàëàáàíîâûõ è Çèí÷åíêî ëå÷èëè ìåíÿ è ìîþ ïðèåìíóþ äî÷ü, ñêðûâàëè îò êàðàòåëåé. Íî íåìöû âñå ÷àùå è ÷àùå ñòàëè ïîÿâëÿòüñÿ â íàøåì êâàðòàëå. ×òîáû íå íàêëèêàòü áåäû íà äîáðûõ ëþäåé, ïåðåøëà ÿ ñ Ëèëåé (òàê íàçâàëà ÿ äåâî÷êó) ê ñòîðîæèõå êëàäáèùà Ìàðèè Äìèòðèåâíå Ñîëîìêå. Äíåì îíà ñêðûâàëà íàñ â ñêëåïå êàêîãî-òî áûâøåãî êíÿçÿ, à íà íî÷ü çàáèðàëà ê ñåáå â ñòîðîæêó. Íî â ñåðåäèíå ÿíâàðÿ 1942 ãîäà è íà êëàäáèùå îñòàâàòüñÿ áûëî íåáåçîïàñíî. Òîãäà äîáðàÿ æåíùèíà Êèðà Íàñòè÷ ïîìîãëà ñîáðàòü êîå-êàêóþ îäåæîíêó äëÿ ìåíÿ è Ëèëè, îòïðàâèëàñü ÿ ïî Ðàçäîëüíåíñêîé äîðîãå, âûäàâàÿ ñåáÿ çà ãðå÷àíêó-áåæåíêó èç Ñåâàñòîïîëÿ. Áûë ìíå â òó ïîðó 31 ãîä, à ïðèíèìàëè ìåíÿ çà ñòàðóõó è ïîìîãàëè ÷åì ìîãëè...

— ß ìàòü, è ìåíÿ óæå îäèí ðàç ðàññòðåëèâàëè, – âçäîõíóëà â çàêëþ÷åíèå ñâîåãî ðàññêàçà Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà. — Ìíå, êàê íèêîìó äðóãîìó, ëó÷øå âñåõ èçâåñòíî, ÷òî íåò íè ëèøíåé êðîâè, íè ëèøíèõ ëþäåé, ñïåöèàëüíî äëÿ âîéíû âûðàùåííûõ. Äà, äëÿ íàöèçìà ïðîöåäóðà óíè÷òîæåíèÿ ëþäåé íà êðûìñêîé çåìëå áûëà íîðìîé. Îíè ñìàçûâàëè ãóáû äå-

http://evpatoriya-history.info/

òåé ÷åì-òî ÿäîâèòûì è âîâñå íå õâàñòàëèñü òåì, ÷òî èçîáðåëè íàèëó÷øèé ñïîñîá óíè÷òîæåíèÿ äåòåé. Íåò, îêàçûâàåòñÿ, îíè ëèøü çàáîòèëèñü î íèõ: âî-ïåðâûõ, íåò íåîáõîäèìîñòè ïóãàòü ðåáåíêà îðóæèåì; âî-âòîðûõ, íåò íè êðèêà, íè ñòîíà – ðåáåíîê ïðîñòî óìèðàåò. Íà ñíèìêå: Å.À. Áîëîòèíà. Ôîòî Å. Îñòàïåíêî.

ÇÂÅÇÄÛ ÏÀÄÀÞÒ ÍÀ ÐÀÑÑÂÅÒÅ Ïîçäíî âå÷åðîì Äåíèñîâà âûçâàëè â ðàéêîì ïàðòèè. Åãî ñåêðåòàðü Ëóêè÷åâ âñòðåòèë Äåíèñîâà ïðèâåòëèâî, êàê ñòàðîãî äðóãà.

— Ñàäèñü, Èâàí Ñòåïàíîâè÷, ÿ òåáÿ âûçâàë äëÿ äåëà. Ïðåäïðèÿòèÿ, ó÷ðåæäåíèÿ, çäðàâíèöû ìû óæå ýâàêóèðîâàëè, à òåïåðü íàäî âûâîçèòü ñêîò è çåðíî. Ðàéêîì â ïîëíîì ñîñòàâå óøåë íà ôðîíò, ÿ òîæå çàâòðà óòðîì óõîæó. Íà áþðî ðåøèëè îòïðàâêó îñòàâøåãîñÿ ïîðó÷èòü âàì. Êàê òîëüêî çàâåðøèòå ýòó ðàáîòó, çàáèðàéòå æåíó è âûåçæàéòå â Êåð÷ü. Ñâÿçü áóäåòå äåðæàòü ñ Èâàíîì Èîñèôîâè÷åì Ïàíêèíûì. Âîïðîñû åñòü?

— Íåò.

— Íó, ñìîòðè, íå îïîçäàé ñ ýâàêóàöèåé! Îò ôàøèñòîâ ïîùàäû òåáå íå áóäåò. Îñîáåííî îñòåðåãàéñÿ áûâøèõ êóëàêîâ, — ñêàçàë Ëóêè÷åâ íà ïðîùàíèå. Ñëîâà ñåêðåòàðÿ ðàéêîìà îêàçàëèñü ïðîðî÷åñêèìè. Íå óñïåë Èâàí Ñòåïàíîâè÷ óåõàòü, õîòÿ çåðíî è ñêîò îòïðàâèë âîâðåìÿ. Ïîíÿòíî, ÷òî íåìöû ñ íèì íå öåðåìîíèëèñü.

— Ãäå âàøè ñûíîâüÿ? — òàê íà÷àëñÿ äîïðîñ.

— Èçâåñòíî ãäå, íà ôðîíòå, — îòâåòèë Äåíèñîâ.

— Â êàêîì çâàíèè, â êàêèõ âîéñêàõ? — äîïûòûâàëñÿ íåìåöêèé îôèöåð.

— Íè÷åãî áîëüøå íå çíàþ. Îôèöåð ñòóêíóë êóëàêîì ïî ñòîëó è áûñòðî-áûñòðî çàãîâîðèë, òàê ÷òî ïåðåâîä÷èöà åëå óñïåâàëà ïåðåâîäèòü.

— Íåìåöêîìó êîìàíäîâàíèþ èçâåñòíî, ÷òî âû ðàáîòàëè íà çåíèòíîì ïîëèãîíå, êîòîðûé ðàñïîëàãàëñÿ â îêðåñòíîñòÿõ Åâïàòîðèè, — òîðîïëèâî ïåðåâîäèëà Æóêîâ-

ñêàÿ. — Îôèöåð ñïðàøèâàåò: êàêèå òèïû îðóäèé âû çíàåòå, êàêîâû èõ òàêòèêî-òåõíè÷åñêèå äàííûå?

— ß, êàê òåáå èçâåñòíî, áûë ñíàáæåíöåì. Ìîå äåëî — êàïóñòà äà êàðòîøêà, ëóê äà ÷åñíîê... Ìû ëþäè ìèðíûå.

— Ìèðíûå, ãîâîðèøü? — âûñêî÷èë èç òåìíîãî óãëà êîðåíàñòûé ìóæè÷îê. — À íå òû ëè îñåíüþ äâàäöàòü ïåðâîãî ñ îòðÿäîì âîîðóæåííûõ êðàñíîàðìåéöåâ øàñòàë ïî Òàðõàíêóòó è îòáèðàë õëåá ó êðåñòüÿí? Èâàí Ñòåïàíîâè÷ âíèìàòåëüíî ïîñìîòðåë â ëèöî ãîâîðèâøåãî.

— ×òî, íå óçíàåøü?

— Êàê æå, óçíàë, — ñïîêîéíî çàãîâîðèë Äåíèñîâ. — Òîãäà çà ïëóã è äâå áîðîíû òû îòâàëèë íàì äåñÿòü ïóäîâ çåðíà. Äðóãèå êðåñòüÿíå íà òàêîé îáìåí íå øëè. Ñïàñèáî, òâîé õëåáóøêî ìíîãèõ åâïàòîðèéöåâ îò ãîëîäíîé ñìåðòè ñïàñ.

— Âðåøü! — ãàðêíóë ìóæèê è âûõâàòèë ïèñòîëåò èç êîáóðû. — Íå ïðîäàâàë ÿ çåðíà áîëüøåâèêàì!

— Íå ñòðåëÿòü! — âñòàë îôèöåð.

— Ýòî æå ÿðûé áîëüøåâèê, — ïðîäîëæàë ðàçìàõèâàòü ïèñòîëåòîì êàðàòåëü.

— Î ïàðòèçàíàõ è áîëüøåâèêàõ âû ó ñåáÿ â äåðåâíÿõ ïîáåñïîêîéòåñü. À ñ ýòèì ìû ñàìè ðàçáåðåìñÿ, — ïðåäóïðåäèë îôèöåð. Òîëüêî òåïåðü Äåíèñîâ ðàññìîòðåë ïðèñóòñòâóþùèõ. Êðîìå íåìåöêîãî îôèöåðà è äâóõ ñîëäàò, çäåñü òîëïèëèñü ïî÷òè âñå èçâåñòíûå åìó ëþäè: Äåâêèí, Ëÿáóõ, Áóðÿê, Äàíèëåíêî, Çèí÷åíêî, Ïåðåêðåñò. Íåêîòîðûõ îí íå çíàë è âèäåë âïåðâûå. Íå çíàë îí, ÷òî óæå â ïåðâûé æå äåíü îêêóïàöèè íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ñîçäàëî îáøèðíûé êàðàòåëüíûé àïïàðàò, êîòîðûé âîçãëàâèë Êîíñòàíòèí Ñîëîâüåâ. Êðèòåðèé îòáîðà áûë ïðåäåëüíî ïðîñò — àíòèêîììóíèñòè÷åñêèå óáåæäåíèÿ è àíòèñåìèòèçì. Îäíèìè èç îðãàíèçàòîðîâ è ïðÿìûìè èñïîëíèòåëÿìè ìàññîâûõ óáèéñòâ ìèðíîãî íàñåëåíèÿ ãîðîäà è ñîâåòñêèõ âîåííîïëåííûõ áûëè Å. À. Æóêîâñêàÿ (Áîññ) è Äåâêèí.

http://evpatoriya-history.info/

Äîïðîñ çàêîí÷èëñÿ. Ïîäîøåë Äåâêèí, òêíóë àâòîìàòîì â ñïèíó: — Äàâàé, «ëþêñ» òåáÿ æäåò. Äåíèñîâ ïîäíÿëñÿ è øàãíóë ê äâåðè. Èäòè ïðèøëîñü íåäàëåêî.  ïîëóïîäâàëüíîé êîìíàòå, êóäà åãî òîëêíóë Äåâêèí, áûëî òåìíî è ñûðî.

— Êàæåòñÿ, íàøåãî ïîëêó ïðèáûëî, — ñêàçàë êòî-òî. Äåíèñîâ ñíÿë ôóðàæêó, áðîñèë åå íà ïîë âîçëå ãóñòî çàðåøå÷åííîãî îêíà è óñòàëî îïóñòèëñÿ íà ïîë. Ðÿäîì îêàçàëñÿ ïîäðîñòîê ëåò ÷åòûðíàäöàòè. Åãî ãîëîâà ìåäëåííî ñïîëçàëà ïî ñòåíå è íàêîíåö óïåðëàñü â ïëå÷î Èâàíà Ñòåïàíîâè÷à. È âäðóã ñìóòíî-ñìóòíî ïî÷óäèëîñü åìó äàëåêîå, ïîëóçàáûòîå, ïîõîæåå íà ñîí: åãî ñûíèøêà, áåñöâåòíûå òîð÷àùèå âîëîñåíêè è çàïàõ ïåëåíîê, ñîõíóâøèõ ïîä ïîòîëêîì íà øíóðêå. Îò íåóäîáíîé ïîçû çàêîëîëî ñåðäöå. Îí íå ìîã âûïðÿìèòüñÿ è âìåñòå ñ òåì ãîòîâ áûë âåê òàê ñèäåòü, íå äâèãàòüñÿ è ñëûøàòü ðÿäîì ðîâíîå çäîðîâîå äûõàíèå ìàëü÷èøêè. À ìûñëè óïëûâàëè â äàëåêèé âîñåìíàäöàòûé ãîä, êîãäà åãî æåíó âìåñòå ñ ñûíîì ðàññòðåëÿëè áåëîãâàðäåéöû. Îíà òàê è íå ïðèçíàëàñü, ÷òî åå ìóæ â ïàðòèçàíñêîì îòðÿäå Èâàíà Ïåòðè÷åíêî.  äåíü, êîãäà ïåðåçàõîðîíèëè äåâÿòíàäöàòü åâïàòîðèéñêèõ áîëüøåâèêîâ, ðàññòðåëÿííûõ áåëîãâàðäåéöàìè íà ñòàíöèè Îéñóë, îí çàìåòèë æåíùèíó â òðàóðíîì ïëàòêå, øåäøóþ çà îäíèì èç ãðîáîâ. Ñ íåé áûëî äâîå ìàëü÷èøåê. Ýòî áûëà Ñòåôàíèäà Ãåðàñèìîâíà Áëàùóê. ...Ìàëü÷èøêè íå ñðàçó ïðåîäîëåëè íåäîâåðèå ê Äåíèñîâó, ïîòÿíóâøåìóñÿ äóøîé ê îñèðîòåâøåé ñåìüå. Íî ëåäîê îò÷óæäåíèÿ âñå æå íà÷àë òàÿòü.

— Âîò, ïîëþáóéòåñü, Èâàí Ñòåïàíîâè÷, — îãîð÷åííàÿ Ñòåôàíèäà äåðæàëà â ðó÷àõ íîâåíüêîå ïàëüòî ìëàäøåãî ñûíà, èçðÿäíî ïðîææåííîå.

— Ðàññêàæè, áðàòîê, êàê ýòî òû óìóäðèëñÿ? — ïîñïåøèë ïîòóøèòü ñåìåéíûé êîíôëèêò Èâàí Ñòåïàíîâè÷.

— Ïðèøëè ìû èç øêîëû, — íåóâåðåííî íà÷àë Àëåøêà.

— Òóò ìàøèíà ñòîèò. Øîôåð â ìîòîðå êîïàåòñÿ... âîò... íó...

— Íå òÿíè! — ïðèêðèêíóëà ìàòü.

— Íà çåìëþ íåìíîãî áåíçèíà íàëèëîñü. Âàñüêà âçÿë ñïè÷êó è — òóäà. Çåìëÿ âñïûõíóëà. Øîôåð îòñêî÷èë, ðåáÿòà ñòðåêà÷à äàëè, à ÿ îãîíü è íàêðûë. Çàáûë, ÷òî ïàëüòî íîâîå. Ìàòü àõíóëà. Èâàí Ñòåïàíîâè÷ ìîë÷à ïðèòÿíóë ê ñåáå Àëåøêó è ëàñêîâî îáíÿë åãî. Ìåæäó íèìè óæå óñòàíîâèëàñü íàñòîÿùàÿ ìóæñêàÿ äðóæáà. Îñåíüþ 1921 ãîäà Äåíèñîâ ïîñòóïèë ðàáîòàòü â ïðîäîòäåë Åâïàòîðèéñêîãî ðåâêîìà, âîçãëàâèë ïðîäîâîëüñòâåííûé îòðÿä íà Òàðõàíêóòå.  ýòîé è äðóãèõ ïîåçäêàõ ïî äåðåâíÿì îí ïîçíàêîìèëñÿ ñî ìíîãèìè êðåñòüÿíàìè, ïîíÿë èõ æèçíü.  1925 ãîäó ñàì ïåðååõàë â äåðåâíþ ÁàêàëÁèòåíü, ãäå îðãàíèçîâàë òîâàðèùåñòâî. Íî â 1929-ì ïî ñîâåòó âðà÷åé îí ñî âñåé ñåìüåé ïåðååçæàåò â Åâïàòîðèþ, ñíîâà ðàáîòàåò â çåìîòäåëå èñïîëêîìà, à çàòåì ïåðåõîäèò â âîèíñêóþ ÷àñòü, êîòîðàÿ îáñëóæèâàëà çåíèòíî-àðòèëëåðèéñêèé ïîëèãîí... Âîñïîìèíàíèÿ ïðåðâàë ãðóñòíûé ãîëîñ ìàëü÷èêà.

— Çâåçäà óïàëà, — ñêàçàë îí, ïîäíèìàÿñü ñ êàìåííîãî ïîëà.

— Âñåãäà çâåçäû ïàäàþò íà ðàññâåòå, — îòîçâàëñÿ Èâàí Ñòåïàíîâè÷, ïðèæèìàÿ ðóêó ê ãðóäè. Ñåðäöå îïÿòü çàêîëîëî. Ñòàðàÿñü íå ïîäàâàòü âèäó, ÷òî çàäûõàåòñÿ, îí, äåðæàñü çà ñòåíó, ìåäëåííî âñòàë.

— Íå õî÷åòñÿ óìèðàòü íî÷üþ, — ïðîãîâîðèë Äåíèñîâ.

— Íå âñå ëè ðàâíî, â êàêîå âðåìÿ òåáÿ øëåïíóò, – îòîçâàëñÿ ìóæ÷èíà. È òóò çà äâåðüþ ðàçäàëñÿ òÿæåëûé òîïîò.

— Íåìöû! — èñïóãàííî îòïðÿíóë îò îêíà ìàëü÷èøêà. Ïîñëûøàëñÿ ùåë÷îê â çàìêå, ãðîìûõíóëà öåïü, è äâåðü ðàñïàõíóëàñü.

— Äåíèñîâ, âûõîäè, — îáúÿâèë ïîëèöåéñêèé.

— Ïðîùàé, ïàðåíü, — îáåðíóëñÿ Èâàí Ñòåïàíîâè÷ ê ìàëü÷èøêå. — Òû óâèäèøü èíóþ, ëó÷øóþ æèçíü!

http://evpatoriya-history.info/

Îí ñêàçàë ýòî ñ òàêîé óáåæäåííîñòüþ, ÷òî åìó ñòàëî ñïîêîéíî è ñîâåðøåííî áåçðàçëè÷íî, ãäå è ïðè êàêèõ îáñòîÿòåëüñòâàõ åãî ðàññòðåëÿþò. Îí ïðèíÿë ñìåðòü áåç ñòîíà. Ïðîéäåò âñåãî äâà ìåñÿöà, è íà òîì æå ìåñòå, ó êðîìêè òîãî æå ðâà ðàññòðåëÿþò åãî æåíó Ñòåôàíèäó Ãåðàñèìîâíó Áëàùóê.

ÎÍÈ ÄÎËÆÍÛ ÁÛËÈ ÑÃÎÐÅÒÜ ÇÀÆÈÂÎ Íåëüçÿ áûëî áåç âîëíåíèÿ ñëóøàòü ðàññêàç Åëåíû Ìèõàéëîâíû Êîíîáååâîé, ïðîæèâàþùåé íà óëèöå Æåëÿáîâà â ãîðîäå Åâïàòîðèè.

— Ïî íàöèîíàëüíîñòè ÿ ãðå÷àíêà, çàìóæ âûøëà çà ðóññêîãî, — ðàññêàçûâàåò Åëåíà Ìèõàéëîâíà.—  1929 ãîäó ñòàë ñîçäàâàòüñÿ ðûáêîëõîç èìåíè Êðûìñêèõ ïàðòèçàí. Ìû âñåé ñåìüåé âñòóïèëè â êîëõîç. Ðàáîòàëè, èç íóæäû ïîäíèìàëèñü, ìå÷òàëè î ëó÷øåé æèçíè, è âäðóã — âîéíà.  ïåðâûé æå äåíü ìóæ óøåë íà ôðîíò. Îäíàæäû — ýòî ñëó÷èëîñü 6 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà âî âòîðîé ïîëîâèíå äíÿ — ê íàì â êâàðòèðó â äîìå ¹ 2 ïî óëèöå Ýñêàäðîííîé âîðâàëèñü íåñêîëüêî íåìåöêèõ ñîëäàò â ñîïðîâîæäåíèè ïåðåâîä÷èêà è ñòàðîñòû è íà÷àëè âñåõ âûòàëêèâàòü íà óëèöó. Ïîñëå ðîäîâ ÿ áûëà î÷åíü ñëàáà. Áûñòðî äâèãàòüñÿ íå ìîãëà. Âèäèìî, ýòî ðàçäðàæàëî íåìöåâ, îíè êðè÷àëè íà ñòàðîñòó, òîò íà ìåíÿ ïîäíÿëñÿ.

— Ïîòîðîïèñü, âåäüìà! — è ñî âñåé ñèëû ñõâàòèë ìåíÿ çà ãðóäêè. ß óñïåëà ñõâàòèòüñÿ çà êîñÿê è óäåðæàëà ðåáåíêà. Ïîäñêî÷èë íåìåöêèé ñîëäàò è ñòàë íàñòîé÷èâî ìåíÿ òîëêàòü â ñïèíó àâòîìàòîì. Íîãè îòåêëè è ñîâåðøåííî îíåìåëè. Íà ïîðîãå ÿ óïàëà.

— Ïîäíèìàéñÿ, — ïîäñêî÷èë ïåðåâîä÷èê è ïíóë ìåíÿ â áîê ñàïîãîì. Îí òÿæåëî ñîïåë, îäóòëîâàòîå ëèöî åãî ïîáàãðîâåëî. Îí õîòåë åùå ðàç ïíóòü ìåíÿ, íî ïîäñêî÷èë íåìåöêèé ñîëäàò ñ ìåòàëëè÷åñêîé áëÿõîé íà ãðóäè, âñêè-

íóë àâòîìàò è ñîáðàëñÿ ðàçðÿäèòü åãî â ìåíÿ. Åãî îïåðåäèëè ñîñåäêè — Ñîôüÿ Èãîëêèíà è Åâäîêèÿ Ìàêîâåé. Îíè âçÿëè äåâî÷êó è, ïîäõâàòèâ ìåíÿ ïîä ðóêè, ïîâåëè â ñòðîé. Ó íàøåãî äîìà óæå òîëïèëèñü ÷åëîâåê äâåñòè æåíùèí ñ ðåáÿòèøêàìè. ×òî-òî êðèêíóë îôèöåð, åãî êîìàíäó ïîâòîðèë ïåðåâîä÷èê, è êîëîííà äâèíóëàñü ïî Ñèìôåðîïîëüñêîé äîðîãå. Ïî áîêàì ÷åðåç êàæäûå äåñÿòü ìåòðîâ øàãàëè íåìöû ñ àâòîìàòàìè. Ñ áîëüøèì òðóäîì ÿ ïåðåñòàâëÿëà îïóõøèå íîãè, ðÿäîì øëè ìîè äåòè. Æåíÿ – òðåõ è Âëàäèê –äâóõ ëåò. Îíè äåðæàëèñü çà ïîäîë þáêè, îò ýòîãî áûëî èäòè åùå òðóäíåå. Íî ìåíÿ ïîääåðæèâàëà Ñîôüÿ Èãîëêèíà.  òîì ìåñòå, ãäå ðàñïîëàãàëàñü íåôòåáàçà, ñòîÿë áîëüøîé äîì.  íåãî íàñ è çàãíàëè.  äîìå áûëî õîëîäíî è ñûðî. Âìåñòî ñòåêîë íà îêíàõ ðåøåòêè. Æåíùèíû ïîìîãëè ìíå ëå÷ü íà åäèíñòâåííóþ æåëåçíóþ êîéêó, ðÿäîì ïðèìîñòèëèñü äåòè. Ïîæàëóé, ýòî «óáåæèùå» è ñïàñëî æèçíü ìíå è ãðóäíîìó ðåáåíêó, ïîòîìó ÷òî ëþäè ñòîÿëè äðóã âîçëå äðóãà íàñòîëüêî ïëîòíî, ÷òî òðóäíî áûëî äûøàòü. Òðè äíÿ è äâå íî÷è áåç âîäû, åäû è òóàëåòà. Ìíîãèå áûëè äîâåäåíû äî íåðâíîãî ïðèïàäêà, òåðÿëè ñîçíàíèå, çàäûõàëèñü îò íåâûíîñèìî òÿæåëîãî âîçäóõà, õîòÿ, êàçàëîñü, âåòåð ñêâîçèë. Êîãäà íàñòóïèëà âòîðàÿ íî÷ü, ñåðäöå ó ìåíÿ ñòàëî îñòàíàâëèâàòüñÿ. Íîãè óæå íå øåâåëèëèñü, ðóêè îäåðåâåíåëè. Õîòåëîñü çàñíóòü, ãëàçà çàêðûâàëèñü ñàìè, íî êàê òîëüêî îíè çàêðûâàëèñü, ìíå ìåðåùèëèñü îòåö è áðàò — èõ çàáðàëè óòðîì òîãî æå äíÿ. Ìîåé ñåñòðå óäàëîñü ïðîáèòüñÿ ê âûõîäó, îíà ïîïðîñèëà êðóæêó âîäû äëÿ ìåíÿ. Íåìåö âûñëóøàë ïåðåâîä÷èêà, êðèâî óñìåõíóëñÿ è òàê óäàðèë åå àâòîìàòîì, ÷òî ñåñòðà ïîòåðÿëà ñîçíàíèå. Áîëüøå íèêòî íå ïûòàëñÿ ÷òî-ëèáî ïðîñèòü. Ïîçæå óçíàëè, ÷òî íàñ îæèäàë ñòðàøíûé è áåñ÷åëîâå÷íûé ôèíàë — ñîææåíèå çàæèâî. Õâîðîñòîì áûëè îáëîæåíû âñå ñòåíû, ñòîÿëî íåñêîëüêî êàíèñòð ñ êåðîñèíîì. Ïî÷åìó ñâîþ óãðîçó ôàøèñòû íå ïðèâåëè â èñïîëíåíèå? Íå çíàþ. Ìîæåò áûòü, óñòàëè: âåäü áîëåå òðåõ

http://evpatoriya-history.info/

òûñÿ÷ ìóæ÷èí è ìàëü÷èøåê èìè áûëè ðàññòðåëÿíû íàêàíóíå. Íà èñõîäå òðåòüåãî äíÿ íàñ âûïóñòèëè. Íî äîìà æäàëî ñòðàøíîå èçâåñòèå — ðàññòðåëÿíû îòåö è áðàò... Åëåíà Ìèõàéëîâíà íå ìîãëà äàëüøå ðàññêàçûâàòü, îíà ãîðüêî çàïëàêàëà. Ïîòîì ñêâîçü ñëåçû ïðîãîâîðèëà: — Êòî èõ ïîñëàë â íàøó ñòðàíó? Çà ÷òî îíè èñêîðåæèëè ìîþ æèçíü? Áóäü ïðîêëÿòû Ãèòëåð è âñÿ åãî ôàøèñòñêàÿ ñâîðà! Çà âñå íåñ÷àñòüÿ, êàêèå îíè ïðèíåñëè ëþäÿì!..

«ÐÀÑÑÒÐÅËßÒÜ ÏÎÑËÅ ÇÀÕÎÄÀ ÑÎËÍÖÀ...» Ìû ìåäëåííî ïîäõîäèëè ê ìåìîðèàëó íà Êðàñíîé ãîðêå. Êîãäà äî ðâà (òåïåðü oáíåñåí ãðàíèòîì) îñòàâàëîñü íåñêîëüêî øàãîâ, Ãðèãîðèé Øóëüãà óïàë íà êîëåíè íà çåìëþ è ñêëîíèë ãîëîâó, ïî ãëóáîêèì ìîðùèíàì åãî ëèöà êàòèëèñü ñëåçû. ß îñòàíîâèëñÿ êàê âêîïàííûé, çàòàèâ äûõàíèå, íå øåâåëèëñÿ. Áîÿëñÿ ïðîèçíå ñòè ñëî âî, è ëèøü ïî-îñåííåìó ïîðûâèñòûé âåòåð äîíîñèë äî ìåíÿ âçâîëíîâàííûé øåïîò è òÿæåëûå âçäîõè âåòåðàíà. Âîéíà çàñòàëà Ãðèãîðèÿ Ìèõàéëîâè÷à â ðîäíîé Åâïàòîðèè. Îí è òîãäà, äî âîéíû, ðàáîòàë íà âîäîêà÷êå â ïîäñîáíîì õîçÿéñòâå. Íå ñòàë æäàòü, êîãäà ïðèíåñóò ïîâåñòêó î ïðèçûâå íà ôðîíò, ïîøåë â âîåíêîìàò ñàì. Òàì Øóëüãå ñêàçàëè: «Èäèòå äîìîé è æäèòå. Âûçîâåì». Âåðíóëñÿ Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷ íà ñâîþ âîäîêà÷êó. À âñêîðå â ãîðîä ïðèøëè íåìöû.

5 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà â ïîìîùü ôàøèñòñêîìó 22-ìó ðàç-

âåäáàòàëüîíó è ïîëåâîé êîìåíäàòóðå ïðèáûë 105-é ïåõîòíûé ïîëê äëÿ óíè÷òîæåíèÿ ìîðñêîãî äåñàíòà. Ñðàçó æå íà÷àëèñü ïîâàëüíûå àðåñòû ìóæñêîãî íàñåëåíèÿ ãîðîäà.

— Ðàíî óòðîì 6 ÿíâàðÿ, ïîä âèäîì áîðüáû ñ ïàðòèçàíàìè, íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ïðèêàçàëî àðåñòîâûâàòü âñåõ ïîäîçðåâàåìûõ, — ðàññêàçûâàåò Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷, — â òîì ÷èñëå àðåñòîâàëè ìåíÿ, Äìèòðèÿ Êîëåñíèêîâà, Ñòåïàíåíêî ñ ñûíîì. Ïðèâåëè â êîìåíäàòóðó. Óñòàâøèé è ðàçúÿðåííûé îôèöåð ìåëüêîì âçãëÿíóë íà íàñ, æåñòîì ïîêàçàë â ñòîðîíó ïîäâàëà. Óòðîì ñëåäóþùåãî äíÿ ïîãíàëè íàñ â ðàéîí Ïåðåñûïè. Âî äâîðå ñåëüõîçñíàáà ñîáðàëè íåñêîëüêî òûñÿ÷ ÷åëîâåê.  îñíîâíîì ñòàðèêîâ è ìàëü÷èøåê. Øåë ìåëêèé ñíåã, äóë õîëîäíûé âåòåð. Ïîä îòêðûòûì íåáîì ëþäè ïðîìîêëè, ïðîäðîãëè. Ñûí Èâàíà Ñòåïàíåíêî áûë â ëåãêîì ïàëüòèøêå. Îí î÷åíü çàìåðç. ß ñêèíóë ñâèòåð è îòäàë åìó.

— Íàäåâàé, ïàðåíü. Òåáå åùå æèòü äà æèòü. À ÿ óæ êàê-íèáóäü ïåðåáüþñü.

— Ñïàñèáî, — ïîâåñåëåë ìëàäøèé, è åãî ãëàçà áëàãîäàðíî áëåñíóëè íà íåìûòîì ïîõóäåâøåì ëèöå. Íå äîãàäûâàëñÿ ÿ, ÷òî ÷åðåç íåñêîëüêî ÷àñîâ óæ íèêîãäà íå ïîòðåáóåòñÿ åìó ýòîò ñâèòåð. Êóäà íàñ ïîâåäóò? Ýòîò âîïðîñ çàäàâàë ñåáå êàæäûé, êòî â òå äâà äíÿ ìåñèë ãðÿçü è ìåðç â ýòîì çàãîíå. Îäíè ãîâîðèëè, ÷òî ïîøëþò ïîä Êåð÷ü èëè Ïåðåêîï íà îáîðîíèòåëüíûå ðàáîòû, äðóãèå óòâåðæäàëè, ÷òî îòïðàâÿò â Ãåðìàíèþ. È íå çíàëè ìû òîãäà, ÷òî âñòóïèë â ñèëó ïðèêàç êîìàíäóþùåãî 17-é àðìèåé Ýðâèíà Åíåêêå î ìàññîâûõ ðàññòðåëàõ. Íå çíàëè åâïàòîðèéöû è î äèðåêòèâå ôàøèñòñêîãî ïðàâèòåëüñòâà, îáÿçûâàâøåé íåìåöêèõ ñîëäàò ïðîÿâëÿòü «...ïîëíóþ áåçæàëîñòíîñòü ê ãðàæäàíñêîìó íàñåëåíèþ, óíè÷òîæàòü âñåõ ïàðòèçàí è òåõ ñîâåòñêèõ ëþä å é , ê î ò î ð û å á ó ä ó ò î ê à ç û â à ò ü õ î ò ü ì à ë å é øå å ñîïðîòèâëåíèå èëè îêàæóòñÿ çàïîäîçðåííûìè â ñî÷óâ-

http://evpatoriya-history.info/

ñòâèè ïàðòèçàíàì. Âñå ïîäîçðåâàåìûå äîëæíû áûòü ðàññòðåëÿíû áåç ñóäà».  ïîëäåíü âòîðîãî äíÿ ê âîðîòàì áàçû ïîäêàòèë íà ìîòîöèêëå îôèöåð ïîëåâîé æàíäàðìåðèè. Îí êîðîòêî ïðèêàçàë: «Ïîñëå çàõîäà ñîëíöà ðàññòðåëÿòü». Êòî-òî ýòó ôðàçó óñëûøàë, è ñòðàøíàÿ âåñòü ìîìåíòàëüíî ðàçíåñëàñü ñðåäè îáðå÷åííûõ. Íî íå âåðèëîñü, ÷òî òàêîå æåñòîêîå ðàñïîðÿæåíèå ìîãóò ïîçâîëèòü ëþäè â íàø öèâèëèçîâàííûé âåê. ...Êîëîííà äâèãàëàñü ìåäëåííî, îâ÷àðêè íà äëèííûõ ïîâîäêàõ íàáðàñûâàëèñü íà èäóùèõ ñ êðàþ. Îò ÷üåãî-òî ïèíêà ñîáàêà âçâûëà, ðàçäàëñÿ ïèñòîëåòíûé âûñòðåë. Êîãäà âûøëè çà ãîðîä, îäèíî÷íûå âûñòðåëû ñòàëè ðàçäàâàòüñÿ ÷àùå, óáèòûå îñòàâàëèñü íà äîðîãå. Çà êîëîííîé ñòåëèëñÿ êðîâàâûé ñëåä. Ëþäè ìåäëåííî áðåëè ê ñâîåé áðàòñêîé ìîãèëå. Ñâîþ ñêîðóþ ñìåðòü îò÷åòëèâî îñîçíàë êàæäûé, êîãäà ïåðåøëè ïåðåêðåñòîê äîðîãè, âåäóùåé íà Ñèìôåðîïîëü.

— Íàâåðíîå, îíè íàñ ïîïóãàþò è îòïóñòÿò? — æàëîáíûì ãîëîñîì ñïðîñèë ìàëü÷èøêà, ñûí Èâàíà Ñòåïàíåíêî. Îí áûë î÷åíü áëåäåí, ãóáû ïîñèíåëè, â ãëàçàõ ñòîÿë òàêîé ñòðàõ, ÷òî ÿ íå âûäåðæàë, îòâåðíóëñÿ è ïîñïåøèë åãî óñïîêîèòü: — Âîçìîæíî, âîçìîæíî. Âåäü îíè òîæå ëþäè. Íà Êðàñíîé ãîðêå, íà ñêëîíå, êîòîðûé óõîäèò â ñòîðîíó ïîñåëêà Çàîçåðíîãî, íàì ïðèêàçàëè ëå÷ü íà çåìëþ. Çàòåì ãðóïïàìè ïî äâàäöàòü ÷åëîâåê ïîäâîäèëè êî ðâó è ñòàâèëè íà êîëåíè ëèöîì ê ÿìå. Ðàçäàâàëàñü àâòîìàòíàÿ î÷åðåäü, è ëþäè ïàäàëè âíèç. Òàê ïîâòîðÿëîñü ìíîãî ðàç, ïîêà î÷åðåäü íå äîøëà äî ìåíÿ. Íà êðàþ ñâîåé ìîãèëû âäîõíóë ïîëíîé ãðóäüþ ìîðîçíûé âîçäóõ, ïîñìîòðåë íà ëîõìàòûå îáëàêà, íèçêî ïîëçóùèå íàä çåìëåé... ×òî-òî ãàðêíóë îôèöåð, óäàðèëà àâòîìà òíàÿ î÷å ðåäü. Ò ðåñê àâò îìàòîâ çàãëóøèë äóøåðàçäèðàþùèå ñòîíû è âîïëè. ß ïîâåðíóë ãîëîâó ê Íèêîëàþ Êîðæó, õîòåë áûëî ñêàçàòü «Ïðîùàé, äðóã», êàê ïî÷óâñòâîâàë òîë÷îê â ïëå÷î, ïîòåðÿë ðàâíîâåñèå è ñêà-

òèëñÿ â ðîâ, ãäå óæå ëåæàëà íå îäíà ñîòíÿ ðàññòðåëÿííûõ. Ñëåäîì ïîâàëèëèñü, ñìåðòåëüíî ñðàæåííûå Êîðæ, Ñòåïàíåíêî è åãî ñûí. Ëåæó íè æèâîé íè ìåðòâûé. Ñëûøó, ñòðåêî÷óò àâòîìàòû. Íà ìåíÿ ïàäàþò íîâûå æåðòâû. Òåëà óáèòûõ âñå ñèëüíåå äàâÿò íà ìåíÿ, ñòàíîâèòñÿ òðóäíåå è òðóäíåå äûøàòü. ×óâñòâóþ, ÷òî óæå âåñü ìîêðûé îò êðîâè, à îíà âñå ëüåòñÿ è ëüåòñÿ, ãäå-òî âíèçó æóð÷èò òîíêèì ðó÷åéêîì. Íî æèâ!  äóøå êèïåëà ñìåñü ðàäîñòè, îò÷àÿíèÿ, çëîñòè. Çëîñòü áðàëà âåðõ è, êàê áåíçèí, âñïûõèâàëà, ñëèçûâàÿ ìûñëè îá îïàñíîñòè. Ðàñòàëêèâàþ åùå íå îñòûâøèå òåëà, ìåäëåííî êàðàáêàþñü ââåðõ. Ïðèñëóøàëñÿ, ñòðåëüáû íå ñëûøíî, ðàçãîâîðîâ òîæå. Íàêîíåö âûáðàëñÿ. Íî÷ü òåìíàÿ-òåìíàÿ, â äâóõ øàãàõ íè÷åãî íå âèäíî. Òîëüêî ñîáðàëñÿ áåæàòü ñ ýòîãî ñòðàøíîãî ìåñòà, ñàì íå çíàÿ åùå êóäà, êàê ïîñëûøàëñÿ ñòîí: «Ïîìîãèòå!». Ïîäõîæó. Âèæó, Äìèòðèé Êîëåñíèêîâ ïðèäåðæèâàåò ëåâóþ ðóêó. Ðàíåí. Ïîìîã åìó âûáðàòüñÿ èç ðâà. Ïîòîì ìû ñ íèì âûòàùèëè åùå íåñêîëüêî ÷åëîâåê. Èìåí èõ ÿ íå ñïðàøèâàë, íå äî çíàêîìñòâà áûëî. Âûæàâ êðîâü èç ðóáàøêè è øòàíîâ, ÿ îòïðàâèëñÿ â ñîñåäíåå ñåëî Êóðìàí-Àäæè, ãäå æèëà ñåñòðà ìîåé æåíû. Îòñèæèâàëñÿ â ñàðàå äî âåñíû. Îäíàæäû â äîì ïðèøåë ñòàðîñòà: — Çíàþ, ÷òî ó òåáÿ æèâåò òâîé ðîäñòâåííèê. Ïóñòü óõîäèò, ÿ äîêëàäûâàòü íå ñòàíó, íî è îí íàñ ïóñòü íå ïîäâîäèò. Ïîñëå ýòîãî íà÷àëèñü äíè ìîåãî ñêèòàíèÿ âîêðóã Åâïàòîðèè. Äóìàë, íàáðåäó ãäå-íèáóäü íà ïàðòèçàí. Íàäåÿëñÿ, íî íå íàøåë. È òåïåðü, ìíîãî ëåò ñïóñòÿ, ñåðäöå ñæèìàåòñÿ îò óæàñîâ ãèòëåðîâñêîãî «íîâîãî ïîðÿäêà». Ðàññòðåëû è âèñåëèöû ïîêðûëè Êðûì! Íå çíàë Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷, ÷òî â òîò âå÷åð, êîãäà îí âûêàðàáêèâàëñÿ èç ìîãèëû, Æóêîâñêàÿ óñòðîèëà ïèð íà íàáåðåæíîé. Ï åðåä ñîáðàâ øèìèñÿ âûñòó ïèë êîìåíäà íò. Îí îáúÿâèë, ÷òî çà îáåçâðåæèâàíèå âàæíûõ áîëüøåâèñòñêèõ êîìàíäèðîâ è óíè÷òîæåíèå ñîâåòñêèõ ïàðòèçàí íå-

http://evpatoriya-history.info/

ìåöêîå êîìàíäîâàíèå íàãðàäèëî Áîññ-Æóêîâñêóþ è äðóãèõ ïîñîáíèêîâ.  ñâîåé áëàãîäàðñòâåííîé ðå÷è îíà ñêàçàëà: “Ïîëó÷àÿ ýòó âûñîêóþ íàãðàäó, ÿ îáÿçóþñü áîðîòüñÿ ñ ïàðòèçàíàìè, êîììóíèñòàìè è åâðåÿìè äî ïîñëåäíåé êàïëè êðîâè. Áëàãîäàðþ íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå è Àäîëüôà Ãèòëåðà çà âûñîêóþ íàãðàäó”.

"ÊÀÊ ÐÀÑÑÒÐÅËßËÈ ÌÎÅÃÎ ÎÒÖÀ..." Èíîé ðàç ïîðàæàåøüñÿ: ñêîëüêî â îäíîé ÷åëîâå÷åñêîé ñóäüáå áûâàåò íàêðó÷åíî, âïîðó èñòîðèþ ñòðàíû ïî íåé èçó÷àòü. Âîò, êàçàëîñü áû, ñàìûé îáûêíîâåííûé ÷åëîâåê–Íèêîëàé Ñàâåëüåâè÷ Ãàðáóçîâ, 69-òè ëåò îò ðîäó, ñêðîìíûé ðàáî÷èé àâèàìàñòåðñêèõ, òåïåðü ïåíñèîíåð, à âãëÿäèñü â åãî æèçíü–÷åãî òîëüêî íå óâèäèøü. Ðîäîñëîâíàÿ Íèêîëàÿ Ñàâåëüåâè÷à óõîäèò êîðíÿìè â Çàïîðîæñêóþ Ñå÷ü.  êîíöå 16-ãî âåêà ðàçäèðàåìàÿ âíóòðåííèìè ïðîòèâîðå÷èÿìè Ïîëüøà ñäàëà ñâîè ïîçèöèè â Ïðàâîáåðåæíîé Óêðàèíå Àâñòðî-Âåíãðèè, à íà Ëåâîáåðåæüå è þãå óêðåïèëàñü Ðîññèÿ. Ïî âûñî÷àéøåìó óêàçó Åêàòåðèíû îáîçû áûâøèõ çàïîðîæöåâ ïîòÿíóëèñü íà Óðàë, à íåêîòîðàÿ ÷àñòü êàçàêîâ ïîäàëàñü â Êðûì è ñåëèëàñü â ñòåïíûõ áàëêàõ. Òàê îêàçàëñÿ ïðàäåä Íèêîëàÿ â Êðûìó.  1853 ãîäó åãî äåä Èâàí Ãàðáóçîâ, òîãäà ïàðåíåê, ïðèíèìàåò ó÷àñòèå â îáîðîíå Ñåâàñòîïîëÿ, ãäå è çíàêîìèòñÿ ñ ìåäñåñòðîé Åôðîñèíüåé. Îäíàæäû Èâàíà è Åôðîñèíüþ ðàíèëî êàðòå÷üþ. Ïðàâäà, Èâàíà ëåãêî çàäåëî, à âîò Åôðîñèíüÿ îñòàëàñü áåç íîãè. Êàçàê íå áðîñèë êàçà÷êó, ïîæåíèëèñü. Áûëî ó íèõ ìíîãî äåòåé.

Ïåðâàÿ ìèðîâàÿ, à çàòåì ãðàæäàíñêàÿ ÷óòü íå ñêîñèëè Ãàðáóçîâûõ ïîä ñàìûé êîðåøîê. Èç âñåõ Ãàðáóçîâûõ îñòàëñÿ â æèâûõ ñàìûé ìëàäøèé –Ñàâåëèé, õîòÿ è áûë âåñü èçðàíåí. Îí íå ïîçâîëèë çàñîõíóòü äðåâó Ãàðáóçîâûõ. Ðîäèëèñü äâà ñûíà –Èâàí è Íèêîëàé, äà äî÷êà Ìàðèÿ. Ñàâåëèé Èâàíîâè÷ ñëàâèëñÿ íà âñþ Åâïàòîðèþ êóçíå÷íûì ìàñòåðñòâîì: ÷òî ëîøàäü ïîäêîâàòü, ÷òî âåÿëêó èëè ñåÿëêó îòðåìîíòèðîâàòü, âñå îí ìîã. Ãîðîä ïîñòîÿííî ðîñ, ïîÿâëÿëèñü íîâûå ñàíàòîðèè, äîìà îòäûõà, æèçíü óëó÷øàëàñü, äåòè õîäèëè â øêîëó, ëþäè ñòðîèëè ïëàíû íà áóäóùåå. Íî íà÷àëàñü âîéíà. Âîò êàêóþ çàðóáêó îíà îñòàâèëà â ïàìÿòè Íèêîëàÿ Ñàâåëüåâè÷à.

– Ñàìîå ñòðàøíîå, êàê ðàññòðåëÿëè ìîåãî îòöà, – âñïîìèíàåò Íèêîëàé. – Ñ ïåðâîãî äíÿ îêêóïàöèè Åâïàòîðèè íåìöû íà÷àëè ñîðòèðîâàòü ãîðîæàí ïî íàöèîíàëüíîñòÿì, à çàòåì ñòàëè ïëàíîìåðíî ðàññòðåëèâàòü. Ïåðâîé áûëà óíè÷òîæåíà áîëüøàÿ ãðóïïà åâðååâ, ïîòîì êàðàèìîâ, à òàì è äî îñòàëüíûõ äîáðàëèñü.  ÿíâàðå 1942 ãîäà äîøëà î÷åðåäü äî íàøåé ñåìüè. 6 ÿíâàðÿ óòðîì çàáðàëè ìîåãî îòöà, ìåíÿ è äâîþðîäíîãî áðàòà Àëåêñàíäðà. Áûëî ìíå òîãäà 13 ëåò, à Àëåêñàíäðó–14. Îòåö áûë òÿæåëî áîëåí, ïîýòîìó íà ôðîíò åãî íå âçÿëè.  òå äíè – 6 è 7 ÿíâàðÿ –âñå ìóæñêîå íàñåëåíèå îò 13 äî 70 ëåò ñîáðàëè çà ïðîâîëî÷íîé èçãîðîäüþ. Íàñ áûëî áîëåå äâóõ òûñÿ÷ ÷åëîâåê. Ñóäüáà îêàçàëàñü êî ìíå áëàãîñêëîííîé. Êîãäà ÿ, ïðèæàâøèñü ê îòöó, ãîòîâ áûë ðàçðûäàòüñÿ, ìåíÿ ïîçâàëà æåíùèíà-òàòàðêà. Îíà íàñòóïèëà íîãîé íà íèæíèé ðÿä êîëþ÷åé ïðîâîëîêè, îáõâàòèëà þáêîé âåðõíèé ðÿä, ÿ áûñòðî ïðîëåç. Æåíùèíà ñïðÿòàëà ìåíÿ â ñâîåé øèðîêîé þáêå, è íàäçèðàòåëü íè÷åãî íå çàìåòèë... Âñåõ îñòàâøèõñÿ çà èçãîðîäüþ ðàññòðåëÿëè çà ãîðîäîì â òàíêîâîì ðâó. Íà ñëåäóþùèé äåíü, ïðåîäîëåâàÿ ñòðàõ, ìû ñ ìàòåðüþ îòïðàâèëèñü íà ìåñòî ðàññòðåëà. Ïåðâûì ÿ óâèäåë òðóï ñîñåäà Èâàíà Äåìèäîâè÷à ×óìà÷åíêî. Ïîòîì íàì

http://evpatoriya-history.info/

ïîïàëñÿ ïîëóøóáîê îòöà, à ñàì îí ñèäåë, ïðèñëîíèâøèñü ê ñòåíå ðâà, ïðèêðûâ ãîëîâó ëàäîíüþ, âèäèìî, òàê ïûòàëñÿ çàùèòèòüñÿ îò ôàøèñòñêîé ïóëè. Ðÿäîì ëåæàë Àëåêñàíäð, ó êîòîðîãî òîæå áûëà äûðêà â ãîëîâå. Íàä áðàòñêîé ìîãèëîé ïîäíèìàëñÿ áóðûé ïàð, òðóïû øåâåëèëèñü îò òîãî, ÷òî îñåäàëè ïîä ñîáñòâåííîé òÿæåñòüþ. Æåíùèíû, èõ áûëî ìíîãî, ïëàêàëè ìîë÷à, ÷òîáû íåìöû íå óñëûøàëè...

ÄÅÐÅÂÜß ÍÅ ÃÎÂÎÐßÒ, ÍÎ ÏÎÌÍßÒ Êîãäà ãèòëåðîâöû âîðâàëèñü â ãîðîä, Ñîâåòñêîé âëàñòè íå èñïîëíèëîñü åùå è 24-õ ëåò. Íî öåëîå ïîêîëåíèå ðîäèëîñü è âñòàëî íà íîãè çà ñîâåòñêîå âðåìÿ. Ýòî áûëè ëþäè óæå ñ íîâîé ïñèõîëîãèåé, ñ íîâûìè, ÷åòêî îïðåäåëèâøèìèñÿ ïîíÿòèÿìè î äîáðå è çëå. Äîáðîòà è ãóìàííîñòü — ñóòü õàðàêòåðà ñîâåòñêîãî ÷åëîâåêà. ßêîâ Áîëåê ðîäèëñÿ â Åâïàòîðèè â 1920 ãîäó â ñåìüå ðàáî÷åãî. Ó÷èëñÿ â øêîëå. Ïîòîì ñòàë ìàñòåðîì â ïàðèêìàõåðñêîé, ÷òî è ïîíûíå íàõîäèòñÿ íà óëèöå Ðåâîëþöèè. Ïîëþáèë äåâóøêó, ðàáîòàâøóþ òàì æå, — Òàìàðó Ïàí÷èøèíó. Ñûãðàëè ñâàäüáó, ñòàëè æäàòü ðåáåíêà. Íî íà÷àëàñü âîéíà.

— ßêîâ ñðàçó æå ïîïàë â êîìàíäó, êîòîðàÿ çàíèìàëàñü ýâàêóàöèåé ó÷ðåæäåíèé, ñêëàäîâ, — ðàññêàçûâàåò Òàìàðà Ìèõàéëîâíà Ïàí÷èøèíà. — Âå÷åðàìè îí óõîäèë íà ïàòðóëèðîâàíèå ïî ãîðîäó. Ìû öåëûìè äíÿìè íå âèäåëèñü. È âîò Åâïàòîðèþ îêêóïèðîâàëè íåìöû, ßêîâà íèãäå íå áûëî. Óæå ïîñëå ðîäîâ ÿ óçíàëà, ÷òî ìóæ è åùå íåñêîëüêî ÷åëîâåê íå óñïåëè âûåõàòü èç ãîðîäà è ñêðûâàþòñÿ â ïîäâàëå äîìà Èñààêà Êóøóëÿ. ßêîâó ñîîáùèëè, ÷òî ó íàñ ðîäèëñÿ ñûí, è îí íå âûòåðïåë, ïðèøåë íî÷üþ äîìîé. Íî íåäîáðûé ÷åëîâåê âûñëåäèë åãî è äîëîæèë â ïîëèöèþ. Óòðîì íàãðÿíóëè íåìöû, à ñ íèìè ïðåäàòåëè Äåâêèí è Áóðÿê. ßêîâ óñïåë óéòè íåçàìå÷åííûì. Íå íàéäÿ ìóæà,

íåìöû çàáðàëè ìåíÿ è ìîþ ìëàäøóþ ñåñòðó Òàôèëèþ, êîòîðîé òîãäà áûëî äåñÿòü ëåò. Ïðèâåëè íàñ â ïîëèöåéñêèé ó÷àñòîê è çàïåðëè â îòäåëüíîé êîìíàòå. Ïðîøëî óæå âîñåìü ÷àñîâ, à íàñ íå âûïóñêàëè. ß ïåðåæèâàëà çà ðåáåíêà. Îí îñòàëñÿ îäèí, ãîëîäíûé, â õîëîäíîé êîìíàòå. Âäðóã ñ øóìîì ðàñïàõíóëàñü äâåðü, è â ó÷àñòîê âëåòåë ßêîâ. Ìû óñëûøàëè åãî ãîëîñ: — ß — ßêîâ Áîëåê. ß íå çíàþ òåõ æåíùèí, êîòîðûõ âû çàáðàëè óòðîì! Íàñ ââåëè â äåæóðíóþ êîìíàòó. ßêîâ ìåëüêîì âçãëÿíóë íà ìåíÿ è ñíîâà ãðîìêî ñêàçàë: — ß íå çíàþ ýòó æåíùèíó! Îí ïîâòîðèë ýòî íåñêîëüêî ðàç, ïîêà åìó ñâÿçûâàëè ðóêè. ß ïîíÿëà, ÷òî ßêîâ äîáðîâîëüíî îòäàåò ñåáÿ â ðóêè ïàëà÷åé, ÷òîáû ñïàñòè æèçíü ìíå è ðåáåíêó. Íàñ âûïóñòèëè. Òðè äíÿ è òðè íî÷è êàðàòåëè äåðæàëè â ïîäâàëå ìîåãî ìóæà. Âïîñëåäñòâèè ïî ðàíàì íà ðóêàõ, ëèöå, ãîëîâå, íîãàõ ìîæíî áûëî oïðåäåëèòü, êàê ïðîøëè äëÿ íåãî ýòè òðè äíÿ...

– Ñêàæè ìíå, Áîëåê, òû åâðåé? — âûïÿ÷èâàÿ õîëåíûé ïîäáîðîäîê, ñïðîñèë Äåâêèí.

— ß êàðàèì.

— ß òàê è ïîëàãàë. — Äåâêèí âûòàùèë èç-çà ãîëåíèùà ñàïîãà ïëåòü, èãðàÿ åþ, âïëîòíóþ ïðèáëèçèëñÿ ê ßêîâó.

— Êàðàèìû ëþáÿò ôàðøèðîâàííóþ ðûáó, íå òàê ëè, Áîëåê?

— Î÷åíü âêóñíîå áëþäî, — îòâåòèë ßêîâ.

— ß ïðåäïî÷èòàþ íåìåöêóþ êóõíþ, — îñêàëèëñÿ Äåâêèí.

— Õîëóé âñåãäà åñò ñ õîçÿéñêîãî ñòîëà, — ãðîìêî ñêàçàë Áîëåê. Õîëåíîå ëèöî Äåâêèíà ïîêðàñíåëî. Îí âûòåð î ïîëû áóøëàòà ðàçîì âñïîòåâøèå ëàäîíè, ðàçìàõíóëñÿ, è ïëåòü, ïðîñâèñòåâ íàä óõîì, áîëüíî âïèëàñü â ïëå÷î ßêîâà.

http://evpatoriya-history.info/

— Ñêàæè ìíå, ëþáèòåëü ôàðøèðîâàííîé ðûáû, ñ êåì èç ìåñòíûõ ðóêîâîäèòåëåé òû ñâÿçàí?

— Òåñíóþ ñâÿçü ïîääåðæèâàþ ñ ñîâåòñêèìè ëþäüìè!

— êðèêíóë ßêîâ.

— Òû çíàåøü, êàê íåìöû îòíîñÿòñÿ ê áîëüøåâèêàì è åâðåÿì? — áàãðîâåÿ, ñïðîñèä Äåâêèí.

— ß çíàþ, êàê ñîâåòñêèé íàðîä îòíîñèòñÿ ê ïðåäàòåëÿì. Äåâêèí îñòåðâåíåëî ñòàë ñòåãàòü óçíèêà ïëåòêîé. Óñòàâ, ïðîõðèïåë: — Ïîøåë âîí! ßêîâ óâåëè â ïîäâàë. Îí â èçíåìîæåíèè ñâàëèëñÿ íà ïîë. Ñûðîñòü ïðîáèâàëàñü äàæå ÷åðåç ôóôàéêó. ßêîâ çàêðûë ëèöî ðóêàìè. Ñêîëüêî æå âñå ýòî áóäåò ïðîäîëæàòüñÿ?  ïðåäðàññâåòíûõ ñóìåðêàõ ó âõîäà ïîñëûøàëñÿ ãîëîñ Äåâêèíà: — Ïîäíèìàéñÿ, ñêîòèíà!– ïëåòêà ñíîâà ñî ñâèñòîì îïóñòèëàñü íà ãîëîâó Áîëåêà. Äîëãî áåñèëñÿ êàðàòåëü, îñêîðáëÿÿ, ãðîçèëñÿ ïîâåñèòü æåíó è ðåáåíêà, à ïîòîì ïðèêàçàë ñòàòü íà êîëåíè.

— À òåïåðü ñïëÿøè “Áàðûíþ”, — åõèäíè÷àë îí.

— Ìàññîâèê-çàòåéíèê! — çëî ñïëþíóë ßêîâ, âñòàâàÿ. È âíîâü — çâåðñêèå ïîáîè. Ïîñëåäíþþ íî÷ü ßêîâ íå ñîìêíóë ãëàç. Îí íàïðÿæåííî æäàë ðàññâåòà, æäàë, êîãäà â äâåðÿõ ïîÿâÿòñÿ êàðàòåëè è íà÷íóò íîâûå îñêîðáëåíèÿ, íîâûå íàäðóãàòåëüñòâà íàä åãî ÷åëîâå÷åñêèì äîñòîèíñòâîì.. Óòðîì âîøëè òðîå — äâà íåìöà è Äåâêèí, êîòîðûé çà÷åì-òî ïðèíåñ ñ ñîáîþ ïóñòûå áóòûëêè..

— Âñòàâàé, — Äåâêèí ïíóë íîãîé ßêîâà è òóò æå ñòàë ðàçáèâàòü áóòûëêè î öåìåíòíûé ïîë. Îñêîëêè áðûçãàìè ðàçëåòàëèñü â ñòîðîíû. Äâîå ïîäõâàòèëè ïîä ðóêè è ïîñòàâèëè Áîëåêà ãîëûìè íîãàìè íà áèòîå ñòåêëî. Ñòðàøíàÿ áîëü ïðîíçèëà ñòóïíè. Îí âöåïèëñÿ â âîðîòíèêè êàðàòåëåé è ïîâèñ. Òîãäà îíè âûâîëîêëè åãî íà óëèöó è áðîñèëè íà ïîâîçêó. Òàì

óæå ëåæàë ñâÿçàííûì êàêîé-òî ìóæ÷èíà (èçâåñòíî ëèøü åãî èìÿ — Èâàí).

— 27 íîÿáðà 1941 ãîäà ÿ ïîøëà ðåãèñòðèðîâàòü ñûíà, — ïðîäîëæàåò ðàññêàç Òàìàðà Ìèõàéëîâíà. — Äåíü áûë õîëîäíûé, ìîðîñèë ìåëêèé äîæäèê. Âäðóã íà óëèöå ïîÿâèëèñü íåìöû ñ ñîáàêàìè. Îíè ñãîíÿëè âñåõ ê ñàäèêó, ãäå ñåé÷àñ ìàãàçèí «Ñþðïðèç». Êîãäà ÿ ïîäîøëà ïîáëèæå, òî óâèäåëà íà äåðåâüÿõ äâå âåðåâêè. ß ïðîòèñíóëàñü âïåðåä. Èç-çà ïîâîðîòà ïîÿâèëàñü ïîâîçêà, íà êîòîðîé ñèäåëè äâà ÷åëîâåêà.  îäíîì ÿ ñðàçó óçíàëà ßêîâà, íî åùå íå ñîîáðàçèëà, ÷òî åãî ïðèâåçëè íà êàçíü. Êîãäà òåëåãà îñòàíîâèëàñü, ôàøèñò òîëêíóë ßêîâà àâòîìàòîì, îí ðàçâåðíóëñÿ è óäàðèë íåìöà â ëèöî. Òóò æå ðàçäàëñÿ ãëóõîé âûñòðåë. ßêîâ óïàë. Äâà íåìöà ïîäñêî÷èëè ê íåìó, ïðèïîäíÿëè è íàáðîñèëè ïåòëþ íà øåþ. Ðÿäîì ïîâåñèëè Èâàíà. Íà äðóãîé äåíü ó íàñ äîìà ïîÿâèëñÿ ïîëèöàé è ñêàçàë, ÷òîáû ìû óøëè èç ãîðîäà. Èíà÷å áóäåì ðàññòðåëÿíû. Âå÷åðîì ñòàðåíüêàÿ íàøà ìàìà, ÿ ñ ñûíîì Âîëîäåé è ñåñòðåíêîé Òàôèëèåé óøëè èç ãîðîäà. Ìû õîäèëè ïî äåðåâíÿì, ïðîñèëè ìèëîñòûíþ, à âåñíîé è ëåòîì íàíèìàëèñü íà ðàáîòó ê íîâîÿâëåííûì êóëàêàì. Òà çèìà ñîðîê âòîðîãî ãîäà ñòîÿëà ñóðîâàÿ, êàê ñàìà âîéíà. Âåðíóëèñü ìû â ñâîþ êâàðòèðó 14 àïðåëÿ 1944 ãîäà, ïîñëå òîãî êàê ñîâåòñêèå âîéñêà îñâîáîäèëè íàø ãîðîä.

— Â÷åðà ÿ ïðîõîäèëà ìèìî ñàäèêà, — âñòóïàåò â ðàçãîâîð Òàôèëèÿ Ìèõàéëîâíà Ïàí÷èøèíà. — Îñòàíîâèëàñü ó òîãî äåðåâà. Ïûøíî ðàñïóñòèëàñü åãî êðîíà. ß ïîäóìàëà: ñòîèò äåðåâî, íå ãîâîðèò, íî ïîìíèò òó òðàãåäèþ.

ËÅÒÈÒÅ, ÃÎËÓÁÈ, ËÅÒÈÒÅ...  äîìå ¹ 32 ïî óëèöå 8-ãî Ìàðòà â ãîðîäå Åâïàòîðèè ìåíÿ âñòðåòèëè ïðèâåòëèâî. Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ Ìèäèêàðè ïðèãëàñèë â êîìíàòó, ïðåäëîæèë ñòóë, à ñàì îñòàëñÿ ñòîÿòü. Ïîÿñíèë, ïðåäóïðåæäàÿ ìîé âîïðîñ: — Ìíå òàê ëåã÷å..

http://evpatoriya-history.info/

Òðè ÷àñà äëèëàñü íàøà áåñåäà, è âñå ýòî âðåìÿ, îïåðøèñü ðóêàìè î ñòîë, Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ ñòîÿë. Òîëüêî â êîíöå áåñåäû ÿ ïîíÿë, ÷òî îí íå â ñîñòîÿíèè ñèäåòü: èëè ñòîèò, èëè ëåæèò. Ïîæèçíåííûå ôèçè÷åñêèå ñòðàäàíèÿ — âîò ïîñëåäñòâèÿ ôàøèñòñêèõ èçäåâàòåëüñòâ, êîòîðûå åìó ïðèøëîñü èñïûòàòü. Òðóäíî îñòàâàòüñÿ áåññòðàñòíûì, íå ïîääàòüñÿ ýìîöèÿì, êîãäà íà òåáÿ ñêîðáíî ãëÿäÿò ïîòóõøèå ãëàçà, êîãäà âèäèøü ñòðàäàíèÿ ÷åëîâåêà è áåññèëåí îáëåã÷èòü åãî áîëü.

—  òî íîÿáðüñêîå óòðî 1941 ãîäà ÿ âûøåë èç äîìà, ÷òîáû ðàçäîáûòü êîðì äëÿ ãîëóáåé, — ðàññêàçûâàåò Ïàâåë Ôåäîðîâè÷. — Ñ äåòñòâà ëþáëþ ýòèõ ïòèö è âñåãäà äåðæàë èõ äâà-òðè äåñÿòêà, íî êîãäà ïðèøëè íåìöû,îíè ðàñêëåèëè ïðèêàç, êîòîðûé êàòåãîðè÷åñêè çàïðåùàë äåðæàòü ñîáàê è ãîëóáåé, à èìåþùèõñÿ ïðåäëàãàëîñü óíè÷òîæèòü. Ñðîê — îäèí äåíü. Ñîáàê ìû íå äåðæàëè. Ãîëóáåé ÿ ðàçîãíàë, ãîëóáÿòíþ ðàçðóøèë. Íî ñåìü ãîëóáåé âñå-òàêè îñòàâèë è ñêðûâàÿ èõ â ãëóáîêîì ÿùèêå, èç êîòîðîãî îíè âûëåòåòü íå ìîãëè. Âîçâðàùàëñÿ ÿ ðàññòðîåííûé, òàê êàê êîðìà íå äîñòàë: íåìöû ïîáûâàëè âî âñåõ äâîðàõ è âûñêðåáëè çåðíî äî ãðàììà. Íå óñïåë ÿ ïåðåñòóïèòü ïîðîã äîìà, êàê ïîäîøëà ñòàðøàÿ ñåñòðà Çèíà è ñ òðåâîãîé ñêàçàëà: — Ïàøêà, ïðèõîäèëè íåìöû, âèäåëè òâîèõ ãîëóáåé, ïîòðåáîâàëè, ÷òîáû ceãîäíÿ æå ñàì ïðèíåñ â êîìåíäàòóðó. ß äàæå íå ïðåäïîëàãàë, ÷åì ýòî ìíå ãðîçèò.  êîìåíäàòóðå çà ñòîëîì äåæóðíîãî ñèäåë ñàì êîìåíäàíò ëåéòåíàíò Êàðë Ìåðêåëü. Îí ñðàçó æå ñïðîñèë: — Êòî îí?

— Õîçÿèí ãîëóáåé, êîòîpûõ ñåãîäíÿ îáíàðóæèë ïàòðóëü, — îòâåòèë ïåðåâîä÷èê.

— Òû ÷èòàë ïðèêàç êîìåíäàíòà? — ñïðîñèë îôèöåð.

— Íåò, — ñîâðàë ÿ. Ëåéòåíàíò ïîäíÿëñÿ èç-çà ñòîëà, ïîäîøåë êî ìíå, âûòàùèë ãîëóáÿ èç ìîåé ñóìêè: — Ðâè ãîëîâó.

— ß íèêîãäà íå ðâàë ãîëîâû ãîëóáÿì, — îòâåòèë ÿ. Êîìåíäàíò ðàçìàõíóëñÿ è ëåâîé ðóêîé óäàðèë ìåíÿ â ñêóëó. ß îòëåòåë ê ñòåíå è óïàë.

— Ïîäíèìàéñÿ, ñâîëî÷ü! — ïåðåâåë ïåðåâîä÷èê êðèêè îôèöåðà. ß åäâà âñòàë íà íîãè.  ãîëîâå ãóäåëî, ïåðåä ãëàçàìè ïëàâàëè ðàäóæíûå êðóãè, ðåçêàÿ áîëü â ïîçâîíî÷íèêå íå äàâàëà âûïðÿìèòüñÿ.

— Ðâè ãîëîâû! — çàîðàë îôèöåð.

— Íå óìåþ, — óïðÿìî ïîâòîðèë ÿ. Åùå íå óñïåë ïåðåâîä÷èê ïåðåâåñòè ìîè ñëîâà, êàê íåìåö, ïðèíÿâ áîêñåðñêóþ ñòîéêó, íàíåñ óäàð òàêîé ñèëû, ÷òî ÿ íà êàêîå-òî ìãíîâåíèå ïðèëèï ê ñòåíêå, à çàòåì ïîòåðÿë ñîçíàíèå. Î÷íóëñÿ îò òîãî, ÷òî ïåðåâîä÷èê ïëåñíóë ìíå â ëèöî âîäû. Êîìåíäàíò ñòîÿë, øèðîêî ðàññòàâèâ íîãè, ãîòîâûé ñíîâà íàíåñòè óäàð.  êîìíàòó âîøåë íåìåö â áåëîì õàëàòe. Ýòî áûë ïîâàð.

— Ïîêàæè ýòîé ñâèíüå, êàê íàäî ðâàòü ãîëîâû! — ïðèêàçàë êîìåíäàíò. Òîò âçÿë ãîëóáÿ, ïîäíåñ ê ìîåìó ëèöó, ðåçêèì äâèæåíèåì îòîðâàë ãîëîâó, òóøêó áðîñèë â òàç, à ãîëîâó – êî ìíå â ñóìêó. Îôèöåð, äîâîëüíûé, ðàñõîõîòàëñÿ.

— Ýòî òåáå íà ñóï. Âçÿâ â ðóêè ñëåäóþùåãî ãîëóáÿ, ïîâàð ïðèêàçàë ñëåäîâàòü çà íèì. Âî äâîðå îí ïîçâàë ñîáàêó.

— Òåïåðü ñìîòðè, êàê áóäåò ëàêîìèòüñÿ ãîëóáÿìè íàøà Áåðòà, — ïåðåâåë ïåðåâîä÷èê ñëîâà ïîâàðà. Íåìåö ñæàë êðûëüÿ ïòèöû, è ñ ñèëîé áðîñèë åå ñîáàêå. Îâ÷àðêà ïðîãëîòèëà ãîëóáÿ è ñòàëà îáëèçûâàòüñÿ.

http://evpatoriya-history.info/

— Ýòî îíà áëàãîäàðèò òåáÿ, — ðàññìåÿëñÿ íåìåö. Çàòåì îí åùå ÷òî-òî ãîâîðèë, ÿ íå ñëûøàë. ß ïðèïîäíÿë ãîëîâó. Ïîä êîíüêîì êðûøè ñèäåë ãîëóáü, îáåñïîêîåííî êðóòèë ñâîåé áåëîé ãîëîâêîé.

— Æèâ, äðóæîê! — íåîæèäàííî âûðâàëîñü ó ìåíÿ. Ïåðåâîä÷èê ñõâàòèë êàìåíü è çàïóñòèë â ãîëóáÿ. Òîò çàõëîïàë êðûëüÿìè è âçëåòåë âûñîêî-âûñîêî. Ïîâàð ïðîäîëæàë ðâàòü ãîëîâû ãîëóáÿì, à òóøêè áðîñàë Áåðòå, êîòîðàÿ, êàçàëîñü, íå æóÿ, ïðîãëàòûâàëà èõ. Ìíå ñòàëî íåõîðîøî, ÿ çàêðûë ãëàçà ðóêàìè, ÷òîáû ñêðûòü ñëåçû...

— Òåáå, ùåíîê, ïîâåçëî, — ïðåðâàë ìîè ðàçäóìüÿ ïåðåâîä÷èê. — Ñêàæè ñïàñèáî, ÷òî îòäåëàëñÿ íåñêîëüêèìè óäàðàìè. Ãîñïîäèí êîìåíäàíò ìèëóåò òåáÿ â ÷åñòü óñïåøíîãî íàñòóïëåíèÿ èõ âîéñê â Ðîññèè. Èíà÷å êà÷àòüñÿ áû òåáå íà ñóêó êàêîãî-íèáóäü äåðåâà! ß ïðîëåæàë â ïîñòåëè ìíîãî íåäåëü. Áëàãîäàðÿ ìîëîäîñòè è çàáîòàì ìàìû, âåäü ìíå áûëî âñåãî âîñåìíàäöàòü ëåò, ïîäíÿëñÿ. À ïîñëåäñòâèÿ ïîáîåâ, êàê âèäèòå, îñòàëèñü íà âñþ æèçíü. Íà ñíèìêå: Ï. Ìèäèêàðè. Ôîòî Å. Îñòàïåíêî.

ÄÅÒÈ "Êîìèññèåé óñòàíîâëåíî, ÷òî íåìåöêèå áàíäèòû íå îñòàíàâëèâàëèñü íè ïåðåä êàêèìè çâåðñòâàìè,– óêàçûâàåòñÿ â Àêòå ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëåíèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â ïåðèîä îêêóïàöèè â ã. Åâïàòîðèè. – Ïî ïîêàçàíèÿì æèòåëåé, ðåáåíîê ñåìüè Áóòåíêî íàõîäèëñÿ â èíôåêöèîííîé áîëüíèöå, êîãäà åãî ìàòü áûëà àðåñòîâàíà. Íåìåöêèå ïàëà÷è âçÿëè ðåáåíêà èç áîëüíèöû è âìåñòå ñ ìàòåðüþ ðàññòðåëÿëè áîëüíîå, åäâà íà÷èíàþùåå ëåïåòàòü äèòÿ...”

Êàê ñâèäåòåëüñòâóþò î÷åâèäöû, ôàøèñòû ðàññòðåëÿëè, îòðàâèëè â Åâïàòîðèè îêîëî ÷åòûðåõ òûñÿ÷ äåòåé äî 15-ëåòíåãî âîçðàñòà.

È âñå æå ìíîãèõ äåòåé óäàëîñü ñïàñòè.  èõ ÷èñëå áûë è Åâãåíèé Èîôôå.

– Ìîé îòåö óìåð íàêàíóíå âîéíû,– ðàññêàçûâàåò Åâãåíèé Àáðàìîâè÷.

– Ìàìà, Ìàðèÿ Ôåäîðîâíà, ïî íàöèîíàëüíîñòè ðóññêàÿ. Êîãäà ïðèøëè â ãîðî ä íåìöû, îíè ñðàçó íà÷àëè "ñîðòèðîâêó ” ëþäå é, è ìàòü, ÷òîáû îáåçîïàñèòü ìåíÿ, ïîïðîñèëà íàøåãî ñîñåäà Çàáîâñêîãî âûïðàâèòü íîâûå ìåòðèêè î ìîåì ðîæäåíèè. Çàáîâñêèé, âëàäåâøèé íåìåöêèì ÿçûêîì, ðàáîòàë â áàíêå. Ïîñëå òîãî, êàê îí äîñòàë ñâèäåòåëüñòâî î ðîæäåíèè íà èìÿ Åâãåíèÿ Ôåäîðîâè÷à Ñìàõòèíà (ýòî äåâè÷üÿ ôàìèëèÿ ìîåé ìàòåðè), ìàòü ðàñïóñòèëà ñëóõ î òîì, ÷òî ÿ ðîæäåí ÿêîáû îò ïåðâîãî áðàêà (õîòÿ çàìóæ îíà âûõîäèëà îäèí ðàç). Îäíàêî íå âñå ïîâåðèëè ýòîìó. Îäíàæäû ÿ è ìàòü íàõîäèëèñü âî äâîðå.  êàëèòêó çàãëÿíóëà êàêàÿ-òî æåíùèíà ñ íåäîáðûì ïðèùóðîì ãëàç.

–Òâîåãî åùå íå çàáðàëè â ãåñòàïî?– îñâåäîìèëàñü îíà.

–Ñ êàêîé æå ñòàòè åãî çàáåðóò? – âñòðåïåíóëàñü ìàòü.

–Äà âåäü èçâåñòíî, îò êîãî ó òåáÿ ñûí, – ïðîäîëæàëà æåíùèíà. – Äóìàåøü, ìóæåíüêà ñõîðîíèëà, òàê è êîíöû â âîäó? Ìàòü ñòðàøíî ðàçâîëíîâàëàñü, à âñêîðå çàáîëåëà. ß ñêðûâàëñÿ òî â ïîäâàëàõ, òî íà ÷åðäàêàõ äîìîâ äàëüíèõ

http://evpatoriya-history.info/

ðîäñòâåííèêîâ èëè ñîñåäåé. Îäíàæäû ÿ ñèëüíî ïðîñòóäèëñÿ, íà÷àëñÿ æàð. Ìàòü ñîâñåì ðàñòåðÿëàñü. Êóäà îíà ìîãëà îáðàòèòüñÿ çà ïîìîùüþ? Âåäü ïîëèêëèíèêà è áîëüíèöà çàêðûëèñü. À çèìà 1942 ãîäà âûäàëàñü ëþòîé. Êàêèì-òî ÷óäîì ìàìå óäàëîñü âñå æå âûõîäèòü ìåíÿ. À äîáðûå ëþäè, êîòîðûõ áûëî â ãîðîäå ãîðàçäî áîëüøå, ÷åì ïëîõèõ, ïîìîãàëè ïðÿòàòüñÿ îò îáëàâ, äåëèëèñü ïîñëåäíèì. Ìíå áåñêîíå÷íî æàëü, ÷òî ðàíî óìåð îòåö –÷åñòíûé, òðóäîëþáèâûé ÷åëîâåê. Âñþ æèçíü ñòàðàþñü áûòü òàêèì æå. È ïîñòîÿííî ïîìíþ, ÷òî ÿ ó Ðîäèíû â íåîïëàòíîì äîëãó. Îíà íå òîëüêî ïîñòàâèëà ìåíÿ íà íîãè, íî è äàëà âûñøåå ìåäèöèíñêîå îáðàçîâàíèå, ðàáîòó ïî äóøå. Òî÷íî òàê æå ìîãëè áû ñêàçàòü î ñåáå Âëàäèìèð ßêîâëåâè÷ Ïàí÷èøèí, ðàáîòàþùèé ñòàðøèì ìàñòåðîì íà çàâîäå â Ëåíèíãðàäå, Àëåêñàíäð Âåíèàìèíîâè÷ Êèñêà÷è – ñòàðøèé ïðåïîäàâàòåëü Êðûìñêîãî ñåëüõîçèíñòèòóòà, Ëèëèÿ Áîëîòèíà – îíà æèâåò â Ìîñêâå, è ìíîãèå äðóãèå åâïàòîðèéöû, êîòîðûå â ñòðàøíûå ãîäû îêêóïàöèè áûëè îáðå÷åíû íà ñìåðòü, íî âûæèëè áëàãîäàðÿ ÷åëîâå÷åñêîé ÷óòêîñòè, äîáðîòå, ñàìîîòâåðæåííîñòè.

ÓÁÈÒ Ó ÏÎÐÎÃÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÍÎÃÎ ÄÎÌÀ –  ÿíâàðå 1942 ãîäà ìíå áûëî âñåãî ÷åòûðå ãîäà îò ðîäó, – âñïîìèíàåò Íèêîëàé Áîðèñîâè÷ Ïàøà.– Íî õîðîøî ïîìíþ äî ñèõ ïîð òîò ãëóõîé ñòóê â îêíî ïîçäíèì âå÷åðîì (æèëè ìû òîãäà íà óëèöå Ñòåïîâîé, 25). Îòåö, Áîðèñ Áàáàêàåâè÷, ïîäîøåë ê îêíó, çàòåì áðîñèëñÿ ê äâåðè, îòêðûë, â ïðîåìå ïîêàçàëñÿ ìîé äÿäÿ ïî ìàòåðè Èëüÿ Äàâèäîâè÷ Ýëü. Îí ñ òðóäîì äåðæàëñÿ íà íîãàõ, èç ðàçîðâàííîãî ìîðñêîãî áóøëàòà ñ ïëå÷à ñòðóèëàñü êðîâü, ñòåêàëà ïðÿìî íà çåìëþ. Ñçàäè òîïòàëèñü åùå ÷åòûðå ìàòðîñà. Âñå îíè áûëè ðàíåíû: êòî â ðóêó, êòî â íîãó, à îäèí – äàæå â æèâîò. Îäåæäà íà íèõ áûëà ìîêðàÿ, ìåñòàìè ðàçîðâàíà â êëî÷üÿ. Îòåö áîëåë òÿæåëîé ôîðìîé òóáåðêóëåçà, ðåäêî âû-

õîäèë èç äîìà, íî çíàë î òîì, ÷òî íåìöû âåäóò àêòèâíûé ïîèñê ìîðÿêîâ è ðàññòðåëèâàþò íà ìåñòå, ïîýòîìó ïðåäëîæèë óêðûòüñÿ íå â äîìå, à â êîëîäöå, êîòîðûé áûë ðàñïîëîæåí âî âíóòðåííåì äâîðå.  êîëîäöå â 30-òè ñàíòèìåòðàõ îò êðàÿ âîäû â ñòåíå íàõîäèëñÿ ïðîõîä â áîëüøóþ ïåùåðó, ãäå ìîæíî áûëî ïåðåæäàòü íåñêîëüêî äíåé (ýòîò êîëîäåö ñîõðàíèëñÿ äî íàøèõ äíåé). Ðàíî óòðîì è ìîðÿêè, è äÿäÿ Èëüÿ ñïóñòèëèñü â êîëîäåö, çàòåì â áàäüå ñïóñòèëè ìåíÿ, ÷òîáû ìîã óõàæèâàòü çà íèìè è äîñòàâëÿòü âîäó è ïèùó, êîòîðóþ ãîòîâèëà ìàòü. Îäíàêî íå ïðîøëî è íåñêîëüêèõ ÷àñîâ, êàê êðûøêà êîëîäöà ñ ãðîõîòîì áûëî îòáðîøåíà, ðàçäàëñÿ ãîëîñ: — Ýëü, ïîëèöèè èçâåñòíî, ÷òî òû è ÷åòâåðî ìîðÿêîâ ñêðûâàåòåñü çäåñü. Ñäàâàéòåñü äîáðîâîëüíî èëè çàáðîñàåì ãðàíàòàìè! Ïîíÿëè: ÷åé-òî íåäîáðûé ãëàç âûñëåäèë ìîðÿêîâ. Ïîìíþ, äÿäÿ íè ê êîìó íå îáðàùàÿñü ñêàçàë: "Íåìöû íàñ íå ïîùàäÿò. Íî ëó÷øå óìåðåòü, ñìîòðÿ âðàãó â ãëàçà, ÷åì ïî-êðûñèíîìó â íîðå. Äà è Êîëüêó æàëêî. Æèòü äà æèòü åìó. Äà è êîëîäåö èñïîãàíèì... Ëþäè-òî ïîñëå íàñ áóäóò çäåñü æèòü!" Êîãäà ìû ïîäíÿëèñü èç êîëîäöà, äÿäþ è ìîðÿêîâ íåìöû ñðàçó îêðóæèëè, íàñòàâèëè àâòîìàòû è âûâåëè çà âîðîòà, ó ñàìûõ äâåðåé ëåæàë îòåö, èçî ðòà åãî òåêëà êðîâü. Îí áûë óæå ìåðòâ. Äÿäþ è ìîðÿêîâ íåìöû óâåëè. Ìàòü ðàññêàçàëà, êàê ïîãèá îòåö. Îêàçûâàåòñÿ, êîãäà íåìåöêèé ïàòðóëü ïåðâûé ðàç ïîäîøåë ê äîìó è çàãëÿíóë â êîëîäåö, êðîìå âîäû è ãîëóáîãî íåáà, íè÷åãî íå óâèäåëè. Íàáðîñèëèñü íà îòöà, òðåáîâàëè, ÷òîáû îí ïîêàçàë, ãäå ïðÿ÷óòñÿ ìîðÿêè. Îòåö óâåðÿë, ÷òî íèêàêèõ ìîðÿêîâ íå âèäåë, ÷òî âïåðâûå î íèõ ñëûøèò. Âñêîðå îòåö çàêàøëÿëñÿ, ïåðåñòàë ãîâîðèòü. Îäèí èç íåìöåâ ñèëüíî óäàðèë îòöà â ãðóäü – óäàð, âèäèìî, áûë òàêîé áîëüøîé ñèëû, ÷òî ëåãêèå íå âûäåðæàëè, îòåö óïàë, êðîâü õëûíóëà èçî ðòà, íî íåìåö ïðîäîëæàë ïèíàòü áåçäûõàííîå òåëî, áèë â ãðóäü, æèâîò. Îòåö ìîë÷àë.  òîò æå äåíü ñ ïîìîùüþ äîáðûõ ëþäåé ìû ïîõî-

http://evpatoriya-history.info/

ðîíèëè îòöà. À êîãäà âåðíóëèñü ñ êëàäáèùà, óçíàëè, ÷òî äÿäþ è ÷åòûðåõ ìîðÿêîâ ðàññòðåëÿëè çà ãîðîäîì. Ð.S. Àâòîð ýòèõ ñòðîê, ðàáîòàÿ ñ äîêóìåíòàìè Ãîñóäàðñòâåííîãî àðõèâà Àâòîíîìíîé Ðåñïóáëèêè Êðûì, îáíàðóæèë çàïèñü â äåëå ¹ 5 î òîì, ÷òî Ýëü Èëüÿ Äàâèäîâè÷, 1897 ãîäà ðîæäåíèÿ, ðàññòðåëÿí. Ìåñòî çàõîðîíåíèÿ– Êðàñíàÿ ãîðêà.

ÁAPÆA ÓXÎÄÈÒ Â ÌÎÐÅ 20 ÿíâàðÿ 1944 ãîäà Ñîâèíôîðìáþðî ñîîáùèëî: "Êðûìñêèìè ïàðòèçàíàìè çàõâà÷åí â ïëåí åôðåéòîð 11-é ðîòû 615-ãî íåìåöêîãî ïîëêà Èîçåô Âàëüäãåð. Ïëåííûé ðàññêàçàë: "Ïîä ïðåäëîãîì ýâàêóàöèè ãðàæäàíñêîãî íàñåëåíèÿ íåìåöêèå âîåííûå âëàñòè â Êðûìó âûâîçÿò íà áàðæàõ òûñÿ÷è ìèðíûõ æèòåëåé â îòêðûòîå ìîðå è òîïÿò èõ.  íî÷ü íà 7 äåêàáðÿ 1943 ãîäà â Åâïàòîðèéñêîì ïîðòó ñïåöèàëüíàÿ êîìàíäà ýñýñîâöåâ ïîãðóçèëà íà áàðæó áîëüøóþ ãðóïïó ñîâåòñêèõ ãðàæäàí, íàñèëüíî ýâàêóèðîâàííûõ íåìöàìè ñ Êóáàíè. ×åðåç íåñêîëüêî ÷àñîâ âñå ýòè ëþäè áûëè ïîòîïëåíû..."(Ñîâèíôîðìáþðî, Ì., 1944ã., ò.6. ñòð. 34). Îòñòóïàÿ ñ áåðåãîâ Âîëãè, ñ Êàâêàçà, ôàøèñòû íàãðàáëåííîå äîáðî ñòàëè ñâîçèòü â ïîðòû Êðûìà. Îíè íàäåÿëèñü çàêðåïèòü çà ñîáîé ýòîò ïîëóîñòðîâ. "Âëàäåÿ èì, ãèòëåðîâöû ìîãëè äåðæàòü ïîä ïîñòîÿííîé óãðîçîé âñå ×åðíîìîðñêîå ïîáåðåæüå è îêàçûâàòü âëèÿíèå íà ïîëèòèêó Ðóìûíèè, Áîëãàðèè è Òóðöèè, – ïèøåò À.Âàñèëåâñêèé â êíèãå "Äåëî âñåé æèçíè".– Êðûì ñëóæèë ôàøèñòàì òàêæå ïëàöäàðìîì äëÿ âòîðæåíèÿ íà òåððèòîðèþ Êàâêàçà è ñòàáèëèçàöèè þæíîãî êðûëà âñåãî ôðîíòà". Íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ïðèëîæèëî âñå ñèëû äëÿ ñîçäàíèÿ îáîðîíèòåëüíûõ ñîîðóæåíèé â Êðûìó. Ãèòëåð ñ èçóâåðñêîé æåñòîêîñòüþ ïîó÷àë: “Íåîáõîäèìî îáåñïå÷èòü áåñïîùàäíîå, ïðîâîäèìîå áåç âñÿêîé ëîæíîé ìÿãêîñòè ïðèâëå÷åíèå ãðàæäàíñêîãî íàñåëåíèÿ äëÿ ýòîé çàäà÷è, óñêîðåííîå èñïîëüçîâàíèå è îáúåäèíåíèå åãî â ñòðîèòåëüíûå áàòàëüîíû (òàêæå æåíñ-

êèå ñòðîèòåëüíûå áàòàëüîíû)”. (Ïðåñòóïíûå öåëè – ïðåñòóïíûå ñðåäñòâà. Ì., Ïîëèòèçäàò,1968 ã., ñòð. 325). Î òîì, ÷òî ïðîèçîøëî â íî÷ü íà 7 äåêàáðÿ 1943 ãîäà â Åâïàòîðèè, ðàññêàçûâàåò æèòåëü íàøåãî ãîðîäà Àëåêñàíäð Ñàââè÷ ×åïóðíîé: – Óòðîì íà ìîòîðîðåìîíòíûé çàâîä, íà êîòîðîì ÿ êàê âîåííîïëåííûé ïðèíóæäåí áûë ðàáîòàòü, ïðèøåë ýñýñîâåö Íèãóñ. ß õîðîøî çàïîìíèë åãî ôàìèëèþ. Îí õîäèë ïî öåõó è ïëåòêîé ïîêàçûâàë, êîìó âûéòè íà çàâîäñêîé äâîð. Ïåðåâîä÷èê íàçûâàë ôàìèëèè. ×åðåç ÷àñ ÷åëîâåê 20 âûñòðîèëèñü çà âîðîòàìè. "Âàñ, êàê õîðîøèõ ñïåöèàëèñòîâ, îòïðàâëÿþò â Ãåðìàíèþ, ÷òîáû ïîìî÷ü íàëàäèòü òàì ðàáîòó, – ëãàë íàì Íèãóñ. – Âû áóäåòå õîðîøî çàðàáàòûâàòü, à ÷åðåç ãîä âåðíåòåñü äîìîé". Âñþ íàøó ãðóïïó ïðèâåëè â êîìåíäàòóðó è çàêðûëè â ïîäâàëå. Òàì áûë ìíîãî ëþäåé, â îñíîâíîì ìóæ÷èíû è ïîäðîñòêè. Î òîì, ÷òî ìåíÿ óâîçÿò â Ãåðìàíèþ, óçíàëà Ëèäà Áîãàòüêî (ïîòîì îíà ñòàëà ìîåé æåíîé). Ëèäà ïîáåæàëà â çåìåëüíóþ óïðàâó, ãäå ïåðåâîä÷èöåé ðàáîòàëà åå ïîäðóæêà. Íå çíàþ, êàêîå âëèÿíèå èìåëà ïåðåâîä÷èöà íà øåôà óïðàâû, òîëüêî âå÷åðîì òîãî æå äíÿ ìåíÿ è åùå òðîèõ çàâîäñêèõ âûïóñòèëè. Îñòàëüíûõ ïîä óñèëåííûì êîíâîåì ïîâåëè â ïîðò. Ðîäíûå è áëèçêèå ñòîÿëè äàëåêî îò äîðîãè è íå ïðåäïîëàãàëè, ÷òî â ïîñëåäíèé ðàç âèäÿò ñâîèõ îòöîâ, ìóæåé è áðàòüåâ. Áàðæà ñ ëþäüìè, áóêñèðóåìàÿ êàòåðîì, îòîøëà îò ïðèñòàíè, êîãäà ãîðîä óæå ñïàë. Íàä ìîðåì ñòåëèëñÿ ðåäêèé òóìàí. Ïðîøëè Êàëàìèòñêèé çàëèâ. È âäðóã ìîùíûé âçðûâ ïîòðÿñ èçíóòðè êîðïóñ áàðæè. Òîò÷àñ æå ÷òî-òî óõíóëî íà êîðìå, çàòåì íà íîñó, â ïðîáîèíû õëûíóëà âîäà. Äâà åâïàòîðèéöà, ñëó÷àéíî îêàçàâøèåñÿ íà ïàëóáå, âçðûâíîé âîëíîé áûëè âûáðîøåíû â ìîðå. Îíè-òî ïîòîì âñå è ðàññêàçàëè.

http://evpatoriya-history.info/

Âåñòü î ãèáåëè áàðæè ñ ëþäüìè ìîìåíòàëüíî ðàçëåòåëàñü ïî ãîðîäó. Íåìöû âñïîëîøèëèñü, ïðîâåëè îáëàâó ïî âñåìó ãîðîäó, ñõâàòèëè òåõ äâîèõ è ðàññòðåëÿëè.

ÅÅ

ÎÁÚßÂÈËÈ "ÄÅÇÅÐÒÈÐÎÌ"

–  ôåâðàëå 1943 ãîäà íà ñòàíöèè Ìåëèòîïîëü ìíå óäàëîñü ñáåæàòü èç âàãîíà, â êîòîðîì âåçëè åâïàòîðèéöåâ íà ðàáîòó â Ãåðìàíèþ, – ðàññêàçûâàåò Ïîëèíà Èëüèíè÷íà Âåëè÷êî. – Ñ òðóäîì äîáðàëàñü äî Åâïàòîðèè, æèëà ÿ òîãäà íà Ðûáàöêîé, 4. Íà âòîðîé èëè òðåòèé äåíü ê íàì â äîì ïðèøåë ïîëèöàé, ïîòðåáîâàë èäòè ñ íèì â ãåñòàïî.

– Äà êàê æå ÿ ïîéäó?– ïûòàëàñü ñîïðîòèâëÿòüñÿ. – Âèäèøü, ñêîðî ðîæàòü áóäó...

– Òû äåçåðòèð, òàê ñ÷èòàåò íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå. Äåëàòü íå÷åãî, îòïðàâèëàñü ÿ â ãåñòàïî, êîòîðîå ðàñïîëàãàëîñü â ïîìåùåíèè, ãäå òåïåðü äåòñêèé ñàíàòîðèé "Çâåçäî÷êà". Íèêòî ìåíÿ íå äîïðàøèâàë, à ïðîñòî çàêðûëè â êàìåðå, ãäå óæå íàõîäèëîñü íåñêîëüêî æåíùèí.

– Áîæå ìîé, åùå òàêèõ íå õâàòàëî çäåñü! – âîñêëèêíóëà Àííà Êóçíåöîâà, õîðîøî çíàâøàÿ ìåíÿ. Íà ñëåäóþùåå óòðî ÿ ðîäèëà äåâî÷êó. Ñïàñèáî Àííå Èâàíîâíå è îñòàëüíûì æåíùèíàì, êîòîðûå ïðèíÿëè ó ìåíÿ ðîäû, ïîìîãëè êîå-êàêèì òðåïüåì íà ïåëåíêè. Àííà Êóçíåöîâà íåñêîëüêî ðàç âûçûâàëà íàäçèðàòåëÿ, ïðîñèëà ÷òîáû ìåíÿ îòïóñòèëè äîìîé, óãðþìûé ïîëèöàé ìîë÷à âûñëóøèâàë, è äâåðü ñíîâà çàõëîïûâàëàñü. Íà äåâÿòûé èëè äåñÿòûé äåíü â êàìåðó âîøëè íåìåöêèé îôèöåð è Æóêîâñêàÿ. Óçíèêè íàñòîðîæåííî ãëÿäåëè íà Æó-

êîâñêóþ, êîòîðàÿ ìåäëåííî øëà çà îôèöåðîì. Áûëî âèäíî, ÷òî îíà ñ òÿæåëîãî ïîõìåëüÿ, íå â äóõå. Âäðóã îíà ðåçêî îáåðíóëàñü êî ìíå: – Ïî÷åìó äåçåðòèðîâàëà ñ òðóäîâîãî ôðîíòà?

– Áåðåìåííàÿ ÿ áûëà, âîò ðåáåíîê... Æóêîâñêàÿ óäàðèëà ìåíÿ ïî ãîëîâå ÷åì-òî ìåòàëëè÷åñêèì, ïåðåä ãëàçàìè ïîïëûëè ðàäóæíûå êðóãè, ÿ ïîòåðÿëà ñîçíàíèå. Êîãäà î÷íóëàñü, Æóêîâñêàÿ äåðæàëà ðåáåíêà íà ðóêå, äðóãîé íàñòàâèëà ïèñòîëåò: "Ñåé÷àñ ÿ ðàçðÿæó îáîéìó â òâîåãî óáëþäêà." Îíà ùåëêíóëà, âûñòðåëà íå ïîëó÷èëîñü. ß ñíîâà ïîòåðÿëà ñîçíàíèå. Ñêîëüêî ýòî äëèëîñü – íå ïîìíþ. À êîãäà îòêðûëà ãëàçà, Æóêîâñêîé óæå íå áûëî. Äåâî÷êà ìîÿ ìèðíî ñïàëà íà ðóêàõ ó Àííû Èâàíîâíû. Âå÷åðîì òîãî æå äíÿ â êàìåðó âåðíóëàñü Æóêîâñêàÿ. Îíà âûõâàòèëà èç ìîèõ ðóê ðåáåíêà, ðàçìàõíóëàñü, íàìåðåâàÿñü ðàçìîçæèòü ãîëîâó ðåáåíêà î äâåðíîé êîñÿê. Íî ïîäñêî÷èëà Êóçíåöîâà, îòêóäà ñèëû âçÿëèñü, âûõâàòèëà ó Æóêîâñêîé ðåáåíêà è òàê äâèíóëà åå â ãðóäü, ÷òî òà çàâàëèëàñü â óãîë. Æóêîâñêàÿ ìîëíèåíîñíî âûõâàòèëà ïèñòîëåò èç êîáóðû, ïîäñêî÷èëà ê Àííå è óäàðèëà åå ïî ãîëîâå. Æåíùèíà óïàëà. Æóêîâñêàÿ áèëà åå íîãàìè, ïîòîì ñòðåìãëàâ âûñêî÷èëà èç êîìíàòû. Àííó Èâàíîâíó â òó íî÷ü ðàññòðåëÿëè. Óòpoì ìåíÿ âûïóñòèëè èç êàìåðû.  ãîðîäå ÿ íå îñòàëàñü íè ÷àñ – óøëà ïåøêîì â Ãîðëîâêó, ãäå æèëà ìîÿ ìàòü... Ïîñëåñëîâèå. Àëëà, äî÷ü Ï.È. Âåëè÷êî, êîòîðóþ ïûòàëàñü óáèòü Æóêîâñêàÿ, âûðîñëà, îêîí÷èëà ãåîëîãîðàçâåäî÷íûé èíñòèòóò, ðàáîòàåò, ðàñòèò äåòåé. Ïîëèíà Èëüèíè÷íà Âåëè÷êî – ïåíñèîíåðêà, æèâåò â ã. Êàìåíñê-Øàõòèíñêèé. Ôîòî èç ñåìåéíîãî àðõèâà, 1984 ã.

http://evpatoriya-history.info/

"Â ÒÎÒ ÄÅÍÜ ß ÄÎËÃÎ ÏËÀÊÀË"

È ÂÑÅ-ÒÀÊÈ — ÔËÀÃ...

– Íà äðóãîé äåíü ïîñëå òîãî êàê íåìöû âîøëè â Åâïàòîðèþ, ìåíÿ, òðåõëåòíåãî ìàëü÷èêà, îòïðàâèëè ê ðîäñòâåííèêàì â äåðåâíþ ïîä Åâïàòîðèþ,–âñïîìèíàåò Èãîðü Îëåãîâè÷ Ïàõîìîâ. – Íè çèìîé, íè ëåòîì ÿ íå áåãàë ïî óëèöå, èçáåãàÿ âñòðå÷ ñ ïîñòîðîííèìè ëþäüìè, à êîãäà êòî-íèáóäü èç ñåëü÷àí ïîäõîäèë ê íàøåìó äîìó, ÿ ïðÿòàëñÿ â ïîäïîë.  ýòîì "ïîäïîëüå" ÿ ïðîæèë òðè ãîäà. Îäíàæäû óòðîì ìàëü÷èêà ðàçáóäèëè çàãëÿíóâøèå â îêíî ñîëíå÷íûå ëó÷è. Íà ñòîëå ñòîÿëè âêóñíûå àðîìàòíûå ïèðîæêè ñ ÿáëîêàìè.  èçáå òîïòàëàñü ñîñåäêà, è áàáóøêà åå íå áîÿëàñü.

– Ðàçâå ó íàñ ñåãîäíÿ ïðàçäíèê?

– Ïðàçäíèê, ïðàçäíèê, âíó÷åê,– ïîñïåøèëà ê Èãîðüêó áàáóøêà, – íåìöåâ Êðàñíàÿ Àðìèÿ ïðîãíàëà. Åâïàòîðèþ îñâîáîäèëè. Îäåâàéñÿ, åøü, è ìû ïîéäåì â ãîðîä.

– À ìàìó òàì âñòðåòèì? Òåïåðü îíà íå íà ðàáîòå, ïðàâäà?

– Ïðàâäà, âíó÷åê, ïðàâäà... È áàáóøêà çàïëàêàëà. Ìàëü÷èê ñìîòðåë íà åå ïîñåäåâøèå âîëîñû, èñõóäàâøåå, ïî÷åðíåâøåå ëèöî. Îí è íå äîãàäûâàëñÿ, ÷òî îíà óæå äâà ãîäà îïëàêèâàåò åãî ìàòü, êîòîðóþ íåìöû ðàññòðåëÿëè 30 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà. Ñêâîçü ñëåçû îíà ñêàçàëà: – Íå æäè ìàìó, Èãîðåøêà, åå ðàññòðåëÿëè ïàëà÷è.

–  òîò äåíü ÿ äîëãî ïëàêàë. Ïëàêàë è èñêàë ãëàçàìè ìàìó â ìíîãîëþäíîé ãîðîäñêîé òîëïå, –çàêîí÷èë ðàññêàç Èãîðü Îëåãîâè÷, è ñëåçû ñòîÿëè â ãëàçàõ óæå äàëåêî íå ìîëîäîãî ìóæ÷èíû... Ïîñëåñëîâèå. Èãîðü Îëåãîâè÷ Ïàõîìîâ îêîí÷èë òåõíîëîãè÷åñêèé èíñòèòóò èì. Ëåíñîâåòà, â íàñòîÿùåå âðåìÿ âåäóùèé èíæåíåð íàó÷íî-èññëåäîâàòåëüñêî èíñòèòóòà, æèâåò â Ñàíêò-Ïåòåðáóðãå.

" òðåòüåé ÿìå îáíàðóæåíî áîëüøîå êîëè÷åñòâî ðàññòðåëÿííûõ, è ñðåäè íèõ þíîøè è äåâóøêè èç Àê-Ìå÷åòè (íûíå ïîñåëîê ×åðíîìîðñêîå. –Ñ.Á.) êîòîðûå ò àêæå îïîç í àí û ðîä ñòâåííèêàìè..." (Èç Àêòà ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëåíèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â ïåðèîä îêêóïàöèè ã.Åâïàòîðèè. Àêò îïóáëèêîâàí â ãàçåòå "Çíàìÿ Ïîáåäû”, çà 31 ìàÿ 1944 ã.). Îñåíüþ 1941 ãîäà â ïîñåëîê Àê-Ìå÷åòü âîøëè íåìåöêèå è ðóìûíñêèå âîèíñêèå ÷àñòè, â íîâîì çäàíèè øêîëû, òîëüêî ÷òî âûñòðîåííîì (òåïåðü òàì ñðåäíÿÿ øêîëà ¹ 1), ðàçìåñòèëèñü íåìåöêèå ñîëäàòû, à â ñòàðîì çäàíèè ïîñòàâèëè ëîøàäåé. Îäíàæäû ó÷åíèêè øêîëû Ñåðãåé Íàêèäåíü, Âàëåíòèí Àãååâ è ßêîâ Koceíêîâ ñ íåáîãàòûì óëîâîì ðûáû ïðîáèðàëèñü âäîëü çàáîðà, ñòàðàÿñü áûòü íåçàìå÷åííûìè. Íåîæèäàííî íà êàìåííîì çàáîðå îíè óâèäåëè ëèñò áóìàãè. Ñåðãåé îñòàíîâèëñÿ è ñòàë âïîëãîëîñà ÷èòàòü: “Ïðèêàç. Âñåì æèòåëÿì–ìóæ÷èíàì è æåíùèíàì ñòàðøå äåñÿòè ëåò ïåðåäâèæåíèå ïî óëèöàì, äîðîãàì ïîñåëêà è îêðåñòíûõ äåðåâåíü ïîñëå 18 ÷àñîâ çàïðåùàåòñÿ. Ëèöà, çàäåðæàííûå ïîñëå óêàçàííîãî âðåìåíè, áóäóò íåìåäëåííî îòïðàâëÿòüñÿ â ëàãåðÿ. Åñëè ïðè çàäåðæàíèè áóäåò îáíàðóæåíî êàêîå-ëèáî îðóæèå èëè íîæ, òîò áóäåò ðàññòðåëÿí êàê ïàðòèçàí..." Ñåðãåé ñîðâàë ñ çàáîðà ïðèêàç è ðàçîðâàë åãî íà ìåëêèå êëî÷êè.

http://evpatoriya-history.info/

Íå çíàëè ðåáÿòà, ÷òî çà íèìè íàáëþäàë ñòàðîñòà ïîñåëêà... Íà ñëåäóþùèé äåíü, âå÷åðîì, ê Ñåðãåþ Íàêèäåíþ ïðèøëè Àííà Êîáûëü÷åíêî, Ìàðèÿ ×åðíÿâñêàÿ, Âàëåíòèí Àãååâ, ßêîâ Êîñåíêîâ è åùå íåñêîëüêî ðåáÿò è äåâ÷àò.

– Íà 8 Ìàðòà íàäî íà êðûøå øêîëû ïðèêðåïèòü ôëàã, – ñêàçàë Ñåðãåé è âûòàùèë èç-ïîä ïîäîêîííèêà êðàñíûé ñâåðòîê. Óâëå÷åííûå ðàçãîâîðîì, îíè íå çàìåòèëè, êàê â ïðîåìå êàëèòêè ïîÿâèëñÿ íåìåöêèé ïàòðóëü â ñîïðîâîæäåíèè ñòàðîñòû.

– Íå äâèãàòüñÿ ñ ìåñòà! – ïðèêàçàë ñòàðîñòà. –Êòî ñäåëàåò øàã â ñòîðîíó, áóäåò óáèò. Ðàíî óòðîì îò øêîëû îòîøåë íåìåöêèé ãðóçîâèê ñ ïîëíûì êóçîâîì èçáèòûõ, èçìó÷åííûõ ðåáÿò è äåâóøåê. Ñðåäè íèõ áûëè ïðåäñåäàòåëü ñåëüñêîãî ñîâåòà ñ. Ìåæâîäíîå Íèêîëàé Êèðèëëîâè÷ Êóäðÿ, Àííà Êîáûëü÷åíêî, Ìàðèÿ ×åðíÿâñêàÿ, Ñåðãåé Íàêèäåíü, Âàëåíòèí Àãååâ, ßêîâ Êîñåíêîâ è äðóãèå (ôàìèëèè íå óñòàíîâëåíû). Íà òðåòèé äåíü â ïîñåëîê ïðèøëî ñòðàøíîå èçâåñòèå – âñå àðåñòîâàííûå ðàññòðåëÿíû âáëèçè ã.Åâïàòîðèè. Ïîñëåñëîâèå. Ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ ïîñåëêà 1 ñåíòÿáðÿ 1944 ãîäà íà÷àëñÿ íîâûé ó÷åáíûé ãîä.  ýòîò äåíü íàä øêîëîé âíîâü çàòðåïåòàë àëûé ôëàã.  ïîñåëêå ãîâîðèëè, ÷òî ýòî òî ñàìîå ïîëîòíèùå, êîòîðîå õîòåëè âîäðóçèòü íà øêîëó ðàññòðåëÿííûå ðåáÿòà. Ôëàã íàøëè âîçëå øêîëû. È âîò ÿ õîæó ïî êîðèäîðàì è êàáèíåòàì ñðåäíåé øêîëû ïîñåëêà ×åðíîìîðñêîå. Îáû÷íûé øêîëüíûé äåíü: òèøèíà íà óðîêàõ è ñóåòà íà ïåðåìåíàõ. Êàê áóäòî íèêîãäà è íå áûëî òîãî êîøìàðà, êîòîðûé ïåðåæèëè øêîëüíèêè âîåííîãî âðåìåíè. (Çàïèñàíî ñî ñëîâ Èãîðÿ Ñåðãååâè÷à Øå÷êèíà. Âî âðåìÿ îêêóïàöèè åìó áûëî äåñÿòü ëåò, à òåïåðü îí ïðåïîäàâàòåëü ôèçèêè â ýòîé øêîëå).

ÐÎÄÈÍÓ ÍÅ ÏÐÅÄÀÂÀËÀ Âåëèêàÿ Îòå÷åñòâåííàÿ âîéíà... Ýòî îãðîìíûé ïåðèîä æèçíè íå òîëüêî ãîñóäàðñòâà, îáùåñòâà, íî è ïðîñòî ëè÷íîé æèçíè êàæäîãî, êòî, êîíå÷íî, îñòàëñÿ â æèâûõ. Ïî÷òè ïîëîâèíà æèòåëåé ãîðîäà íå âåðíóëèñü ñ âîéíû, íå âñòðåòèëè Äåíü Ïîáåäû, è ýòî òîæå íå òîëüêî óäàð ïî íàðîäó, íî è ëè÷íàÿ ïîòåðÿ êàæäîãî åâïàòîðèéöà. Ãèáëè â áîþ, ãèáëè â ïëåíó, áûëè ðàññòðåëÿíû áåçîðóæíûå çà îêîëèöåé, óòîïëåíû â ìîðå. Òàê âîò è ñêëàäûâàëîñü òî, ÷òî ïðèíÿòî íàçûâàòü âñåíàðîäíûì ãîðåì.  ñêîðáíîì ñïèñêå, êîòîðûé ïîìåùåí â ýòîé êíèãå, íåò ôàìèëèè Âåðû Ïàâëîâíû Ïàõîìîâîé, îíà óìåðëà ïîçæå, íî êàêîé öåíîé óíèæåíèÿ, îñêîðáëåíèÿ åé óäàëîñü âûæèòü, çíàåò òîëüêî åå ñûí Ëåîíèä Ãðèãîðüåâè÷ Ïàõîìîâ, êîòîðûé è ðàññêàçàë ìíå î ñóäüáå ìàòåðè.

– Îíà áûëà, ýòî ïðèçíàâàëè âñå íàøè ðîäñòâåííèêè, îäíîé èç ñàìûõ êðàñèâûõ æåíùèí ãîðîäà, ïðè ýòîì îáëàäàëà ïî÷òè ìóæñêîé ñèëîé è îòâàãîé, – âñïîìèíàåò Ëåîíèä Ãðèãîðüåâè÷.– Åùå â ñåëüñêîé øêîëå ñåëà Îòàð-Ìîéíàê (íûíå c.Óþòíoe), áîëüøèíñòâî æèòåëåé êîòîðîãî áûëè íåìåöêîãî ïðîèñõîæäåíèÿ, îíà âñåðüåç óâëåêëàñü èçó÷åíèåì íåìåöêîãî ÿçûêà. Ïîñêîëüêó åå ìàòü áûëà ðîäîì èç íåìöåâ, ïåðåñåëèâøèõñÿ â Êðûì åùå â äåâÿòíàäöàòîì âåêå, ñóìåëà îâëàäåòü ÿçûêîì òàê, ÷òî ðàçãîâàðèâàëà ëó÷øå ìàòåðè. Îò åå ðóêîïîæàòèÿ ìîðùèëèñü ìíîãèå ìàëü÷èøêè â øêîëå. È ïðè ýòîì â íåé áûëè òàêàÿ ìÿãêîñòü è íåæíîñòü, ÷òî ìíîãèå ðåáÿòà, êòî òàéíî, à êòî è ÿâíî, áûëè âëþáëåíû â íåå ïî-ìàëü÷èøåñêè ïûëêî è âåðíî.

http://evpatoriya-history.info/

Ïðåäïî÷òåíèå îíà îòäàëà îäíîêëàññíèêó Ãðèãîðèþ Ïàõîìîâó, ñ êîòîðûì è ñûãðàëè ñâàäüáó â 1921 ãîäó. Âñêîðå ðîäèëñÿ ïåðâåíåö, çàòåì –âòîðîé ñûí. Äåòè ðîñëè, õîðîøî ó÷èëèñü â øêîëå. Êàçàëîñü, òàê áóäåò ïðîäîëæàòüñÿ âñþ æèçíü. Îäíàêî ñóäüáà ðàñïîðÿäèëàñü ïî-èíîìó: â 1937 ãîäó â êóçíèöó, ãäå ðàáîòàë åå îòåö, ïðèåõàëè äâà ìèëèöèîíåðà è óâåçëè åãî íåèçâåñòíî êóäà. Òîëüêî íåäåëþ ñïóñòÿ ñåìüÿ óçíàëà, ÷òî îòåö àðåñòîâàí è îñóæäåí êàê âðàã íàðîäà è ñîñëàí â â Ñèáèðü. Ìàòåðè óæå íå áûëî â æèâûõ, à åå íå àðåñòîâàëè ïîòîìó, ÷òî îíà áûëà çàìóæåì çà áûâøèì áîéöîì Êðàñíîé Ãâàðäèè, ïðèíèìàâøèì àêòèâíîå ó÷àñòèå â ãðàæäàíñêîé âîéíå íà ñòîðîíå Ñîâåòîâ. Íî âñêîðå ïî ÷üåìó-òî äîíîñó, äåñêàòü, íèêàêîé îí íå áîëüøåâèê, à ïîìîãàë âðàíãåëåâöàì, åãî àðåñòîâàëè, óâåçëè íåèçâåñòíî êóäà. Òàê ïîãèá ìîé îòåö... À æèçíü ïðîäîëæàëàñü. Âåðà Ïàâëîâíà ïåðååõàëà â ãîðîä, ïîñåëèëàñü íà óëèöå Ïðèìîðñêîé,7. Îíà âûøëà çàìóæ çà ðàáî÷åãî ïî ôàìèëèè Ñòåïàíîâ. Íå ïðîøëî è ãîäà, êàê ìóæ çàâåðáîâàëàñÿ íà ñòðîéêó â Ëåíèíãðàäå, è îíà ïîëó÷èëà íåñêîëüêî ïèñåì. Ìóæ õâàëèëñÿ, ÷òî çàðàáîòîê õîðîøèé, ÷òî ñêîðî áóäåò ïðèñûëàòü íåìíîãî äåíåã. Ðàäîñòè â äóøå æåíùèíû äîáàâèëîñü, êîãäà ñòàðøèé ñûí îáúÿâèë î ñâîåé æåíèòüáå íà äåâóøêå, êîòîðóþ Âåðà Ïàâëîâíà õîðîøî çíàëà è èíîãäà äàæå øåïòàëà ìîëèòâó, ÷òîáû îíà ñòàëà åå íåâåñòêîé.

–Áóêâàëüíî ÷åðåç ìåñÿö ïîñëå òîãî êàê ñîñòîÿëàñü ñâàäüáà ìîåãî áðàòà ñ Öèëåé Íåéìàí, áðàòà ïðèçâàëè â àðìèþ, ýòî áûë íîÿáðü 1940 ãîäà,– ïðîäîëæàåò ðàññêàç Ëåîíèä Ãðèãîðüåâè÷. – À âñêîðå ãðÿíóëà âîéíà.  îêòÿáðå 1941 ãîäà â ãîðîä âîøëè íåìåöêèå âîéñêà.

Áóêâàëüíî ñ ïåðâîãî äíÿ ïðèñòóïèëè ê "ñîðòèðîâêå" ëþäåé ïî ðàñîâîé è íàöèîíàëüíîé ïðèíàäëåæíîñòè, íà âðàãîâ è ëîÿëüíûõ ê Ãåðìàíèè. Áûëè ñîñòàâëåíû ñïèñêè òåõ, êòî áûë ðåïðåññèðîâàí ñîâåòñêîé âëàñòüþ, è òåõ, êòî åé äîáðîñîâåñòíî ñëóæèë. Íàøà ñåìüÿ îêàçàëàñü â ñïèñêàõ ðåïðåññèðîâàííûõ ñîâåòñêîé âëàñòüþ, à çíà÷èò, äîëæíà áûòü ëîÿëüíîé ê ãåðìàíñêîìó êîìàíäîâàíèþ... Íå çíàëè òîãäà åâïàòîðèéöû è íå äîãàäûâàëèñü, ÷òî ýòè ñïèñêè Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà Áîññ-Æóêîâñêàÿ íà÷àëà ñîñòàâëÿòü åùå çà äâà ãîäà äî íà÷àëà âîéíû, ïîýòîìó Âåðà Ïàâëîâíà óæå íà âòîðîé äåíü áûëà ïðèâåäåíà â êîìåíäàòóðó. Çäåñü íà åå ñòðîéíóþ ôèãóðó, êðàñèâîå ëèöî ïîëîæèë ãëàç çàìåñòèòåëü êîìåíäàíòà Âèëëè Øâåéãîôå, êîòîðû é ñ ïåðâ ûõ æå ì èíóò ñò àë íåîáû ÷íî âåæ ëèâ, ïðåäëîæèë äîëæíîñòü ïåðåâîä÷èêà. Ïðîâîæàÿ èç êîìåíäàòóðû, îí ïîïûòàëñÿ ïîëîæèòü ðóêó íà òàëèþ Âåðû Ïàâëîâíû, íî òà òàê ñæàëà åãî ðóêó, ÷òî íà ëèöå âûñòóïèë õîëîäíûé ïîò, è âñå æå ïî åãî íàñòîÿíèþ îíà îñòàëàñü ïåðåâîä÷èöåé ïðè êîìåíäàòóðå. Îäíàæäû äåêàáðüñêèì óòðîì ñîðîê ïåðâîãî ãîäà êîìåíäàíò è ãåñòàïî ïðîâåëè áîëüøóþ îáëàâó â ãîðîäå, àðåñòîâàííûì îêàçàëñÿ è åå ñûí Ëåîíèä, êîòîðîãî âìåñòå ñ äðóãèìè ïðèâåëè ê ñòåíàì àïòåêè (òåïåðü ýòî àïòåêà ¹ 45 íà óë. Ðåâîëþöèè). Âåðà Ïàâëîâíà áðîñèëàñü íà âûðó÷êó ñûíó. Íà ýòîò ðàç åé óäàëîñü åãî ñïàñòè, íî òðè íåäåëè ñïóñòÿ áûëà àðåñòîâàíà æåíà ñòàðøåãî ñûíà – Öèëÿ. Âåðà Ïàâëîâíà íå ðàç õîäèëà â ãåñòàïî, ïðîñèëà, óìîëÿëà, íî âðàã áûë íåóìîëèì. Öèëþ ðàññòðåëÿëè. Ñ ýòîãî äíÿ îòíîøåíèå ê ïåðåâîä÷èöå â êîìåíäàòóðå ðåçêî èçìåíèëîñü, äà è îíà ñòàëà âñå áîëüøå çàìå÷àòü, êàê íåìöû îòêðîâåííî ãîâîðÿò î ðàññòðåëàõ â ãîðîäå êîììóíèñòîâ è ïàðòèçàí, õîòÿ îíà çíàëà, ÷òî ðàññòðåëèâàëè òîëüêî ìèðíûõ ãðàæäàí è äåñàíòíèêîâ, êîòîðûå îêàçàëèñü áåç îðóæèÿ, è ðàíåíûå.

–Îäíàæäû ìàìà ïðèçíàëàñü: "ß íèêîãäà íå áûëà êðîâîæàäíîé, íî òåïåðü ïîíåâîëå ñòàíîâèøüñÿ æåñòîêèì ïî îòíîøåíèþ êî âñåé ýòîé ñâîëî÷è, – âñïîìèíàåò Ëåîíèä

http://evpatoriya-history.info/

Ãðèãîðüåâè÷. – Ñêîëüêî êðîâè èç-çà ïðîêëÿòîé ìàíèè âåëè÷èÿ êàêîãî-òî èäèîòà. ß óæå íå ðàç ïîáûâàëà â ãåñòàïî, ãäå âèäåëà ïûòêè æåíùèí, êîòîðûå íå âûäåðæèâàëè èçäåâàòåëüñòâ, óìèðàëè.  ýòîé âîéíå ïîãèáëè âñå ìîè ðîäñòâåííèêè. Îñòàëñÿ òû îäèí ó ìåíÿ...” Îíà ïåðåõîäèò ê ðåøèòåëüíûì äåéñòâèÿì ïðîòèâ íåìåöêîãî ïîðÿäêà. Îäíàæäû ê íåé îáðàòèëàñü øêîëüíàÿ ïîäðóãà ñ ïðîñüáîé ïîìî÷ü åå ïðèÿòåëþ ñäåëàòü ïðîïóñê äëÿ âûåçäà èç ãîðîäà. Èñïîëüçîâàâ ñâîé àâòîðèòåò è äîâåðèå çàìåñòèòåëÿ êîìåíäàíòà, Båpa Ïàâëîâíà âûïîëíèëà ïðîñüáó. Ïîñëå ýòîãî åé óäàëîñü äîñòàòü òàêèõ ïðîïóñêîâ íà äâàäöàòü–òðèäöàòü ÷åëîâåê, íî îäíàæäû íà ïðîïóñêíîì ïóíêòå ñòàðîñòà Ñîëîâüåâ óçíàë â î÷åðåäíîì ãðàæäàíèíå áûâøåãî ãîðîäñêîãî àêòèâèñòà. Ïðîïóñê îêàçàëñÿ ïîääåëüíûì. Âåðó Ïàâëîâíó âûçâàëè â ãåñòàïî, ãäå äîëãî äîïðàøèâàëè, è òîëüêî ïðè âìåøàòåëüñòâå Âèëëè Øâåéãîôå ïðèçíàëè, ÷òî îíà ïðîñòî îøèáëàñü. Îäíàêî èç êîìåíäàòóðû åå óáðàëè, ïðåäëîæèâ ðàáîòó óáîðùèöû â îôèöåðñêîì îáùåæèòèè. Âñêîðå â ãåñòàïî è êîìåíäàòóðå ñòàëè çàìå÷àòü, ÷òî âñå èõ ïëàíû áóäóùèõ îïåðàöèé èëè îáëàâû ñòàíîâÿòñÿ èçâåñòíû â ãîðîäå. Ïðÿìûõ óëèê ïðîòèâ Âåðû Ïàâëîâíû ó ãåñòàïî íå áûëî, íî ïîòðåáîâàëè óáðàòü åå èç îáùåæèòèÿ è êàê ïåðåâîä÷èêà îòïðàâèòü ê õîçÿèíó çàâîäà æåëåçîáåòîííûõ êîíñòðóêöèé. Îäíàêî õîçÿèí âñêîðå åå óâîëèë, ïîñ÷èòàâ, ÷òî îíà çàòåâàåò ñìóòó ñðåäè ðàáî÷èõ.

13 àïðåëÿ 1944 ãîäà ãîðîä áûë îñâîáîæäåí ÷àñòÿìè 2-é ãâàðäåéñêîé àðìèè. Âñêîðå êîìåíäàòóðà è îñîáûé îòäåë íà÷àëè ïîèñê òåõ, êòî ðàáîòàë íà ïðåäïðèÿòèÿõ â ïåðèîä îêêóïàöèè. Âåðå Ïàâëîâíå äîâåëîñü ñíîâà ïåðåæèòü ìíîãî òðåâîæíûõ äíåé è íî÷åé, áåñïîêîÿñü çà ñâîþ ñóäüáó, çà ñóäüáó ñûíà. Îíà äîêàçûâàëà ìíîãî÷èñëåííûìè ôàêòàìè ñâîåé äîáðîñîâåñòíîé ðàáîòû, íî íå íà âðàãà, à ðàäè ñïàñåíèÿ ñâîåãî ñûíà, ðàäè ñîõðàíåíèÿ æèçíåé ãîðîæàí. È òîëüêî ïîñëå òîãî, êàê ìíîãî÷èñëåííûå ïîäîçðåâàåìûå, ïîáûâàâøèå â îðãàíàõ ãîñáåçîïàñíîñòè, äîêàçàëè, ÷òî îíè

îñòàëèñü æèâû òîëüêî áëàãîäàðÿ ðàáîòå Âåðû Ïàâëîâíû, ñ íåå ñíÿëè ÿðëûê âðàãà íàðîäà. Î åå ñûíå Ëåîíèäå Ãðèãîðüåâè÷å Ïàõîìîâå, åãî áåñïðèìåðíîé ðàáîòå â ãîäû îêêóïàöèè ÿ óìîë÷àë, ïîòîìó ÷òî î íåì î÷åíü õîðîøî ðàññêàçàë Àëåêñàíäð Ñòîìà â íåñêîëüêèõ ñòàòüÿõ "Öåíà ðåàëüíîãî âðåìåíè", îïóáëèêîâàííûõ â "Åâïàòîðèéñêîé çäðàâíèöå”.

http://evpatoriya-history.info/

ÏÎÈÌÅÍÍÛÉ ÑÏÈÑÎÊ ìèðíûõ ãðàæäàí, ðàññòðåëÿííûõ íåìåöêèìè êàðàòåëÿì â ïåðèîä îêêóïàöèè ãîðîäà Åâïàòîðèè 1941 – 1944 ãã. "Äîíåñåíèå â ðåñïóáëèêàíñêóþ êîìèññèþ ïî ó÷åòó óùåðáà è ðàññëåäîâàíèþ çëîäåÿíèé, íàíåñåííûõ íåìåöêî-ôàøèñòñêèìè çàõâàò÷èêàìè â Êðûìó. Ãîðîäñêàÿ êîìèññèÿ ñîîáùàåò, ÷òî ñîãëàñíî àêòó, ñîñòàâëåííîìó ïðè ðàñêîïêàõ ðâîâ è ìîãèë, ãäå áûëè çàõîðîíåíû ðàññòðåëÿííûå, à òàêæå íà îñíîâàíèè ïîêàçàíèé î÷åâèäöåâ, âñåãî ðàññòðåëÿíî íåìåöêî-ôàøèñòñêèìè çàõâàò÷èêàìè ìèðíûõ ãðàæäàí ã.Åâïàòîðèè 12150 ÷åëîâåê. Çàðåãèñòðèðîâàíî æåðòâ è â ñïèñêå ïðåäñòàâëåíî 1063. Ýòî îáúÿñíÿåòñÿ ñëåäóþùèì: 1. Ïóòåì ìàññîâûõ ðàññòðåëîâ óíè÷òîæàëîñü âñå íàñåëåíèå åâðååâ, êðûì÷àêîâ è óíè÷òîæàëè ðîäñòâåííèêîâ, à çíàêîìûõ, áëèçêèõ, êîòîðûå ìîãëè áû ñîîáùèòü äàííûå î íèõ, íå îñòàëîñü.

2. Ñïèñîê óãíàííûõ â ðàáñòâî òàêæå íå ïîëíûé, òàê êàê â ÷èñëå óãíàííûõ èìåþòñÿ ãðàæäàíå, ðîäñòâåííèêè êîòîðûõ òàêæå áûëè ðàññòðåëÿíû. Èç äîíåñåíèÿ Åâïàòîðèéñêîé êîìèññèè. Ïðåäñåäàòåëü êîìèññèè - Åðìàêîâ Ïðåäñåäàòåëü ãîðèñïîëêîìà - Êîðíåð Ñåêðåòàðü - Êîñòèêîâà”. (Ãîñ. àðõèâ. P-1289, Îï-I, Ä-5, ã. Ñèìôåðîïîëü).

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Êðûìè ßêîâ Ìîèñååâè÷ - 1893 ã.ðîæäåíèÿ Êîâàëü Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ - 1899 ã.ð. Ãíåíîé Âëàäèìèð Ìàêñèìîâè÷ - 1926 ã.ð. Òàòàðîâ Ãðèãîðèé Ôåñåðîâè÷ - 1991 ã.ð. Ëûõîâ Ãðèãîðèé Àðòåìîâè÷ - 1888 ã.ð. Ñêðèïêà Êèðèëë Ìàêñèìîâè÷ - 1898 ã.ð. Ñêðèïêà Âëàäèìèð Êèðèëëîâè÷ - 1898 ã.ð. Ñêðèïêà Âàñèëèé Êèðèëëîâè÷ - 1925 ã.ð. Êðèêñèí Áîðèñ Íèêîëàåâè÷ - 1924 ã.ð. Àðàáàäæè Èñààê Èëüè÷ - 1886 ã.ð.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

Àðàáàäæè Åâãåíèé Ìàðêîâè÷ - 1886 ã.ð. Õîäæàø Ñàìóèë Ìîèñååâè÷ - 1880 ã.ð. Õîäæàø Ìàðèÿ Ñîëîìîíîâíà - 1872 ã.ð. Õîäæàø Ëèäèÿ Ýëüíåò - 1896 ã.ð. Àðàáàäæè Ðàõèëü Ìàðêîâíà - 1872 ã.ð. Àðàáàäæè Áîðèñ ßêîâëåâè÷ - 1892 ã.ð. Àðàáàäæè-Áåçðîäíàÿ Ìàðèÿ Äìèòðèåâíà - 1907 ã.ð. Àðàáàäæè-Ìèêêåé Àëåêñàíäðà ßêîâëåâíà - 1898 ã.ð. Ìèêêåé Èëüÿ Þôóäîâè÷ - 1898 ã.ð. Êëèìîâ Àëåêñàíäð Ëàâðåíòüåâè÷ - 1895 ã.ð. Çàéöåâ Íèêèôîð Ãðèãîðüåâè÷ - 1907 ã.ð. Êîðøóíîâ Âàñèëèé Àëåêñååâè÷ -1915 ã.ð. Ñòîëÿðîâ Èâàí Äåìüÿíîâè÷ - 1910 ã.ð. Ñòàðîäóá Ãðèãîðèé Ôåäîðîâè÷ - 1911 ã.ð. Ìèõàéëåíêî Íèêîëàé Äàíèëîâè÷ - 1910 ã.ð. Çóåâ Àíäðåé Èëüè÷ - 1910 ã.ð. Ðåøåòíÿê Ïàíòåëåé Ìèõàéëîâè÷ - 1901 ã.ð. Ãðèùåíêî Äìèòðèé Èâàíîâè÷ - 1877 ã.ð. Ñàìîöêèé Ìàêàð Èëüè÷ - 1885 ã.ð. Æóðáà Äìèòðèé Òèìîôååâè÷ - 1903 ã.ð. Ïîðîäüêî Åâñòàôèé Âàñèëüåâè÷ - 1912 ã.ð. Ðîìàí÷åíêî Àíäðåé Ìèõàéëîâè÷ - 1885 ã.ð. Êàðäîí Èëüÿ Èñààêîâè÷ - 1885 ã.ð. Êàðäîí Ðîçà Èëüèíè÷íà - 1920 ã.ð. Õàð÷åíêî Ñåðãåé Àëåêñååâè÷ - 1918 ã.ð. Õàð÷åíêî Òàìàðà Ñåðãååâíà - 1939 ã.ð. Õàð÷åíêî Àëåêñàíäð Ñåðãååâè÷ - 1942 ã.ð. ×åâóðèäè Ñàâåëèé Ïåòðîâè÷ - 1900 ã.ð. ×åíãàëèäè Àíàñòàñèÿ Ãåîðãèåâíà - 1893 ã.ð. Õîäæàí Ìîèñåé Èñàêîâè÷ - 1893 ã.ð. Ìèñåöêèé Èâàí Ëþäâèãîâè÷ - 1890 ã.ð. Åðåìèçèí Èâàí Ðîìàíîâè÷ - 1905 ã.ð. Íåïåéïèâî Ãðèãîðèé Åâäîêèìîâè÷ - 1903 ã.ð. Ôàáðèöêèé Èâàí Ìèðîíîâè÷ - 1914 ã.ð. Ìàéâðîäñêèé Èâàí Òèìîôååâè÷ - 1898 ã.ð. Õîõà Ãåîðãèé Ãðèãîðüåâè÷ - 1910 ã.ð. Õîõà Âëàäèìèð Ãåîðãèåâè÷ - 1929 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

Ñèíÿâñêèé Àëåêñàíäð Àëåêñååâè÷ - 1924 ã.ð. ×óáàêîâ Ðîìàí Äìèòðèåâè÷ - 1907 ã.ð. Øâåäîâ Àêèì Ïåòðîâè÷ - 1906 ã.ð. Ñàåíêî Ïðîêîôèé Íèêèôîðîâè÷ - 1910 ã.ð. Æèæà Èâàí Àðõèïîâè÷ Ãîðîá÷åíêî Èîñèô Ïàâëîâè÷ Ãîðîá÷åíêî Ôåäîð Èâàíîâè÷ Ðîìàíåíêî Íèêîëàé Ìàòâååâè÷ Êóñêîâ Âàñèëèé Ãåîðãèåâè÷ Ðîìàí÷åíêî Ãàâðèë Ôåäîðîâè÷ Ðîìàí÷åíêî Ìàðèÿ Íèêèòè÷íà Òðåòüÿêîâ Èâàí Ïëàòîíîâè÷ Òðåòüÿêîâ Áîðèñ Èâàíîâè÷ Ñëþñàðåíêî Ëþäìèëà Àíäðååâíà Øìàãëèé Ëàâðåíòèé Àëåêñååâè÷ Ïóëèí Ìàòâåé Àíäðååâè÷ Ãðóøåöêèé Ìàòâåé Ãàâðèëîâè÷ ×åíåëåâ Ïåòð Ñåðãååâè÷ Òàðàí Èëüÿ Ïàâëîâè÷ Òàðàí Äìèòðèé Èëüè÷ Ìîë÷àíåíêî Íèêîëàé Ïåòðîâè÷ Òêà÷åíêî Ãåîðãèé Èëüè÷ Áåäåðêèí Ìèõàèë Èâàíîâè÷ Áîõóðåâ Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Ñîêîëîâñêèé Èâàí Ãðèãîðüåâè÷ Ñîêîëîâñêèé Ãðèãîðèé Èñàêîâè÷ Äîëàæèëêèí Òèõîí Èâàíîâè÷ Ïåòðóõíîâ Ôåäîð Ñòåïàíîâè÷ Êèðïè÷åâ Ãàâðèë Êóçüìè÷ ê/ç èì. Ìîëîòîâà Ïàñàøêî Àëåêñåé Ñòåïàíîâè÷ Êîëîñîâ Êóçüìà Ïåòðîâè÷ ×óäåñåíêî Òèìîôåé Àíàòîëüåâè÷ Êîíäàêîâ Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ Ïîäãîðíûé Íèêîëàé Åôèìîâè÷ Øàðàåâ Âëàäèìèð Ôèëèïïîâè÷ Øàðàåâ Ñåðãåé Âëàäèìèðîâè÷ Çàéöåâ Ôåäîð Âàñèëüåâè÷

85. Êóøóëü Ñàìóèë ßêîâëåâè÷ 86. Ïîòàïîâ Ãðèãîðèé Êóçüìè÷ 87. Âëàñîâ Ãðèãîðèé Àíäðååâè÷ ç/ñ “Ìàéñêèé” 88. Ðàññîëîâ Àëåêñàíäð Êóïðèÿíîâè÷ 89. Ñèíàíè ßêîâ Þôóäîâè÷ 90. Êîíîíåíêî Òàðàñ Ñåðãååâè÷ 91. Êîíîíåíêî Ñåðãåé Òàðàñîâè÷ 92. Ïèðîãîâ Àëåêñàíäð Åãîðîâè÷ 93. Ãàâðèëîâ Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ 94. Ìîñêàëåíêî Èîñèô Ìàêàðîâè÷ 95. Ðóäåíüêèé Ìèõàèë Êóçüìè÷ 96. Ðóäåíüêèé Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷ 97. Ðóäåíüêèé Êîíñòàíòèí Ìèõàéëîâè÷ 98. Äâîðåöêèé Àëåêñåé Ñòåïàíîâè÷ 99. ßêîâåíêî Àíäðåé Âàñèëüåâè÷ 100. Ôóðñåíêî Ìàêñèì Ôåäîðîâè÷ 101. Øåáÿêèíà-Êóëëî Îëüãà Âàñèëüåâíà 102. Êóëëî Àäîëüô Ìèõàéëîâè÷ 103. Ìàòêîâñêèé Ãðèãîðèé Âëàäèìèðîâè÷ 104. Îñèïîâ Èâàí Âëàñîâè÷ 105. Êëîìáàçàðîâà Âåðà Âàñèëüåâíà 106. Êóëåø Íèêîëàé Èâàíîâè÷ 107. Êóëåøîâà Àêóëèíà Ôåäîðîâíà 108. Êóëåøîâà Îëüãà Òèìîôååâíà 109. Ìàðàõîâñêèé Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷ 110. Ñåíü÷åíêî Àëåêñàíäð Ìàòâååâè÷ 1922 ã.ð.

111. Ñåíü÷åíêî Âàñèëèé Ìàòâååâè÷ 1925 ã.ð.

112. Ñóëüñêèé Ãðèãîðèé Ìàòâååâè÷ 1901 ã.ð.

113. Ñëåïöîâ Ìàòâåé ßêîâëåâè÷ 1897 ã.ð.

114. Ñåìåíîâ Âëàäèìèð Ïåòðîâè÷ 1904 ã.ð.

115. Ñëîìèí Èâàí Âëàäèìèðîâè÷ 1925 ã.ð.

116. Áåëîóñîâ Àëåêñåé Àêñåíîâè÷ 1913 ã.ð.

117. Ðîëèêîâ Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ 1920 ã.ð.

118. Òåð-Àëåêñàíîâ Ãðèãîðèé Èâàíîâè÷ 1889 ã.ð.

119. Ëîãâèíîâ Ãðèãîðèé Ìàðòûíîâè÷ 1904 ã.ð.

120. Ñîñíîâ Âàñèëèé Àíäðååâè÷ 1909 ã.ð.

121. Îãíåâ Àëåêñàíäð Ïàíòåëååâè÷ 1902 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

122.

123.

124.

125.

126.

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

Êîðîòêîâ Âëàäèìèð Ãåîðãèåâè÷ 1924 ã.ð. Òàðàñåíêî Ãàâðèë Ìàêñèìîâè÷ 1901 ã.ð. Òàðøèí Ôîêà Ïàâëîâè÷ 1871 ã.ð. Êàðÿ÷óí Àëåêñàíäð Ñåðãååâè÷ 1898 ã.ð. Ïîëîìàð÷óê Ëåîíèä Êàðïîâè÷ 1910 ã.ð. Êîñòðóëåâ Èëüÿ ßêîâëåâè÷ 1915 ã.ð. Îñòàïåíêî Àäàì Ñåìåíîâè÷ 1909 ã.ð. Êîíñòàíòèíîâ Âàñèëèé Âàñèëüåâè÷ 1904 ã.ð. Êîíîíåíêî Àíòîí Èâàíîâè÷ 1912 ã.ð. Êîëåñíèêîâ Àôàíàñèé Ãðèãîðüåâè÷ 1919 ã.ð. ä.Êîìçàòîâà Àáäóë Àçèç 1927 ã.ð. Ãåîðãèàäè Äìèòðèé Àëåêñååâè÷ 1880 ã.ð. Íîâèêîâ Êîíñòàíòèí Ëàâðåíòüåâè÷ 1923 ã.ð. Êèðþõèí Ìèõàèë Äìèòðèåâè÷ 1894 ã.ð. Òèòîâ Âëàäèìèð Íèêîëàåâè÷ 1924 ã.ð. ê-ç èì.Êèðîâà Àäàìîâè÷ Àëåêñåé Äìèòðèåâè÷ 1895 ã.ð. Ñåíüêèí Ìèõàèë ßêîâëåâè÷ 1878 ã.ð. Áóçèí Ãàâðèèë Àíèêååâè÷ 1894 ã.ð. Ýêìèê÷è Èëüÿ Ãðèãîðüåâè÷ 1907 ã.ð. Ýêìèê÷è Ôåäîð Ãðèãîðüåâè÷ 1909 ã.ð. Ðåæè÷åíêî Ñïèðèäîí Ñòåïàíîâè÷ 1903 ã.ð. Ãîðÿ÷óê Ïåòð Âàñèëüåâè÷ 1888 ã.ð. Ãîðÿ÷óê Ïåòð Ïåòðîâè÷ 1904 ã.ð. Âîë÷åíêî ßêîâ Àôàíàñüåâè÷ 1882 ã.ð. Îãäàíåö Ãîðäåé Ñåìåíîâè÷ 1895 ã.ð. Îãäàíåö Àëåêñàíäð Ãîðäååâè÷ 1924 ã.ð. Îõðèìåíêî Èâàí Àíäðååâè÷ 1917 ã.ð. Çàõàð÷åíêî Ïàíòåëåé Àíäðååâè÷ 1895 ã.ð. ×åðíûøîâ Åôðåì Ïåòðîâè÷ 1880 ã.ð. ×óáàðü Âàñèëèé Íèêîëàåâè÷ 1918 ã.ð. Âäîâè÷åíêî Ëóêà Àôàíàñüåâè÷ 1899 ã.ð. Êîìèññàðîâ Àëåêñåé Ôåäîðîâè÷ 1896 ã.ð. Ãðèöåíêî Âèòàëèé Àëåêñååâè÷ 1923 ã.ð. Áàøòàíèê ßêîâ Èãíàòüåâè÷ 1904 ã.ð. Òèòîâ Íèêîëàé Èîñèôîâè÷ 1892 ã.ð.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

166.

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

Îðëóä Ïåòð ßêîâëåâè÷ Ñàìîõâàëîâ Âàñèëèé Ãðèãîðüåâè÷ Êðîõèí Äìèòðèé Àëåêñååâè÷ Ìàòêîâñêèé Ãðèãîðèé Âëàäèìèðîâè÷ Àíòîíåíêî Èâàí Äìèòðèåâè÷ Øåëóäüêî Ãðèãîðèé Èâàíîâè÷ Ïðîêîïîâè÷ Èâàí Èâàíîâè÷ Ïëàøèõèí Ìèõàèë Ìèòðîôàíîâè÷ Äæóãàí Èâàí Ïåòðîâè÷ Ìóñêîïàëî Íèêîëàé Êîíñòàíòèíîâè÷ Êàðïóñü Ìèõàèë Ïåòðîâè÷ Êàðïóñü Êîíñòàíòèí Ìèõàéëîâè÷ Êàðïóñü Ïåòð Ìèõàéëîâè÷ Ñåìåíîâ Èâàí Èâàíîâè÷ Øåâëèêèí Èâàí Êîíñòàíòèíîâè÷ Òóðáàêîâ Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷ Òóïèöà Ñåìåí Âàñèëüåâè÷ Òóïèöà Ïàâåë Ñåìåíîâè÷ Êîôìàí Ãåðàñèì Ñåìåíîâè÷ Ìîñêàëåíêî Âàñèëèé Ãåîðãèåâè÷ Áàëàêèí Ìèõàèë Àíäðååâè÷ Áûêîâ Âàñèëèé Àëåêñàíäðîâè÷ Óäîâåíêî Ëþáîâü Èâàíîâíà Ëûñåíêî Ëàâðåíòèé Åôèìîâè÷ Ìîòîðíûé Ãðèãîðèé Åôèìîâè÷ Æèâîäåð Èâàí Âàñèëüåâè÷ Êîëîäà Èâàí Ôåäîðîâè÷

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

Õîëîäîâ Ìèõàèë Ôåäîðîâè÷ Âåðåùàöêèé Ïàâåë Èâàíîâè÷ Âåðåùàöêèé Ãðèãîðèé Ïàâëîâè÷ Âàñèëèøèí Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷ Äæóãàí Êîíñòàíòèí Ãàâðèëîâè÷ Àäàì÷èê Ìèõàèë Èîñèôîâè÷ Ãåëèëîâè÷ Ðàèñà Ñåìåíîâíà Ãåëèëîâè÷ Ãåëåë Ñåìåíîâíà Ñåèò ßãúÿ-Ñåèò ßêóá

1891 ã.ð.

1875 ã.ð.

1902 ã.ð.

1886 ã.ð.

1907 ã.ð.

1907 ã.ð.

1906 ã.ð.

1897 ã.ð.

1898 ã.ð.

1929 ã.ð.

1900 ã.ð.

1925 ã.ð.

1926 ã.ð.

1876 ã.ð.

1883 ã.ð.

1895 ã.ð.

1896 ã.ð.

1921 ã.ð.

1892 ã.ð.

1926 ã.ð.

1914 ã.ð.

1917 ã.ð.

1919 ã.ð.

1898 ã.ð.

1885 ã.ð.

1913 ã.ð.

1914 ã.ð. ä.Óêîð 1907 ã.ð.

1881 ã.ð.

1925 ã.ð.

1894 ã.ð.

1887 ã.ð.

1907 ã.ð.

1906 ã.ð.

1895 ã.ð.

1896 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

193.

194.

195.

196.

197.

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

205.

206.

207.

208.

209.

210.

211.

212.

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

Òàòàðåíêîâ Èëüÿ Íèêîëàåâè÷ Àðõèïîâà Àëåêñàíäðà Åìåëüÿíîâíà Àðõèïîâ Àôàíàñèé Ìàðêîâè÷ Ãèäóëÿíîâ Íèêîëàé Ïàâëîâè÷ Ãèäóëÿíîâ Èâàí Ïàâëîâè÷ Êàòþøèí Àðòåì Äìèòðèåâè÷ Êîëåñíèê Ôèëàò Ôåäîðîâè÷ Áåëîóñîâ Åôèì Òèõîíîâè÷ Ïîäîïðèãîðà Ïîëèêàðï ßêîâëåâè÷ Çàãîìóëî Èëüÿ Ôåäîðîâè÷ Øåíäðèê Ìàêàð Àìâðîñîâè÷ Êîñòåíêî Àäàì Àäàìîâè÷ Äàâûäîâ Íèêîëàé Ïåòðîâè÷ Ñìèðíîâ Âëàäèìèð Ìàêàðîâè÷ Çàïîðîæåö ßêîâ Äìèòðèåâè÷ Çàìÿòèí Àëåêñàíäð Àíäðåé÷óê Ìèõàèë Ïðîêîôüåâè÷ ×åðêàñîâ Äìèòðèé Íèêîëàåâè÷ Êîâàëåâ Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷ Ãîðîáåö Èâàí Àäàìîâè÷ Íåìèðîâñêèé Ãîðäåé Ëóêè÷ Êîâòóíåíêî Ïàâåë Èâàíîâè÷ ×åãîòîïîíüÿí Âàðò Èâàíîâè÷ Àíòîíüÿíö Êèðîí Ìèíîâè÷ Ñîëîâåé Ñåðãåé Âàñèëüåâè÷ Åøóòèí Èâàí Ñåðãååâè÷ Âîðîæêî Íèêîëàé Èâàíîâè÷ Èçóíîâ Ïåòð Âëàäèìèðîâè÷

1908 ã.ð.

1917 ã.ð.

1900 ã.ð.

1904 ã.ð.

1902 ã.ð.

1901 ã.ð.

1888 ã.ð.

1882 ã.ð.

1869 ã.ð.

1890 ã.ð.

1882 ã.ð.

1906 ã.ð.

1908 ã.ð.

1928 ã.ð.

1912 ã.ð.

1891 ã.ð.

1887 ã.ð.

1894 ã.ð.

1914 ã.ð.

1906 ã.ð.

1884 ã.ð.

1909 ã.ð.

1889 ã.ð.

1880 ã.ð.

1923 ã.ð 1874 ã.ð.

1922 ã.ð.

1909 ã.ð. ã. Ñàêè Áàéäóêîâ Ñåìåí Ãðèãîðüåâè÷ 1896 ã.ð. Êðèâîðó÷êî Äîðîôåé Àôàíàñüåâè÷ 1890 ã.ð Ïîãîðåëûé Âàñèëèé Èâàíîâè÷ 1924 ã.ð. ×óáàðü Íèêîëàé Ñòåïàíîâè÷ 1897 ã.ð. ê-ç “Êèðîâñêèé” ×óáàðü Âàñèëèé Íèêîëàåâè÷ 1919 ã.ð. ê-ç “Êèðîâñêèé” Êîïåéêà Åâãåíèé Ôåäîðîâè÷ 1896 ã.ð.

227.

228.

229.

230.

231.

232.

233.

234.

235.

236.

237.

238.

239.

240.

241.

242.

243.

244.

245.

246.

247.

248.

249.

250.

251.

252.

253.

254.

255.

256.

257.

Åâñþêîâ Ôåäîð Ïåòðîâè÷ Áîëäàðåâ Èîñèô Èâàíîâè÷ Çóðîâ Ôåäîð Ìèõàéëîâè÷ Êàùååâ Ïåòð Âàñèëüåâè÷

1912 ã.ð.

1900 ã.ð.

1901 ã.ð.

1906 ã.ð. ä. Îòàðû Ïàâëèê Ñïèðèäîí ßêîâëåâè÷ 1892 ã.ð. Ñêîêîâ Èâàí Íèêîëàåâè÷ 1917 ã.ð. Çàïîðîæåö Èâàí Ïðîêîïüåâè÷ 1885 ã.ð. Äóäíèê Íèêèôîð Àôàíàñüåâè÷ 1887 ã.ð. Ðûêóí Ñåìåí Ãðèãîðüåâè÷ 1894 ã.ð. Êîòåëåíåö Ïåòð Äìèòðèåâè÷ 1883 ã.ð. Áåëîóñ Ëåîíòèé Ôåäîðîâè÷ 1874 ã.ð. Èëüíèöêèé Àôàíàñèé Ãðèãîðüåâè÷ 1898 ã.ð. ä.Êàðû Èëüíèöêàÿ Ìàðôà Ïàâëîâíà 1909 ã.ð. ä.Êàðû ×óá Àëåêñàíäð Áîðèñîâè÷ 1923 ã.ð. Øàðïèëî Àðòåì Êîíñòàíòèíîâè÷ 1892 ã.ð. ä. Âëàäèìèðîâêà Øàðïèëî Âëàäèìèð Àðòåìîâè÷ 1924 ã.ð. Ìåäâåäåâ Ìèõàèë ßêîâëåâè÷ 1910 ã.ð. Ìîë÷àíîâ Òðîôèì Ñåìåíîâè÷ 1903 ã.ð. Ãðèäèí Àëåêñåé ßêîâëåâè÷ 1925 ã.ð. Íîñîâ Àíäðåé Àíäðååâè÷ 1905 ã.ð. Êðàñèêîâ Àíàòîëèé Èîñèôîâè÷ 1919 ã.ð. Þðèí Ôåäîð Âëàäèìèðîâè÷ 1896 ã.ð. ä.Ôðàéäîðô Ñàôîíîâ Íèêèòà Íèêèòîâè÷ 1892 ã.ð. Àìè÷åâ Íèêîëàé Ôîòèåâè÷ 1896 ã.ð. Ïàâëåíêî Âàñèëèé Èâàíîâè÷ 1903 ã.ð. Ëåâè÷ Èîñèô Íàóìîâè÷ 1888 ã.ð. Áîæêî Ìèõàèë Ëóêüÿíîâè÷ 1898 ã.ð. Áîæêî Èâàí Ìèõàéëîâè÷ 1925 ã.ð. Ìèðêóëîâ Àëåêñåé Ãðèãîðüåâè÷ 1885 ã.ð. Ãðèùåíêî Èîñèô Åìåëüÿíîâè÷ 1902 ã.ð. Äàâèäåíêî Àðñåí Äìèòðèåâè÷ 1878 ã.ð. ä.Ôðàéäîðô

http://evpatoriya-history.info/

258. Ìîâ÷àí Ñåìåí Íåñòåðîâè÷ 259.

260.

261.

262.

263.

264.

Êóðâàòîâ Ôåäîð Ìèõàéëîâè÷ Ñîêîëîâ Èâàí Äìèòðèåâè÷ Ñòîéêî Òèìîôåé Õðèñòîôîðîâè÷ Ñòîéêî Åëåíà Òèìîôååâíà Ñàçîíîâ ßêîâ Ãðèãîðüåâè÷ Ìèíàé Íèêîëàé Ìèõàéëîâè÷

265.

266.

267.

268.

269.

270.

271.

272.

273.

274.

275.

276.

Áîðùåâñêèé Èâàí Ëàâðåíòüåâè÷ Äðîíîâ Ôåäîð Àëåêñååâè÷ Êîíîâàëîâ Ãðèãîðèé Åôèìîâè÷ Ãîðäèåíêî Èâàí Àíèñèìîâè÷ Ìèòðîíèí Ïàâåë Ïàâëîâè÷ Ñàçîíòîíîâè÷ Èâàí Àäàìîâè÷ Ãåëåëîâè÷ Ñîëîìîí ßêîâëåâè÷ ×åáîòàðåâ Àëåêñàíäð Ôåäîðîâè÷ ×åáîòàðåâ Ôåäîð Äìèòðèåâè÷ Íèêèôîðîâ Ìèõàèë Àíòîíîâè÷ Õîëÿâêà Àíäðåé Àíäðååâè÷ Îáîëåíöåâ Ïàâåë ßêîâëåâè÷

277.

278.

279.

280.

281.

282.

283.

284.

285.

286.

287.

288.

289.

290.

291.

Îñòàïåíêî Èâàí Íèêèôîðîâè÷ Êèÿí Àëåêñåé Äìèòðèåâè÷ Êèÿí Ìàêñèì Äìèòðèåâè÷ Áèáêî Ïåòð Åôèìîâè÷ Îáùèé Àíäðåé Èâàíîâè÷ Îáùèé Èâàí Àíäðååâè÷ Îáùèé Àðêàäèé Àíäðååâè÷ Ñèðîòåíêî Íèêèôîð Àðêàäüåâè÷ Âàñèëüåâ Àëåêñåé Ïåòðîâè÷ Òóìàíîãóë Ìåãàðäè÷ Îç. ×àõàëüÿí Àðóä Îâàíåñîâè÷ ßðîøåíêî Ãðèãîðèé Àêèìîâè÷ Êóìûø Àáðàì Èîñèôîâè÷ Ìàëþíåö ßêîâ Òåðåíòüåâè÷ Ìàëþíåö Àíäðåé Òåðåíòüåâè÷

1878 ã.ð. Àê-Ìå÷åòü 1900 ã.ð.

1908 ã.ð.

1884 ã.ð.

1921 ã.ð.

1907 ã.ð.

1894 ã.ð. ä.Ôðàéäîðô 1907 ã.ð.

1875 ã.ð.

1912 ã.ð.

1874 ã.ð.

1890 ã.ð.

1883 ã.ð.

1919 ã.ð.

1897 ã.ð.

1892 ã.ð.

1909 ã.ð.

1900 ã.ð.

1897 ã.ð. ä.Óíãóò 1877 ã.ð.

1893 ã.ð.

1888 ã.ð.

1886 ã.ð.

1881 ã.ð.

1923 ã.ð.

1925 ã.ð.

1903 ã.ð.

1897 ã.ð.

1890 ã.ð.

1882 ã.ð.

1902 ã.ð.

1892 ã.ð.

1897 ã.ð.

1917 ã.ð.

292.

293.

294.

295.

296.

297.

298.

299.

300.

Êîíîâàëåíêî Âàñèëèé Íèêîëàåâè÷ Ìóçû÷åíêî Äåìüÿí Èãíàòüåâè÷ Ìóçû÷åíêî Ëþáîâü Èãíàòüåâíà Äîðìîðîñ Êóçüìà Åìåëüÿíîâè÷ Ñêà÷êî Ìå÷èñëàâ Ëþäâèãîâè÷ Ïîëåùóê Êèðèëë Èâàíîâè÷ Òàèðîâà Ëþäìèëà Èáðàãèìîâíà Ï÷èìàøêî Ãàëèíà Ìèíàåâíà Âîëêîâ Ãðèãîðèé Åðåìååâè÷

301.

302.

303.

304.

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

324.

325.

326.

327.

ßãìåíåâ Ôåäîð Óâàðîâà Ìàðèÿ Ïåòðîâíà Õîìåíêî Ïåëàãåÿ Âàñèëüåâíà Áåçðîäüêî Ôåîäîñ Íèêîëàåâè÷ Èñàêîâ Ïàâåë Þðüåâè÷ Ïåëèõ Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷ Õàð÷óê Ãðèãîðèé Ñòåïàíîâè÷ Ìèõàëü÷óêîâ Ïåòð Ìàðêîâè÷ Ìàññ Âèêòîð Êîíñòàíòèíîâè÷ Ìàññ Êîíñòàíòèí Ïàíòåëååâè÷ Ñîëîäóõà Ëåîíèä Ôåäîðîâè÷ ×åðàõîâ Ñåìåí Õàðëàìîâè÷ Äèêêî Êëàâäèÿ Àíòîíîâíà Êóëüòý Þðóäà Èëüèíè÷íà Êóëüòý Âèêòîð Ìàðêîâè÷ Áåáåø Ñîëîìîí Ìàðêîâè÷ Ãàìàë Àíàòîëèé Ëàçàðåâè÷ Ïîëóÿí÷èê Ïàâåë Òðîôèìîâè÷ Êóëèê Ãàâðèèë Ãðèãîðüåâè÷ Çàõàðèàäè Äìèòðèé Ìèõàéëîâè÷ Ñïàîðîïóëî Êîíñòàíòèí Ýëåôüåâè÷ Ñïàîðîïóëî Ýëåô Êîíñòàíòèíîâè÷ Ñåìåîôîðèäè Ñòàâð Ïàâëîâè÷ Ñóðàìèôèäè Àíàñòàñ Èâàíîâè÷ Ñàðàíäàðèäè Àðèñò Ãåîðãèåâè÷ Ëîëàõàíîâ Ñåðãåé Àðòåìîâè÷ Áàáà÷åíêî Íèêîëàé Êèðèëëîâè÷

1924 ã.ð.

1901 ã.ð.

1903 ã.ð.

1901 ã.ð.

1911 ã.ð.

1908 ã.ð.

1927 ã.ð.

1899 ã.ð.

1886 ã.ð. Ôðàéäîðô 1862 ã.ð.

1894 ã.ð.

1910 ã.ð.

1910 ã.ð.

1922 ã.ð.

1895 ã.ð.

1889 ã.ð.

1904 ã.p.

1903 ã.ð.

1873 ã.ð.

1915 ã.ð.

1898 ã.ð.

1925 ã.ð.

1900 ã.ð.

1917 ã.ð.

1922 ã.ð.

1922 ã.ð.

1874 ã.ð.

1876 ã.ð.

1924 ã.ð.

1892 ã.ð.

1923 ã.ð.

1907 ã.ð.

1917 ã.ð.

1905 ã.ð.

1910 ã.ð.

1912 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349.

350.

351.

352.

353.

354.

355.

356.

357.

358.

359.

360.

361.

362.

363.

364.

Ëåâè Ôåäîð Ñàâåëüåâè÷ Ëåâè Øàáàäàé Âåíèàìèíîâè÷ Âîéò÷àê Ñòåïàí Ôåäîðîâè÷ ×åðíåíêî Ïåòð Çàõàðîâè÷ ×åðíåíêî Ãàâðèèë Ïåòðîâè÷ Êîòîâ Èâàí Íèêîëàåâè÷ Êîòîâ Íèêîëàé Èâàíîâè÷ Ãàâðèêîâà Äàðüÿ Ãàâðèëîâíà Áîðèñåíêî Íèêèôîð Ñïèðèäîíîâè÷ Êîñòàí Àííà Àíäðååâíà Êîñòàí Æopæ Ýìàíóèëîâè÷ Øíàéäåðìàí Ðîçà Èçðàèëåâíà Êîñòàí Ýìèëü Ïàâëîâè÷ Êîñòàí Âàëåíòèí Ïàâëîâè÷ Êîñòàí Ñâåòëàíà Ïàâëîâíà Ëàáîâêèí Ìàêñèì Òèõîíîâè÷ Æîãà Åôèì Ñòåïàíîâè÷ Ëîçèíñêèé Áðîíèñëàâ Íèêîëàåâè÷ Ñàëüíèêîâ Àíòîí Íèêèòîâè÷ Áàëàêàé Àáðàì Ìîèñååâè÷ Áàëàêàé Äàâèä Àáðàìîâè÷ Íèêîëàåâà Ñîôüÿ Èâàíîâíà Îãäàíåö Õðèñòèíà Èâàíîâíà Ôàëàëååâ Ôåäîð Íåñòåðîâè÷ Âüþíåíêî Ìèõàèë Àëåêñååâè÷ Ãëûáèí Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Ñèíèöèí Íèêîëàé Àôàíàñüåâè÷ Ñèíèöèí Àíàòîëèé Íèêîëàåâè÷ Çèñü Ìèðîí Ãîðäååâè÷ Ìóõà Ïåòð Ìèõàéëîâè÷ Ìàêîâåé Ïàâåë Êèðèëëîâè÷ ×åêîâ Åâäîêèì Ôèëèïïîâè÷ Åâñèêîâ Èâàí Òèìîôååâè÷ Áåçåêîâè÷ Àíàòîëèé Ðîìóàëüäîâè÷ Áåçåêîâè÷ Èîñèô Ðîìóàëüäîâè÷ Ìàéäàíþê Êîíñòàíòèí Âëàäèìèðîâè÷ Åâñòèãíååâ Àëåêñåé Çàõàðîâè÷

1924 1883 1899 1887 1898 1882 1921 1904 1883 1896 1926 1914 1935 1937 1939 1891 1889 1926 1912 1882 1908 1917 1912 1877 1882 1898 1911 1929 1898 1904 1913 1882 1884 1901 1912 1926 1888

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã. ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð, ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

365.

366.

367.

368.

369.

370.

371.

372.

373.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

397.

398.

399.

400.

401.

Áàçàíæàí ßêîâ Èëüè÷ ßëïà÷èê Þôóä Ñèìîíîâè÷ Ïîäîïðèãîðà Ôåäîð Èâàíîâè÷ Âàðêàëîâ Åâãåíèé Ñòåïàíîâè÷ Àôàëüñêèé Ïåòð Àíäðååâè÷ Íèêîíîâ Ôåäîð ßêîâëåâè÷ Îïåíêî Àðõèï Ñåìåíîâè÷ Èøóòèí ßêîâ Íèêîëàåâè÷ Êàìîëîâ Âàñèëèé Íèêèôîðîâè÷ Ìÿêîòà Âàñèëèé Òèõîíîâè÷ Êóçíåöîâ Èâàí Íèêèôîðîâè÷ Ïåòëÿê Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Âàñèëüåâ Àëåêñåé Ïåòðîâè÷ Ñåðíåíêî Âñåâîëîä Äàíèëîâè÷ Äàâêóø Àëåêñåé Âèêåíòüåâè÷ Äåíüÿê Èâàí Ôåäîðîâè÷ Ïîäîïðèãîðà Èâàí Èâàíîâè÷ Ïîäîïðèãîðà Àðñåí Èâàíîâè÷ Êíûø Ñåðãåé Ïåòðîâè÷ Ùåðáàêîâ Âëàäèìèð Ïåòðîâè÷ Áàñîâ Ìàòâåé Ïàðàìîíîâè÷ Áàñîâ Ôèëèï Ïàðàìîíîâè÷ Ñîñåäåíêî Àíàòîëèé Åëèçàðîâè÷ Òðàõòåíáåðã Öèïà Äàâèäîâíà Ãðèïàê Îëüãà Íèêîëàåâíà Ãîðáà÷ Èâàí Ñåâàñòüÿíîâè÷ Áîðîâèê Ìàòâåé Ìàòâååâè÷ ×àéêà Âëàäèìèð Ïåòðîâè÷ Äÿòëîâ Ãåîðãèé Íèêèòîâè÷ Äÿòëîâ Ïåòð Ãåîðãèåâè÷ Àõåíøòåéí Ãðèãîðèé Ìèðîíîâè÷ Âåãàñèíñêèé Ëåîíèä Àíäðååâè÷ Êíÿçåâ Âàñèëèé Äàíèëîâè÷ Àâîêüÿí Àðòþõ Êàðëîâè÷ Æóðàâëåâ Ïåòð Èâàíîâè÷ Æóðàâëåâ Èâàí Èâàíîâè÷ Ïàøà ßêîâ Èëüè÷

1889 1894 1890 1908 1896 1900 1898 1892 1909 1914 1914 1872 1897 1927 1916 1867 1904 1902 1902 1879 1905 1906 1905 1906 1940 1890 1906 1925 1890 1926 1909 1908 1911 1891 1897 1862 1885

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ãð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

402.

403.

404.

405.

406.

407.

408.

409.

410.

411.

412.

413.

414.

415.

416.

417.

418.

419.

420.

421.

422.

423 424.

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

Òóðèíñêàÿ Åëèçàâåòà Êîíäðàòüåâíà Òîïî÷åâñêèé Íèêîëàé Ìèõàéëîâè÷ Êèñêà÷è Âåíèàìèí Ñåìåíîâè÷ Êèñêà÷è Ñåìåí Âåíèàìèíîâè÷ Ðàñòîðãóåâ Àôàíàñèé Âàñèëüåâè÷ Âåëèê Ìåôîäèé Âàñèëüåâè÷ ×àïèñ Êàçèìèð Ïåòðîâè÷ Êîâàëåíêî Äìèòðèé Äìèòðèåâè÷ Ïåñîöêèé Ñåðãåé Ãðèãîðüåâè÷ Êóðî÷êèí Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ Òðèàíäàôèëèäè Ïàâåë Ãåîðãèåâè÷ Ãðèöåíêî Âàñèëèé Âàñèëüåâè÷ Ëàâðåíîâà Åâãåíèÿ Âàëåíòèíîâíà Ãðèöåíêî Íàòàëüÿ Âàñèëüåâíà Ãðèöåíêî Àëåêñàíäðà Âàñèëüåâíà Ñàðàô Ñàìóèë Àâðàìîâè÷ Ëàðèîíîâ Íèêîëàé Ïåòðîâè÷ Ïîëàâñêèé Àíòîí Âàñèëüåâè÷ Beðåçíîé Àíòîí Åëèñååâè÷

1897 ã.ð.

1910 ã.p.

1896 ã.ð.

1924 ã.ð.

1896 ã.ð.

1905 ã.ð.

1925 ã.ð.

1902 ã.ð.

1903 ã.ð.

1905 ã.ð.

1907 ã.ð.

1902 ã.ð.

1895 ã.ð.

1893 ã.ð.

1906 ã.ð.

1913 ã.ð.

1923 ã.ð.

1903 ã.ð.

1889 ã.ð. ä. Îñòàíä Âåðåçíîé Ïåòð Àíòîíîâè÷ 1913 ã.ð. ä. Îñòàíä Êîðíèëîâè÷ Âàñèëèé Ìàðêîâè÷ 1871 ã.ð. Êîðíèëîâè÷ Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷ 1926 ã.ð. Êèñåëåâ Êîíñòàíòèí Âàðôîëîìååâè÷ 1899 ã.ð. Êîðÿêèí Âèêòîð Èâàíîâè÷ 1913 ã.ð. Âàñèëüåâ Äìèòðèé Èâàíîâè÷ 1879 ã.ð. Âàñèëüåâà Âåðà Ëåîíèäîâíà 1913 ãð. Ìåëåøêî Ãðèãîðèé Êèðèëëîâè÷ 1886 ã.ð. Áåçðó÷åíêî Èâàí Ñåìåíîâè÷ 1889 ã.ð. Êðèâåíêî Òèõîí ßêîâëåâè÷ 1888 ã.ð. Ìàìðóäèÿí Ãàëóñò Îâàíåñîâè÷ 1886 ã.ð. ä.Íîâî-Èâàíîâêà Õîòèí Âàñèëèé Èâàíîâè÷ 1896 ã.ð. Òêà÷åíêî Âàëåíòèí Ïàíòåëåéìîíîâè÷ 1906 ã.ð. Êîñà÷åâà Àíàñòàñèÿ Àðòåìîâíà 1895 ã.ð. Çóéêîâ Ãàâðèèë Ïàâëîâè÷ 1893 ã.ð.

436.

437.

438.

439.

490.

441.

442.

443.

444.

445.

446.

447.

448.

449.

450.

451.

452.

453.

454.

455.

456.

457.

458.

459.

460.

461.

462.

463.

464.

465.

466.

467.

468.

469.

470.

Ãàðêóøà Ãðèãîðèé Äàíèëîâè÷ 1904 ã.ð. Ñûñåíêî Íèêîëàé Òèìîôååâè÷ 1905 ã.ð. Ñàâèíî÷êèíà Òàòüÿíà Ñèäîðîâíà 1892 ã.ð. Áóíÿê Ìèõàèë Àðòåìîâè÷ 1910 ã.ð. Áåëîóñîâ Ñòåôàí Àêñåíîâè÷ 1895 ã.ð. Îðâà÷åâñêèé Ïåòð Àëåêñååâè÷ 1895 ã.ð. Êóðóê÷è Âèêòîð Ðîäèîíîâè÷ 1933 ã.ð. Áóðöåâ Èâàí Èâàíîâè÷ 1905 ã.ð. Êèñëîâ Èâàí Ãàâðèëîâè÷ 1886 ã.ð. Ãàíåâñêèé Ïàâåë Èëëàðèîíîâè÷ 1916 ã.ð. Ñóäàêîâ Åôèì Ñàâåëüåâè÷ 1878 ã.ð. Òàðàñåíêî Èëüÿ Åôèìîâè÷ 1888 ã.ð. Òàðàñåíêî Ïàâåë Èëüè÷ 1908 ã.ð. Ëåñêîâ Ñòåïàí Åâòóõîâè÷ 1893 ã.ð. Êàäóê Ôåäîð ßêîâëåâè÷ 1909 ã.ð. ê/ç èì. Ìîëîòîâà Ìåëüíèêîâ Àíòîí Òèìîôååâè÷ 1900 ã.ð. Òåðòûøíèêîâà Âàðâàðà Êîíñòàíòèíîâíà 1916 ã.ð. Áóãàåö Ìàêàð Àíòîíîâè÷ 1902 ã.ð. ê/ç èì.Ìîëîòîâà Ïîñòàøêîâ Âàñèëèé Ñòåïàíîâè÷ 1903 ã.ð. Êàâåðêîâ Ãðèãîðèé Ïðîêîïüåâè÷ 1924 ã.ð. Ìàëþòà Íèêèòà Èâàíîâè÷ 1903 ã.p. Þðêîâ Òèìîôåé Àôàíàñüåâè÷ 1888 ã.ð. Ëîáíèíñêèé Ìèõàèë Ãðèãîðüåâè÷ 1885 ã.ð. Ðåìîðåíêî Ôåäîð Àíàòîëüåâè÷ 1894 ã.ð. Ëàíãèäè Ïàïàëîòè Êèðèëëîâè÷ 1924 ã.ð. Øòóòèí Àëåêñåé Èâàíîâè÷ 1905 ã.ð. Øòóòèí Äìèòðèé Èâàíîâè÷ 1924 ã.ð. Êîïûøåâ Åãîð Ñòåïàíîâè÷ 1904 ã.ð. Ýìåëüäåø Åäèä Èôóäîâè÷ 1878 ã.ð. Øàëüíåâ Ôåäîð Âàñèëüåâè÷ 1915 ã.ð. Áåçðîäüêî Ôåîäîñ Íèêîëàåâè÷ 1908 ã.ð. Ñèðîòà Ëàðèñà Ìèõàéëîâíà 1939 ã.ð. Ñèðîòà Ñòàíèñëàâ Ìèõàéëîâè÷ 1941 ã.ð. Áóäÿ÷åíêî Äìèòðèé Èâàíîâè÷ 1890 ã.ð. Âàïîðû Ìèõàèë Ãåîðãèåâè÷ 1927 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

471.

472.

473.

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

489.

490.

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

507.

Âàïîðû Ãåîðãèé Ìèõàéëîâè÷ Êóíäóñòà Ëàçàðü Ýêñèìèëèÿíîâè÷ Øâåäåíêî Âàñèëèé Åâñòðàòîâè÷ Êîðàáëåíêî Ôåäîð Íèêîëàåâè÷ Øåâ÷åíêî Ïåòð Âàñèëüåâè÷ Øåâ÷åíêî Ìàðèÿ Ãðèãîðüåâíà Ñåðåáðÿêîâ Èâàí Êóäðÿøåâ Àíäðåé Àëåêñååâè÷ Ñàïêî Ôåäîð Ãðèãîðüåâè÷ Ãóáàíîâ Èâàí Àíäðååâè÷ Áóáëèê Àíòîí Ôåäîðîâè÷ Ãðèãîðåíêî Èâàí ßêîâëåâè÷ Äåíèñîâ Èâàí Ñòåïàíîâè÷ Áëàùóê Ñòåôàí Ãåîðãèåâè÷ Äûì÷åíêî Ïåòð Ôèëèïïîâè÷ Êîâòóíåíêî Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ Êîâòóíåíêî Íèêîëàé Ãðèãîðüåâè÷ Êîâòóíåíêî Àíàòîëèé Ãðèãîðüåâè÷ Íåïèäà Ñòåïàí Åâäîêèìîâè÷ Äüÿ÷åíêî Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ Äîñòîëèò Âàñèëèé Èîñèôîâè÷ Ìàëü÷èê Ãðèãîðèé Àêñåíîâè÷ Êîìàðåöêèé Áîðèñ Áîðèñîâè÷ Êîìàðåöêèé Áðîíèñëàâ Áîðèñîâè÷ Ìøåèí Èâàí Èâàíîâè÷ Ãàðáóçîâ Èâàí Ìàòâååâè÷ Àãàïîâà Äàðüÿ Ãàâðèëîâíà Áëàæêî Ìàêñèì Âàñèëüåâè÷ Áëàæêî Âàñèëèé Ìàêñèìîâè÷ Áëàæêî Âàäèì Ìàêñèìîâè÷ Çþçèí Ôåäîð Èâàíîâè÷ Òîâàðèùåâ Àíäðåé Èâàíîâè÷ Øòèôòàðü Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷ Øòèôòàðü Êèðèëë Âëàäèìèðîâè÷ Òèòêîâ Ðîäèîí Ìèõàéëîâè÷ Êîøåëåâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷ Êîñàðåâ Àôàíàñèé Èâàíîâè÷

1888 1863 1899 1890 1925 1901 1897 1913 1891 1910 1910 1885 1896 1897 1907 1901 1929 1933 1893 1890 1889 1917 1919 1922 1921 1884 1912 1897 1924 1926 1922 1901 1880 1917 1892 1903 1910

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

514.

515.

516.

Ìàëþòà Íèêèòà Èâàíîâè÷ Êî÷åðãèí Ïàâåë Èëüè÷ Áàðäàñþê Òèìîôåé Èâàíîâè÷ Êóðî÷êèí Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ Êîâàëåíêî Ôåäîð Ãåðàñèìîâè÷ Êóêóëüñêèé Âëàäèìèð Ôðàíöåâè÷ Êóýòêîâ Ôåäîð Èâàíîâè÷ Öûêóíîâ Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷ Ãàóëèê Ãàâðèë Ôåäîðîâè÷

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

533.

534.

535.

536.

537.

538.

539.

540.

541.

542.

543.

Î÷àí Èñàê Àáðàìîâè÷ Î÷àí ßêîâ Àáðàìîâè÷ ×åðíûøåâ Èâàí Ìèõàéëîâè÷ Ëàñòèêîâ Âàñèëèé Âàñèëüåâè÷ Öèðêóí Èâàí Ôåäîðîâè÷ Ñïàôîïóëî Õàðèòîí Ãåîðãèåâè÷ Êðàâ÷åíêî Ñïèðèäîí ßêîâëåâè÷ Õàð÷óê Ñåìåí Ñòåïàíîâè÷ Êîðçèê Ïåòð Òèìîôååâè÷ Òóøà Ôåäîð Ãàâðèëîâè÷ Áåëîñèíñêèé Ëåîíèä Àíäðååâè÷ Õóäèê Èâàí Èâàíîâè÷ Õóäèê Íèêîëàé Èâàíîâè÷ Íîäåëü Àíàòîëèé Àáðàìîâè÷ Íîäåëü Ìèõàèë Àíàòîëüåâè÷ Áàòóðèí Ñåìåí Òèìîôååâè÷ Ìèùåíêî Ôèëèïï Ïåòðîâè÷ Ðûæîâ Íèêèòà Êàðïîâè÷ Ðàñïîïîâ Èâàí Íèêèòîâè÷ Õàðëàìîâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷ Áåñïàëîâ Ïåòð Äåíèñîâè÷ Âîéòàíèê Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷ Mapãóáè Áîðèñ ßêîâëåâè÷ Êàòûëü Åâãåíèé Èâàíîâè÷ Ðîæêîâà Ëþáîâü ßêîâëåâíà Ãåöîâ Âëàäèìèð Íàòàíîâè÷ Ñïèðèí Ïåòð Åôèìîâè÷

1906 1904 1897 1906 1906

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

1891 ã.ð.

1891 ã.ð.

1888 ã.ð. ä.ßðãà 1894 ã.ð.

1884 ã.ð.

1902 ã.ð.

1910 ã.ð.

1892 ã.ð.

1904 ã.ð.

1870 ã.ð.

1892 ã.ð.

1924 ã.ð.

1895 ã.ð.

1907 ã.ð.

1887 ã.ð.

1927 ã.ð.

1838 ã.ð.

1926 ã.ð.

1888 ã.ð.

1888 ã.ð.

1893 ã.ð.

1926 ã.ð.

1894 ã.ð.

1914 ã.ð.

1925 ã.ð.

1925 ã.ð.

1922 ã.ð.

1905 ã.ð.

1926 ã.ð.

1907 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

544.

545.

546.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

554.

555.

556.

557.

558.

559.

560.

561.

562.

563.

564.

565.

566.

567.

568.

569.

570.

571.

572.

573.

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

Ôîñòåíêî Èâàí Íèêîëàåâè÷ Àêñåíîâ Ïàâåë Àëåêñàíäðîâè÷ Øïàêîâ Àíäðèàí Ïåòðîâè÷ Áîãäàñàðîâ Àëåêñàíäð Ïåòðîâè÷ Áîãäàñàðîâ Ïåòð Àëåêñååâè÷ Êóëåø Èâàí Ìàêñèìîâè÷ Ñòåáëèí Àëåêñàíäð Ôåäîðîâè÷ Ïîëîäüÿíö Ñàâåëèé Ýìàíóèëîâè÷ Âëàñîâ Òèìîôåé Èâàíîâè÷ Ìàëàõàíüÿíö Ñåðãåé Àãàíåçîâè÷ Ìàëàõàíüÿíö Âàðãåí Ñåðãååâè÷ Ôàêòóð Ãåîðãèé Ïàíòåëååâè÷ Ñàíüêî Ãåîðãèé Ïåòðîâè÷ Ùåðáà÷åíêî Ãåîðãèé Èâàíîâè÷ Ùåðáà÷åíêî Âëàäèìèð Ãåîðãèåâè÷ Ëàïòåâ Äåíèñ Âàñèëüåâè÷ Êâèòêî Îëüãà Åôèìîâíà Ìóñèí Àëåêñàíäð Èëüè÷ Ñâèðèäîâ Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷ Áîëîòèí Ñàóë Èñàêîâè÷ Áàëûñíûé Åôèì Àáðàìîâè÷ Áàëûñíàÿ Àííà Ïàâëîâíà Áàëûñíàÿ Ñèìà Ïàâëîâíà Áàëûñíûé Àáðàì Õàéìîâè÷ Áàëûñíàÿ Ñîôüÿ Ïàâëîâíà Æóðàâëåâà Òàòüÿíà Îñèïîâíà Øïåêò Ìèññà ßêîâëåâíà Øïåêò Ðóâèì Âëàäèìèðîâè÷ Øïåêò Âëàäèìèð Ðóâèìîâè÷ Øïåêò Ñåìåí Ðóâèìîâè÷ Ëóãîâîé Ìèõàèë Ñàâè÷ Ïîïîâ Åâãåíèé Ìèõàéëîâè÷ Ëóõíåâ Åâãåíèé Ìèõàéëîâè÷ Ïàâëåíêî Àëåêñàíäð Àëåêñååâè÷ Êóçüìèí Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Ðóäåíêî Àíàñòàñèÿ Ïåòðîâíà Ãàëóøêèí Àëåêñàíäð

1893 1887 1909 1888 1924 1891 1905 1917 1873 1892 1925 1926 1890 1890 1937 1889 1912 1895 1918 1905 1917 1933 1939 1895 1888 1856 1907 1905 1933 1939 1912 1920 1902 1909 1892 1924 1901

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

595.

596.

597.

598.

599.

600.

Áóçèí Ôåäîð Øåâ÷åíêî Ïåòð Ðóäåíêî Íèêîëàé Òåðåíòüåâè÷ Çàñëàâñêèé Ãðèãîðèé Ñîëîìîíîâè÷ Òðåòüÿêîâ Ãåîðãèé ßêîâëåâè÷ Õàöóíîâè÷ Âèêòîð Èãíàòüåâè÷ Àáàç-Îãëû Îâàð÷èí Àâèäåñîâè÷ Êàëþæíûé Ôåäîð Äåíèñîâè÷ Êîâàëåíêî Ìèõàèë Âàñèëüåâè÷ Ñìîëåíêî Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷ Øàôðàíñêàÿ Àíàñòàñèÿ Âàñèëüåâíà Ãåðàñèìåíêî Åôèì Èâàíîâè÷ Âîðîíêîâ Íèêîëàé Åâòèõîâè÷ Ñîìîâ Áîðèñ Ìèõàéëîâè÷ Íàêèäíåâ Åôèì Êèðèëëîâè÷ ßñèíîâ Êîíñòàíòèí Ïàâëîâè÷ Âîëîêèòèí Ãðèãîðèé Àíäðååâè÷ Æèòîìèðñêèé Àíàíèé Ëüâîâè÷ Äàâãóø Àëîèçèé Âèêåíòüåâè÷ Ìàêîâñêèé Íèêîëàé Ãðèãîðüåâè÷

601.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

Ñêëÿð Âëàäèìèð Ìîèñååâè÷ Êóðêî Àíäðåé Èîñèôîâè÷ Îëüõîâñêàÿ Åêàòåðèíà Ìàåéðîâíà Òèíêîâñêàÿ Ôàíà Ïàâëîâ Âàëåíòèí Áîðèñîâè÷ Ïëåòíåâ Âàñèëèé Ëàðèîíîâè÷ Õëûñòîâ Äìèòðèé Òàðàñîâè÷ Ãîëîâêî Èëüÿ Ïåòðîâè÷ Àëèôàíîâ Èâàí Äìèòðèåâè÷ ×óëêîâ Èâàí Àáðàìîâè÷ Èëüè÷åíêî Çîÿ Ôåäîðîâíà Ôèëèïêî Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà Èëüè÷åíêî Ëþäìèëà Ôåäîðîâíà Ìóõèí Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷ Îáùèé Èâàí Èâàíîâè÷ ×óäåñíèêîâ Ïàâåë Àíòîíîâè÷

1918 ã.ð.

1918 ã.ð.

1888 ã.ð.

1922 ã.ð.

1892 ã.ð.

1924 ã.ð.

1899 ã.ð.

1873 ã.ð.

1888 ã.ð.

1910 ã.ð.

1900 ã.ð.

1909 ã.ð.

1899 ã.ð.

1903 ã.ð 1887 ã.ð.

1892 ã.ð.

1890 ã.ð.

1899 ã.ð.

1916 ã.ð.

1924 ã.ð. ä. Êàðà-Òóáå 1909 ã.ð.

1896 ã.ð.

1907 ã.ð.

1934 ã.ð.

1928 ã.ð.

1894 ã.ð.

1902 ã.ð.

1909 ã.ð.

1900 ã.ð.

1902 ã.ð.

1915 ã.ð.

1937 ã.ð.

1910 ã.ð.

1908 ã.ð. .

1902 ã.ð.

1901 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

617.

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

626.

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

634.

635.

636.

637.

638.

639.

640.

641.

642.

643.

644.

645.

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

Áàíäóðà Âëàäèìèð Ãàëàêòèîíîâè÷ Ñóðãóëÿ Ìàðê Äåíèñîâè÷ Ñóðãóëÿ Ãàëèíà Âëàäèìèðîâíà Ãëàä÷åíêî Òàòüÿíà Äåíèñîâíà Ãëàä÷åíêî Ðàèñà Âàñèëüåâíà Ãëàä÷åíêî Àëåêñåé Äåíèñîâè÷ ßðîâîé ßêîâ Áàðàíîâñêèé Ñîëîìîí Èñàêîâè÷ Áàðàíîâñêàÿ Íèíà Äàâèäîâíà Áîðîäèí Òèìîôåé Íèêîëàåâè÷ Ïåðåïå÷àëåíêî Âàâèëà Ñåâîñòüÿíîâè÷ Çèíîâüåâ Êèðèëë Ìàðêîâè÷ Ìåëüíèêîâ Ìèõàèë Àêèìîâè÷ Ðûæèêîâà Àííà Òèìîôååâíà Ãðóçèíîâ Êñåíîôîíò Èâàíîâè÷ Ðåøåòíÿê Ãåîðãèé Ôåäîðîâè÷ Ëèòâèíåíêî Ëåîíèä Åôèìîâè÷ Ïðèëåíñêèé Êóçüìà Èãíàòüåâè÷ Æèëíåðåíêî Íèêîëàé Äìèòðèåâè÷ Ìåëåøêî Íèêîëàé Êèðèëëîâè÷ Ëûñåíêî Àôàíàñèé Êèðèëëîâè÷ Êîâåðêîâ Âàñèëèé Îñèïîâè÷ Êðàñíîíîñåíêî Ãåîðãèé Âàñèëüåâè÷ Ñëîáîäíèêîâ Íèêîëàé Àëåêñååâè÷ Ïëàêñåíîâ Êóçüìà Áîðèñîâè÷ Ëÿõîâè÷ Ïåòð Âàñèëüåâè÷ Àëåêñååâ Àíäðåé Äìèòðèåâè÷ Äûì÷åíêî Ìàêàð Ãîðäååâè÷ Äûì÷åíêî Âëàäèìèð Ìàêàðîâè÷ Øìåëåâ Ïàâåë Èâàíîâè÷ Âëàñåíêîâ Àíäðåé Ãàâðèëîâè÷ Êàéøóêîâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷ Êàéøóêîâà Àíàñòàñèÿ Ïðîêîôüåâíà Êàéøóêîâ Ãåîðãèé Ìèõàéëîâè÷ Ãàëèçäðà Ìàðèÿ Èâàíîâíà Ãàëèçäðà Àíàòîëèé Ïðîêîôüåâè÷ Ìèíåíêîâà Ìàòðåíà

1925 1908 1939 1903 1921 1938 1870 1875 1876 1875 1888 1893 1895 1899 1874 1885 1902 1924 1887 1907 1851 1892 1925 1903 1905 1925 1869 1869 1927 1899 1899 1911 1924 1940 1890 1926 1874

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð ã.ð ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð ã.ð. ã.ð.

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

670.

671.

672.

673.

674.

675.

676.

677.

678.

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

689.

690.

Ïîíîìàðåíêî Ìàêñèì Èãíàòüåâè÷ Êàðïóñü Ïåòð Åôèìîâè÷ Êàðïóñü Ìàêñèì Ïåòðîâè÷ Îðüåâ Ñàïåëèé Àíàñòàñîâè÷ Øåäèê Ïåòð Äìèòðèåâè÷ Åðìàê Ïåòð Ôîêååâè÷ Åðäèõ Èçðàèëü Èñàêîâè÷ Ïå÷åíêèí Ôåäîð Èâàíîâè÷ Áåëÿí÷åâ Ïåòð Ôåäîðîâè÷ Èâàíåíêî Åìåëüÿí Ïåòðîâè÷ Êîâàëüñêèé Õàðëàìïèé Ôåñåíêî Ìèõàèë Àíäðååâè÷ Ñåìåíîâ Èâàí Íèêîëàåâè÷ Áàáèí Ôåäîð Èîñèïîâè÷ Êàëàøíèêîâ Âèêòîð Ìàêàðîâè÷ Òðèàíäîôèëèäè Ïàâåë Ãåîðãèåâè÷ Ìîñèí Àôàíàñèé Ñòåïàíîâè÷ Ëèìã÷èê Ãàâðèèë Ôåäîñîâè÷ Íåéìàí Ìîëÿ Ãðèãîðüåâè÷ Áðîâêî Ãàâðèë Íèêèôîðîâè÷ Äûì÷åíêî Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ Êîðæåâñêèé Èâàí Ãðèãîðüåâè÷ Ãðèøêîâà Âàëåíòèíà Âàñèëüåâíà Ãðèøêîâ Àëåêñåé Âèêòîðîâè÷ Ãðèøêîâà Ãàëèíà Âèêòîðîâíà Òðåøêîâà Èðèíà Ïàíòåëååâíà Òðåøêîâà Àííà Âàñèëüåâíà Øàïîâàë Ôåäîð Ïåòðîâè÷ Ïüÿñîð ßêîâ Èëüè÷ Êàçà÷åíêî Êàðò Íèêèòîâè÷ Ñåéòåíàåò Êóðò Ñåèò Ïàøêîâ Ìèõàèë Ñàôðîíîâè÷ Ãàâðèëîâ Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ Êîðÿêèí Âèêòîð Èâàíîâè÷ Ëîáîâ Âàñèëèé Ïàíòåëååâè÷ Ïîïîâ Âëàäèìèð ßêîâëåâè÷ ×åëåáè Áîðèñ Èëüè÷

1900 ã.ð.

1880 ã.ð.

1910 ã.ð.

1904 ã.ð.

1898 ã.ð.

1880 ã.ð.

1902 ã.ð.

1884 ã.ð.

1884 ã.ð.

1892 ã.ð.

1888 ã.ð.

1899 ãð.

1887 ã.ð.

1926 ã.ð.

1925 ã.ð.

1912 ã.ð.

1887 ã.ð.

1882 ã.ð.

1921 ã.ð.

1883 ã.ð.

1918 ã.ð.

1938 ã.ð.

1918 ã.ð.

1938 ã.ð.

1941 ã.ð.

1898 ã.ð.

1918 ã.ð.

1877 ã.ð.

1882 ã.ð.

1901 ã.ð.

1878 ã.ð.

1901 ã.ð.

1908 ã.ð.

1913 ã.ð.

1906 ã.ð.

1890 ã.ð.

1878 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

691.

692.

693.

694.

695.

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

714.

715.

716.

717.

718.

719.

720.

721.

722.

723.

724.

725.

726.

727.

Ôåäüêî Äìèòðèé Ñèëîâè÷ Ñòàíäðàòþê Àíäðåé Êîðíååâè÷ Ìàì÷åíêî Ïàíòåëåé Çàõàðîâè÷ Ñòàðîâîéòîâ Ôåäîð Èâàíîâè÷ Êîáçàðü Íèêîëàé ßêîâëåâè÷ Êîìûøàíîâ Òèìîôåé Ìèòðîôàíîâè÷ Ïîïêîâ Àíäðåé Ôîìè÷ Êóçíåöîâ Èâàí Ôèëèïïîâè÷ Òåêòîíèäè Ëåîíèä Èâàíîâè÷ Òêà÷åíêî Ïàâåë Òèìîôååâè÷ Áàáè÷ Òåðåíòèé Ôèëèïïîâè÷ Áàáè÷ Âëàäèìèð Òåðåíòüåâè÷ Áàáè÷ Ëåîíèä Òåðåíòüåâè÷ Ìåëüíèêîâ Ìèõàèë Åìåëüÿíîâè÷ Ìåëüíèêîâ Ñåðãåé Ìèõàéëîâè÷ Ìåëüíèêîâ Ñòåïàí Ìèõàéëîâè÷ Ñàåíêî Ëåîíèä Êàðïîâè÷ ßêîâåíêî Ïåòð Ïåòðîâè÷ Ãîí÷àðåíêî Âàñèëèé Èîñèôîâè÷ Øàìàø Èîñèô Àðîíîâè÷ Ïðîñîëîâè÷ Ñòàíèñëàâ Ìèõàéëîâè÷ Ëåîíîâ Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Îíèùåíêî Ïåòð Ìèõàéëîâè÷ Ïîíîìàðåíêî Ìèõàèë Ãðèãîðüåâè÷ Ïîíîìàðåíêî Íèêîëàé Ìèõàéëîâè÷ Ïîíîìàðåíêî Àëåêñåé Ìèõàéëîâè÷ Ôåñèê Ôåäîð Ñòåïàíîâè÷ Ôåñèê Âëàäèìèð Ôåäîðîâè÷ Êîñòåíêî Ïîðôèðèé Àíäðååâè÷ Ëîòîø Àáðàì Ñîëîìîíîâè÷ Áåëêà Èâàí Àíòîíîâè÷ Äóíàåâ Èâàí Èëëàðèîíîâè÷ Êàðïóñü Èëüÿ Ïåòðîâè÷ Ñòàíêåâè÷ Ýäóàðä Àíòîíîâè÷ Ñòàíêåâè÷ Íàäåæäà Íèêîëàåâíà Ðîìàíîâ Ëåîíèä Ìèõàéëîâè÷ Ðîìàíîâ Ïàíòåëåé Ãðèãîðüåâè÷

1905 1909 1899 1914 1926 1917 1886 1910 1912 1903 1892 1925 1926 1890 1917 1924 1895 1912 1908 1892 1908 1912 1891 1891 1922 1924 1906 1927 1912 1904 1895 1915 1902 1898 1893 1925 1885

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

728.

729.

730.

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

739.

740.

741.

742.

743.

744.

745.

746.

747.

748.

749.

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

757.

758.

759.

760.

761.

762.

763.

764.

Ëèõöèåâ Ëåîíèä Ìàðòûíîâè÷ Ðîñòîïèé Ìèõàèë Èëüè÷ Êîâàëåíêî Çàõàðèé Èîñèôîâè÷ Êîíäàíáîâñêèé Íèêîëàé Íèêèôîðîâè÷ Ãà÷åíêî Èîñèô Ïðîêîïüåâè÷ Êðóïïà Àëåêñàíäð Òèìîôååâè÷ Ãðèäíåâ Àðêàäèé Èâàíîâè÷ Ãðèäíåâ Âëàäèìèð Ëüâîâè÷ Åâåëåâ Ýìàíóèë Èñààêîâè÷ Êóëèê Èâàí Âàñèëüåâè÷ Ãèáîð Ìàðê Èîñèôîâè÷ Êóðàêèí Ïðîêîôèé Ñòåïàíîâè÷ Êóðàêèí Èâàí Ïðîêîôüåâè÷ Ñàíèí Çàõàð Ñåìåíîâè÷ Ñêàëüêî Àíäðåé Èâàíîâè÷ Åâëàøêèí Íèêîëàé Ôåäîðîâè÷ Åâëàøêèí Òðîôèì Ôåäîðîâè÷ Ïåí÷óê Èâàí Ãðèãîðüåâè÷ Ãëîòîâ Ñåðãåé Òèìîôååâè÷ Òåðüÿêè Âåíèàìèí Ìîðäæååâè÷ Òåðüÿêè Ñóëòàí Ìîðäæååâè÷ Ôåäîðîâ Ìèõàèë Àëåêñååâè÷ Äîëîõèé Èâàí Èâàíîâè÷ Áûêîâ Èâàí Êîðîáêî Ëåîíèä Àíòîíîâè÷ Êîðîáêî Âèêòîð Ëåîíèäîâè÷ Ëîáàê Ñàâåëèé Àêèìîâè÷ Ôåäîðåíêî Ñòåïàí Åìåëüÿíîâè÷ Ñîêîë Èëüÿ Ìèõàéëîâè÷ Ñàêèðà Ãðèãîðèé Êîíñòàíòèíîâè÷ Ïàòåð Àðíîëüä Àâãóñòîâè÷ Øìàëü Ôåäîð Ôåäîðîâè÷ Êîïàëüíûé Òðîôèì Âàñèëüåâè÷ Ãàðåíüÿí Ðåì Èñêèÿíîâè÷ Ðîìàøåâ Ãðèãîðèé Ôåäîðîâè÷ Âîëêîâ Àëåêñàíäð Ïàâëîâè÷ Òèõìàíåâñêèé Âëàäèìèð Ìàòâååâè÷

1900 1896 1887 1893 1925 1905 1864 1925 1900 1902 1874 1889 1922 1898 1896 1904 1910 1870 1925 1939 1916 1882 1896 1882 1896 1923 1890 1912 1912 1898 1926 1908 1884 1913 1900 1876 1875

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

765.

766.

767.

768.

769.

770.

771.

772.

773.

774.

775.

776.

777.

778.

779.

780.

781.

782 783.

784.

785.

786.

787.

788.

789.

790.

791.

792.

793.

794.

795.

796.

797.

798.

799.

800.

801.

Þð÷åíêî Ëåîíèä Ìàêñèìîâè÷ ×åáîòàðþê Íèêîëàé Ìàòâååâè÷ Áîëîâíèê Êèðèëë Íàðêèçîâè÷ Ðûáàëêî Àëåêñåé Åâäîêèìîâè÷ Ñàôîíîâ Èâàí Ãðèãîðüåâè÷ Æóðàâëåâ Àôàíàñèé Àíàíüåâè÷ Òîïîëüÿíö Àíàíèé Àãàïîâè÷ Çîçóëåâñêèé Ñåðãåé Ôåäîðîâè÷ Äåðþãèí Ðîìàí Ïåòðîâè÷ Êðàñíîíîñåíêî Àëåêñåé Íèêîëàåâè÷ Îðìåëè Ôåäîð Àáðàìîâè÷ Îðìåëè Àëåêñàíäð Ôåäîðîâè÷ Áàáåíêî Ãðèãîðèé Ôåäîðîâè÷ Øåïåëåâ Íèêîëàé Ïåòðîâè÷ Øåëüêî Êîíñòàíòèí Ëåîíèäîâè÷ Øàìàø Íàóì Áîðèñîâè÷ Ìóçû÷åíêî Äåìüÿí Èãíàòüåâè÷ Ìóçû÷åíêî Ëþáîâü Íèêèòîâíà Áàáè÷ Õàðèòîí Ôåîêòèñòîâè÷ Òàíêîâ Àëåêñåé Ñåìåíîâè÷ Êàòè÷åíêî Ôåäîð Ñåìåíîâè÷ Òàðêîâñêèé Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ Òàðêîâñêèé Ãðèãîðèé Âëàäèìèðîâè÷ ×è÷åðîâ Àíäðåé Ìèõàéëîâè÷ ×è÷åðîâ Ìèõàèë Àíäðååâè÷ ×è÷åðîâ Íèêîëàé Àíäðååâè÷ ×è÷åðîâà Ðîçàëèÿ Âîëüôîâíà Áàëü Çèíîâèé Èëüè÷ Áóãàåâ Ñåðãåé Åôèìîâè÷ Ëîçåð Ãðèãîðèé Ìîèñååâè÷ Ãëèíîñ Êîíñòàíòèí Âàñèëüåâè÷ Äèêîâ Ãåðàñèì Ëàçàðåâè÷ Òèôíèíè Èâàí Ãåîðãèåâè÷ Äåðèåíêî Ôåäîð Èâàíîâè÷ Êðàâ÷åíêî Àëåêñàíäð Êóçüìè÷ Áóðíèí Òàðàñ Ëåîíòüåâè÷ Áóðíèí Âàëåíòèí Òàðàñîâè÷

1890 1891 1906 1877 1894 1892 1882 1886 1894 1890 1890 1923 1884 1890 1906 1903 1900 1903 1909 1880 1889 1889 1926 1889 1923 1926 1937 1918 1887 1887 1919 1922 1903 1887 1882 1904 1926

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

802.

803.

804.

805.

806.

807.

808.

809.

810.

811.

812.

813.

814.

815.

816.

817.

818.

819.

820.

821.

822.

823.

828.

825.

826.

827.

828.

829.

830.

831.

832.

833.

834.

835.

836.

837.

838.

Ãóñåâ Ãðèãîðèé Äìèòðèåâè÷ Ãóñåâ Êîíñòàíòèí Ãðèãîðüåâè÷ Áîðäàêîâ Ôåäîð Ñåìåíîâè÷ Ãóñåâ Äìèòðèé Ãðèãîðüåâè÷ Øóìèëîâ Êèðèëë Èâàíîâè÷ Þõíåâè÷ Àáðàì Èëüè÷ Æóãàí Íèêîëàé Àíäðååâè÷ Ñòðèæàê Òðîôèì Èâàíîâè÷ Ãîí÷àðîâ Ñòåïàí Èâàíîâè÷ Àêñåâè÷ Âëàäèìèð Èãíàòüåâè÷ ßíèõ Àâêñåíòèé Ôðàíöåâè÷ Äåì÷åíêî Çàõàð Ñåðãååâè÷ Óìàíñêèé Èëüÿ Ôîìè÷ Ìàðòûíåíêî Àíòîíèíà Èâàíîâíà Ìàãåðà Åâãåíèé Ïåòðîâè÷ Ñîðîêèí Ôåäîð Àíäðååâè÷ Ñîðîêèí Ãåîðãèé Àíàñòàñîâè÷ Ãàìîòà Âàñèëèé Êîðíååâè÷ Íàãîðíûé Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Ëàí÷åíêî Èâàí Ôèëèïïîâè÷ ßðåìèí Àíäðåé Ïàâëîâè÷ Ëåéëà Íèêîëàé Âèêòîðîâè÷ Êîâòóíåíêî Ïàâåë Èâàíîâè÷ Òàðàíîâ Àëåêñåé Ïàâëîâè÷ Êàâêà Àëåêñàíäð Ìàðêîâè÷ Òàâîðñêèé Ãðèãîðèé Èîñèïîâè÷ Ïëîøèõèí Èâàí Ìèòðîôàíîâè÷ Êàëèíè÷åíêî Âàñèëèé Êîíñòàíòèíîâè÷ Êàëèíè÷åíêî Ãåîðãèé Êîíñòàíòèíîâè÷ Ðóäåíüêèé Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷ Êóðêèí Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷ Ðîäèêîâ Ïåòð Ãàâðèëîâè÷ Ìèäèêàðè Äìèòðèé Ìèõàéëîâè÷ Çàõàðüÿäè Êèðèëë Èâàíîâè÷ Êîíñòàíòèíè Ãåîðãèé Ïåíàñòîâè÷ Âîçíèêîâ Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷ Ãðóäèíñêèé Âàñèëèé Ñèëîâè÷

1894 ã.ð.

1926 ã.ð.

1870 ã.ð.

1927 ã.ð.

1886 ã.ð.

1916 ã.ð.

1899 ã.ð.

1898 ã.ð.

1880 ã.ð.

1911 ã.ð.

1898 ã.ð.

1901 ã.ð.

1903 ã.ð.

1912 ã.ð.

1910 ã.ð.

1897 ã.ð.

1921 ã.ð.

1904 ã.ð.

1903 ã.ð.

1882 ã.ð.

1887 ã.ð.

1914 ã.ð.

1908 ã.ð.

1912 ã.ð.

1908 ã.ð.

1892 ã.ð.

1902 ã.ð.

1895 ã.ð.

1912 ã.ð.

1902 ã.ð.

1912 ã.ð.

1906 ã.ð.

1909 ã.ð.

1910 ã.ð.

1910 ã.ð.

1894 ã.ð.

1890 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

839.

840.

841.

842.

843.

844.

845.

846.

847.

848.

849.

850.

851.

852.

853.

854.

855.

856.

857.

858.

859.

860.

861.

862.

863.

864.

865.

866.

867.

868.

869.

870.

871.

Àíòîíåíêî Èâàí Ñàâåëüåâè÷ 1900 ã.ð. Øèòîâ Ìèõàèë Èâàíîâè÷ 1895 ã.ð. Áàëàÿí Àðàêåë Àðòþõîâè÷ 1875 ã.ð. Ëåîíîâ Åâãåíèé Òàðàñîâè÷ 1912 ã.ð. Âèøíåâñêèé Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷ 1912 ã.ð. Îäàð÷åíêî Èâàí Èîñèôîâè÷ 1893 ã.ð. ×åðíûé Àëåêñàíäð Èâàíîâè÷ 1897 ã.ð. Ïîëîçþê Ïåòð Ðîäèîíîâè÷ 1900 ã.ð. Ìîñëè÷ Àëåêñàíäð Ìèõàéëîâè÷ 1903 ã.ð. Ùåðáàêîâ Ìàêñèì Ìàêñèìîâè÷ 1890 ã.ð. Ùåðáàêîâà Åêàòåðèíà Ìàêñèìîâíà 1922 ã.ð. Ùåðáàêîâà Êèäà Àëåêñàíäðîâíà 1892 ã.ð. Áîðù Íèêîëàé Âàñèëüåâè÷ 1927 ã.ð. Ðûæèêîâ Èâàí Íèêèòîâè÷ 1890 ã.ð. Ñîðîêèí Íèêîëàé Àíäðååâè÷ 1887 ã.ð. Ñîðîêèí Ìèõàèë Íèêîëàåâè÷ 1912 ã.ð. Ñîðîêèí Ïàâåë Íèêîëàåâè÷ 1928 ã.ð. Ìàð÷åíêî Òðîôèì Ãðèãîðüåâè÷ 1908 ã.ð. Áåëÿâñêèé Íåñòîð Âàñèëüåâè÷ 1885 ã.ð. Ìåùåðÿêîâ Àëåêñàíäð Ãðèãîðüåâè÷ 1912 ã.ð. Êðóõíåð Àäîëüô Èâàíîâè÷ 1883 ã.ð. Áîòà Ñåìåí Ìîèñååâè÷ 1898 ã.ð. Áîòà Ñîëîìîí Ìîèñååâè÷ 1902 ã.ð. Ïîíîìàðåâ Ñòåïàí Àíäðååâè÷ 1901 ã.ð. Ãàðáóçîâ Ñàâåëèé Èâàíîâè÷ 1883 ã.ð. Àôàíàñèàäè Èâàí Êîíñòàíòèíîâè÷ 1919 ã.ð. Àôàíàñèàäè Êèðèëë Êîíñòàíòèíîâè÷ 1918 ã.ð. Ñàðèáûí ßêîâ Àðîíîâè÷ 1904 ã.ð. Òþíÿêèí Âàñèëèé Àíäðååâè÷ 1882 ã.ð. Äûì÷åíêî Ìàêàð Ãðèãîðüåâè÷ 1881 ã.ð. Äûì÷åíêî Âëàäèìèð Ìàêàðîâè÷ 1926 ã.ð. Ñàïêî ßêîâ Ãðèãîðüåâè÷ 1917 ã.ð. Øåõîâöåâ Ãðèãîðèé Èâàíîâè÷ 1924 ã.ð. ä.Êàëèíîâêà 872. Êðûøíèé Íèêîëàé Óñòèíîâè÷ 1905ã. ð. ä.ßðëû-Ìàéíàê 873. Ãîðáîíåíêî Âàñèëèé Èâàíîâè÷ 1872 ã.ð.

874.

875.

876.

877.

878.

879.

880.

881.

882.

883.

884.

885.

886.

887.

888.

889.

890.

891.

892.

893.

894.

895.

896.

897.

898.

899.

900.

901.

902.

903.

904.

905.

906.

907.

908.

909.

910.

Òþòèí Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷ Áîíäàð Äåíèñ Ñòåïàíîâè÷ Êîìïàíè÷åíêî Íèêîëàé Ãðèãîðüåâè÷ Êîìïàíè÷åíêî Ãðèãîðèé Ìèõàéëîâè÷ Êîâàëåíêî Äìèòðèé Âàñèëüåâè÷ Êðóïêî Åâñòàôèé Ïàâëîâè÷ Kpyïêî Âëàäèìèð Åâñòàôüåâè÷ Êîçëîâ Àëåêñåé Èâàíîâè÷ Ñïèðèäîíîâ Ãåîðãèé Åôèìîâè÷ Ñïàíî Àíàòîëèé Èâàíîâè÷ Èïàíîâ Àëåêñåé Ôåäîðîâè÷ ×åðêàøèí ßêîâ Ôåäîðîâè÷ Ëàâðèíåíêî Ãåîðãèé Ñòåïàíîâè÷ Ìàêàðåâè÷ Ãåîðãèé Åìåëüÿíîâè÷ Ñåìåíîâ Àëåêñàíäð Ôèëèïïîâè÷ Ñåìåíîâ Íèêîëàé Àëåêñàíäðîâè÷ ×åðêàñîâ Ñòåïàí Ìèõàéëîâè÷ Êîòåëüìàí Ôåäîð Ñåìåíîâè÷ Êîòåëüìàí Âàñèëèé Ôåäîðîâè÷ Çèíîâüåâ Åâäîêèì Èâàíîâè÷ Ôåäîòîâ Àëåêñàíäð Ôèëèïïîâè÷ Ãîäååâ Íèêîëàé Ñåìåíîâè÷ Áåëîóñîâ Ëåîíèä Ôåäîðîâè÷ Êóäðèí Àðòåì Ïàâëîâè÷ Êàëüô Ñàìóèë Èîñèôîâè÷ ßíóêüÿí Ñåðãåé Ïåòðîâè÷ Êîëòàíþê Ñòåïàí Èâàíîâè÷ Òóáèíñêàÿ Åëèçàâåòà Êîíñòàíòèíîâíà Ìàíàíà Åôèì Àáðàìîâè÷ Êèçåëüøòåéí ßêîâ Ïåòðîâè÷ Ðîçìàí Âèêòîðèÿ Ïåòðîâíà Ðîçìàí Áîðèñ Ñåìåíîâè÷ Êèçèëüøòåéí Îëüãà Ãðèãîðüåâíà Òàêñàð Âåðà Ëüâîâíà Åðìîëåíêî Àëåêñàíäð Ïåòðîâè÷ Ñâÿòîâñêèé Ïåòð Ñòåïàíîâè÷ Ìóõèí Ìèõàèë Èâàíîâè÷

1857 ã.ð.

1890 ã.ð.

1914 ã.ð.

1887 ã.ð.

1891 ã.ð.

1897 ã.ð.

1922 ã.ð.

1924 ã.ð.

1903 ã.ð.

1899 ã.ð.

1924 ã.ð.

1913 ã.ð.

1924 ã.ð.

1885 ã.ð.

1882 ã.ð.

1910 ã.ð.

1904 ã.ð.

1880 ã.ð.

1924 ã.ð.

1900ã.ð.

1887 ã.ð.

1890 ã.ð.

1880 ã.ð.

1883 ã.ð.

1887 ã.ð.

1897 ã.ð.

1899 ã.ð.

1896 ã.ð.

1880 ã.ð.

1904 ã.ð.

1911 ã.ð.

1934 ã.ð.

1894 ã.ð.

1894 ã.ð.

1902 ã.ð.

1894 ã.ð.

1923 ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

911.

912.

913.

914.

915.

916.

917.

918.

919.

920.

921.

922.

923.

924.

925.

926.

927.

928.

929.

930.

931.

932.

933.

934.

935.

936.

937.

938.

939.

940.

941.

942.

943.

944.

945.

946.

947.

Ìóõèí Àíòîí Èâàíîâè÷ Áóøóåâ Àëåêñàíäð Áîðèñîâè÷ Òèêóñ Äìèòðèé Ëåîíèäîâè÷ Ëàâðåíòüåâ ßêîâ Àëåêñàíäðîâè÷ Ëàâðåíòüåâ Ôèëèïï Àëåêñàíäðîâè÷ Ëÿøêî Àíäðåé Ôèëèïïîâè÷ Ëóöêèé Èëüÿ Àáðàìîâè÷ ×óëüòåê Èîñèô Èñààêîâè÷ Ìèäèêàðè Àêèì Ìèõàéëîâè÷ Ìèäèêàðè Èâàí Ìèõàéëîâè÷ Ëåéìà Âèêòîð Àëåêñàíäðîâè÷ Ëåéìà Íèêîëàé Âèêòîðîâè÷ ×åðíè Êàðë Âàñèëüåâè÷ Êîøìàí Òèìîôåé Ïàâëîâè÷ Òèêóñ Ëåîíòèé Ìèõàéëîâè÷ ×åðíàêîâ Àíòîí Èâàíîâè÷ Ïàðôåíîâà-Ñåí÷èíà Âàëåíòèíà Çóáàðåâ Ìèõàèë Òðîôèìîâè÷ Çóáàðåâ Èâàí Òðîôèìîâè÷ Øëÿõîâ Ôåäîð Äìèòðèåâè÷ Ãîðîõîâñêèé Êîíäðàò Ìåôîäüåâè÷ Òðóíèí Âàñèëèé Íèêèòîâè÷ Î÷êàíü Èëüÿ Ñòåïàíîâè÷ Õîòèí Ìèõàèë Èâàíîâè÷ Ñòàâ÷óê Âàñèëèé Êóçüìè÷ Òèêî Àíäðîíèê Ìèõàéëîâè÷ Ðåâÿêèí Êîíñòàíòèí Âàñèëüåâè÷ Ðåøò Ýäóàðä Ìàòâååâè÷ Ðåøò Íîíà Ýäóàðäîâíà Ãîëóáöîâ Ìèõàèë Êîíäðàòüåâè÷ Øïàêîâ Ãðèãîðèé Ïàâëîâè÷ Ìàêñþí Íèíà Àáðàìîâíà Ìàêñþí Àííà Àáðàìîâíà Ñåí÷åíêî Çàõàð Ñåìåíîâè÷ Êîëîáîâà Êñåíèÿ Àíäðååâíà Ïàí÷åíêî Ïåòð Âàñèëüåâè÷ ×óïàõèí Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷

1926 1902 1906 1889 1902 1905 1899 1911 1916 1919 1890 1914 1896 1895 1874 1904 1913 1928 1914 1890 1897 1897 1905 1907 1913 1916 1899 1891 1918 1905 1905 1912 1916 1872 1914 1895 1923

ã.ð. ã.ð. ã.ð ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.p. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

948.

949.

950.

951.

952.

953.

954.

955.

956.

957.

958.

959.

960.

961.

962.

963.

964.

965.

966.

967.

968.

969.

970.

971.

972.

973.

974.

975.

976.

977.

978.

979.

980.

981.

982.

983.

984.

Ñûòíèêîâ Ïåòð Èâàíîâè÷ Øêàíðî Ãåîðãèé Õàðèòîíîâè÷ Êðàñíîíîñîâ Àëåêñåé Èâàíîâè÷ Ýëü Èëüÿ Äàâèäîâè÷ Îðíèôîïóëî Õðèñòîôîð Ïîòàïîâè÷ Ãàëüïåðèí Ëàçàðü Ìîèñååâè÷ Ìàðòûíåíêî Àíòîíèíà Àíàòîëüåâíà Ôåäîòîâ Àëåêñàíäð Íèêîëàåâè÷ Ëþòêåâè÷ Ãåîðãèé Ôðîëîâè÷ Æóéëîâ Ìèõàèë Ìàêàðîâè÷ Ìàêñþê Íèêîëàé Àáðàìîâè÷ Ìàêñþê Àííà Àáðàìîâíà Áîíäàðåíêî Åôèì Ìèòðîôàíîâè÷ Æóêîâà Íèíà Äìèòðèåâíà Æóêîâ Äìèòðèé Ïàâëîâè÷ Âîðîíîâ Âàñèëèé Èâàíîâè÷ Âàñèëüåâà Âåðà Ëåîíèäîâíà Þñòþêîâ Ñåìåí Ïåòðîâè÷ ×àâêå Ìàðê Ìîèñååâè÷ Äîëãîïèòþê Ëåîí Ìèõàéëîâè÷ Àäàìîâ Êîíñòàíòèí Ïàâëîâè÷ Àäàìîâà Àñÿ Ãðèãîðüåâíà Àäàìîâ Ãåîðãèé Êîíñòàíòèíîâè÷ Àäàìîâà Ãàëèíà Êîíñòàíòèíîâíà Çåìëÿíîé Íèêîëàé Ñòåïàíîâè÷ Ðåøåòíÿê Ïàâåë Àðòåìîâè÷ Ãðèöåíêî Åôèì Ãðèãîðüåâè÷ Èâàíîâ Âëàäèìèð Èâàíîâè÷ Óêîëîâ Èâàí Ñåìåíîâè÷ Ìèõàéëîâ Âëàäèìèð Âàñèëüåâè÷ Àëåêñàíäðèêîâ Äìèòðèé Àðñåíüåâè÷ Ïîòàê Òèðàí Èëüè÷ Ïîòàê Ìàðèÿ Ãðèãîðüåâíà Êðèâåíêî Èâàí Òðîôèìîâè÷ Ëîçåíêî Ïåòð Ïåòðîâè÷ Òêà÷åíêî Ïåòð Àðñåíòüåâè÷ Êóöåíêî Ìàðèÿ Íèêîëàåâíà

1894 1886 1890 1897 1923 1897 1911 1894 1922 1912 1906 1876 1912 1907 1918 1913 1907 1910 1902 1890 1894 1922 1939 1916 1894 1894 1906 1914 1927 1913 1909 1902 1905 1898 1919 1880 1919

ã.ð. ã.ð ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

985.

986.

987.

988.

989.

990.

991.

992.

993.

994.

995.

996.

997.

998.

999.

1000.

1001.

1002.

1003.

1004.

1005.

1006.

1007.

1008.

1009.

1010.

1011.

1012.

1013.

1014.

1015.

1016.

1017.

1018.

1019.

1020.

1021.

Ñêëÿðåíêî Äìèòðèé Äìèòðèåâè÷ Òóíÿêèí Âàñèëèé Àíäðååâè÷ Ïàïêîâ Èâàí Ñåìåíîâè÷ Áîíäàðåíêî Âëàäèìèð Åâîðñêèé Ôåäîð Èâàíîâè÷ Ðîçåíöâàéã Àäàì Àëåêñååâè÷ Øåíèðèê Íàäåæäà Êîíñòàíòèíîâíà Øåíðèê Òåðåíòèé Âèêòîðîâè÷ Ëîáà÷ Èâàí Ñòåïàíîâè÷ Òðîÿíîâ Ïåòð Êîíñòàíòèíîâè÷ Èâàíåñ Òèìîôåé Ìàðêîâè÷ Ãåðàñèìåíêî Åôèì Èâàíîâè÷ Çóáàðåâ Èâàí Ìèõàéëîâè÷ Òêà÷åíêî Êîíäðàò Ïåòðîâè÷ Áîé÷åíêî Ãðèãîðèé ßêîâëåâè÷ Èâ÷åíêî Èâàí ßêîâëåâè÷ Áåëüäåíèíîâ Ñòåïàí Àëåêñååâè÷ Ïîíîìàðåíêî Ìèõàèë Âàñèëüåâè÷ Ãîí÷àðîâ Ôåäîð Ïåòðîâè÷ Âîõíèäóê Èëüÿ Êóçüìè÷ Ïîïîâè÷ Ãåîðãèé Âëàäèìèðîâè÷ Ãîðáà÷åâ Áîðèñ Ôèëèïïîâè÷ Ãîëîâ÷óê Àíäðåé Ñåðãååâè÷ Êóçíåöîâ Èâàí Ôèëèïïîâè÷ Áîðèñîâà Ìàðèÿ Èîñèôîâíà Áîðèñîâ Èâàí Ìàðêîâè÷ Çâîíêîâ Ìèõàèë Åðåìååâè÷ Ñîñíà Ãðèãîðèé Íèêîëàåâè÷ Ìàëîâèê Èãíàò Âèêòîðîâè÷ ×åðåìèñèí Àíàòîëèé Ñàâåëüåâè÷ Ïîïëàâñêèé Âîëüô Äàâèäîâè÷ Ïîïëàâñêèé Äàâèä Ìîèñååâè÷ Ïîïëàâñêàÿ Õàñÿ Âîëüôîâíà Èãíàòîâà Âàëåíòèíà Èâàíîâíà Ãíåäåíêî Èâàí Êîíäðàòüåâè÷ Ðèïåíáåéì Ãîëè Ãðèãîðüåâíà Äóðàêîâ Èâàí Ôåäîðîâè÷

1903 1901 1889 1925 1919 1884 1897 1889 1918 1910 1902 1909 1910 1871 1901 1925 1889 1906 1912 1895 1909 1925 1890 1910 1874 1920 1880 1874 1915 1920 1896 1870 1869 1922 1891 1856 1914

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

1022.

1023.

1024.

1025.

1026.

1027.

1028.

1029.

1030.

1031.

1032.

1033.

1034.

1035.

1036.

1037.

1038.

1039.

1040.

1041.

1042.

1043.

1044.

1045.

1046.

1047.

1048.

1049.

1050.

1051.

1052.

1053.

1054.

1055.

1056.

1057.

1058.

Øèëîâ Ëåîíèä Ëàðèîíîâè÷ Ìèäèêàðè Àêèì Ìèõàéëîâè÷ Áàáàåâ Ñåìåí Ôåäîðîâè÷ Àçàðüåâ Ôåäîð Òèìîôååâè÷ Ïîäîëüñêèé Ëàçàðü Áîðèñîâè÷ Ïîäîëüñêàÿ Çèíà Àáðàìîâíà Ïîäîëüñêèé Áîðèñ Ëàçàðåâè÷ Ïîäîëüñêàÿ Ìàðèÿ Ëàçàðåâíà Ïðåñåð Ðåâåêà Àáðàìîâíà Ïðåñåð Íèíà Àáðàìîâíà Ïðåñåð Ðèòà Ðóôèëîâíà Ïðåñåð Ïîëèíà Ðóôèëîâíà Õàéìîâè÷ Èñàê Õàéìîâè÷ Àëåêñàíäðà Ëàçàðåâíà Êîìîâ Àáðàì ßêîâëåâè÷ Êîâàëåâ Ïåòð Çàõàðîâè÷ Øóëèê ßêîâ Ãîðäååâè÷ Øóëèê Àíàòîëèé ßêîâëåâè÷ Ðîçåíáåðã Ãåîðãèé Íèêèôîðîâè÷ Ïîñòðèãàëîâ Åôèì Ïîñòðèãàëîâ Àíàòîëèé Åôèìîâè÷ Íàòàðîâ Íèêîëàé Ìîèñååâà Õàðèòèíà Èâàíîâíà Êëåïàåâ Åôèì Íèêîëàåâè÷ Õîõëîâ Èâàí Ôèëèïïîâè÷ Õîõëîâ Íèêîëàé Ñåìåíîâè÷ Àáåëîâ Ìàðê Àâäååâè÷ Ëèííèêîâ Ãåîðãèé Ñåìåíîâè÷ Ëèííèêîâ Þðèé Ãåîðãèåâè÷ Áîáêîâ Ïàâåë Ñåìåíîâè÷ Íåçðîäåíêî Ôåîäîñèé Íèêîëàåâè÷ Ñèðîòà Ëàðèñà Ìèõàéëîâíà Ñèðîòà Ñòàíèñëàâ Ìèõàéëîâè÷ Ïàðàôèëîâ Äìèòðèé Àôàíàñüåâè÷ Íåìëåâàêî Ïåòð Ëàâðåíòüåâè÷ Òèòàðåíêî Ìàðèÿ Ìàðêîâíà Òèòàðåíêî Ìàðèÿ Ñòåïàíîâíà

1916 1909 1914 1900 1891 1902 1926 1931 1872 1874 1906 1908 1895 1903 1913 1910 1889 1924 1889 1894 1924 1900 1902 1900 1893 1906 1898 1900 1925 1880 1922 1938 1911 1894 1909 1906 1889

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

http://evpatoriya-history.info/

1059.

1060.

1061.

1062.

1063.

Ïîçóâà Âàëåíòèí Ñàâåëüåâè÷ Ôåäîðèíà Àííà Àëåêñàíäðîâíà Çàéöåâ Íèêèòà Ãðèãîðüåâè÷ Çàëàõèé Íèêèòà Ñòåïàíîâè÷ Ñòðåëüöîâà Òàòüÿíà Ìèðîíîâíà

1925 1917 1937 1890 1902

ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð. ã.ð.

(Âûïèñàíî èç ä.¹5, ëë. 28, 31-38, I ÎÑ àðõèâ ã. Ñèìôåðîïîëÿ).

ÑÒÐÀÍÈÖÛ

ÈÇ "ÄÅËÀ ¹5"

 Åâïàòîðèéñêîì ðàéîíå íåìåöêèå êàðàòåëè ðàñïðàâëÿëèñü ñ ìåñòíûìè æèòåëÿìè ñ òàêîé æå æåñòîêîñòüþ, êàê è ïîâñþäó â Êðûìó.  ïîäòâåðæäåíèå ñêàçàííîãî ïðèâåäó íåñêîëüêî ôàêòîâ ìåñòíîãî çíà÷åíèÿ, çàòåðÿâøèõñÿ â âåëèêîé èñòîðèè Âåëèêîé Îòå÷åñòâåííîé âîéíû, íî õðàíÿùèåñÿ â îäíîé èç ïàïîê ãîñóäàðñòâåííîãî àðõèâà ã.Ñèìôåðîïîëÿ. Èòàê, "Äåëî ¹ 5", ñòðàíèöà 69. Èç Àêòà: "Âñåãî ðàññòðåëÿíî â Åâïàòîðèéñêîì ðàéîíå 112 ÷åëîâåê... Óãíàëè â Ãåðìàíèþ – 147 ÷åëîâåê. Ïðåäñåäàòåëü ðàéîííîé êîìèññèè Âîëîøèí. Ñåêðåòàðü –Çèìèíà”. Ñòðàíèöà 75. "Àêò ñîñòàâëåí 21 èþíÿ 1944 ã.  äåðåâíå Øèáàíè Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà ðóìûíñêèìè âîéñêàìè çàäåðæàíû 3 êðàñíîôëîòöà, áåæàâøèõ ïîñëå ðàçãðîìà äåñàíòà, 13 ÿíâàðÿ 1942 ã. Íåñìîòðÿ íà òî, ÷òî êðàñíîôëîòöû áûëè áåç îðóæèÿ, ðóìûíû òóò æå ñâÿçàëè èì ðóêè è ðàññòðåëÿëè èç àâòîìàòîâ. 14 ìàÿ 1944 ãîäà òðóïû áûëè ïåðåçàõîðîíåíû. Àêò ñîñòàâèëè ïðåäñåäàòåëü Øèáàíñêîãî ñåëüñîâåòà Áóðöåâ, ïðåäñåäàòåëü êîëõîçà "Ãðèíôåëüä" Ðîìàí÷åíêî, áðèãàäèð Áóðåëîìîâ". Ñòðàíèöà 75. "Àêò îò 23 èþíÿ 1944 ã. Êîìèññèÿ â ñîñòàâå êîëõîçíèêîâ ä. Àë÷èí Áàãàéñêîãî ñåëüñêîãî ñîâåòà Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà Êàëèäåðà Ô.È., Âûñî÷åíÿ Ä.Ì., Ìóçèíà Ã., Áàðûêèíà Â. ñîñòàâèëè íàñòîÿùèé àêò â òîì, ÷òî 24 äåêàáðÿ 1941 ãîäà â ä.Àë÷èí áûëè ðàñòðåëÿíû íåìöàìè 3 åâðåéñêèå ñåìüè, ñîñòîÿâøèå èç 2-õ ñòàðèêîâ â

âîçðàñòå 60-70 ëåò, 3-õ äåòåé îò 3 äî 11 ëåò, 3-õ âçðîñëûõ æåíùèí. Âñåãî ðàññòðåëÿíî 8 ÷åëîâåê..." Ñòðàíèöà 76. "Àêò î çâåðñòâàõ íåìåöêèõ ñîëäàò â ê/ç èì.Êàëèíèíà Êàðàåâñêîãî ñ/ñ Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà.  äåêàáðå 1941 ã. â êîëõîç ïðèåõàëè íåìöû íà àâòîìàøèíå... Çàòåì ñîáðàëè â øêîëå âñåõ åâðååâ â êîëè÷åñòâå 7-ìè ñåìåé, îáùåé ÷èñëåííîñòüþ 19 ÷åëîâåê (æåíùèíû, ñòàðèêè, äåòè). Ïîñëå ÷åãî âûâåëè âñåõ ê ÿìå è ðàññòðåëÿëè. Ïðåäñåäàòåëü êîìèññèè ðàéîíà Âîëîøèí. Î÷åâèäöû: Êíûø, Ïîñòíûé, Ïàñå÷íèê". Ñòðàíèöà 77. "Àêò î çâåðñòâàõ â ä.Êîìçàòîâêà êîëõîçà "Êðàñíûé Êàâêàç" Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà.

13 ìàÿ 1942 ã. â ä.Êàìçàòîâêó ïðèåõàëà ãðóïïà íåìåöêèõ æàíäàðìîâ. Îíè âûâåëè çà 200 ìåòðîâ îò äåðåâíè êîëõîçíèêîâ Ðåäüêî Ñàðó ßêîâëåâíó, 65 ëåò, Øàïîøíèêîâó Àëëó, 30 ëåò, Ìåùåðÿêîâó Ðîçó Èîñèôîâíó, 35 ëåò è åå äî÷ü, 7 ëåò è ñûíà 2-õ ëåò è ðàññòðåëÿëè. Ñòàðûé êîëõîçíèê Ðåäüêî, 60 ëåò, íå âûäåðæàë – ïîâåñèëñÿ". Ñòðàíèöà 78. “Àêò î çâåðñòâàõ â êîëõîçå èì. Áîëîòîâà Äîáðóøèíñêîãî ñåëüñîâåòà. Ñîñòàâèëè àêò: ïðåäñåäàòåëü ê/çà Ñèäîðåíêî Ï.Ï., ìåäôåëüäøåð Êóçíåöîâ Ä.Ò., êîëõîçíèöû Êàøàíîâà Ì.Å., Ëèõàíèíà.  äåêàáðå 1941 ã. â êîëõîç ïðèøëà ìàøèíà "÷åðíûé âîðîí"... çàòåì ïîäîøëè åùå äâå ìàøèíû è ëåãêîâàÿ. Îöåïèëè äåðåâíþ è íà÷àëè ñãîíÿòü åâðååâ. Íåêîòîðûå áåæàëè, íî èõ äîãîíÿëà ëåãêîâàÿ ìàøèíà, è ðàññòðåëèâàëè òóò æå. Ïîñëå ýòîãî ìàøèíû óøëè.  äåðåâíå îñòàëîñü íåñêîëüêî æàíäàðìîâ, êîòîðûå âûëàâëèâàëè åâðååâ è ðàññòðåëèâàëè.

21 ÷åëîâåê ñêðûëèñü â ñòåïè. Âûðûëè ÿìó, ãäå æèëè íåñêîëüêî ìåñÿöåâ. Ïî èíèöèàòèâå ñòàðîñòû áûëà ñäåëàíà çàñàäà íà òåõ, êòî ïðèõîäèë çà õëåáîì â äîìå Áåðåçþê. Èõ çàêðûëè â äîìå... Óòðîì âûçâàëè ðóìûí, êîòîðûå èçáèâàëè èõ, äîáèâàÿñü âûäà÷è îñòàëüíûõ. Óçíàâ, ãäå íàõîäÿòñÿ ñåìüè, çàáðàëè âñåõ è ïîâåçëè â ä.Áîãàé, ãäå áûëè ðàññòðåëÿíû. Âñåãî ïî êîëõîçó ðàññòðåëÿíî 46 ÷åëîâåê,

http://evpatoriya-history.info/

êðîìå òîãî, 18 ÷åëîâåê âûâåçëè â Áîãàé è òàì ðàññòðåëÿëè". Ñòðàíèöà 79. "Àêò î çëîäåéñòâå â ä.Íàéäîðô Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà. 16 äåêàáðÿ 1941 ãîäà â ä.Íàéäîðô â 12 ÷àñîâ äíÿ ïðèáûëè èç Åâïàòîðèè íåìöû íà äâóõ àâòîìàøèíàõ. Íåìöû âûãíàëè åâðåéñêèå ñåìüè èç äîìîâ, ïîñàäèëè â ãðóçîâèêè, âûâåçëè èç äåðåâíè íà 400 ìåòðîâ è âñåõ ðàññòðåëÿëè. Âñåãî áûëî ðàññòðåëÿíî 10 ñåìåé â êîëè÷åñòâå 41 ÷åëîâåêà. Àêò ïîäïèñàëè: ïðåäñåäàòåëü êîëõîçà èì.Êàãàíîâè÷à Äóäêî, ÷ëåíû êîìèññèè ×óïðèíêî Ê.Í., Âåëèêîðîäíûé Ê.Ã.". (Ýòî òîëüêî íåáîëüøàÿ ÷àñòü ïðèìåðîâ, êîòîðûå çàôèêñèðîâàíû â "Äåëå ¹ 5".)

ÑËÅÄÑÒÂÈÅ ÂÅÄÅÒ ïîäïîëêîâíèê Ãîñóäàðñòâåííîé áåçîïàñíîñòè Þäèí Ïðîòîêîë äîïðîñà.

30 èþíÿ 1944 ã. íà÷àëüíèê Åâïàòîðèéñêîãî ÍÊÂÄ ïîäïîëêîâíèê Ãîñóäàðñòâåííîé áåçîïàñíîñòè Þäèí äîïðîñèë â êà÷åñòâå ñâèäåòåëÿ Êàí÷óêà Óëüÿíà Èâàíîâè÷à (ìåñòî æèòåëüñòâà – äà÷íûé ðàéîí, 5-ÿ ëèíèÿ, ä.15). Ïîêàçàíèÿ: Ðàáîòàë íà ïðåæíåì ìåñòå (îãîðîäíèêîì íà ãîñêóðîðòå – Ñ.Á.). Ïîñëå âûñàäêè äåñàíòà Êðàñíîé Àðìèè ÿ áûë àðåñòîâàí ñî âñåì ìóæñêèì íàñåëåíèåì è ïîäâåðãñÿ ðàññòðåëó íà Êðàñíîé Ãîðêå, áûë ðàíåí è áåæàë.  ÿíâàðå 42-ãî ãîäà, òî÷íî ÷èñëî íå ïîìíþ, ïîñëå äåñàíòà, ÷àñîâ â äåñÿòü óòðà êî ìíå â êâàðòèðó ÿâèëèñü äâà âîåííûõ íåìöà, íà ôóðàæêå êîòîðûõ ñòîÿò áóêâû "ÑÑ" è ïðåäëîæèëè ñîáðàòüñÿ ìíå è ìîåìó 14-ëåòíåìó ñûíó. Êîãäà èç êâàðòèðû íàñ âûâåëè ïîä ñòåíêó è îæèäàëè, ïîêà âûâåäóò ìóæ÷èí èç äðóãèõ äîìîâ, ïîñëå ÷åãî, ñîáðàâ ÷åëîâåê äî 100, ïîãíàëè â ïîäâàë ãåñòàïî, êîòîðûé ðàçìåùàëñÿ íà Íàáåðåæíîé óëèöå. Ïðè âõîäå â ïîäâàë ñòîÿë íåìåö è êàæäîìó èç íàñ íàíîñèë óäàð øîìïîëîì. Ê íàøåìó ïðèõîäó â ïîäâàëå ãåñòàïî áûëî óæå áîëüøîå êî-

ëè÷åñòâî ëþäåé, òàê, ÷òî ïîäâàë áûë íàáèò äî îòêàçà, è ìîæíî áûëî òîëüêî ñòîÿòü.  ïîäâàëå ìû ïðîáûëè äî 10 ÷àñîâ óòðà ñëåäóþùåãî äíÿ, à ïîòîì âñåõ ïîãíàëè íà îêðàèíó ãîðîäà, íà Ïåðåñûïü, â áîëüøîé äâîð, ãäå îïÿòü ïðè âõîäå íåìåö íàíîñèë óäàð øîìïîëîì. Âî äâîðå áûëî î÷åíü áîëüøîå êîëè÷åñòâà ìóæ÷èí, öèôðó íàçâàòü íå ìîãó. Êîãäà ìû ïðèøëè òóäà, òaì íàõîäèëèñü íåìåöêèå îôèöåðû, ñîëäàòû è ìåñòíûå ïàëà÷è Æóêîâñêàÿ è Äåâêèí, êîòîðûå óêàçûâàëè íà îòäåëüíûõ ëèö, è èõ çàáèðàëè...  3 ÷àñà äíÿ íàñ ïîâåëè çà ãîðîä ê ïðîòèâîòàíêîâîìó ðâó. Òåõ, êòî ïî ñòàðîñòè èëè ïî áîëåçíè íå ìîã äâèãàòüñÿ, ðàññòðåëèâàëè íà ìåñòå. Êîãäà ïðèøëè ê ìåñòó ðàññòðåëà, íàñ âñþ êîëîííó â 4 èëè 5 ðÿäîâ ïîëîæèëè íà çåìëþ ëèöîì âíèç... Çàòåì íà÷àëè îòáèðàòü ïî 4 ÷åëîâåêà, ïîäâîäèëè ê ÿìå, çàñòàâëÿëè äåëàòü òðè ðàçà ïðèñåäàíèÿ, è íà òðåòüåì ïîäúåìå ñëåäîâàë âûñòðåë èç àâòîìàòà è óáèòûå ïàäàëè â ÿìó. Òàêèì îáðàçîì óïàë è ÿ, ðàíåííûé ïîä ëîïàòêó íàâûëåò, ïîñëå ÷åãî ïîòåðÿë ñîçíàíèå. Îïîìíèëñÿ ïðèìåðíî â 2 ÷àñà íî÷è, âûáðàëñÿ èç-ïîä òðóïîâ è óøåë â äåðåâíþ ÎòàðÌîéíàê. Îáìûëñÿ, ñäåëàë ïåðåâÿçêó è óøåë â ñîâõîç Òåðåêëû-Êîíðàò, ïðîæèë òàì 4-5 äíåé è ÿâèëñÿ â Åâïàòîðèþ. Íà ñëåäóþùèé äåíü ÿâèëñÿ íà ïåðåðåãèñòðàöèþ ê Æóêîâñêîé, âñå ïðîøëî áëàãîïîëó÷íî. Ñî ìíîé áûëè ðàññòðåëÿíû Êóäðÿâöåâ (ñòàðèê), ñàíàòîðèé "Ñìåíà", è åãî ñûí... ". Ðîñïèñü Êàí÷óêà èìååòñÿ. (Çàïèñàíî ñ ëèñòà ¹ 56 "Äåëî ¹ 5", Ãîñàðõèâ, ã. Ñèìôåðîïîëü). Ïðîòîêîë äîïðîñà 27 èþíÿ 1944 ã. Æàáèí Ïåòð Òðîôèìîâè÷. 1923 ãîäà ðîæäåíèÿ, ðóññêèé, áåñïàðòèéíûé, Ó÷èëèùíûé ïåðåóëîê, 12. Ñëåñàðüýëåêòðèê ýëåêòðîñòàíöèè,  ïåðèîä îêêóïàöèè ðàáîòàë âìåñòå ñ îòöîì ïî ïàòåíòó â àðåíäíîé æåñòÿíîé ìàñòåðñêîé. Ïîêàçàíèÿ: " ÿíâàðå 1942 ãîäà ÿ áûë àðåñòîâàí âî äâîðå ñâîåãî

http://evpatoriya-history.info/

äîìà äâóìÿ íåìåöêèìè îôèöåðàìè ïî óëèöå Ïîïåðå÷íàÿ, ä. 10. Âûâåëè íà óëèöó ïîä êîíâîåì. Äåðæàëè íà óëèöå, ïîêà íå ñîáðàëàñü áîëüøàÿ ãðóïïà ëþäåé. Çàòåì ñîáðàâøèõñÿ, ãðóïïó äî 300 ÷åëîâåê, ïîãíàëè íà Ïåðåñûïü â áîëüøîé äâîð, ãäå íàõîäèëîñü ëþäåé äî 3000 ÷åëîâåê... (ìóæ÷èíû, æåíùèíû, äåòè). Íî æåíùèí è äåòåé ïîòîì îñâîáîäèëè. Ïðîáûëè íà Ïåðåñûïè äî 12 ÷àñîâ 5 ÿíâàðÿ. Çàòåì ïîãíàëè âî äâîð ñåëüõîçñíàáà íà óë. Ñèìôåðîïîëüñêóþ, ãäå ê ýòîìó âðåìåíè áûë ïîëîí äâîð ëþäåé, äî 5-6 òûñÿ÷. Ïðîáûëè ìû âî äâîðå ñåëüõîçñíàáà äî îáåäà 6 ÿíâàðÿ. Ïðèáûëè ðàáîòíèêè ÑÄ, Æóêîâñêàÿ è åùå êàêîé-òî òîëñòûé íåìåö, â ÷èíå íå ìåíåå ãåíåðàëà, êîòîðûé ÷òî-òî êðè÷àë íà ñîáðàâøèõñÿ ëþäåé. Æóêîâñêàÿ, â ñâîþ î÷åðåäü, îòáèðàëà çíàêîìûõ åé ëþäåé è îñâîáîæäàëà.  12 ÷àñîâ äíÿ 6 ÿíâàðÿ âñþ ñîáðàâøóþñÿ êîìàíäó ðàçäåëèëè íà òàòàð è ðóññêèõ... Îäíó èç êîìàíä ïîñòðîèëè â ðÿä ïî10 ÷åëîâåê è ïîâåëè ïî óëèöå Êàðàèìñêîé ê íîâîé ïàññàæèðñêîé ñòàíöèè... Ïî ïóòè êîëîííó íåñêîëüêî ðàç óêëàäûâàëè â ãðÿçü, åñëè êòî ïðèïîäíèìàë ãîëîâó, òî òîãî ïðèñòðåëèâàëè íà ìåñòå. Êîãäà âûøëè çà ãîðîä ïîä áóãîð, ïîëîæèëè âñåõ ëèöîì âíèç. Ïîäâîäèëè ïî 3 ÷åëîâåêà êî ðâó. Âñå êîìàíäû áûëè íà ðóññêîì ÿçûêå. ß áûë â òðîéêå ñ Ãîäóíîâûì Äìèòðèåì, ïðîæèâàâøèì ïî Êàðàèìñêîé, 5, Æóðàâëåâûì Ïåòðîì, ïðîæèâàâøèì íà Ïåðåñûïè. Êîãäà ïîñòàâèëè íà êîëåíè, ðàçäàëàñü êîìàíäà:"Ðàç, äâà, òðè!", ÿ, íå îæèäàÿ âûñòðåëà, ïîâàëèëñÿ â ÿìó, òî æå ñàìîå ñäåëàë Ãîäóíîâ, à Æóðàâëåâ áûë óæå ðàíåí ðàíåå, êîãäà ìû ëåæàëè ó ñåìàôîðà.  ÿìå áûëî íåñêîëüêî ðàññòðåëÿííûõ. Êîãäà ìû óïàëè â ÿìó, ñäåëàëè âèä, ÷òî óáèòû, íà íàñ ïîâàëèëàñü ñëåäóþùàÿ òðîéêà. Òàê ïðîëåæàëè äî 4-õ ÷àñîâ äíÿ, ïîêà íå çàêîí÷èëàñü âñÿ îïåðàöèÿ. Êîãäà ïàëà÷è è îõðàíà óøëè, øåë äîæäü. ß, Ãîäóíîâ è åùå ìû âûòàùèëè îäíîãî ðàíåíîãî, âûáðàëèñü è ðàçáðåëèñü êòî êóäà, ÿ ïîøåë â ä.Áàãàé, ãäå íî÷åâàë îäíó íî÷ü, è óòðîì óøåë â Ëåïåòèõó Ôðàéäîðôñêîãî ðàéîíà, òàì ïðîæèë 2 íåäåëè, âåðíóëñÿ ê ìàòåðè â Åâïàòîðèþ.

Ñî ìíîé ðàññòðåëÿíû Ïÿòèáðàò è åãî ñûí Ìèõàèë, ïðîæèâàâøèå ïî óë.Öûãàí, 13-16”. (Ïåðåïå÷àòàíî ñ ëèñòà ¹57 "Äåëà ¹ 5". Ãîñàðõèâ, ã. Ñèìôåðîïîëü.) Ïðîòîêîë äîïðîñà 19 èþíÿ 1944 ãîäà. Äîïðîñ âåäåò ïîäïîëêîâíèê Þäèí. Íà äîïðîñå Ìîèñååâ Èâàí Äìèòðèåâè÷, 1890 ãîäà ðîæäåíèÿ, áåñïàðòèéíûé; ðàáîòàåò ñòåêîëüùèêîì ñòðîéêîíòîðû êîììóíõîçà. " íî÷ü ñ 4 íà 5 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà âûñàäèëñÿ äåñàíò. Äíåì 5 ÿíâàðÿ ÿ è Êèðèëë, Ïîëèùóê âûøëè èç åãî êâàðòèðû, ÷òîáû ïîéòè íà ìåñòî áîåâ. Íàñ âñòðåòèëè äâà íåìåöêèõ àâòîìàò÷èêà è ïîâåëè íà Ïåðåñûïü. Óòðîì 7 ÿíâàðÿ ïðèåõàëà Æóêîâñêàÿ è îôèöåðû ÑÄ, çàòåì ïðèáûë ñïåöêîíâîé èç íåìöåâ, ðóññêèõ è òàòàð, îäåòû âñå áûëè â íåìåöêóþ ôîðìó. Áûë íåìåöêèé îôèöåð, ãîâîðèâøèé ïî-ðóññêè. Æóêîâñêàÿ îáîøëà âñåõ, âèäèìî, îïîçíàâàëà êîãî-òî, ïîòîì ïîäîøëà ê îäíîìó èç ìóæ÷èí è ñòàëà áèòü åãî ïî ëèöó, çàòåì ÷òî-òî ñêàçàëà êîíâîèðó, êîòîðûé âçÿë èçáèòîãî çà ðóêó, ïîäâåë ê ñòåíêå è òóò æå ðàññòðåëÿë. Òóò æå áûë ðàññòðåëÿí åùå îäèí ìóæ÷èíà, êîòîðûé ïûòàëñÿ ïåðåäàòü îäíîìó èç êîíâîèðîâ êàêèå-òî äîêóìåíòû. Ïî ïóòè ñëåäîâàíèÿ ïàäàâøèõ ðàññòðåëèâàëè. Ïðè ïîïûòêå îäíîãî ê ïîáåãó êîíâîèðû íà÷àëè ñòðåëÿòü ïî êîëîííå. Âñåãî, ïðèìåðíî, â ïóòè áûëî ðàññòðåëÿíî äî 100 ÷åëîâåê..." (Ëèñò ¹ 59-60, "Äåëî ¹5"). Ïîêàçàíèå î÷åâèäöà ßêîâåíêî Íàäåæäà Ôåäîðîâíà, 1900 ã. ðîæäåíèÿ, ïðîæèâàåò ïî Ðûëååâà, ä. 34. Ïðèìåðíî ñïóñòÿ ìåñÿö ïîñëå òîãî, êàê íåìöû âîøëè â ãîðîä, áûë îïóáëèêîâàí ïðèêàç: âñåõ åâðååâ íà ðåãèñòðàöèþ. Çàòåì èì áûëî ïðèêàçàíî íàøèòü øåñòèêîíå÷íóþ çâåçäó íà ñïèíó è ãðóäü. ×åðåç äâå íåäåëè ïîñëåäîâàë íîâûé ïðèêàç. Âñåì åâðåÿì ñîáðàòüñÿ ñ öåííûìè

http://evpatoriya-history.info/

âåùàìè â çäàíèè ÊÓÊÇÀ (Êóðñû óñîâåðøåíñòâîâàíèÿ êîìàíäèðîâ çåíèòíîé àðòèëëåðèè) ïî óë. Âîêçàëüíîé, ÿêîáû äëÿ îòïðàâêè. Èõ ñîáðàëîñü áîëåå 700 ÷åëîâåê (æåíùèíû, ñòàðèêè, äåòè). Æèëè îíè îêîëî íåäåëè, çàòåì óòðîì íà áîëüøîé ìàøèíå ñòàëè âûâîçèòü â íàïðàâëåíèè ä.Áàãàé è òàì ðàññòðåëèâàòü, ïðåäâàðèòåëüíî îòîáðàâ âñå öåííîå... Ðàññòðåë ïðîèçâîäèëñÿ â òå÷åíèå äâóõ äíåé, ïîòîì ÿ ñàìà ëè÷íî õîäèëà è âèäåëà ýòè òðóïû... Âñêîðåå ðàññòðåëÿëè åùå 90 ÷åëîâåê, ìóæ÷èí, êîòîðûå áûëè ðàññòðåëÿíû òîëüêî çà òî, ÷òî êòî-òî ïî óë. Ëàçàðåâñêîé âûñòðåëîì èç ðóæüÿ óáèë íåìåöêîãî ìîòîöèêëèñòà. Ìîé ìóæ ßêîâåíêî áûë ðàññòðåëÿí 7 ÿíâàðÿ â 10-11 ÷àñîâ. Ê ìåñòó ñáîðà ïðèøëè "ÑÄ", Æóêîâñêàÿ è Äåâêèí, íåìåöêèé îôèöåð. Æóêîâñêàÿ ïîäàëà êîìàíäó ïîñòðîèòüñÿ ïî 20 ÷åëîâåê, ñ öåëüþ ïðîâåðêè äîêóìåíòîâ. Íî äîêóìåíòû îíà íå ïðîâåðÿëà, à îòáèðàëà ñâîèõ çíàêîìûõ è óâîäèëà èõ. Èç òîëïû âûøåë ñâÿùåííèê, êîòîðûé ñêàçàë: "Ïðàâèëüíî ãîâîðèëè êðàñíûå, ÷òî íåìöû ðàññòðåëèâàþò íåâèííûõ ëþäåé”. Æóêîâñêàÿ ÷òî-òî ñêàçàëà îôèöåðó. Âûøåë ñîëäàò è òóò æå ðàññòðåëÿë ñâÿùåííèêà. Ïîñëå ýòîãî Æóêîâñêàÿ ïðåäóïðåäèëà, ÷òî òàêàÿ ó÷àñòü æäåò êàæäîãî... Âñåõ îñòàâøèõñÿ âûâåëè çà âîðîòà, âïåðåäè øëè 100–150 êðàñíîôëîòöåâ, èõ òóò æå ðàññòðåëÿëè, ó ìîðÿ... Ðàññòðåë äëèëñÿ äî 9 ÷àñîâ âå÷åðà. ß áûëà òàêæå ñâèäåòåëåì ðàññòðåëà 14 ÿíâàðÿ 1942 ãîäà íà Êðàñíîé ãîðêå. 80 æåíùèí è îêîëî 100 ìóæ÷èí, áîëüøèíñòâî âðà÷è è ìåäïåðñîíàë, ïîòîìó ÷òî îäåòû áûëè â áåëûå õàëàòû. Ðàññòðåëèâàëà ñàìà Æóêîâñêàÿ, êîòîðàÿ êðè÷àëà: “Áåëÿåâ, ïîäàâàé ïàòðîíû!”. (Ïåðåïèñàíî ñ ëèñòîâ 61-62 “Äåëà ¹ 5”).

ÏÈÑÜÌÀ ÑÂÈÄÅÒÅËÅÉ ÅÂÏÀÒÎÐÈÉÑÊÎÉ ÒÐÀÃÅÄÈÈ Ïèñüìî ÏÎËÅÆÀÅÂÎÉ Ë.Ç. Ïðîæèâàëà â ã. Ñèìôåðîïîëå ïî óë.Òóðãåíåâà, 17, êâ.

41. "Ñ áîëüøèì âîëíåíèåì ÿ ïðî÷èòàëà â ãàçåòå î ïîèñêîâîé ãðóïïå. ( 1993 ã. ïðè Åâïàòîðèéñêîì ãîðîäñêîì ñîâåòå âåòåðàíîâ áûëà ñîçäàíà òàêàÿ ãðóïïà, êîòîðóþ âîçãëàâèëè Ã.Í. Àãàôîíîâ è È.Ê.Ïîëÿõ). Áîëü î ïîãèáøèõ ìîèõ çåìëÿêàõ ïðîøëà ÷åðåç âñþ ìîþ æèçíü, è ÿ ðàäà áóäó ïîìî÷ü Âàì. Ñîîáùàþ èìåíà ïîãèáøèõ, èçâåñòíûå ìíå. Ìîè ñîó÷åíèêè äâóõ ñåäüìûõ êëàññîâ 6-é íåïîëíîé ñðåäíåé øêîëû ã. Åâïàòîðèè: Êëàðà Ìàð÷åíêî 15-òè ëåò ðàññòðåëÿíà â ïåðâûå äíè îêêóïàöèè, Ãåííàäèé Ãóñåâ, 1415 ëåò, åãî øêîëüíûé äðóã òàêîãî æå âîçðàñòà Êîðîòêîâ Âîëîäÿ ïîãèáëè â äíè äåñàíòà â ôåâðàëå 1942 ãîäà. Ïîäðîáíîñòè óçíàòü íå ñìîãëà. Ðàññòðåëÿíû çà íàöèîíàëüíóþ ïðèíàäëåæíîñòü äåòè â âîçðàñòå 14-15 ëåò: Áåéíóñîâè÷ Àñÿ, Çîÿ Ýïøòåéí, Âèêòîð Íåìàí, Êýòÿ À÷êèíàäçå. Âñå îíè ïîãèáëè ñî ñâîèìè ñåìüÿìè. Èëüÿ Ðåáè, 50 ëåò, óáèò çà íàöèîíàëüíóþ ïðèíàäëåæíîñòü, îí êðûì÷àê. Ïðîäàâùèöà ìàãàçèíà ÒÏÎ, êîòîðûé íàõîäèëñÿ çà óãëîì óëèöû Õàëòóðèíà, ðàáîòàëà â ãàëàíòåðåéíîì îòäåëå, çâàëè åå Ðèâîé. Ýòî áûëà î÷åíü êðàñèâàÿ ñèíåãëàçàÿ ìîëîäàÿ æåíùèíà. Îíà ñïðÿòàëàñü ïîä ïðèëàâêîì ñâîåãî ïóñòîãî ìàãàçèíà, íåìöû âûòàùèëè åå îòòóäà ñèëîé è çàñòðåëèëè â ìàãàçèíå. Ðàññêàçûâàëè òå, êòî æèë îêîëî ìàãàçèíà, êàê ñòðàøíî êðè÷àëà Ðèâà, êàê ïðîñèëà î ïîùàäå, õâàòàëà èõ çà ñàïîãè, îòäàëà èì ñâîè êîëüöà, ÷àñû... Åå áèëè è òîïòàëè ñàïîãàìè, ïîâîëîêëè ê äâåðè, íî îíà óõâàòèëàñü çà äâåðü, òàì æå åå è çàñòðåëèëè, íàøó Ðèâó. Êàê âñïîìíþ î íåé, òàê è ïëà÷ó, çâåðè ïðîêëÿòûå! Ðàññòðåëÿëè ñåìüþ Ìåäâåäåíêî: Ëþáó, Âåðó 17-18 ëåò è èõ ðîäèòåëåé. Æèëè îíè ïî óë. Øìèäòà, çà óãëîì

http://evpatoriya-history.info/

óë. Õàëòóðèíà. Ó íèõ â ñòåíå áûëî çàìóðîâàíî îðóæèå. Ïðèøåë ñòàðøèé ñûí Âèêòîð èç àðìèè ïîñëå ïîáåäû, íî æèòü â äîìå íå ñòàë, äîëãî äîì ñòîÿë ïóñòîé, ïîòîì ïîñåëèëàñü ðîäñòâåííèöà. Ó íàñ íà Ñëîáîäêå áûëà ìàëåíüêàÿ íà÷àëüíàÿ øêîëà. Ðàñïîëàãàëàñü îíà ïî ëåâóþ ñòîðîíó îò øîññå Íåìè÷åâûõ â ïåðåóëêå, åñëè èäòè îò óë. Øìèäòà ïî íàïðàâëåíèþ ê ãîðîäó, ìèíóÿ áîëüøóþ äâóõýòàæíóþ øêîëó. Äèðåêòîðîì ýòîé ìàëåíüêîé øêîëû áûëà ñòàðåíüêàÿ, íî î÷åíü òðåáîâàòåëüíàÿ ó÷èòåëüíèöà. Ïðîñòèòå, çàáûëà åå èìÿ. Ÿ çíàëè âñå, âñå äåòè çäîðîâàëèñü ñ íåþ, äàæå åñëè íèêîãäà íå ó÷èëèñü â åå øêîëå. Ñòðîãàÿ, âûñîêîãî ðîñòà, õóäîùàâàÿ... â îäíî è òî æå âðåìÿ ïðèõîäèëà â ñâîþ øêîëó ñ ïà÷êîé òåòðàäåé, ïðèæàòûõ ê ãðóäè.  òîé æå øêîëå ðàáîòàëè äâà ìîëîäûõ ó÷èòåëÿ, ÿ âèäåëà ó÷èòåëÿ Àëåêñåÿ. Ïîçäíåé îñåíüþ 1943 ãîäà èõ âçÿëè â ãåñòàïî è óáèëè. Ãîâîðèëè ëþäè, ÷òî îíè ïðåïîäàâàëè äåòÿì ïî ñîâåòñêèì ó÷åáíèêàì è âíóøàëè äåòÿì àíòèôàøèñòñêèå èäåè... Ðÿäîì ñî Ñëîáîäêîé áûëà óë. Ïðîëåòíàÿ, ïî êîòîðîé ïðîõîäèëè â ãîðîä.  íàñòîÿùåå âðåìÿ ýòî óëèöà Ïðîñìóøêèíûõ, êàæåòñÿ, òàê. Ñàìàÿ óçêàÿ ÷àñòü óëèöû áûëà çàíÿòà öûãàíàìè è íàçûâàëàñü “Öûãàíñêîé”. Öûãàíå áûëè îñåäëûìè, ðàáîòàëè è áûëè î÷åíü äîáðîæåëàòåëüíû.  âîéíó èõ áûëî íå ìåíåå ñòà ÷åëîâåê.  êàæäîé ñåìüå áûëî ìíîãî äåòåé. Ìíîãî äîáðîãî ÿ âèäåëà îò íèõ è ïðåæäå âñåãî ÷åëîâå÷åñêóþ çàáîòó. Êîãäà ó ìîåé îäíîêëàññíèöû Ãàëè Ìîë÷àíåíêî ìàìà ïîïàëà â ïîäâàë çàëîæíèêîâ, îíà ðàññêàçàëà â ïîäâàëå íåçíàêîìîé öûãàíêå, ÷òî äî÷ü îñòàëàñü ñîâñåì îäíà, ò.ê. îòåö Ãàëè ïîãèá âî âðåìÿ äåñàíòà (âèäèìî, â ïåðèîä âûñàäêè äåñàíòà. – Ñ.Á.), öûãàíêà îáåùàëà åå âûêóïèòü, êîãäà åé ïîìîãóò öûãàíå. Öûãàíêà áüëà âûêóïëåíà è ñàìà âûêóïèëà ìàòü Ãàëè çà äåñÿòü òûñÿ÷ ðóáëåé. Åé óñïåëè âåðíóòü âñåãî äâå òûñÿ÷è, à ïîòîì íåîæèäàííî äëÿ âñåõ íî÷üþ ÷åðåç ãîä ïîñëå íà÷àëà îêêóïàöèè âñåõ öûãàí ðàññòðåëÿëè íà Êðàñíîé ãîðêå. Òåïåðü â èõ äîìèêàõ æèâóò ðóññêèå. Êîíå÷íî æå, òðóäíî óçíàòü èõ èìåíà. À íåëüçÿ

ëè ïðîñòî çàïèñàòü âñþ ïîãèáøóþ óëèöó Öûãàíñêóþ? Î÷åíü áîëüíî òåïåðü ïðîõîäèòü ïî áûâøåé Öûãàíñêîé. ß ïðîñòî íå ìîãó íåìíîæêî íå áûòü öûãàíêîé: åæåäíåâíî äî 16 ëåò ÿ æèëà ðÿäîì ñ íèìè. Ïåðåä ãëàçàìè íàâñåãäà çàìåðëè ïî÷òè áåçìîëâíûå ëèöà ìíîãèõ èõ äåòåé è îäíîé ñòàðóøêè, ñ êîòîðîé áûëà â äðóæáå. Îíà âñåãäà ðàäà áûëà óâèäåòü, ÷òî íåâðåäèìàÿ âîçâðàùàþñü äîìîé èç ãîðîäà, âåäü â îêêóïàöèè ìîæíî áûëî è íå âåðíóòüñÿ. Íî íå âñå íà Êðàñíîé ãîðêå ïîêîÿòñÿ òîëüêî èç Åâïàòîðèè. ß çíàþ òî÷íî, ÷òî òàì ëåæàò ÷åòûðå ïîäïîëüùèêà è íåñêîëüêî èì ïîìîãàâøèõ èç ×åðíîìîðñêîãî ðàéîíà, çàìó÷åííûõ â ãåñòàïî íàøåãî ãîðîäà. Âñåõ ïîäïîëüùèêîâ áûëî 9 ÷åëîâåê. Êàçíèëè èõ 8 àïðåëÿ, çà 5 äíåé äî îñâîáîæäåíèÿ Åâïàòîðèè. Ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ èç ðâà óâåçëè â ðàéöåíòð òîëüêî 5 ÷åëîâåê. Îñòàëñÿ òàì âî ðâó è Íèêîëàé. Åãî ðîäíàÿ ñåñòðà ïðîæèâàåò â ×åðíîìîðñêîì ðàéîíå â ñåëå Êèðîâñêîå – Âåðà Åôèìîâíà Ìèõååâà. Îíà ìîãëà áû ðàññêàçàòü âàì î ñâîåì áðàòå è äðóãèõ, ïîêîÿùèõñÿ íà Êðàñíîé ãîðêå. Èõ îðãàíèçàöèþ íå ïðèçíàë îáêîì ïàðòèè ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ, íî ýòî áûëà åãî îøèáêà. Ãðóïïà ïîñòàâëÿëà ïàðòèçàíàì îðóæèå, ìóêó (ïîäðîáíîñòè íå çíàþ). È Íèêîëàé ïðèíèìàë ó÷àñòèå â ñîææåíèè âîêçàëà, âçðûâàë ïîåçäà. Íå ìîãëè áû Âû âêëþ÷èòü â ñïèñîê ìó÷åíèêîâ ìàëü÷èêà, êîòîðûé ïîãèá ãäå-òî â Ãåðìàíèè, êóäà åãî óãíàëè íà ðàáîòó â âîçðàñòå 15-òè ëåò. Ýòî Ïåòÿ Ìèòðîôàíîâ, ïðîæèâàâøèé ïî óë. Õàëòóðèíà, 51. Ðàáîòàë îí íà ôåðìå, åãî êîðìèëè ìåðçëîé êàðòîøêîé, îäíàæäû ó íåãî âçäóëñÿ æèâîò, è áîëüíîé îí ëåæàë â ñâèíàðíèêå íà ïîëó, óìåð áåç îêàçàíèÿ ìåäèöèíñêîé ïîìîùè. Åãî ñòàðøèé áðàò âåðíóëñÿ èç ïëåíà ñîâåðøåííî áîëüíîé, ñëåã è áîëüøå íå âñòàë. Ó íåãî áûëî òÿæåëåéøåå ãíîéíîå çàáîëåâàíèå ëåãêèõ. Óâîçèëè èç ãîðîäà ïîåçäàìè ïøåíèöó, à íàðîä ìîðèëè ãîëîäîì. Íà ìîèõ ãëàçàõ çàñòðåëèëè ìàëü÷èêà 15-òè ëåò –Êîëþ, çà òî, ÷òî îí õîòåë â ìàëåíüêóþ ñóìî÷êó âçÿòü ïøåíèöû èç âàãîíà. Ýòî áûëî îñåíüþ 1942 ãîäà.

http://evpatoriya-history.info/

Íå ñìîãëà óòî÷íèòü èìåíà òðåõ ãåðîåâ, ïîãèáøèõ â ôåâðàëå 1942 ãîäà íà óë. Øìèäòà, âî âòîðîì äîìå îò øîññå Íåìè÷åâûõ. Íà ãðóäè ó âñåõ áûëà ôàíåðêà ñ íàäïèñüþ "ïàðòèçàí", ëåæàëè îíè 10 äíåé. Ïîãèáëè ïîñëå áåñïðåðûâíîãî áîÿ â òå÷åíèå äâóõ ñóòîê, óíè÷òîæèëè ìíîãî ôàøèñòîâ, ó íèõ áûë ïóëåìåò. Íåêîòîðîå âðåìÿ îíè åùå ñòðåëÿëè èç ãîðåâøåãî äîìà (íåìöû ïîäîæãëè äîì ñî âñåõ ñòîðîí). Ó ñòàðøåãî èç íèõ îäíà íîãà áûëà îáãîðåâøàÿ, ÷åðíàÿ. Øòàíû íà ýòîé íîãå áûëè ïîäíÿòû âûøå êîëåíà, ñëåäîâ îãíÿ íà íèõ íå áûëî. Âûøå êîëåíà ðàçáðîñàëèñü âîêðóã áèíòû ñ ëåãêèìè, íåçíà÷èòåëüíûìè ñëåäàìè îãíÿ. Êóëüòÿ áûëà áåç ñòîïû, íî íèæíÿÿ ïîâåðõíîñòü êóëüòè íå îáóãëåííàÿ, âèäíåëàñü áåëàÿ êîñòü, íî áåç êðîâè: çíà÷èò åå îáðóáèëè ïîñëå ñìåðòè, à íîãó æãëè íàñèëüñòâåííî ó æèâîãî, ðàíåíóþ íîãó, çàêàòàâ ïðåäâàðèòåëüíî øòàíû è ñíÿâ áè íòû. Ïðè äðóãèõ îáñòîÿò åëüñòâàõ âñå âûãëÿäåëî áû èíà÷å. Òàê ÿ äóìàþ. Äî ñâèäàíèÿ, ñ óâàæåíèåì Ïîëåæàåâà Ëþáîâü Çàõàðîâíà, âåòåðàí òðóäà, äåòñêèé âðà÷". Ïèñüìî äàòèðîâàíî 14 ôåâðàëÿ 1993 ãîäà.

2-å ïèñüìî ÏÎËÅÆÀÅÂÎÉ Ë.Ç. "Äîðîãèå òîâàðèùè! ß ïîñëàëà âàì îäíî ïèñüìî, íî íå ñìîãëà â íåì íàïèñàòü î âñåõ æåðòâàõ íàøåãî êðàÿ... Íà óãëó óë. Øìèäòà, íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå â îäíîì èç äîìîâ æèëà åâðåéêà. Åå íå ðàññòðåëÿëè â äåíü ðàññòðåëà âñåõ åâðååâ, ãîâîðèëè, ÷òî îñòàâèëè åé æèçíü íà âðåìÿ, ò.ê. ìóæ ó íåå áûë àðìÿíèí. Áûëà ó íèõ è êîðîâà. Åé íå ðàçðåøèëè âûõîäèòü èç äîìà. Òàê â îæèäàíèè ñìåðòè îíà æèëà åùå ãîä, à ïîòîì íî÷üþ åå óâåçëè è ðàññòðåëÿëè, ñ íåé äîáðîâîëüíî óåõàë åå ìóæ, ò.ê. åé áûëî î÷åíü ñòðàøíî... Ïîìíþ, êàê âñåõ ïîòðÿñëà âåñòü î òîì, ÷òî íà îäíîé èç óëèö Ñëîáîäêè íåäàëåêî îò òîâàðíîãî âîêçàëà íî÷üþ íåìöû çàñòðåëèëè â ïîñòåëè áîëüíîãî è

î÷åíü ñòàðîãî ìóæ÷èíó, êîòîðûé óæå ìíîãî ëåò íå ïîäíèìàëñÿ ñ ïîñòåëè. Ýòî áûëî â îäíó èç òðåõ íî÷åé ïîñëå âûñàäêè äåñàíòà, êîãäà íåìöû ïîáîÿëèñü ïðèíÿòü ïðÿìîé áîé ñ äåñàíòíèêàìè è íî÷üþ ïîäíÿëè ñ ïîñòåëè âñåõ æèòåëåé Ñëîáîäêè, âñþ ñòîðîíó îò óë. Íåìè÷åâûõ äî óë. Èíòåðíàöèîíàëüíîé è Ïåðåñûïè. Ðàçäåòûõ, ïëà÷óùèõ æåíùèí, äåòåé è ñòàðèêîâ ïîãíàëè âïåðåäè ñåáÿ íà áîé ñ äåñàíòíèêàìè ...Íåìöåâ áèëè èõ æå îðóæèåì. Îá ýòîì õîðîøî çíàåò Áîðèñ Åâãåíüåâè÷ Áàëüêî, íûíå ïðîæèâàþùèé â ñ. Ñêâîðöîâî. Çà ó÷àñòèå â äåñàíòå åìó òåïåðü âûäàëè óäîñòîâåðåíèå ó÷àñòíèêà âîéíû. Åãî äîìàøíèé ò.336-288. Òîãäà åìó áûëî âñåãî 14 ëåò... Ïîñëå òîãî, êàê îêîí÷èëñÿ áîé, ÷åðåç îïðåäåëåííûå ïðîìåæóòêè âðåìåíè ìû ñëûøàëè åäèíè÷íûå âûñòðåëû... Âî âðåìÿ äåñàíòà íà Ñëîáîäêå ïîãèáëî ìíîãî ìóæ÷èí, íî ÿ èõ íå çíàëà.  ñåìüå Ñêðèïíèê óáèëè îòöà è äâóõ áðàòüåâ. ×åðåç íåñêîëüêî äíåé ïîñëå ïîäàâëåíèÿ äåñàíòà â öåíòðå Ñëîáîäêè çàñòðåëèëè áåðåìåííóþ æåíùèíó, îíà äîëæíà áûëà ñêîðî ðîæàòü è âûøëà èç äîìà ïî ñâîèì äåëàì. Õîòü è ñòðàøíî òîãäà áûëî õîäèòü, íî õîðîíèëè åå î÷åíü ìíîãèå, õîäèëà è ìîÿ ìàìà. Îíà ðàññêàçûâàëà, ÷òî â ñåìüå îñòàëèñü ìóæ è òðåõëåòíèé ñûí...  îêêóïàöèè ÷àñòî óìèðàëè ñòàðèêè èç äîìà ñòàðîñòè, âñå îò çàáîëåâàíèÿ ñ îäèíàêîâûìè ñèìïòîìàìè: áîëè â îáëàñòè æèâîòà, ïîâòîðíûå ðâîòû ñ êðîâüþ, ïîòåðÿ àïïåòèòà. Îò òàêîãî æå çàáîëåâàíèÿ óìåðëà òàì Òàòüÿíà Ãðèãîðüåâíà ÷åðåç äâå íåäåëè ïîñëå ïîñòóïëåíèÿ. Ïðîæèâàëà îíà ïî óë. Õàëòóðèíà. Îíà áûëà áîëüøîé ïàòðèîòêîé. Áîãàòàÿ â ïðîøëîì, îíà â îêêóïàöèè íè÷åãî ïëîõîãî íå ãîâîðèëà. Åå ñûí â ðåâîëþöèþ âûåõàë â Øâåöèþ, à îíà íå çàõîòåëà óåçæàòü. "ß ðóññêàÿ, çäåñü ìîÿ Ðîäèíà", - ãîâîðèëà îíà. Êîãäà íàøè îòñòóïàëè, âñå ãîðåâàëè, à îíà ñïîêîéíî çàÿâëÿëà: "À âñå ðàâíî íàøè ïîáåäÿò. Âîò âû åùå âñïîìíèòå ìåíÿ, ÷òî ÿ âàì ãîâîðèëà: íàøè ïîáåäÿò"... Ëþáîâü Ïîëåæàåâà. ã.Ñèìôåðîïîëü, óë. Òóðãåíåâà, 17, êâ.41” Ïèñüìî äàòèðîâàíî 20 àïðåëÿ 1993 ã.

http://evpatoriya-history.info/

3-å ïèñüìî ÏÎËÅÆÀÅÂÎÉ Ë.Ç. “Óâàæàåìûå òîâàðèùè! ß ïîãîâîðèëà ïî òåëåôîíó ñ Áîðèñîì Åâãåíüåâè÷åì Áàëüêî (ò.336-288), ïðîæèâàþùèì â ñ. Ñêâîðöîâî, è ñîîáùàþ âàì åãî äàííûå.  ïåðèîä âûñàäêè äåñàíòà áûë è óáèòû åãî ñîñåä Êóçüìåíêî Àíàòîëèé, 17-òè ëåò, ïðîæèâàâøèé ïî óë.Àê-Ìå÷åòñêàÿ, 48, Äåðþãèí Ìèõàèë, 17-òè ëåò, ïðîæèâàâøèé ïî óë. 25-ãî Îêòÿáðÿ, ñåìüè Åëèñååâûõ – ìàòü è ñûí Ñåìåí 17-òè ëåò, ïðîæèâàâøèõ ïî óë. Àê-Ìå÷åòñêàÿ,46, Ðîçåíöâàéã Àäàì Âàñèëüåâè÷, 56 ëåò, ïðîæèâàâøèé ïî óë. Ãîãîëÿ âî äâîðå çåëåíõîçà... Ñïèðèí Ïåòð, ïðîæèâàâøèé ïî óëèöå îêîëî àïòåêè â öåíòðå ãîðîäà. Îí áûë ïëîòíèêîì. Ïîñëå òîãî, êàê åãî óâåçëè, åãî æåíà õîäèëà åæåäíåâíî êî ðâàì, êàæäûé äåíü âèäåëà íîâûå òðóïû, à ìóæà óâèäåëà òîëüêî ÷åðåç äâå íåäåëè ïîñëå àðåñòà, ëåæàë îí ñâåðõó ïî÷òè òåïëûé. Êàê ïîòîì îíà óçíàëà, â òå÷åíèå äâóõ íåäåëü, íà÷èíàÿ ñ äíåé äåñàíòà, îí äåëàë ãðîáû äëÿ ôàøèñòîâ, ïîãèáøèõ âî âðåìÿ äåñàíòà, à ïîòîì åãî ðàññòðåëÿëè.  ïåðèîä âûñàäêè äåñàíòà ìíîãî ïîãèáëî è íåìöåâ. Òîãäà ïîÿâèëîñü èõ êëàäáèùå â íîâîì ãîðîäå, îêîëî êóðçàëà, íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå, ðÿäîì ñ êðàñèâûì äîìîì ñ àæóðíûìè äåðåâÿííûìè ñòåíî÷êàìè. Ñòðàøíî òàì áûëî ïðîõîäèòü, ïîòîìó ÿ è íå ñîñ÷èòàëà èõ ìîãèëû. Àêêóðàòíûå, îíè ðàñïîëàãàëèñü òàì ðîâíûìè ðÿäàìè è áûëè ñòðàøíû òåì, ÷òî íà êàæäîì êðåñòå áûëà íàäåòà êàñêà ñî ñòðàííîé èõ ñâàñòèêîé. Õîðîøî ïîòðåïàëè ôàøèñòîâ äåñàíòíèêè, è õîòü íåìöû ìíîãî óíè÷òîæèëè íàøèõ ìóæ÷èí, íî ó ëþäåé ïîÿâèëèñü âåðà è òåðïåíèå, ïîíÿëè, ÷òî íåìöåâ ìîæíî ïîáåäèòü. Ìíîãèõ äåñàíòíèêîâ âçÿëè â ïëåí è ãíàëè ÷åðåç ã.Ñàêè, ÷åòâåðî ñêðûëèñü â êàìåíîëîìíÿõ, îäèí âëèëñÿ â ïàòðèîòè÷åñêóþ ãðóïïó ×åðíîìîðñêîãî ðàéîíà... Êàæäûé âå÷åð ÿ ñëûøàëà, êàê ñòðåëÿë ïóëåìåò èëè àâòîìàò íà Êðàñíîé ãîðêå. Îñîáåííî ó÷àñòèëèñü âûñòðåëû, íà÷èíàÿ ñ ëåòà 1943 ãîäà. Íî ìû âñå çíàëè ñâîäêè âîåííûõ äåéñòâèé, îá ýòîì ãîâîðèëîñü â ãîðîäå, êàê è îò êîãî óçíàâàëè – íå

ìîãó ñêàçàòü. Êîãäà ãîòîâèëàñü îáëàâà íà ïîäðîñòêîâ, ìàìå ñîîáùàëè, è ÿ îòñèæèâàëàñü íà ÷åðäàêå, êîãäà ïîãèáëè ìîëîäîãâàðäåéöû, ïîäîøëà êî ìíå äåâî÷êà, ðàññêàçàëà è èñ÷åçëà. Ãîðîä âñå æå áîðîëñÿ... Âå÷íàÿ ïàìÿòü ïîãèáøèì â Âåëèêóþ Îòå÷åñòâåííóþ âîéíó! Âå÷íàÿ ïàìÿòü ïàâøèì ìîèì çåìëÿêàì! Ãîðîä ìîé, ÿ òâîÿ, ÿ òâîÿ, ß èç êðàéíèõ òâîèõ äîìîâ, Ãäå ïðîïèòàíà êðîâüþ çåìëÿ, Çåìëÿ áðàòüåâ ìîèõ è îòöîâ, Ãäå ìîðîçíîé ñóðîâîé çèìîé Çàìåðçàëè áîéöû íà ñíåãó, Ãäå îòìå÷åíî âñå âîéíîé, Êàæäûé êàìåíü ÿ áåðåãó... Ïîëåæàåâà Ëþáîâü Çàõàðîâíà” (ðîñïèñü).

Ïèñüìî ÑÅÐÃÅß ËÛÁÀ Ñåðãåé Èâàíîâè÷ Ëûáà ïðîæèâàåò â ã. Ðèãå, óë.Âèëèïà,6, êâ. 44. “Äîðîãèå òîâàðèùè, ìèëûå çåìëÿêè! Ìíå ïåðåñëàëè Âàøó àíêåòó äëÿ “Êíèãè ïàìÿòè”. Êðîìå âîëíåíèÿ, âûçâàííîãî âîñïîìèíàíèÿìè, ïåðåæèë èñêðåííþþ ãîðäîñòü çà ëþäåé ãîðîäà, â êîòîðîì ÿ ðîäèëñÿ è âûðîñ.  1954 ãîäó ÿ ïåðååõàë èç Åâïàòîðèè â Ðèãó.  1951 ãîäó â àïðåëå ÿ îïóáëèêîâàë â “Ñîâåòñêîé çäðàâíèöå” ðàññêàç “Åâïàòîðèéñêèé ðåéä”, î ïåðâîì äíå îñâîáîæäåíèè Åâïàòîðèè. Îí ó ìåíÿ ñîõðàíèëñÿ. ß åãî ïåðåøëþ Âàì (åñëè áóäåò óäîáíûì, îïóáëèêîâàòü åãî â àïðåëå, â äåíü ãîäîâùèíû îñâîáîæäåíèÿ Åâïàòîðèè). “Ñîâåòñêàÿ çäðàâíèöà” çàïîìíèëàñü õîðîøèì êîëëåêòèâîì ëèòêðóæêà àêòèâà ãàçåòû. Çäåñü íà÷èíàë Ñåìåí Ìàíÿê, “àâòîðèòåòíûé Ìåðåíüåâ”, Çàõàð Ñîðîêèí (ìû òîãäà ïîäòîëêíóëè åãî íàïèñàòü êíèãó “Íåò, íå îòëåòàëñÿ”). Ñðåäè íàñ áûë âåëèêîëåïíûé æóðíàëèñò Âîëîäÿ Íåêðàñîâ è äð. Ïðè îòñòóïëåíèè íàøèõ âîéñê èç Åâïàòîðèè ìîé îòåö Èâàí ßêîâëåâè÷ Ëûáà âûïîëíÿë çàäàíèå ïî óíè÷òîæåíèþ òîãî, ÷òî íå äîëæíî áûëî ïîïàñòü âðàãó. Ñ ðàáîòíèêàìè Åâïàòî-

http://evpatoriya-history.info/

ðèéñêîãî ïî÷òàìòà Âîðîíöîâûì è Çàâãîðîäíèì îíè óøëè íà Êåð÷ü, íî ïåðåïðàâèòüñÿ íå ñìîãëè. Îòåö äîëãî ñêðûâàëñÿ â äåðåâíÿõ, â òîì ÷èñëå â “Ãðÿäóùåì ìèðå” ó ïî÷òàëüîíà Áóãàåíêî. Ëåòîì, âåðíåå, âåñíîé 1942 ãîäà, îí ïðîáðàëñÿ â Åâïàòîðèþ, ÷òîáû ïîâèäàòü ñåìüþ, íî áûë ñõâà÷åí è çàìó÷åí â ãåñòàïî. Áûëè ðàññòðåëÿíû òàêæå Âîðîíöîâ è Çàâãîðîäíèé. Ïîðòðåò îòöà äîëãèå ãîäû âèñåë â êëóáå ðàáîòíèêîâ ñâÿçè. Äîïðàøèâàë åãî ðàáîòíèê åâïàòîðèéñêîãî ÑÄ Ô.Ñàëìèí, ó÷àñòâîâàâøèé â àðåñòå îòöà, ïîêàçàë â ñèìôåðîïîëüñêîì ãîðîòäåëå ÌÃÁ, ÷òî îòåö áûë çàìó÷åí è åãî ïî÷òè ìåðòâîãî âûâåçëè íà ÿìû. Áûë îí â êàëüñîíàõ, ïîëíûõ êðîâè. Ñàëìèí â íà÷àëå 50-õ áûë îñóæäåí íà 25 ëåò. Òàêîâû òðàãè÷åñêèå ïîäðîáíîñòè. Íèçêèé ïîêëîí Âàì çà îðãàíèçøùþ “Êíèãè ïàìÿòè”. Åâïàòîðèéöû äîëæíû çíàòü èìåíà ñâîèõ ìó÷åíèêîâçåìëÿêîâ, òåì áîëåå òåïåðü, êîãäà ïàòðèîòèçì ïîä ìíîãèìè âëèÿíèÿìè âûâåòðèâàåòñÿ èç ìîëîäåæè. Ñ óâàæåíèåì, Ñåðãåé ËÛÁÀ.

P.S. Íå ïðèçâàí â àðìèþ ìîé îòåö Èâàí ßêîâëåâè÷ áûë ïî òîé ïðè÷èíå, ÷òî åùå íà Ãðàæäàíñêîé ïîòåðÿë îäèí ãëàç”. (Ïèñüìî îòïðàâëåíî èç Ðèãè 10.03.90 ã., ó ìåíÿ îêàçàëîñü 15.05.92 ãîäà. – Ñ.Áóáåíèí).

Ïèñüìî Øàòîõèíîé Âàëåíòèíû Ñåìåíîâíû “Óâàæàåìûå Ã.Ì.Àãàôîíîâ è È.Ê Ïîëÿõ! Áîëüøîå Âàì ñïàñèáî, ÷òî âû âîçãëàâèëè ãðóïïó ïîèñêà “Êðàñíàÿ ãîðêà”!Åùå êîãäà îòêðûâàëñÿ ìåìîðèàë “Êðàñíàÿ ãîðêà”, ìû, ñòàðîæèëû ãîðîäà Åâïàòîðèè, ïåðåíåñøèå îêêóïàöèþ ãèòëåðîâöåâ, áûëè óäèâëåíû, ÷òî ìåìîðèàë îñòàëñÿ áåçûìÿííûì. Íî òåïåðü, âèäèìî, ÷òî-òî èçìåíèòñÿ Ñ ïðèñêîðáèåì õî÷ó ñîîáùèòü, ÷òî ïîñëå äåñàíòà áûëè

ñõâà÷åíû è ðàññòðåëÿíû ìîé ðîäíîé áðàò Øàòîõèí Àëåêñàíäð Ñåìåíîâè÷, 1924 ãîäà ðîæäåíèÿ, è äÿäÿ, Íåñòåðîâ Èîñèô Âàñèëüåâè÷, 1888 èëè 1889 ãîäà ðîæäåíèÿ.  òî ñòðàøíîå âðåìÿ ìû ïðîæèâàëè ïî ïåð. Êàðàèìñêîìó (íûíå Ïðîìûøëåííûé), äîì 4. Õîòÿ ÿ áûëà åùå ðåáåíêîì (ÿ 1931 ã. ðîæäåíèÿ), íî ïðåêðàñíî ïîìíþ ýòî ñòðàøíîå âðåìÿ. Ïîìíþ, êàê ìû ñ áðàòîì è ìàòåðüþ îòíîñèëè ïðîñòûíè è íàâîëî÷êè â ãîñïèòàëü, íàõîäèâøèéñÿ, âåðíåå, îáðàçîâàííûé íà óë. Êðàñíîàðìåéñêîé îêîëî Òóðåöêîé áàíè, è âñå äàëüíåéøèå óæàñû, êîòîðûå ïðîèçîøëè ïîñëå ãèáåëè äåñàíòíèêîâ. Ê ñîæàëåíèþ, èìåí è ôàìèëèé èõ íå ïðèøëîñü çíàòü. Åùå ðàç ñïàñèáî âàì çà âàøó èíèöèàòèâó! Ñ óâàæåíèåì, Øàòîõèíà Âàëåíòèíà Ñåìåíîâíà”. (Ïèñüìî äàòèðîâàíî 07.02.1992 ã.).

Ïèñüìî Òðóøèíîé Åêàòåðèíû Àëåêñàíäðîâíû “Ìàìèíà ôàìèëèÿ Êîâàëüñêàÿ, Åëåíà Ôðàíöåâíà, 1910 ãîäà ðîæäåíèÿ. Ñêîëüêî ðàç ïîðûâàëàñü íàïèñàòü, íî î÷åíü ïëàêàëà è ïëîõî ñòàíîâèëîñü ñ ñåðäöåì. Î÷åíü òÿæåëî âñïîìèíàòü. È êîãäà ñëûøó, êàê ëåãêî ðàññóæäàåò ìîëîäåæü î ôàøèçìå, ñòàíîâèòñÿ áîëüíî. Ìíå ïðèøëîñü ïåðåæèòü î÷åíü ìíîãîå: â 1937 ãîäó àðåñòîâàëè îòöà â èþíå, à 15 íîÿáðÿ åãî íå ñòàëî– ðàññòðåëÿëè,  1953 ã. íàì ïðèñëàëè ñïðàâêó î ðåàáèëèòàöèè ïîñìåðòíî, ãäå ñêàçàíî, ÷òî îí óìåð â 1942 ãîäó îò âîñïàëåíèÿ ëåãêèõ, íî ýòî íå òàê. Ìîé áðàò äîáèëñÿ ïðàâäû è ïîòðåáîâàë äåëî îòöà. Îêàçàëîñú, ÷òî îáâèíÿëè åãî ÿêîáû â øïèîíàæå. Îí âñå îòðèöàë, ïîòîìó ÷òî ýòî íå áûëî ïðàâäîé, è òîãäà åãî ðàññòðåëÿëè (15 íîÿáðÿ 1937 ã.). Ìû â òî âðåìÿ æèëè â Äîíåöêîé îáëàñòè, íà ñòàíöèè ßñèíîâàòàÿ. Êîãäà îòöà çàáðàëè, íàñ âûãíàëè èç êâàðòè-

http://evpatoriya-history.info/

ðû, êîòîðàÿ íàõîäèëàñü âî äâîðå ýëåâàòîðà. Îòåö ðàáîòàë çàìåñòèòåëåì äèðåêòîðà ýëåâàòîðà. Ðîäíûå ìàòåðè æèëè â Åâïàòîðèè, îíà äàëà èì òåëåãðàììó. Çà íàìè ïðèåõàëà åå ñåñòðà è íàñ ñ áðàòîì óâåçëà â Åâïàòîðèþ. Ìàìà îñòàëàñü ñ ìëàäåíöåì (áðàòèêó áûë îäèí ìåñÿö), ÷òîáû óçíàòü î ñóäüáå îòöà. Íî âñòðåòèòüñÿ ñ îòöîì åé íå äîâåëîñü, õîòÿ ïåðåäà÷è ïðèíèìàëè ðåãóëÿðíî...  1942 ãîäó, êîãäà ïðèøëè ôàøèñòû, âñêîðîñòè ìàìó àðåñòîâàëè è çàìó÷èëè â ãåñòàïî çà òî, ÷òî îíà ïîìîãàëà íàøèì äåñàíòíèêàì. Ýòî ÿ òîëüêî ïîòîì ïîíÿëà. ß ÷àñòî ñïðàøèâàëà ìàìó: “Çà÷åì òû òàê ìíîãî õëåáà ïå÷åøü?” Îíà îòâå÷àëà:”“Äî÷åíüêà, ó íàñ õîòü êàêîé õëåá åñòü, à ìíîãèå ãîëîäàþò, íóæíî äåëèòüñÿ”. Ìû óæå æèëè â ä. Òàøêè ó áàáóøêè. Îäíàæäû ê íàì âîøëè íåìöû, ìû ñ áðàòîì â ýòî âðåìÿ áûëè ó áàáóøêè, à êîãäà âåðíóëèñú, ìàìû â äîìå óæå íå áûëî. Íà ñëåäóþùèé äåíü ÿ ïîøëà â Åâïàòîðèþ. Êîãäà ïîäõîäèëà ê ãîðîäó, ãäå áûë àýðîäðîì, òàì òåïåðü áûëè ðâû â øàõìàòíîì ïîðÿäêå. ß âèäåëà, îíè áûëè ïîëíîñòüþ íàáèòû ìåðòâûìè ëþäüìè, è ïî äîðîãå ê òîâàðíîé ñòàíöèè âäîëü æåëåçíîé äîðîãè ëåæàëè ìåðòâûå ëþäè, òîëüêî âåòåð øåâåëèë èõ âîëîñû. Òåïåðü òàì ðàñïîëîæèëèñü ÑÌÓ-84, áàçà õîçòîâàðîâ è çàâîä ”Âûìïåë”. Òåòÿ ìîÿ æèëà ïî óë. Ãðàæäàíñêîé, êîãäà ÿ ïîäîøëà ê åå äîìó, ðÿäîì ëåæàë ìåðòâûé ìàëü÷èê. Êîãäà çàøëà ê òåòå, îíà èñïóãàííî ñïðîñèëà: “Êàê òû ïðîøëà?!” ß ðàññêàçàëà î òîì, ÷òî ìàìó óâåçëè íåèçâåñòíî êóäà, íàâåðíîå, îíà ëåæèò âî ðâàõ çà æåëåçíîé äîðîãîé. Òåòÿ ìíå ïîñîâåòîâàëà ñõîäèòü ê Æóêîâñêîé, îíà æèëà íà óë. Ïðîëåòàðñêàÿ. ß ïîøëà, íî åå äîìà íå çàñòàëà. Âñòðåòèëñÿ íàø ñòàðîñòà è ïîñîâåòîâàë óáèðàòüñÿ îòñþäà, ïîêà íå àðåñòîâàëè. “Æäè, ñàìà ïðèäåò, åñëè îòïóñòÿò”, – ñêàçàë ñòàðîñòà. Îí óâåç ìåíÿ äîìîé... Êîãäà îñâîáîäèëè Åâïàòîðèþ, ÿ õîäèëà ñìîòðåòü, ãäå ìàìó çàãóáèëî ãåñòàïî.  ïîäâàëàõ íà ñòåíàõ è äâåðè áûëè êðîâüþ íàïèñàíû èìåíà òåõ, êòî òàì ïîáûâàë è ïîãèá...

Õîòåëîñü, ÷òîáû ìàìó ìîþ òîæå òîæå íå çàáûëè, âåäü îíà òîæå ðèñêîâàëà ñâîèìè äåòüìè, êàê ìîãëà ïðèáëèæàëà êîíåö âîéíû. Ñ óâàæåíèåì – Åêàòåðèíà Àëåêñàíäðîâíà Òðóøèíà, ã. Åâïàòîðèÿ, ïð. Ïîáåäû, 18, êâ. 54”. (Ïèñüìî äàòèðîâàíî 23 ìàðòà 1992 ãîäà).

ÂÎÇÌÅÇÄÈÅ “Ñ ïåðâûõ æå äíåé îêêóïàöèè ãîðîäà Åâïàòîðèè íåìåöêèå ïàëà÷è íà÷àëè îñóùåñòâëÿòü ñâîå êðîâàâîå äåëî - èñòðåáëåíèå ìèðíûõ ñîâåòñêèõ ãðàæäàí. Ãèòëåðîâöû òâîðèëè çâåðñêóþ ðàñïðàâó íàä ìóæ÷èíàìè, æåíùèíàìè, ñòàðèêàìè è äåòüìè... Îñîáî îòëè÷èëèñü: ìàéîð Âèëåðò - êîìåíäàíò ã. Åâïàòîðèè è Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà, Êàðë Ìåðêåëü - âîåííûé ñîâåòíèê êîìåíäàíòà ïî Åâïàòîðèéñêîìó ðàéîíó, Ãåíðèõ Êëåìåí - íà÷àëüíèê ôåëüäæàíäàðìåðèè, Ãåîðãèé Ýðèõ - ïîìîùíèê íà÷àëüíèêà æàíäàðìåðèè, Àâãóñò Òàóá - ïîìîùíèê íà÷àë üíèê à æàí äàðì åðèè , Îáå ð Êî íðàä - íà ÷àëü íèê îõðàíû, ëåéòåíàíò Ðîëü Âàãå Àâãóñò - çàìåñòèòåëü êîìåíäàíòà, Ãàíñ Âîêñåíäò - øåô ýëåêòðîñòàíöèè, Ðàäëîâ - øåô áèðæè òðóäà, Øàðíêå - øåô îòäåëà àãèòàöèè, Ôååðôèëüä - øåô ÑÄ, Ýìèëü Ïóøêåøü - êîìåíäàò 10-é ðóìûíñêîé ïîëèöåéñêîé äèâèçèè, Áðàòó Èîíåëü - ðóìûí (ãðàáåæè è áîðüáà ñ ñîâïàðòðàáîòíèêàìè), Ãåðèíã Ýäèê - íåìåöêèé ïåðåâîä÷èê è ñëåäîâàòåëü ÑÄ”. (Èç Àêòà ãîñóäàðñòâåííîé êîìèññèè ïî óñòàíîâëåíèþ çëîäåÿíèé, ñîâåðøåííûõ íåìåöêèìè çàõâàò÷èêàìè â ã. Åâïàòîðèè, ñòð. 48-50). “Âêóïå ñ ôàøèñòñêèìè èçâåðãàìè îðóäîâàëà ñàäèñòêà è ïüÿíèöà Åëåíà Àëåêñàíäðîâíà Áîññ-Æóêîâñêàÿ âìåñòå ñî ñâîèìè ïðèñïåøíèêàìè Äåâêèíûì, Îáóõîâûì, Íèêèòèíûì, Ïîïîâûì, Ïîäëåñíûì, Ìàðìåëþêîì, Äàâüÿëî... Ïî Åâïàòîðèéñêîìó ðàéîíó ßêèìåíêî (Àê-Ìå÷åòü), Çèí÷åíêî (ä.Îðàç), Ïåðåêðåñò (ä.Ñóêóðêàé), Äàíèëåíêî

http://evpatoriya-history.info/

(ä.Êàðàåâà), Êîðîëåâ (ä.Îêýóðà), Ñîëîâüåâ”. (Èç Àêòà ãîñêîìèññèè. Ä. ¹ 5, ñòð.72).  ýòîé ñâîðå ãèòëåðîâñêèõ ïñîâ áûëî íåìàëî òåõ, êòî îòëè÷àëñÿ îñîáîé æåñòîêîñòüþ. Îäíà Åëåíà Áîññ-Æóêîâñêàÿ ëè÷íî èñòðåáèëà áîëåå äâóõñîò ÷åëîâåê. Îíà ðàññòðåëèâàëà âðà÷åé, ó êîòîðûõ ëå÷èëàñü, ñîñåäåé, ëþäåé ñ àâòîïðåäïðèÿòèÿ, ñ êîòîðûìè êîãäà-òî ðàáîòàëà, îñîáåííî îíà õîðîøî çíàëà ïàðòèéíûõ è êîìñîìîëüñêèõ ðàáîòíèêîâ.

- Îäíàæäû ïðèøëà ê íàì â äîì Æóêîâñêàÿ, - ðàññêàçûâàåò Åëåíà Ìèõàéëîâíà Êîíîáååâà, - óâèäåëà ìîåãî áðàòà Àíäðåÿ. Àíäðåé â íàøåì ðûáêîëõîçå äî âîéíû áûë ñåêðåòàðåì êîìñîìîëüñêîé îðãàíèçàöèè, à â íà÷àëüíûé ïåðèîä âîéíû ñîñòîÿë â îïîë÷åí÷åñêîì îòðÿäå. “Òû åùå æèâ? Ðàññòðåëÿòü!” - ïðèêàçàëà îíà. È ïàðíÿ ðàññòðåëÿëè.

- Íà Êðàñíîé ãîðêå ïî÷òè âñåãäà ìîæíî áûëî âèäåòü âûñîêóþ æåíùèíó â êóáàíêå è ñ ïèñòîëåòîì, - âñïîìèíàåò Ñîôüÿ Êñåíîôîíòîâíà ßöåíêî. - Ýòî Æóêîâñêàÿ ïîñëå ðàññòðåëà äîáèâàëà ðàíåíûõ.

- Îäíàæäû ìåíÿ âûçâàëè â êîìåíäàòóðó, - âñïîìèíàåò Ïàâåë Ôåäîðîâè÷ Ìèäèêàðè. - Âîçëå êîìåíäàòóðû ñòîÿëî ìíîãî òåëåã ñ ëîøàäüìè è òîïòàëèñü ëþäè. Êî ìíå ïîäîøëà Æóêîâñêàÿ. “Âîò ïîâîçêà, áóäåøü î÷èùàòü ñêâåð îò òðóïîâ”, - ïðèêàçàëà îíà, çàòåì ïîâåëà ìåíÿ â ñêâåð (íûíå ñêâåð èì. Ëåíèíà). Çäåñü áûëî ðàññòðåëÿíî îêîëî òðåõñîò ÷åëîâåê. Ñîñåä ñëåâà îò ìåíÿ ïîïûòàëñÿ îòêàçàòüñÿ îò ýòîé ðàáîòû. Æóêîâñêàÿ ìîë÷à âûõâàòèëà ïèñòîëåò è ðàçðÿäèëà â ìóæ÷èíó. Çà ïåðèîä îêêóïàöèè ãîðîäà ôàøèñòñêèå èçâåðãè óãíàëè íà êàòîðæíûå ðàáîòû â Ãåðìàíèþ ìíîãî åâïàòîðèéöåâ, áîëüøîé ÷àñòüþ þíîøåé è äåâóøåê. Ñíà÷àëà áûëà çàäóìàíà äîáðîâîëüíàÿ âåðáîâêà. Íî âñêîðå ýòà çàòåÿ ïðîâàëèëàñü, ôàøèñòû ñòàëè “äîáðîâîëüöåâ” íàñèëüíî ñãîíÿòü íà ñáîðíûå ïóíêòû. Îñîáåííî óñåðäñòâîâàëè â ýòîì îïÿòü æå Æóêîâñêàÿ è Äåâêèí. Íå îòñòàâàëè îò íèõ è ñòàðîñòû íåêîòîðûõ ñåë.

- Îäíàæäû íàñ, 17-18-ëåòíèõ äåâ÷àò, ñîáðàëè äëÿ îòïðàâêè â Ãåðìàíèþ, - âñïîìèíàåò Âåðà Êàçèìèðîâíà Ðåâÿêèíà. - Ïîäõîäèò Æóêîâñêàÿ.

- ß ñëûøàëà, ÷òî òû ëèòîâêà?

- Äà, îòåö ëèòîâåö, à ìàòü ðóññêàÿ.

- Áóäåøü ðàáîòàòü ó Øâàðöà â äîìå, - ïðèêàçàëà îíà. ß ïîïûòàëàñü âîçðàçèòü, íî Æóêîâñêàÿ òàê óäàðèëà ìåíÿ, ÷òî ÿ åëå óñòîÿëà íà íîãàõ.

- Îñîáåííî æåñòîêî îòíîñèëñÿ ê íàñåëåíèþ Äåâêèí, - âñïîìèíàåò Ëèäèÿ Íèêîëàåâíà ×åïóðíûõ. - Îí çíàë âñåõ ðóêîâîäèòåëåé ñàíàòîðèåâ è ïèîíåðñêèõ ëàãåðåé, âñåõ âðà÷åé. È ìíîãèõ âûäàë íåìöàì.

- Îäíàæäû çèìíèì äîæäëèâûì óòðîì ÿ ïîïàë â îáëàâó è áûë äîñòàâëåí âî äâîð ñåëüõîçñíàáà, - âñïîìèíàåò Íèêîëàé Ñàâåëüåâè÷ Ãàðáóçîâ. - Áûëî ìíå òîãäà 14 ëåò. Ëþäåé ðàçáèëè íà òðè ãðóïïû. Ïåðåä ñòðîåì õîäèëà Æóêîâñêàÿ è “ñîðòèðîâàëà” ëþäåé: êîãî ðàññòðåëÿòü, êîãî ïîìèëîâàòü. Âäðóã îòêóäà-òî âûñêî÷èë âûñîêèé ìóæ÷èíà è êðèêíóë: “Íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ðàçðåøèëî ìíå ðàññòðåëÿòü 13 áîëüøåâèêîâ â îòìåñòêó çà ìîåãî îòöà. Äàéòå èõ ìíå!” Îí ïðîøåë ïåðåä ñòðîåì, âûáðàë 13 ÷åëîâåê. Ïîçæå, êîãäà ìíå óäàëîñü ñáåæàòü, ÿ âèäåë âîçëå ìîðÿ òåõ 13 ìóæ÷èí. Òàê äåéñòâîâàë Äåâêèí. Ñïèñîê ñâèäåòåëüñêèõ ïîêàçàíèé ïðîòèâ ïðåäàòåëåé ìîæíî ïðîäîëæàòü è ïðîäîëæàòü. Îäíàêî âñåìó ïðèõîäèò êîíåö. Âàë âîéíû ïîêàòèëñÿ íà çàïàä. Ïîíÿâ, ÷òî Êðûì íå óäåðæàòü, ãèòëåðîâñêîå êîìàíäîâàíèå íà÷àëî îòâîäèòü ñâîè âîéñêà, îñòàâëÿÿ â êðûìñêèõ ãîðàõ, ëåñàõ è íà äîðîãàõ áîåâóþ òåõíèêó, ñêëàäû ñ áîåïðèïàñàìè è äàæå ðàíåíûõ. Çàìåòàëèñü ïî îãíåííîé çåìëå è ïðåäàòåëè. Îíè áåãàëè ìåæäó íåìåöêèìè è ðóìûíñêèìè âîèíñêèìè ÷àñòÿìè, ïûòàÿñü âûìîëèòü “ìåñòå÷êî â ìàøèíå”. Äåâêèíó óäàëîñü ïðèñòàòü ê íåáîëüøîìó ðóìûíñêîìó ïîäðàçäåëåíèþ è óéòè â Îäåññó. Òàì îí ïåðåøåë íà

http://evpatoriya-history.info/

ñëóæáó ê ðóìûíàì. Óçíàâ îá ýòîì, ãåñòàïî åãî ðàññòðåëÿëî. Î Åëåíå Áîññ-Æóêîâñêîé àâòîð ñëûøàë äâå ëåãåíäû. Ïî îäíîé, îíà áûëà ðàññòðåëÿíà îôèöåðîì ãåñòàïî â Äæàíêîå. Ïî äðóãîé, îíà íåìåöêîé ðàçâåäêîé áûëà ïåðåïðàâëåíà â Ãåðìàíèþ è áëàãîïîëó÷íî ïðîæèâàëà â Ìþíõåíå äî 1972 ãîäà. Çàìåòàÿ ñëåäû ðàçáîÿ, íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå ìíîãèõ ñâîèõ “ïîìîùíèêîâ” ðàññòðåëÿëî. Íè îäíîìó èç òåõ, êòî íå ñìîã óêðûòüñÿ “çà áóãðîì”, íå óäàëîñü èçáåæàòü ñïðàâåäëèâîãî âîçìåçäèÿ ñîâåòñêîãî çàêîíà. Êàæäûé ïîëó÷èë ïî çàñëóãàì. Óæå çà ïåðâûå ïîñëåâîåííûå ãîäû îðãàíû ÊÃÁ âûÿâèëè áîëåå 90 ïðîöåíòîâ òåõ, êòî ñîòðóäíè÷àë ñ íåìåöêî-ôàøèñòñêèìè îêêóïàíòàìè.

ÂÎÉÍÀ ÑÊÂÎÇÜ ÏÐÈÇÌÓ ÂÐÅÌÅÍÈ (Âìåñòî ïîñëåñëîâèÿ) Äîðîãîé ÷èòàòåëü, çàêðûâ ïîñëåäíþþ ñòðàíèöó ýòîé êíèãè, ïðèãëàøàþ òåáÿ ïîðàçìûñëèòü î âîéíå, î åå ñòðàøíûõ ïîñëåäñòâèÿõ, î âîçìîæíîñòè æèòü â ìèðå è ñîãëàñèè ñî âñåìè íàðîäàìè, êàêîé áû îíè âåðû è íàöèîíàëüíîñòè íè áûëè. Ïðåæäå ÷åì îïóáëèêîâàòü ýòè ñòðî÷êè, ÿ ñîâåòîâàëñÿ ñî ìíîãèìè ëþäüìè íàøåãî ãîðîäà: ñ çàñëóæåííûì æóðíàëèñòîì Àâòîíîìíîé Ðåñïóáëèêè Êðûì Ëüâîì Ëèíè÷åíêî, èçâåñòíûì âðà÷îì Âèêòîðîì Àòþøêèíûì, ñ ÷åëîâåêîì, êîòîðûé â äåòñòâå ïåðåíåñ âñå òÿãîòû è ëèøåíèÿ âîéíû, – Íèêîëàåì Ïàøîé, ñîãëàñåí ñ èõ ìíåíèåì, ÷òî íåïðàâîìåðíî óòâåðæäàòü, ÷òî âñå íåìöû - ôàøèñòû, íå âñå, êòî ñëóæèë èì, - ïðåäàòåëè Îòå÷åñòâà. Ëþáîå îáùåñòî íå ìîæåò ñîñòîÿòü íà ñòî ïðîöåíòîâ èç íàöèîíàëñîöèàëèñòîâ èëè êîììóíèñòîâ, íè â îäíîé àðìèè ðÿäîâîé áîåö íå ìîã çíà òü ñòðà òåãè÷åñê îãî çàì ûñëà êîìàíäóþùåãî. Äâà âåëèêèõ íàðîäà - ñîâåòñêèé è íåìåöêèé - ïåðå-

æèëè ÷óäîâèùíóþ áîéíþ, óíåñøóþ â îáùåé ñëîæíîñòè áîëåå 30 ìèëëèîíîâ ÷åëîâå÷åñêèõ æèçíåé. Ïðè÷åì íåìöû ïîñòðàäàëè åùå è ìîðàëüíî, âäîáàâîê êî âñåìó îêàçàâøèñü îáìàíóòûìè ñîáëàçíàìè ñâîåãî ôþðåðà, óâåðèâøåãî èõ â èä åå íàöèî íàëüíîã î âåëè÷è ÿ, àðèéñêîãî ïðåâîñõîäñòâà.

1. Âñå î âî éíå í å ç íàå ò í èêò î. Êòî-òî ñêàçàë, ÷òî âñå î âîéíå íå çíàåò íèêòî, òîëüêî â öåëîì âåñü íàðîä. Íàâåðíîå, è ýòî íåâîçìîæíî, ïîòîìó ÷òî ìíîãîå îò íàðîäà ñêðûâàëîñü. Ê ïðèìåðó, òîëüêî ÷åðåç 50 ëåò ïîñëå îêîí÷àíèÿ âîéíû ìû óçíàëè ïðàâäó î ãèáåëè ìîðñêîãî äåñàíòà, íàïðàâëåííîãî ÿíâàðñêîé íî÷üþ 1942 ãîäà â Åâïàòîðèþ. Òàê âîò, êîãäà ïîñëå óäà÷íî çàâåðøèâøåéñÿ Êåð÷åíñêî-Ôåîäîñèéñêîé äåñàíòíîé îïåðàöèè áûëè îñâîáîæäåíû Êåð÷ü, Ôåîäîñèÿ, Êàìûø-Áóðóí, äèðåêòèâîé îò 1 ÿíâàðÿ 1942 ãî äà êîìà íäóþùèé Êàâêàçñêèì ôðî íòîì ïîòðåáîâàë âûñàäèòü òàêòè÷åñêèé äåñàíò â Åâïàòîðèþ.  Ñòàâêó áûëî íàïðàâëåíî çàâåðåíèå, ÷òî 3-4 ÿíâàðÿ óäàñòñÿ îñâîáîäèòü âåñü Êðûìñêèé ïîëóîñòðîâ. Íî è êîìàíäîâàíèå, è ÷ëåí âîåííîãî ñîâåòà, îòäàâàÿ ïðèêàç, íå çíàëè äåéñòâèòåëüíîé îáñòàíîâêè íà ôðîíòå. Äåñàíò ñåðüåçíî íå ãîòîâèëè, ñîáðàëè åãî â ñïåøíîì ïîðÿäêå èç ïîïàâøèõñÿ ïîä ðóêó ñîëäàò è ìàòðîñîâ.  èòîãå ñîòíè èç íèõ ïîãèáëè, åùå íåñêîëüêî òûñÿ÷ ìèðíûõ æèòåëåé ãîðîäà áûëè ðàññòðåëÿíû íåìöàìè. Ïðàâäà, êîìàíäóþùåãî è ÷ëåíà Âîåííîãî ñîâåòà ïîòîì ñíÿëè ñ çàíèìàåìûõ ïîñòîâ è ïîíèçèëè â çâàíèè. È òîëüêî-òî! Ìíîãîå âàæíîå è ñåðüåçíîå î âîéíå íå ìîæåò áûòü ïîíÿòî ñðàçó: äîëæíû óòèõíóòü áîëü, âçàèìíûå îáèäû, çàãëîõíóòü “ñâÿòàÿ íåíàâèñòü”. À íåíàâèñòü äåéñòâèòåëüíî ìîæåò áûòü ñâÿòîé, ïðàâåäíîé, ýòî çíàþò ìíîãèå, êòî âèäåë ñâîèìè ãëàçàìè óæàñû ðàçâÿçàííîé ôàøèçìîì áîéíè, è íå îáÿçàòåëüíî Õàòûíü èëè Áàáèé ßð, à õîòÿ áû ïîñëåäñòâèÿ íåìåöêîé îêêóïàöèè Åâïàòîðèè, â êîòîðîé çà äâà ãîäà áûëî ðàññòðåëÿíî 12500 ñòàðèêîâ, äåòåé, æåíùèí.

http://evpatoriya-history.info/

Ñâèäåòåëè òåõ ÷åðíûõ äíåé – Ëþáîâü Ïîëåæàåâà, Åëåíà Áîëîòèíà, Àëåêñåé Áëàùóê, Åëåíà Êîíîáååâà, Ãðèãîðèé Øóëüãà, Íèêîëàé Ãàðáóçîâ, Òàìàðà Ïàí÷èøèíà, Ïàâåë Ìèäèêàðè, Åâãåíèé Èîôôå, Àëåêñàíäð ×åïóðíîé, Ïîëèíà Âåëè÷êî è ìíîãèå äðóãèå... Äà, ìíîãîå ñåãîäíÿ óçíàåòñÿ î âîéíå. ×åðíîå ïîçîðíîå ïÿòíî åå –îòíîøåíèå íàøåãî ãîñóäàðñòâà ê ñîáñòâåííûì ãðàæäàíàì, ïîçíàâøèì ãîðå÷ü ïëåíà. Èçäàâíà íà Ðóñè ñâÿòî ÷òèëè ïàâøèõ âîèíîâ.  èõ ÷åñòü âîçäâèãàëè ÷àñîâíè è öåðêâè, ñëóæèëè ìîëåáíû, çàæèãàëè ñâå÷è, èõ ïîìèíàëè â ìîëèòâàõ. Ïðîïàâøèõ áåç âåñòè è ïëåííûõ íå îòäåëÿëè îò âñåãî âîèíñòâà.  ñòàëèíñêóþ ýïîõó áûëè èçâðàùåíû è ïîïðàíû ýòè òðàäèöèè. Ïëåííûõ îáúÿâèëè âíå çàêîíà, à ïðîïàâøèõ áåç âåñòè ïîñòàâèëè ïîä âå÷íîå ïîäîçðåíèå. Äà è íå òîëüêî èõ ñàìèõ. Ñûíîâüÿ è äî÷åðè ïðîïàâøèõ íà âîéíå ñîëäàò íåñëè êëåéìî ÷åðåç âñþ æèçíü ýòó òðàãè÷åñêóþ ïîäðîáíîñòü îòöîâñêîé áèîãðàôèè. Î íåé îíè îáÿçàíû áûëè, ìåæäó ïðî÷èì, ïèñàòü âî âñåõ àíêåòàõ. À êàäðîâèêè è îñîáèñòû, áûëî âðåìÿ, ïîä÷åðêèâàëè ýòî ìåñòî êðàñíûì êàðàíäàøîì. Ó ìåíÿ õðàíèòñÿ ïèñüìî êîíòð-àäìèðàëà â îòñòàâêå Â.Ã. Ïðîöåíêî, â êîòîðîì îí ðàññêàçûâàåò î òîì, êàê 7 ìàðòà 1944 ãîäà áðèãàäà òîðïåäíûõ êàòåðîâ ïîä åãî êîìàíäîâàíèåì ñîâåðøèëà ïåðåõîä èç Ãåëåíäæèêà â Ñêàäîâñê. Ó Àê-Ìå÷åòè (íûíå ×åðíîìîðñêîå) êàòåð ¹ 24 ïîòåðÿë õîä. Êîìàíäèð êàòåðà è ðàäèñò áûëè óáèòû â ïåðåñòðåëêå, îñòàëüíûå ìîðÿêè, ðàíåíûå, ïîïàëè â ïëåí è áûëè äîñòàâëåíû â Ñèìôåðîïîëü. È õîòÿ “ÑÌÅÐØÓ” áûëî äîïîäëèííî èçâåñòíî, íàïðèìåð, ÷òî ìàòðîñ Àíäðèàíîâ, êàê è äðóãèå ìîðÿêè, íè ñëîâà íå ïðîðîíèë íà äîïðîñå, à ïîòîì, ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ èç ïëåíà, îòâàæíî ñðàæàëñÿ ñ âðàãîì, äîøåë äî Áåðëèíà, áûë íàãðàæäåí îðäåíîì Êðàñíîãî Çíàìåíè, íî ïîñëå äåìîáèëèçàöèè åãî àðåñòîâàëè è íà ãîä ñîñëàëè â Ñèáèðü â ëàãåðü. Äðóãîé ïðèìåð. Òàòüÿíà Ìèõàéëîâíà Âûõîäöåâà, æèòåëüíèöà äàëåêîãî îò ôðîíòà àëòàéñêîãî ñåëà, ïîëâåêà

æèëà ïîä ïîäîçðåíèåì. È òîëüêî â ôåâðàëå 1992 ãîäà óäàëîñü â àðõèâå ðàçûñêàòü ñâåäåíèÿ î òîì, ÷òî åå ìóæ Èâàí Øèøêèí îòâàæíî ñðàæàëñÿ è ïîêîèòñÿ â áåëîðóññêîé çåìëå â áðàòñêîé ìîãèëå. Ëèøü âåñíîé 1995 ãîäà åé óñòàíîâèëè ïåíñèþ êàê æåíå ïîãèáøåãî ôðîíòîâèêà. Ïðèâåäó ïðèìåð, ñâèäåòåëüñòâóþùèé î òðàãè÷åñêîé ñóäüáå ñîëäàò è êîìàíäèðîâ 2-é óäàðíîé àðìèè, êîòîðîé êîìàíäîâàë ãåíåðàë Âëàñîâ. Òîëüêî 47 ëåò ñïóñòÿ ïîñëå òîãî, êàê Âëàñîâ ñ ãðóïïîé îôèöåðîâ ïåðåøåë ê íåìöàì, ñòàëî èçâåñòíî î âîèíàõ ýòîé àðìèè, î åå ãèáåëè. Ïðåäñåäàòåëü ñîâåòà ìóçåÿ Âîëõîâñêîãî ôðîíòà Àëåêñàíäð Ìîðóãà â ñòàòüå “Êîìèññàð 2-é óäàðíîé” (ãàçåòà “Êðàñíàÿ çâåçäà”, 2.12.1989 ã.) îáíàðîäîâàë ïèñüìî Èâàíà Íèêîíîâà. “Ñîëäàòû, - ðàññêàçûâàë Èâàí Äìèòðèåâè÷ Íèêîíîâ, îí ðîäîì èç Òþìåíè, - åëè áîëîòíóþ òðàâó, âàðèëè ëÿãóøåê è äàæå äîæäåâûõ ÷åðâåé. Ìíîãèå óæå îïóõëè îò ãîëîäà, â òîì ÷èñëå è ÿ. Íåìöû êðè÷àëè: “Ðóñ, ïåðåõîäè, õëåá åñòü”. Íî íèêòî èç ìîèõ áîéöîâ íà ýòó ïðîâîêàöèþ íå ïîääàëñÿ. Ïåðåøëè ê íåìöàì, êàê ìû çíàåì, âîîáùå åäèíèöû âî ãëàâå ñ ãåíåðàëîì-ïðåäàòåëåì Âëàñîâûì...”  ýòîé æå ñòàòüå À. Ìîðóãà ïðèâîäèò åùå îäèí äîêóìåíò, õðàíÿùèéñÿ â ìóçåå Âîëõîâñêîãî ôðîíòà: “Áûâøèé îòâåòñòâåííûé ñåêðåòàðü àðìåéñêîé ãàçåòû “Îòâàãà” Âèêòîð Àëåêñàíäðîâè÷ Êóçíåöîâ ïðèñóòñòâîâàë ïîñëå âûõîäà èç îêðóæåíèÿ íà ñîâåùàíèè ïîëèòîòäåëà, ãäå ïðåäñòàâèòåëè øåñòè äèâèçèé è ïÿòè áðèãàä (áûâøèå äèâèçèè è áðèãàäû 2-é óäàðíîé àðìèè) îò÷èòûâàëèñü î ïîòåðÿõ.  åãî çàïèñíîé êíèæêå ñîõðàíèëèñü òàêèå äàííûå: íà 1 èþëÿ 1942 ãîäà âî 2-é óäàðíîé àðìèè îñòàâàëîñü â ñòðîþ 1.033 áîéöà, 100 ïîëèòðàáîòíèêîâ, 414 ÷åëîâåê ìëàäøåãî êîìàíäíîãî ñîñòàâà, 476 êîìàíäèðîâ ÷àñòåé è ïîäðàçäåëåíèé.  ïîõîäíûé ïîëåâîé ãîñïèòàëü ¹ 2185 ïîñòóïèëè 772 ðàíåíûõ è 248 áîëüíûõ. Âñåãî, òàêèì îáðàçîì, ÷óòü áîëüøå òðåõ òûñÿ÷ ñîëäàò è îôèöåðîâ”. Ìû õîðîøî çíàåì, âñêîðå âñå îíè áûëè îáúÿâëåíû ïðåäàòåëÿìè è ïîëó-

http://evpatoriya-history.info/

÷èëè êàæäûé ïî ñâîåìó ðàíãó - ÃÓËÀà è ïîæèçíåííûé ÿðëûê “ïðåäàòåëü”. À ñïðàâåäëèâî ëè?

2. Îê î çà îêî , çóá çà ç óá Ó÷àñòíèêè Âåëèêîé Îòå÷åñòâåííîé âîéíû Àëåêñàíäð Ñàââè÷ ×åïóðíîé, Àëåêñåé Áëàùóê è äðóãèå ìíîãî ÷åãî ðàññêàçàëè ìíå î òîé âîéíå, â ïëàìåíè êîòîðîé ãîðåë è ÿ. Ê ïðèìåðó, êàê òÿæåëî ðàíåííûé ïîä Ñåâàñòîïîëåì, îí áðåë ïî êîëåíî â ãðÿçè, ñêîëüêî ðàç ïðîñèë Áîãà: “Ãîñïîäè, ñäåëàé òàê, ÷òîáû ìåíÿ óáèëî”. À áûëî åìó òîãäà âñåãî äâàäöàòü ãîäêîâ. Íà âîéíå çâåðåëè è íåìöû, è íàøè. Óáèâàëè, ñëîâíî âîäîé ïîëèâàëè. Âðàã åñòü âðàã, è äîëã ñîëäàòà - óáèâàòü ïðîòèâíèêà.  ýòîì ñìåðòåëüíîì ïðîòèâîñòîÿíèè, íå äàþùåì ïðàâà âûáîðà, ïåðåïëåòåíû âñå óæàñû, òðàãåäèÿ, àáñóðä êðîâîïðîëèòèÿ.  îäíîì èç ïèñåì êî ìíå Ãåðîé Ñîâåòñêîãî Ñîþçà ïîëêîâíèê â îòñòàâêå áûâøèé ëåò÷èê-èñòðåáèòåëü Âèêòîð Ïàâëîâè÷ Èâàíîâ, æèâøèé â Ñàíêò-Ïåòåðáóðãå, ðàññêàçàë î òàêîì ñëó÷àå.  îêðóæåííóþ ãðóïïèðîâêó ïîä ñòàíèöåé Ìèðîíîâêà íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå íàïðàâèëî òðàíñïîðòíûå ñàìîëåòû “Þ-52”, êîòîðûå ïåðåâîçèëè â îñíîâíîì ïîïîëíåíèå. Îäíàæäû, âûëåòåâ íà ïàòðóëèðîâàíèå â çîíó, Èâàíîâ çàìåòèë íåñêîëüêî òðàíñïîðòíèêîâ, ïîäëåòàþùèõ ê ñòàíèöå è ïûòàþùèõñÿ ïðîèçâåñòè ïîñàäêó. Îí çàøåë â õâîñò ýòîé ãðóïïå, ñáëèçèëñÿ è îòêðûë îãîíü èç ïóëåìåòà. Âðàæåñêèé ñàìîëåò âñïûõíóë è êàìíåì ðóõíóë íà çåìëþ. Äîáàâèâ ñêîðîñòü, íàø ëåò÷èê äîãíàë ñëåäóþùåãî è ñíàéïåðñêèì îãíåì ñðàçèë åãî, çàòåì òðåòüåãî, ÷åòâåðòîãî... Ñàìîëåòû ãîðåëè, ïàäàëè, âçðûâàëèñü, ê ñàìûì îáëàêàì ïîäíèìàëèñü ÷åðíûå ñòîëáû äûìà. È ìåëüêíóëà âäðóã ìûñëü: à âåäü â êàæäîì èç ýòèõ ñàìîëåòîâ íàõîäèëîñü äî 40, à ìîæåò áûòü, è áîëüøå ÷åëîâå÷åñêèõ äóø. Äðóãîé ïðèìåð. Âñïîìèíàåò æèòåëü íàøåãî ãîðîäà Ìèõàèë Ëåîíòüåâè÷ Çàõàð÷åíêî: “Ó ìåíÿ äî ñèõ ïîð ïå-

ðåä ãëàçàìè ïîëüñêàÿ ñîææåííàÿ äåðåâíÿ, ãäå îñòàâàëñÿ òîëüêî ïîëóðàçðóøåííûé áàðàê, â êîòîðîì óêðûëñÿ íàø ðàçâåäûâàòåëüíûé îòðÿä. Âîêðóã áàðàêà - òðóïû, îíè óæå íà÷àëè ðàçëàãàòüñÿ, òðóäíî áûëî äûøàòü. È âäðóã ó ìåíÿ ïåðåä ãëàçàìè âûðîñ, ñëîâíî èç-ïîä çåìëè, íåìåöêèé ñîëäàò. Ìû îáà îñòîëáåíåëè: ÿ ñìîòðþ íà íåãî, îí - íà ìåíÿ. Òàê ïðîäîëæàëîñü ìèíóòû äâå-òðè. Îí íå õîòåë óìèðàòü, ÿ òîæå. Êóðîê ìîåãî ðåâîëüâåðà áûë âçâåäåí, à ó íåãî àâòîìàò íà ïëå÷å. ß îïåðåäèë. Îí îñòàëñÿ â ïîëüñêîé çåìëå ó òîãî ñàðàÿ. Ìåíÿ ïðåäñòàâèëè ê ìåäàëè “Çà îòâàãó”, åìó äîñòàëñÿ ìîãèëüíûé õîëì... ×óäîâèùíîå äåëî - âîéíà!”

3. Ïàìÿòü ìóäðóåò Êàê ñêàçàë ïîýò,” çà âðåìåíè çàâåñüþ äûìíîé” ïàìÿòè ëåã÷å ïîíÿòü ñóòü èñòîðè÷åñêèõ ñîáûòèé. Íàâåðíîå, ïîñëå ïîðàæåíèÿ ðóññêèõ âîéñê â Ïîðò-Àðòóðå â 1905 ãîäó íåñêîðî óøëà îáèäà íà ÿïîíöåâ ó ìîèõ çåìëÿêîâ, ïîòåðÿâøèõ â òîé âîéíå òðîèõ îäíîïîë÷àí. Åùå ïÿòåðî áûëè èñêàëå÷åíû, â òîì ÷èñëå ìîé ïðàäåä Ñèäîð Øèøêèí è äàëüíèé ðîäñòâåííèê Îñèï Áåëîóñîâ. Íî âîò ñîðîê ëåò ñïóñòÿ ìíå äîâåëîñü ïîáûâàòü íà êèòàéñêîé çåìëå è âèäåòü ñîòíè ìîãèë è ïàìÿòíèêîâ ñ ðóññêèìè èìåíàìè, çíàêàìè äîáëåñòè è ñêîðáè. Èõ âîçâîäèëè ÿïîíöû. Âðåìåíåì ïðèïîðîøèâàåòñÿ íåêîãäà îñòðîå ÷óâñòâî âðàæäû. Íåò ó ìåíÿ ê ñîâðåìåííûì ÿïîíöàì èëè ôðàíöóçàì íè êàïëè íåïðèÿçíè çà äåëà ìèíóâøèõ ñòîëåòèé. Äóìàþ, ÷òî êîãäà-íèáóäü è ê íåìöàì ó íàñ áóäåò òàêîå æå îòíîøåíèå. Íåëüçÿ íå ñîãëàñèòüñÿ ñ ìíåíèåì âåòåðàíà Íèêîëàÿ Áîðèñîâè÷à Ïàøè: “ ìîåé ïàìÿòè åùå î÷åíü ñâåæè çâåðñòâà, êîòîðûå òâîðèëè íåìåöêèå ôàøèñòû â íàøåì ãîðîäå. Îíè âîðâàëèñü â íàø äîì”. Êîíå÷íî, îíè íàïàëè íà íàñ, èõ ñþäà íèêòî íå çâàë, ìû çàùèùàëè ñåáÿ, ñòðàíó, ñâîþ æèçíü. Íàøå äåëî áûëî ïðàâîå. È, ãîâîðÿ î ïðîùåíèè, êîíå÷íî æå, íå ïûòàþñü ñíÿòü âèíó ñ íåìåöêèõ è ðóìûíñêèõ êàðàòåëåé, óáèéö

http://evpatoriya-history.info/

ìèðíûõ æèòåëåé. Èì ïðîùåíèÿ íåò è íå áóäåò. Ðå÷ü î äðóãîì. Óáåæäåí, íè÷òî òàê íå ðîíÿåò äîñòîèíñòâî ñëàâÿíèíà è íå ïÿòíàåò åãî ÷åñòü, êàê íåñïîñîáíîñòü ê âåëèêîäóøèþ, ïðîùåíèþ ïîâåðæåííîãî ïðîòèâíèêà, òåì áîëåå, åñëè îí äåëàåò âñå, ÷òîáû èñêóïèòü âèíó. Àíàòîëèé Èâàíîâè÷ Ñóøêîâ, ïîáûâàâøèé â Ãåðìàíèè, ðàññêàçûâàë ìíå î òîì, êàê ïðåêðàñíî óõîæåíû òàì ìîãèëû ñîâåòñêèõ áîéöîâ, íà âñåõ òàáëè÷êè ñ èìåíàìè è ôàìèëèÿìè, ïîâñþäó ÷èñòîòà, ïîðÿäîê, öâåòû, ãîðÿò ñâå÷è... Ó íàñ æå çà÷àñòóþ íå íàéäåøü âîîáùå íèêàêèõ ñëåäîâ çàõîðîíåíèé. À âåäü îíè áûëè, â òîì ÷èñëå â Åâïàòîðèè. Âîò ÷òî îá ýòîì ïèøåò óæå óïîìÿíóòàÿ Ë.Ç. Ïîëåæàåâà: “Ìíîãî â äíè âûñàäêè äåñàíòà ïîãèáëî è íåìöåâ. Òîãäà ïîÿâèëîñü èõ êëàäáèùå â íîâîì ãîðîäå íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå îêîëî êóðçàëà, ðÿäîì ñ êðàñèâûì äîìîì ñ àæóðíûìè äåðåâÿííûìè ñòåíàìè. Ìû áîÿëèñü òàì ïðîõîäèòü. Ìîãèëû ðàñïîëàãàëèñü ðÿäàìè è áûëè ñòðàøíû òåì, ÷òî íà êàæäîì êðåñòå áûëà êàñêà ñî ñâàñòèêîé...” Ó íàñ, ê ñîæàëåíèþ, çà ãîäû ñóùåñòâîâàíèÿ òîòàëèòàðíîãî îáùåñòâà ñëîæèëîñü êàêîå-òî íåïîñòèæèìîå è äèêîå äëÿ íàøåãî íàðîäà îòíîøåíèå ê ýòîé ñòîðîíå æèçíè, à èìåííî - ê îáðÿäàì ïîõîðîí, ïîìèíàíèÿ óñîïøèõ, ê ñâÿòîñòè îáÿçàòåëüíîãî ïîãðåáåíèÿ, ê íåïðèêîñíîâåííîñòè ìåñòà ïîñëåäíåãî óñïîêîåíèÿ ÷åëîâåêà, óòðà÷åíî âàæíåéøåå æèçíåñîçèäàþùåå ÷óâñòâî. Êîìó-òî â ãîëîâó ïðèøëà õîðîøàÿ ìûñëü âîçäâèãíóòü ìåìîðèàë íà Êðàñíîé ãîðêå. Íî, ê ñîæàëåíèþ, õîðîøåå äåëî òàê è íå äîâåëè äî êîíöà (äàæå ïîñëå òîãî, êàê ïî èíèöèàòèâå áûâøåãî íàðîäíîãî äåïóòàòà Óêðàèíû À.Â. Ðàõàíñêîãî ìåìîðèàëó áûë ïðèñâîåí ñòàòóñ ïàìÿòíèêà ãîñóäàðñòâåííîãî çíà÷åíèÿ). Ìåìîðèàë îêàçàëñÿ áåçûìÿííûì. Íåèçâåñòíî, êòî çàõîðîíåí ó Âå÷íîãî îãíÿ, ñêîëüêèì äóøàì ñâåòèò åãî ïëàìÿ, ïàìÿòü î êîì ñîãðåâàåò. Íå îòñþäà ëè èñòîêè çàáâåíèÿ òîé ñòðàøíîé âîéíû?

Âåäü çåìëÿ áåç ðîäíûõ ìîãèë — ýòî íå Ðîäèíà, à òåððèòîðèÿ, íà êîòîðîé ìîæíî æèòü. Íàøå áåññìûñëåííîå áåñïàìÿòñòâî ïî îòíîøåíèþ ê íàøèì ðîäíûì, îòöàì è ìàòåðÿì, äàæå íå ïðîïàâøèì áåç âåñòè, à ïîêîÿùèìñÿ â ðîäíîé çåìëå, íà ýòîì ôîíå âûãëÿäèò îñîáåííî êîùóíñòâåííûì. Èç ïîæàðèùà âîéíû ìû âûøëè, âûéäåì ëè èç òóïèêà áåñïàìÿòñòâà? Èëè ðàâíîäóøèå ïîãëîòèò íàñ, æèâóùèõ ñåãîäíÿ? Ìèíóëî óæå áîëüøå äåñÿòêà ëåò, êàê óñòàíîâèëèñü äðóæåñòâåííûå îòíîøåíèÿ ìåæäó ãîðîäàìè-ïîáðàòèìàìè Åâïàòîðèåé è Ëþäâèãñáóðãîì, à ñ 2000 ãîäà ñóùåñòâóåò ðàäèîïåðåäà÷à “Îò Åâïàòîðèè äî Ëþäâèãñáóðãà”. Ìîæåò áûòü, ïîðà ïîäóìàòü äåïóòàòàì ãîðîäñêîãî ñîâåòà î âûáîðå ìåñòà äëÿ ïåðåçàõîðîíåíèÿ íåìåöêèõ ñîëäàò è ñîîðóæåíèÿ ñîîòâåòñòâóþùåãî ïàìÿòíèêà. Íî åùå ðàç ïîâòîðþñü. Ãîâîðÿ î ïðîùåíèè, ïðîøó íå ïîíÿòü ìåíÿ òàê, ÷òî ÿ ïûòàþñü ñíÿòü âèíó ñ íåìåöêèõ ñîëäàò è îôèöåðîâ, óíè÷òîæàâøèõ äåòåé, æåíùèí è ñòàðèêîâ - ëþäåé áåçîðóæíûõ è íè â ÷åì íå ïîâèííûõ. Èì ïðîùåíèÿ áûòü íå ìîæåò!

http://evpatoriya-history.info/

Ê ãëàâå “ÏÎÑËÅ ÇÀÕÎÄÀ ÑÎËÍÖÀ–ÐÀÑÑÒÐÅËßÒÜ!”

Ê âîñïîìèíàíèÿì Òàìàðû Ïàí÷èøèíîé “Äåðåâüÿ íå ãîâîðÿò, íî ïîìíÿò”

“Ïîäõîäÿ ê çäàíèþ ñ îñòðîêîíå÷íîé áàøíåé, ìû íàäåÿëèñü, ÷òî çäåñü íàñ ïîäæèäàþò ïàðòèçàíû, è îíè íàñ îñâîáîäÿò. Ìû ñìîòðåëè íà îêíà, íà äâåðè, íî âîêðóã áûëà òèøèíà, òîëüêî ñòîíû è ïëà÷, äà èçðåäêà ðàçäàâàëñÿ âûñòðåë... Òàê ìû ïðîøëè òî çäàíèå”. (Èç âîñïîìèíàíèé Ã.Ì. Øóëüãè).

 ïîäâàëå ýòîãî çäàíèÿ (íûíå áèáëèîòåêà èì. Ìàêàðåíêî) ßêîâà Áîëåêà ïûòàëè.

Çäàíèå ó òðàìâàéíîãî êîëüöà.

Íà äåðåâå, ÷òî ñòîèò ïåðåä çäàíèåì, â êîòîðîì íûíå ðàñïîëàãàåòñÿ òóáäèñïàíñåð, ßêîâà Áîëåêà è åùå íåñêîëüêèõ ÷åëîâåê ïîâåñèëè. (Ñóê, íà êîòîðîì áûë ïîâåøåí ßêîâ, îòïèëåí).

http://evpatoriya-history.info/

ÈÇ ÂÎÑÏÎÌÈÍÀÍÈÉ Ï.Ô.ÌÈÄÈÊÀÐÈ “Îäíàæäû ìåíÿ âûçâàëè â êîìåíäàòóðó. Âîçëå êîìåíäàòóðû ñòîÿëî ìíîãî òåëåã ñ ëîøàäüìè è òîïòàëèñü ëþäè. Êî ìíå ïîäîøëà Åëåíà Æóêîâñêàÿ. "Âîò ïîâîçêà, áóäåøü îùèùàòü ñêâåð îò òðóïîâ", - ïðèêàçàëà îíà.^Çàòåì ïîâåëà ìåíÿ â ñêâåð (íûíå ñêâåð èì. Ëåíèíà). Çäåñü áûëî ðàññòðåëÿíî îêîëî òðåõñîò ÷åëîâåê. Ñîñåä ñëåâà îò ìåíÿ ïîïûòàëñÿ îòêàçàòüñÿ îò ýòîé ðàáîòû. Æóêîâñêàÿ ìîë÷à âûõâàòèëà ïèñòîëåò èç êîáóðû è ðàçðÿäèëà íåñêîëüêî ïàòðîíîâ â ìóæ÷èíó”.

Èç ïèñüìà Ë.Ç. Ïîëåæàåâîé “Ìíîãî â äíè âûñàäêè äåñàíòà ïîãèáëî è íåìöåâ. Òîãäà ïîÿâèëîñü èõ êëàäáèùå â íîâîì ãîðîäå íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå îêîëî êóðçàëà, ðÿäîì ñ êðàñèâûì äîìîì ñ àæóðíûìè äåðåâÿííûìè ñòåíàìè. Ìû áîÿëèñü òàì ïðîõîäèòü. Ìîãèëû ðàñïîëàãàëèñü ðÿäàìè è áûëè ñòðàøíû òåì, ÷òî íà êàæäîì êðåñòå áûëà êàñêà ñî ñâàñòèêîé...”

Âîò êàê âûãëÿäèò òîò ñêâåð 65 ëåò ñïóñòÿ.

Âèäèìî, Ëþáîâü Çàõàðîâíà ïèñàëà îá ýòîì çäàíèè è ïðàâîé ñòîðîíå, ãäå ðàñïîëàãàëîñü íåìåöêîå êëàäáèùå.

http://evpatoriya-history.info/

Âîò óæå 65 ëåò åâïàòîðèéöû è ðóêîâîäèòåëè ãîðîäà ïðèõîäÿò â ïàìÿòíûå äàòû 5 ÿíâàðÿ, 9 Ìàÿ, 22 èþíÿ è 31 îêòÿáðÿ íà Êðàñíóþ ãîðêó, ÷òîáû ïî÷òèòü ïàìÿòü çàùèòíèêîâ Îòå÷åñòâà è ìèðíûõ æèòåëåé, ðàññòðåëÿííûõ çäåñü â 1941–1944 ãîäàõ. Íàðîäíûé äåïóòàò Óêðàèíû (òðåõ ñîçûâîâ) Àíàòîëèé Ðàõàíñêèé è ãîðîäñêîé ãîëîâà Àíäðåé Äàíèëåíêî âîçëàãàþò öâåòû ê ìåìîðèàëó æèòåëÿì ãîðîäà, çâåðñêè çàìó÷åííûì â 1941–1944 ãîäàõ.

http://evpatoriya-history.info/

Õîëì íà ñåâåðî-çàïàäå îò Åâïàòîðèè

Òàê âûãëÿäèò ïðîòèâîòàíêîâûé ðîâ –300 ìåòðîâ â äëèíó, òðè ìåòðà â øèðèíó è äâà ìåòðà â ãëóáèíó,– êîòîðûé áûë âûðûò åâïàòîðèéöàìè â àâãóñòå-ñåíòÿáðå 1941 ãîäà.  îêòÿáðå 1941 ãîäà çäåñü ñòàëè ðàññòðåëèâàòü ãîðîæàí. Ê êîíöó èþíÿ 1944 ã. ãîñóäàðñòâåííàÿ êîìèññèÿ ïðîèçâåëà çàõîðîíåíèå â ýòîì ðâå 12500 ÷åëîâåê. Áëàãîäàðíûå ïîòîìêè îäåëè ýòîò ðîâ â ìðàìîð. Ê ãëàâå “È âñå-òàêè – ôëàã”... Âî ðâó ãëóáîêîì ïîä ïëèòàìè ïîêîèòñÿ ïðàõ ñîòåí ìèðíûõ æèòåëåé Åâïàòîðèéñêîãî ðàéîíà.  òîì ÷èñëå íà ýòîì ìåñòå áûëè ðàññòðåëÿíû äåòè èç ïîñåëêà Àê-Ìå÷åòü (íûíå ïãò ×åðíîìîðñêîå) – Ñåðãåé Íàêèäåíü, Àííà Êîáûëü÷åíêî, Ìàðèÿ ×åðíÿâñêàÿ, Âàëåíòèí Àãååâ, ßêîâ Êîñåíêîâ.

ÂÅÐÍÎÑÒÜ "...Íà óãëó óë.Øìèäòà, íà ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå, â îäíîì èç äîìîâ æèëà åâðåéêà. Åå íå ðàññòðåëÿëè â äåíü ðàññòðåëà âñåõ åâðååâ. Ãîâîðèëè, ÷òî îñòàâèëè åé æèçíü íà âðåìÿ, ò.ê. åå ìóæ áûë àðìÿíèí... Åé íå ðàçðåøèëè âûõîäèòü èç äîìà. Òàê â îæèäàíèè ñìåðòè îíà æèëà åùå ãîä. Îäíàæäû íî÷üþ åå óâåçëè è ðàññòðåëÿëè... Îíà î÷åíü áîÿëàñü ñìåðòè, åé áûëî ñòðàøíî. ×òîáû îáîäðèòü æåíó, ñ íåé äîáðîâîëüíî íà ðàññòðåë ïîåõàë åå ìóæ..." (Èç ïèñüìà Ë.Ç Ïîëåæàåâîé).

ÏÎÑËÅ ÐÀÑÑÒÐÅËÀ “Íà ñëåäóþ ùèé äåíü, ïðåîäîë åâàÿ ñòðàõ, ìû ñ ìàòåðüþ îòïðàâèëèñü ê ìåñòó ðàññòðåëà. Ïåðâûì ÿ óâèäå ë òðóï ñîñåäà Èâàí à Äåìèäî âè÷à ×óìà ÷åíêî. Ï îòîì íàì ïîïàëñÿ ïîëóøóáîê îòöà, à ñàì îí ñèäåë, ïðèñëîíèâøèñü ê ñòåíå ðâà, ïðèêðûâ ãîëîâó ëàäîíüþ... Ðÿäîì ëåæàë Àëåêñàíäð, ó êîòîðîãî òîæå – äûðêà â ãîëîâå... Æåíùèíû, èõ áûëî ìíîãî, ïëàêàëè ìîë÷à, ÷òîáû íå óñëûøàëè...” (Èç âîñïîìèíàíèé Íèêîëàÿ Ãàðáóçîâà).

http://evpatoriya-history.info/

ÑÒÐÀØÍÎÅ ÂÐÅÌß

ÊÎËÎÄÅÖ

Áîðèñ Áàáàêàåâè÷ Ïàøà óáèò íåìåöêèì ïàòðóëåì ó ïîðîãà ñîáñòâåííîãî äîìà.

Ñ ïåðâîãî äíÿ îêêóïàöèè ãîðîäà (31 îêòÿáðÿ 1941 ã.) íåìåöêîå êîìàíäîâàíèå óñòàíîâèëî ðåæèì ðåïðåññèé è òåððîðà. Çà íàðóøåíèå "íîâîãî ïîðÿäêà" ãðîçèë ðàññòðåë. Çâåðñòâà äëèëèñü 29 ìåñÿöåâ.  òðàíøåå íà Êðàñíîé ãîðêå ðàññòðåëÿíî áîëåå 12500 ÷åëîâåê, îêîëî 5 òûñÿ÷ þíîøåé è äåâóøåê áûëè íàñèëüíî âûâåçåíû â Ãåðìàíèþ, ñîòíè ìóæ÷èí âûâåçåíû áàðæàìè â ìîðå è ïîòîïëåíû, ìíîãèå æèòåëè áåæàëè ïîäàëüøå îò ãîðîäà.

Ñâèäåòåëü òîãî òðàãè÷åñêîãî ñîáû òèÿ – Íèêîë àé Áîðèñîâè÷ Ïàøà. Ñåãîäíÿ îí íà 65 ëåò ñòàðøå òåõ ñîáûòèé.

http://evpatoriya-history.info/

ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ 1. Ê ×ÈÒÀÒÅËÞ ........................................................................................... 4 2. ÊÐÎÂÀÂÛÉ ÑËÅÄ ..................................................................................... 5 3. ÂÎÑÏÎÌÈÍÀÍÈß ÅÂÏÀÒÎÐÈÉÖÅÂ-ÑÂÈÄÅÒÅËÅÉ ÒÐÀÃÅÄÈÈ.............6 ÂÅÒÐÛ ÄÓÞÒ Ñ ÞÃÀ ....................................................................... 6 ÇÂÅÇÄÛ ÏÀÄÀÞÒ ÍÀ ÐÀÑÑÂÅÒÅ ................................................ 10 ÎÍÈ ÄÎËÆÍÛ ÁÛËÈ ÑÃÎÐÅÒÜ ÇÀÆÈÂÎ ............................... 14 «ÐÀÑÑÒÐÅËßÒÜ ÏÎÑËÅ ÇÀÕÎÄÀ ÑÎËÍÖÀ...» .......................... 1 6 "ÊÀÊ ÐÀÑÑÒÐÅËßËÈ ÌÎÅÃÎ ÎÒÖÀ..." ...................................... 20 ÄÅÐÅÂÜß ÍÅ ÃÎÂÎÐßÒ, ÍÎ ÏÎÌÍßÒ ........................................ 22 ËÅÒÈÒÅ, ÃÎËÓÁÈ, ËÅÒÈÒÅ... ........................................................ 2 5 ÄÅÒÈ .................................................................................................. 2 8 ÓÁÈÒ Ó ÏÎÐÎÃÀ ÑÎÁÑÒÂÅÍÍÎÃÎ ÄÎÌÀ ................................. 30 ÁAPÆA ÓXÎÄÈÒ Â ÌÎÐÅ ............................................................ 32 ÅÅ ÎÁÚßÂÈËÈ "ÄÅÇÅÐÒÈÐÎÌ" ................................................. 34 " ÒÎÒ ÄÅÍÜ ß ÄÎËÃÎ ÏËÀÊÀË" ............................................... 3 6 È ÂÑÅ-ÒÀÊÈ — ÔËÀÃ... ................................................................. 3 7 ÐÎÄÈÍÓ ÍÅ ÏÐÅÄÀÂÀËÀ ............................................................. 3 9 4. ÏÎÈÌÅÍÍÛÉ ÑÏÈÑÎÊ ....................................................................... 44 5. ÑÒÐÀÍÈÖÛ ÈÇ "ÄÅËÀ ¹5" .................................................................. 74 6. ÑËÅÄÑÒÂÈÅ ÂÅÄÅÒ ïîäïîëêîâíèê Ãîñóäàðñòâåííîé áåçîïàñíîñòè Þäèí ............................ 7 6 7. ÏÈÑÜÌÀ ÑÂÈÄÅÒÅËÅÉ ÅÂÏÀÒÎÐÈÉÑÊÎÉ ÒÐÀÃÅÄÈÈ .................. 81 8. ÂÎÇÌÅÇÄÈÅ .............................................................................................. 91 9. ÂÎÉÍÀ ÑÊÂÎÇÜ ÏÐÈÇÌÓ ÂÐÅÌÅÍÈ .................................................. 94

Степан БУБЕНИН КРАСНАЯ ГОРКА Коректор Карцева О.О. Комп’ютерний набір та верстка Цокур Н.О. Малюнок на титульному листі В. Серебрянської, інші – автора. ϳäïèñàíî äî äðóêó 18.10.2006 ð. Ôîðìàò 60õ84/16. Äðóê îôñåòíèé. Ïàï³ð îôñåòíèé. Óì.-äðóê. àðê. 7. Çàì. 2008. Ò. 1000. ³ääðóêîâàíî ó ÂÀÒ “ªâïàòîð³éñüêà ì³ñüêà äðóêàðíÿ”.

97412, ì. ªâïàòîð³ÿ, âóë. Íåêðàñîâà, 40.

http://evpatoriya-history.info/