Θρησκευτικές Περιηγήσεις - Δήμος Χερσονήσου Κρήτη by Chersonissos Municipality

Χαιρετισμός του Δημάρχου Χερσονήσου

Η καταγραφή των θρησκευτικών μνημείων της περιοχής μας, αποτελεί μία σημαντική συμβολή τόσο στις ιστορικές μνήμες, όσο και στις ορθόδοξες αναφορές του τόπου μας, συνδέοντας το παρόν με το παρελθόν. Ο έντυπος αυτός οδηγός καταγραφής των εκκλησιαστικών μνημείων στα πλαίσια του θρησκευτικού τουρισμού, αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία ανάδειξης και προβολής της αξιόλογης ιστορίας της περιοχής μας αλλά και ένα μικρό δείγμα του ηλεκτρονικού και έντυπου οδηγού καταγραφής που θα ακολουθήσει με προσκυνηματικούς και αρχαιολογικούς προορισμούς του δήμου μας. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στα πολυάριθμα μνημεία της Δημοτικής Ενότητας Επισκοπής, καθώς αποτέλεσε από τον 10ο αιώνα επισκοπική έδρα. Αξιόλογα μνημεία θρησκευτικού ενδιαφέροντος καταγράφονται επίσης στις Δημοτικές Ενότητες Μαλίων, Χερσονήσου και Γουβών. Αυτά τα θρησκευτικά μνημεία μπορούν να ιδωθούν όχι μόνο ως ιερά αντικείμενα λατρείας, αλλά και ως πολιτισμικά μνημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Ο διττός αυτός χαρακτήρας τους εγγυάται και την επισκεψιμότητά τους στο πλαίσιο του θρησκευτικού τουρισμού. Ο πλούτος αυτός της περιοχής μας, αλλά και η αύξηση του ενδιαφέροντος των επισκεπτών, ημεδαπών και αλλοδαπών, ομόδοξων και ετερόδοξων, μας ώθησαν στην δημιουργία αυτού του εντύπου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συντελεστές της επίπονης αυτής προσπάθειας ανάδειξης των θρησκευτικών μνημείων και ιδιαίτερα την κα Κάλλια Μερκουλίδη για την συγγραφή όλων των κειμένων, τον κο Γιώργο Κατσαλή (αρχαιολόγο 13ης Ε.Β.Α. Ηρακλείου) για την επιστημονική του συμβολή και τον Μηνά Λιαπάκη, ειδικό σύμβουλο του Δημάρχου για τον συντονισμό της έκδοσης καθώς επίσης και τους ιερείς της περιοχής μας για την πολύτιμη και ουσιαστική συνεργασία τους. Ζαχαρίας Εμμ. Δοξαστάκης

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες

Μάλια

20. Άγιος Κωνσταντίνος - Αγία Ελένη

σελ. 53

21. Κερά Ελεούσα

σελ. 55

1. Παναγία Γαλατιανή

σελ. 11

22. Γενέσιο της Θεοτόκου

σελ. 57

2. Άγιος Δημήτριος - Ευαγγελισμός Θεοτόκου

σελ. 13

23. Άγιος Κήρυκος - Αγία Ιουλίττα

σελ. 59

3. Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος

σελ. 15

24. Άγιος Νικόλαος - Άγιος Χαράλαμπος

σελ. 61

4. Ευαγγελισμός Θεοτόκου - Αγία Παρασκευή

σελ. 17

25. Άγιος Βασίλειος

σελ. 63

5. Μονή Παναγίας Θεογεννήτορος

σελ. 19

26. Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου

σελ. 65

6. Αγία Παρασκευή - Άγιος Παντελεήμονας

σελ. 21

Επισκοπή Χερσόνησος

27. Αγία Παρασκευή

σελ. 69

7. Αγία Παρασκευή

σελ. 23

28. Άγιος Αντώνιος

σελ. 71

8. Άγιος Νικόλαος

σελ. 25

29. Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος

σελ. 73

9. Άγιος Γεώργιος - Άγιος Νικόλαος

σελ. 27

30. Άγιος Μηνάς - Κοίμηση Θεοτόκου

σελ. 75

10. Άγιος Βασίλειος

σελ. 29

31. Μιχαήλ Αρχάγγελος

σελ. 77

11. Εισόδια Θεοτόκου

σελ. 31

32. Παναγία Κερά - Λημνιώτισσα

σελ. 79

12. Άγιος Ιωάννης Θεολόγος

σελ. 33

33. Άγιος Γεώργιος

σελ. 81

13. Παναγία Γκουβερνιώτισσα

σελ. 35

34. Άγιος Ιωάννης Πεζέτης

σελ. 83

14. Μεταμόρφωση Σωτήρος

σελ. 39

35. Αγία Αναστασία

σελ. 85

15. Άγιος Αντώνιος

σελ. 41

36. Άγιος Νικόλαος

σελ. 87

16. Άγιος Κωνσταντίνος

σελ. 43

37. Μονή Γενέσεως της Θεοτόκου

σελ. 89

17. Αγία Φωτεινή

σελ. 45

38. Αγία Παρασκευή - Άγιος Παντελεήμονας

σελ. 91

18. Άγιος Γεώργιος - Ευαγγελισμός

σελ. 47

39. Μεταμόρφωση Σωτήρος

σελ. 93

19. Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης

σελ. 49

40. Αγία Παρασκευή

σελ. 95

Δήμος Χερσονήσου

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Παναγία Γαλατιανή

Μονή Παναγίας Θεογεννήτορος

Άγιος Γεώργιος Άγιος Νικόλαος

Παναγία Γκουβερνιώτισσα

Αγία Φωτεινή

Άγιος Δημήτριος Ευαγγελισμός Θεοτόκου

Αγ. Παρασκευή Άγ. Παντελεήμονας

Άγιος Βασίλειος

Μεταμόρφωση Σωτήρος

Άγιος Γεώργιος Ευαγγελισμός

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος

Ευαγγελισμός Θεοτόκου Αγία Παρασκευή

Αγία Παρασκευή

Άγιος Νικόλαος

Εισόδια Θεοτόκου

Άγιος Ιωάννης Θεολόγος

Άγιος Αντώνιος

Άγιος Κωνσταντίνος

Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης

Άγιος Κωνσταντίνος Αγία Ελένη

Δήμος Χερσονήσου

Κερά Ελεούσα

Γενέσιο της Θεοτόκου

Άγ. Κήρυκος Αγ. Ιουλίττα

Άγ. Νικόλαος Άγ. Χαράλαμπος

Άγιος Βασίλειος

Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου

Αγία Παρασκευή

Άγιος Αντώνιος

Άγ. Ιωάννης Πρόδρομος

Άγιος Μηνάς Κοίμηση Θεοτόκου

Μιχαήλ Αρχάγγελος

Παναγία Κερά Λημνιώτισσα

Άγιος Γεώργιος

Άγιος Ιωάννης Πεζέτης

Αγία Αναστασία

Άγιος Νικόλαος

Μονή Γενέσεως της Θεοτόκου

Αγ. Παρασκευή Άγιος Παντελεήμονας

Μεταμόρφωση Σωτήρος

Αγία Παρασκευή

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χάρτης Δήμου Χερσονήσου 9 20 12 7

22 26

24 3 21

35 34

25 40

38 32

30 28 27 33

37 36

18 15

19 17

Μάλια - Παλιά πόλη Μαλίων

Παναγία Γαλατιανή Αρχιτεκτονική Τρίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση Περίπου το 1400 το κεντρικό κλίτος, 1840 το βόρειο κλίτος, το 1898 το νότιο κλίτος

Τοποθεσία Παλιά πόλη Μαλίων

Εορτασμός 21 Νοεμβρίου, 10 Φεβρουαρίου, 23 Δεκεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτός (8.30-13.00 και 17.00-21.00)

Σημεία x: 632867 y: 3905125 z: 34m

Τρίκλιτος ναός αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου. Ονομάστηκε Γαλατιανή, καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, οι βοσκοί της περιοχής έδιναν το γάλα από τα ζώα τους για να το ανακατέψουν με τη λάσπη που θα χρησίμευε στην κατασκευή του ναού. Υπάρχει βέβαια και η εκδοχή πως ο ναός πήρε αυτό το όνομα από μια εικόνα που απεικόνιζε την Παναγία να θηλάζει τον Χριστό. Χτίστηκε σε διαφορετικές περιόδους, κάτι που είναι εμφανές τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Το κεντρικό κλίτος χτίστηκε περίπου το 1400. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στους Αγίους Δέκα και χρονολογείται στα 1840 ενώ το νότιο κλίτος στα 1898 και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο. Το ίδιο έτος κατασκευάστηκε και το καμπαναριό όπως φαίνεται και στην αναγραφόμενη χρονολογία. Η Αγία Τράπεζα και στα 3 κλίτη στηρίζεται σε κίονες οι οποίοι έχουν αφαιρεθεί από την Παλαιοχριστιανική Βασιλική που βρισκόταν στο Λιβάδι. Το τέμπλο που χωρίζει το ιερό από τον κυρίως ναό δεν είναι ενιαίο. Στο κεντρικό κλίτος είναι ξυλόγλυπτο ενώ στα δύο πλάγια κλίτη είναι ξύλινο και λιτό. Στο επάνω μέρος κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος (1848), των Αγίων Δέκα, του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Αικατερίνης, της Βρεφοκρατούσας, του Αγίου Βασιλείου (1895), του Αγίου Τρύφωνος, της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος και του Αγίου Χαράλαμπου. Στο κάτω μέρος από τις εικόνες της Προσευχής του Ιησού στο όρος των Ελαιών, του Δανιήλ στο λάκκο των λεόντων, του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Παρασκευής, της Αγίας Ευθυμίας, του Αγίου Ανδρέα, της Θυσίας του Αβραάμ, τον Ιωνά εκ του κήτους, τον Θρήνο του Ιερεμία και τον Μωυσή με την Καιόμενη Βάτο. Σε κάθε κλίτος υπάρχουν δύο ενισχυτικά τόξα στην καμάρα. Στην καμάρα του κεντρικού κλίτου εντοπίζεται τοιχογράφηση με σκηνές όπως ο «Επιτάφιος Θρήνος», ο «Μυστικός Δείπνος», η «Υπαπαντή», η «Γέννηση της Θεοτόκου», η «Γέννηση του Χριστού», η «Σταύρωση», η «Βάπτιση» αλλά και σκηνές από τον Θεομητορικό κύκλο. Ο ναός έχει και μουσειακό χαρακτήρα καθώς εκεί βρίσκονται εικόνες από όλους τους ναούς των Μαλίων.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Μάλια - Παλιά πόλη Μαλίων

Άγιος Δημήτριος - Ευαγγελισμός Θεοτόκου Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1868

Τοποθεσία Παλιά Πόλη Μαλίων

Εορτασμός 26 Οκτωβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με το γραφείο της ενορίας 28970 - 31533, ή με τους ιερείς στα τηλέφωνα Πετσαλάκης Δημήτριος: 6944246645 Βασιλάκης Εμμανουήλ : 6944141724 Ραπτάκης Ιωακείμ: 6973264265

Στο κέντρο των Μαλίων βρίσκεται ο μεγάλος δίκλιτος ναός του Αγίου Δημητρίου και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Αρχικά στην θέση αυτή υπήρχε η μικρή μονόκλιτη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Χτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, από τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, λίγα χρόνια πριν την οθωμανική κατάκτηση, το 1590 - 1600 περίπου, ενώ κτήτορας φέρεται να είναι ο Χατζή Ζαχαρίας Βλάχος. Για τη μικρή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου τα χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν είναι σχεδόν τίποτα γνωστό. Μετά την Επανάσταση του 1866 μέρος της εκκλησίας καταστράφηκε και επισκευάστηκε το 1868 με το σημερινό τέμπλο. Είκοσι χρόνια αργότερα, η κοινότητα με την εκκλησιαστική επιτροπή και τους κατοίκους αποφάσισαν να χαλάσουν τη μικρή εκκλησία και να χτίσουν μια μεγαλύτερη που να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πιστών. Στις 5 Οκτωβρίου 1914 έγιναν τα εγκαίνια του νέου ναού από τον αρχιεπίσκοπο Κρήτης, Ευμένιο. Το βόρειο κλίτος του ναού είναι αφιερωμένο στον Άγιο Δημήτριο που διατηρεί το τέμπλο του 1868 και το νότιο κλίτος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου με νεότερο τέμπλο. Τα δύο κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με δύο μεγάλα τοξωτά ανοίγματα. Τα δύο τέμπλα είναι ξυλόγλυπτα, αλλά με μια πιο προσεκτική ματιά εύκολα διακρίνεται η διαφορετική τεχνοτροπία. Το τέμπλο στο κλίτος του Αγίου Δημητρίου κοσμείται από τις εικόνες της Γαλακτοτροφούσας (1880), του Παντοκράτορος (1880) και του Αγίου Δημητρίου (1884) και στο κάτω μέρος από τις εικόνες των Τριών Ιεραρχών, του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης, του Αγίου Ανδρέα και της Αγίας Βαρβάρας. Το τέμπλο στο κλίτος του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου κοσμείται στο επάνω μέρος από τις εικόνες του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (1914), της Βρεφοκρατούσας (1914), του Παντοκράτορος (1914) και του Ευαγγελισμού (1914), ενώ στο κάτω μέρος από τις εικόνες της Δημιουργίας του Κόσμου, της Πλάσης του Αδάμ, της Θυσίας του και της Παράδοσης των Δέκα Εντολών. Σε κάθε κλίτος εντοπίζονται δύο ενισχυτικά τόξα με διακοσμητικές απολήξεις.

Σημεία x: 632883 y: 3905036 z: 32m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Μάλια - Σταλίδα

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμεροσκεπής ναός

Χρονολόγηση Ενετοκρατία

Τοποθεσία Σταλίδα (εντός οικισμού)

Εορτασμός 13 Νοεμβρίου & 27 Ιανουαρίου

Πρόκειται για μικρό πετρόχτιστο μονόχωρο καμαροσκεπή ναό που χρονολογείται στην περίοδο της Ενετοκρατίας. Το 1999 ξεκίνησαν οι εργασίες τοιχογράφησης του ναού και το 2012 πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Παναγία στον τύπο της Πλατυτέρας, στην κάτω ζώνη οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες και στο θριαμβικό τόξο Άνωθεν Προφήται. Στην καμάρα του κυρίως ναού εικονογραφούνται οι σκηνές της «Βαϊοφόρου», της «Σταύρωσης», της «Μεταμόρφωσης», της «Βάπτισης», της «Γέννησης», του «Ευαγγελισμού», της «Αναλήψεως» και της «Αναστάσεως». Κάτω από αυτές τις σκηνές βρίσκονται μετάλλια με Κρήτες Αγίους. Στον βόρειο τοίχο του ναού υπάρχει μεταγενέστερο άνοιγμα, ενώ την κύρια είσοδο, στα δυτικά, κοσμεί λίθινο ενετικό θύρωμα.

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 629979 y: 3906194 z: 8m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Μάλια - Μοχός

Ευαγγελισμός Θεοτόκου - Αγία Παρασκευή Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1835

Τοποθεσία Μοχός (στην κεντρική πλατεία του χωριού)

Εορτασμός 25 Μαρτίου, 26 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Επιβλητικός καθεδρικός Ναός στο κέντρο του χωριού. Πρόκειται για μια δίκλιτη καμαροσκεπή Εκκλησία, κτισμένη το 1835 σε ερείπια παλαιάς Μονής που ήταν αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή. Η προϋπάρχουσα Μονή λειτουργούσε περίπου έως το 1800. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή ενώ το νότιο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Διατηρεί περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο και εικόνες του 14ου, 16ου, 17ου και του 18ου αιώνα. Το επάνω μέρος του τέμπλου φιλοξενεί τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος, της Αγίας Παρασκευής, της Ζωοδόχου Πηγής, του Ευαγγελισμού, της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Το κάτω μέρος φιλοξενεί εικόνες των Τριών Ιεραρχών, των Αρχαγγέλων, του Αποκεφαλισμού του Προδρόμου, της Μεταμόρφωσης, του Μυστικού Δείπνου, της Αποκαθήλωσης και της Φυγής στην Αίγυπτο. Στα θεμέλια των ερειπίων του πρώτου ναού βρέθηκε μικρή εικόνα του Ευαγγελισμού του 14ου αιώνα. Ο ναός έχει μουσειακό χαρακτήρα καθώς εκεί βρίσκονται εικόνες από τις παλαιότερες εκκλησίες του χωριού. Στον προαύλιο χώρο του ναού βρίσκεται κορινθιακό κιονόκρανο, αγνώστου προελεύσεως, πάνω στο οποίο στηρίζεται τράπεζα.

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά έως τις 15:00

Σημεία x: 629296 y: 3902917 z: 390m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Μάλια - Μοχός

Μονή Παναγίας Θεογεννήτορος Αρχιτεκτονική Τρίκλιτη βασιλική

Χρονολόγηση 2006

Τοποθεσία Μοχός (βόρεια και εκτός οικισμού)

Εορτασμός 26 Δεκεμβρίου, 23 Αυγούστου, 2 Σεπτεμβρίου, 26 Οκτωβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Δευτέρα Τρίτη πρωί 10:00 - 12:00 Πέμπτη Παρασκευή απόγευμα 16:00 έως τέλος ακολουθίας Σάββατο Τετάρτη κλειστά Κυριακή ανοικτά όλη μέρα

Σημεία x: 629037 y: 3904565 z: 389m

Πρόκειται για μία νεοσύστατη γυναικεία Μονή που βρίσκεται σε μαγευτική τοποθεσία με θέα τα Μάλια. Η τρίκλιτη βασιλική αποτελεί το καθολικό της Μονής. Το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στην Παναγία, το νότιο στον Άγιο Μάμα και το βόρειο στον Άγιο Δημήτριο. Σήμερα στη Μονή ζουν 15 φιλόξενες μοναχές. Λίγα μέτρα μετά την είσοδο του ναού, βρίσκεται το αρχονταρίκι και κάτω από αυτό το αγιογραφείο, η ιματιοθήκη και ο χώρος κατασκευής ψηφιδωτού και αντικειμένων της έκθεσης. Απέναντι από αρχονταρίκι βρίσκεται η έκθεση και πάνω από αυτό το εργαστήριο (βιβλιοθήκη, καλλιγραφείο, ιεροραφείο). Δίπλα και πάνω από το εργαστήριο βρίσκονται τα κελιά των μοναχών. Ανατολικότερα βρίσκεται η αποθήκη και η τράπεζα ενώ στο κέντρο της Μονής το καθολικό. Ο τρίκλιτος με εσωνάρθηκα ναός είναι μερικώς τοιχογραφημένος, ενώ οι εικόνες του τέμπλου αποτελούν δημιουργήματα των μοναχών. Το τέμπλο του ναού είναι ξύλινο, ενιαίο και κοσμείται από τις εικόνες του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, του Αγίου Μάμα, της Λειτουργίας, της Σύναξης της Παναγίας, του Παντοκράτορος, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Τοιχογράφηση εντοπίζεται μέσα στο ιερό αλλά και τον δυτικό τοίχο του ναού. Τα τρία κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με τέσσερα τοξωτά ανοίγματα τα οποία στηρίζονται σε τρεις τσιμεντένιους κίονες. Στο σημείο ένωσης αυτών των ανοιγμάτων εικονογραφούνται οι «τέσσερις Ευαγγελιστές» και ο «Νικόδημος», ενώ στα εσωρράχια των τόξων παρουσιάζονται ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του κεντρικού κλίτους εικονίζεται η Παναγία με τον Χριστό Δεόμενοι, ενώ ταυτόχρονα πλαισιώνονται από Αγγέλους. Μέσα στην κόγχη εικονογραφείται σε ζώνες η «Θεία Λειτουργία», οι «Απόστολοι» και οι «Συλλειτουργούντες Ιεράρχες». Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου του κεντρικού κλίτους εικονογραφείται το «Ιερό Μανδήλιο» πλαισιωμένο από Σεραφείμ και Χερουβείμ. Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του ιερού, στο βόρειο κλίτος εικονογραφείται ο Χριστός πλαισιωμένος από Αγγέλους, ενώ μέσα στην κόγχη βρίσκονται ο «Χριστός Ένθρονος», η «Αποκαθήλωση» και η «Γέννηση». Στην καμάρα απεικονίζεται η «Β΄και η Γ΄Σύνοδος», ενώ πάνω από το μικρό άνοιγμα, που ενώνει το ιερό με το ιερό του κεντρικού κλίτους εικονίζεται η «Σύνοδος της Νίκαιας». Τέλος, στο τεταρτοσφαίριο του ιερού του νότιου κλίτους απεικονίζεται ο «Παλαιός των Ημερών» και μέσα στην κόγχη η «Κλίμακα του Ιακώβ», το «Όνειρο του Ιωσήφ», ο «Ιωσήφ με την αδελφή του», ο «Άβελ και ο Κάιν» και η «Καιόμενη Βάτος». Στη καμάρα αυτού του κλίτους απεικονίζεται η «Ζ΄και η Η΄Σύνοδος», στο νότιο τοίχο η «Σοφία της Θεοτόκου», ενώ πάνω από το άνοιγμα που ενώνει τα δύο ιερά βήματα απεικονίζεται η Στ΄ Σύνοδος». Τοιχογράφηση όπως προαναφέρθηκε, εντοπίζεται και στον δυτικό τοίχο, όπου στο κεντρικό κλίτος εικονογραφείται η «Κοίμηση της Θεοτόκου», πλαισιωμένη από τους Αποστόλους, ενώ στο επάνω μέρος της ίδιας σκηνής εκτείνονται Άγγελοι γύρω από ένα τρίλοβο παράθυρο. Στο βόρειο κλίτος βρίσκονται τα «Εισόδια της Θεοτόκου» και στο νότιο η «Γέννηση της Θεοτόκου».

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Μάλια - Κράσι

Αγία Παρασκευή - Άγιος Παντελεήμονας Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 19ος αιώνας

Τοποθεσία Κράσι - Αγία Παρασκευή

Εορτασμός 26 και 27 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός αφιερωμένος στην Αγία Παρασκευή και τον Άγιο Παντελεήμονα. Βρίσκεται στην ανατολική άκρη του χωριού, μέσα σε ένα ειδυλλιακό τοπίο γεμάτο από ελιές, δρυς, πρίνους και κυπαρίσσια. Ολόκληρος ο ναός καλύπτεται από τα κλωνάρια ενός τεράστιου δρυ ο οποίος το καλοκαίρι δροσίζει τους πιστούς που προσέρχονται στην μνήμη των τιμωμένων αγίων στις 26 και 27 Ιουλίου. Πιθανολογείται ότι το κλίτος της Αγίας Παρασκευής υπήρχε και στη συνέχεια χτίστηκε το νότιο, του Αγίου Παντελεήμονα. Τα δύο κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με δύο οξυκόρυφα ανοίγματα στον κυρίως ναό, ενώ στο ιερό με ένα χαμηλότερο άνοιγμα. Το τέμπλο είναι σύγχρονο και χωριστό για κάθε κλίτος, ενώ κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας, της Ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού (1881), της Αγίας Παρασκευής (1871), του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης, της Ζωοδόχου Πηγής (1886), του Παντοκράτορος (1871) και του Αγίου Παντελεήμονα (1872). Η είσοδος του ναού βρίσκεται στην δυτική πλευρά του νότιου κλίτους καθώς και στον βόρειο τοίχο του βόρειου κλίτους.

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν στο τηλέφωνο 28970 - 51808

Σημεία x: 633692 y: 3899749 z: 603m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Λιμάνι Χερσονήσου

Αγία Παρασκευή Αρχιτεκτονική Σπηλαιώδης ναός

Χρονολόγηση 1870

Τοποθεσία Λιμάνι Χερσονήσου (στην περιοχή Καστρί)

Εορτασμός 26 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη πρόσβαση από την παραλιακή οδό

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 626462 y: 3909450 z: 6m

Η Αγία Παρασκευή είναι ένας μικρός και όμορφος ναός που βρίσκεται κάτω από το λαξευμένο βράχο, στο Καστρί του λιμανιού και αποτελεί στολίδι της Χερσονήσου. Πάνω από τον βράχο, βρίσκεται η παλαιοχριστιανική βασιλική, γνωστή και ως Βασιλική Β΄. Σε χαμηλότερα στρώματα, κάτω από την βασιλική, εντοπίζονται ίχνη κατοίκησης τα οποία ανάγονται στην Πρωτομινωική περίοδο, την Κλασική, την Πρώιμη Ελληνιστική, τη Ρωμαϊκή αλλά και την Παλαιοχριστιανική. Υπάρχει δηλαδή, μια συνεχής χρήση του χώρου στο πέρασμα του χρόνου. Η βασιλική στο Καστρί εντοπίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Στ. Ξανθουδίδη και ανασκάφηκε το 1956 - 1959 από τον Αν. Ορλάνδο. Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε τον κυρίως ναό, ένα μεταγενέστερο παρανάρθηκα και τον νάρθηκα μιας τρίκλιτης βασιλικής. Το κεντρικό κλίτος, που απολήγει ανατολικά στο Ιερό Βήμα, πλαισιώνεται από παστοφόρια, τα οποία επικοινωνούν με άνοιγμα με τα πλάγια κλίτη. Ο νάρθηκας έχει δύο εισόδους προς τα πλάγια κλίτη και ένα τρίβηλο άνοιγμα με το κεντρικό. Το κεντρικό από τα πλάγια κλίτη διαιρούν κίονες. Στο βόρειο άκρο του κεντρικού κλίτους υπάρχει θέση Άμβωνα με κλίμακες, ενώ εξωτερικά και κατά μήκος του βόρειου τοίχου της βασιλικής, υπάρχει πρόσκτισμα. Στο νότιο παστοφόριο εντοπίστηκαν τάφοι επισκόπων. Εντύπωση προκαλούν τα ψηφιδωτά δάπεδα στο Ιερό Βήμα, το κεντρικό κλίτος, το βόρειο πρόσκτισμα αλλά και το νότιο παστοφόριο όπου εντοπίστηκαν και τάφοι επισκόπων. Κάτω από τον βράχο στο Καστρί βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής που χτίστηκε το 1870. Γύρω στο 1930 πραγματοποιήθηκε προέκταση του ναού προς τα ανατολικά, για να εξυπηρετεί το εκκλησίασμα το οποίο είχε αυξηθεί. Το 1990 αγιογραφήθηκε όμως το 1994 ο ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά και μαζί με αυτόν και οι αγιογραφίες του. Στη κόγχη του ιερού, η οποία έχει λαξευτεί μέσα στον βράχο, έχει προστεθεί σύγχρονη ξύλινη κατασκευή που ακολουθεί το σχήμα της κόγχης. Στο τεταρτοσφαίριο εικονογραφείται η Πλατυτέρα και στο μέτωπο Άνωθεν Προφήται. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και σύγχρονο, ενώ κοσμείται από τις εικόνες του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος και της Αγίας Παρασκευής. Στο ναό υπάρχουν δύο είσοδοι, μία στη νότια πλευρά και μία στα δυτικά, δίπλα από βοηθητικό χώρο.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Λιμάνι Χερσονήσου

Άγιος Νικόλαος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 17ος αιώνας

Τοποθεσία Λιμάνι Χερσονήσου (Ανατολική πλευρά της πόλης - Βίγλα ή Βλιχάδα)

Εορτασμός 6 Δεκεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Αγαπάκη Μιχαήλ στο τηλέφωνο 6977984072

Ο ναός ανήκει στην ενορία Κουτουλουφαρίου. Πρόκειται για έναν μονόχωρο καμαροσκεπή ναΐσκο που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο και χτίστηκε τον 17ο ή τον 18ο αιώνα στα ερείπια μίας μεγάλης τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα. Ο μικρός ναός του Αγίου Νικολάου οικοδομήθηκε δίπλα από την αψίδα, στο κεντρικό κλίτος της βασιλικής. Η αψίδα του ιερού του κεντρικού κλίτους ήταν πεντάπλευρη και ημικυλινδρική εσωτερικά. Η βασιλική είχε διαστάσεις 50,20μ x 18,20μ (χωρίς την αψίδα) και αποτελούνταν από τρία άνισα κλίτη, τα οποία χωρίζονταν με στυλοβάτες, και στα ανατολικά απέληγαν σε παστοφόρια. Στο νότιο κλίτος προεκτεινόταν (στα ανατολικά) πρόσκτισμα με αψίδα, που πιθανόν να ήταν μαρτύριο ή βαπτιστήριο ή διακονικό ή ακόμα και παρεκκλήσι. Είναι δύσκολο να εντοπίσουμε την χρήση του, καθώς στις μέρες μας καλύπτεται από την θάλασσα, λόγω της καθίζησης που υφίσταται το ανατολικό και κεντρικό τμήμα της Κρήτης. Επίσης έχει εντοπιστεί νάρθηκας με τρία ανοίγματα προς τον κυρίως ναό, αλλά και αίθριο που επικοινωνούσε με το νάρθηκα με δύο ανοίγματα. Εξωτερικά από τον βόρειο τοίχο του αίθριου παρουσιάζεται ένα ορθογώνιο κτίσμα που περικλείει άλλο τμήμα κτιστού κύκλου και πιθανολογείται ότι πρόκειται για φάρο ή πύργο. Στο νάρθηκα και το βόρειο κλίτος εντοπίστηκαν τάφοι. Τα δάπεδα του νάρθηκα και του κεντρικού κλίτους της βασιλικής κοσμούνταν με ψηφιδωτά τα οποία σήμερα σώζονται αποσπασματικά. Ο σύγχρονος ναός του Αγίου Νικολάου είναι πετρόχτιστος με ξύλινο τέμπλο που κοσμείται με σύγχρονες εικόνες της Γλυκοφιλούσας (2011), του Παντοκράτορος (2011) και του Αγίου Νικολάου (2011). Βόρεια από το ναό υπάρχει μεταγενέστερη προσθήκη ενός μικρού δωματίου, που λειτουργεί ως βοηθητικός χώρος. Στον προαύλιο χώρο του ναού σώζονται τμήματα από τα ψηφιδωτά της βασιλικής αλλά και αρχιτεκτονικά μέλη.

Σημεία x: 627518 y: 3908114 z: 1m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Χερσόνησος

Άγιος Γεώργιος - Άγιος Νικόλαος Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση περίοδο Ενετοκρατίας

Τοποθεσία

Χερσόνησος Δυτική πλευρά της πόλης - Knossos Royal Hotel

Εορτασμός

23 Απριλίου 6 Δεκεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόκειται για δίκλιτο ναό του οποίου το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο και το νότιο στον Άγιο Νικόλαο. Τα δύο κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα τοξωτό άνοιγμα. Ο ναός είναι πετρόχτιστος και το δυτικό τμήμα του είναι λαξευμένο πάνω στο βράχο. Στον δυτικό τοίχο κάτω από το στασίδι, έχει εντοπιστεί τάφος, ωστόσο είναι άγνωστο σε ποιον ανήκει. Ανατολικά στο ιερό υπάρχουν δύο ημικυκλικές κόγχες, ενώ τα δύο ιερά επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα χαμηλό άνοιγμα. Εξωτερικά του ναού, στον βόρειο τοίχο υπάρχει σαρνίτσι. Το έδαφος στον προαύλιο χώρο του ναού είναι βραχώδες και είναι γνωστό ότι σε αυτό το σημείο υπήρχε αρχαίο λατομείο. Βόρεια σε νησίδα που απέχει ελάχιστα από το ακρωτήρι, βρίσκεται το νησάκι του Αγίου Αντωνίου. Με μια προσεκτική ματιά πάνω στο νησάκι εντοπίζονται υπολείμματα του ναού. Σύμφωνα με την παράδοση οι πιστοί επισκέπτονταν γονατιστοί το ναό ακολουθώντας την κορυφογραμμή που διακρίνεται μέσα στην θάλασσα. Βάσει ενετικών αρχείων είναι γνωστό ότι κοντά στο ναό του Αγίου Γεωργίου υπήρχε μοναστήρι με την ονομασία Άγιος Γεώργιος Ακρολιναδιώτης.

Πρόσβαση

Εύκολη πρόσβαση από επαρχιακό δρόμο, ενώ στη συνέχεια οι πιστοί διασχίζουν πλακόστρωτο δρόμο μέσα από το Knossos Royal hotel

Επισκεψιμότητα

Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Τζεβαμπινά Ιωάννη στο τηλέφωνο 28970 - 21822, ή 28970 - 27400

Σημεία

x: 626372 y: 3908966 z: 9m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Κουτουλουφάρι

Άγιος Βασίλειος Αρχιτεκτονική Μονόχωρο ναΐδριο με επέκταση προς τα δυτικά

Χρονολόγηση 14ος αιώνας ο αρχικός μονόχωρος ναός, η επέκταση χρονολογείται στον 19ο αιώνα

Τοποθεσία Κουτουλουφάρι (εντός οικισμού)

Εορτασμός 1 Ιανουαρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση

Ο ναός του Αγίου Βασιλείου χτίστηκε το 1840 ενσωματώνοντας στο ιερό βήμα το μονόχωρο ναΐδριο του 14ου αιώνα. Το ναΐδριο ήταν κατάγραφο. Στο θριαμβικό τόξο εικονίζεται το «Ιερόν Μανδήλιον» πλαισιωμένο από τον «Ευαγγελισμό». Στο ανατολικό μέρος της καμάρας, μέσα στο ιερό παριστάνεται η «Ανάληψη» μαζί με 4 αγγέλους και 6 Απόστολους. Το δυτικό μέρος της καμάρας χωρίζεται σε δύο ζώνες, βόρεια και νότια. Στο βόρειο μέρος έχουν διασωθεί «οι Μυροφόρες στον Τάφο» και η «Σταύρωση». Οι υπόλοιπες τοιχογραφίες του βόρειου μέρους έχουν καταστραφεί, όπως ακριβώς και στο νότιο. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται στα 1850. Το κάτω μέρος κοσμείται με εικόνες της Παλαιάς Διαθήκης ενώ το επάνω μέρος με εικόνες της «Βρεφοκρατούσας», του «Ένθρονου Χριστού» και του «Αγίου Βασιλείου». Κάποιες από αυτές χρονολογούνται από το 1851 και κάποιες άλλες από το 1912. Στην ανακαίνιση που πραγματοποιήθηκε το 2002 εντοπίστηκαν τάφοι στο πάτωμα του νεότερου ναού και για αυτό συμπεραίνουμε πως ο πρώτος ναός ίσως ήταν κοιμητηριακός. Σε όλα τα θυρώματα του δεύτερου ναού υπάρχει εγχάρακτη χρονολόγηση 1840 ενώ στο επάνω μέρος του κωδωνοστασίου η χρονολογία 1813. Ίσως αυτό το αρχιτεκτονικό στοιχείο να βρίσκεται σε δεύτερη χρήση ή να χαράχθηκε λανθασμένα από τον κατασκευαστή. Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα το τμήμα αυτό από το κωδωνοστάσιο να βρισκόταν σε παιδικό τάφο, ο οποίος καταστράφηκε και στη συνέχεια προσκολλήθηκε στη σημερινή του θέση.

Εύκολη

Σημεία x: 626036 y: 3908471 z: 16m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Πισκοπιανό

Εισόδια Θεοτόκου Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση περίπου το 1860

Τοποθεσία Πισκοπιανό (εντός οικισμού)

Εορτασμός 21 Νοεμβρίου

Πρόκειται για έναν μικρό μονόχωρο καμαροσκεπή ναό. Οι εικόνες του τέμπλου χρονολογούνται στα 1863, ενώ οι αγιογραφίες στα 1996. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και επιστρωμένο με φύλλα χρυσού. Το μάρμαρο που καταλαμβάνει το ιερό βήμα είναι σε δεύτερη χρήση και πιθανότατα προέρχεται από την Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Πισκοπιανού, που μέχρι σήμερα δεν έχει ανασκαφεί. Εξωτερικά του νότιου τοίχου του ναού σώζεται νότιος τοίχος ενός μικρού καμαροσκέπαστου ναού της περιόδου της Ενετοκρατίας με υπολείμματα τοιχογραφιών. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια ολόσωμη Παναγία Βρεφοκρατούσα, δύο ολόσωμους Αγίους και ένα ακόμη Άγιο που εικονογραφείται κάτω από το ενισχυτικό τόξο. Ανατολικά της εκκλησίας βρίσκονται κτίσματα του 19ου αιώνα τα οποία έχουν ανακαινισθεί και σήμερα αποτελούν το γραφείο του ιερέα αλλά και έναν ξενώνα.

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Κοκκιάδη Γεώργιο στο τηλέφωνο 6932888779 ή 28970 - 23340

Σημεία x: 625776 y: 3907789 z: 87m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Οικισμός Αγ. Ιωάννης

Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1887

Τοποθεσία Οικισμός Αγ. Ιωάννη (πάνω στην παλαιά εθνική οδό Χερσονήσου Γουβών)

Μικρός καμαροσκεπής ναός που βρίσκεται στην περιοχή του οικισμού Αγ. Ιωάννης και ανήκει στην ενορία της Άνω Χερσονήσου. Χρονολογείται στα 1807, σύμφωνα με λίθινη επιγραφή στο αγιοθύριδο του ιερού, ενώ ανακαινίστηκε το 1918. Περιέχει ξύλινο τέμπλο του 1939 με εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Ένθρονου Χριστού, του Ιωάννη του Θεολόγου, της Θυσίας του Αβραάμ, τη Δημιουργία της Εύας και το Προπατορικό Αμάρτημα. Στην τοποθεσία υπήρχε παλιότερα μοναστήρι το οποίο καταστράφηκε κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Δίπλα στην εκκλησία βρίσκονται δύο λαξευτοί τάφοι μοναχών.

Εορτασμός 8 Μαΐου και 21 Σεπτεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη πρόσβαση από επαρχιακό δρόμο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 623664 y: 3909984 z: 38m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Ποταμιές

Παναγία Γκουβερνιώτισσα Αρχιτεκτονική Ελεύθερος σταυρός με τρούλο

Χρονολόγηση 1350 - 1375

Τοποθεσία Ποταμιές (περιοχή Παναγιά ή Περιστερά Βορειοδυτικά του χωριού)

Εορτασμός 15 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη σχετικά πρόσβαση από αγροτικό δρόμο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να επικοινωνούν και στο τηλέφωνο 6972323300

Σημεία x: 625793 y: 3902494 z: 210m

Ο ναός της Παναγίας αποτελεί το καθολικό μιας, κατεστραμμένης σήμερα, Μονής της περιόδου της Ενετοκρατίας που σύμφωνα με το Δουκικό Αρχείο του Χάνδακα (1368), φέουδο του Laurentius Maripero. Βορειοδυτικά του καθολικού υπάρχουν τα κελιά της μονής καθώς και το σαρνίτσι, που σήμερα δεν λειτουργούν. Το μνημείο, βάσει του τοιχογραφικού διακόσμου, χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Διακρίνονται δύο χέρια ζωγράφων, στις παραστάσεις της καμάρας και στα χαμηλότερα μέρη του ναού. Στα μέσα του 16ου αιώνα ο ναός ανήκε στον Βενετό άρχοντα Φραντζέσκο Ντεμέτζο, ο οποίος τον παραχώρησε στους ιερομονάχους Μακάριο και Παρθένιο Κονταρή. Η μητέρα του Ντεμέτζο, Ντιάνα ανέλαβε τα έξοδα επισκευής του ναού και κατασκευής του τέμπλου. Από τότε η Γκουβερνιώτισσα πέρασε περίοδο μεγάλης ακμής. Οι περισσότερες από τις εικόνες που κοσμούσαν το ναό και που σήμερα βρίσκονται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, ανήκουν σε εκείνη την περίοδο. Κατά τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η μονή δεν αναφέρεται σε κανένα έγγραφο. Πιθανότατα, δεν λειτουργούσε πλέον ως μοναστήρι ή απλώς παρήκμασε. Μας είναι όμως γνωστό ότι πέρασε στα χέρια της οικογένειας Μαγκαφούρη, η οποία τη δώρισε στον Πανάγιο Τάφο στις αρχές του 19ου αιώνα. Έτσι η μονή απέκτησε μεγάλη περιουσία. Εκείνα τα χρόνια το καθολικό της μονής αποτελούσε τον ενοριακό ναό του οικισμού των Ποταμιών. Ο Πανάγιος Τάφος έστελνε επιστάτη που διέμενε για 4-6 χρόνια και φρόντιζε το ναό και την περιουσία του. Αργότερα, στη Γκουβερνιώτισσα διέμενε ο ίδιος ο Έξαρχος του Παναγίου Τάφου στην Κρήτη. Τότε κατασκευάστηκε δίπλα στο καθολικό, κτίριο για να διαμένει ο Έξαρχος. Σήμερα στο κτίριο αυτό λειτουργεί έκθεση φωτογραφίας. Το 1929 ο Έξαρχος έφυγε από τη μονή και το 1937 με απόφαση της κυβέρνησης τα κτήματα της Μονής απαλλοτριωθήκαν και διανεμήθηκαν σε 70 ακτήμονες του οικισμού. Το πότε ιδρύθηκε η Μονή της Παναγίας της Γκουβερνιώτισσας δεν είναι γνωστό. Ο ναός ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Ποταμιές

13 Παναγία Γκουβερνιώτισσα

Παναγία Γκουβερνιώτισσα

με τρούλο, στον οποίο το δυτικό σκέλος είναι μεγαλύτερο σε μήκος σε σχέση με τις υπόλοιπες κεραίες. Η ανατολική κεραία του σταυρού καταλαμβάνει το χώρο του ιερού ενώ το σύνολο των κεραιών σχηματίζει τέσσερα χαμηλότερα διαμερίσματα που καλύπτονται με σταυροθόλια και εξωτερικά είναι σκεπασμένα με κεραμίδια. Το τύμπανο του τρούλου είναι διάτρητο από οκτώ παράθυρα, ενώ εξωτερικά πλαισιώνονται από οκτώ τυφλά τόξα που ενώνονται με κιονίσκους. Εσωτερικά ο τρούλος κοσμείται με τον Παντοκράτορα, μια αυστηρή μορφή γεμάτη κίνηση. Στη ζώνη του τυμπάνου παριστάνονται προφήτες και στα σφαιρικά τρίγωνα οι Ευαγγελιστές. Στην ανατολική κεραία του σταυρού, δηλαδή στο ιερό, παριστάνεται στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας η Παναγία στον τύπο της Πλατυτέρας, πλαισιωμένη από αγγέλους, ενώ στο κάτω τμήμα της κόγχης η Κοινωνία των Αποστόλων και οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο χώρο του ιερού εικονίζονται ακόμα «η Γέννηση», «η Υπαπαντή», «το Όνειρο του Ιωσήφ», «η Φυγή στην Αίγυπτο» και σκηνές από τον βίο του Ιησού. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος της νότιας κεραίας διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες σε κάθε πλευρά της καμάρας. Εικονίζονται η «Έγερση του Λαζάρου», «ο Νιπτήρας» και «η Είσοδος στα Ιεροσόλυμα». Στον νότιο τοίχο της κεραίας εικονίζεται «ο εν Κανά Γάμος», «το Θαύμα του Πολλαπλασιασμού των άρτων» αλλά και σκηνές από την ζωή της Παναγίας. Στο δυτικό τοίχο της κεραίας εικονίζονται τρεις μοναχοί. Στο κάτω τμήμα της ζώνης εικονίζονται δύο ολόσωμοι στρατιωτικοί Άγιοι. Στον ανατολικό τοίχο της κεραίας παριστάνεται η Θεοτόκος με τον Ιησού πλαισιωμένοι από αγγέλους. Στη δυτική κεραία εικονίζονται «η Προδοσία του Ιούδα», «ο Χριστός προ του Πιλάτου», «η Άρνηση του Πέτρου», «ο Χριστός Ελκόμενος», «ο Εμπαιγμός», «ο Πιλάτος νίπτει τας χείρας του», «ο Νικόδημος ζητεί το σώμα του Χριστού», «η Σταύρωση», «ο Χριστός εν μέσω αγγέλων» και οι «Μυροφόρες στον Τάφο». Στον δυτικό τοίχο παριστάνεται «η Κοίμηση της Θεοτόκου», ενώ στο βόρειο και νότιο ολόσωμες μετωπικές Αγίες

με πολυποίκιλτα ενδύματα και ωραία χαρακτηριστικά προσώπων. Στη βόρεια κεραία, αν και αρκετά κατεστραμμένη, εικονίζονται παραστάσεις από τη ζωή της Θεοτόκου και από τα θαύματα όπως «η Ίαση του τυφλού», «η Ίαση του παραλυτικού», «ο Χριστός και η Σαμαρείτιδα». Ο ναός της Παναγίας της Γκουβερνιώτισσας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Παλαιολόγειας περιόδου στη Κρήτη, ενώ έχουν αναγνωριστεί επιδράσεις από ιστορημένα χειρόγραφα και την δυτική εικονογραφία. Η έντονη αφηγηματικότητα και η ποιότητα της εκτέλεσης συνδέουν το μνημείο με τη λεγόμενη Μακεδονική Σχολή. Η Γκουβερνιώτισσα διατηρεί ως τις μέρες μας την αίγλη της ως θρησκευτικό μνημείο και το Δεκαπενταύγουστο διεξάγεται ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια της περιοχής.

Δήμος Χερσονήσου

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Ποταμιές

Μεταμόρφωση Σωτήρος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση α΄μισό του 14ου αιώνα

Τοποθεσία Ποταμιές (περιοχή Αφέντης Χριστός ή Λαγκάδι Βορειοδυτικά του χωριού)

Εορτασμός 6 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη σχετικά πρόσβαση από αγροτικό δρόμο

Πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκέπαστο κοιμητηριακό ναό με πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο, που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον κύκλο των Θαυμάτων και των Παθών. Στο ιερό διατηρείται τμήμα τοιχογράφησης που απεικονίζει τον Χριστό Παντοκράτορα, ενώ στο ανατολικό μέτωπο τη «Φιλοξενία του Αβραάμ» πλαισιωμένη από τον «Ευαγγελισμό». Επίσης στην καμάρα του ιερού απεικονίζεται τμήμα της «Ανάληψης». Στον κυρίως ναό η τοιχογράφηση διαρθρώνεται σε ζώνες. Στο κεντρικό τμήμα του νότιου τοίχου μεγάλο μέρος καταλαμβάνει η «Διάσωση του Πέτρου», ενώ σε χαμηλότερο επίπεδο βρίσκεται η «Ίαση των Δαιμονιζομένων» και η «Ίαση των Παραλυτικών». Στη δυτική πλευρά του νότιου τοίχου παριστάνεται η «Έγερση του Λαζάρου», η «Βαϊοφόρος», η «Μεταμόρφωση» και ο «Μυστικός Δείπνος». Στη χαμηλότερη ζώνη του νότιου τοίχους παριστάνονται οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος, ο Άγιος Γεώργιος, τέσσερις Άγιοι, οι δύο εκ των οποίων παρουσιάζονται έφιπποι. Στον βόρειο τοίχο εικονίζεται ο «Χριστός Ελκόμενος», η «Σταυρού Ανάβασις», η «Σταύρωση», η «Αποκαθήλωση» και ο «Επιτάφιος Θρήνος». Στον ίδιο τοίχο εικονίζεται ο «Νιπτήρας», «ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών», «η Προδοσία του Ιούδα», «ο Ιησούς προ του Καϊάφα», «ο Εμπαιγμός» και «η Άρνηση του Πέτρου». Στη τελευταία ζώνη του βόρειου τοίχους, την χαμηλότερη, απεικονίζονται οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη πλαισιωμένοι από δύο ζεύγη Αγίων. Τις μορφές χαρακτηρίζει η εκφραστικότητα και η δραματικότητα, ενώ οι συνθέσεις είναι γεμάτες ένταση. Η ρεαλιστική αυτή τεχνοτροπία ανάγει την τοιχογράφηση στον 14ο αιώνα.

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 625536 y: 3902547 z: 160m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Αβδού

Άγιος Αντώνιος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1440

Τοποθεσία Αβδού - Άγιος Αντώνιος

Εορτασμός 17 Ιανουαρίου

Τοιχογράφηση

Πρόκειται για έναν μικρό μονόχωρο καμαροσκεπή ναό με ιδιαίτερα αξιόλογες τοιχογραφίες οι οποίες ανήκουν στα μέσα ή στο γ΄ τέταρτο του 14ου αιώνα. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Παναγία πλαισιωμένη από Αγγέλους, ενώ στην κόγχη οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου βρίσκονται η «Φιλοξενία του Αβραάμ» και σε χαμηλότερο επίπεδο ο «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου». Στη καμάρα του Ιερού Βήματος και του κυρίως ναού εικονίζονται σκηνές όπως η «Ανάληψη», η «Γέννηση», η «Βάπτιση», η «Υπαπαντή», ο «Μυστικός Δείπνος», ο «Νιπτήρας», η «Σταύρωση», ο «Επιτάφιος Θρήνος», η «Εις Άδου Κάθοδος», οι «Μυροφόρες στον Τάφο» και η «Μεταμόρφωση». Στον νότιο τοίχο παριστάνονται δύο ολόσωμοι Άγιοι, ο «Εναγκαλισμός Πέτρου και Παύλου» και στον βόρειο τοίχο τέσσερις ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Πρόκειται για την μοναδική περίπτωση διχρωμίας σε τοιχογράφηση (καστανό και μπλε) στην Κρήτη.

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 629962 y: 3899479 z: 209m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Αβδού

Άγιος Κωνσταντίνος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1445

Τοποθεσία Αβδού (Άγιος Κωνσταντίνος - δίπλα από το φράγμα Αποσελέμη)

Εορτασμός 21 Μαΐου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη πρόσβαση από αγροτικό χωματόδρομο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Πρόκειται για ένα μονόχωρο καμαροσκεπή ναό, που στο εσωτερικό του κοσμείται από τοιχογραφίες των κωνσταντινουπολιτών αγιογράφων αδελφών Μανουήλ και Ιωάννη Φωκά. Εσωτερικά και δίπλα από την είσοδο το ναού υπάρχει κτητορική επιγραφή του αναφέρεται το έτος 1445 και γίνεται μνεία του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου (1425–1448). Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται ο Παντοκράτορας, ενώ πιο κάτω οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο ανατολικό μέτωπο παρουσιάζεται «η Φιλοξενία του Αβραάμ» και ο «Ευαγγελισμός». Την καμάρα του ιερού καταλαμβάνουν οι σκηνές της «Ανάληψης», της «Πεντηκοστής» και των «Εισοδίων». Στην καμάρα του κυρίως ναού παρουσιάζονται Ευαγγελικές σκηνές όπως η «Υπαπαντή», η «Εις Άδου Κάθοδος», η «Σταύρωση», η «Μεταμόρφωση» και η «Ίαση του Τυφλού» ενώ σε χαμηλότερο επίπεδο, σκηνές από τον Βίο του Αγίου Κωνσταντίνου. Στο βόρειο και νότιο τοίχο εικονίζονται ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Στο δυτικό τοίχο εικονογραφείται η «Κοίμηση της Θεοτόκου» καθώς και σκηνές από την παράσταση της «Μελλούσης Κρίσεως». Η σωζόμενη κτητορική επιγραφή αναφέρει: + Ανακαινίσθι και ανιστορίθι ο θείος και πάνσεπτος ναός των αγίων Θεοστέπτων βασιλέων και εισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης δια συνδρομής και εξόδου κόπου και μόχθου του ευλαβεστάτου ιερέος ... Μανουήλ (;) ... της θυγατρός αυτού Μαρίας επί της βασιλείας κυρού Ιωάννου του Παλαιολόγου ...... ς)ΝΑ Σεπτ[εμβρίου] β’.,αυμς δια χειρός καμού α[μαρτωλού] και ατέχνου Μανουήλ και Ιωάννου των Φωκάδων, εύχεσθε υπέρ ημών δια τον Κύριον αμήν αμήν.

Σημεία x: 629287 y: 3899461 z: 204m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Αβδού

Αγία Φωτεινή Αρχιτεκτονική Σπηλαιώδης ναός

Χρονολόγηση από το 1979 λειτουργεί ως ναός

Τοποθεσία Αβδού (νότια του χωριού - Σπήλαιο Αγίας Φωτεινής)

Εορτασμός 4η Κυριακή μετά το Πάσχα

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Δύσκολη. Η πρόσβαση γίνεται από αγροτικό δρόμο και στη συνέχεια ακολουθώντας ανηφορικό μονοπάτι οδηγούμαστε μέχρι το σπήλαιο.

Σύμφωνα με τον P. Faure η λατρεία στο σπήλαιο άρχισε τον 19ο αιώνα. Είναι γνωστό πως στα τέλη του 19ου αιώνα μόναζε εκεί ένας μοναχός. Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής ήταν γνωστό κρησφύγετο κατά την περίοδο των Κρητικών Επαναστάσεων. Το συνολικό μήκος των διαδρομών του, άγνωστο προς τους πολλούς επισκέπτες, φτάνει τα 700μ.. Η είσοδος βρίσκεται στα βορειοδυτικά, όπου υπάρχει ένα εικονοστάσι. Από εκεί αρχίζει ένας στενός διάδρομος, ο οποίος είναι παλιά κοίτη ποταμού, που οδηγεί στην τελευταία αίθουσα του σπηλαίου η οποία χρησιμοποιείται ως εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Φωτεινή. Στην αρχή της αίθουσας βρίσκεται λίθινη κλίμακα με 6 βαθμίδες και 2 σταλαγμίτες, που τους ονομάζουν «γόνατα της Αγίας Φωτεινής». Στο βάθος της αίθουσας ένας μικρός χώρος χρησιμεύει σαν Ιερό Βήμα και πάνω από αυτό είναι το «ανώγειον», όπου οι κάτοικοι της περιοχής έκρυβαν πολύτιμα είδη κατά την Τουρκοκρατία. Στην τελευταία αίθουσα από τη στέγη στάζει νερό, το οποίο θεωρείται πως είναι αγίασμα και συγκεντρώνεται μέσα σ’ ένα πιθάρι. Σύμφωνα με την παράδοση η Αγία Φωτεινή έψαχνε να βρει κάποιο ήσυχο και απομονωμένο μέρος, ώστε να αφιερώσει το υπόλοιπο της ζωής της στον Θεό. Ενώ όμως δεν έβρισκε το μέρος που ήθελε, παρουσιάστηκε η Παναγία και άνοιξε τo σπήλαιο στο βράχο, ώστε να μπει η Αγία Φωτεινή.

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 629446 y: 3897071 z: 699m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Γωνιές

Άγιος Γεώργιος - Ευαγγελισμός Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση αρχικός ναός το 1840, ο σημερινός ναός το 1889

Τοποθεσία Γωνιές (Κεντρική πλατεία Αγίου Γεωργίου)

Εορτασμός Κινητή εορτή 25 Μαρτίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Γιακουμάκη Γεώργιο, στο τηλέφωνο 6932372628 ή στο 28970- 51140

Πρόκειται για έναν δίκλιτο καμαροσκεπή ναό, ο οποίος αποτελεί προέκταση του παλαιότερου. Ο πρώτος ναός, μονόχωρος καμαροσκεπής, ήταν μικρότερων διαστάσεων και βρίσκεται στο δυτικό μέρος του βόρειου κλίτους, ενώ ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο. Πιθανολογείται πως κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1840. Το 1889 ο ναός επεκτάθηκε προς τα ανατολικά και νότια του αρχικού. Επίσης κατασκευάστηκε βοηθητικός χώρος που εδράζεται και στα δύο κλίτη. Στο βόρειο κλίτος, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, υπάρχει ξύλινο επιχρυσωμένο τέμπλο το οποίο κοσμείται με τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας (1890), του Παντοκράτορος (1913), του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Τίτου, του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Αικατερίνης. Στο επάνω μέρος βρίσκονται εικόνες με σκηνές του Δωδεκαόρτου. Στο νότιο κλίτος, που είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό, το τέμπλο είναι ξύλινο και επιζωγραφισμένο, ενώ κοσμείται με τις εικόνες του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (1913), της Κοιμήσεως (1870), της Αγίας Τριάδος (1873), του Ευαγγελισμού και του Αγίου Γεωργίου (1873), του Αγίου Σπυρίδωνος, των Αγίων Δέκα, του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης, του Αγίου Αθανασίου και στο επάνω μέρος βρίσκονται εικόνες με σκηνές του Δωδεκαόρτου. Τα δύο κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με δύο τοξωτά ανοίγματα. Την δεκαετία του 1990 αγιογραφήθηκαν τα τεταρτοσφαίρια στις κόγχες. Έτσι, στο τεταρτοσφαίριο του βόρειου κλίτους απεικονίζεται ο Παντοκράτορας και στο τεταρτοσφαίριο του νότιου κλίτους η Βρεφοκρατούσα πλαισιωμένη από τους Αρχαγγέλους. Εξωτερικά, στον βόρειο τοίχο του βόρειου κλίτους, βρίσκεται το κωδωνοστάσιο, το οποίο κατασκευάστηκε την ίδια εποχή με τον υπόλοιπο ναό.

Σημεία x: 631111 y: 3899186 z: 264m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Κερά

Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης Αρχιτεκτονική Αρχικά μονόχωρος καμαροσκεπής ναός, διαδοχικά προστέθηκε σύνολο κλιτών

Χρονολόγηση 961 - 1204

Τοποθεσία Κερά (Αρκαλιές Στην είσοδο του χωριού Πάνω Κερά, λίγο μετά τις Γωνιές)

Εορτασμός 8 Σεπτεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη πρόσβαση από επαρχιακό δρόμο

Επισκεψιμότητα Χειμερινό ωράριο: 8:00 - 17:00 Θερινό ωράριο: 7:00 - 19:00

Σημεία x: 632841 y: 3898614 z: 637m

Η Μονή είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου και αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές Μονές της Κρήτης. Σήμερα το μοναστήρι είναι γυναικείο και φιλοξενεί 6 μοναχές. Η ίδρυση της Μονής συνδέεται με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται σήμερα στο ναό του Αγίου Αλφόνσου στο Εσκουιλίνο της Ρώμης. Πρόκειται για εικόνα της Βρεφοκρατούσας, η οποία κρατά τον Ιησού στην αριστερή αγκαλιά της, πάνω στην καρδιά, γι’ αυτό ονομάστηκε και Καρδιώτισσα. Η Παναγία Κερά, είναι η άλλη θαυματουργή εικόνα που βρίσκεται σήμερα στη Μονή, χρονολογείται στα 1795 και φέρει το προσωνύμιο «Η Κερά η Καρδιώτισσα». Η Παναγία εικονίζεται μετωπική και ένθρονη να κρατά τον Χριστό ως παιδί. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα είχε κλαπεί τρεις φορές από τους Τούρκους και είχε μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη. Η εικόνα ξαναγύριζε πάντα στο Μοναστήρι. Την τρίτη φορά, για να μην ξαναφύγει, την έδεσαν σε ένα μαρμάρινο κίονα με μία χοντρή αλυσίδα. Σήμερα ο κίονας και η αλυσίδα βρίσκονται στη Μονή. Καθώς η εικόνα πλησίαζε από την Κωνσταντινούπολη στο μοναστήρι, ακούμπησε σε ένα απότομο ψηλό βράχο και άφησε «το αποτύπωμά της» που διακρίνεται ακόμα και σήμερα. Η τοποθεσία αυτή λέγεται σήμερα «Αποτύπωση». H αρχαιότερη φάση τοιχογραφικού διακόσμου στο καθολικό ανάγεται στη δεύτερη δεκαετία του 14ου αιώνα. Η Μονή πέρασε περιπέτειες και καταστροφές ενώ απετέλεσε προπύργιο απελευθερωτικών αγώνων. Σε αυτό συντελούσε και η θέση της καθώς αποτελεί πύλη ανάμεσα στους νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου. Το έτος ίδρυσης μας είναι άγνωστο, όμως πιθανότατα είναι κτίσμα της Β΄ Βυζαντινής περιόδου 961 - 1211. Η αρχαιότερη μνεία του ονόματός της γίνεται σε έγγραφο του 1333, εποχή κατά την οποία αποτελούσε φέουδο του Λατινικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Η ανακαίνιση της μονής οφείλεται στην οικογένεια των Μαγγανάρηδων (17ος αιώνας). Από την αρχική, φρουριακού χαρακτήρα μονή, διατηρείται σήμερα μόνο το καθολικό, που παρουσιάζει τέσσερις οικοδομικές φάσεις. Ο αρχικός μονόχωρος ναός της Παναγίας χρησιμοποιείται σήμερα ως ιερό βήμα και χωρίζεται από τον υπόλοιπο χώρο με τέμπλο. Είναι άγνωστο πότε ακριβώς κτίστηκε το βόρειο παρεκκλήσιο.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Χερσόνησος - Κερά

19 Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης

Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης Ο πρώτος προς τα δυτικά νάρθηκας έχει τριμερή διάταξη. Δυτικά του ανοίγεται ένας δεύτερος νάρθηκας, το εσωτερικό του οποίου καλύπτεται από καμάρα με διάταξη εγκάρσια προς τον προηγούμενο χώρο, χωρίς ενισχυτικά τόξα. Ο αρχαιότερος τοιχογραφικός διάκοσμος διατηρείται στο χώρο του σημερινού ιερού (αρχικός ναός). Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης εικονίζεται η Βρεφοκρατούσα, στη κόγχη οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες, ενώ στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου ο «Ευαγγελισμός». Στην καμάρα του αρχικού ιερού εικονίζεται η «Ανάληψη» και στην καμάρα του κυρίως ναού σκηνές από τον Βίο της Παναγίας. Στο κεντρικό κλίτος του πρώτου νάρθηκα, ο ανατολικός τοίχος κοσμείται με τη σκηνή της «Κοίμησης της Θεοτόκου». Στην καμάρα εικονίζονται σκηνές από τη «Γέννηση», το «Όνειρο του Ιωσήφ», τη «Φυγή στην Αίγυπτο», τη «Βαϊοφόρο», την «Προδοσία του Ιούδα», τον «Χριστό Ελκόμενο», την «Έγερση του Λαζάρου», τις «Μυροφόρες στον Τάφο», την «Εις Άδου Κάθοδο», την «Υπαπαντή» και την «Πεντηκοστή». Στο δυτικό τοίχο παριστάνεται ο «Μυστικός Δείπνος», ο «Νιπτήρας» και σπαράγματα από την «Σταύρωση». Στο νότιο κλίτος του πρώτου νάρθηκα κοσμούν σκηνές από τη «Δευτέρα Παρουσία» με τη «Δέηση» και σε χαμηλότερο επίπεδο ο «Επιτάφιος Θρήνος». Οι τοιχογραφίες του βορείου κλίτους του πρώτου νάρθηκα είναι μεταγενέστερες.

Δήμος Χερσονήσου

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Κάτω Γούβες

Άγιος Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1910

Τοποθεσία Άγιος Κωνσταντίνος (Κάτω Γούβες, δίπλα από την παραλία)

Μικρός μονόχωρος καμαροσκεπής ναός με είσοδο στα νότια και δυτικά. Ο ναός είναι πετρόχτιστος και χτίστηκε με πέτρες που σύμφωνα με την παράδοση «κατέβηκαν» από το βουνό με την βροχή. Στο εσωτερικό του ναού βρίσκεται ένα ξύλινο τέμπλο το οποίο κοσμείται στο επάνω μέρος από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας (1912), του Παντοκράτορος (1912) αλλά και του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης (1969), ενώ το κάτω από ανάγλυφους σταυρούς. Επίσης εντοπίζεται λίθινο ενισχυτικό τόξο στη καμάρα του κυρίως ναού. Εξωτερικά, πάνω από την δυτική είσοδο, απεικονίζεται σε σύγχρονο ψηφιδωτό ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη και σε χαμηλότερο επίπεδο η Παναγία Δεόμενη. Ο όμορφος προαύλιος χώρος έχει διαμορφωθεί με πέτρινη περίφραξη και είναι κατάφυτος από αλμυρίκια.

Εορτασμός 21 Μαΐου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 619183 y: 3910734 z: 42m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Βορίτσι

Κερά Ελεούσα Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση α΄φάση: τέλη 16ου αιώνα β΄φάση: αρχές 17ου αιώνα γ΄φάση: τέλη 17ου αιώνα δ΄φάση: 19ος αιώνας

Τοποθεσία Βορίτσι (ανάμεσα στους οικισμούς Βορίτσι και Σκοτεινό)

Εορτασμός 1η Παρασκευή μετά το Πάσχα

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση

Η ίδρυση της Μονής ανάγεται στα τέλη του 16ου αιώνα. Στον 17ο αιώνα ανήκουν γραπτές μαρτυρίες που αναφέρεται η Μονή, όπως το προικοσύμφωνο του Μάρκου Αντώνιου Φόσκολου (1662), σε τούρκικο συμβόλαιο με έτος Εγίρας 1081 (1670 μ.Χ.), στη διαθήκη του Ανδρέα Κορνάρου (1611) αλλά και σε μία επιγραφή που κατέγραψε ο G. Gerola με χαραγμένη την χρονολογία 1617, η οποία βρισκόταν πάνω από την νότια είσοδο και σήμερα έχει κλαπεί. Το πότε η Μονή έγινε μετόχι της Αγκαράθου, πιθανόν την περίοδο του Κρητικού Πολέμου, μας είναι άγνωστο. Τα κτίρια αναπτύσσονται γύρω από μία αυλή τα οποία σε συνδυασμό με τις πολεμίστρες και τα μικρά ανοίγματα τονίζουν τον φρουριακό χαρακτήρα της Μονής. Καθώς είναι κτισμένη πάνω σε ύψωμα, ακολουθείται η μορφολογία του εδάφους και διαμορφώνεται σε τρία επίπεδα. Στο χαμηλότερο επίπεδο της βόρειας πλευράς υπάρχει η μνημειακή πύλη με την αετωματική απόληξη (τέλη 16ου αιώνα), που οδηγεί στο πρώτο επίπεδο που βρίσκονται οι στάβλοι (αρχές 17ου αιώνα). Στο δεύτερο επίπεδο βρίσκεται ο καμαροσκεπής ναΐσκος της Ζωοδόχου Πηγής το κωδωνοστάσιο του οποίου ανήκει στον 17ο αιώνα. Στο πάτωμα του ναού εντοπίζονται δύο τάφοι και στην καμάρα ένα μεγάλο ενισχυτικό τόξο. Το επάνω μέρος του τέμπλου είναι ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο και κοσμείται από μετάλλια των Αποστόλων ενώ το κάτω μέρος είναι λιτό και βρίσκονται οι εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος και της Κοίμησης της Θεοτόκου. Μπροστά στην είσοδο του ναού υπάρχει ένα σαρνίτσι. Γύρω από το ναό εντοπίζονται το αρχονταρίκι, κελιά και το ελαιοτριβείο που ανάγονται στον 19ο αιώνα. Στο τρίτο επίπεδο βρίσκονται άλλα τρία κελιά με δύο κίονες στον προαύλιο χώρο.

Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 618647 y: 3905310 z: 248m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Ελαία

Γενέσιο της Θεοτόκου Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1901 αναστήλωση

Τοποθεσία Ελαία (εντός του οικισμού)

Εορτασμός 8 Σεπτεμβρίου

Πρόκειται για έναν μεγάλο μονόχωρο ναό που αναστηλώθηκε το 1901. Δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολόγηση του πρώτου ναού όμως υπάρχει επιγραφή στην οποία αναγράφεται το έτος που πραγματοποιήθηκε η αναστήλωση, στο δυτικό τοίχο του ναού κάτω από το δίλοβο παράθυρο (λίγο χαμηλότερα από το καμπαναριό). Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και έχει φτιαχτεί από τμήματα του τέμπλου του ναού του Σωτήρος, που υπήρχε στο Βαλιδέ Τζαμί στην πλατεία Κορνάρου στο Ηράκλειο. Το τέμπλο κοσμείται από τις εικόνες της Γλυκοφιλούσας, της Αγίας Τριάδος και της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Στην καμάρα εντοπίζονται δύο ενισχυτικά τόξα με διακοσμητικές απολήξεις. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονογραφείται η Πλατυτέρα ενώ στην κόγχη Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Εξωτερικά, πάνω από την δυτική είσοδο του ναού στο ανακουφιστικό τόξο, εντοπίζεται σύγχρονο ψηφιδωτό με την Παναγία Δεόμενη.

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 611837 y: 3907116 z: 228m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Κόξαρη

Άγιος Κήρυκος και Αγία Ιουλίττα Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1860

Τοποθεσία Κόξαρη (πάνω σε λόφο, νοτιοανατολικά και εκτός του οικισμού)

Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός χτισμένος πάνω σε λόφο με υπέροχη θέα. Πρόκειται για κτίσμα του 1860, τα εγκαίνια όμως του ναού πραγματοποιήθηκαν το 1891, χρονολογία που αναγράφεται και στο υπέρθυρο της εισόδου. Ο ναός χτίστηκε εκεί καθώς στο σημείο αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, βρέθηκε η εικόνα του Αγίου Κηρύκου. Περιέχει ξυλόγλυπτο τέμπλο που κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος και της Αγίας Ιουλίττας και του Αγίου Κηρύκου. Οι παλαιότερες εικόνες του ναού έχουν μεταφερθεί στον ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του ιερού εικονίζεται η Πλατυτέρα (2007).

Εορτασμός 15 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 620577 y: 3904872 z: 254m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Σκοτεινό

Άγιος Νικόλαος και Άγιος Χαράλαμπος Αρχιτεκτονική Δίκλιτος ημισπηλαιώδης ναός

Χρονολόγηση 1639

Τοποθεσία Σκοτεινό (εντός οικισμού)

Εορτασμός 6 Δεκεμβρίου 10 Φεβρουαρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Χρηστάκη Γεώργιο στο τηλέφωνο 2817 - 704307

Δίκλιτος ημισπηλαιώδης ναός που βρίσκεται μέσα στον οικισμό. Το βόρειο κλίτος, που στεγάζεται χαμηλότερα από το νότιο, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, ενώ το νότιο στον Άγιο Χαράλαμπο. Εσωτερικά, ο ναός λόγω του λαξεύματος είναι ακανόνιστου σχήματος και τα δύο κλίτη ενώνονται μεταξύ τους με ένα μεγάλο τοξωτό άνοιγμα. Το βόρειο κλίτος είναι μεγαλύτερο σε μήκος από το νότιο και δυτικά καταλήγει σε ένα μικρό λαξευμένο χώρο που έχουν τοποθετηθεί εικόνες και χωρίζεται από τον κυρίως ναό. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση ο χώρος αυτός λειτουργούσε ως κρυφό σχολειό κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Στον βόρειο τοίχο του βόρειου κλίτους υπάρχει προθήκη όπου φυλάσσονται παλαιά χρηστικά εκκλησιαστικά αντικείμενα. Το ιερό του βόρειου κλίτους συνδέεται με το νότιο με ένα χαμηλό και στενό άνοιγμα. Το τέμπλο και των δύο κλιτών χρονολογείται στα 1891 και κοσμείται (βόρεια) από τις εικόνες της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, του Ένθρονου Χριστού, του Αγίου Νικολάου, της Δημιουργίας του Αδάμ και της Εύας, της Εξορία από τον Παράδεισο, (νότια) του Αγίου Χαράλαμπου, της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, της Αγίας Τριάδας, του Ιωάννη του Προδρόμου και του Πειρασμού του Αδάμ. Στο τέμπλο του νότιου κλίτους υπάρχει επιγραφή που καταλαμβάνει την θέση εικόνας και αναγράφει τα ονόματα όσων ήταν επίτροποι την εποχή που κατασκευάστηκε το τέμπλο. Νότια από το ναό υπάρχει ένας βοηθητικός χώρος, ο οποίος είναι και αυτός σπηλαιώδης, ενώ νοτιότερα βρίσκεται το γραφείο της ενορίας.

Σημεία x: 618811 y: 3906720 z: 140m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Χαρασό

Άγιος Βασίλειος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση περίπου 1884

Τοποθεσία Χαρασό (λίγο πριν την είσοδο του χωριού)

Ο ναός του Αγίου Βασιλείου χτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Αγίου. Στο τέλος του 19ου αιώνα, υπήρχε υψηλή θνησιμότητα των αγοριών στη περιοχή. Μετά την εύρεση της εικόνας και την ανέγερση του ναού, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, η θνησιμότητα μειώθηκε. Ο ναός είναι μονόχωρος καμαροσκεπής, πετρόχτιστος με λίθινο θύρωμα που αναγράφει τη χρονολογία 1884. Εσωτερικά εμφανίζεται πετρόχτιστος μέχρι την μέση ενώ στη καμάρα υπάρχει ενισχυτικό τόξο με διακοσμητικές απολήξεις. Το τέμπλο είναι χτιστό και κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος και του Αγίου Βασιλείου.

Εορτασμός 1 Ιανουαρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 618891 y: 3903780 z: 398m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Ανώπολη

Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός (Καθολικό)

Χρονολόγηση ίδρυση 17ος αιώνας, ύστερα από αρκετές καταστροφές επαναλειτούργησε αρχές 20ου αιώνα

Τοποθεσία Ανώπολη ( Άγιος Ιωάννης Θεολόγος - νότια του οικισμού)

Εορτασμός 8 Μαΐου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη πρόσβαση από επαρχιακό δρόμο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 614475 y: 3906942 z: 150m

Η Μονή, αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, εκφράζει μία συγγένεια και υπάρχουν ενδείξεις συνάφειας με την Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο. Ο αρχικός χώρος ίδρυσης είναι διαφορετικός από τον σημερινό. Δημιουργήθηκε κατά την παράδοση μετά την καταστροφή της Μονής του Αγίου Γεωργίου στις εκβολές του Αποσελέμη. Οι κτηριακές εγκαταστάσεις του Αγίου Γεωργίου υπήρχαν μέχρι το 1942, έτος κατά το οποίο οι Γερμανοί τις κατεδάφισαν για να χρησιμοποιήσουν τα οικοδομικά υλικά σε οχυρωματικά έργα. Ο συγγραφέας του ανέκδοτου κώδικα της Μονής αναφέρει πως το μοναστήρι από τα μέσα του 18ου αιώνα ήταν αυτοτελές. Βέβαια, η ζωντανή παράδοση υποστηρίζει πως το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1702. Άλλες πηγές, όπως οι μεταφράσεις των τούρκικων εγγράφων του Ν. Σταυρινίδη, αποκαλύπτουν πως το μοναστήρι υπήρχε από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Βέβαια, κατά τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν αδύνατη η ίδρυση μοναστηριών, αφού το απαγόρευε ο ισλαμικός νόμος. Ίσως η Μονή υπήρχε από τα τελευταία χρόνια της ενετοκρατίας, περίοδο που ο τούρκικος κίνδυνος έκανε τους Ενετούς πιο ανεκτικούς απέναντι στην Ορθοδοξία (1211 – 1669). Στις 7 Μαΐου του 1757 ο ναός ανακαινίσθηκε από τον ηγούμενο Ματθαίο, ο οποίος μνημονεύεται και ως κτήτορας της Μονής. Γύρω στα 1730 η Μονή γίνεται Ενοριακή. Το αρχικό καθολικό ήταν ναός περιορισμένων διαστάσεων ήδη από την ενετοκρατία. Κατά τον σεισμό του 1856, τόσο ο ναός όσο και οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις υπέστησαν αρκετές ζημιές, με αποτέλεσμα την ανοικοδόμηση νέου μεγαλύτερου ναού το 1858. Κατά την επανάσταση του 1866 – 1869 το μοναστήρι έμεινε έρημο. Τα ιερά σκεύη και οι εικόνες της Μονής φυλαχθήκαν και οι μοναχοί πολέμησαν μαζί με τους επαναστάτες. Μετά την επανάσταση επέστρεψαν, όμως το μοναστήρι ήταν λεηλατημένο. Σε κάποια περίοδο, κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Μονή έπρεπε να στεγάσει και καλόγριες της περιοχής που ζητούσαν μοναστικό καταφύγιο. Για την στέγασή τους χρησιμοποιήθηκε το κοντινότερο μετόχι του Θεολόγου, ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που σήμερα αποτελεί τον κοιμητήριο της Ανωπόλεως.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Γούβες - Ανώπολη Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου

Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου

Το 1896 μόναζαν στη Μονή επτά καλόγεροι. Τη νύχτα της 26ης Ιουλίου του ίδιου έτους, επιτέθηκαν στη Μονή Τούρκοι, οι οποίοι σκότωσαν όλους τους μοναχούς, έκαψαν και κατέστρεψαν ότι συναντούσαν στο πέρασμά τους. Το χωριό και το μοναστήρι καταστραφήκαν ολοσχερώς. Μετά την λεηλασία αυτή, το μοναστήρι ερημώθηκε και για οκτώ ολόκληρα χρόνια έμεινε ακατοίκητο. Η σημερινή μορφή του μοναστηριού είναι διαφορετική από την αρχική, καθώς έχουν ανεγερθεί αρκετά νέα κτίρια εντός της Μονής και έχουν γίνει συνεχείς επεκτάσεις. Δίπλα στα λιγοστά κελιά των μοναχών έπρεπε να χτιστούν κι άλλα για να στεγάσουν μοναχούς που κατέφυγαν στην Μονή του Θεολόγου από κοντινά μοναστήρια. Το μοναστικό συγκρότημα δεν ακολούθησε τη μορφή των Μονών φρουριακού τύπου. Το καθολικό δεν είναι χτισμένο στο κέντρο, αλλά στη βορειοδυτική πλευρά του μοναστηριού. Πρόκειται για ένα μονόχωρο καμαροσκεπή ναό. Περιέχει ψηφιδωτό δάπεδο, ενώ όλος ο ναός είναι αγιογραφημένος. Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του ιερού εικονογραφείται η Πλατυτέρα των Ουρανών και στη κόγχη οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στην καμάρα του ιερού βρίσκονται η «Φιλοξενία του Αβραάμ» και η «Ανάληψη» ενώ στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου ο «Ευαγγελισμός». Στη καμάρα του κυρίως ναού, απεικονίζεται η σκηνή «Μη Μου Άπτου», η «Ανάσταση», η «Βαϊοφόρος», η «Βάπτιση», η «Υπαπαντή», η «Ψηλάφιση του Θωμά», η «Σταύρωση», ο «Μυστικός Δείπνος», η «Μεταμόρφωση» και η «Γέννηση». Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και κοσμείται από τις εικόνες της Ρίζας του Ιεσσαί, της Αμπέλου και του Ιωάννη του Θεολόγου. Νότια του ναού υπάρχουν κτίρια τα οποία έχουν προσαρμοστεί στο επικλινές του εδάφους. Βόρεια του ναού υπάρχουν τρεις τάφοι, του Αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Ασπετάκη, του Αρχιμανδρίτη Τιμόθεου Παπαδάκη και του ιερομόναχου Ιωακείμ Αυγερινάκη. Στη Μονή φυλάσσεται πίνακας του Αντωνίου Αλεξανδρίδη, που δείχνει την μορφή του μοναστηριού τα τελευταία χρόνια του προηγούμενου αιώνα. Υπήρχε ελαιοτριβείο, το οποίο βρισκόταν δυτικά του καθολικού. Ίχνη του υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Στην ίδια θέση ήταν και το πρώτο σχολείο που λειτούργησε στη Μονή μετά το 1840. Σήμερα τα περισσότερα κτίρια είναι σύγχρονα. Το 1904, ο καλόγερος Καλλίνικος Δασκαλάκης επιστρέφει στην Ανώπολη, από την Αγκάραθο που είχε καταφύγει, και πλαισιωμέ-

νος από άλλους μοναχούς προσπαθεί να επαναλειτουργήσει την Μονή. Από αυτό το έτος μέχρι και σήμερα, το μοναστήρι λειτουργεί συνεχώς. Εντύπωση προκαλεί στους επισκέπτες ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Ιωάννου, ο οποίος είναι νεότερος, σε κοντινή απόσταση από τον παλιό ναό και έχει μήκος 33μ.

Δήμος Χερσονήσου

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Επισκοπή

Αγία Παρασκευή Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 15ος αιώνας

Τοποθεσία Επισκοπή (εντός οικισμού, νότια της πλατείας Μεϊντάνι, στη μικρή πλατεία της Αγίας Παρασκευής)

Εορτασμός 26 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 612423 y: 3901882 z: 360m

Μικρός μονόχωρος καμαροσκεπής ναός που βρίσκεται στη νότια πλευρά της ομώνυμης πλατείας. Ο ναός χρονολογείται στην ενετοκρατία και πιο συγκεκριμένα στον 15ο αιώνα. Υπάρχουν δύο είσοδοι, μία στα δυτικά και μία στα βόρεια με περίτεχνα ενετικά θυρώματα. Στο μονολιθικό υπέρθυρο της βόρειας εισόδου έχουν χαραχτεί δύο περίτεχνες σπείρες. Μπροστά ακριβώς από το Ιερό Βήμα εντοπίζεται ένας τάφος, ο οποίος δεν είναι γνωστό σε ποιόν ανήκει. Το τέμπλο είναι ξύλινο και έχει ζωγραφιστεί σε κάποια σημεία ενώ φέρει στοιχεία της αμπέλου πάνω από την κεντρική πύλη. Κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας (1979), του Παντοκράτορος (1982) και της Αγίας Παρασκευής (1964). Στο ναό πραγματοποιήθηκε ανακαίνιση το 1960 και το 1999 καθώς αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Επισκοπής. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας βρίσκεται ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερεύς, στην κόγχη οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες και στον βόρειο και νότιο τοίχο του ιερού μετωπικοί Άγιοι. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου, παρουσιάζεται η «Φιλοξενία του Αβραάμ» και λίγο χαμηλότερα ο «Ευαγγελισμός». Στη καμάρα που καταλαμβάνει μέρος του ιερού βήματος εικονογραφείται η «Ανάληψη» και η «Πεντηκοστή». Στη καμάρα του κυρίως ναού εντοπίζονται 22 σκηνές από τον Βίο της Αγίας Παρασκευής. Στην εικονογράφηση αυτή παρουσιάζεται κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και σπάνιο. Είναι γνωστό ότι την περίοδο που χτίστηκε ο ναός, η Κρήτη ήταν ενετοκρατούμενη. Σε όλη λοιπόν την εικονογράφηση παρουσιάζονται οι Ενετοί να έχουν φανερά τον ρόλο του εχθρού καθώς φέρουν μεταλλικές πανοπλίες και κράνη κλειστού τύπου. Αυτό γίνεται περισσότερο αντιληπτό στη παράσταση της «Κολάσεως» όπου παρουσιάζονται πρόσωπα Ενετών να καίγονται. Εντύπωση προκαλεί επίσης ο δράκος που εικονογραφείται σε μία σκηνή από τον βίο της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος παραπέμπει σε βενετσιάνικο οικόσημο. Προπαγάνδα του καλλιτέχνη ή απλά δυτική επιρροή στην εικονογράφηση; Στην καμάρα εντοπίζονται και δύο ενισχυτικά τόξα στα οποία εικονογραφούνται Προφήτες. Τον βόρειο και νότιο τοίχο καταλαμβάνουν ολόσωμες μορφές μετωπικών Αγίων και ανάμεσα τους (στο νότιο τοίχο) ο «Ασπασμός Πέτρου και Παύλου». Στον δυτικό τοίχο εικονιζόταν η «Δευτέρα Παρουσία» από την οποία διατηρούνται μόνο σπαράγματα.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Επισκοπή

Άγιος Αντώνιος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 15ος αιώνας

Τοποθεσία Επισκοπή (ανατολικά και εντός οικισμού, νοτιοδυτικά του πάρκου)

Εορτασμός 17 Ιανουαρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 612538 y: 3902033 z: 322m

Πρόκειται για έναν μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό με διαμορφωμένο προαύλιο χώρο που χρονολογείται στις αρχές, ίσως και λίγο νωρίτερα του 15ου αιώνα. Ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες οι οποίες αποτελούν εξαίρετα δείγματα παλαιολόγειας τέχνης. Σήμερα σώζονται λίγες μόνο παραστάσεις. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εντοπίζεται η μορφή του Παντοκράτορος, στο κέντρο της κόγχης ο «Μελισμός» και έκκεντρα ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος που πλαισιώνουν μαζί με την βρεφική μορφή του Χριστού (Μελισμός) έναν Άγγελο απαράμιλλου κάλλους, ζωντάνιας και χάρης. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου πιθανόν να απεικονίζονταν η «Φιλοξενία του Αβραάμ» και λίγο χαμηλότερα στην αψίδα ο «Ευαγγελισμός». Η εικασία αυτή στηρίζεται στο γεγονός ότι το εικονογραφικό πρόγραμμα ακολουθείται στους περισσότερους ναούς αλλά και σε σπαράγματα που υπάρχουν στη θέση αυτή και ταυτίζονται με αυτές τις σκηνές. Στην καμάρα που καταλαμβάνει το Ιερό Βήμα, διατηρούνται σπαράγματα από τις σκηνές της «Γέννησης» και της «Ανάληψης» του Κυρίου. Στη καμάρα του κυρίως ναού εντοπίζονται σκηνές από το Δωδεκάορτο (Κοίμηση Θεοτόκου, Σταύρωση, Βαϊοφόρος), στον βόρειο τοίχο τέσσερις μετωπικές στηθαίες Αγίες και στο νότιο τέσσερις μετωπικοί στηθαίοι Άγιοι. Επίσης στο ένα από τα δύο ενισχυτικά τόξα εικονογραφούνται πέντε Προφήτες. Στη καμάρα του κυρίως ναού έχουν αποκαλυφθεί ακουστικά αγγεία ή «ηχεία» τα οποία βοηθούσαν στην καλύτερη ακουστική του χώρου. Σε πολλά σημεία της τοιχογράφησης διακρίνονται χαράγματα τα οποία έχουν γίνει στο πέρασμα του χρόνου από επισκέπτες. Πάνω από την δυτική είσοδο εντοπίζονται το αποτύπωμα από την τοποθέτηση πινακίων σε σχήμα σταυρού τα οποία δεν σώζονται. Αντίθετα, στην ανατολική πλευρά διατηρούνται πέντε εφυαλωμένα πινάκια, πάλι σε σχήμα σταυρού, τα οποία είχαν αποτροπαϊκό χαρακτήρα.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Επισκοπή

Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση λίγο μετά το 1350

Τοποθεσία Επισκοπή (εντός του οικισμού, νότια της πλατείας Μεϊντάνι)

Εορτασμός 29 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 612475 y: 3901884 z: 353m

Πρόκειται για έναν μικρό μονόχωρο καμαροσκεπή ναό, εξωτερικά του οποίου εντοπίζεται αρκοσόλιο (καμαρωτός τάφος, που χαμηλά τοποθετείται ο νεκρός και πάνω φέρει μεγάλο βαθύ τόξο). Άλλοι δύο τάφοι βρίσκονται στο δάπεδο του κυρίως ναού, είναι όμως άγνωστο σε ποιους ανήκουν. Ο ναός είναι κατάγραφος. Πιθανόν να υπήρξαν δύο διαφορετικά χέρια αγιογράφων καθώς η τεχνοτροπία του ιερού βήματος διαφέρει από αυτή του κυρίως ναού. Συγκεκριμένα, στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται ο Χριστός Ένθρονος, πλαισιωμένος από την Παναγία και τον Ιωάννη τον Πρόδρομο σε «Δέηση». Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου, η «Φιλοξενία του Αβραάμ» και ο «Ευαγγελισμός», ενώ σε χαμηλότερο επίπεδο δύο στηθαίοι μετωπικοί Διάκονοι. Στην καμάρα που καταλαμβάνει μέρος του Ιερού εικονίζεται η σκηνή της «Αναλήψεως» και οι «Μυροφόρες στον Τάφο». Στην καμάρα του κυρίως ναού εντοπίζονται δύο ενισχυτικά τόξα. Στο δυτικό παρουσιάζονται μετωπικές μορφές Αγίων ενώ στο ανατολικό το «Ιερό Μανδήλιο» με τέσσερις μορφές ολόσωμων μετωπικών Αγίων εκατέρωθεν αυτού. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού διαρθρώνεται σε ζώνες. Στην καμάρα εικονογραφούνται σκηνές από τον Βίο και τα Θαύματα του Χριστού: «Βαϊοφόρος», «Βάπτιση», «Νιπτήρας», «Σταύρωση», «Γέννηση», «Υπαπαντή», «Έγερση του Λαζάρου», «Επιτάφιος Θρήνος», «Εις Άδου Κάθοδος», «Μεταμόρφωση», «Πεντηκοστή», «Σύναξη των Αρχαγγέλων». Στον βόρειο τοίχο παρουσιάζονται μορφές ολόσωμων μετωπικών Αγίων καθώς και η μεγάλη μορφή του Αγίου Ιωάννου του Κεφαλοφόρου. Στο νότιο, σκηνή «Δέησης» με τον Χριστό Ένθρονο, την Παναγία και τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Στο μέτωπο του δυτικού τοίχου εικονογραφείται η «Προετοιμασία του Θρόνου», ενώ σε χαμηλότερο επίπεδο, δεξιά και αριστερά από την είσοδο, απεικονίζονται δύο Αρχάγγελοι.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή- Επισκοπή

Άγιος Μηνάς - Κοίμηση Θεοτόκου Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1882 - 1884

Τοποθεσία Επισκοπή (στο κέντρο του οικισμού, δίπλα από την πλατεία Μεϊντάνι)

Εορτασμός 11 Νοεμβρίου, 15 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός που χτίστηκε το 1882 – 1884. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το νότιο στον Άγιο Μηνά. Από σωστική ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1998 - 1999 στο δάπεδο αποκαλύφθηκε πως ο ναός ήταν χτισμένος στα ερείπια παλαιότερου του 12ου – 15ου αιώνα, ο οποίος αντικατέστησε ναού του 7ου αιώνα. Ο ναός του 12ου - 15ου αιώνα ήταν αφιερωμένος στη Παναγία της Βηθλεέμ τμήματα του οποίου είναι ορατά στο δάπεδο του σημερινού ναού. Εσωτερικά εντοπίζονται 6 ενισχυτικά τόξα με διακοσμητικές απολήξεις. Η επικοινωνία των δύο κλιτών γίνεται με τρία μεγάλα τοξωτά ανοίγματα τα οποία στηρίζονται πάνω σε τέσσερις πεσσούς. Την μεγαλοπρέπεια του ναού έρχεται να εμπλουτίσει το τέμπλο του 1900, το οποίο είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο και κοσμείται από τις εικόνες της Κοίμησης της Θεοτόκου (1922), του Χριστού που εμφανίζεται ως Μέγας Αρχιερέας (1922), των Αγίων Δέκα (1922), του Αγίου Μηνά (1909), της Βρεφοκρατούσας (1908), του Παντοκράτορος (1909) και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (1909). Όλες τις εικόνες χαρακτηρίζει η ρεαλιστική διάθεση του καλλιτέχνη αλλά και η έντονη σκίαση. Το τέμπλο αυτό δεν είναι το αρχικό καθώς το πρώτο τέμπλο του ναού ήταν ξύλινο και καταστράφηκε μαζί με τις εικόνες από πυρκαγιά το 1889. Το κωδωνοστάσιο είναι τρίλοβο και αποτελεί αντίγραφο του παλαιότερου. Στους τοίχους, βόρεια και νότια υψώνονται έξι κατακόρυφες αντηρίδες που μαζί με την δυτική όψη ακολουθούν τους κανόνες της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα.

Σημεία x: 612464 y: 3901964 z: 355m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Επισκοπή

Μιχαήλ Αρχάγγελος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 14ος αιώνας

Τοποθεσία Επισκοπή (απέναντι από το δημαρχείο και το Κ.Ε.Π. Επισκοπής, εντός του οικισμού)

Εορτασμός 8 Νοεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Καλουτσάκη Παύλο στο τηλέφωνο 2810 – 771405

Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός που παλαιότερα ήταν κοιμητηριακός. Το συμπέρασμα αυτό εξάγεται όχι μόνο από τους τάφους που έχουν βρεθεί στον προαύλιο χώρο αλλά και από το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού, καθώς δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον κύκλο των Παθών. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου εικονίζονται η «Φιλοξενία του Αβραάμ», ο «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» και σε χαμηλότερο επίπεδο ο Άγιος Πολύκαρπος. Στην καμάρα του κυρίως ναού παριστάνονται οι σκηνές της «Γέννησης», της «Υπαπαντής», της «Ίασης του τυφλού», της «Σταύρωσης», του «Επιτάφιου Θρήνου», καθώς και σκηνές από θαύματα των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Εντοπίζονται επίσης δύο ενισχυτικά τόξα, στα εσωρράχια των οποίων εικονίζονται ολόσωμοι και στηθαίοι μετωπικοί Άγιοι. Στο νότιο τοίχο η τοιχογράφηση διαρθρώνεται σε ζώνες. Συγκεκριμένα στην άνω ζώνη εικονίζεται ο Χριστός Αναπεσών, ο Συμεών ο Θεοδόχος, η Αγία Άννα και η Θεοτόκος, αλλά και δύο σκηνές από την παράσταση της «Μελλούσης Κρίσεως». Στην κάτω ζώνη παριστάνονται πέντε ολόσωμοι, μετωπικοί Άγιοι, ανάμεσά τους και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ με έξεργο χρυσό φωτοστέφανο. Στην άνω ζώνη του βόρειου τοίχου εικονογραφείται ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, και αυτός με έξεργο χρυσό φωτοστέφανο, να εμφανίζεται στον Ιησού το Ναυή και η «Κοίμηση της Θεοτόκου». Στον δυτικό τοίχο σώζονται μόνο σπαράγματα από την άλλοτε μεγαλειώδη σκηνή της «Δευτέρας Παρουσίας». Το τέμπλο του ναού είναι ξύλινο και σχεδόν σύγχρονο (1940) ενώ κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας (1964), του Παντοκράτορος (1969) και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου (1958).

Σημεία x: 612359 y: 3901988 z: 367m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Επισκοπή

Παναγία Κερά - Λημνιώτισσα Αρχιτεκτονική Συνεπτυγμένος σταυροειδής με τρούλο ναός

Χρονολόγηση 11ος αιώνας

Τοποθεσία Επισκοπή (ανατολικά και εκτός του οικισμού, από τον επαρχιακό δρόμο προς Σκόπελα)

Εορτασμός 15 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Σχετικά δύσκολη πρόσβαση από επαρχιακό δρόμο προς Σκόπελα και στη συνέχεια από αγροτικό χωματόδρομο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 614299 y: 3901911 z: 287m

Πρόκειται για το καθολικό παλαιάς Μονής, η οποία υπαγόταν στην Μονή Αγκαράθου. Ο ναός ακολουθεί τον τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς με τρούλο. Ο ναός είναι αναστηλωμένος με τον τρούλο να είναι νεότερος. Στη νότια πλευρά του ναού εντοπίζονται δύο μικρές μεταγενέστερες αντηρίδες. Πάνω από την είσοδο υπάρχουν πέντε πινάκια που σχηματίζουν σταυρό και έχουν αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Τα πινάκια αυτά έχουν Ιταλική προέλευση και τοποθετήθηκαν κατά την ανακαίνιση του 15ου αιώνα. Ο ναός ήταν κατάγραφος, όμως σήμερα σώζονται αποσπασματικές τοιχογραφίες, στις οποίες εντοπίζονται δύο στρώματα ζωγραφικής. Σύμφωνα με τον Μανώλη Μπορμπουδάκη, η πρώτη φάση χρονολογείται στον 11ο αιώνα και η δεύτερη στον 15ο αιώνα. Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης εικονίζεται η Παναγία Νικοποιός πλαισιωμένη από δύο μετάλλια Αρχαγγέλων. Στη κόγχη εικονίζονται τέσσερις στηθαίοι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες, και σε χαμηλότερο επίπεδο πάλι τέσσερις Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Ίσως στο κέντρο της κόγχης να εικονιζόταν ο «Μελισμός». Η εικονογράφηση στον ανατολικό τοίχο, διαρθρώνεται σε ζώνες, εκ των οποίων στην άνω ζώνη πιθανόν να εικονιζόταν το «Ιερό Μανδήλιο», στην μεσαία διακρίνεται ένας Διάκονος και ένας Ιεράρχης και στη χαμηλότερη ζώνη, πάλι ένας Διάκονος και ένας Άγιος. Στην καμάρα που καταλαμβάνει το Ιερό Βήμα, διακρίνεται στο πρώτο στρώμα η «Μεταμόρφωση του Σωτήρος» (βόρειο μισό), και στο δεύτερο στρώμα η «Ανάληψη». Στο νότιο και βόρειο τοίχο εικονογραφούνται τέσσερις ολόσωμοι μετωπικοί Ιεράρχες. Στο διακονικό (νοτιοανατολικό γωνιαίο διαμέρισμα), παριστάνεται στην κόγχη ένας μετωπικός ολόσωμος Ιεράρχης, στην άνω ζώνη ο «Χριστός με τις Μυροφόρες» και στην κάτω ζώνη τρεις ολόσωμοι μετωπικοί Ιεράρχες. Στην πρόθεση (βορειοανατολικό γωνιαίο διαμέρισμα) παριστάνεται στην κόγχη ένα Εξαπτέρυγο, στην άνω ζώνη ο «Λίθος» και στην κάτω η «Ταπείνωση». Στη βόρεια κεραία η τοιχογράφηση διαρθρώνεται πάλι σε ζώνες. Έτσι, στην άνω ζώνη διατηρείται σε πρώτο στρώμα η «Εις Άδου Κάθοδος», σε δεύτερο στρώμα τα «Εισόδια» και στη κάτω ζώνη το «Γενέσιο της Θεοτόκου». Τέλος, στο βορειοδυτικό γωνιαίο διαμέρισμα εντοπίζεται τμήμα από την σκηνή της «Κοίμησης της Θεοτόκου». Ίχνη τοιχογράφησης εντοπίζονται επίσης στα εσωρράχια της βόρειας (στηθαίοι μετωπικοί Άγιοι μέσα σε μετάλλια) και ανατολικής κεραίας.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Επισκοπή

Άγιος Γεώργιος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 15ος αιώνας

Τοποθεσία Επισκοπή (ανατολικά και εκτός του οικισμού πάνω στο ύψωμα Τουπάκι)

Εορτασμός 23 Απριλίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Σχετικά εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 613897 y: 3901281 z: 339m

Πρόκειται για έναν μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό ο οποίος αποτελούσε το καθολικό παλαιάς Μονής, που βρισκόταν στο συγκεκριμένο σημείο και σχετιζόταν με την Μονή Αγκαράθου. Σήμερα σώζεται μόνο ο ναός και το σαρνίτσι, ενώ τα κελιά έχουν καταστραφεί στο πέρασμα του χρόνου. Ο ναός βρίσκεται σε ύψωμα μέσα σε μία κατάφυτη περιοχή με ειδυλλιακή θέα. Η μοναδική είσοδος του ναού βρίσκεται στην δυτική πλευρά και φέρει βενετσιάνικο θύρωμα με οδοντωτή ταινία. Στο υπέρθυρο εντοπίζονται δύο σπείρες που πλαισιώνουν ένα λουλούδι. Βάσει του θυρώματος αλλά και του τοιχογραφικού διακόσμου, εντάσσουμε το ναό στις αρχές του 15ου αιώνα. Το τέμπλο του ναού είναι κτιστό υστεροαναγεννησιακό και κοσμείται από σύγχρονες μεγάλες φορητές εικόνες του Ευαγγελισμού και του Αγίου Γεωργίου. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονογραφείται ο Χριστός Παντοκράτορας και στην κόγχη Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου εικονίζεται η σκηνή της «Φιλοξενίας του Αβραάμ», στη μεσαία ζώνη ο «Ευαγγελισμός» και στη τελευταία ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Στη καμάρα του ιερού βρίσκονται οι σκηνές της «Πεντηκοστής», της «Κοινωνίας των Αποστόλων», της «Αναλήψεως» αλλά και άλλες σκηνές από την Καινή Διαθήκη. Στο βόρειο και νότιο τοίχο εικονίζονται από δύο ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Στην καμάρα του κυρίως ναού εικονογραφούνται σκηνές από τον Βίο του Αγίου Γεωργίου και η «Σταύρωση» στο βόρειο η «Δρακοκτονία» του Αγίου Γεωργίου και δίπλα από αυτή τη σκηνή καθώς και στο νότιο τοίχο, ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Μεγάλο μέρος των τοιχογραφιών στο δυτικό τμήμα της καμάρας έχει καταστραφεί. Στον δυτικό τοίχο εντοπίζεται η σκηνή της «Δευτέρας Παρουσίας» η οποία διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες. Στο ναό υπάρχουν επίσης δύο ενισχυτικά τόξα στα εσωρράχια των οποίων παρουσιάζονται στηθαίοι μετωπικοί Προφήτες. Το κατώτερο τμήμα των τοιχογραφιών περιτρέχει διακοσμητική ποδέα.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Καινούργιο Χωριό

Άγιος Ιωάννης Πεζέτης Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση τέλη 12ου αιώνα

Τοποθεσία Καινούργιο Χωριό (βορειοανατολικά του οικισμού, περιοχή Ξεβύγλι)

Εορτασμός 29 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Σχετικά εύκολη από αγροτικό χωματόδρομο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 616618 y: 3906652 z: 120 m

Πρόκειται για έναν μονόχωρο καμαροσκεπή ναΐσκο που είναι αφιερωμένος στη μνήμη του Τιμίου Προδρόμου. Ο ναός αποτελούσε το καθολικό μετοχίου της Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Ανωπόλεως, όπου ανήκει και σήμερα. Βόρεια από το ναό σώζονται ερείπια του μετοχίου. Το θύρωμα χαρακτηρίζεται ενετικό, ενώ ο ναός είναι κατάγραφος και στη τοιχογράφηση ενοπίζονται δύο ειδών τεχνοτροπίες. Η πρώτη ανάγεται στα τέλη του 12ου με αρχές 13ου αιώνα και η δεύτερη στον 14ο αιώνα. Στη πρώτη περίοδο ανήκουν τα λείψανα από την παράσταση της «Δέησης» στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας καθώς και τέσσερις Συλλειτουργούντες Ιεράρχες από τους οποίους διατηρούνται μόνο οι δύο στην κόγχη. Στον ανατολικό τοίχο εικονίζεται ο «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» και σε χαμηλότερο επίπεδο δύο ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Στη νότια και βόρεια πλευρά τρεις μετωπικοί ολόσωμοι Ιεράρχες. Στο νότιο μισό της καμάρας που καταλαμβάνει το μέρος του Ιερού Βήματος, εντοπίζονται οι σκηνές της «Γεννήσεως» και του «Λουτρού». Στη δεύτερη περίοδο ανήκουν η σκηνή της «Ανάληψης» και η τοιχογράφηση της καμάρας του κυρίως ναού όπου παριστάνονται οι σκηνές της «Βάπτισης», της «Μεταμόρφωσης», της «Υπαπαντής», της «Αποτομής του Τιμίου Προδρόμου» και το «Συμπόσιο του Ηρώδη». Στην καμάρα υπάρχει ενισχυτικό τόξο, στο εσωρράχιο του οποίου σώζεται μόνο η ολόσωμη μετωπική μορφή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Στο νότιο τοίχο του ναού εικονογραφούνται τρεις ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι, ενώ στο βόρειο, έφιππος ο Άγιος Γεώργιος ο Δρακοντοκτόνος. Δυτικά της σκηνής αυτής εντοπίζεται η σκηνή του Μαρτυρίου του Αγίου Γεωργίου. Στο δυτικό τοίχο εικονίζονται οι κτήτορες του ναού, οι οποίοι προσφέρουν ομοίωμα του ναού στο Χριστό. Το τέμπλο είναι ανάλογο των διαστάσεων του ναού. Πρόκειται για ένα μικρό ξυλόγλυπτο τέμπλο που φέρει τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Καινούριο Χωριό

Αγία Αναστασία Αρχιτεκτονική Σπηλαιώδης ναός

Χρονολόγηση -

Τοποθεσία Καινούργιο Χωριό - φαράγγι Αγίας Αναστασίας

Εορτασμός 22 Δεκεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόκειται για ένα σπηλαιώδη ναό για τον οποίο δεν υπάρχει χρονολόγηση. Εσωτερικά υπάρχει έντονη κατωφέρεια λόγω του βράχου και γι’ αυτό έχει δημιουργηθεί μια μικρή κλίμακα η οποία χωρίζει το ναό σε δύο επίπεδα. Υπάρχει τσιμεντένιο σύγχρονο τέμπλο το οποίο κοσμείται από τις εικόνες της Βρεφοκρατούσας, του Παντοκράτορος και της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Αν και ο ναός έχει διαμορφωθεί μέσα στον βράχο, εντοπίζεται μία λαξευτή κόγχη μέσα στο ιερό. Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής ο ναός λειτουργούσε σαν καταφύγιο για τους κατοίκους. Εκεί είχε βρεθεί σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Αγίας από έναν βοσκό και στη συνέχεια αποφασίστηκε η διαμόρφωση του βράχου σε ναό. Η περιοχή ήταν γνωστή στους κατοίκους καθώς εκεί συγκεντρώνονταν οι γυναίκες του χωριού για να πλύνουν τα ρούχα τους αφού υπάρχουν τέσσερα πηγάδια. Πάνω στον βράχο υπάρχει κωδωνοστάσιο το οποίο κατασκευάστηκε το 1960. Ο εξωτερικός προαύλιος χώρος είναι διαμορφωμένος και κατάφυτος από κυπαρίσσια, πεύκα, ελιές και τριανταφυλλιές.

Πρόσβαση Εύκολη

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 614735 y: 3905075 z: 156m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Σγουροκεφάλι

Άγιος Νικόλαος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 14ος αιώνας

Τοποθεσία Σγουροκεφάλι (νότια και εκτός οικισμού στην περιοχή Βουκυλάρι)

Εορτασμός 6 Δεκεμβρίου

Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός που χρονολογείται στα μέσα περίπου του 14ου αιώνα. Ο ναός είναι κατάγραφος και η τοιχογράφηση πιθανόν είναι σύγχρονη του ναού. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονογραφείται η Θεοτόκος πλαισιωμένη από τους Αρχάγγελους Γαβριήλ και Μιχαήλ, ενώ στο κάτω μέρος της κόγχης διατηρούνται μόνο σπαράγματα, πιθανόν από Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου εντοπίζεται «η Φιλοξενία του Αβραάμ», ο «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» και δύο μετωπικοί Άγιοι. Στο τμήμα της καμάρας, που καταλαμβάνει το Ιερό Βήμα, υπάρχουν οι σκηνές της «Γέννησης του Χριστού», της «Υπαπαντής», της «Αναλήψεως», και της «Έγερσης του Λαζάρου». Στον βόρειο και νότιο τοίχο εντοπίζονται ολόσωμες μορφές μετωπικών Αγίων. Στην καμάρα του κυρίως ναού εικονίζονται οι σκηνές της «Βάπτισης» και της «Βαϊοφόρου». Τον κυρίως ναό από το ιερό βήμα χωρίζει ένα σύγχρονο χαμηλό τέμπλο. Στο ναό υπάρχουν δύο είσοδοι, μία στα δυτικά και μία στη νότια πλευρά. Ο ναός αποτελεί ένα κόσμημα για την περιοχή με μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Σχετικά εύκολη πρόσβαση από αγροτικό χωματόδρομο

Επισκεψιμότητα Κλειστά. Οι επισκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ιερέα Μπαλτζάκη Γεώργιο στο τηλέφωνο 6972235157

Σημεία x: 611718 y: 3900681 z: 264m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Σγουροκέφαλι

Μονή Γενέσεως της Θεοτόκου Αρχιτεκτονική Δίκλιτος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 1990

Τοποθεσία Σγουροκεφάλι (ανατολικά του οικισμού στη περιοχή Κορυφή)

Εορτασμός 8 Σεπτεμβρίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Σχετικά εύκολη πρόσβαση από αγροτικό χωματόδρομο

Η Μονή χτίστηκε το 1989 από την μοναχή Ειρήνη Παπαστεφανάκη και από το 2000 λειτουργεί σαν ησυχαστήριο το οποίο είναι κτισμένο σε επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο, δεξιά της εισόδου (νότια), βρίσκεται ένας μονόχωρος κοιμητηριακός ναΐσκος. Στο δεύτερο επίπεδο βρίσκεται η αίθουσα φιλοξενίας, στο τρίτο το καθολικό της Μονής, και στο τέταρτο το αρχονταρίκι. Πάνω ακριβώς από το αρχονταρίκι βρίσκονται τα κελιά των δύο φιλόξενων μοναχών που σήμερα ζουν εκεί. Το καθολικό της Μονής είναι δίκλιτο με εσωνάρθηκα, με το βόρειο κλίτος αφιερωμένο στους Αγίους Πάντες και το νότιο στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Τα δύο κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με τρία τοξωτά ανοίγματα και ένα μικρό μέσα στο ιερό, τα οποία στηρίζονται σε τρεις τσιμεντένιους κίονες. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και κοσμείται από τις εικόνες της Παναγίας της Οδηγήτριας, του Παντοκράτορος, των Αγίων Πάντων, της Ρίζας του Ιεσσαί, της Γέννησης της Θεοτόκου, της Παναγίας Δεόμενης, του Χριστού Ευλογόντος και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου Δεόμενου. Ο ναός πρόκειται να τοιχογραφηθεί πλήρως, όμως προς το παρόν,τοιχογράφηση υπάρχει στο μέτωπο του δυτικού τοίχου, στο νότιο κλίτος, οπού απεικονίζεται η «Γέννηση της Θεοτόκου» και στην καμάρα του κυρίως ναού (στο ίδιο κλίτος) η οποία κοσμείται από αστέρια σε γαλάζιο φόντο.

Επισκεψιμότητα Καθημερινά, δεκτές επισκέψεις 8:00 12:00 πρωί, 17:00 - 19:00 απόγευμα, εκτός από κάθε Δευτέρα που το ησυχαστήριο παραμένει κλειστό.

Σημεία x: 612920 y: 3899968 z: 378m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Γαλύφα

Αγία Παρασκευή - Άγιος Παντελεήμονας Αρχιτεκτονική Τρίκλιτος ναός όπου το ένα κλίτος είναι εγκάρσιο και το άλλο βοηθητικό

Χρονολόγηση 12ος και 15ος αιώνας

Τοποθεσία Γαλύφα (νοτιοανατολικά και εκτός του οικισμού, στη περιοχή Ποταμός ή Αγία Παρασκευή)

Εορτασμός 26 και 27 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Δύσκολη πρόσβαση από αγροτικό χωματόδρομο

Πρόκειται για τρίκλιτο ναό όπου το ένα κλίτος είναι εγκάρσιο και το άλλο βοηθητικό. Παλαιότερα αποτελούσε μετόχι μοναστηριού. Το αρχαιότερο μέρος αυτού του ναού είναι το νότιο κλίτος, που χρονολογείται στα τέλη του 12ου αιώνα ή στις αρχές του 13ου. Στο κλίτος αυτό εντοπίζονται εξωτερικά δύο μεγάλα τυφλά αψιδώματα. Μέσα στον 13ο αιώνα πραγματοποιήθηκε ανακατασκευή αλλά και η τοιχογράφηση του ναού. Το τεταρτοσφαίριο της αψίδας κοσμείται από την Παναγία Νικοποιό ενώ στην κόγχη εμφανίζονται τέσσερις ολόσωμοι μετωπικοί Ιεράρχες. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου εικονογραφείται το «Ιερό Μανδήλιο», σε χαμηλότερο επίπεδο ο «Ευαγγελισμός», και στην τελευταία ζώνη ο δύο ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Στην καμάρα του ιερού βήματος παρουσιάζεται η σκηνή της «Αναλήψεως». Στον κυρίως ναό εικονογραφούνται Ευαγγελικές σκηνές, ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι, αλλά και η Αφιερώτρια του ναού σε δέηση. Τον 15ο αιώνα ο ναός επεκτάθηκε προς τα δυτικά με την προσθήκη ενός εγκάρσιου κατάγραφου κλίτους. Τα δύο αυτά κλίτη επικοινωνούν με ένα μεγάλο τοξωτό άνοιγμα. Σε αυτό εικονογραφούνται Ευαγγελικές σκηνές αλλά και σκηνές από τον Βίο της Αγίας Παρασκευής. Στον ανατολικό τοίχο αυτού του κλίτους σώζεται δίκογχο ιερό με κτιστές ιερές τράπεζες. Στο τεταρτοσφαίριο της βόρειας αψίδας εικονογραφείται η Παναγία Νικοποιός και στην κόγχη Συλλειτουργούντες Ιεράρχες, ενώ στο τεταρτοσφαίριο της νότιας αψίδας ο Παντοκράτορας. Εσωτερικά, ανάμεσα στο δύο κλίτη, εντοπίζεται καβούσι. Μεταγενέστερα πραγματοποιήθηκε η ανοικοδόμηση του βόρειου κλίτους το οποίο επικοινωνεί μόνο με το νότιο.

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 617304 y: 3902091 z: 275m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Γαλύφα

Μεταμόρφωση Σωτήρος Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 14ος αιώνας

Τοποθεσία

Μικρός μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός που έχει κατασκευαστεί στα ερείπια παλαιότερου και διατηρεί τοιχογράφηση. Το τέμπλο είναι ξύλινο και κοσμείται από τις εικόνες της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας (1962) και της Μεταμορφώσεως. Στην καμάρα του ιερού εντοπίζεται η σκηνή της «Αναλήψεως», ενώ στην καμάρα του κυρίως ναού η σκηνή της «Δευτέρας Παρουσίας». Οι υπόλοιπες τοιχογραφίες του ναού έχουν καταστραφεί. Το θύρωμα της εισόδου είναι βενετσιάνικο, ενώ πάνω από την είσοδο υπάρχει και ένα μικρό ανακουφιστικό τόξο.

Γαλύφα (δυτικά και εκτός οικισμού, στον επαρχιακό δρόμο Επισκοπής)

Εορτασμός 6 Αυγούστου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Δύσκολη πρόσβαση από αγροτικό χωματόδρομο

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 615215 y: 3902301 z: 220m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου

Επισκοπή - Αϊτάνια

Αγία Παρασκευή Αρχιτεκτονική Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός

Χρονολόγηση 14ος αιώνας μ.Χ.

Τοποθεσία Αϊτάνια (περιοχή Αγίας Παρασκευής, νότια και εκτός του οικισμού)

Εορτασμός 26 Ιουλίου

Τοιχογράφηση

Πρόσβαση Δύσκολη πρόσβαση από αγροτικό χωματόδρομο

Πρόκειται για ένα μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναΐσκο ο οποίος αποκαταστάθηκε το 2003. Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος και οι τοιχογραφίες ανάγονται στον 14ο αιώνα. Η τοιχογράφηση του ναού είναι ιδιαίτερη καθώς η τεχνοτροπία μαρτυρά πως είτε έχει γίνει σε δύο φάσεις είτε από δύο διαφορετικούς αγιογράφους. Συγκεκριμένα το ιερό το οποίο έχει διαφορετική τεχνοτροπία από τον υπόλοιπο ναό κοσμείται στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας από τη «Δέηση» με τον Παντοκράτορα και εκατέρωθεν την Παναγία με τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ενώ η κόγχη με τη σκηνή του «Μελισμού», όπου ο Χριστός είναι πλαισιωμένος από τους Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου εικονογραφείται σκηνή από τον «Επιτάφιο Θρήνο» και λίγο χαμηλότερα ο «Ευαγγελισμός». Στην καμάρα εικονογραφούνται οι σκηνές της «Γέννησης» και της «Βάπτισης», στον βόρειο τοίχο, που βρίσκεται μέσα στο ιερό, απεικονίζεται ο Άγιος Τίτος και ο Διάκονος Στέφανος και στο νότιο ο Άγιος Βλάσιος, ο Κύρος και ο Μέγας Αθανάσιος. Στη καμάρα του κυρίως ναού απεικονίζονται σκηνές από το Δωδεκάορτο, όπως η «Μεταμόρφωση», η «Υπαπαντή» και η «Βαϊοφόρος». Στο νότιο τοίχο ο Χριστός και ο Άγιος Νικόλαος Μύρων, στον βόρειο τοίχο απεικονίζεται ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Δημήτριος και ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος. Στο νότιο τοίχο απεικονίζεται ο Χριστός, ο Άγιος Νικόλαος και ένας μετωπικός Άγιος. Στον δυτικό τοίχο, ο Προφήτης Δαυίδ και ο Προφήτης Σολομών, ενώ σε χαμηλότερο επίπεδο η Αγία Αναστασία.

Επισκεψιμότητα Ανοικτά

Σημεία x: 610818 y: 3902299 z: 212m

Θρησκευτικές Περιηγήσεις στον Δήμο Χερσονήσου