Πεζονήσι, Πεδίο Πειραματικών Τεχνών by Nadia Kalivioti

πεζονήσι, πεδίο πειραματικών τεχνών

σπουδάστριες:

Καλυβιώτη Κωνσταντίνα Κουτσόγεωργα Δήμητρα επιβλέπων καθηγητής:

Ζαχαριάδης Ιωάννης

σύμβουλοι καθηγητές:

Ντάφλος Κωνσταντίνος Βασι λάτος Παναγιώτης

Ιούλιος 2019, Αθήνα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................ ΑΝΑΛΥΣΗ............................................. ΕΡΜΗΝΕΙΑ........................................... ΠΡΟΤΑΣΗ............................................. ΣΧΕΔΙΑ................................................. ΠΕΡΙΛΗΨΗ...........................................

820 28 34 50 66 -

19 27 33 49 65 69

Χάρτης της Αττικής, Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας. Η Ερέτρια βρίσκεται μόλις 97km απο την πρωτεύουσα.

ΕΡΕΤΡΙΑ

Γενικά στοιχεία Η Ερέτρια βρίσκεται στην κεντρική Εύβοια, 21 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Χαλκίδας, επί του νότιου Ευβοϊκού κόλπου. Τοποθετείται στο δυτικό άκρο μιας μικρής πεδιάδας, η όποια οριοθετείται από το όρος Βουδόχη στα δυτικά, την οροσειρά του ευβοϊκού Όλυμπου στα ανατολικά και τη θάλασσα στα νότια. Βόρεια από το λιμάνι της Ερέτριας βρίσκεται η αρχαία ακρόπολη, ένας ασβεστολιθικός λόφος ύψους 123 μέτρων. Γενικά η πόλη διαθέτει ομαλό έδαφος χωρίς απότομες υψομετρικές διαφοροποιήσεις, παρόλα αυτά η ενύπωση του περίκλειστου χώρου υπάρχει, και οφείλεται στον ασβεστολιθικό λόφο στα Βόρεια και στη θαλάσσια αγκαλιά στα Νότια, η οποία δημιουργείται από τη σύγκλιση του μόλου με την ιδιαίτερη χερσονησίδα ονόματι Πεζονήσι. Ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 4.160 κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη μικρογεωργία και την αλιεία. Τα τελευταία χρόνια η περιοχή παρουσιάζει αυξημένη τουριστική ανάπτυξη, που συνδέεται, κυρίως, με τη γεωγραφική της θέση. Η πρόσβαση σε αυτήν μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε μέσω του οδικού δικτύου, και συγκεκριμένα μέσω της εθνικής οδού Χαλκίδας - Αλιβερίου, είτε μέσω θαλάσσιας συγκοινωνίας, μέσω της κοινοπραξίας Ferry Boats Ωρωπού - Ερετρίας.

ΠΕΖΟΝΗΣΙ Χάρτης της Ερέτριας. Με γκρι χρώμα τονίζεται η εθνική οδός Χαλκίδας Αλιβερίου, ενώ με μαύρη διεκκεκομένη η πορεία του ferry boat από το λιμάνι του Ωροπού.

Ιστορικά Κατά την αρχαιότητα η Ερέτρια αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις-κράτη του ελληνικού κόσμου (6ος-5ος αιώνας π.Χ.), ενώ το πλούσιο παρελθόν της ξεκινά από την Εποχή του Χαλκού. Οι Ερετριείς ήταν από τους πρώτους ταξιδευτές που εξερεύνησαν, κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. τις ανατολικές και δυτικές ακτές της Μεσογείου, στις οποίες ίδρυσαν αποικίες και εμπορικούς σταθμούς. Η Ερέτρια, ως αποικιακή και εμπορική δύναμη, έλαβε μέρος σε πολλούς από τους πολέμους της αρχαιότητας. Παρά τη λεηλασία της από τους Πέρσες το 490 π.Χ., γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ., μια περίοδο κατά την οποία χτίστηκαν πολυάριθμες πολυτελείς οικίες. Μετά την κατάληψή της από τους Ρωμαίους το 198 π.Χ., η επιρροή της Ερέτριας άρχισε να μειώνεται σταδιακά μέχρι τον ύστερο 6ο αι. μ.Χ., οπότε και εξαφανίστηκαν όλα τα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους την επισκέφθηκαν, περιστασιακά, περιηγητές και αρχαιοδίφες. Η σύγχρονη κωμόπολη ιδρύθηκε το 1824, ύστερα από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Μετά την καταστροφή των Ψαρών τον Ιούνιο του 1824, κατέφθασαν στην περιοχή οι Ψαριανοί επιζώντες, οι οποίοι της έδωσαν και το όνομα Νέα Ψαρά. Η πόλη της Ερέτριας, σχεδόν όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ανοικοδομήθηκε το 1834 για τις ανάγκες του νέου οικισμού, ενώ τον πολεοδομικό σχεδιασμό της ανέλαβε ο Γερμανός αρχιτέκτονας Eduard Schaubert. Στην πορεία η πόλη καλέστηκε να στεγάσει και πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

Η Αρχαία πόλη Ερέτριας. Η εξερεύνηση της Ερέτριας ξεκίνησε πάνω από έναν αιώνα πριν και συνεχίζεται, κυρίως χάρη σε Έλληνες & Ελβετούς αρχαιολόγους.

Πολεοδομικά σχέδια της Αθήνας και του Πειραιά από τους αρχιτέκτονες Schaubert και Κλεάνθη. Δεξιά: Πολεοδομικό σχέδιο της Ερέτριας (1834).

Η Ερέτρια σήμερα διατάσσεται, με λίγες μόνο διαφοροποιήσεις, σύμφωνα με το σχέδιο πόλης του 1834, του Eduard Schaubert. Στο σχέδιο αυτό κύρια χάραξη αποτελεί ο κεντρικός άξονας, ο οποίος συνδέει την Ερέτρια με τις γειτονικές περιοχές. Πάνω στο άξονα αρθρώνονται, ακτινωτά, τρεις μικρότεροι άξονες, οι οποίοι χωρίζουν την πόλη σε τρία υποσύνολα. Ο κεντρικός άξονας, με προσανατολισμό που αποκλίνει λίγο από τη διεύθυνση βορρά - νότου, εξασφαλίζει την οπτική σύνδεση του λιμανιού, με την ακρόπολη της Αρχαίας πόλης, η οποία βρίσκεται στο λόφο Καστέλι. Πάνω σε αυτόν τον άξονα σχεδιάστηκαν, διαδοχικά, διαπλατύνσεις, με σκοπό την τοποθέτηση της κεντρικής αγοράς και μίας από τις προβλεπόμενες εκκλησίες. Τη χαρακτηριστική αυτή διάταξη, κατά την οποία μέσω μιας κεντρικής χάραξης συνδέονται οπτικά τα κύρια τοπόσημα της πόλης, συναντά κανείς στο σχέδιο πόλης της Αθήνας και στο σχέδιο πόλης του Πειραιά.

Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Ερέτριας (σήμερα).

Αξίζει να σημειωθεί ότι και στα τρία σχέδια που υπογράφει ο Schaubert, εμφανίζεται ο χαρακτηριστικός μονόπλευρος εναγκαλισμός ενός σημαντικού τοπογραφικού σημείου, το οποίο λειτουργεί ως αναφορά για τη νέα σχεδιασμένη πόλη. Στην περίπτωση της Αθήνας, το στοιχείο αυτό είναι ο ιερός βράχος της Ακρόπολης, ενώ στον Πειραιά και στην Ερέτρια είναι το κυρίως λιμάνι της πόλης, η θάλασσα που αντιπροσωπεύει εξάλλου και το λόγο ύπαρξης της νέας πόλης. Στο σημερινό Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Ερέτριας παρατηρούνται δύο βασικές διαφορές από το σχέδιο του 1834. Αρχικά, η πόλη εξαπλώθηκε στα ανατολικά, στο σημείο όπου παλαιότερα, λόγω του μαλακού χώματος του εδάφους, βρισκόντουσαν οι κήποι. Συνακόλουθα, η διαμπερής διαδρομή με κατεύθυνση το λιμάνι καταργήθηκε.

ΠΕΖΟΝΗΣΙ “ ΤΟ Ν ΗΣ Ι ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ”

Από τις αρχές της δεκαετίας του ΄60 και για 40 περίπου χρόνια, το Πεζονήσι αποτελούσε πολυτελές τουριστικό θέρετρο, οργανωμένο με δύο κεντρικά κτίρια 52 δωματίων, 46 μπάνγκ-αλοου, εγκαταστάσεις μίνι γκολφ, τένις, βόλει και πινγκ πονγκ, πάρκινγκ 300 αυτοκινήτων, εστιατόριο και beachbar. Σήμερα, μετά την αναστολή της λειτουργίας του, το κτιριολογικό απόθεμα έχει ερειπωθεί και εγκαταλειφθεί με αποτέλεσμα το τοπίο να μοιάζει παρατημένο και εχθρικό στον επισκέπτη. Τα κτίρια, συμβατικές κατασκευές, σχεδιασμένες χωρίς κανένα αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, μοιάζουν τεχνητά εμπόδια στην εξάπλωση του πευκόδασους. Παρόλη την ξεπεσμένη επιβολή του ανθρώπου στο φυσικό τοπίο, η γοητεία του νησιού υπερτερεί και συναρπάζει με την αντίστιξη του κατάφυτου λόφου στην επίπεδη παραλία με τα κρυστάλλινα νερά. Η παραίτηση του νησιού από την κοινωνική ζωή της Ερέτριας είναι εμφανής καθώς οι μόνοι χρήστες είναι κάποιοι ψαράδες που βρίσκονται εγκατεστημένοι δυτικά της εισόδου στο νησί και προσωρινοί επισκέπτες, συνήθως μη Ερετριείς, που θα θελήσουν έναν πιο ήσυχο περίπατο. Τις βραδινές ώρες το Πεζονήσι αποτελεί καταφύγιο για παράνομες ενέργειες σε μια προσπάθεια απομάκρυνσης και απόκρυψης από τα φώτα της πόλης.

Νομοθεσία Ο μικρός τόπος φέρνει προσωπικότητες και αποτελεί μια μικρογραφία της οικοδομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Η λογική της προσθήκης σε κάτι που υπάρχει, το οποίο είναι παράνομο, και στη συνέχεια η νομιμοποίηση του συνόλου, λόγω ανακάλυψης κάποιας μικρής ασάφειας στην νομοθεσία, μοιάζει, αν μη τι άλλο, καφκική αφήγηση που μαρτυρά τη σχέση κοινωνικής κατάστασης και αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης.

Εγκάρσιες τομές εδάφους του Πεζονήσι.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΕΖΟΝΗΣΙΟΥ

1834

Σχέδιο νέας πόλεως Ερέτριας από τον Eduard Schaubeart. Το Πεζονήσι σχεδιάζεται ως “Καθαρτήριον”.

1847

Το Πεζονήσι παραχωρείται στον Δήμο Ερέτριας.

1962

Ο Δήμος Ερέτριας μισθώνει το Πεζονήσι στην Εταιρεία “ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΘΗΝΑΙ Α.Ε.” για δέκα χρόνια.

1967

Απριλιανό πραξικόπημα. Επιχειρείται η απόσπαση του Πεζονησίου από την κυριότητα της κοινότητας της Ερέτριας, και γίνεται ιδιωτική περουσία του Ιωάννη Μανιατόπουλου.

1968

Παραχωρείται στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.), για 75 χρόνια, το δικαίωμα διαχείρησης και πλήρους εκμετάλλευσης του Πεζονησίου.

1970

Ο Ε.Ο.Τ. παραχωρεί το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης και πλήρης εκμετάλλευσης στην εταιρεία “ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΘΗΝΑΙ ΑΕ”.

1974

Αποκατάσταση Δημοκρατίας. Αποκατάσταση Νομιμότητας.

1975

Αναθεωρούνται οι συμβάσεις της δικτατορικής εποχής.

1977

Ο Δήμος της Ερέτριας ανακτά την πλήρη κυριότητα της χερσονησίδας Πεζονήσι. Παρ’όλα αυτά, ο Ε.Ο.Τ. συνεχίζει να διαχειρείζεται και να εκμεταλλεύεται το ακίνητο.

1992

Το Πεζονήσι παραχωρείταιι στο Δήμο Ερέτριας ως το έτος 2043. Ο Δήμος μπορεί να το εκμεταλλευτεί ή να το παραχωρήσει σε τρίτους με σχετική ενημέρωση του Ε.Ο.Τ. .

2013

Η χερσονησίδα εξακολουθεί να βρίσκεται εντός του σχεδίου της νέας πόλεως Ερέτριας.

2016

Τροποποίηση του σχέδιου πόλεως, στη θέση Πεζονήσι πρόταση για Πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με σκοπό την αξιοποίησή του.

Αεροφωτογραφίες του Πεζονησίου και του λιμανιού της πόλης. Οι χρονολογίες από πάνω προς τα κάτω είναι: 1945, 1960 & 1988. Οι σταδιακές επιχωματώσεις του νησιού άλλαξαν δραστικά την ακτογραμμή του.

Οι έρημες μικρές παραλίες του νησιού και οι πέτρες των επιχωματώσεων.

Υφιστάμενη κατάσταση στο Πεζονήσι. Η εγκατάλειψη διακρίνεται σε όλο το νησί. Από πάνω προς τα κάτω: Μικρό λιμάνι βορειοδυτικά του νησιού. Το πευκόδασος στην κορυφή του λόφου. Διακρίνεται το παλαιό εστιατόριο του τουριστικού θέρετρου. Καταστραμένος αναλληματικός τοίχος.

ΕΡΗΜΗ ΝΗΣΟΣ - Ε ΞΟΧΗ

Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Gilles Deleuze η έρημη νήσος αντιπροσωπεύει μια νήσο φαντασιακή και όχι γεωγραφική, η οποία χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της ζωτικής ορμής [élan vital] που διαθέτει, και τη διαδικασία της αναδημιουργίας στην οποία υπόκειται.

Ο μύθος του έρημου νησιού ανέκαθεν σαγήνευε ως το πρότυπο ενός ιδεατού κόσμου, μακριά από τον πραγματικό, που λειτουργεί ως τόπος υποδοχής για το παράνομο, το παράλογο, το παραφυσικό. Το υποκείμενο καταφεύγει σε αυτό προκειμένου να αποκαταστήσει τη σχέση μεταξύ νου και εμπειρίας. Απομονώνεται και αποστασιοποιείται σε αυτή την ενδιάμεση ζώνη, για να αναζητήσει τη δυναμική της απελευθέρωσης που θα επαναδιαμορφώσει τον τρόπο του ανήκειν. Ποια είναι, όμως, τα στοιχεία που βρίσκει κανείς στο νησί, για να συντάξει, από την αρχή, το χώρο ζωής στον πραγματικό κόσμο; Με ποιο τρόπο κατοικεί, εν τέλη, το πειραματικό αυτό πεδίο; Η αναπόληση της έρημης νήσου είναι στην ουσία η ανάγκη για φυγή, για απομόνωση, η ανάγκη για ένα καινούριο ξεκίνημα, θα έλεγε κανείς. Η έννοια του νησιού είναι φαντασιακή και όχι γεωγραφική, ακόμα και αν η δεύτερη συχνά επιβεβαιώνει την πρώτη. Κάθε άνθρωπος που θέλει να ζήσει αρμονικά στο ερημονήσι, πρέπει να είναι απόλυτα αποκομμένος και απόλυτα δημιουργός. Τότε μόνο θα προηγηθεί του εαυτού του, θα αποτελέσει μια αντανάκλαση του ίδιου του νησιού, της συνείδησης της γης και του νερού. Το υποκείμενο, ενωμένο με όλους τους οργανισμούς, πλάθεται αδιάκοπα, αποκτώντας επίγνωση του εαυτού και της διαφοράς του.

Στιγμιότυπα από ταινίες, τα οποία αποτέλεσαν εικαστική πηγή έμπνευσης και σκέψης πάνω στις έννοιες της έρημου νήσου και της εξόχης. Από πανω προς τα κάτω: “L’ avventura” (1960) του Μichelangelo Antonioni, “At Land” (1944) της Maya Deren, “Ταξίδι στα Κύθηρα” (1984) του Θεόδωρου Αγγελόπουλου.

Αν η έννοια της έρημης νήσου είναι περισσότερο φαντασιακή τότε η έννοια της εξοχής έρχεται, συνειδητά πλέον, να ορίσει το χώρο που διαπραγματευόμαστε. Ετυμολογικά, εξοχή είναι το μέρος ενός σώματος που εξέχει, που προβάλει προς τα έξω και ξεπερνά το γενικό περίγραμμα του. Στην καθημερινή ζωή με τον όρο εξοχή εννοούμε την ύπαιθρο, την τοποθεσία, δηλαδή, έξω από κατοικημένες περιοχές, όπου συνήθως ταυτίζεται με τον τόπο διακοπών και αναψυχής. Κατ’ επέκταση, δημιουργούνται συνειρμικές διακλαδώσεις με κεντρικά μοτίβα την φύση, την απουσία εγνοιών, την ηρεμία, την άνοιξη, την αίσθηση μιας ταλάντωσης του χρόνου. Συνδυάζοντας τις παραπάνω έννοιες, για εμάς εξοχή σημαίνει μια άλλη αφήγηση διακοπών που εξέχει του αστικού κανόνα και του ήθους. Το Πεζονήσι ενωμένο με τη στεριά, μέσω της πεζογέφυρας, αποτελεί το πέρασμα από την Ερέτρια σε ένα άλλο μέρος. Ταυτόχρονα, αποκομμένο από τη στεριά, λόγω θάλασσας, φτιάχνει το δικό του κανόνα. Σε αυτόν τον κανόνα εμείς αντιληφθήκαμε την αρμονική συνύπαρξη ψαράδων, λουόμενων, σκυλιών, φύσης και την ανάγκη τους για φυγή από τα δεδομένα και τον κανόνα της πόλης. Η φαντασία καθιστά το έρημο Πεζονήσι πρότυπο συλλογικής ζωής, πεδίο δυνητικών διερευνήσεων, τόπο επιθυμίας και εμπειρίας, ως πρότυπο πολιτικής πρακτικής. Οι παραπάνω συνθήκες καθιστούν, τελικά, το Πεζονήσι έναν ελκυστικό τόπο για έρευνα και ένα κατάλληλο πεδίο χωρικού πειραματισμού.

Το Πεζονησί από το λιμάνι της Ερέριας. Από εδώ διακρίνεται η πεζογέφυρα, το πυκνό πευκόδασος και οι ψαράδες στα βορινά του νησιού.

ΔΙΚΤΥΟ ΝΗΣΙΩΝ

Καθοριστική για εμάς υπήρξε η συνειδητοποίηση ότι το Πεζονήσι δεν είναι μόνο του αλλά αποτελεί μέρος ενός συμπλέγματος μικρών νησιών. Ανεβαίνοντας κανείς στο νοτιότερο και ψηλότερο σημείο του λόφου, αφήνοντας πίσω του την Ερέτρια, αντιλαμβάνεται στο θαλάσσιο πεδίο την ύπαρξη και άλλων μικρών νησιών. Η εγγύτητα των νησιών αυτών καθώς και η αίσθηση του περίκλειστου που εκείνα δημιουργούν σε συνδυασμό με τη θάλασσα, μαρτυρούν την ύπαρξη ενός, δυνητικά, θεατρικού χώρου. Έτσι, το νησί φτιάχνει το δικό του δίκτυο και εμείς αναπόφευκτα μπαίνουμε, έμμεσα, σε μια θέση ευθύνης. Η διαδραστική σχέση ανάμεσα σε εμάς και το δίκτυο γέννησε την ανάγκη για τη διερεύνηση ενός εσωτερικού χώρου που απευθύνεται τόσο στα νησιά όσο και στον υδάτινο χώρο μεταξύ αυτών. Αυτός είναι ο πειραματικός χώρος στον οποίο, εν τέλει, νιώσαμε ότι ανήκουμε.

Χάρτης με το σύμπλεγμα των νησιών. Αναγράφονται οι αποστάσεις και οι χρόνοι μεταξύ των νησιών με ένα τυπικό καικάκι.

Τοπογραφική μακέτα του θαλάσσιου κόλπου, κλίμακα 1.5000

ΚΟΛΟΚ ΥΘΙ Εμβαδόν 1.540 τ.μ. Μέγιστο πλάτος 79μ. Ελάχιστο πλάτος 19μ.

ΑΓΙΑ Τ ΡΙΑΔ Α Εμβαδόν 104.070 τ.μ. Μέγιστο πλάτος 600μ. Ελάχιστο πλάτος 134μ.

ΑΣ Π Ρ ΟΝ ΗΣ Ι Εμβαδόν 9.460 τ.μ. Μέγιστο πλάτος 150μ. Ελάχιστο πλάτος 100μ.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Αρχαίο Θέατρο

Το Αρχαίο Θέατρο της Ερέτριας σήμερα.

Ενδιαφέρον υπήρξε το γεγονός ότι πρώτη φορά φέτος, μετά από 40 χρόνια, λειτούργησε ξανά το Αρχαίο θέατρο της Ερέτριας στο πλαίσιο του Πιλοτικού Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος. Το θέατρο βρίσκεται στο δυτικό τομέα της πόλης και ακολουθεί την τριμερή διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων: κοίλο, ορχήστρα και σκηνικό. Η επίσκεψή μας στον ιερό αυτό τόπο και το σημασιολογικό γεγονός ότι ο δρόμος που ξεκινά από το αρχαίο θέατρο καταλήγει στην πεζογέφυρα που ενώνει το Πεζονήσι με την πόλη της Ερέτριας, αποτέλεσε για εμάς τουλάχιστον έμπνευση αν όχι ανάγκη. Αυτό ήταν το σημείο που συλλέγοντας όλα μας τα στοιχεία θεωρήσαμε πως ο τόπος Ερέτρια, ως κοινωνική τοπογραφία, υπαινίσσεται και ζητά, ίσως, μια σύγχρονη θεώρηση των τεχνών, μια άλλη θεώρηση του θεατρικού χώρου και χρόνου. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω παρατηρήσεων, το Πεζονήσι, στη φαντασία μας, πρόσφερε μια ιδανική συνθήκη για επαύξηση της δραστηριότητας του θεάτρου με έναν πιο σύγχρονο χαρακτήρα, στην ένωση δύο συστημάτων, στο σημείο τομής αστικού και φυσικού τοπίου.

Πειραματικός τόπος Το θέατρο που προτείνουμε στο Πεζονήσι καταργεί την τριμερή διάρθρωσή του και γίνεται πεδίο - πλατφόρμα εφαρμογής πειραματικών τεχνών. Πρακτικά αυτό σημαίνει μια ανοιχτή συνάντηση ποιητών, συγγραφέων, σκηνοθετών, ηθοποιών, τεχνικών, συντελεστών, χορευτών, performance artists, φωτογράφων, όπου το έργο που παράγεται δεν έχει έναν δημιουργό, αλλά είναι το δυναμικό αποτέλεσμα της ανατροφοδότησης και της ανάδρασης κοινοτήτων. Η εκάστοτε παράσταση συσχεδιάζεται και το νησί αποκτά το χαρακτήρα ενός μόνιμου φεστιβάλ. Στη συνέχεια του παραπάνω πειραματισμού και επεκτείνοντας τον θεατρικό χώρο έξω από τα στενά όρια κάποιας κατασκευής αλλά και έξω από το Πεζονήσι το ίδιο, το ευρύτερο περιβάλλον αποκτά θεατρικότητα και συμμετέχει στη διεξαγωγή της παράστασης. Κατά τον σχεδιασμό μας, λοιπόν, ως θεατρικό χώρο αντιλαμβανόμαστε τόσο το δίκτυο των νησιών όσο και το θαλάσσιο πεδίο μεταξύ αυτών.

Η πορτοκαλί γραμμή τονίζει την λεωφόρο του “ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ”.

Σκήνη από το “Πολύτοπον” του Ι. Ξενάκη στις Μυκήνες το 1978. Τα έργα του διάσημου Άγγλου γλύπτη και landartist Richard Long, όπως το “Dusty Boots Line” και το “Whirl wind” του 1988 στην έρημο Σαχάρα, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης. Σκηνή από την ταινία του Ισπανού Luis Buñuel “Simon of the Desert” (1965) Σχεδιάγραμμα της ανοιχτής κάτοψης του Fun Palace, (1961-1967).

Θεατρικός χώρος - “Πολύτοπον” Τελικά, ορίσαμε ως «πειραματικό» το θεατρικό χώρο εν γένει. Αναφορά για εμάς υπήρξε η παράσταση του Ιάννη Ξενάκη, “Πολύτοπον”, στις Μυκήνες το 1978, όπου θέατρο ήταν ο ευρύτερος τόπος στον οποίο συνέκλιναν τα πεδία σύνθεσης του ήχου, του φωτισμού και του χώρου. Ως μέρος της παράστασης, ο Ξενάκης χρησιμοποίησε τα γύρω βουνά, τα πρόβατα με τις κουδούνες που περνούσαν, ομάδες παιδιών που μετέφεραν πυρσούς, τους ήχους της φύσης κ.α. Γενικά, τα πολύτοπα αποτελούσαν μια σειρά από πολυμεσικές εγκαταστάσεις του Ξενάκη, σε διάφορα μέρη του κόσμου, στα οποία η μουσική συνδυαζόταν με οπτικά ερεθίσματα, σε συγκεκριμένους, ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Ο όρος «πολύτοπα» έχει μαθηματική καταγωγή και λειτουργεί ως αναφορά στα πολύτοπα της ευκλείδειας γεωμετρίας. Τα πολύτοπα λάμβαναν χώρα είτε στο εσωτερικό υπαρχόντων κτισμάτων είτε σε ανοικτούς υπαίθριους χώρους. Κατά τη διαδικασία της παράστασης, τα φώτα, οι ακτίνες λέιζερ, οι ειδικές προβολές και οι φυσικοί ήχοι συνδέονταν με τα αντίστοιχα μουσικά έργα. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ξενάκης προσπαθούσε να αναδημιουργήσει τις χωρικές σχέσεις και ποιότητες που προϋπήρχαν στον εκάστοτε χώρο ή ακόμη και να έρθει σε σύγκρουση με αυτές, δημιουργώντας νέες, ξένες προς τις αρχικές. Σε αυτήν την εγκατάσταση (Μυκήνες), παρόλο που είναι εμφανής η αντιπαραβολή του αρχαίου στοιχείου με την τεχνολογία, αναρωτιέται κανείς αν ο ίδιος ο Ξενάκης διαπραγματεύεται τη ρήξη με το παρελθόν ή την απόλυτη συνέχειά του. Τελικά, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως στα πολύτοπα ο Ξενάκης εξετάζει την χωρική αίσθηση του ανθρώπου μέσω των εναλλαγών του φωτισμού, των ηχητικών γλυπτών, του ά-χρονου και του συνεχώς μεταβλητού. Έτσι λοιπόν, ως ένα άλλο δημόσιο ολοκληρωμένο θέαμα, το Πεζονήσι θέλαμε να αποτελέσει ένα χωρικό έργο όπου οι δράσεις του ήχου και του φωτός παράγουν μια εφήμερη και άχρονη αρχιτεκτονική σε συνδυασμό με τα γύρω νησιά, τη θάλασσα, τα καΐκια, τους ψαράδες, τη φώκια, τους γλάρους, τα δέντρα.

Κατοικείν Καταληκτικά, διατηρώντας κριτική στάση απέναντι στον καθαρά τουριστικό χαρακτήρα που το νησί συνήθιζε να έχει, πέρα από τις δράσεις που θα γίνονται στο νησί, προτείνουμε τη διαμονή και την ανάδραση διαφορετικών καλλιτεχνικών κοινοτήτων, με σκοπό οι χρήστες να συμμετέχουν στον τόπο, όχι μόνο καταναλώνοντας αλλά προσφέροντας.

Το Fun Palace (1961-1967) αποτελεί μια αρχιτεκτονική πρόταση του Cedric Price για έναν κοινοτικό χώρο εκπαιδευτικής ψυχαγωγίας, τέχνης και διασκέδασης κατά τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων σε ένα μικρό νησί, στο Mill Meads του Λονδίνου. Παρ’όλο που το κτίριο δεν αποπερατώθηκε ποτέ, ο σχεδιασμός του αποτέλεσε πρόδρομο για το παρισινό Centre Pompidou (1976) αλλά και ουσιαστική επίδραση για αρχιτέκτονες της πρωτοπορίας.

Π Ρ Ο ΤΑ Σ Η

Η βασική μας χειρονομία είναι η εισαγωγή ενός περιπάτου ώστε να επαναφέρουμε το Πεζονήσι στην καθημερινότητα της Ερέτριας. Ουσιαστικά, σχεδιάζεται ένας περίπατος στο νησί, ο οποίος οδηγεί προς το λόφο. Την ώρα που ο επισκέπτης αποκτά οπτική επαφή με τα γειτονικά νησιά, δημιουργείται ένα ρήγμα εφαπτόμενο, μέσα στο οποίο, το έδαφος γίνεται κτίριο με πολλαπλές διαστάσεις και πολύπλοκες δημιουργικές στιγμές. Στη συνέχεια, το βουνό εισχωρεί στο ρήγμα, καταλαμβάνοντας, σε σημεία, το κτίριο, ως μια φυσική διαδικασία, διαμορφώνοντας κήπους σε τέσσερα επίπεδα με διαφορετικές ποιότητες. Η οροφή του κτιρίου αποτελεί, πια, κομμάτι του περιπάτου. Η χειρονομία ολοκληρώνεται καθώς το κτίριο στρίβει κάθετα στον άξονά του και διεισδύει στο βουνό. Βγαίνοντας ξανά στο φως, από την άλλη πλευρά του λόφου, δημιουργείται μια βεράντα όπου κανείς έχει θέα την Ερέτρια, το σημείο από όπου ξεκίνησε, την πρώτη αναφορά.

Πρόπλασματα εργασίας, κλίμακα 1:1000.

Τοπογραφική μακέτα σύνθεσης, κλίμακα 1: 500.

Ο περίπατος που σχεδιάζουμε, επομένως και το κτίριο, απευθύνεται σε όλο το θαλάσσιο λεκανοπέδιο. Η μεγάλη του διάσταση είναι στην κλίμακα του δικτύου, αναφέρεται σε αυτό και ενσωματώνεται στη ζωή της Ερέτριας. Ουσιαστικά, σχηματοποιούμε τον περίπατο ως προς τη θάλασσα και τα νησιά. Το ευρύτερο περιβάλλον είναι αυτό που επικυρώνει, εντέλει, την αυθυπαρξία της γραμμής.

Πράσινη διαδρομή με κήπους Το μαλακό χώμα του λόφου ρέει και διαμορφώνεται, αποκτώντας, έτσι, διαφορετικές χρήσεις. Ξεκινώντας ως μεσογειακός κήπος παραλαμβάνει, ουσιαστικά, τον περιπατητή, και λειτουργεί ως είσοδος. Στο ανώτερο επίπεδο του λόφου, το χώμα διαμορφώνεται σαν κερκίδες ενατένισης της θεατρικής κοιλάδας. Στη συνέχεια, στο επίπεδο της κατοικίας, το έδαφος γίνεται κήπος περίκλειστος που οικιοποιείται από τους καλλιτέχνες - κατοίκους. Ακολούθως, στην απόληξη της νοτιο ανατολικής πλευράς της σύνθεσης, σχεδιάζεται ένας τοίχος που παραλαμβάνει και μεταφέρει το βουνό στα βάθη του κτιρίου. Εκεί, στο κατώτερο επίπεδο το έδαφος μετατρέπεται σε υδάτινο κήπο περισυλλογής και ηρεμίας. Με αυτόν τον τρόπο αποκαλύπτονται τα διαφορετικά επίπεδα της σύνθεσης. Τα κενά που δημιουργούμε, στη συμπαγή σύσταση του κτιρίου, αφήνουν τη φύση να τρυπώσει, ως μια φυσική διαδικασία, φέρνοντας κοντά το χρήστη με το τοπίο της έρημης νήσου. Η σύλληψη του κτιρίου παραμένει απλή ενώ η εκμετάλλευση των χώρων πολύπλοκη.

Συνθετική αρχή Ως προς τις αρχές σχεδιασμού, εξωτερικά ακολουθούμε την πρωτόλεια και δωρική γραφή μιας ήρεμης εγκατάστασης, που μοιάζει σαν να υπήρχε ανέκαθεν στο νησί, ενώ εσωτερικά πειραματιζόμαστε με την πολυπλοκότητα του μεταβλητού, τα ευέλικτα ελαφριά στοιχεία και την έννοια του αναστρέψιμου χώρου. Σχεδιασμένο ως ένα σαφές εργαλείο υψηλών απαιτήσεων που επιτρέπει τον πειραματισμό μέσα σε ένα σχήμα που κατάγεται από το τοπίο, το κτίριο αναφέρεται σε δύο πραγματικότητες. Στην πρώτη πραγματικότητα κύκλωπες έχτισαν, κάποτε, ένα κουτί που αναγνωρίζει και σέβεται τον λόφο, ενώ στη δεύτερη, μικροσκοπικοί άνθρωποι υφαίνουν, καθημερινά, κόσμους συν-ύπαρξης, συν-κατοίκησης, συνδημιουργίας.

Τοπογραφική μακέτα σύνθεσης, κλίμακα 1: 500.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ο περίπατος και οι κήποι

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ο τοίχος

Η δράση μέσα στο κτίριο οργανώνεται από δύο μεγάλους τοίχους, μήκους 166 μέτρων έκαστος. Ο μπροστά τοίχος, διατηρώντας νοτιοανατολικό προσανατολισμό, συνομιλεί με τη θάλασσα και το σύμπλεγμα των νησιών. Ο πίσω τοίχος, όντας αναλημματικός, συγκρατεί το μαλακό χώμα του λόφου. Αρχικά, αν και ο μπροστά τοίχος της σύνθεσης αποτελεί τη μόνη όψη του κτιρίου, τα ανοίγματά του είναι συνεκτικά και συγκροτημένα. Το μεγαλύτερο, ουσιαστικά, άνοιγμα είναι αυτό της εισόδου από την στάθμη της παραλίας, που επιτρέπει στο χώμα να εισχωρήσει στο κτίριο μαζί με τον χρήστη. Τη δεύτερη χειρονομία ανοιγμάτων συγκροτούν τα έντεκα παράθυρα των κοιτώνων σε γραμμική παράθεση. Συνθετικά, ο τοίχος δεν αποτέλεσε για εμάς απλώς τη μπροστινή όψη του κτιρίου, αλλά τη συνέχεια των χώρων, των λειτουργιών και της εσωτερικής ζωής του. Ως αποτέλεσμα της παραπάνω αρχής, θεωρήσαμε δόκιμο να αυξηθεί το πάχος του (1,5 μέτρα) ώστε να φιλοξενήσει μέσα σε αυτό στιγμές από την καθημερινότητα του κτιρίου. Ο τοίχος σκάβεται γλυπτικά και μετατρέπεται, κατά αυτόν τον τρόπο, σε έναν ζωντανό οργανισμό που φιλοξενεί σκάλες, καθίσματα, κρεβάτια, πάγκους και αποθηκευτικούς χώρους, εκεί που το χρειάζεται η εξέλιξη της δράσης εντός του κτιρίου. Η ήρεμη εγκατάστασή του σε τίποτα δεν μαρτυρά την εσωτερική πολυπλοκότητα που τον χαρακτηρίζει.

Τομές μπροστά τοίχου. Οι εσοχές του χρησιμοποιούνται ως κάθισματα, σκάλες, κρεββάτια & αποθηκευτικοί χώροι για τα κινητά πετάσματα του studio.

Πρόπλασμα μπροστά τοίχου, κλίμακα 1: 200.

Ανακεφαλαιώνοντας τις προθέσεις μας για την αναβίωση και την επανένταξη του Πεζονησίου στην καθημερινότητα της Ερέτριας -και όχι μόνο-, σχεδιάζουμε, εκ νέου, έναν περίπατο που ανηφορίζει τον πυκνόφυτο λόφο του νησιού. Ο περίπατος σχηματοποιείται γραμμικά σε ένα κτιριακό συγκρότημα το οποίο απαρτίζεται από ένα Κέντρο Πειραματικών Τεχνών, πολλούς υπαίθριους χώρους και μια δημόσια Βιβλιοθήκη. Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε ένα Κέντρο όπου δεκαοχτώ καλλιτέχνες συγκατοικούν προσωρινά, με στόχο την έρευνα και τη συν-δημιουργία. Η αναζήτηση και ο πειραματισμός θα πραγματοποιούνται στο ειδικά διαμορφωμένο, πολυμορφικό στούντιο ενώ τα έργα θα παρουσιάζονται στο υπαίθριο θέατρο, χωρητικότητας 200 ατόμων. Θεωρήσαμε απαραίτητη μια δημόσια Βιβλιοθήκη, η οποία θα λειτουργεί υποστηρικτικά τόσο στο Κέντρο Πειραματικών Τεχνών όσο και στον περίπατο που απευθύνεται στους επισκέπτες. Στην συνέχεια ακολουθεί το κτιριολογικό της πρότασης.

Μακέτα σύνθεσης, κλίμακα 1 : 500. Διακρίνεται ο περίπατος που σταδιακά καταλήγει στο δώμα του κτιρίου.

Στάθμη Παραλίας (+3,60μ.)

Στάθμη Λόφου (+6,40μ.)

Στάθμη Λόφου (+10,15μ.)

Περίπατος (Στάθμη Δώματος +13,45 μ.) 650 τ.μ.

Κέντρο Πειραματικών Τεχνών Χώρος Διοίκησης Κοιτώνες Καλλιτεχνών ( διαμονή ) Εστίαση ( κοινόχρηστη κουζίνα καλλιτεχνών ) Βοηθητικοί Χώροι

132 τ.μ. 282 τ.μ. 100 τ.μ. 30 τ.μ.

Βιβλιοθήκη Γραμματεία Αναγνωστήρια - Βιβλιοστάσια

30 τ.μ. 175 τ.μ.

Υπαίθριοι Χώροι Κήποι Καλλιτεχνών Κήπος Εσπεριδοειδών - Εισόδου

547 τ.μ.

Κέντρο Πειραματικών Τεχνών Γραμματεία & Φουαγιέ Αναψυκτήριο ( παρασκευαστήριο & αποθήκη ) Αίθουσες Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αρχειακό Υλικό (αναζήτηση - προβολή - διάδραση) Κοιτώνες Καλλιτεχνών (εργασία - χώροι υγιεινής) Βοηθητικοί χώροι

70 τ.μ. 105 τ.μ. 103 τ.μ. 175 τ.μ. 186 τ.μ. 30 τ.μ.

Βιβλιοθήκη Αναψυκτήριο Γραμματεία & Φουαγιέ Αναγνωστήρια - Βιβλιοστάσια Βοηθητικοί χώροι

75 τ.μ. 25 τ.μ. 100 τ.μ. 10 τ.μ.

Υπαίθριοι Χώροι Κήπος Βιβλιοθήκης Kερκίδες Υπαίθριου Θεατρικού Χώρου

275 τ.μ. 105 τ.μ.

Κέντρο Πειραματικών Τεχνών Ηλεκτρομηχανολογικές Εγκαταστάσεις 65 τ.μ. Στούντιο (1 + 2 + 3) 572 τ.μ. Eργαστήρια (2 * 90 =) 180 τ.μ. Αίθουσα Eλέγχου ( ήχου & φωτισμού ) 18 τ.μ. Χώρος κατασκευής ( σκηνικών & εικαστικών εγκαταστάσεων ) 100 τ.μ. Βοηθητικοί χώροι 40 τ.μ. Υπαίθριοι Χώροι Σκηνή Υπαίθριου Θεατρικού Χώρου

120 τ.μ.

ꀃꄃ

鼃ꌃ

锃餃锃鸃

鼃鐃

鈃

ꌃ鼃

鼃ꌃ

餃鈃

鬃餃

ꌃ 鐃鼃

ꀃ

ꄃ鼃

鼃頃

餃鈃

ꌃ

霃騃

鈃鬃

餃

ꀃꄃ

霃

鼃頃

霃騃

ꘃ

騃

鄃ꐃ

鼃餃

ꀃ鼃

ꌃ

騃鄃

鬃鬃

餃ꐃ

锃꜃

鴃꤃

鼃

鈃鬃

ꐃ鼃

餃鼃

餃꜃

ꌃ鼃

鄃ꄃ

騃霃

鼃ꌃ

ꌃ

鐃鼃

ꌃ

鄃ꀃ

鼃

鬃鼃

ꘃ

鼃

鄃頃

鰃

霃

鐃꤃

鰃

鄃ꐃ

鼃ꌃ

鴃

ꐃ餃

鄃ꌃ

霃

騃鄃ꐃ鼃餃騃餃锃 ꌃ 騃鄃鬃鬃餃 ꐃ 锃 ꜃ 鴃 ꤃ 鴃

ꌃ

頃霃

锃餃

鼃

꜃锃

餃鄃

騃鼃

ꔃ

鬃餃

鐃餃

鼃餃

騃霃

ꌃꐃ

ꌃ霃

鄃頃

鰃

霃

⬀㄀

⸀

㄀㔀

騃鼃

ꌃꐃ鼃ꔃ鴃ꐃ餃鼃 ⴀ 锃ꄃ錃鄃ꌃꐃ霃ꄃ餃鄃

鈃餃

ꀃ鼃

锃ꌃ

ꌃꐃ

锃ꌃ

騃霃

騃餃

霃ꌃ

騃霃

鬃鼃

鼃ꌃ

霃⼀

ꔃ 锃餃

ꌃ鼃

鐃鼃

ꌃ

ꌃꐃ 騃

騃鄃

ꐃ鄃

ꔃꀃ ꌃ騃

锃ꔃ

霃

鄃餃

鄃ꘃ

頃ꄃ

鄃頃

锃

餃鼃

ꌃꐃ

頃

锃鄃

鄃頃

鰃

ꐃꄃ

霃

鰃

霃

⬀㘀

⸀㐀

鼃

⬀㈀

⸀

Αξονομετρικό σχέδιο με τις βασικές κινήσεις και λειτουργίες της σύνθεσης.

Χαρακτηριστικό της χαμηλότερης στάθμης αποτελεί το στούντιο, το οποίο σχεδιάστηκε ως ένας ευέλικτος, ανοιχτός, μεταβαλλόμενος χώρος, ικανός να φιλοξενήσει εντός του πολλαπλά συμβάντα. Δεξιά του στούντιο τοποθετούμε τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις, απαραίτητες για την ομαλή λειτουργιά του κτιρίου. Αριστερά του στούντιο τοποθετούμε το χώρο κατασκευών, ο οποίος υποστηρίζει και τροφοδοτεί τις δράσεις. Στον επιμήκη χώρο του στούντιο παρεμβαίνουν εν σειρά τρεις μικρότεροι υπόσκαφοι χώροι. Οι δύο εξ αυτών έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε απομονωμένα εργαστήρια με την απαραίτητη ηχομόνωση, ενώ ο ενδιάμεσος τους φιλοξενεί το δωμάτιο ήχου - φώτων, πίσω από το οποίο τοποθετούνται τα καμαρίνια. Με την βοήθεια κινητών διαχωριστικών, οι πιθανές εκδοχές διαμόρφωσης του στούντιο είναι ποικίλες, προκειμένου να ανταποκριθεί στις εξίσου πολυποίκιλες ανάγκες των καλλιτεχνικών ομάδων. Τα δύο εργαστήρια, οργανωμένα βάση μεταβλητών στοιχείων, μπορούν να καταμεριστούν σε μικρότερους χώρους ή να ενσωματωθούν στον κύριο χώρο του στούντιο. Σε αυτή την περίπτωση δημιουργείται ένας μεγάλος αμφιθεατρικός χώρος με κερκίδες. Παρόλο που η είσοδος για το Κέντρο Πειραματικών Τεχνών δεν πραγματοποιείται από αυτή την στάθμη, υπάρχει διάδρομος που ενώνει το στούντιο με το υπαίθριο θέατρο. Η κίνηση αυτή σχεδιάστηκε με σκοπό αφενός την εύκολη τροφοδοσία του θεάτρου (σκηνικά, κατασκευές) αφετέρου την άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ πειραματισμού (στούντιο) και τελικού έργου (σκηνή θεάτρου).

Η είσοδος στο Κέντρο Πειραματικών Τεχνών πραγματοποιείται από την στάθμη +6,40 μ. Ο επισκέπτης που προσεγγίζει το κτίριο είτε από την παραλία (στάθμη +3,60 μ.), είτε από τον λόφο (στάθμη +10,15 μ.) διασχίζει το υπαίθριο θέατρο για να εισέλθει στο Κέντρο. Το αναψυκτήριο τοποθετείται στην είσοδο ώστε να μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από το Κέντρο. Θεωρήσαμε απαραίτητο το διαχωρισμό και την αυτονομία του αναψυκτηρίου ώστε να υπάρχει η δυνατότητα εξυπηρέτησης των περιπατητών, των λουόμενων, αλλά και των χρηστών του υπαίθριου θεάτρου, χωρίς να διαταράσσονται οι δράσεις που πραγματοποιούνται στα ενδότερα του κτιρίου. Σε συνέχεια του αναψυκτηρίου παρατίθενται οι αίθουσες ηλεκτρονικών υπολογιστών, απαραίτητες για την ερευνητική υποστήριξη των πειραματικών τεχνών. Ακολουθεί το πατάρι του στούντιο από το οποίο ξεκινούν δύο περιμετρικές κινήσεις, μια “ιδιωτική” και μια “δημόσια”. Η πρώτη αφορά τους καλλιτέχνες, καθώς οδηγεί στο κάτω επίπεδο των κοιτώνων τους, στο προσωπικό τους εργαστήρι. Έτσι, γίνεται φανερό πως ο προσωπικός χώρος δημιουργίας των καλλιτεχνών έχει άμεση συσχέτιση με το στούντιο (χώρο πειραματισμού), αφού υπάρχει οπτική επαφή. Αντικριστά της “ιδιωτικής”, η “δημόσια” κίνηση επιτρέπει στον επισκέπτη να σταθεί και να παρακολουθήσει τα δρώμενα, τα οποία πραγματοποιούνται στο χαμηλότερο επίπεδο του στούντιο. Η κίνηση αυτή οδηγεί στους 3 υπόσκαφους χώρους του Αρχειακού Υλικού. Εδώ αποθηκεύονται, ταξινομούνται και προβάλλονται έργα καλλιτεχνών που κατοίκησαν σε παρελθοντικό χρόνο στο Κέντρο Πειραματικών Τεχνών. Στην απόληξη του Κέντρου βρίσκεται ο υδάτινος κήπος και το μικρό αναψυκτήριο της Βιβλιοθήκης. Σκοπός του κήπου είναι η εκτόνωση της Βιβλιοθήκης αλλά και ο σαφής διαχωρισμός της από το Κέντρο. Η υπόσκαφη Βιβλιοθήκη διεισδύει στο λόφο, ενώ συγχρόνως ανέρχεται σταδιακά προς τα πάνω, αναζητώντας την οπτική επαφή με την πόλη της Ερέτριας.

Η τρίτη στάθμη του Κέντρου (+10.15 μ.) διατηρεί έναν πιο “εσωστρεφή” χαρακτήρα. Το μεγαλύτερο μέρος της στάθμης αυτής καταλαμβάνουν χρήσεις που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των καλλιτεχνών. Το πάνω επίπεδο των κοιτώνων σχεδιάστηκε ώστε να επιτρέπει την ξεκούραση και την περισυλλογή, αφού φιλοξενεί μόνο τα απαραίτητα έπιπλα (κρεβάτια και αποθηκευτικούς χώρους). Παράλληλα, η τοποθέτηση των διοικητικών γραφείων αριστερά των ιδιωτικών χώρων δεν επηρεάζει την καθημερινότητα σε αυτούς. Τα γραφεία της διοίκησης μπορεί να προσεγγίσει κανείς είτε μέσω μιας εσωτερικής κίνησης η οποία ξεκινά από το foyer του Κέντρου, είτε μέσω μιας εξωτερικής κίνησης η οποία επικοινωνεί με τον βασικό περίπατο που διασχίζει το κτίριο. Οι εννιά κοιτώνες που φιλοξενούν τους συνολικά δεκαοχτώ καλλιτέχνες, οι δύο μικροί χώροι γυμναστικής και η κοινόχρηστη κουζίνα επικοινωνούν με τον κήπο της στάθμης +10.60 μ. Ο κήπος αυτός διατηρεί αντίστοιχα έναν ιδιωτικό χαρακτήρα ησυχίας και ηρεμίας. Ως προς τη διαμόρφωσή του, προτιμήθηκε η χαμηλή βλάστηση, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για το φυτεμένο δώμα του στούντιο. Τέλος, η κεντρική είσοδος της Βιβλιοθήκης βρίσκεται στην στάθμη +10.15 μ., ενώ η πρόσβαση σε αυτήν πραγματοποιείται είτε μέσω του Κέντρου στην δεύτερη στάθμη (+6.40 μ.) είτε απο τον βασικό περίπατο που κατεβαίνει από το δώμα του κτιρίου. Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί πως ο περίπατος στο δώμα του κτιρίου έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί ανεξάρτητα από τις χρήσεις του κέντρου εφόσον κάποιος επισκέπτης επιθυμεί να μην εμπλακεί με αυτό. Η παραπάνω συνθήκη επιτυγχάνεται καθώς ο οργανωμένος περίπατος, κατά την απόληξη του στο δώμα (+ 13.45 μ.), παρέχει διέξοδο στον ομοεπίπεδο λόφο, όπου και συνεχίζει με μια λιγότερο οργανωμένη δομή.

Δεξιά σελίδα: Διαμήκεις τομές σύνθεσης. Μακέτα σύνθεσης, κλίμακα 1 : 200.

Κεντρική όψη σύνθεσης.

Δεξιά: Η πιο χαρακτηριστική εγκάρσια τομή του Κέντρου, εκείνη της άμεσης σχέσης μεταξύ κοιτώνων και studio. Πάνω: Μακέτα σύνθεσης, κλίμακα 1 : 500.

Π Ε Δ Ι Ο Π Ε Ι ΡΑ Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ

Καταληκτικά, γυρνώντας στην αρχή της προβληματικής που θέσαμε, σχετικά με το τι αντιλαμβανόμαστε ως θεατρικό χώρο, αναγνωρίζουμε πως το Πεζονήσι είναι ένα, μόνο, από τα στοιχεία που συγκροτούν αυτό το πειραματικό, για εμάς, χωρικό σύνολο. Έτσι, κλείνοντας αυτή την εργασία, νιώσαμε την ανάγκη να ξεφύγουμε από το μέρος και να αναφερθούμε στο σύστημα. Διευρυνόμενες στον συνολικό χώρο, προτείνουμε στον αιγιαλό του συμπλέγματος των νησιών, αλλά και στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ τους, μια επαναλαμβανόμενη υποδομή με βασικές ηλεκτρομηχανολογικές παροχές, ‘’ανοιχτά’’ σχεδιασμένη, ώστε να δηλώνει περισσότερο μια πρόθεση παρά μια παγιωμένη κατάσταση. Σε ένα πιο φαντασιακό πλαίσιο, τοποθετούνται στη θάλασσα φωτεινοί σταθμοί σημαδούρες. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί ο εμπλεκόμενος χρήστης να χρησιμοποιήσει κατά τη δράση του ή κατά την παρακολούθηση κάποιας άλλης δράσης ολόκληρο το αρχιπέλαγος ή μεμονωμένα κάθε νησί. Γυρνώντας λίγο πίσω και διατηρώντας την αναφορά στο “Πολύτοπον” του Ξενάκη πιστεύουμε ότι ανήκουμε σε αυτή την παράδοση του ελληνικού τοπίου, το οποίο λόγω γεωγραφίας, επιτρέπει τέτοιες σχέσεις εγγύτητας. Χρησιμοποιήσαμε τις σχέσεις αυτές και τις ποιότητες που προϋπήρχαν στον ευρύτερο τόπο, ώστε να σχεδιάσουμε έναν αρχιτεκτονικό χώρο από ύλη, ήχο, φως, χρόνο, χρώματα και κενό. Αντιλαμβανόμενες τον κόσμο ως σύνολο, αυτή η διπλωματική θέλαμε να είναι μια παραδειγματική χρήση της εσωτερικότητας και της ενότητας του ελληνικού τοπίου. Ο άνθρωπος κατοικεί, εντέλει, τη νήσο που ονειρεύεται.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η διπλωματική εργασία αφορά το σχεδιασμό ενός πεδίου πειραματικών τεχνών στο νησί Πεζονήσι, στην περιοχή της Ερέτριας, στην Ελλάδα. Το Πεζονήσι συνήθιζε να είναι τουριστικό θέρετρο έως τα μέσα του 1990 ενώ σήμερα αποτελεί έναν τόπο παρατημένο και ξεκομμένο από την κοινωνική ζωή της Ερέτριας. Σημασιολογικά, το νησί αποτελεί για εμάς το πέρασμα από την Ερέτρια σε έναν τόπο έτερο. Περικυκλωμένο από θάλασσα, εξέχει του αστικού ήθους φτιάχνοντας τον δικό του κανόνα. Αυτή η συνθήκη ανέδειξε, αρχικά, το Πεζονήσι ως έναν ενδιαφέρον τόπο για χωρικό πείραμα. Επιπρόσθετα, ενσαρκώνει το μύθο της έρημης νήσου, επομένως η φαντασία το καθιστά πεδίο δυνητικών διερευνήσεων ως πρότυπο συλλογικής ζωής, τόπο επιθυμίας και εμπειρίας ως πρότυπο πολιτικής πρακτικής. Σε συνέχεια της παραπάνω σκέψης, καθοριστική για εμάς υπήρξε η συνειδητοποίηση ότι το Πεζονήσι δεν είναι μόνο του αλλά αποτελεί μέρος ενός συμπλέγματος μικρών νησιών. Η εγγύτητα των νησιών αυτών καθώς και η αίσθηση του περίκλειστου που αυτά δημιουργούν σε συνδυασμό με τη θάλασσα, γέννησαν την ανάγκη για το σχεδιασμό ενός εσωτερικού χώρου που θα απευθύνεται στο παραπάνω δίκτυο. Σε επίπεδο πόλης το Πεζονήσι ενώνεται με την Ερέτρια μέσω μιας πεζογέφυρας. Έτσι, ένα άλλο στοιχείο που αποτέλεσε για εμάς έμπνευση, αν όχι ανάγκη, ήταν το γεγονός ότι ο δρόμος που οδηγεί στην πεζογέφυρα ξεκινά από το Αρχαίο θέατρο της Ερέτριας. Την ίδια στιγμή που τα αποτελέσματα των ερευνών μας μαρτυρούν πως το κοινωνικό σύνολο ζητά επιπλέον επαφή με τις τέχνες, η κοινωνική τοπογραφία της Ερέτριας υπαινίσσεται την επαύξηση της δραστηριότητας του θεατρικού χώρου, με έναν πιο σύγχρονο χαρακτήρα, στο Πεζονήσι.

Έτσι, σχεδιάζουμε έναν θεατρικό χώρο ο οποίος οριοθετείται από τα νησιά αλλά και το θαλάσσιο πεδίο μεταξύ αυτών. Έχοντας ως αναφορά την παράσταση «Πολύτοπον» του Ξενάκη, το Πεζονήσι αποτελεί ένα χωρικό έργο όπου οι δράσεις του ήχου και του φωτός παράγουν μια εφήμερη και χρονική αρχιτεκτονική σε συνδυασμό με τα γύρω νησιά, τη θάλασσα, τα καΐκια, τους ψαράδες, τη φώκια, τους γλάρους. Διατηρώντας κριτική στάση απέναντι στον καθαρά τουριστικό χαρακτήρα που το νησί συνήθιζε να έχει προτείνουμε τη διαμονή και την ανάδραση διαφορετικών κοινοτήτων με σκοπό να συμμετέχουν στον τόπο, όχι μόνο καταναλώνοντας αλλά προσφέροντας. Η βασική μας χειρονομία είναι η εισαγωγή ενός περιπάτου ώστε να επαναφέρουμε το Πεζονήσι στην καθημερινότητα της Ερέτριας. Ουσιαστικά, σχεδιάζεται ένας περίπατος στο νησί, ο οποίος όταν αποκτήσει οπτική επαφή με τα γειτονικά νησιά, γίνεται ρήγμα μέσα στο οποίο αποκτά πολλαπλές διαστάσεις και εμφανίζει πολύπλοκες δημιουργικές στιγμές. Το βουνό εισχωρεί στο ρήγμα, ως μια φυσική διαδικασία, διαμορφώνοντας κήπους σε πολλαπλά επίπεδα με διαφορετικές ποιότητες. Η χειρονομία ολοκληρώνεται καθώς το κτίριο στρίβει κάθετα στον άξονά του και εισχωρεί στο βουνό. Βγαίνοντας ξανά στο φως από την άλλη πλευρά του λόφου, δημιουργεί μια βεράντα όπου κανείς κοιτά την Ερέτρια, το σημείο που ξεκίνησε, την πρώτη αναφορά. Ως προς τις αρχές σχεδιασμού, εξωτερικά ακολουθούμε την πρωτόλεια και δωρική γραφή μιας ήρεμης εγκατάστασης , που μοιάζει σαν να υπήρχε ανέκαθεν στο νησί, ενώ εσωτερικά πειραματιζόμαστε με την πολυπλοκότητα του μεταβλητού, τα ευέλικτα ελαφριά στοιχεία και την έννοια του αναστρέψιμου χώρου. Γυρνώντας στην αρχή της προβληματικής που θέσαμε, σχετικά με το τι αντιλαμβανόμαστε ως θεατρικό χώρο, κλείνουμε την εργασία αυτή προτείνοντας, στον αιγιαλό του συμπλέγματος των νησιών αλλά και στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ τους, μια επαναλαμβανόμενη υποδομή με βασικές ηλεκτρομηχανολογικές παροχές, ‘’ανοιχτά’’ σχεδιασμένη, ώστε να δηλώνει περισσότερο μια πρόθεση παρά μια παγιωμένη κατάσταση. Προσπαθήσαμε να είμαστε κομμάτι της παράδοσης του ελληνικού τοπίου, το οποίο λόγω γεωγραφίας, επιτρέπει σχέσεις εγγύτητας. Χρησιμοποιήσαμε τις σχέσεις αυτές και τις ποιότητες που προϋπήρχαν στον ευρύτερο τόπο, ώστε να σχεδιάσουμε έναν αρχιτεκτονικό χώρο από ύλη, ήχο, φως, χρόνο, χρώματα και κενό. Αντιλαμβανόμαστε, τέλος, το δικό μας αρχιπέλαγος, ως ένα μόνο παράδειγμα χρήσης της εσωτερικότητας και της ενότητας του ελληνικού τοπίου, που μαρτυρά τον κόσμο ως σύνολο.

ABSTRACT

This thesis refers to a field of experimental arts on the island Pezonisi which is in the region of Eretria, in Greece. Pezonisi used to be a tourist resort until the mid 1990s. Nowadays is an abandoned place, seclusived from the social life of Eretria. Semantically, we approached the island as a passage from Eretria to a place with different identity. Surrounded by the sea, it stands out from the urban ethics, making its own rules. This idea, initially, emerged Pezonisi as an interesting place for a spatial experiment. In addition, Pezonisi embodies the myth of the desert island. That means that humans who are going to live there are absolutely separate and absolute creators of the world anew. According to Deleuzes imagination the deserted island is a model, a prototype of the collective soul. The island could be the dream of humans, a place of desire and experience, as a model of political practice. Regarding Pezonisi as a field of potential exploration we extended the limits of our research. The realization that Pezonisi is not alone but part of a complex of small islands, was crucial for us. The proximity of these islands, as well as the sense of enclosure they create in conjunction with the sea, animated the idea of designing a new internal space that would be referred to the above network. As far as the relation with the city is concerned, Pezonisi is connected with Eretria through a footbridge. Another element that inspired us was the fact that the straight road that leads to this footbridge begins from Eretriaâ&#x20AC;&#x2122;s Ancient Theater. At the same time that the results of our research indicated that the social community is demanding more contact with arts, Eretriaâ&#x20AC;&#x2122;s social topography implies an augmentation of the theatrical space, with a modern character, in Pezonisi.

According to the above statement, we designed a theatrical space that is delimited by the islands and the seawater between them. Referring to Polytopo, a theatrical play of Xenakis, Pezonisi is a spatial composition where the actions of sound and light produce ephemeral and temporal architecture, that is combined with the surrounding islands, the sea, the boats, the fishermen, the seals, the seagulls. Maintaining a critical attitude towards the tourist character that the island used to have, we suggest also a residential program about different communities that allows them to participate in the everyday life of the island, not just consuming, but also offering. Our main gesture is the insertion of a walk that will be able to incorporate Pezonisi back to Eretriaâ&#x20AC;&#x2122;s everyday life. Loyal to the topography of the island, we design a path as an open system that changes forms and shapes. As you enter the island the terrain is formed like a walk that leads you to the cliff. At the time you are already in a semi high level , able to make eye contact with the neighboring islands, the ground becomes a crevasse in which the walk receives multiple dimensions and exhibits complex creative moments. The mountain enters the crevasse, as a natural process, forming multi-level gardens with different qualities. The combination of these qualities of space (outdoor, semi-outdoor, open spaces) compose the main body of our structure. The gesture is completed as the structure turns perpendicular to its axis and penetrates the mountain. On the other side of the hill, a terrace appears, where one can enjoy the view of Eretria, the first reference after all. According to the design principles we set, externally, we follow the primordial and doric approach of a tranquil settlement, which seems to exist on the island all along. Internally, we experiment with the complexity of the mutative pieces, the flexible elements and the concept of reversible space. Finally, realizing, throughout the project, that Pezonisi is only one of the parts that compound the theatrical space, we propose, on the coastline of the islands but also on their coastal waters, a repeated infrastructure with basic electromechanical facilities on it. This infrastructure will be â&#x20AC;&#x153;openâ&#x20AC;? designed, in order to declare more an intention rather than an established form. We tried to be part of the ancient knowledge of the traditional Greek landscape. Due to geography, this tradition allows and, finally, promotes relations of proximity. We used these relations, that landscape offers, as well as the natural beauty of the place, to compose an architectural space from materials, sound, light, time, color and space. Our archipelago is only one example of using the unity of the Greek landscape, which, finally, reveals the world as a whole.

Στα νησιά μας, που κολυμπώντας στις απέραντες θάλασσες δημιουργούν συνθήκες δικτύου

Σόνια, Όλγα, Σπύρος, Σεμέλη, Κατερίνα Π., Φοίβος, Βασιλική, Νίκος Λ., Άλεξ, Νίκος Κ., Δανάη Π., Μυρτώ, Ηλίας, Νικολέττα, Έλλη, Άρης, Φιλάνθη, Ντορίνα, Κατερίνα Μ., Αναστασία, Αλεξάνδρα, Έλλη, Αμαλία, Σουζάνα, Nίκος, Τάκης, Βίκυ, Μαρλέν, Γιώργος

ευχαριστούμε !