60 jaar bron van energie maatschappelijk verslag 2007
60 jaar bron van energie maatschappelijk verslag 2007
Inhoud NAM: al 60 jaar een bron van energie..................3 1. Over de NAM ...............................................5 2. NAM en mensen . ...........................................9 3. NAM en klanten ......................................... 19 4. NAM en natuur/milieu ................................. 23 5. NAM en samenleving . ................................. 29 6. NAM en partners.......................................... 35 7. NAM en economie ..................................... 39 8. NAM en grondstoffen/energie....................... 47 NAM 60 jaar................................................... 52 Bijlage 1: Cijfers............................................... 54 Bijlage 2: Gas- en olievoorkomens...................... 57
Voorwoord 60 jaar Bron van Energie
In het afgelopen jaar maakten we ook onze NAM
19 september 2007. De dag dat we stil stonden
2020 strategie bekend. Omdat de gas- en olie足
bij het 60-jarig jubileum van ons bedrijf. Natuurlijk
productie eindig is, hebben we in grote lijnen de
keken we terug op onze rijke historie. Op die dag
route naar de toekomst bekend gemaakt. Een eerste
vertelden oud-medewerkers over het eerste gas in
stap werd gezet door de aankondiging van de
Slochteren, de eerste olie in Schoonebeek en het
divestment van enkele offshore-velden. U leest meer
prille begin van de offshore activiteiten in de jaren
hierover elders in dit jaarverslag.
zeventig. Een feit is dat we veranderen en gaan veranderen. Tijdens de jubileumbijeenkomsten heb ik de NAM
Dat is niet vreemd. Want juist door mee te bewegen,
omschreven als een vitale zestiger. En als u dit
zijn wij in Nederland al 60 jaar een betrouwbare
jaarverslag leest, zult u zeker deze mening met ons
Bron van Energie!
1
delen. We bruisen van de energie. Want ook in ons zestigste levensjaar werd een aantal belangrijke stappen gezet. In februari werd vanaf onze locatie
Roelf Venhuizen
Moddergat het eerste Waddengas gewonnen, na
Directeur Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V.
14 jaar politieke en maatschappelijke discussie een historisch moment. Maar ook in de laatste maand van 2007 was er belangrijk nieuws. We namen de beslissing om weer olie te gaan winnen in Schoonebeek. Naar verwachting kan het eerste vat Schoonebeeker olie in 2010 geproduceerd worden, en zo gaat de NAM weer terug naar haar roots.
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
NAM: al 60 jaar een bron van energie
2
De Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (50% Shell/50% ExxonMobil) is sinds 1947 actief met het opsporen en winnen van aardgas en aardolie in Nederland en het Nederlands deel van het Continentaal Plat. Na de ontdekking van het olieveld Schoonebeek en de vondst van aardgas bij Coevorden (1948) werd in 1959 door de NAM het grote en wereldberoemde Groningen-gasveld aangeboord. Sinds 1977 wint de NAM eveneens gas onder de Noordzeebodem. Het hoofdkantoor van de NAM is gevestigd in Assen. Er werken zo’n 1.800 mensen bij de NAM, met verschillende nationaliteiten en culturen, afkomstig uit zo’n veertig landen. Op dagbasis werken bovendien nog eens vele duizenden mensen direct of indirect voor de NAM, bijvoorbeeld via aannemers.
is besloten om het olieveld bij Schoonebeek weer in
Sinds 2003 participeert de NAM in een Europees
deel van de zuidelijke Noordzee. De NAM is
Het zoeken naar gas en olie begint met seismologisch
samenwerkingsverband van Shell-bedrijven op het
verantwoordelijk voor zo’n driekwart van de totale
onderzoek. Met een proefboring en puttesten wordt
gebied van exploratie en productie (opsporing
aardgasproductie in ons land. In 2007 produceerde
aansluitend vastgesteld of er inderdaad gas of olie aan-
en winning van olie en gas) in onder meer Groot-
de NAM zo’n 48 miljard kubieke meter aardgas en
wezig is en worden de hoeveelheid en kwaliteit getest.
Brittannië en Noorwegen. Binnen dit samenwer-
360.000 kubieke meter aardolie. Na jarenlange
Wanneer de hoeveelheid economisch winbaar blijkt,
kingsverband fungeert de NAM als het centrum
discussie werd in 2007 vanaf de locatie Moddergat
worden in veel gevallen aanvullende productieputten
voor aardgasoperaties, met name op het gebied
het eerste nieuwe Waddengas gewonnen.
geboord en behandelingsinstallaties aangelegd.
hoofdkantoor in Assen de aansturing plaats van
De aardolieproductie zal naar verwachting vanaf
Voor al deze fasen van het bedrijfsproces zijn ver-
de offshore operaties in het Nederlandse en Britse
het jaar 2010 aanzienlijk toenemen omdat in 2007
schillende vergunningen nodig. In de productiefase
productie te nemen. Bij alle bedrijfsprocessen wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de belangen van alle betrokkenen. Veiligheid voor eigen personeel en omwonenden, zorg voor het milieu en de energievoorziening gaan daarbij hand in hand.
van landactiviteiten. Ook vindt vanuit het NAM-
worden het gas en de olie naar de oppervlakte
De NAM heeft veel (kleine) aardgasvelden waarvan
gebracht, behandeld en op afleveringsspecificatie
een groot deel de komende jaren leeg raakt.
gebracht. Het gas wordt verkocht aan GasTerra.
Gekeken wordt of een deel van die lege gasvelden
De olie en het bij de gasproductie eveneens vrij
geschikt is om er CO2 in op te slaan. Ook wordt
komende condensaat worden na b ehandeling ver-
via deelname aan onderzoeksgroepen en kennis
kocht aan de raffinaderijen van Shell en ExxonMobil,
netwerken gezocht naar mogelijkheden om de
Directeur
de twee aandeelhouders van de NAM. Vrije capaci-
uitstoot van CO2 terug te dringen. Hiermee kan een
P.R.R. Venhuizen
teit in transportleidingen waarin de NAM een belang
bijdrage worden geleverd aan vermindering van
(tevens algemeen procuratiehouder)
heeft, kan onder bepaalde omstandigheden aan
klimaatverandering.
derden worden aangeboden.
Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V.
Procuratiehouders B.J. Botter
Om continuïteit in de gaslevering (bijvoorbeeld
M.A. Herber
bij zeer hoge vraag, bij zeer lage temperaturen)
(tevens adjunct-directeur)
te kunnen verzorgen, heeft de NAM sinds 1997
J.K.G. van Heijningen
twee faciliteiten voor ondergrondse opslag van gas
A.J.F.M. van Nieuwland
beschikbaar bij Langelo en Grijpskerk. Het opslaan
P.R.R. Venhuizen
gebeurt in gasvelden, die bij een piekvraag extra
G.A. Vriezen
3
kunnen worden ingezet. In perioden van laag verbruik worden de reservoirs weer gevuld.
Raad van Commissarissen T.M. Botts
Na beëindiging van de productie of bij een niet
J.R. Dashwood
succesvolle proefboring, worden de locaties en instal-
R.C. Olsen
laties in overleg met de betrokken partijen ontmanteld
G.B. Paulides
en verwijderd. Op land wordt de locatie geschikt
J.M. van Roost
gemaakt voor de bestemming die zij voorheen had
C.H.E. Watson
of krijgt deze een nieuwe functie.
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
4
‘Met trots en technische innovaties naar 2020’ Rien Herber
1
Over de NAM Rien Herber is adjunct-directeur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Onder zijn leiding is de strategievisie voor de middellange termijn opgesteld.
‘Vooruitzien is noodzakelijk, zeker voor een bedrijf als
We staan voor de keus; gaan we zelf door met de
kers zijn zich dat ook bewust. Het jaartal 2020 klinkt
exploitatie van die velden of moeten we ze overdra-
wellicht nog ver weg, maar komt steeds dichterbij.
1947 weten we dat de olie- en gasvoorraden eindig
gen aan een andere maatschappij die er wellicht
Toch overheerst niet het doemdenken. We hebben
zijn. Door steeds nieuwe vondsten en technologische
door andere exploitatiemogelijkheden nog rendement
een rijke historie en onze medewerkers zijn daar trots
het onze. Want vanaf de oprichting van de NAM in
ontwikkelingen was er jarenlang sprake van groei.
uit kan halen? Doorgaan met exploitatie brengt kosten
op. Dat er nu andere tijden zijn aangebroken, doet
We werden de grootste operator van gasvelden in
en opbrengsten met zich mee, verkopen heeft alleen
niets aan die trots af. Integendeel, ik zie nu dat onze
Nederland. We zien nu dat een aantal gasvelden
opbrengsten. Plussen en minnen dus. De praktijk zal
mensen, geconfronteerd met die eindige reserves, met
begint leeg te raken, terwijl we aan de andere kant
het antwoord op deze rekensom geven. De verkoop
een veelheid aan technische innovaties komen. Goed-
nog steeds – maar minder – nieuwe velden opsporen.
van de betreffende velden impliceert dat we afscheid
kopere platforms, drastisch gereduceerde boorkosten,
Met dat beeld in gedachten hebben we een strategie
moeten nemen van een aantal medewerkers. Zij gaan
nieuwe technologie om minder gas in de grond te
voor de middellange termijn opgesteld. We kijken
over naar de nieuwe eigenaar van de velden. Met
laten zitten, opslag van CO2. NAM 2020 heeft het
daarin vooruit tot het jaar 2020.’
de ondernemingsraad is eind 2007, begin 2008
bedrijf een nieuwe uitdaging gegeven en ik zie om
een convenant opgesteld over de wijze hoe die
mij heen dat onze mensen die uitdaging ten volle
Rekensom
personeelsovergang plaatsvindt. Voor nu en voor de
aangaan!’ ■
‘Willen we over twaalf jaar nog een gezond en
komende jaren.’
levensvatbaar bedrijf zijn, dan moeten we nu essentiële stappen zetten. Zo hebben we intensief
Geen doemdenken
naar een aantal van onze offshore velden gekeken.
‘Want dat er op termijn meer van zulke acties zullen
Deze bevinden zich nu in hun laatste “levensfase”.
plaatsvinden, valt niet uit te sluiten. Onze medewer-
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
5
1
O ve r
de
N A M
Het opsporen en winnen van olie en gas is de hoofdtaak van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Dit gebeurt op een maatschappelijk verantwoorde manier waarbij de NAM bijdraagt aan duurzame ontwikkeling. Drie elementen staan centraal in zowel het Nederlandse als Europese energiebeleid. De energievoorziening moet betrouwbaar, betaalbaar en schoon zijn. De visie van de NAM onderschrijft dat het bedrijf daar een belangrijke bijdrage aan moet blijven leveren.
Bijvoorbeeld door een deel van de capaciteit van de ondergrondse gasopslag Grijpskerk open te stellen voor derde partijen. Ook spelen medewerkers van de NAM een leidende rol in de ontwikkeling van de interne markt voor gas in Europa. Het is in de visie van de NAM noodzakelijk dat
6
Betrouwbaar
energievoorzieningszekerheid in zowel Nederland
partijen in de geliberaliseerde markt de ruimte
Het gas dat de NAM produceert, vormt een belang-
als de rest van Europa. Het grootste deel van de
krijgen om de energievoorziening efficiënt in te
rijke bron van energie voor Nederland en Europa.
opbrengst uit de verkoop van Nederlands gas,
richten. Overheden moeten hiervoor de juiste kaders
Doordat de vraag in Europa groeit en de productie
zowel binnenlands als buitenlands, komt in de
creëren, maar zich verder terughoudend opstellen.
afneemt, zal er meer geïmporteerd worden van
Nederlandse staatskas terecht. Als Nederland de
buiten dit continent. Voorzieningszekerheid wordt
vraag naar gas zou moeten voldoen met geïmpor-
De NAM zoekt voortdurend naar manieren om
dan een steeds belangrijker onderwerp.
teerd gas, dan zou dit grote invloed hebben op
kosten te verminderen voor opsporing en winning
de betalingsbalans en daarmee op de welvaart
van olie- en gasvoorraden. Hierbij is een grote rol
in Nederland.
weggelegd voor nieuwe technologieën en kosten
De NAM is beheerder van het grootste gasveld van West-Europa (het Groningen-veld, ook wel
besparende werkmethoden. Bestaande velden
‘Slochteren’ genoemd) en daarmee een essentiële
Betaalbaar
verouderen en nieuwe zijn kleiner. Om te zorgen
speler in de Europese energiemarkt. Het bedrijf
De NAM draagt bij aan het streven naar libera-
dat ook de kleinste velden optimaal benut worden,
wil een belangrijke bijdrage leveren aan de
lisering en naar een efficiëntere markt voor gas.
zijn lagere kosten en een goed investeringsklimaat
van groot belang. De NAM ontwikkelde een aantal
die kennis verder te ontwikkelen.
innovaties dat hier aan bijdraagt.
Schoon
eerste vereiste. Ook voor de industrie is hier een grote rol weggelegd.
Maatschappelijke verantwoordelijkheid Als bedrijf maakt de NAM deel uit van de samen
Verder wil de NAM ook op andere terreinen actief
Aardgas is een relatief schone brandstof, maar het
leving en daarom voelt het zich ook verantwoordelijk
meedenken en meewerken op basis van de expertise
is en blijft een fossiele brandstof waaruit bij verbran-
om mee te denken over oplossingen voor maatschap-
die er in huis is. Voorbeelden zijn de deelname in de
ding CO2 vrijkomt. De uitstoot van CO2 uit fossiele
pelijke problemen. De NAM concentreert zich daarbij
Schoon Fossiel-werkgroep van het Platform Nieuw
brandstoffen wordt gezien als één van de oorzaken
op de problemen die betrekking hebben op haar werk-
Gas (van het Energie Transitie-programma van
van klimaatverandering. Oplossingen hiervoor
gebied en waaraan ze, op basis van de aanwezige
Economische Zaken) en deelname aan CATO
moeten op meerdere vlakken gezocht worden.
kennis, ook daadwerkelijk een bijdrage kan leveren.
(CO2 Afvang Transport en Opslag).
Energiebesparing is hierbij belangrijk. Daarnaast moeten ook energiebronnen duurzamer worden.
Duurzame energiehuishouding
De NAM wil waar dat mogelijk is, bijdragen aan
De wererldwijde vraag naar energie zal de komende
oplossingen en kijkt naar mogelijkheden om CO2 op
decennia exponentieeel groeien. En het zal nog
te slaan in leeggeproduceerde gasvelden. De komst
relatief lang duren voordat duurzame energievormen
van een Europese markt voor CO2-emissiehandel
een substantieel aandeel in het totale energieaanbod
en een gewijzigd overheidsbeleid vormen hier een
zullen hebben gekregen. We zullen dus nog heel
stimulans voor.
lang van fossiele brandstoffen afhankelijk blijven, en
7
het totale gebruik aan energie uit kolen, olie en gas De aardgasvelden liggen verspreid onder Nederland
zal de komende decennia nog aanzienlijk stijgen.
en de Noordzee. Zorgvuldig omgaan met de flora
Op de lange termijn zullen wereldwijd, dus ook in
en fauna is daardoor een belangrijk onderdeel van
Nederland, energiesystemen fundamenteel moeten
het dagelijks werk. Om dit verantwoord te doen is
veranderen, om een meer duurzame energiehuishou-
kennis noodzakelijk, bijvoorbeeld op het gebied
ding te creëren. Dat houdt in dat er op Europees en
van biodiversiteit. Op dit gebied heeft de NAM een
nationaal niveau moet worden nagedacht over hoe
behoorlijke expertise opgebouwd. Het bedrijf werkt
deze verandering doorgevoerd kan worden. Nieuwe
nu en in de toekomst graag samen met anderen om
of aangepaste wet- en regelgeving is hiervoor een maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
‘Niet het leukste jaar, maar wel uitermate boeiend’ Anita Boelsums
2
NAM en mensen Anita Boelsums is voorzitter van de ondernemingsraad van de NAM. Dat neemt drie werkdagen per week in beslag. De overige tijd besteedt ze aan haar reguliere werk als communicatieadviseur.
‘Natuurlijk wisten we dat de velden niet onuitputtelijk
nog niet getekend, maar de wederzijdse overtuiging
de mogelijkheden voor ondergrondse gasopslag, en
zijn. En dat juist die velden essentieel zijn voor het
is dat we er goed uit zullen komen.’
wellicht biedt ook CO2-opslag kansen. Het is dus niet alleen teruggang waar we mee te maken hebben.’
voortbestaan van ons bedrijf. Zolang het nog niet echt aan de orde is, gaat alles zijn gang. Maar nu de
Staat van dienst
contouren van een naderend einde zich scherper afte-
‘We vinden dat het krimpen van het bedrijf geleidelijk
Boeiend
kenen, groeit de onrust. Een baan bij de NAM was er
moet gaan, zeker niet schoksgewijs. In een initiatief-
‘Het afgelopen jaar was bepaald niet het leukste in de
toch een voor het leven? Die vanzelfsprekendheid staat
voorstel hebben we het bedrijf opgeroepen de toe-
geschiedenis van de NAM. Maar de ondernemings
onder druk. De voorgenomen verkoop van een aantal
komstige stappen goed te plannen. Gelukkig worden
raad stond er. Wat dat betreft was het zeker een
9
Noordzee-velden versterkt dit nog. Dat heeft directe
we geholpen door een hoge gemiddelde leeftijd van
boeiend jaar. Met de vakbonden hadden we
gevolgen voor zo’n twintig tot dertig medewerkers.’
de medewerkers waardoor natuurlijk verloop een
afgesproken dat we de onderhandelingen over het
echte optie is. De meeste collega’s hebben ook een
convenant zelf zouden doen. We zijn er een hecht
Emoties
lange staat van dienst, zelfs van dertig of meer jaren.
team door geworden. Bovendien was de betrokken-
‘Veranderingsprocessen roepen emoties op. Het is een
Die willen hun tijd uitdienen bij het bedrijf.’
belangrijke rol van de ondernemingsraad daar goed
heid van de medewerkers erg groot. We hebben dan ook veel aandacht besteed aan de dialoog met hen.
naar te luisteren. Om ervoor te zorgen dat het bedrijf
Toekomst
Een goede communicatie is essentieel. Vooral omdat
ze niet negeert. Veel van die emoties hebben te
‘Toch zijn er binnen onze core business nog oppor
je als ondernemingsraad niet alleen de belangen
maken met financiële onzekerheid. Gelukkig hebben
tunities voor de toekomst, onder meer geruggen-
voor de medewerkers voor ogen moet houden, maar
we met de directie een akkoord over een convenant
steund door de huidige hoge olieprijzen. ‘Groningen’
ook die van het bedrijf. Een dilemma waar we naar
kunnen afsluiten. Met goede afspraken. Het principe
blijft het grote veld en ‘Schoonebeek’ wordt weer in
mijn idee prima zijn uitgekomen. Chapeau voor
is dat niemand erop achteruit gaat. Het convenant is
ontwikkeling genomen. Daarnaast onderzoeken we
iedereen die daarbij betrokken is geweest.’ ■ maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
2
N AM
en
mensen
Kwaliteit en enthousiasme van medewerkers zijn belangrijke speerpunten voor het succes van een bedrijf. Dat is bij de NAM niet anders. Het bedrijf heeft een gevarieerd medewerkersbestand, zowel op het gebied van functies, als op het gebied van cultuur en nationaliteit. Eind 2007 telde de NAM 1.836 medewerkers. Het grootste deel hiervan bestond uit mannen, namelijk 1.604 medewerkers. Die bestreken 87 procent van het totale arbeidsbestand. Het aantal vrouwen bedroeg op de peildatum 232.
twee centrale opleidingsorganisaties van Shell, in Den Haag en in Rijswijk. Het restant is verzorgd door 134 verschillende externe partijen. De technische disciplines kregen veel aandacht. De technologie die gebruikt wordt bij de ontdek-
Werving
houden. De NAM trok in 2007 in totaal 45 nieuwe
king en winning van olie en gas is geavanceerd
De vraag naar, vooral technisch, personeel is in
mensen aan, 22 hiervan waren ervaren werknemers,
en wordt steeds complexer. De NAM wil hier
2007 ten opzichte van 2006 sterk gedaald. Als een
de overige personen waren net afgestudeerd.
beslist een leidende rol in blijven spelen. Een eerste
vacature intern niet vervuld kon worden, werd er
10
vereiste daarvoor is het op peil houden en verder
extern gerekruteerd. Shell Recruitment voerde deze
Leren en ontwikkelen
ontwikkelen van de technische competenties van
werving uit. Om de vergrijzing onder medewerkers
Vrijwel alle medewerkers volgden in 2007 een korte
medewerkers.
op te vangen is het belangrijk om nieuwe medewer-
of langere training in uiteenlopende disciplines.
kers aan te trekken. Daarnaast is het van belang
In tijd uitgedrukt komt dat neer op 25.500 man
Behalve aan deze technische vaardigheden is ook
om het kennisniveau binnen het bedrijf op peil te
dagen. De meeste trainingen zijn verzorgd door
veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden. Hierbij valt te denken aan taaltrainingen en leiderschapsontwikkeling.
Trainingen Type Training VGWM (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu) Functionele: technische disciplines Functionele: niet-technische disciplines Totaal functionele trainingen Persoonlijke vaardigheden Totaal
De NAM maakte belangrijke vorderingen met betrek-
Mandagen 6.600 13.400
king tot het cursusaanbod. De beschikbare externe cursussen zijn kritisch geanalyseerd en gestroomlijnd. In de toekomst zullen NAM-medewerkers op
1.600
een heldere manier toegang hebben tot een keur 15.000 3.900 25.500
aan ‘quality-controlled’ en goedgekeurde externe trainingen. Het beleid is erop gericht dat iedere medewerker snel via de eigen desktop een relevante training kan herkennen en zich hiervoor kan opgeven.
Op het gebied van coaching heeft de NAM het beleid van 2006 voortgezet. Coaching is een
Ziekteverzuim (%)
ziekteverzuim (%)
effectieve manier van opleiden ‘op de werkplek’. Het ontwikkelen van vaardigheden op dit gebied heeft prioriteit. Leidinggevenden en medewerkers die verantwoordelijkheid hebben op het gebied van coachen kunnen op meerdere manieren hun vaardigheden uitbreiden.
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
1990 2000 2001 2002
Deelnemers aan het Coach-the-Coach-programma zijn enkele maanden virtueel begeleid in het coachen van een zogenaamde ‘learning partner’. Experts in Rijswijk verzorgden de begeleiding. Tijdens de opleiding lopen deelnemers een achttal virtuele opleidingsmodules door en brengen ze de geleerde stof in de praktijk.
2003
11
2004 2005 2006 2007
Ook het project Shadow Coaching ging in 2007 verder. Hierbij is een groep van twaalf managers
Ziekteverzuim en reïntegratie
Preventie
gekoppeld aan jongere medewerkers die hen
Het ziekteverzuim over 2007 bedroeg 1,9 procent.
De Arbo-dienst beschikt over een serie instrumen-
volgden tijdens vergaderingen en andere overleg
Daarvan werd 9,4 procent veroorzaakt door
ten voor preventie op het gebied van de bedrijfs
sessies. Meteen na een vergadering of sessie krijgen
psychische problemen. Dit was een jaar eerder
gezondheidszorg. Het aantal gemelde beroepsziekten
de managers gestructureerde feedback op hun
18,5 procent. Problemen met de ademhalings-
was vier. De aanpak hiervan was in eerste instantie
gedrag van de jongere medewerkers. Door deze
wegen waren in 23,8 procent van de verzuim
per geval individueel en waar er signalen waren van
insteek krijgen managers een andere kijk op hun
gevallen de oorzaak. Spier- en gewrichtsklachten
structurele problemen is dit verder uitgezocht. Er is
eigen functioneren.
vormden voor 27,5 procent de oorzaak van het
met de betreffende afdelingen gesproken en een plan
ziekteverzuim.
van aanpak opgesteld. maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
2
N AM
en
mensen
ongevalsfrequenties
Ongevalsfrequentie 0
1
2
3
signalen van stress besproken en daarnaast ook oplossingen, zowel voor leidinggevenden als voor 4
5
6
7
8
9
teamleden. In een aantal gevallen zijn nadere afspraken gemaakt voor vervolgbijeenkomsten over
1990
communicatie, timemanagement of teambuilding.
2000
Het afdelingsgerichte Sociaal Medisch Team-overleg (SMT) is verder geïntensiveerd, mede met het oog op
2001
diverse reorganisaties. In het SMT-overleg wordt over werknemers gesproken die herhaaldelijk ziek zijn en
2002
die met specifieke arbeidsproblemen kampen, uiter-
12
aard met inachtneming van de privacy. Daarnaast
2003
bekijkt men of er binnen de afdeling bepaalde trends 2004
zijn waar wat aan gedaan kan worden. Het doel is medische problemen en uitval te voorkomen.
2005
2006
Aan het SMT-overleg nemen de Arbo-dienst, Human ongevallen met verzuim (per mln blootstellingsuren) ongevallen met letsel (per mln blootstellingsuren)
2007
2007-doelstelling
Resources, bedrijfsmaatschappelijk werk, lijn management en soms de betrokkene zelf deel. In het kader van de ergonomie hebben de fysiotherapeuten ruim driehonderd werkplekken bezocht.
De Shell-procedure op het gebied van stress is ingevoerd.
Bij 58 procent van de consulten in 2007 bleek
Daarbij wezen ze op het belang van de juiste
Hierbij wordt uitgegaan van een risico-inventarisatie
dat de stress werkgerelateerd is. Dat is iets meer
werkplek en de juiste werkhouding. Offshore is een
waarbij probleemgebieden worden vastgesteld. De
dan in het jaar ervoor. Medewerkers van Security,
vervolgonderzoek gedaan naar de lichamelijke
uitvoering van het beleid richt zich op verdere inventari-
IT, Productie Chemie, Well Services, Finance en
fitheid van medewerkers in relatie tot de zwaarte
saties, adviezen, workshops en evaluaties. Voor de inven-
Communications konden deelnemen aan verschil-
van het werk. De resultaten kwamen overeen met die
tarisaties werken we samen met het Engelse Keil Center.
lende stressmanagement workshops. Daarbij zijn
van het onderzoek in 2006.
In navolging van de aanbevelingen van deze onderzoeken is gestart met een gezondheidsvoor lichtingsproject. Tijdens voorlichtingssessies en indivi-
NAM steunt Stichting It Fiskersskip Bouw replica Wierumer Aek
duele begeleidingstrajecten wordt aandacht besteed aan bewegen, alcoholbeleid, gezonde voeding,
Als onderdeel van het Werkgelegenheidsfonds ondersteunt NAM diverse projecten. Een van deze
ontspanning en het ontmoedigen van roken. Ook is
projecten is de bouw van een Wierumer Aek. Dit is een reconstructie van een vissersboot uit 1872.
offshore gestart met een inventarisatie van de ergo-
Een complete vloot Wierumer Aeken is vergaan tijdens de ramp van Moddergat in 1883, nu bijna
nomische omstandigheden en is geadviseerd over
125 jaar geleden. De reconstructie is door de stichting “It Fiskersskip” opgezet als werkervarings
lichamelijke belasting.
project. Op de bouwlocatie in Moddergat is een werkplaats ingericht en beschikt men over een historisch Garnalenfabriekje dat in gebruik is als bezoekerscentrum.
Risico-inventarisaties op het gebied van de arbeidsomstandigheden zijn uitgevoerd binnen de asset
Centraal doel van het project is het stimuleren van
fietsroute gecreëerd. In maart 2008 is het schip te
Land, de trainingsput Simwell, het geologisch
de lokale economie door een combinatie van:
water gelaten. De deelnemers kunnen doorstromen
laboratorium en het kantoor Assen. Daarnaast is een
levendig houden van de visserijgeschiedenis, het
naar vervolgtrajecten in Moddergat die rondom de
start gemaakt met de risico-inventarisatie offshore die
bevorderen van cultuurtoerisme en sociale active-
bouw van de Wierumer Aek zijn georganiseerd.
verder uitgewerkt wordt in 2008. De hieruit voort-
ring door het bevorderen van maatschappelijke
Zo zal de Aek in 2008 voor allerlei toeristische
vloeiende verbeteringsacties zijn opgenomen in de
participatie van achterstandsgroepen in de regio.
evenementen en voor de lokale bevolking worden ingezet.
jaarplannen van de afdelingen. Daarnaast zijn in het kader van de gezondheidsbewaking verschillende
Verloop project
onderzoeken uitgevoerd naar blootstelling aan chemi-
Het is mogelijk gebleken om de deelnemers te laten
sche stoffen, zoals die voorkomen in de E&P-industrie.
werken in een omgeving waarin sociaal maatschappelijke aspecten van hun functioneren aan de
De spoedeisende hulpverlening in het veld is
orde komen. Er zijn extra mogelijkheden gecreëerd
geëvalueerd, waarbij vooral de termijn waar
naast het werken aan het schip. Zo is er een terras
binnen in verschillende situaties hulp verleend
voorziening gemaakt voor de bezoekers van het
kan worden, solitair werken en de training van
schip en is een servicepunt voor een toeristische
de Bedrijfshulpverleners (NAM en aannemers) in maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
13
2
N AM
en
mensen
Warffum Rechtszaak Voor de rechtbank in Groningen diende op donderdag 11 oktober de rechtszaak tegen de NAM en installatiebedrijf GTI vanwege het ongeval op de locatie Warffum op 31 mei 2005. Bij het ongeluk kwamen twee medewerkers van een contractor om het leven. Tijdens de zitting werd de NAM vertegenwoordigd door directeur Roelf Venhuizen. In alle verklaringen kwam naar voren dat de onderlinge samenwerking en communicatie onvoldoende was. De verschillende partijen waren niet volledig op de hoogte van elkaars werkzaamheden noch van de mogelijke risico’s.
14
Meteen na het ongeval zijn er aanvullende maat
in september haar rapport gepubliceerd over het
belangrijke mate tot uitvoer gebracht. Zo zijn er
regelen genomen om de veiligheid verder te
tragische ongeval op onze locatie bij Warffum.
aanpassingen geweest in de organisatie - denk
waarborgen.
aan de éénduidige locatieverantwoordelijkheid De bevindingen van de Raad komen grotendeels
en kortere rapportagelijnen - en is er een nauwere
Eind oktober volgde de uitspraak. De rechtbank
overeen met de resultaten van het onderzoek
samenwerking met aannemers op de locaties.
veroordeelde zowel NAM als GTI wegens
dat NAM, gezamenlijk met GTI, zelf direct na
Ook is voor medewerkers op de locaties de serie
overtreding van de Arbeidsomstandighedenwet.
het ongeval heeft verricht. Beide onderzoeken
‘HSE - way of living’ gemaakt, als extra, praktische
stellen vast dat er onvoldoende communicatie
toelichting op alle veiligheidsmaatregelen.
De NAM realiseert zich dat de hoogte van een
en samenwerking was tussen de verscheidene
boete nooit recht doet aan het verlies dat de
disciplines in dit project.
nabestaanden dagelijks ervaren.
De uitdaging voor de NAM daarbij is ervoor te zorgen dat deze verbeterpunten duurzaam worden
Het eigen NAM-onderzoek heeft geleid tot diverse
geïmplementeerd, in lijn met de aanbeveling van
Onderzoeksraad voor Veiligheid
aanbevelingen om onze veiligheidszorg verder te
de OvV, die daarin een tekortkoming van de NAM
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) heeft
verbeteren. De aanbevelingen zijn inmiddels in
signaleerde.
relatie tot veiligheidsrisico’s in het werk onder de
‘Recordable cases’ (‘Incidenten met letsel’) wederom
niet onlogisch, wanneer bedacht wordt dat de meest
loep is genomen.
niet gehaald. Er is een toename te constateren ten
risicovolle werkzaamheden bij de NAM, zoals boor-,
opzichte van de resultaten over het jaar 2006.
constructie- en onderhoudswerkzaamheden, worden
Het noodplan voor een eventuele uitbraak van
uitbesteed. Derhalve zijn de (onder)aannemers van
vogelgriep heeft de NAM op enkele punten
In de categorie ‘Ongevallen met verzuim’ bleef het
de NAM de belangrijkste doelgroep in het streven
bijgesteld. Het accent ligt op de effecten op
jaargemiddelde per miljoen gewerkte uren op 1,5
de veiligheidsprestatie te verbeteren. Evenals in
Operaties en Logistiek met daarbij behorende
staan, bijna een verdubbeling van deze frequentie
voorgaande jaren is hiertoe in 2007 onder andere
medische regelingen en Human Resources-aspecten.
ten opzichte van 2006. In de categorie ‘Incidenten
een veiligheidsdag voor aannemers georganiseerd.
met letsel’ steeg het jaargemiddelde per miljoen
Daarnaast zijn er frequent bezoeken geweest van
Er werd individuele medische hulp verleend bij
gewerkte uren van 3,1 naar 3,3, waarbij de doel-
NAM-management aan de installaties, is de situatie
diverse eerste hulp- en spoedeisende gevallen.
stelling van 2,8 dus niet werd gehaald.
met betrekking tot de werkvergunningen verbeterd en
Het aantal ‘Incidenten met een potentieel ernstig
is veel aandacht besteed aan de zogenaamde ‘Job
De medische keuringsprotocollen zijn binnen
gevolg’ waarbij de veiligheid van de medewerkers
Hazard’-analyses. De verbetering van de veiligheids-
Shell gestandaardiseerd. Keuringen vinden nu
een rol speelt, is nagenoeg gelijk gebleven. Het
prestatie is dus uitsluitend te realiseren in samenwer-
uitsluitend risicogericht plaats, zoals voor offshore
jaargemiddelde per miljoen gewerkte uren van deze
king met de aannemers.
werkers, persluchtmaskerdragers, zakenreizigers
incidenten was in 2006 4,8. In 2007 was deze
of medewerkers die overgeplaatst worden.
frequentie 4,3. Het aantal gewerkte uren c.q. bloot-
Uit de analyse van de ‘Incidenten met letsel’ in
Daarnaast is een aantal afdelingsgerichte perio
stellinguren in 2007 is ten opzichte van 2006 iets
2007 blijkt dat het verbeteringprogramma zich
diekgeneeskundige onderzoeken uitgevoerd.
gedaald van 10,7 miljoen uren naar 10,3.
met name dient te richten op het gebruik van
De resultaten hiervan zijn geanalyseerd, samen
handgereedschap, op hijswerkzaamheden en op
met de risico-inventarisaties van de desbetreffende
In de meeste van de gevallen met letsel betrof het
situaties op de werkplek die struikelen, uitglijden
afdelingen.
verwondingen aan handen, armen of enkels. Uit
en vallen tot gevolg kunnen hebben. Uit analyse
de analyses van de incidenten blijkt verder dat in
van de ernstige incidenten in 2007 blijkt verder
Veiligheid
97 procent van de gevallen de incidenten met letsel
dat om de veiligheidsprestatie te verbeteren niet
Het aantal ‘Ongevallen met verzuim’ steeg van
optreden bij (onder)aannemers, met een toename
alleen aandacht aan bovengenoemde onderwer-
acht in het jaar 2006 naar vijftien in 2007. Mede
van letsel bij onder-aannemers (47 procent van het
pen dient te worden besteed, maar ook specifiek
daardoor werd de doelstelling in de categorie
totaal aantal incidenten met letsel). Dat is op zich
gekeken dient te worden naar activiteiten in relatie maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
15
2
N AM
en
mensen
tot het gas- en olieproductieproces, transportactivi-
de komende aannemerveiligheidsdag van 2008 zal
der een akkoord over het convenant. Daarna adviseerde
teiten en werkzaamheden waarbij elektriciteit een
hierin een belangrijke rol spelen.
de OR positief op de aanvraag voor NOGAT.
rol speelt.
Ondernemingsraad
Verder gaf de OR in 2007 onder andere advies over:
De jaarlijkse aannemerveiligheidsdag op 5 juli jl.
Het jaar 2007 stond voor een groot deel in het teken
• de herstructering van de Finance-organisatie;
was dit jaar anders van opzet. Ten eerste omdat
van de NAM 2020: ‘Late life Strategy’. Al in 2006
• de Maintenance Contracting-Out Strategy Review;
de dag met name was voorbereid en neergezet
is de OR geïnformeerd dat de NAM, als uitkomst
• het organiseren van IM/IT volgens ‘Lines of
door aannemers. Ten tweede omdat de aannemers
van de NAM 2020-studie, een Late Life Strategy
een voorstel op tafel hadden gelegd om zich te
wilde ontwikkelen.
• het verschuiven van skillpool management naar de
Logistics, Engineering & Maintenance, Projects en
De NOGAT-velden (velden F3, L2, L5 en L12/15)
De OR stemde in met het nieuwe rookbeleid en het
Facility Management.
kwamen hiervoor als eerste in aanmerking. Hiervoor
toekennen van een ongemakkentoeslag voor het
heeft de OR in oktober 2007 een adviesaanvraag ont-
verblijf op het schip Smit Kamara.
verenigen in zogenaamde clusters, te weten Wells,
16
Business’; disciplines.
In deze clusters zullen uitdagingen rond veiligheid
vangen. Na overleg tussen het bedrijf en de OR is een
aan de orde worden gesteld en waar mogelijk
convenant ontwikkeld waarin is vastgelegd op welke
Coaching
opgelost. Dit alles in goed overleg over de knelpun-
voorwaarden de medewerkers overgaan naar de koper.
Een duidelijke prioriteit was het coachen van jonge,
ten op de werkvloer. Vier keer per jaar zal er met
De OR wilde alleen ingaan op de adviesaanvraag voor
pas in dienst getreden medewerkers. Zowel in de
de clusterleiders en de NAM-directeur een overleg
NOGAT als er een goed convenant beschikbaar zou
‘surface’-disciplines als aan de ‘subsurface’-kant
plaatsvinden over de voortgang van de clusters. Ook
zijn. In januari van 2008 bereikten de OR en de bestuur-
van het bedrijf kregen nieuwe medewerkers indi-
vidueel een ervaren coach in het eigen vakgebied
een tweetal organisaties: de Stichting Projecten
toegewezen.
Samenwerken en Werkprojecten Groningen. Beide instellingen willen de positie van mensen met
Werkgelegenheidsinspanning
een achterstand op de arbeidsmarkt verbeteren.
Evenals in voorgaande jaren heeft de NAM in 2007
De resultaten van de mensen die via de twee
met een speciaal budget van 880.000 euro een
stichtingen worden geholpen zijn zeer positief.
herkenbare bijdrage willen leveren aan de bestrij-
Via de Stichting Projecten Samenwerken hebben
ding van langdurige werkloosheid en het voorkomen
via trainings-, omscholings- en stageprojecten in
van uitsluiting van individuen van de arbeidsmarkt,
2006/2007 bijvoorbeeld veel deelnemers een
zoals allochtonen, arbeidsgehandicapten en vrouwen
plaats op de arbeidsmarkt kunnen vinden. Al met
met een afstand tot de arbeidsmarkt. De NAM heeft
al hebben honderden deelnemers aan de werk
met de sociale partners FNV en CNV afgesproken
gelegenheidsprojecten hun weg naar de arbeids-
tijdens de looptijd van de CAO (1 januari 2006 tot
markt (opnieuw) gevonden.
17
en met 29 februari 2008) 2.200.000 euro beschikbaar te stellen aan deze doelstellingen. Hiervan is
Interne klachtencommissie
1.800.000 euro in vooral Noord- en Noordoost-
In de periode van 1 januari tot en met 31 december
Nederland besteed aan specifieke werkgelegenheids
2007 is door de klachtencommissie één klacht
projecten en 400.000 euro aan zogenoemde
behandeld. Deze klacht betrof een situatie van onge-
internationale solidariteitsprojecten in het buitenland.
wenste omgangsvormen.
Dit laatste in nauw overleg en op initiatief van de sociale partners. In 2007 is er bijvoorbeeld een
Ideeënbus
project in Nepal gefinancierd, gericht op het voor
In 2007 zijn 23 nieuwe ideeën ingediend. Samen
komen van kinderarbeid, op het bieden van scholing
met reeds eerder ingediende ideeën, beoordeelde
en ondersteuning van de betreffende gezinnen.
de ideeëncommissie in totaal 56. De gehonoreerde ideeën leverden het bedrijf een besparing op van
In 2007 is het door de NAM beschikbaar gestelde
282.000 euro.
budget, net als in voorgaande jaren, besteed via maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
‘Liberalisering ook grote invloed op producenten’ Henk Kroon
3
NAM en klanten Henk Kroon is manager Optimalisatie bij GasTerra. Wekelijks zit hij met de NAM om de tafel om additionele productie en mogelijkheden op de markt met elkaar af te stemmen.
‘Enige tijd geleden hebben we onze organisatie
keek GasTerra op welke manier ze de geproduceerde
in beweging, op eigen kracht of aangemoedigd
opnieuw ingericht. Die is nu niet meer gebaseerd
gashoeveelheden kon accommoderen. Tegenwoordig
door Europa, onze regering, DTe etc. Of er een
op de indeling “binnenland en export”, maar op
bekijken we dat veel meer samen. Neem de onder-
vraagoverschot dan wel een vraagtekort komt, is
contracttermijnen: “korte en lange termijn”. Tot en met
grondse opslag van “Grijpskerk” als voorbeeld. In
moeilijk te voorspellen. Wel is er internationaal een
drie jaar is de korte termijn en daarbinnen doe ik de
eerste instantie wilde de NAM de noodzakelijke testen
roep om meer harmonisatie en wordt er gewerkt aan
optimalisatie. Dat komt erop neer dat ik het gas, dat
zo uitvoeren, dat het gas een aantal dagen in pieken
het opheffen van marktimperfecties op met name
niet via reguliere contracten wordt afgezet, op de
geproduceerd zou worden. Terwijl wij voor de verkoop
transportgebied en allocatieregels. Nu is het welhaast
spotmarkt probeer te verkopen. Binnen de afdeling
van dit gas juist gebaat zijn bij een gelijkmatige leve-
onmogelijk om bijvoorbeeld Deens gas naar Italië te
bepalen we mede hoeveel de vrije verkoopruimte voor
ring. Omdat we konden meepraten over de vorm en
transporteren door verschillen in regelgeving in de
de komende zes maanden is. De NAM speelt daarin
de timing van de test, kwam er een voor beide partijen
landen die daarbij betrokken zijn. Ik verwacht dat er
ook een belangrijke rol. Zo ben ik momenteel met
aanvaardbare oplossing. Met als prettig gevolg dat
op dit vlak binnen een redelijke termijn onder druk
ze in gesprek over de additionele capaciteit van het
we daar veel geld mee hebben verdiend. We trekken
van de Europese Unie grote stappen worden gezet.
Groningen-veld, het zogeheten zomergas. De NAM
ons niet meer zomaar terug op wat er in het contract
De rol van de spotmarkt zal in de toekomst groeien
maakt vooral door te schuiven met onderhoud, meer
staat, maar kijken ook naar de marktomstandigheden.
zowel door de commerciële mogelijkheden als door
of minder gas beschikbaar. Op basis van de situatie
Soms blijkt dat met minimale meerkosten verkoopopties
druk van de Haagse politiek. Ik verwacht dan ook
op de spotmarkt wordt een beroep op dit gas gedaan.’
kunnen worden gecreëerd die zeer aantrekkelijk zijn.’
de komende jaren intensief met de NAM te mogen
Klant-leverancier
Toekomstige ontwikkelingen
‘Vroeger opereerden we losser van elkaar. Bepaalden
‘Voor de toekomst is een ding zeker, de stroom veran
NAM-technici wanneer en hoe getest moest worden en
deringen zal voorlopig niet opdrogen. De markt blijft
samenwerken.’ ■
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
19
3
N AM
en
k l anten
Een goede relatie met klanten is belangrijk. Ook de NAM hecht hier veel waarde aan. Dat geldt niet alleen voor het produceren van aardolie en aardgas, maar ook voor het leveren van gastransport, gasopslag en verschillende diensten die aan gasproductie gerelateerd zijn. De NAM wil kwaliteit leveren, een betrouwbare partner zijn en van toegevoegde waarde zijn voor de klant.
NAM in Den Helder. Het gaat om gas van zowel de NAM als van andere producenten. In 2007 startte een onderzoek naar een mogelijke desinvestering van de NOGAT-pijpleiding en een
20
Producten
2002 voor 10 procent open voor de opslag van gas
aantal daarop producerende installaties. Elders in dit
De NAM is de grootste producent van gas en olie in
door derden, zoals nutsbedrijven en andere grote
jaarverslag, op pagina 5 is hier meer over te lezen.
Nederland. Het geproduceerde gas wordt verkocht
gasafnemers. De beschikbare ruimte die in 2007 is
aan GasTerra, de geproduceerde olie aan raffinade-
vastgesteld, is inmiddels tot 2010 uitverkocht. Dit wil
Business Optimization Center Assen
rijen van Shell en ExxonMobil. De productie van gas
zeggen dat er per dag in totaal zo’n 6,1 miljoen
Het Business Optimization Center Assen (BOCA)
levert het waardevolle bijproduct condensaat op.
kubieke meter gas geproduceerd kan worden door
is eind 2006 in gebruik genomen. Gasafnemers
Ook dit wordt aan raffinaderijen verkocht. Sommige
derden. Het injectievolume is circa 1,3 miljoen
stellen sinds de liberalisering van de gasmarkt
(zure) gasvelden leveren daarnaast ook nog zwavel
kubieke meter per dag.
meer eisen aan de flexibiliteit van de gaslevering. Met dit centrum is een belangrijke stap gezet om
op als bijproduct. De NAM verkoopt dit aan de chemische industrie.
Ook levert de NAM, als operator van de offshore
het produceren en afleveren van gas te optimali-
NOGAT-pijpleiding, gastransportcapaciteit aan
seren. Tot op het uur nauwkeurig kan de NAM nu
De NAM exploiteert twee ondergrondse gasop
klanten. In totaal is, tot en met 2007, ruim 88 miljard
aan haar afnemers leveren. In het BOCA zitten alle
slagen. Een gelegen bij het Drentse Langelo en een
kubieke meter aardgas door deze leidingen getrans-
verantwoordelijken van de verschillende disciplines
bij het Groningse Grijpskerk. Deze laatste is sinds
porteerd naar de gasbehandelingsinstallatie van de
bij elkaar op één kamer. Op knelpunten kan meteen actie worden ondernomen als dit nodig is. Op deze manier kan de NAM voldoen aan de flexibele vraag van haar klanten.
21
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
‘Wereldwijde belangstelling voor het effect van ons onderzoek’ Joop Marquenie
4
NAM en natuur/milieu Joop Marquenie is milieuadviseur bij de NAM. Hij initieerde een project om de vogeltrek nabij offshore platforms niet langer te verstoren. Dat resulteerde uiteindelijk in de ontwikkeling van een nieuw type verlichting dat inmiddels op bescheiden schaal met succes wordt toegepast. ‘In 1992 kregen we voor een proefboring op
Magnetisch kompas
Groot effect
de rede van Terschelling van de Planologische
‘Dus zijn we verder gaan zoeken. Een biologie-
‘Samen met Philips Lighting werd drie jaar gewerkt
WerkCommissie de vraag hoe we om zouden
studente die aan ons onderzoek meewerkte,
aan een nieuw type verlichting. Daarmee is het
gaan met vogels bij het affakkelen van gas. We
ontdekte dat vogels vooral afkomen op het rode
offshore-platform L15 uitgerust. Nieuwe tellingen
zijn toen een aantal jaren op rij tellingen gaan
deel van het kleurenspectrum van het licht. En later,
hebben uitgewezen dat daar nu vrijwel geen
houden en kwamen erachter dat vogels niet op
tijdens een laboratoriumproef in Duitsland, kwam
vogels meer rondzwermen. De gemeente Ameland
de vlam afkomen, maar op de platformverlichting.
ze erachter dat dat vooral te maken heeft met het
heeft die verlichting toegepast op de Veerdam
En dan vooral tijdens bewolkt weer. Toen we
magnetisch kompas waarover elke vogel beschikt.
aldaar, ook met uitermate positieve resultaten. Er
eens in de gelegenheid waren om de volledige
Normaal vliegen vogels ’s nachts op de oriëntatie
liggen tientallen aanvragen van gemeenten voor
stroomvoorziening van een platform uit te
van de maan en de sterren, maar bij bewolkt
levering van deze verlichting. Het ministerie van
schakelen, bleek dat de aanwezige vogels binnen
weer schakelen ze over op hun kompas. Dat
Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit is
tien minuten weer waren vertrokken. Om terug
kompas wordt echter door het rode deel in het licht
zeer belangstellend en heeft de intentie deze ver-
te keren zodra het licht weer aanging. Helaas
verstoord, waardoor ze hun richtinggevoel kwijt
lichting toe te passen in de Natura2000 gebieden.
was het in het verleden niet gebruikelijk om
zijn en bij de platforms blijven rondzwermen. Ook
Ook buiten Nederland is de belangstelling groot.
platformverlichting uitschakelbaar te maken. De
kwamen we erachter dat het blauw en het groen
Er worden proefprojecten voorbereid in Noorwe-
aanpassing van de bestaande platforms voor de
in het licht niet verstorend werkt en dat met name
gen, Alaska en Kazachstan. Langzaam maar zeker
kust van Ameland heeft geleerd dat dit verre van
groen licht geen nadelige gevolgen heeft voor de
verbreidt het effect van ons onderzoek zich ook
eenvoudig is.’
veiligheid van de medewerkers op de platforms.’
over andere delen van de wereld.’ ■
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
23
4
N AM
en
natuu r / mi l ieu
De NAM heeft in haar bedrijfsbeleid vastgelegd dat het bedrijf zich inzet om zorgvuldig met het milieu om te gaan en efficiënt gebruik te maken van grondstoffen en energie. Daarnaast wil de NAM een voortrekkersrol vervullen bij het bevorderen van de beste werkwijze in de industrietak. Veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu (VGWM) spelen daarbij een cruciale rol.
industrie’. Met deze verklaring streven de partijen naar het reduceren van de milieubelasting door de branche. De beoogde reducties zijn vastgelegd in een zogenaamde Integrale Milieutaakstelling (IMT). De taken zijn onder andere:
Milieuzorgsysteem
24
• het opstellen van een bedrijfsmilieuplan (BMP),
Het milieuzorgsysteem van de NAM is al enige jaren
Het opgestelde Bedrijfsmilieuplan 2007-2010
gecertificeerd volgens de ISO14001-norm. Eerst
(BMP-4) bevat net als het voorgaande plan (BMP-3)
door de koppeling van afzonderlijke business unit-
alle belangrijke milieuaspecten. Begin 2008 is de
certificaten en na de reorganisatie in 2000 door de
controle audit van het milieuzorgsysteem uitgevoerd
integratie van het milieuzorgsysteem in het ‘Common
door BSI Management Systems. Er zijn daarbij geen
Management System’ van de NAM. Eind 2001 is dit
kritische afwijkingen gevonden.
systeem door KPMG gecertificeerd.
iedere vier jaar; • het opstellen van een milieujaarverslag met daarin de voortgang van de voorgenomen maatregelen uit het BMP. Het convenant loopt tot het jaar 2010. In de bedrijfsmilieuplannen (BMP) zijn de prioriteiten
Plannen en instrumenten
en de planning van de maatregelen vastgelegd.
In 2007 zijn er diverse activiteiten uitgevoerd om het
Bedrijfsmilieuplan
Drie BMP-periodes zijn inmiddels verstreken (BMP-1
certificaat te behouden. Er zijn interne audits geweest
De overheid (de ministeries van Economische Zaken,
van 1995 tot 1998, BMP-2 van 1999 tot 2002 en
om te controleren of de benodigde milieuvergunnin-
VROM en Verkeer en Waterstaat) en NOGEPA, de
BMP-3 van 2003 tot 2006) en er zijn behoorlijke
gen in orde zijn. Ook voerde de NAM een aantal
brancheorganisatie van olie- en gasproducerende
verbeteringen gerealiseerd.
projecten uit om milieubelastende zaken, zoals gas-
bedrijven, ondertekenden in 1995 een ‘Intentie
vormige emissies en energieverbruik, te verminderen.
verklaring uitvoering milieubeleid olie- en gaswinning
Het ontwerp van het vierde en meest recente bedrijfsmilieuplan (BMP 4: 2007-2010) is begin
CO2-emissie (x 1000 ton) CO2 emissie (x 1000 ton)
oktober 2006 aangeboden aan de ministeries van Economische Zaken, VROM en Verkeer en Waterstaat. Ook het Staatstoezicht op de Mijnen ontving een ontwerp van het plan. In januari 2007
0
200
400
600
800
1000
1200
1990 2003
ontving de NAM een oordeel van Economische Zaken over het ontwerp met een aantal verbeterpunten en vragen om te komen tot een definitief BMP-4.
2004 2005
De NAM ging hiermee aan de slag en in maart kwam er een aangepast ontwerp. De overheid gaf hier in mei een positief eindoordeel over.
2006
25
2007
Milieueffectrapportage (MER) De startnotitie MER Gaswinning Gasselternijveen
locaties binnen de NAM worden met dit systeem
ingediend. De gegevens in deze jaarverslagen zijn
is in maart 2007 bekrachtigd, nadat deze half
bepaald. EIS baseert dit op gedetailleerde informa-
inmiddels geverifieerd door het verificatiebureau
december 2006 was ingediend. De milieueffect
tie van de gasdoorzet en de gascomposities op de
VBE en goedgekeurd. De totale emissie aan CO2
rapportage van deze installatie is in oktober 2007
locaties. Het effect van gasvormige emissies wordt
van de zeven deelnemende installaties in 2007
gefinaliseerd. De startnotitie MER CO2-opslag
niet alleen uitgedrukt in tonnages, maar ook doorge-
bedraagt 373.000 ton. Dat is bijna 37.000 ton
Barendrecht is in december 2007 ingediend.
rekend in zogenoemde Environmental Impact Units
minder dan de totale CO2-rechten die voor die
(EIU). Deze EIU’s zijn gebaseerd op een methode die
installaties zijn verkregen (409.917 ton). De uitstoot
Prestaties
de hoeveelheid uitgestoten componenten omrekent
aan NOx van de vier deelnemende installaties
Gasvormige emissies
naar hun bijdrage aan de milieubelasting.
bedroeg 211.000 kg. Dat is ruim 79.000 kg meer
verslag zijn bepaald met behulp van een computer
De jaarverslagen 2007 van de locaties die
Deze overschrijding wordt geheel veroorzaakt
programma genaamd Environmental Information
meedoen aan het emissiehandelsprogramma,
door de relatief ‘oude’ gasturbine op het platform
System (EIS). De gasvormige emissies van alle
zijn voor 1 april 2008 bij toezichthouder NEa
Ameland-Westgat.
dan de NOx-emissierechten voor die installaties.
De cijfers over de gasvormige emissies in dit
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
4
N AM
en
natuu r / mi l ieu
Gasvormige emissies (mln EIU)
gasvormige emissies (mln EIU)
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
olieconcentratie 11,7 mg/l was. 28.060 kubieke meter water is geïnjecteerd in de diepe ondergrond 3,5
4,0
4,5
5,0
K8-FA-1 en K14-FA-1.
1990
Bodem
2003
In 2007 zijn 34 bodemsaneringsprojecten uitge
2004
voerd, waarvan er tien zijn afgerond. Bij deze projecten is 46.519 ton grond afgegraven en
2005
afgevoerd en 622.831 kubieke meter grondwater
2006
26
via putten bij de installaties Ameland-Westgat,
onttrokken. Bodemsaneringen worden steeds
2007
2007-doelstelling
vaker uitgevoerd met in-situ reiniging van de grond. Dit betekent dat de verontreinigde grond niet wordt afgegraven, maar ter plekke wordt
Voor de tweede fase van de Europese emissie-
gas op enkele installaties offshore. In 2008 wordt
gereinigd. Meestal met behulp van biologische
handel, die van 2008 tot en met 2012 loopt,
verwacht dat de EIU’s stabiel blijven.
reinigingstechnieken. In veel gevallen wordt
zijn de c riteria lichtelijk gewijzigd. Door deze
vroegtijdig rekening gehouden met nieuwe
wijzigingen zijn nog maar twee installaties van
Water
wetgeving en wordt grondwaterverontreiniging,
de NAM onderdeel van het Europese CO2-
Bij de productie van olie en aardgas op de
die door natuurlijke processen afbreekt,
emissiehandelsprogramma. Het gaat dan om de
Noordzee wordt het meegeproduceerde water ter
gemonitord.
Gaszuiveringsinstallatie in Emmen en het offshore
plekke gescheiden van de minerale olie en daarna
platform F3-FB-1.
geïnjecteerd in de diepe ondergrond, of net als
Aan het eind van 2007 waren er nog 213
het hemelwater en ander afvalwater gecontroleerd
historische gevallen van bodemverontreiniging,
Het totaal aan gasvormige emissies is in 2007 licht
geloosd op de Noordzee. De naam voor deze
39 minder dan een jaar eerder. In 2007 is een
gestegen ten opzichte van 2006 tot 1,49 miljoen
waterstromen is ‘overboordwater’. In 2007 is
start gemaakt met het ontwikkelen van beleids
EIU’s. Deze stijging is vooral toe te schrijven aan de
136.877 kubieke meter overboordwater geloosd
documenten, procedures en instructies die vorm
niet geplande emissies als gevolg van afgeblazen
vanaf installaties op zee, waarbij de gemiddelde
geven aan het bodembeleid van de NAM.
Energie-efficiency verbeteringen in %
Deze documenten krijgen een plaats in het Corporate Management System (CMS) om veranke-
35
ring in de bedrijfsvoering zeker te stellen. 30
Ondanks dat er meer aandacht is om bodemverontreiniging tegen te gaan, worden nog steeds nieuwe
25
gevallen gesignaleerd. Dit gaat om zorgplicht gevallen, die direct en volledig gesaneerd moeten worden. Naast het opsporen en schoonmaken van verontreinigde bodem, is er ook veel aandacht geweest voor het voorkomen van nieuwe veront
20
% 15
reiniging. Zo zijn op verschillende locaties drainageprojecten uitgevoerd waarbij het civiele drainsys-
27 10
teem helemaal of gedeeltelijk is vernieuwd. 5
Milieu-incidenten en klachten In 2007 hebben zich 241 milieu-incidenten voor
0 2004
gedaan. Bij 68 incidenten ging het om vervuiling
2005
2006 n NAM energie-efficiency verbetering t.o.v. 1998
van de bodem en/of het grondwater. In zeventien
n NOGEPA energie-efficiency verbetering t.o.v. 1998
gevallen waren het morsingen naar het oppervlakte water en 54 incidenten hadden te maken met
opgevangen met behulp van noodvoorzieningen,
In 2007 zijn 22 klachten ontvangen ten aanzien
niet geplande emissies naar de lucht van freon
als lekbakken van de installaties. Het aantal
van NAM-activiteiten. Het aantal klachten is iets
en aardgas.
milieu-incidenten is ten opzichte van 2006
afgenomen ten opzichte van 2006, toen kwamen
afgenomen met 43. De oorzaak van het gedaalde
er 25 klachten binnen. De toe- of afname van de
Daarnaast hebben zich 102 milieu-incidenten
aantal incidenten is de afname van het aantal
klachten is onder andere afhankelijk van de plaats
voorgedaan, die geen gevolgen hebben gehad
lozingen die binnen de noodvoorziening zijn
waar activiteiten, zoals boorwerkzaamheden, op
voor het milieu. Deze ongeplande lozingen zijn
opgevangen.
land plaatsvinden. maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
‘Onze bezwaren zijn serieus genomen’ Peter van Vliet
5
NAM en samenleving Kort nadat Peter van Vliet en zijn vrouw op medisch advies voor hun rust vanuit het westen naar de nieuwe woonwijk Stroomdal in Schoonebeek verhuisden, maakte de NAM bekend het olieveld aldaar in herontwikkeling te nemen.
‘Drenthe trok ons en wij waren dan ook zeer gelukkig
er toch komt. Onze ingediende bezwaren en wensen
Maar ach, met wat bosschages is dat aan het oog te
met onze gloednieuwe woning in het Stroomdal.
zijn serieus genomen. Dit alles hebben we weerge
onttrekken. En als het maaiveld van onze woonwijk
Prachtig. De gemeente beloofde zelfs dat je vanuit de
geven op onze website www.landelijk-stroomdal.nl.’
daardoor droog wordt en blijft, is dit voor alle bewo-
wijk zo de natuur kon inlopen! Was dat even schrik
ners een zeer acceptabele oplossing.’
ken toen we na een half jaar vernamen dat de NAM
Acceptabel
hier eerdaags weer wil gaan beginnen met oliewin-
‘Tijdens de gesprekken met de NAM werd ons
Landelijk gebied
ning. Niet met de vroeger zo kenmerkende jaknikkers,
duidelijk dat ook het Waterschap Velt en Vecht
‘Er zijn dorpsgenoten die zich hebben afgevraagd
maar volgens een geavanceerde methode waarbij
ingrijpende plannen had. Dat wilde in de directe
waar wij mee bezig waren. Het landschap is hier vijf-
de olie met behulp van stoom wordt gewonnen.
nabijheid van onze wijk waterbekkens creëren om
tig jaar bepaald door jaknikkers, vinden ze. Maar dat
Het bovengronds leidingtracé dat daarvoor nodig
toekomstige waterstromen in dit leemachtige gebied
rijmt natuurlijk niet met de beginselen van de ecologi-
is, was pal aan de ingang onze woonwijk gepland.
beter het hoofd te kunnen bieden. Als gevolg daar-
sche wijk die Stroomdal beoogt te zijn. Ook met die
Met een aantal buurtbewoners hebben we een
van kon het leidingentracé toch weer niet verder van
bewoners en met Dorpsbelangen zijn we in contact.
comité opgezet en later ook de wat meer omvattende
onze wijk af komen te liggen. Ook dat tij hebben
Hoe het was, is aan de overkant van de grens maar
Regionaal Drentse Vereniging “Landelijk-Stroomdal”.
we gelukkig kunnen keren door een alternatief plan
al te goed te zien. In het Duitse deel van het olieveld.
Deze zocht contact met de NAM en vele overheids-
in te dienen dat het waterschap wil overnemen.
Daar staan de jaknikkers nog steeds en is er een
diensten. Niet om de voorgenomen herontwikkeling
Het waterbekken wordt nu een leuke waterpartij, en
wirwar aan leidingen. Dan heb je niet het gevoel dat
29
aan te vechten; we zijn ons al te zeer bewust van het
het tracé komt nu toch zo’n 500 meter verder van de
je in landelijke gebied woont, maar in een zwaar
economisch belang daarvan. Maar wel om verleg-
woonwijk te liggen dan de bedoeling was, langs het
geïndustrialiseerde omgeving. Nee, dan is het hier
ging van het leidingtracé te bewerkstelligen én om
Schoonebeker Diep. Vanwege de kans op overstro-
beter. Of liever: gewoon goed. Wij hopen hier dan
ervoor te zorgen dat het ons beloofde stukje natuur
mingen komt het tracé wel wat hoger van de grond.
ook nog lang en gelukkig naar onze zin te leven.’ ■ maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
5
N AM
en
samen l eving
Bij alle bedrijfsactiviteiten zoekt de NAM naar een goede balans tussen economische ontwikkelingen, bescherming van het milieu en het dragen van verantwoordelijkheid tegenover de samenleving. De samenleving enerzijds en de overheid anderzijds verwachten van grote organisaties dat zij deze rol op zich nemen en hun betrokkenheid tonen. Met het NAM Social Performance-beleid worden de effecten van het bedrijf op de omgeving bij nieuwe en bestaande activiteiten bekeken en wil de NAM een positieve bijdrage leveren aan de omgeving. Onderdeel hiervan zijn sponsoring en donaties die, samen met werkgelegenheidsprojecten, ‘Social investment’ vormen.
activiteiten. De nadruk in het donatiebeleid ligt op ‘goed nabuurschap’. Het bestaat uit twee onderdelen: algemene donaties en het personeelsdonatiefonds. Een donatiecommissie beoordeelt aanvragen op basis van een aantal criteria en beslist of het verzoek wordt ingewilligd. Een belangrijk criterium voor toewijzing van (kleinere) donaties is het ‘locatiebeginsel’. Dit houdt
30
Sponsoring
gehouden. Deze loop was onderdeel van het Meeùs
in dat de NAM zich voornamelijk richt op (kleine)
Onder sponsoring verstaat de NAM het financieel
Loopcircuit dat elf lopen in de noordelijke provincies
lokale activiteiten of doelen in de directe omgeving
ondersteunen van (grote) landelijke, regionale
telt. De lopers startten en finishten voor het NAM-
van haar werkgebied.
of soms lokale projecten, waarbij vaak een
kantoor in Assen. De NAM, de organisatie en de
tegenprestatie wordt verlangd. Door sponsoring
lopers vonden deze eerste NAM-tot-NAM-loop een
In 2007 kreeg de NAM 571 donatieverzoeken,
krijgt de samenleving een inkijk bij de NAM en heeft
groot succes.
iets minder dan het jaar ervoor. Van deze verzoe-
het bedrijf een link naar de samenleving. Het is een
ken werden 290 toegewezen. Het totale bedrag
belangrijk element bij het reputatiebeleid. De NAM
Het Ruigeland Festival vond voor de tweede
van de toegewezen donaties ligt iets lager dan
trok in 2007 een totaalbedrag van ongeveer
keer plaats. Opnieuw in de achtertuin van
in voorgaande jaren. De NAM gaf ongeveer
500.000 euro uit voor onder andere het Prinses
de Ondergrondse Gasopslag in Grijpskerk.
90.000 euro uit aan donaties, goodwilladverten-
Christina Concours, het Oerol Festival, LiveWIRE,
Het naastgelegen park (ook wel het NAM-park
ties en lidmaatschappen. Aan tal van instellingen,
Kunstmaand Ameland, het Drents Museum, het
genoemd) was op 9 juni omgebouwd tot groot
verenigingen en andere organisaties, onder andere
Maatjesproject en de International Wadden Sea
festivalterrein. Het festival bood plaats voor
op het gebied van kunst, cultuur, milieu, onderwijs,
Scholen (IWSS).
regionale talenten die aan de 5.000 bezoekers
sport en natuur.
mochten laten zien wat ze in hun mars hadden. Naast deze sponsorprojecten, droeg de NAM
Samenwerking
ook bij aan de NAM-tot-NAM-loop en Het
Donaties
Ruigeland Festival. De NAM-tot-NAM-loop werd
Ieder jaar ontvangt de NAM honderden verzoeken
Ook in 2007 benaderde de NAM actief scholen
op 22 december 2007 voor de eerste keer
voor financiële steun aan maatschappelijke
met informatie over haar activiteiten. De scholen
Onderwijs
Stichting Schoolvervoer Langelo
in de omtrek van locatie Moddergat kregen gast lessen aangeboden. Dit omdat er dat jaar voor de eerste keer ‘Waddengas’ geproduceerd werd vanaf
Met het oog op het ‘locatiebeginsel’ doneerde
de scholen werden samengevoegd. Een stichting is
deze locatie. Scholen in Paessens, Anjum, Lioessens
de NAM in 2007 een bijdrage aan de Stichting
in het leven geroepen om de kinderen naar school
en Oosternijkerk maakten hier goed gebruik van.
Schoolvervoer Basisonderwijs in Langelo.
te brengen en ook weer op te halen. Voor het
Ook in de noordelijke regio gaven medewerkers van
Deze stichting had enkele jaren geleden, mede
schoolvervoer is echter geld nodig. De NAM is
de NAM weer gastlessen op verschillende scholen
dankzij gelden uit het dorp Langelo, een schoolbus
benaderd met de vraag een bijdrage te leveren
en PABO’s. Daarnaast bezochten jongeren de NAM
aangeschaft voor het vervoer van schoolkinderen
De NAM honoreerde het verzoek en sinds begin
in het kader van speciale projecten. Het is belang-
in Norg en Westervelde. Het aantal leerlingen van
december 2007 rijdt de schoolbus in Langelo en
rijk om jongeren te betrekken bij activiteiten van de
de scholen in Norg en Westervelde liep terug en
omstreken met het NAM-logo op het portier.
NAM en ze bewust te maken van de rol die aardgas in de samenleving speelt. Op deze manier maken ze op een positieve manier kennis met techniek en het bedrijfsleven. Een van de hoogtepunten in 2007 was Girlsday: een internationaal evenement om meisjes te enthousiasmeren voor techniek. Bedrijven in de technische sector nodigen op deze dag meisjes uit om ze kennis te laten maken met de sector en het bedrijf. De NAM vroeg meisjes uit brugklassen van Jet-Netscholen om te komen kennismaken met technische beroepen bij de NAM. In vijf ‘workshops’ kregen zij uitleg van bijvoorbeeld een vrouwelijke geoloog of IT’er. Ook de slotpresentatie van een NAM-
De oudste groep van basisschool De Elsakker uit Westervelde voor de schoolbus.
opdracht aan middelbare scholen, een project in het kader van ‘Scholen voor duurzaamheid’, was maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
31
5
N AM
en
samen l eving
een succesvolle activiteit. Ongeveer zeventig scho-
leerlingen op interactieve wijze werden geïnfor-
In oktober vond een docentenworkshop plaats waarin
lieren kwamen in het hoofdkantoor hun adviezen
meerd over het ontstaan van aardgas en aardolie.
docenten en Jet-Net-vrijwilligers ervaringen met
presenteren.
Ook de technologie achter het zoeken naar en het
elkaar uitwisselden. Een tweetal sprekers vertelde
winnen van aardgas en aardolie kwam uitgebreid
over de nieuwste technologische ontwikkelingen
Jet-Net
aan bod. De reacties van leerlingen, docenten
binnen het bedrijfsleven. De workshop was een
De NAM nam alweer voor het vijfde jaar actief
en andere betrokkenen waren over het algemeen
voorbeeld van regionale samenwerking: zeventien
deel aan het landelijke Jet-Net-programma. Jet-Net
uiterst positief.
scholen en zeven bedrijven namen hieraan deel.
Nederland. Tijdens de vijfde editie van de jaar-
Op vijf middelbare scholen in Assen, Groningen,
Het Technasium De Lindenborg uit Leek neemt deel
staat voor Jongeren en Technologie Netwerk
32
lijkse en landelijke Jet-Net Career Day in november
Leek, Emmen en Hoogeveen werden, net als de
aan de internationale Eco-marathon. De organisatie
ondertekenden alle deelnemende bedrijven het
voorgaande jaren, gastlessen gegeven en excur-
van dit evenement is in handen van Shell. Het team
besluit om de komende jaren door te gaan met het
sies georganiseerd. Ook ondersteuning bij pro-
de ‘Leekburners’, bestaande uit negen leerlingen,
programma. De Career Day zelf was een stuk uitge-
fielkeuze en beroepenvoorlichting vond plaats.
doet een gooi naar de prijzen. Drie docenten en
breider dan de voorgaande jaren: 2.475 leerlingen
Tweedeklassers brachten een bezoek aan het
vijf NAM-medewerkers verzorgen de begeleiding.
van 81 scholen bezochten de 45 bedrijvenstands.
NEMO. Hier voerden zij praktische opdrachten uit
Het team gaat proberen een zo zuinig mogelijk rij-
Een jaar eerder deed de Career Day het nog met
die onder meer te maken hadden met CO2-opslag
dende auto te bouwen. De Eco-marathon is inmiddels
38 stands waar 2.100 leerlingen op af kwamen.
en landelijke inpassing van productielocaties. Deze
een jaarlijks terugkerend evenement geworden waar
De NAM was, samen met Shell, vertegenwoordigd
opdrachten hadden een hoog realiteitsgehalte en
meer dan tweehonderd teams uit 25 verschillende
in ‘De Gouden Bodem’: een workshop waarin
werden daardoor extra gewaardeerd.
landen aan meedoen. De uiteindelijke wedstrijd is op het Nogaro Circuit in Zuid-Frankrijk.
Jet-Net is er voor scholieren...
..en docenten.
33
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
‘Wij willen zoveel mogelijk olie en gas uit de bodem halen’ Jan Dirk Bokhoven
6
NAM en partners Jan Dirk Bokhoven is voorzitter van de directie van Energie Beheer Nederland (EBN). De Staat der Nederlanden bezit alle aandelen van EBN en heeft de organisatie destijds in het leven geroepen om ten behoeve van de Staat deel te nemen in de exploratie en de productieactiviteiten in Nederland. ‘Wij participeren in activiteiten om alle aanwezige
met de NAM hebben. Het sluit ook goed aan bij
goed voor ruim drie jaar van het totale Nederlandse
olie- en gasvoorraden in Nederland en in het
onze missie om zoveel mogelijk olie en gas uit de
verbruik. Daarnaast is in het Groningen-veld nog
Nederlands deel van het Continentaal Plat op
Nederlandse bodem te halen.’
voorraad voor vele jaren.’
te sporen en vervolgens de economisch winbare reserves te ontwikkelen. Als partner van de
Voorraad
Gasrotonde
vergunninghouders delen we in de kosten en
‘Er zit nog heel wat gas in de Nederlandse bodem.
‘De overheid wil dat Nederland een belangrijke rol
opbrengsten daarvan. De NAM is één van onze
De voorkomens zijn dan wel wat kleiner dan die in
blijft spelen in de Europese gasmarkt. Zij wil dit
belangrijkste partners. Wij zijn recent met de NAM
het verleden gevonden zijn en zijn ook geologisch
vormgeven door middel van een zogeheten gas-
overeengekomen voor veertig procent te participeren
complexer, maar wij schatten de voorraden roos
rotonde, zodat veel partijen vrij kunnen handelen
in de herontwikkeling van Schoonebeek, één van de
kleurig in. We begrijpen dat grote oliemaatschappijen,
in gas. Daarbij hoort een goed pijpleidingstelsel,
grootste olievelden op het vaste land van Noordwest-
zoals Shell en Esso, naar grotere Exploratie- & Produc-
voldoende flexibiliteit, en ook de bouw van LNG-
Europa. Dit project heeft veel raakvlakken met
tieprojecten kijken, waardoor N ederland voor dat
terminals om gas uit ver weggelegen gebieden in
andere delen van de infrastructuur waar de NAM en
soort bedrijven minder interessant lijkt. Als de NAM
vloeibare vorm te kunnen aanvoeren. Verder streeft
EBN al gezamenlijk eigenaar van zijn. Zo gebruiken
haar belangen in kleinere velden verkoopt, schept
de overheid ernaar om in 2050 geen fossiele
we Groninger gas om voor Schoonebeek stoom
dit kansen voor andere maatschappijen die wel
brandstof meer te gebruiken voor het opwekken van
en elektriciteit op te wekken. En het water dat bij
geïnteresseerd zijn en kunnen deze kleinere velden
energie. Maar in de overgangsfase zal aardgas
de productie wordt gebruikt gaan we opslaan in
ook echt ontwikkeld worden. Ook in dat geval blijven
een belangrijke rol blijven spelen. Fossiele brand-
lege gasvelden. We zien dit project als een mooie
wij erbij betrokken. Wij verwachten dat er in die
stoffen zijn niet alleen als brandstof belangrijk, ook
aanvulling op de lange samenwerking die wij reeds
kleinere velden nog zo’n 150 miljard m3 te vinden is,
als grondstof.’ ■
maatsc h a p p e l i j k
35
j aa r ve r s l ag
6
N AM
en
p a r tne r s
De NAM vindt het belangrijk om overleg te voeren met partijen waarmee ze te maken heeft. De communicatielijnen moeten open blijven. Als er nieuwe activiteiten of ontwikkelingen zijn, wordt al in een vroeg stadium gecommuniceerd met de betrokken partijen. Dit is niet alleen uit eigenbelang om knelpunten op tijd te signaleren zodat projecten sneller van start kunnen. Het bedrijf is ook een onderdeel van de samenleving en dat brengt verwachtingen en verantwoordelijkheden met zich mee.
georganiseerd. Andere deelnemers aan deze brede maatschappelijke discussie zijn wetenschappers, bedrijven, onafhankelijke organisaties en overheidsinstellingen als ministeries. De NAM maakt deel uit van overlegorganen die
36
Voorlichting en overleg
In de zomer van 2007 was er veel belangstelling
zich richten op aardgas als relatief schone energie-
Om belanghebbenden en belangstellenden op de
voor het ‘Groen Licht’-project op een van de NAM-
drager: een belangrijke brandstof om te komen tot
hoogte te houden van de projecten en activiteiten
offshore productieplatforms in de Noordzee: speciale
een meer duurzame energiehuishouding.
van de NAM, houdt het bedrijf voorlichtingsbijeen-
verlichting waar trekvogels minder door worden
komsten en informatieve locatiebezoeken. Vooral in
afgeleid. De NAM nodigde belangstellenden en
Ook is de NAM deelnemer in Energy Valley, een
de omgeving van Schoonebeek waren regelmatig
journalisten uit om het platform dat als pilot gebruikt
platform dat zich richt op de versterking van de
bijeenkomsten met informatie over de mogelijke
werd, bij avond te bewonderen vanaf een schip.
economie en werkgelegenheid door energie
oliewinning. Ook hield de NAM presentaties
activiteiten in het noorden van Nederland verder te
in de gemeenten Dinkelland en Tubbergen over
Samenwerkingsverbanden
waterinjectie in uitgeproduceerde gasvelden.
De NAM is ook een actieve deelnemer aan het
Omwonenden van nieuwe voorgenomen productie-
debat over energie, met onderwerpen als de
Daarnaast levert de NAM een bijdrage aan het
locaties, zoals in De Tibben en Numansdorp, zijn in
toekomstige voorzieningszekerheid. Dit is door het
CATO-programma. Dit is een kennisnetwerk met als
2007 geïnformeerd over booractiviteiten.
Clingendael International Energy Programme (CIEP)
doel te onderzoeken of CO2-afvang en -opslag een
stimuleren.
bijdrage kunnen leveren aan een duurzame energiehuishouding. Het bedrijfsleven, onderzoeksinstituten,
Open Dag
universiteiten en milieuorganisaties werken hier samen aan.
De NAM-locatie Eemskanaal, in de gemeente
film ‘Aardgas’. Daarna kregen geïnteresseerden
Slochteren, kreeg op 8 september 2007 zo’n
een rondleiding over de locatie.
De NAM is verder actief in de Energie Transitie-
350 geïnteresseerden op bezoek. De gemeente
werkgroep Schoon Fossiel en werkt samen met het
Slochteren hield een feestweek vanwege het
Eerder die week hadden al zo’n tweehonderd
Energy Delta Instituut (EDI), dat zich richt op (interna-
vijftigjarig bestaan van haar Culturele Raad en
leerlingen van de basisscholen uit de gemeente
tionale) kennisoverdracht met betrekking tot energie
deze open dag was hier onderdeel van.
gastlessen gekregen. De reacties waren uitermate
in het algemeen en aardgas in het bijzonder.
enthousiast en positief. En eens te meer realiseerNiet alleen uit de directe omgeving, maar uit heel
den de bewoners van de gemeente Slochteren
De NAM werkt actief samen met andere bedrijven
Nederland kwamen mensen kijken bij de NAM. In
zich op wat voor belangrijk stuk grond van
die olie en gas winnen binnen de Nederlandse Olie
een grote tent kwam op verschillende manieren in-
Nederland zij wonen.
en Gas Exploratie Productie Associatie (NOGEPA).
formatie naar de bezoekers toe: via presentaties,
Tevens is de NAM lid van IRO waarin 300 bedrijven
een tentoonstelling, verhalen van geologen en de
zijn verenigd die werkzaam zijn in de upstream olieen gassector.
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
37
‘De tijd van ingenieurswerkelijkheid is voorbij’ Hidde van Kersen
7
NAM en economie Hidde van Kersen is directeur van de Waddenvereniging. De vereniging is en blijft tegen gaswinning in het Waddengebied, maar kon niet alle projecten tegen houden. Wel lukte het om er bepaalde eisen aan te stellen.
Monitoring
Beperkte gaswinningssnelheid
‘Dus wordt er Waddengas gewonnen vanaf het
‘De crux van de Wadden is dat er delen van droog
Wij vinden dat de NAM gegroeid is, heel anders
vaste land bij Moddergat. Wij volgen de gang van
vallen. Dat maakt de natuur hier zo bijzonder.
tegen natuurbescherming aankijkt dan een aantal
zaken zeer nauwgezet, we zitten in de commissie
Die hoge natuurwaarde gaat verloren als dat
jaren geleden. Een ommezwaai die al onder
die de monitoring begeleidt. Per 1 mei worden
systeem wordt verstoord. Bijvoorbeeld als de gas
het bewind van de vorige directie is ingezet.
de eerste resultaten gepubliceerd. De concepten
winning en daarmee samenhangende bodemdaling
Daarvoor heerste er de ingenieurswerkelijkheid.
daarvan hebben we inmiddels gezien en daar zijn
te snel gaat. Juist daarom is de gaswinningsnelheid
Zo van: we hebben de sommen gemaakt en het
we kritisch over. De constructie van de monitoring
beperkt, want een trage bodemdaling kan de natuur
kan, dus iedereen moet naar ons luisteren. Nu is
is goed, evenals de onderzoeken die in dat kader
nog wel aan. Maximaal gaat het om enkele milli
er de overtuiging dat die manier van doorduwen
worden gedaan, maar het proces is de komende
meters. Hierbij wordt ook rekening gehouden met
‘In wezen hebben wij en de NAM tegengestelde belangen. Toch zijn we een dialoog aangegaan.
niet werkt en zitten natuur- en milieuorganisaties
jaren nog wel te verbeteren. Toch is dit al een grote
de effecten van de zeespiegelstijging als gevolg van
ook aan tafel. Om aan te geven wat de grenzen
stap vooruit. De gaswinning bij Ameland wordt ook
de klimaatverandering. Er gebeurt al van alles in dit
zijn die de natuur aankan. Ook wij hebben in
gemonitord, maar zonder gevolgen voor de winning.
unieke gebied: de gaswinning is bij alles opgeteld
dat proces een stap moeten maken. Onze leden
Bij de nieuwe locaties zijn die gevolgen er wel.
de zoveelste extra belasting.’ ■
vergadering heeft een motie aangenomen tegen
Daar geldt het principe van de hand aan de kraan.
gaswinning zolang dat schade geeft aan natuur
Blijkt uit de monitoring schadelijk effect op natuur en
en landschap. Ons principieel “nee” is daarmee
landschap, dan moet de kraan dicht. Maar als door
veranderd in aangeven wat de grenzen zijn.’
alle voorzorgen er juist meer ruimte blijkt voor gas winning, dan kan de kraan wat verder open.’
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
39
7
N AM
en
economie
In 2007 produceerde de NAM 47,7 miljard m3 gas en 358.736 m3 olie. Het bedrijf verrichtte boringen op diverse locaties. Deze boringen werden vanaf land verricht. Door slimmere boormethodes en kleinere sattellietlocaties, kon ook een aantal velden worden aangeboord die voorheen onrendabel leek. Daarnaast zocht de NAM in 2007 actief naar nieuwe velden, om zo de gas- en olieproductie op peil te kunnen houden.
De NAM boorde een put van locatie Lauwerzijl naar het Kommerzijl-veld. Het primaire doel hiervan was het zogenaamde Lower Slochteren-reservoir. Dit werd dieper aangetroffen dan verwacht, waardoor ook de hoeveelheid gas die geproduceerd kan worden iets lager zal zijn dan verwacht. De productie van deze
40
Aardgas- en olieproductie
Seismiek
De omvang van de gasproductie van de NAM in
Met behulp van seismiek worden olie- en gasvoor
2007 bedroeg 47,7 miljard m3. Dat is 11 miljard
komens opgespoord en in beeld gebracht. Zowel op
Er werd vanaf de locatie Lauwerzijl nog een put
minder dan gepland, veroorzaakt door het warme
land als op zee worden met behulp van kunstmatig
geboord. Dit is de eerste put in het Lauwerzijl-veld.
jaar. In 2006 bedroeg NAM’s totale gasproductie
opgewekte trillingen de aardlagen aangegeven. In
Hier werd hoogcalorisch gas aangetoond. Vanaf de
50,4 miljard m . De productie uit het Groningen-
2007 voerde de NAM geen seismische activiteiten uit.
nieuw gebouwde Faan-locatie werd een exploratie-
3
veld kwam uit op 28,9 miljard m3, terwijl de afzet
put overtreft daarentegen de verwachting.
put geboord. Begin 2008 is de put aangesloten op
uit de kleine gasvelden op land en op de Noordzee
Boringen
het productiesysteem met een zes kilometer lange
18,8 miljard m3 was. De kleine velden produceerden
De NAM verrichtte in 2007 zes landboringen
pijplijn.
daarmee meer dan gepland.
met de Synergy Light Land Rig. Vanaf de locatie Krabburen werd een sidetrack geboord naar het
Vanaf offshore platform K15-FK werd de ontwikkelings-
De olieproductie van de NAM bedroeg 358.736 m
Houwerzijl-veld. Daarnaast verrichtte het bedrijf
put K15-FK-104 in het K15-FJ-veld geboord met het
(2006: 426.000 m3). Het grootste deel hiervan
vanaf de Witten-locatie een exploratieboring naar
boorplatform Noble George Savageau. In vergelijking
werd gewonnen uit de velden in West-Nederland:
het Witterdiep-prospect. De put liet zien dat er hoog
met andere gelijkwaardige putten in de zuidelijke
0,264 miljoen kubieke meter dit jaar, tegenover
calorisch gas aanwezig is en het veld is inmiddels
Noordzee, is deze put in een recordtijd geboord.
0,321 miljoen in 2006. Op zee werd het overige
aangesloten op het productiesysteem Westerveld.
3
deel gewonnen, namelijk 0,095 miljoen kubieke
De ontwikkelingsput AME-205 werd vanaf het
meter olie uit het F3-FB-veld. Op die plek werd in
Vanaf locatie Coevorden-20 werd een ‘appraisal’-
satellietplatform AME-2 geboord. Door technische
2006 0,109 miljoen geproduceerd. Daarnaast werd
put geboord naar het voorkomen Hardenberg-Oost.
problemen is deze boring (nog) niet succesvol
514.979 m aardgascondensaat geproduceerd.
Het reservoir bestaat uit diverse compartimenten en
afgerond. Om het beoogde reservoir te ontwikkelen,
Aardgascondensaat is een waardevol bijproduct.
de productie is aanzienlijk lager dan voorzien.
wordt nu een nieuw boorplan ontwikkeld.
3
De NAM boorde vanaf platform Ameland-Westgat de
mocht uitvoeren. In augustus 2007 deed de Raad
als gevolg van de winning. In de vergunningen is
exploratie- en ontwikkelingsput AWG-101. Op een
van State uitspraak in de bodemprocedure en mocht
opgenomen dat de NAM een uitgebreid meet- en
diepte van 3.300 meter is gas aangetroffen, maar de
de NAM de gaswinning definitief voortzetten.
monitoringsprogramma uitvoert en daarover jaarlijks
reservoirdruk hiervan is laag waardoor de productiecapaciteit tegenvalt.
raporteert aan het bevoegd gezag. De ministers In de loop van 2008 zal worden gestart met de
van Economische Zaken en Landbouw, Natuur en
gasproductie vanaf de landlocaties Lauwersoog en
Voedselkwaliteit kunnen als het nodig is de gaswin-
Winning Waddengas
Vierhuizen. Het gaat in totaal (inclusief de velden bij
ning beperken of zelfs helemaal stilleggen.
Op 5 februari 2007 werd het eerste gas uit nieuwe
Moddergat) om een zestal gasvelden, die helemaal
velden onder de Waddenzee gewonnen, vanaf
of deels onder de Waddenzee liggen, op een diepte
Innovaties en kleine velden
locatie Moddergat. De NAM ontving in juli 2006
van ongeveer vier kilometer. De velden bevatten
De relatief grotere kleine velden in Nederland zijn
de vergunningen die nodig zijn voor de winning
tezamen naar verwachting meer dan 25 miljard
inmiddels in productie genomen. De focus ligt nu
van gas vanaf de locaties Moddergat, Vierhuizen en
kubieke meter gas. Dat is voldoende om de huis
meer op (steeds) kleinere kleine velden. Rendabele
Lauwersoog. Hier is veertien jaar maatschappelijke
houdens in de vier grote steden tenminste tien jaar
ontwikkeling daarvan is alleen mogelijk door
discussie aan vooraf gegaan.
van gas te voorzien.
lagere kosten. Door slimmere boormethodes en kleinere satellietlocaties met kleine, verplaatsbare
De Raad van State wees in oktober 2006 verzoeken
De gaswinning vindt plaats met de ‘hand aan de
gaswinningsinstallaties, kan dit gerealiseerd worden.
tot schorsing die door diverse partijen waren inge-
kraan’. Hierbij zijn vooraf in overleg met overheden,
De NAM heeft in 2007, net als het jaar daarvoor,
diend, af. Hiermee gaf ze in voorlopige voorziening
wetenschappers en natuur- en milieuorganisaties
een aantal velden aangeboord en ontwikkeld die
aan dat de NAM haar activiteiten op eigen risico
veilige grenzen vastgesteld aan de bodemdaling
voorheen het stempel onrendabel zouden krijgen.
Artist’s impression van de hoogrendementspompen bij Schoonebeek.
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
41
7
N AM
en
economie
De inzet van de innovatieve boorinstallatie Synergy
- waarvan de eerste in 2006 in gebruik werd
Light Land Rig heeft, in combinatie met een betere
genomen - met één poot in plaats van de traditionele
putontwerpen, geleid tot een kostenreductie van
vier poten, is gebaseerd op dat van windmolens. Het
30 procent. De kleinere boortoren heeft ook minder
is voor zover bekend wereldwijd de eerste offshore
invloed op de omgeving en is daarmee een goed
productiefaciliteit die zonnepanelen en windturbines
voorbeeld van een maatregel waarbij economie en
gebruikt om aan stroom te komen. Vanwege het
milieu hand in hand gaan.
succes van dit platform is in 2006 besloten om nog vier monotowers te laten ontwikkelen. Twee daarvan
De NAM is ook verder gegaan met het plaatsen van
voor het Nederlandse deel van de Noordzee (L9) en
zogeheten ‘skid mounted’ productie-units (kortweg
twee voor het Engelse deel.
‘skids’ genoemd). De eerste van deze kleine,
42
mobiele installaties werd in 2005 geïnstalleerd. Op
Groen licht op offshore platform
ondermeer de locaties Spijkenisse-Oost en Lauwerzijl
Jaarlijks trekken zestig miljoen vogels over de
zijn in 2006 skids geplaatst. In 2007 zijn in totaal
Noordzee. De meeste halen veilig de overkant.
acht skids geïnstalleerd, waarvan er twee geplaatst
Bij uitzonderlijke weersomstandigheden komt het
zijn op de locatie Moddergat, twee op de locatie
voor dat een aanzienlijk aantal trekvogels aan
Lauwerzijl (naast de in december 2005 geïnstal-
getrokken wordt en gedesoriënteerd raakt door
leerde skid) en een op de locaties Assen, Witten,
traditionele verlichting op olie- en gasplatforms.
Middelie-300 en Westbeemster. Bij de laatste twee
Ze blijven daardoor rondvliegen of strijken langdurig
locaties gaat het deels om een herontwikkeling van
op de platforms neer, waardoor ze vaak te zwak
een veld. Het Middelie-veld heeft eerder geprodu-
zijn om de kust nog te bereiken. De kans dat deze
ceerd, maar werd in 1994 ingesloten.
weersomstandigheden zich onderweg voordoen, is ongeveer 10 procent. De NAM en Philips hebben
Offshore werden in 2007 twee nieuwe monotowers
samen een nieuw type verlichting ontwikkeld om dit
geïnstalleerd in het L9 blok (L9-FA en L9-FB), en
probleem te verminderen. De lampen stralen een
gekoppeld aan het bestaande L9-FF-1-platform. Het
beperkt deel van het kleurenspectrum uit. Dankzij de
ontwerp van deze kleine, onbemande platforms
unieke kleur raken vogels minder afgeleid door de
Overzicht investeringen en uitgaven De investeringsuitgaven (mede namens de joint venture partners) van de NAM zijn in 2007 ten opzichte van het jaar ervoor met drie procent gedaald tot 557 miljoen euro. Dat is 17 miljoen euro minder dan in 2006. De in verhouding licht afgenomen uitgaven in 2007 zijn vooral te verklaren door de afgenomen kosten die gemaakt zijn ten aanzien booractiviteiten. Hieronder een aantal belangrijke algemene investeringen: • De modernisering en renovatie (inclusief het plaatsen van compressoren) van de installatie
consortium Stork GLT. De locaties S lochteren
Moddergat 1 en 2 geschikt gemaakt voor de
en Froombosch zullen in mei 2008 worden
productie.
in het Groningen-veld is in 2007 onverminderd
overgedragen aan Stork GLT. Het GLT-project
vervolgd, als onderdeel van het Groningen
zal ook in de komende tijd (tot en met 2009)
kelen van het Middelie-veld is begin november
Long Term-project (GLT).
nog een groot deel vormen van de totale inves
2007 afgerond met het in productie nemen van
teringen van de NAM.
de Middelie-installatie.
• In het derde kwartaal van 2007 zijn de clusters
• Het project met betrekking tot het (her)ontwik-
De Eeker en Scheemderzwaag opgeleverd.
• Via de Ameland Westgat 101-put is een
• De operationele uitgaven kwamen in 2007
Op locatie Schaapbulten is in november het
succesvolle exploratieboring uitgevoerd.
uit op 783 miljoen euro. Deze uitgaven zijn
compressorproject opgeleverd. De renovatie
• De twee monotowers L9-FA en L9-FB werden in
van overslagstations Tjuchem Noord & Zuid
september 2007 geplaatst. Via deze instal-
is respectievelijk in augustus en september
laties worden nieuwe velden in het L9-gebied
opgeleverd. Goede voortgang is geboekt
ontwikkeld.
op de locatie Tusschenklappen, waarbij de satelliet Sappemeer is overgedragen aan het
drie procent lager dan in het voorgaande jaar (2006: 810 miljoen euro).
• Ten behoeve van het Waddengas zijn de in het midden van de jaren ‘90 geboorde putten
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
43
7
N AM
en
economie
verlichting van de platforms. Als pilot is in 2007
een of meer lege gasvelden nabij Barendrecht, die
vragen van de diverse vergunningen. Aansluitend
het NAM-platform L15 - uitgerust met de nieuwe
de NAM voor dat doel aan Shell ter beschikking zou
worden bij Schoonebeek ongeveer zeventig putten
verlichting. Dit platform, dat net voor de
stellen. In de eerste maanden van 2008 heeft Shell
geboord, verspreid over achttien nieuw aan te
Nederlandse kust ter hoogte van Vlieland ligt,
hiervoor de MER-procedure gestart.
leggen winlocaties. De oude, vertrouwde jaknikkers
is het eerste ter wereld met dit nieuwe type ver-
zullen niet terugkeren in het Drentse landschap.
lichting. Vrijwel alle buitenverlichting, maar liefst
Toekomstige ontwikkelingen
Als alles volgens planning verloopt, wint de NAM
380 lampen, zijn vervangen. De eerste resultaten
De NAM-historie begint in Schoonebeek. In 1947
vanaf 2010 de olie met behulp van moderne
zijn zeer positief.
begon de NAM daar met oliewinning. In 1996
hoogrendementspompen.
stopte het bedrijf om olie te winnen in Schoonebeek
44
Onderzoek CO2-opslag in lege velden
omdat de winbaarheid van de taaie, stroperige olie
In 2007 is er wereldwijd veel aandacht geweest
met de toenmalige technieken en infrastructuur, niet
voor klimaatveranderingen. Ook in Nederland
langer rendabel was.
bekijkt de overheid hoe de toename van CO2 in de atmosfeer af te remmen is. Behalve efficiënter
In december 2007 besloot de NAM, samen met
energiegebruik en het inzetten van duurzame
partner Energie Beheer Nederland BV (EBN), om
energiebronnen, is er een derde mogelijkheid: het
opnieuw olie te gaan winnen in Schoonebeek.
afvangen en opslaan van CO2, bijvoorbeeld in een
EBN neemt voor 40 procent financieel deel aan
leeg aardgasveld in de diepe ondergrond.
dit project. Met nieuwe innovatieve technologie, zoals horizontale putten en lagedruk-stoominjectie,
De NAM is van mening dat de samenleving moet
denkt de NAM de komende 25 jaar in totaal nog
zoeken naar oplossingen voor de CO2-problematiek.
eens 100 à 120 miljoen vaten uit een deel van het
Daar leveren we zelf ook een bijdrage aan. Shell
veld (de zogeheten ‘solution gas drive area’) te
voert studies uit naar de mogelijkheden om CO2
kunnen onttrekken. Dit is een toename van de totale
die vrijkomt bij de Shell-raffinaderij Pernis, op te
Nederlandse aardoliereserves van zo’n 50 procent.
slaan in een nabijgelegen gasveld. Dit veld moet om logistieke redenen in de buurt liggen. Er wordt
Het jaar 2008 zal in het teken staan van de detail
nu onderzocht of opslag zou kunnen plaatsvinden in
uitwerking van het project en het gefaseerd aan-
45
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
‘Zoeken naar het juiste evenwicht tussen techniek en milieu’ Bert van der Laan
8
NAM en grondstoffen/energie Bert van der Laan is Environmental Specialist bij de NAM. Vanuit die functie is hij betrokken bij de meerjarenafspraken met de Nederlandse overheid om de energie-efficiency bij de bedrijfsprocessen van de NAM te verbeteren.
‘De NAM heeft via de brancheorganisatie olie- en
woorden ons in een jaarlijks monitoring report,
sluit bij het overheidsakkoord over duurzaamheid,
gaswinningsindustrie NOGEPA met de overheid
waarin we aangeven hoe het staat ten opzichte
dat beoogt om in 2020 in Nederland een van de
afspraken gemaakt om de energie-efficiency
van het plan. We hebben tot nu toe elk jaar kunnen
duurzaamste en efficientste energievoorzieningen in
van het bedrijf te verbeteren. Daartoe zijn de
melden dat we daarop voor liggen. Dat hebben we
Europa te hebben. In die nieuwe meerjarenafspraak
zogeheten meerjarenafspraken omtrent energie-
onder andere bereikt door efficiëntere machines in
komt de inspanningsverplichting dat onze branche
efficientie (MJA) opgesteld. Momenteel zitten we in
te zetten bij het renoveren van installaties. Neem het
in dat jaar een efficiencyverbetering van 45 procent
de tweede meerjarenafspraak (MJA2) die een loop-
Groningen-veld. Daar moesten oude installaties
moet hebben gehaald ten opzichte van het ijkjaar
tijd heeft tot 2012. Het gaat hierbij specifiek om
worden vernieuwd om daling van de gasdruk tegen
1998. In 2005 hadden we 29 procent bereikt.
het efficiënte gebruik van energie, en niet direct
te gaan. We renoveren de installaties niet enkel uit
Het zal niet eenvoudig zijn het doel in het jaar
om een absolute vermindering van het energie
milieuoverwegingen, maar ook vanuit technische.
2020 te halen, omdat we al veel van onze verbete-
gebruik. Doordat we bijvoorbeeld het olieveld in
We hebben machines nodig die in ieder geval de
ringen hebben doorgevoerd, maar we blijven ons
Schoonebeek opnieuw in productie gaan nemen,
huidige stand van techniek als basis hebben. Uit de
committeren aan de meerjarenafspraken.’ ■
zal het energieverbruik in de komende jaren toe-
meerjarenafspraken blijkt ook dat wij het beter doen
nemen. Maar die energie gaan we wel uitermate
dan het totaal van de branche. De renovatie van de
efficiënt gebruiken. Daar gaat het dus om.’
installaties in het Groningen-veld hebben hier een belangrijke bijdrage aan geleverd.’
Stand van techniek ‘Binnen de meerjarenafspraken moeten we we vier
Overheidsakkoord
jarenplannen maken waarin we efficiency-targets
‘Hoewel de huidige meerjarenafspraak tot 2012
stellen die we per jaar moeten bereiken. We verant
loopt is er een nieuwe in de maak. Eén die aanmaatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
47
8
N AM
en
g r ondstoffen / ene r gie
Bij de productie van aardgas en olie is veel energie nodig. De belangrijkste energiebronnen bij activiteiten van de NAM zijn aardgas, dieselolie en elektriciteit. Aardgas wordt onder andere gebruikt bij de opwekking van elektriciteit door middel van gasturbines bij productie-installaties op zee. Elektriciteit, afkomstig van het openbare net, gebruikt de NAM onder meer om compressoren aan te drijven en daarmee gas in de diepe ondergrond te injecteren op de locaties bij Langelo en Grijpskerk. Ook gebuikt het bedrijf elektriciteit voor compressoren die de gasdruk op peil houden, zoals op de GLT-locaties in het Groningen-veld. Bij de mobiele boorinstallaties wordt voor de energieopwekking gebruik gemaakt van dieselgeneratoren. In 2007 steeg het totale gebruik van energie bij de NAM ten opzichte van 2006 met vier procent tot een half miljoen gigajoule.
Brandstof Het verbruik van vloeibare brandstoffen is in 2007 gedaald met 14 procent door een afname van de booractiviteiten.
Grond- en hulpstoffen Bij de exploratie en productie van aardgas en aardolie worden mijnbouwhulpstoffen gebruikt. Het gebruik van deze stoffen is sterk afhankelijk van het activiteitenniveau. Dit niveau is af te meten aan
48
Gas
Elektriciteit
bijvoorbeeld het aantal boringen en de hoeveel-
Het gasverbruik bij de NAM steeg in 2007 met drie
Het elektriciteitsverbruik is in 2007 met 13 procent
heden kubieke meters geproduceerd aardgas en
procent ten opzichte van 2006, als gevolg van het
toegenomen in vergelijking met 2006. Net als bij het
gewonnen aardolie. Het gebruik van deze hulpstof-
toenemende verbruik bij de offshore-installaties. Het
gasverbruik geldt ook een toename voor het elektrici-
fen in 2007 bij de productie van olie en aardgas
gasverbruik is in verhouding tot de gas- en olie-
teitsverbruik bij de gas- en olieproductie. De oorzaak
is gedaald met ongeveer twee procent ten opzichte
productie toegenomen: de druk in ondergrondse
is vooral de installatie van elektrisch gedreven
van 2006. Dit is ongeveer gelijk aan de afname in
gasreservoirs is gedaald en daardoor zijn gasturbines
compressoren in het Groningen-veld als onderdeel
de productie van gas (drie procent).
en -compressoren nodig om het gas op verkoop-
van het GLT-project.
specificatie te brengen.
Ook bij boringen worden mijnbouwhulpstoffen (chemicaliÍn) gebruikt om de activiteiten veilig en technisch goed te laten verlopen. De hoeveelheid hulpstoffen die gebruikt is, ligt over het algemeen in lijn met de totale lengte die in een bepaalde periode is geboord. Ten opzichte van het jaar ervoor zijn in 2007 veel minder hulpstoffen gebruikt. Een afname van 38 procent. Dit komt overeen met de afname van het aantal geboorde meters in 2007.
Chemicaliënmanagement
Meerjarenafspraak 3
(2005-2008) was om tot en met 2006 een energie-
De doorgaande verbetering op het gebied van mijn-
De overheid en het bedrijfsleven willen via de
efficiency van 21,9 procent te halen ten opzichte
bouwhulpstoffen is te danken aan de voortdurende
Meerjarenafspraak-efficiency (MJA) een verbetering
van het referentiejaar 1998. Deze doelstelling werd
zoektocht naar betere en meer efficiënte producten.
van de energie-efficiency bewerkstelligen. Voor de
overtroffen, want de NAM bereikte in 2006 een
Denk aan de toepassing van meer milieuvriendelijke
olie- en gasindustrie onderschreef belangenorganisa-
verbetering van 28,4 procent. Het is op het moment
chemicaliën en een vermindering van het relatieve
tie NOGEPA afspraken met de overheid. De NAM
van publicatie nog niet bekend of de doelstelling
volume aan gebruikte chemicaliën.
neemt hieraan ook deel en stelt, zoals afgesproken,
voor 2007, een verbetering van 22,7 procent,
eens per vier jaar een Energiebesparingsplan op.
gehaald is.
Bij de selectie van chemicaliën wordt naar de
De doelstelling van het vigerende Energiebeleidsplan
gebruiksketen (lifecycle) van het product gekeken. Dit proces is een essentieel onderdeel van het NAM Chemicaliën Management Systeem. Het NAM Bedrijfsmilieuplan 2007-2010 (BMP-4) noemt een
Verwerking afval volgens voorkeursvolgorde
aantal projecten dat een blijvende verbetering in het chemicaliënmanagement bij de NAM moet bewerk-
Hergebruik (product) 7%
stelligen. In overeenstemming met de afspraken in
Hergebruik (grondstof) 47%
het milieuconvenant heeft de NAM ook voor 2007 een plan opgesteld voor het actief vervangen van schadelijke stoffen door minder schadelijke stoffen.
Lozen op oppervlaktewater 9%
Voorbeelden van acties die in 2007 zijn onder nomen, zijn: • een inventarisatie offshore aan de hand van de Nederlandse prioritaire stoffenlijst 2007; • opstellen substitutieplan in overeenstemming met de eisen en procedures in de Handreiking BMP-4; Storten 34%
Energie terugwinning 2% Verbranden < 1%
maatsc h a p p e l i j k
Verwerking afval volgens voorkeursvolgorde
j aa r ve r s l ag
49
8
N AM
en
g r ondstoffen / ene r gie
Energieverbruik (mln GJ)
gemaakt wordt van compressoren om de gasdruk in
energieverbruik (mln GJ) 0
2
4
6
behandelingsinstallaties op peil te houden. Ook het 8
10
12
14
locaties Norg en Grijpskerk doet het energieverbruik
2000
stijgen. De hernieuwde productie van olie uit het Schoonbeek-veld zal vanaf 2010 starten. Ook dit
2001
brengt een aanzienlijke toename van het energieÂ
2002
verbruik bij de NAM met zich mee.
2003 2004
50
injecteren van gas in de diepe ondergrond bij de
2005 2006 2007
gas
diesel
elektriciteit
In 2008 start het laatste EnergieÂbesparingsplan in de
aliseerd ten opzichte van 1998. Daarnaast moet
MJA 2-periode onder de naam Energie Efficiency Plan
worden onderzocht welke verbeteringen er mogelijk
(EEP). Dit plan loopt van 2009 tot 2012. Na 2012
zijn tot het jaar 2030.
worden de Meerjarenafspraken Energie-efficiency verlengd tot 2020 onder de noemer MJA3. Een
De komende jaren
belangrijke afspraak is de inspanningsverplichting
De verwachting is dat het energieverbruik ten
die bedrijven aangaan om in 2020 een verbetering
opzichte van de gas- en olieproductie in de komende
van 45 procent energie-efficiency te hebben gere-
jaren zal toenemen. Dit omdat er meer gebruik
51
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
NAM 60 jaar De NAM bestond op 19 september 60 jaar. Dit jubileum heeft de NAM op een speciale manier gevierd. Naar aanleiding van een bericht over het grote aantal voortijdige vmbo-schoolverlaters in Groningen en Drenthe, vatte de NAM het plan op om een evenement te organiseren voor vmboscholieren onder de titel: 60 explore 60.
om deze eenmalige activiteit samen met andere bedrijven en organisaties uit Noord-Nederland, uit te bouwen tot een meer structureel project.
Jubileumbijeenkomst
52
In de regio Groningen en Drenthe vinden veel
trainingen, bijeenkomsten en één-op-één sessies
Ook intern werd stilgestaan bij het bedrijfsjubileum.
jongeren op vmbo-niveau het lastig een passende
werden de jongeren gecoacht en geïnspireerd om
Tijdens een speciale bijeenkomst op 19 september
beroeps- of opleidingskeuze te maken. Hoewel de
bijvoorbeeld zelf goede keuzes te maken in het
werd op afwisselende wijze stil gestaan bij de rijke
NAM een organisatie is waar met name hoog
leven. Alle leerlingen en hun tijdelijke persoon-
historie van de NAM. Interviews met (oud-)medewer-
opgeleide medewerkers in dienst zijn, zag het
lijke coaches hebben het evenement weer anders
kers gaven een kleurrijk beeld van de verschillende
bedrijf hier een maatschappelijke taak voor haar
beleefd. Sommige koppels haalden de eindstreep
tijdperken die de NAM heeft meegemaakt. Tijdens
weggelegd. En zo ontstond het idee om een evene-
niet, anderen hadden juist bijzondere ontmoetin-
de bijeenkomst werd het eerste exemplaar van het
ment te organiseren voor zestig van deze jongeren
gen. Zo bezochten ze in een één-op-één sessie de
NAM-jubileumboek overhandigd aan acht oud-
in de leeftijd van 14 tot 16 jaar, samen met zestig
ondergrondse gasopslag te Grijpskerk. De meeste
directeuren.
medewerkers van de NAM.
afspraken vonden op kantoor plaats. Een van de jongeren nam zelf het voortouw om op kantoor uit te
Voor 60 explore 60 waren zestig NAM’ers gekop-
leggen wat wij allemaal met onze computers zouden
peld aan zestig jongeren van vmbo-scholen uit
kunnen doen. Al met al was het een veelbesproken
Assen en Hoenderloo. Door middel van groeps-
evenement. De NAM werkt momenteel aan plannen
53
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
Bijlage 1: Cijfers Item
2003
2004
2005
2006
2007
3.225
1.943
1.818
1.826
1.864
1.863
vrouw
-
225
209
202
223
232
man
-
1.718
1.609
1.624
1.641
1.604
aantal werknemers
ziekteverzuim (excl. zwangerschap, %)
1990
3,7
2,3
2,5
2,7
1,8
1,9
13,1
9,8
8,5
8,9
10,7
10,3
NAM-personeel
6,2
3,7
3,4
3,2
3,4
3,3
aannemerpersoneel
6,9
6,1
5,1
5,7
7,3
7,0
-
1,6
2,1
6,1
1,5
1,2
LTIF = ongevallen met verzuim per mln blootstellingsuren
4,7
0,4
1,2
1,2
0,8
1,5
TRCF = ongevallen met letsel per mln blootstellingsuren
7,8
3,7
3,3
3,5
3,1
3,3
blootstellingsuren (mln)
beroepsziekten NAM’ers (frequentie per mln blootstellingsuren)
54
ongevalsfrequenties
verdeling gebruik boorspoeling kilometers geboord met spoeling op oliebasis
10
30
7
22,1
40,6
24,8
kilometers geboord met spoeling op waterbasis
48
23
5,5
12,3
21,6
9,7
CFK’s voor laboratoriumtoepassingen
0
0
0
0
0
0
halonen voor brandblusmiddelen
1,80
0
0
0
0
0
41
4
3
4
899.000
613.000
691.000
gasvormige emissies (ton, afgerond)
HCFK’s voor gaskoeling en airconditioning CO2
[c]
3
677000 [c]
674.000 (*) afgerond getal - niet beschikbaar [c] correctie
Overige feiten en cijfers staan in de hoofdtekst.
0,3 620.000
Item
1990
2003
2004
2005
2006
2007
CO
-
1.600
1.100
1.200
1.000
740
SO2
522
82
85
92
98
88
NOx
3.540
1.300
1.200
1.200
1.300
1.200
CH4
42.925
8.900
8.300
8.400
6.900
7.700
2.600
2.400
2.200
1.850
2.350
vluchtige organische stoffen (BTEX, C2H6, C3+)
-
Hg
-
0,01
0,01
0,005
48
afgefakkeld
147
36
34
36,6
33,8
19,0
64
12
12
13,3
13,1
16,9
0,6
0,7
0,6
afgeblazen onttrokken grondwater t.b.v. saneringen (mln m ) 3
hoeveelheid productiewater geloosd in zee (m ) 3
-
metalen in geloosd water op zee (kg)
0,8
35,9
(*)
197.000
132.000
128.000
123.000
112.000
120.000
-
12.000
10.000
12.000
14.000
17.000
hoeveelheid dekwater geloosd in zee (m3) olie in water geloosd op zee (ton)
0,9
(*)
46,9
0,003
211
(*)
49,9
0,003
afgefakkeld en afgeblazen gas (mln m3)
(*)
46
[c]
37,0 14.463
2,5
2,4
1,9
1,6
(*)
1,6
1639
455
885
328
49
1.535.294
1.683.473
1.648.503
1.541.761
1.482.057
afvalwater (lozing op het riool)
202.000
223.000
68.500
121.751
100.335
afvalwater (sanerings- en bronneringswater op oppervlaktewater)
708.000
861.000
642.000
728.120
677.109
222.000
223.000
191.000
116.000
164.708
afvalstoffenoverzicht (ton, afgerond) afvalwater (injectie in de diepe ondergrond)
bedrijfsafval
-
-
(*) afgerond getal - niet beschikbaar [c] correctie Overige feiten en cijfers staan in de hoofdtekst.
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
55
Item
1990
2003
2004
2005
2006
2007
28.000
19.000
21.500
36.000
25.919
6
55
58
60
62
70
aantal milieu-incidenten/klachten
-
315
307
304
308
263
bodemvervuiling
-
68
68
65
66
68
watervervuiling
-
10
12
18
10
17
emissies naar de lucht
-
gevaarlijk afval aantal LSA-locaties
-
lekkages binnen noodvoorzieningen
56
66
84
57
64
54
140
124
136
143
102
geluidsklachten
-
26
17
23
19
17
lichtklachten
-
1
1
2
0
0
stankklachten
-
4
1
3
6
5
aardbevingen
-
5
0
3
4
4
totale investeringen en operationele uitgaven (mrd euro)
1,2
1,6
1,0
1,2
1,4
1,3
energiegebruik (mln GJ)
9,2
10,5
12,3
12,1
12,4
12,4
gas
8,6
7,56
8,9
8,7
8,8
8,6
diesel
0,3
0,79
0,69
0,66
0,86
0,74
elektriciteit
0,3
2,2
2,8
2,7
2,7
3,1
(*) afgerond getal - niet beschikbaar [c] correctie Overige feiten en cijfers staan in de hoofdtekst.
Bijlage 2: Gas- en olievoorkomens
57
maatsc h a p p e l i j k
j aa r ve r s l ag
Colofon Fotografie:
Dit maatschappelijk verslag is een weergave van de
Dit maatschappelijke jaarverslag is een uitgave van:
economische, sociale en milieu-activiteiten van de
Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V.
Paul Tolenaar
Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM) én
Schepersmaat 2, 9405 TA Assen
Interviews:
van de interactie tussen het bedrijf en de samenleving
Postbus 28000, 9400 HH Assen
Stijntje de Olde
in 2007. Het verslag is bedoeld voor een brede
Telefoon (0592) 36 91 11
Overig:
groep externe belanghebbenden en geïnteresseerden.
Fax (0592) 36 22 00
Hans Banus
Het spreekt voor zich dat de medewerkers zelf ook
www.nam.nl
Henriët Jager
Verantwoording
Sky Pictures
een belangrijke doelgroep vormen.
58
Cover:
Samengesteld in mei 2008 door de afdelingen:
Paul Tolenaar
De rode draad in dit verslag is de rol van de NAM in de Nederlandse samenleving en de samenwerkings-
Communications
Bert Vennik
verbanden die het bedrijf daarbij aangaat.
Human Resources
Dries Zwikker
Reinier Treur
Health, Safety and Environment De cijfermatige onderbouwing gebeurde aan de hand
Product Movement and Accounting
Koninklijke Van Gorcum BV, Assen
van de jaarcijfers over 2007. Als referentiedata zijn over het algemeen 2000 tot en met 2006 opgenomen.
Drukwerk:
Concept en vormgeving:
ISO 14001
Castel Communicatie, Groningen
Productie: Castel Mediaproducties, Groningen Dit maatschappelijk jaarverslag is gedrukt op papier met het FSC-keurmerk en bestaat voor 40% uit gerecycled materiaal.