In ’t kort

OP ZOEK NAAR DE SCHATTEN VAN HET CONGOBEKKEN

Het Congobekken is het immense groene hart van het Afrikaanse continent. Dit zeer moeilijk toegankelijk gebied herbergt een buitengewone biologische rijkdom, waaronder enkele emblematische soorten zoals de bonobo. WWF-België is er al jaren actief om deze soorten te beschermen. We hebben echter heel weinig wetenschappelijke gegevens over deze plek. Daarom ging onze partner BINCO (Biodiversity Inventory for Conservation) er op onderzoek: tien wetenschappers brachten een maand lang de aanwezige biodiversiteit in kaart. De resultaten zijn veelbelovend: ze registreerden 158 soorten vogels, 40 soorten amfibieën en reptielen, 27 soorten zoogdieren en vele andere soorten ongewervelde dieren. Verschillende van die soorten zijn mogelijk nieuw voor de wetenschap! Met behulp van drones konden ze ook voor het eerst warmtebeelden maken van bonobo's die in hun nesten sliepen. Die nieuwe techniek kan ons helpen om ons een beter beeld van de bonobopopulatie te vormen. Meer informatie: www.wwf.be/nl/binco-bonobos

47 LOKALE INITIATIEVEN KRIJGEN STEUN VAN WWF

Omdat de ons omringende natuur onze hulp best kan gebruiken, heeft WWF het 'Fonds voor natuur bij ons' opgericht. Dit fonds is bedoeld om kleinschalige lokale initiatieven van verenigingen en bewoners die een positieve impact op de natuur in België hebben, te ondersteunen. In totaal werden 116 projecten ingediend en aan een onafhankelijke jury voorgelegd. De winnaars zijn intussen bekend: 47 projecten verspreid over heel België kunnen elk rekenen op 2500 tot 5000 euro steun. Qua inventiviteit en motivering moeten ze niet voor elkaar onderdoen: aanleggen van collectieve boomgaarden en moestuinen, aanplanten van hagen en minibossen, plaatsen van nestkasten voor vogels en van insectenhotels, herstellen van vijvers of schoonmaken van rivieroevers. Onze natuur zal er alleen maar mooier door worden!

© ASBL L'ARBRE QUI POUSSE

TENTOONSTELLING 'MAMMOUTH! STEPPE BY STEPPE'

Hoewel mammoeten al duizenden jaren zijn uitgestorven, blijven ze tot onze verbeelding spreken. Wisten jullie dat een kleine groep wolharige mammoeten overleefde tot 1700 v.C. op een eiland voor de Siberische kust, terwijl de rest van de soort allang was uitgestorven? Bezoek de tentoonstelling 'Mammouth ! Steppe by Steppe' en kom dankzij wetenschap, geschiedenis, poëzie en verhalen alles over de mammoet te weten.

Wanneer: van 12/02/2021 tot 05/01/2022 Waar: in Espace Muséal d'Andenne (EMA)

WWF IN UW TESTAMENT

Hebt u al eens over uw nalatenschap nagedacht? Behalve uw naasten, kan u ook de natuur in uw testament opnemen. Zo biedt u bedreigde soorten en hun leefomgeving een toekomst. WWF-experten werken wereldwijd in meer dan 100 landen aan de bescherming van de meest waardevolle pareltjes van de natuur. Elk jaar dragen nalatenschappen ten voordele van WWF aanzienlijk bij aan de financiering van deze projecten. Zonder het engagement van onze erflaters zouden we onze missie niet kunnen waarmaken. Samen maken we het verschil. Door een deel of het geheel van uw bezittingen na te laten aan WWF, schenkt u

de volgende generaties een levende planeet.

ANTWOORDSTROOK:

 Ik wil meer informatie over hoe ik WWF in mijn testament kan opnemen. Gelieve contact met mij op te nemen.  Ik heb WWF al in mijn testament opgenomen.  Ik zou graag meer informatie krijgen over de projecten van WWF U kunt vanaf nu uw testament ook gratis online opmaken. WWF werkt hiervoor samen met de juridische adviseurs en experten van Legacio. Meer info op: wwf.be/testamenten

 Mevr.  Dhr. Voornaam:.............................................. Naam: ........................................................................... Straat: .............................................................................................................................................. Nr:........................... Postcode: ..............................................Plaats: ................................................................................................................ E-mailadres:...................................................................................................................................................................... Telefoonnummer:..................................................................... Geboortedatum: ........................................................

Terug te sturen naar: Dominique Weyers • WWF-Belgium • Emile Jacqmainlaan 90 • 1000 Brussel Of neem contact op via telefoon: 02 340 09 37 of 0476 58 07 42 • E-mail: dominique.weyers@wwf.be.

DOSSIER

Ont’bos’sing: onze strijd voor andere ecosystemen

Samen voerden we campagne om de Europese Unie ervan te overtuigen om ontbossing niet op ons bord te laten belanden. En met succes! Nu is het aan ons om ervoor te zorgen dat alle waardevolle natuur effectief bescherming geniet, ook al valt die niet altijd onder de noemer 'bos'. Mangroven, veengebieden, savannes: deze andere uiterst waardevolle ecosystemen zuiveren ons water en slaan het op bij droogte, vangen koolstof op briljante wijze op en herbergen een groot aantal unieke dier- en plantensoorten. Tegelijk voorzien ze in het levensonderhoud van plaatselijke gemeenschappen en beschermen hen tegen overstromingen. Hoog tijd om ze wat beter te leren kennen.

Eindelijk een overwinning voor de bossen

Dankzij jullie heeft de Europese Commissie op 17 november 2021 (eindelijk!) een nieuwe wet voorgesteld om ontbossing tegen te gaan. Deze cruciale wet moet voorkomen dat ongerepte natuur aan de andere kant van de aardbol moet wijken om er producten voor Europese consumenten te verbouwen.

ER IS NAAR JULLIE GELUISTERD

Dit wetsvoorstel is een antwoord op de #Together4Forests-campagne die we al meer dan een jaar met WWF voeren. 1,2 miljoen burgers eisten een wet die een einde moet maken aan ontbossing die veroorzaakt wordt om in hun behoeften te voorzien. En er is naar jullie geluisterd! De tekst bevat sterke elementen, zoals de eis dat alle producten die op de EU-markt belanden, geen aanleiding mogen geven tot ontbossing of degradatie van bossen. Het voorstel voorziet ook in krachtige maatregelen om de wet in de hele EU te handhaven, met name door middel van boetes die in verhouding staan tot de veroorzaakte milieuschade.

EEN WET MET EEN ENORME IMPACT

De uitbreiding van de landbouw in de tropen, waarvoor tussen 2005 en 2017 elk jaar ongeveer 5 miljoen hectare bos in landbouwgrond werd omgezet, blijft de grootste bedreiging voor bossen en andere natuurlijke ecosystemen. De Europese Unie alleen is verantwoordelijk voor 16% van de ontbossing die verband houdt met de internationale grondstoffenhandel (sojabonen voor landbouw, palmolie, rundvlees, cacao, koffie enz.). Enkel China scoort nog slechter. Dit nieuwe wetsvoorstel zal dus een enorme impact hebben.

ZORGWEKKENDE HIATEN

Het wetsvoorstel vertoont echter hiaten, waardoor de kans kleiner wordt dat de EU handel kan drijven zonder dat dit ten koste gaat van de natuur. Zo hoeven bijvoorbeeld ondernemingen die goederen invoeren uit landen 'met een laag risico', niet na te gaan of de producten die ze invoeren, geen aanleiding geven tot ontbossing of bosdegradatie. Producten die een groot risico inhouden, kunnen echter via landen met een laag risico worden verstuurd. Een andere bijzonder ernstige tekortkoming is het niet opnemen van andere natuurlijke ecosystemen dan bossen, zoals prairies en savannes. De Commissie stelt wel voor om na de eerste herziening van de wet - twee jaar na de inwerkingtreding - na te gaan of deze in de wet moeten worden opgenomen. Dan zal het echter te laat zijn! Deze ecosystemen verdwijnen immers tegen een alarmerend tempo. Zo verdween op iets meer dan jaar tijd meer dan 5000 km² land in de Braziliaanse Cerrado-savanne. Dat komt neer op ongeveer een kwart van de oppervlakte van Wallonië.

GEVAAR VOOR ‘LEKKAGE’

Ecosystemen die geen bossen zijn, zoals prairies, savannes en wetlands, hebben ook een ontzettend rijke biodiversiteit en leveren levensnoodzakelijke diensten aan de plaatselijke bevolking (zie volgende pagina's van dit dossier). Als de EU-wetgeving echter alleen bossen beschermt, zal een deel van de landbouwproductie die zich nu in tropische wouden uitbreidt, vroeg of laat naar naburige natuurlijke ecosystemen worden verplaatst. De vlakke savannes met hun schaarse vegetatie kunnen immers gemakkelijk tot landbouwgebied worden omgevormd en behoren daarmee nu tot de meest bedreigde ecosystemen ter wereld.

© STAFFAN WIDSTRAND / WWF CERRADO-SAVANNE IS SLACHTOFFER

Die kentering vindt nu al plaats. Toen in 2006 het ‘Amazon Soy Moratorium’ werd goedgekeurd, leidde dit tot een spectaculaire daling van de ombouw van het Braziliaanse Amazone-regenwoud voor de sojateelt. De omvorming tot landbouwgebied van de aangrenzende Cerrado-savanne gaat echter onverminderd verder: van 7% tussen 2003-2005 tot 16% tussen 2011-13. De Braziliaanse Cerrado-savanne met de grootste biodiversiteit ter wereld, wordt opgeofferd.

© ZIG KOCH / WWF

WAT NU?

De ecologische realiteit leert ons dat er zelden duidelijke grenzen tussen ecosystemen bestaan: er zijn overgangsgebieden en complexe vegetatielappendekens. In plaats van de productie gewoonweg te verplaatsen van bosgebieden naar andere waardevolle ecosystemen, moet de EU alle natuurlijke ecosystemen die door de teelt van risicovolle grondstoffen worden bedreigd (soja, cacao, rundvlees, palmolie enz.) in de toepassingssfeer van de wet opnemen. We blijven dus campagne voeren bij de Europese Commissie om er zeker van te zijn dat deze wet zo ambitieus mogelijk wordt.

 De Braziliaanse Cerrado, die meer dan 200 miljoen hectare droge bossen, bos- en struiksavannes, galerijbossen en graslanden beslaat, is de meest biodiverse savanne ter wereld.

Lees hier hoe u samen met ons actie kunt ondernemen om deze cruciale wet zo ambitieus mogelijk te maken: wwf.be/nl/together4forests

Deze prairies zijn meer dan zomaar grasvelden

Prairies zijn ecologisch enorm belangrijk en cruciaal in de strijd tegen klimaatverandering. Ze herbergen een extreem rijke en unieke biodiversiteit, slaan koolstof diep in de bodem op, filteren ons water en zuiveren onze lucht.

Prairies, savannes, llanos, paramos, velden, pampa's, weiden, campos – het veelvoud aan namen die allemaal verwijzen naar ecosystemen die vooral uit grassen bestaan, wijst op hun diversiteit. Prairies en savannes behoren tot de rijkste en meest diverse ecosystemen ter wereld. Ze zijn het resultaat van miljoenen jaren evolutie en danken hun vorm aan de geleidelijke afkoeling van het mondiale klimaat, seizoensgebonden bosbranden, ijstijden en de opkomst van grote herbivoren. Het samenleven van fauna en grassen is het geheim van deze ecosystemen: flora kan zichzelf vernieuwen, waardoor dieren er kunnen grazen. Dat maakt deze ecosystemen niet alleen heel waardevol voor allerlei soorten wilde dieren, maar ook voor mensen en hun kuddes.

EEN HELE RESEM DIENSTEN

Prairies en savannes herbergen wereldwijd ook meer dan 1 miljard mensen, aan wie ze essentiële ecosysteemdiensten leveren. Veeteelt is al de hele menselijke geschiedenis een duurzame manier voor lokale gemeenschappen om in hun levensonderhoud te voorzien. In de Braziliaanse Cerrado-savanne zijn ecotoerisme en het plukken van wilde vruchten - waarvan enkele werelwijd als 'superfoods' op de markt worden gebracht - belangrijke inkomstenbronnen voor lokale gemeenschappen. Voor miljoenen mensen in Afrika, Azië, Australië en Noord- en ZuidAmerika zijn prairies en savannes niet alleen een bron van voedsel, water, medicijnen en brandstoffen, maar zijn ze ook van cultureel en spiritueel belang.

WWF ONDERNEEMT ACTIE

In de Great Plains van de Verenigde Staten werkt WWF sinds 2011 samen met het Sustainable Ranching Initiative. Samen maken we werk van de bescherming, het herstel en een beter beheer van de Great Plains. Met onze eerste actie focussen we op het noorden en het centrum van Montana, op het noordwesten van Zuid-Dakota en op de duinen in Nebraska. Dit zijn gebieden met een bijzonder hoge soortendiversiteit waar de meeste prairies nog vrij intact zijn.

De diensten die deze ecosystemen bieden, reiken ook veel verder dan de gemeenschappen die er leven: in de Cerrado-savanne ontspringen 8 van de 12 stroomgebieden van Brazilië. De inwoners van grote Braziliaanse steden zijn met andere woorden rechtstreeks afhankelijk van een gezonde Cerrado voor de kwaliteit en kwantiteit van hun drinkwater.

STABIELE KOOLSTOFVOORRADEN

Prairies, savannes en aangrenzende bossen kunnen ongeveer dezelfde hoeveelheid koolstof als bosecosystemen opslaan. Prairies en savannes slaan in totaal tot 30% van alle terrestrische koolstof op. Vaak zijn die prairie-ecosystemen ook stabielere koolstofopslagplaatsen dan bossen. Ze slaan het merendeel van die koolstof immers ondergronds op, waardoor ze minder gevoelig zijn voor droogte en branden dan bossen.

© BECCA SKINNER / WWF WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE BEDREIGINGEN VOOR GRASLANDEN?

De rijke biodiversiteit van prairies en savannes wordt ernstig bedreigd. De belangrijkste oorzaak van hun vernietiging is de omvorming ervan tot landbouwgebieden. Vooral het verbouwen van soja en de veeteelt worden met de vinger gewezen. Het herhaaldelijk afbranden van prairies en de overbegrazing maken van prairies en savannes de meest bedreigde ecosystemen op aarde. Ondanks hun ecologisch en klimatologisch belang, worden ze amper beschermd: slechts 8% van de prairies is beschermd. Wereldwijd is al de helft van alle prairies en savannes verdwenen.

EEN UITZONDERLIJKE BIODIVERSITEIT

Prairies en savannes herbergen ook een ongelooflijke biodiversiteit. Ze herbergen een bijzonder rijke en unieke flora en fauna, waaronder enkele laatste grote kuddes bedreigde of uitstervende wilde dieren, maar ook unieke vogels en insecten en duizenden plantensoorten die nergens anders voorkomen. Zo zijn bijvoorbeeld de Great Plains in de Verenigde Staten en Canada de thuisbasis voor tientallen miljoenen prairievogels, bizons, elanden, Amerikaanse antilopen, herten en hun belagers. Hetzelfde geldt voor de Orinoquía-regio in Colombia waar 318 soorten zoogdieren leven, wat neerkomt op 69% van alle zoogdiersoorten in Colombia. De rijkdom aan soorten zoogdieren, vogels en amfibieën in tropische prairies en savannes is naar schatting vergelijkbaar met die in tropische regenwouden.

Enkele prairie- en savannebewoners

Graslandbizon (Verenigde Staten)

Zwarte neushoorn (Tanzania)

Afrikaanse savanneolifant (Botswana)

Mysterieuze moerassen, bondgenoten voor het klimaat

Moerassen of veengebieden bestaan uit bijzonder goed aangepaste plantensoorten en herbergen een zeldzame fauna. Het zijn natuurlijke wetlands die van grote waarde zijn voor de biodiversiteit, klimaatregulering en het welzijn van mensen. Ze kunnen uitzonderlijk veel koolstof opslaan en spelen een cruciale rol in de waterhuishouding.

1⁄3 Hoewel ze minder dan 3% van het aardoppervlak beslaan, houden ze een derde van alle koolstof wereldwijd in de bodem vast.

Veengebieden zijn bijzondere wetlands die zijn gevormd door de eeuwenlange accumulatie van gedeeltelijk afgebroken plantenresten in een omgeving die altijd drassig is. Ze komen in meer dan 180 landen voor, van subpolaire tot noordelijke en tropische gebieden. De meeste veengebieden bevinden zich in koude streken waar de ontbinding trager verloopt, maar we vinden ze ook in de tropen terug. Veengebieden kunnen van nature bebost zijn, wat vaak het geval is in Zuidoost-Azië, of open en bemost, zoals vaak het geval is in Zuid-Amerika. Ze komen voor in valleien, in de buurt van meren, langs zeekusten, in het hooggebergte en zelfs in vulkaankraters. Ook in onze eigen Hoge Venen treffen we veengebieden aan! !

BUITENGEWONE KOOLSTOFOPSLAGPLAATSEN

Veengebieden zijn het meest koolstofrijke terrestrische ecosysteem ter wereld. Per hectare kunnen ze ongeveer 1375 ton koolstof opslaan, tweemaal zoveel als bossen. Hoewel ze minder dan 3% van het aardoppervlak beslaan, houden ze een derde van alle koolstof wereldwijd in de bodem vast. Veengebieden zijn op wereldschaal ook heel belangrijk voor langdurige wateropslag. Ze bestaan voor ongeveer 90% uit water en fungeren als grote waterreservoirs.

Veengebieden bevatten zodoende 10% van de zoetwaterreserves wereldwijd. Ze spelen een belangrijke rol in de waterbevoorrading van de lokale bevolking en in de irrigatie van landbouwgronden in de stroomgebieden. Ook in drogere streken leveren veengebieden constant een beperkte hoeveelheid water.

WAARDEVOLLE BESTAANSMIDDELEN

Veengebieden zijn al duizenden jaren bevorderlijk voor de gezondheid en het welzijn van mensen. Ze bieden voedselzekerheid en voorzien in het levensonderhoud van heel wat gemeenschappen. Tropische veenbossen leveren enkele van de meeste waardevolle tropische houtsoorten en zijn bijzonder belangrijk voor de Indonesische en Maleisische economie. De ongerepte veengebieden in noordelijke en gematigde streken zijn een bron van bessen, paddenstoelen en geneeskrachtige planten. In tal van streken in Indonesië is visserij in de stroomgebieden van veengebieden de belangrijkste bron van inkomsten voor de lokale bevolking. In de veengebieden van de Cuvette Centrale van de Republiek Congo en de Democratische Republiek Congo zijn gemeenschappen ook aangewezen op bestaansmiddelen uit de veengebieden om in hun levensonderhoud te voorzien door visvangst of kleinschalige teelt van maniok en bananen.

MYSTERIEUZE BIODIVERSITEIT

Omdat ze vaak ontoegankelijk zijn, is er nog maar weinig geweten over de biodiversiteit in de meeste veengebieden. Tropische veengebieden herbergen een breed scala aan unieke, bedreigde of endemische soorten, waaronder vijf van de zes mensapensoorten. De dieren- en plantensoorten die er leven, hebben zich bijzonder goed aangepast aan de buitengewone omstandigheden van deze ecosystemen, waardoor ze vaak nergens anders ter wereld voorkomen.

© WWF-INDONESIA

Enkele veengebiedbewoners

© DYLAN DELVAUX

Korhoen (België)

© ALAIN COMPOST / WWF

Indische tapir (Indonesië)

© SHUTTERSTOCK

Bruine beer (Finland)

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE BEDREIGINGEN VOOR VEENGEBIEDEN?

Omvorming tot landbouwgebied, bosbouw, infrastructuuruitbreiding, ... Naar schatting 15% van de moerassen is verdwenen of aangetast. Vooral in Zuidoost-Azië worden steeds meer veengebieden drooggelegd, meestal om er oliepalmen aan te planten. Eenmaal drooggelegd zijn veengebieden vatbaar voor uitgestrekte en langdurige veenbranden. Hun geringe zuurstofgehalte leidt tot gedeeltelijke verbranding waarbij heel wat deeltjes vrijkomen die een groot aandeel in de luchtvervuiling hebben. Naar schatting 5% van alle uitstoot door menselijke activiteit is te wijten aan drooggelegde of brandende veengebieden. Dit komt neer op zowat het dubbele van de uitstoot van de wereldwijde luchtvaart en ligt tweemaal hoger dan de CO2 uitstoot te wijten aan bosbranden in het Amazonewoud.

© K. RÜHLAND

WWF ONDERNEEMT ACTIE

In het noorden van Canada ligt de 'Ring van Vuur', stroomopwaarts van het traditionele territorium van de zeven First Nations die samen de Mushkegowuk Council vormen. De streek wordt gekenmerkt door heel dichte veengebieden. WWF steunt de Mushkegowuk Council in haar oproep tot een moratorium tegen de uitbreiding van mijnbouwactiviteiten in deze waardevolle regio. Samen berekenen we de hoeveelheid koolstof die deze veengebieden vasthouden en gaan we na welke maatregelen nodig zijn om het beheer ervan op lange termijn te verzekeren.

Mangroven: Unieke schuilplaatsen

Als vreemde bossen tussen land en zee zijn mangroven ongelooflijk rijke ecosystemen. Aan de rand van tropische kusten herbergen bomen met kenmerkende wortels die uit het water steken, een unieke biodiversiteit. Ze vormen ook een heel efficiënte verdedigingsgordel tegen de gevolgen van klimaatverandering.

Mangrovebossen komen voor langs beschutte tropische en subtropische kusten in Afrika, Azië, Noord-Amerika en Midden-Amerika. In het gebied op de grens tussen mariene, land- en kustecosystemen gedijen mangroven op modderige gronden, verzadigd met zout water en arm aan zuurstof. Er komen 60 verschillende boomsoorten voor, die zich uitstekend aan deze specifieke leefomgeving hebben aangepast. De mangrovebomen met hun opvallende ‘stelten’ als wortels die half uit het water steken, zijn kenmerkend voor mangroven. Uit de lucht onttrekken deze wortels zuurstof en via hun bladeren scheiden ze overtollig zout af. Hoewel ze als een subgroep van bossen kunnen worden beschouwd, hebben mangroven unieke eigenschappen en zijn ze aan specifieke bedreigingen blootgesteld.

EEN SCHUILPLAATS VOOR HEEL WAT BEDREIGDE DIERSOORTEN

Mangroven herbergen een grote biodiversiteit en unieke ecologische gemeenschappen. Door hun ligging tussen terrestrische en mariene ecosystemen bieden mangroven een brede waaier aan habitats en herbergen ze een grote diversiteit aan terrestrische, estuariene en mariene planten en diersoorten. Het gaat om soorten die aangepast zijn aan zilt water of soorten die een evolutie hebben doorgemaakt en zich hebben aangepast aan deze onstabiele, zuurstofarme ondergronden en zoutwatergetijden. Deze soorten zijn uniek voor mangrove-ecosystemen. Mangrovebossen zijn ook cruciale plekken voor jonge vissen en andere zeedieren en belangrijke broed- en tussenstopplaatsen voor trekvogels. Wereldwijd

bieden mangroven een onderkomen aan meer dan 340 internationaal bedreigde soorten, waaronder de Karetschildpad, de Bengaalse tijger en verschillende soorten watervogels. Ze zijn ook van cruciaal belang voor het bestaan en de gezondheid van aangrenzende leefgebieden, zoals koraalriffen of zeegrasbedden (een soort onderwaterweiden). Mangroven regelen immers de instroom van voedingsstoffen en sedimenten en beschermen kustsoorten tegen schade die stormen en overstromingen kunnen aanrichten.

Ze zijn een essentiële bron van voedsel (vis, fruit, geneeskrachtige kruiden enz.), bouwmaterialen en brandhout voor de lokale bevolking, vooral in landelijke kustgebieden waar de armoede groot is. Daarnaast vormen ze ook een bron van inkomsten door visserij en toerisme.

EEN BONDGENOOT IN DE STRIJD TEGEN KLIMAATVERANDERING

Mangroven kunnen enorm veel koolstof opslaan: ongeveer 50% meer dan tropische regenwouden (470 ton C/ha tegenover 320 ton C/ha). Het grootste deel van de koolstof slaan ze in hun drassige ondergrond op, waar ze het eeuwenlang kunnen vasthouden. Wereldwijd zijn mangroven goed voor de opslag van 21 gigaton CO2 . Ze spelen ook een belangrijke rol in de kustverdediging. De dichte mangrovebossen beperken de kracht van golven en beschermen zo kustgemeenschappen tegen stormen en erosie. Het belang van deze ecosysteemdienst wint aan belang omdat de stijging van de zeespiegel kusten steeds kwetsbaarder maakt. De bescherming die gezonde mangrovebossen tegen overstromingen en erosie bieden, wordt op meerdere miljoenen dollar per jaar geschat.

Quelques habitants des mangroves...

Bengaalse tijger (India)

Karetschildpad (Indonesië)

Galápagoszeeleeuw (Ecuador)

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE BEDREIGINGEN VOOR MANGROVEN?

Wereldwijd verdwijnen mangrovebossen erg snel. Elk jaar gaat er 1 tot 2% van verloren, evenveel of meer dan koraalriffen en regenwouden. De afgelopen 20 jaar is ongeveer 35% van de mangroven verdwenen. Bij het kappen van mangroven komt bovendien elk jaar 24 miljoen ton CO2 vrij, wat neerkomt op het equivalent van ongeveer 5 miljoen personenauto's die een jaar lang rondrijden. Het verlies is bijzonder groot in Zuidoost-Azië, waar zich een derde van alle mangroven bevinden. Hun verdwijning is daar vooral het gevolg van de omschakeling naar de teelt van rijst, garnalen en palmolie. Ook het bouwen van woningen aan de kust, mijnbouw en oliewinning vormen grote bedreigingen.

© GERMUND SELLGREN / WWF-SWEDEN

WWF ONDERNEEMT ACTIE

De mangroven in de regio Manambolo aan de westkant van het eiland

Madagaskar zijn van cruciaal belang voor de lokale bevolking. WWF heeft er een omvangrijk project lopen om deze mangroven in stand te houden en te herstellen. Samen met de lokale gemeenschappen brengt het via een participatief ecologisch opvolgsysteem prioritaire gebieden in kaart.

© SHUTTERSTOCK OP HET TERREIN

Toevluchtsoord voor de otter in Wallonië

Aan de oevers van de Semois in het hart van de Ardennen, waar het water zuiver is en de natuur wat wilder, zou de perfecte omgeving voor otters kunnen zijn. Het is aan ons om hun terugkeer mogelijk te maken.

WAAROM IS HUN TERUGKEER EIGENLIJK BELANGRIJK?

De otter is een 'paraplu'-soort: hij heeft een groot territorium (20 tot 40 km rivier), heel zuiver water en, als roofdier, voldoende prooien (vissen, amfibieën, …) nodig. Door de ideale omstandigheden voor zijn terugkeer te creëren, herstellen we automatisch ook de leefomgeving voor andere plant- en diersoorten. Wie wint hierbij? De zwarte ooievaar, de ijsvogel, de waterspreeuw, verschillende vissoorten, libellen, inheemse planten en de wilde kat, die goed gedijt in dicht begroeide landschappen.

ZOEKTOCHT NAAR EEN TERRITORIUM

Het stroomgebied van de Semois in het uiterste zuiden van het land doet het ecologisch vrij goed en heeft een groot potentieel als pleisterplaats voor otterpopulaties. Experts zijn het er zelfs over eens dat otters nooit helemaal uit de Semoisvallei zijn verdwenen, ook al zijn ze nu erg zeldzaam. De populaties kunnen aangroeien door de komst van individuen van de snelgroeiende Nederlandse of Duitse populaties. Een jonge otter kan immers tot 150 km afleggen op zoek naar een nieuw territorium! De komst van otters uit deze beide landen zou de genetische diversiteit en dus ook de gezondheid van de Belgische populatie ten goede komen.

ZACHT GLOOIENDE EN GASTVRIJE OEVERS

De 198 km lange Semois is als toekomstige pleisterplaats voor verbetering vatbaar. WWF en zijn partners doen er dan ook alles aan om die om te toveren tot een waar paradijs. Eerst maken we werk van voldoende schuilplaatsen voor de otter in vrij ruime, natuurlijke en dicht begroeide oevers. We beplanten die opnieuw met inheemse soorten zoals meidoorns en laten braamstruiken hun gang gaan. Soms moeten we enkele invasieve uitheemse soorten rooien die in de winter verdwijnen (zoals de reuzenbalsemien), waardoor de oevers bij de eerste koude niet langer beschutting bieden. Het is ook belangrijk om de connectiviteit van het otterleefgebied te garanderen, door bijvoorbeeld beplante overgangen tussen de versnipperde natuurgebieden (door wegen, woningen, intensieve landbouw, …) te herstellen. De komende jaren leggen we ook poelen langs de rivieren aan. Amfibieën zijn in de lente immers een belangrijke voedselbron voor otters. Ook andere soorten hebben baat bij deze poelen: libellen, vogels, planten enzovoort.

ZUIVER EN VISRIJK WATER

Hoewel de waterkwaliteit er in België de voorbije jaren is op vooruitgegaan, blijven we een van de slechtste leerlingen in Europa. Omdat de otter aan de top van de voedselketen staat, kan hij vervuilende stoffen accumuleren (stoffen die de hormoonhuishouding ontregelen, zware metalen) via de vissen waarop hij jaagt. Onze partner 'Contrat de rivière Semois-Chiers' (riviercontract Semois-Chiers) maakt werk van de verbetering van de biologische kwaliteit van de rivieren in het Semois-stroomgebied: lozing van afvalwater voorkomen, beperking van stikstof- en fosfaatstromen uit de landbouw … De otter heeft ook heel visrijk water nodig. We zorgen voor betere paaiomstandigheden voor vissen door oevers opnieuw te laten begroeien en de paaiplaatsen (plekken waar vissen hun eitjes leggen) te herstellen. Sommige vissen, zoals de beekforel, moeten kleine beekjes stroomopwaarts kunnen zwemmen om zich in zuurstofrijker water te kunnen voortplanten. Daarom nemen we obstakels weg die hen dit beletten, wat de ecologische connectiviteit van de hele rivier ten goede komt.

© ALKA WILDLIFE

© YVES ADAMS / VILDA PHOTO

VIADUCT, AQUADUCT, 'OTTERDUCT'?

Het grootste obstakel voor otters zijn bruggen. Otters durven immers niet onder bruggen door te zwemmen. Met gevaar voor eigen leven lopen ze dan maar over de weg. In Nederland komt zo naar schatting elk jaar 28% van de otterpopulatie om in het verkeer. Er zijn echter oplossingen: het 'otterduct'. Het volstaat om kunstmatige oevers onder bruggen aan te leggen, zodat de otter te voet en op het droge, maar goed beschut onder bruggen kan doorlopen. Ook andere dieren kunnen van deze routes gebruikmaken: hermelijnen, marters, eekhoorns, vossen, ...

IDENTITEITSKAART VAN DE OTTER

Naam: Lutra lutra Familie: marterachtigen Lengte: kop en lijf: 50 tot 95 cm - staart: 25 tot 55 cm

Gewicht: 8 tot 12 kg Lievelingsvoedsel: vissen (maar ook amfibieën, zoetwaterkrabben enz.)

Levensduur: 3 tot 4 jaar (in het wild) Weetje: Als de otter onder water duikt, blijven zijn ogen open en sluiten zijn oren en neusgaten automatisch. Als het water troebel is, gebruikt hij om zich te oriënteren zijn tastharen (snorharen en wenkbrauwen), die gevoelig zijn voor trillingen.

Onze partners:

OTTERS DOEN HET OOK UITSTEKEND IN VLAANDEREN

In 2012 werd in Vlaanderen een otter gefotografeerd. Een première, want de soort was er volledig verdwenen! Intussen zijn er al meer bewijzen gevonden en beelden gemaakt van otters, vooral in het Scheldebekken. WWF werkt ook daar om het gebied aantrekkelijker voor de soort te maken.

FOCUS

COP26: klimaatbeloftes moeten worden nagekomen

Tussen 1 en 12 november 2021 vond in Glasgow de 26e VN-klimaatconferentie plaats. Onder druk van het maatschappelijk middenveld werd er vooruitgang geboekt: de hoop om de opwarming van de aarde tot 1,5 °C te beperken, is nog niet verdwenen. Om dit te realiseren, moeten de landen hun verklaringen wel in concrete acties omzetten.

© TOMMY GA-KEN WAN / WWF-UK

49e De Climate Change Performance Index (CCPI) evalueert de inspanningen van 60 landen die samen verantwoordelijk zijn voor 92% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. In een jaar tijd gaat België van plaats 40 naar plaats 49 en ligt zo ver achter het Europese gemiddelde en achter landen zoals China en India.

Zes jaar na het Akkoord van Parijs kwam de internationale gemeenschap samen om de strijd tegen klimaatverandering op te voeren en om te evalueren wat er al dan niet sinds de ondertekening van dat akkoord is gerealiseerd. De COP26 eindigde met zwakke beslissingen op een aantal belangrijke domeinen, zoals de aanpassing aan klimaatverandering, het verlies en de schade die ze veroorzaakt en klimaatfinanciering. Het goedgekeurde akkoord bevat echter ook belangrijke positieve punten, waardoor landen hun klimaatambities op korte termijn kunnen bijstellen en een bindend klimaatbeleid kunnen voeren.

Een belangrijke overwinning was ook het behouden van de doelstelling om de uitstoot tegen 2030 te halveren en de opwarming van de aarde onder 1,5°C te houden. Ter herinnering: ondanks de geboekte vooruitgang komen we met de huidige plannen nog altijd uit op een globale opwarming van meer dan 2 graden. Hoog tijd dus om actie te ondernemen: het is van cruciaal belang dat alle landen hun klimaatbijdrage tegen de volgende COP, die in 2022 in Sharm El-Sheikh in Egypte plaatsvindt, fors opkrikken.

FOSSIELE BRANDSTOFFEN

Op COP26 werd de rol van koolstof in de klimaatverandering voor het eerst officieel vastgelegd. Jammer genoeg is er in de eindtekst enkel sprake van 'koolstofvermindering' en niet van 'koolstofuitstap'. De klimaatcrisis kan echter alleen worden opgelost door in alle sectoren een verregaande decarbonisatie door te voeren, bovenop concrete acties om het verlies van natuur een halt toe te roepen en deze opnieuw op grote schaal te herstellen.

ERKENNING VOOR DE CRUCIALE ROL VAN DE NATUUR

Belangrijk in dit verband is dat de eindtekst eindelijk de cruciale rol van de natuur erkent bij het realiseren van de 1,5°C-doelstelling. Hij spoort regeringen dan ook aan om de natuur in hun nationale klimaatplannen op te nemen. Jammer genoeg is de notie van 'nature-based solutions' of op de natuur gebaseerde oplossingen (zie kaderstuk) in Glasgow uit de eindtekst geschrapt. Het is dan ook van essentieel belang dat deze notie op de COP27 opnieuw wordt opgenomen.

DE TWEE GEZICHTEN VAN BELGIË

De Belgische delegatie speelde een constructieve rol in de onderhandelingen en België ondertekende enkele belangrijke verklaringen. Het ontbreken van een intraBelgisch akkoord over de verdeling de klimaatinspanningen doet echter afbreuk aan de geloofwaardigheid van België. Ons land raakte het niet eens over de internationale klimaatfinanciering en sloot zich niet aan bij de High Ambition Coalition. De Klimaatcoalitie roept alle betrokken partijen en vooral het Vlaams Gewest op om meer actie te ondernemen. Er moet snel een akkoord komen over de verdeling van de inspanningen, zodat België zijn bijdrage aan de Europese klimaatdoelstellingen kan bevestigen.

1,5 °C IS NOG HAALBAAR

Hoewel het slotakkoord van de COP26 niet leidt tot de vereiste radicale uitbreiding van de klimaatactie, gaat het wel de goede richting uit. Het is nog steeds mogelijk om de globale opwarming van de aarde onder de 1,5°C te houden. Dringende actie is dan wel vereist.

WAT ZIJN OP DE NATUUR GEBASEERDE OPLOSSINGEN?

Om de klimaatverandering het hoofd te bieden, willen we met op de natuur gebaseerde oplossingen de ecosystemen in kaart brengen die al een antwoord op deze uitdagingen bieden en die zichzelf in stand houden, zich duurzaam reguleren of herstellen. Mens en biodiversiteit hebben hier baat bij. Zo kan bijvoorbeeld het herstel van een bos in de buurt van een stad bijdragen aan de watervoorziening, CO2 opslaan en de stad beschermen tegen overstromingen door bij zware regenval water op te vangen. Een duurzaam beheerd bos komt ook de biodiversiteit ervan ten goede.