ManualPenilaian Karakter Landskap Malaysia by Jabatan Landskap Negara

Manual Penilaian Karakter Landskap Malaysia insert cover page here

Jabatan Landskap Negara Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Malaysia

insert cover page here

Diterbitkan di Malaysia oleh JABATAN LANDSKAP NEGARA Kementerian Perumahan Dan Kerajaan Tempatan Tingkat 7, 11 & 15, Plaza Permata â&#x20AC;&#x201C; IGB Jalan Kampar Off Jalan Tun Razak 50400 KUALA LUMPUR www. kpkt.gov.my/jln Tel 03 4047 0000 Faks 03 4045 2415 Hak Cipta Penulisan JABATAN LANDSKAP NEGARA Kementerian Perumahan Dan Kerajaan Tempatan Hak Cipta Gambar JABATAN LANDSKAP NEGARA Kementerian Perumahan Dan Kerajaan Tempatan

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada penerbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang bentuk atau dengan sebarang alat juga pun, sama ada dengan cara elektronik, gambar atau rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis daripada Penerbit. Urusetia Bahagian Penyelidikan & Pemuliharaan Cawangan Dasar & Pengurusan Landskap Jabtan Landskap Negara Perunding Research Management Institute (RMI) Universiti Teknologi MARA

Cetakan Pertama 2012 ISBN: 978-967-5375-12-5

Kandungan KANDUNGAN

Muka Surat

Kata Aluan Ketua Pengarah Jabatan Landskap Negara

viii

1. Pengenalan Kajian Penilaian Karakter Landskap 1.0 Pengenalan 1.1 Definis 1.1.1 Landskap 1.1.2 Karakter Landskap 1.1.3 Jenis Karakter Landskap (Landscape Character Type) 1.1.4 Kawasan Karakter Landskap (Landscape Character Area) 1.1.5 Penilaian Karakter Landskap 1.2 Objektif Penilaian Karakter Landskap 1.3 Peranan/Kepentingan Perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap 1.4 Perundangan dan Instrumen Kawalan yang ada Kaitan dengan Perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap 1.5 Rumusan

1 3 3 3 3 4 4 5 5 6 10

2. Metodologi Penilaian Karakter Landskap 2.0 Pengenalan 2.1 Peringkat 1: Pengenalan dan Penamaan Karakter. 2.1.1 Kajian Asas (Desktop) 2.1.2 Kajian Lapangan (Pembuktian Lapangan) 2.1.3 Bengkel bersama Pihak Berkepentingan 2.2 Peringkat 2 : Proses Membuat Keputusan 2.2.1 Proses Penilaian Karakter Landskap. 2.3 Kepentingan Skala Mengikut Hirarki Wilayah 2.3.1 Skala Wilayah 2.3.2 Skala Tempatan 2.4 Pembentukan Pasukan Kajian: Siapa Yang Terlibat Untuk Melaksanakan Penilaian Kerektor Landskap 2.5 Siapa yang Perlu Menggunakan Hasil Penilaian Karakter Landskap 2.6 Rumusan

11 11 11 12 12 12 14 14 14 14 16 16 16

3. Kajian Asas (Desktop) 3.0 Pengenalan 19 3.1 Komponen Kajian Asas (Desktop) 19 MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.1.1 Komponen Rupa bentuk Bumi 3.1.2 Komponen Litupan Tanah 3.1.3 Komponen Sempadan 3.1.4 Komponen Warisan 3.2 Langkah/Prosedur Kajian Asas (Desktop) 3.2.1 Pengumpulan Data 3.2.2 Pemprosesan Data Menggunakan Teknologi Remote Sensing dan GIS 3.2.3 Penyediaan dan Manipulasi Data 3.2.4 Penyediaan Data Komponen Bentuk Muka Bumi 3.2.4.1 Atribut Definitif Bentuk Muka Bum 3.2.4.2 Kaedah Penghasilan Data Rupa Bentuk Bumi (Fisiografi Langkah Keseluruhan 3.2.4.3 Langkah-langkah Memproses Peta Bentuk Muka Bumi Langkah 1- Mendapatkan Data Kontur (Ketinggian) Langkah 2- Menjana Data Model Ketinggian Digital Langkah 3- Memproses Data kecerunan Langkah 4- Penghasilan Peta Geomorfologi 3.2.5 Penyediaan Data Komponen Badan Air 3.2.5.1 Atribut Definitif Komponen Badan Ai 3.2.5.2 Kaedah Penghasilan Data Badan Air Langkah Keseluruhan 3.2.5.3 Langkah-langkah Memproses Peta Badan Air Langkah 1 â&#x20AC;&#x201C;Mendapatkan data jaringan sungai Langkah 2- Mendapatkan Data Lembangan Sungai Langkah 3- Mendapatkan Data Lokasi Badan Air Langkah 4- Penghasilan Peta Komposit Badan Air 3.2.6 Penyediaan Data Komponen Litupan Tanah 3.2.6.1 Atribut Definitif Litupan Tana 3.2.6.2 Proses Pengeluaran Peta Litupan Tanah Tumbuhan 3.2.6.3 Struktur Pengkalan Data 3.2.6.4 Kaedah Penghasilan Data Litupan Tanah (Tumbuhan) Langkah 1- Mendapatkan Data Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi) Langkah 2- Mendapatkan Data Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) Langkah 3- Peta Keseluruhan Litupan Tanah Tumbuhan 3.2.6.5 Proses Pengeluaran Peta Litupan Tanah (Alam Bina) 3.2.6.6 Atribut Definitif Litupan Tanah (Alam Bina 3.2.6.7 Kaedah Penghasilan Data Litupan Tanah (Alam Bina)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

19 20 20 20 20 21 22 23 24 24 25 28 28 30 32 34 36 36 37 39 39 41 43 45 46 46 47 48 50 50 52 60 62 62 63

3.2.6.8 Langkah-langkah Memproses Peta Litupan Tanah (Alam Bina)

Langkah 1 –Mendapatkan data Litupan Tanah (Alam Bina) 65 Langkah 2- Gabungan Data Litupan Tanah Keseluruhan (Tumbuhan dan Alam bina) 67 3.2.7 Penyediaan Data Pentadbiran (Sempadan) 3.2.7.1 Atribut Definitif Pentadbiran (Sempadan 3.2.7.2 Kaedah Penghasilan Data Pentadbiran (Sempadan) 3.2.7.3 Langkah-langkah Memproses Peta Sempadan Negeri Langkah 1- Mendapatkan Data Sempadan Negeri Langkah 2- Mendapatkan Data Sempadan Daerah Langkah 3- Mendapatkan Data Sempadan Mukim Langkah 4- Penghasilan Peta Pentadbiran Sempadan 3.3 Analisis Data 3.3.1 Proses Lapis telus Keseluruhan Data Litupan Tanah (Tumbuhan dan Alam Bina) dan Data Geomorfologi 3.3.2 Peta Jenis Karakter Landskap 3.4 Rumusan

69 69 70 72 72 74 76 78 79 79 87 87

4. Kajian Lapangan 4.0 Pengenalan 4.1 Penentuan Atribut dan Kualiti Karakter Landskap untuk Kajian Lapangan. 4.1.1Atribut dan kualiti teras 4.1.2Atribut dan kualiti pilihan 4.2 Senarai Semak Kajian Lapangan 4.3 Kaedah Kajian Lapangan 4.3.1 Penggunaan Dua Jenis Borang 4.3.2 Penggunaan Maklumat Tinjauan dan Gambar Foto 4.3.3 Penilai Yang Sama Bagi Memastikan Keseragaman Data 4.4 Penilaian Fenomena Karakter Landskap (Borang 1) 4.4.1 Penilaian Fenomena Karakter Landskap (Borang 1) 4.4.2 Pengisian Borang Fenomena Karakter Landskap

91 91 92 92 92 93 93 93 94 94 95 96

Langkah 1- Pengisian Penarafan Bentuk Muka Bumi 4.4.2.1 Asas Anggaran Penarafan Bentuk Muka Bumi Langkah 2 – Pengisian Penarafan Badan air 4.4.2.2 Asas Anggaran Penarafan Badan Air Langkah 3 – Pengisian Penarafan Litupan Tanah 4.4.2.3 Asas Anggaran Penarafan Litupan Tanah

98 98 99 99 100 100

4.4.3 Hasil Keseluruhan Penilaian Fenomena Landskap (Borang 1)

103

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

iii

4.5 Penilaian Kekuatan Karakter Landskap (Borang 2) 4.5.1 Carta Aliran Kekuatan Karakter Landskap 4.5.2 Pengisian Borang Kekuatan Karakter Landskap Langkah 1 – Pengisian Penarafan Sensitiviti Visual 4.5.2.1 Asas Anggaran Penarafan Sensitiviti Visual – Zon Jarak Langkah 2 – Pengisian Penarafan Kesatuan Visual 4.5.2.2 Asas Anggaran Penarafan Kesatuan Visual Langkah 3 – Pengisian Penarafan Kualiti Visual 4.5.2.3 Asas Anggaran Penarafan Kualiti Visual

105 106 107 109 109 110 110 111 111

4.5.3 Hasil Keseluruhan Penilaian Kekuatan Karakter Landskap (Borang 2) 112 4.6 Rumusan 113 5 Input Daripada Pihak Berkepentingan 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8

Pengenalan Pendekatan/Metodologi Bagi Mendapatkan Input Cadangan Ahli Bengkel Objektif Bengkel Carta Alir Perbincangan Bersama Pihak Berkepentingan Pemudah Cara Bengkel Keperluan/Maklumat Yang Perlu Disediakan Dalam Sesi Perbincangan Soalan Yang Di Bincangkan Rumusan

115 115 116 117 118 119 119 119 122

6. Proses Membuat Keputusan

6.0 Pendahuluan 6.1 Analisa Fenomena Landskap 6.2 Analisa Kekuatan Karakter Landskap 6.3 Sintesis 6.4 Cadangan Strategi Pembangunan Berasaskan Karakter Landskap 6.5 Kesimpulan

123 125 127 129 132 134

LAMPIRAN 1 LAMPIRAN 2 LAMPIRAN 3 LAMPIRAN 4 LAMPIRAN 5

135 139 143 159 167

GLOSARI

195

RUJUKAN

199

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

SENARAI FOTO Foto 1.0 Kawasan semulajadi dan kawasan pembangunan yang menyumbang kepada karakter landskap di Malaysia Foto 1.1 Kawasan yang mempunyai nilai-nilai khas memberikan signifikan kepada karakter landskap setempat. Foto 1.2 Contoh Jenis Karakter Landskap (Hutan di Tanam Pamah) di Selangor. Foto 1.3 Contoh jenis karakter landskap penempatan di tanah rendah beralun Foto 1.4 Contoh Kawasan Karakter Landskap di Selangor iaitu Tanaman Komoditi di Kawasan Lembah (Hulu Selangor). Gambar sebelah kiri merupakan imej satelit kawasan berkenaan dan sebelah kanan ialah litupan tanahnya. SENARAI PETA Peta 3.0 Contoh Peta Ketinggian Tanah Peta 3.1 Contoh Peta Model Ketinggian Digital (DEM) Peta 3.2 Contoh Peta Kecerunan Tanah Peta 3.3 Contoh Peta Komposit Geomorfologi Peta 3.4 Contoh Peta Jaringan Sungai Peta 3.5 Contoh Peta Lembangan Sungai Peta 3.6 Contoh Peta Badan Air Peta 3.7 Contoh Peta Komposit Badan Air Peta 3.8 Contoh Peta Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi) Peta 3.9 Contoh Peta Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) Terperinci. Peta 3.10 Peta Tumbuhan Pertanian (Pertanian Komoditi) Peta 3.11 Peta Tumbuhan Pertanian (Pertanian Bercampur) Peta 3.12 Peta Tumbuhan Pertanian (Padi Herba) Peta 3.13 Contoh Peta Komposit Litupan Tanah Tumbuhan Peta 3.14 Contoh Peta Litupan Tanah Alam Bina Peta 3.15 Contoh proses lapis telus untuk menghasilkan Peta Litupan Litupan Tanah Keseluruhan Peta 3.16 Contoh Peta Pentadbiran (Sempadan) Negeri Peta 3.17 Contoh Peta Pentadbiran (Sempadan) Daerah Peta 3.18 Contoh Peta Pentadbiran (Sempadan Mukim) Peta 3.19 Contoh Peta Komposit Pentadbiran (Sempadan) Peta 3.20 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Hutan) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoHutan Peta 3.21 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Tanaman Komoditi) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilka Peta GeoKomoditi Peta 3.22 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Penempatan) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoBandar Peta 3.23 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Pertanian Campur) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoPertanian Campur

1 2 4 4

29 31 33 34 40 42 44 45 51 53 55 57 59 61 66 68 73 75 77 78 80 81 82

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.24 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Padi Herba) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoPadi Herba Peta 3.25 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Badan Air) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoBadan Air Peta 3.26 Proses gabungan semua peta individu Litupan Tanah dalam menghasilkan Peta Jenis Karakter Landskap Terperinci di Selangor Peta 3.27 Peta Jenis Karakter Landskap Terperinci di kawasan kajian Peta 3.28 Peta Jenis-jenis Karakter Landskap dan Kawasan- kawasan Landskap mengikut kawasan tempatan di kawasan kajian. Peta 6.1 Peta analisis Fenomena Landskap Peta 6.2 Peta analisis Kekuatan Karakter Landskap Peta 6.3 Peta Nilai Karakter Landskap (Peringkat Wilayah) SENARAI CARTA/RAJAH Carta 2.0 Struktur asas metodologi kajian Penilaian Karakter Landskap. (Adaptasi daripada Swanwick, 2002) Rajah 2.0 Hirarki skala penilaian Karakter Landskap-Contoh hubungkait antara skala yang berbeza. Carta 3.0 Carta proses penghasilan maklumat menggunakan teknologi Remote Sensing dan GIS Carta 3.1 Carta kategori asas bagi kajian asas (desktop) Penilaian Karakter Landskap Carta 3.2 Struktur sumber geomorfologi Penilaian Karakter Landskap Carta 3.3 Langkah-langkah analisis sumber fisiografi Penilaian Karakte Landskap Carta 3.4 Struktur sumber badan air Penilaian Karakter Landskap Carta 3.5 Langkah-langkah analisis sumber badan air Penilaian Karakter Landskap Carta 3.6 Carta alir Litupan Tanah kajian Penilaian Karakter Landskap Carta 3.7 Struktur Litupan Tanah (Tumbuhan) Carta 3.8 Langkah-langkah analisis sumber litupan tanah tumbuhan Penilaian Karakter Landskap Carta 3.9 Struktur atribut Litupan Tanah Alam bina kajian Penilaian Karakter Landskap Carta 3.10 Langkah-langkah analisis struktur litupan tanah alam bina Penilaian Karakter Landskap Carta 3.11 Struktur Sempadan (Pentadbiran) Penilaian Karakter Landskap Carta 3.12 Struktur Atribut Pentadbiran (Sempadan) Carta 3.13 Carta alir proses analisa Kajian Penilaian Karakter Landskap Carta 4.0 Carta aliran Kajian Lapangan untuk Diskriptif (Huraian) fenomena Karakter Landskap (Borang 1). Carta 4.1 Carta aliran Kajian Lapangan untuk Kajian Kekuatan Karakter Landskap. Carta 5.0 Carta aliran Bengkel Pihak Berkepentingan Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

84 85 86 88 89 123 125 128

13 15 23 23 24 26 36 37 46 47 49 62 64 69 71 79 95 106 118

Carta 6.1 Rajah model proses akhir Penilaian Karakter Landskap untuk membuat keputusan

124

SENARAI JADUAL Jadual 1.0 Kaitan landskap dan perlaksanaan rang undang-undang, program, dasar dan garispanduan berkenaan sumber semulajadi dan budaya di Malaysia. 9 Jadual 3.0 Pengkalan Data (Kecerunan, Model Ketinggian Digital (DEM), Kecerunan) 26 Jadual 3.1 Jenis rupabentuk tanah selepas proses lapis telus dan intepretasi 35 Jadual 3.2 Struktur Pengkalan Data Badan Air 38 Jadual 3.3 Atribut definitif litupan tana 48 Jadual 3.4 Atribut Litupan Tanah Alam Bina 63 Jadual 3.5 Atribut Sempadan 70 Jadual 4.0 Jadual Penarafan Bentuk Muka Bumi . 98 Jadual 4.1 Jadual Penarafan Badan Air 99 Jadual 4.2 JadualLitupan tanah tumbuhan 100 Jadual 4.3 Jadual Litupan tanah alam bina 101 Jadual 4.5 Jadual Penarafan Litupan Tanah. Kriteria ini digunakan dalam Kajian Asas (Desktop) dan/atau Kajian Lapangan. 102 Jadual 4.5a Sambungan Jadual penarafan keseluruhan Fenomena Karakter Landskap 104 Jadual 4.6 Jadual Kriteria Penarafan Dari Segi Zon Jarak Karakter Landskap 109 Jadual 4.7 Jadual Penarafan Sensitiviti visual 109 Jadual 4.8 Jadual Definisi Kesatuan Visua 110 Jadual 4.9 Jadual Penarafan Kesatuan Visual Kawasan Kajian. 110 Jadual 4.10 Jadual Definisi dan Penarafan dan Skor Kualiti Visua 111 Jadual 4.11 Jadual Penarafan Keseluruhan Kekuatan Karakter Landskap 112 Jadual 4.12 Jadual Kriteria Pemarkahan Kekuatan Karakter. 113 Jadual 5.0 Contoh Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap di Selangor untuk Kegunaan Dalam Bengkel Pihak Berkepentingan Penilaian Karakter Landskap 120 Jadual 6.0 Hubungkait Komponen Fizikal Landskap dengan Atribut Struktur Komposisi Penilaian Fenomena Karakter Landskap dan Komposisi Penilaian Kekuatan Karakter Landskap 125 Jadual 6.1 Jadual Pengiraan Skor dalam Proses Penarafan dari Kajian Lapangan untuk Penilaian Fenomena Karakter Landskap 126 Jadual 6.2 Jadual Tafsiran /Justifikasi Kekuatan 127 Jadual 6.3 Jadual Pengiraan Skor dalam Proses Penarafan dari Kajian Lapangan Kekuatan Karakter Landskap. 128 Jadual 6.4 Jadual Penarafan Nilai Karakter Landskap 129 Jadual 6.5 Jadual Indeks Nilai Karakter Landskap 130 Jadual 6.6 Matriks menunjukkan hasil sintesis peta Fenomena Keadaan Landskap dan Kekuatan Karakter Landskap dalam membentuk strategi pengurusan landskap 132 MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

vii

Kata Aluan Ketua Pengarah Jabatan Landskap Negara Assalamualaikum dan Salam hormat Dalam usaha menjadikan Malaysia sebagai sebuah negara maju, kerajaan telah menetapkan supaya tindakan yang dilakukan sentiasa memberikan pertimbangan yang saksama terhadap pengekalan sumber semulajadi landskap sebagai aset dan khazanah yang tidak ternilai kepada negara. Dalam hubungan ini kerajaan telah meluluskan Dasar Landskap Negara sebagai satu panduan operasi untuk semua pihak dengan matlamat menjadikan Malaysia Negara Taman Terindah. Antara pelan tindakan yang perlu dilaksanakan dibawah dasar tersebut adalah untuk memastikan pemeliharaan sumber dan karakter landskap semulajadi berciri tropika dan beridentitikan Malaysia dalam semua proses pembangunan. Dasar tersebut juga menyatakan dengan jelas keperluan untuk kita mengekal, memperbaiki, dan memperkaya karakter landskap semulajadi di kawasan pembangunan dengan mengintegrasikan karakter landskap setempat (genius loci) dan memelihara kawasan landskap yang mempunyai nilai visual yang tinggi sebagai satu keperluan dalam pembangunan. Untuk memudah cara perlaksanaan pelan-pelan tindakan berkenaan, Jabatan Landskap Negara, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan telah melaksanakan kajian bagi membangunkan kaedah melaksanakan penilaian karakter landskap khusus untuk Malaysia dengan menjadikan negeri Selangor sebagai kawasan kajian. Kaedah penilaian karakter landskap berkenaan dibukukan dalam Manual Penilaian Karakter Landskap ini. Adalah menjadi harapan jabatan supaya manual ini akan menjadi asas kaedah penilaian karakter landskap bagi membolehkan kita melaksanakan penilaian karakter landskap seterusnya dengan matlamat untuk menghasilkan Peta Karakter Landskap bagi semua negeri di Malaysia. Jabatan juga mengalu-alukan cadangan dari semua pihak untuk kita memperbaiki lagi kaedah ini bagi memudah cara kaedah penilaian dan kefahaman umum terhadap kepentingan pengekalan karakter landskap dalam kelangsungan pembangunan dan daya saing negara. Terima Kasih.

ESA HJ AHMAD Ketua Pengarah Jabatan Landskap Negara

viii

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

PENGENALAN KAJIAN PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP

1.0 Pengenalan Landskap merupakan kombinasi dari entiti fizikal dan minda yang mempunyai pengaruh yang mendalam dalam kehidupan seharian. Ia menjadi petunjuk kepada jalinan antara budaya manusia dengan alam semulajadi dan persekitaran. Landskap juga adalah latar belakang dan penanda kepada imej dan identiti setempat. Secara simboliknya, landskap berperanan untuk menyingkap identiti kita yang sebenarnya.

1.0

Pengenalan

1.1

Definisi

1.2

Objektif Penilaian Karakter Landskap

1.3

Peranan / Kepentingan Perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap

1.4

Perundangan dan Instrumen Kawalan yang ada Kaitan dengan

Nilai dan karakter landskap tidak terbatas kepada sudut pemandangan semata-mata tetapi turut merangkumi pemikiran dan emosi. Sebagai contoh, apabila kita berada disesuatu tempat, berbagai emosi dan perasaan timbul. Dalam budaya manusia sejagat, rasa kesepunyaan

dan kecintaan kepada tanah air atau tempat tumpah darah adalah kesan yang mendalam yang dilahirkan oleh landskap terhadap naluri manusia. Justeru, landskap adalah satu aset penting dan asas jati diri sesebuah negara.

Perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap 1.5

Rumusan

Foto 1.0 Kawasan semulajadi dan kawasan pembangunan yang menyumbang kepada karakter landskap di Malaysia

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Pendekatan komprehensif kajian penilaian karakter landskap merupakan satu prasyarat yang diamalkan di negara maju dalam sesuatu perancangan pembangunan. Penilaian karakter landskap dimulakan dalam akhir tahun 1990an telah diterbitkan pada tahun 2002 oleh Countryside Agency, England. Usaha penilaian karakter landskap ini terus berkembang di negara-negara Eropah lainnya pada awal abad ke 21. Pada tahun 2004 dengan terbentuknya satu perjanjian antarabangsa yang dipanggil European Landscape Convention (ELC) yang dianggotai oleh kebanyakan negara Eropah, kepentingan landskap diiktiraf sebagai satu perkara utama buat pertama kalinya di dunia sebagai sebahagian dari sumberjaya penting dan kritikal untuk diberi perlindungan. Penilaian karakter landskap tidak harus dibataskan kepada kawasan khusus sahaja tetapi harus merangkumi keseluruhan kawasan pada skala nasional, wilayah dan tempatan.

Foto 1.1 Kawasan yang mempunyai nilai-nilai khas memberikan signifikan kepada karakter landskap setempat.

Proses penentuan karakter landskap ini sebenarnya dilakukan untuk membantu perancang dan pembuat keputusan dalam proses penyediaan pelan pembangunan yang melibatkan impak kepada landskap di negara masing-masing. Ia menjadi asas penting kepada pembentukan dasar-dasar dan pelan pembangunan yang dilandaskan kepada penilaian mengikut ciri-ciri persekitaran landskap, sosio budaya dan alam semula jadi. Penekanan diberikan kepada pengkelasan dan penilaian yang mengambil kira komponen rupabentuk permukaan bumi, litupan tanah dan elemenelemen yang ada di dalam landskap semasa, sama ada lazim, distintif atau unik yang wujud secara bersama di sesuatu kawasan. Maklumat ini dipetakan dan kemudian diberi nilai untuk kegunaan perancangan, rekabentuk dan pengurusan landskap. Maklumat ini penting terutamanya dalam pengurusan warisan budaya dan semulajadi dengan menitikberatkan keistimewaannya pada tahap nasional dan global.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Penilaian karakter landskap di seluruh negara dapat membantu dalam meningkatkan identiti landskap Malaysia dan pada yang sama menangani sebarang perubahan pembangunan pesat secara mampan tanpa menjejaskan nilai-nilai yang berharga sesuatu tempat atau kawasan. 1.1 Definis 1.1.1 Landskap Landskap adalah satu istilah penting yang mempunyai pelbagai makna dan tafsiran. Ada tiga aspek penting berkenaan landskap. Pertama, landskap adalah keseluruhan entiti ruangan dan paparan visual keadaan fizikal sesuatu kawasan. Kedua, landskap dikaitkan dengan ciri-ciri permukaan bumi dan litupan tanah semulajadi atau aktiviti gunatanah manusia dalam pola tertentu dan sentiasa berubah-ubah. Ketiga, landskap ialah gambaran yang terhasil dalam persepsi dan minda manusia. 1.1.2 Karakter Landskap Karakter landskap merupakan gambaran landskap yang holistik bagi sesebuah kawasan yang boleh dikenali berdasarkan kewujudan beberapa elemen yang konsisten. Rupabentuk bumi, geologi, litupan dan guna tanah semasa, pola petempatan menyumbang kepada karakter landskap masing-masing sama ada distintif atau mengikut keadaan setempat. 1.1.3 Jenis Karakter Landskap (Landscape Character Type) Jenis Karakter Landskap ditentukan berdasarkan jenis-jenis yang tertentu yang mempunyai pola dan ciri yang sama dari segi rupa bentuk bumi, tumbuhan, gunatanah dan penempatan di dalam kawasan di mana ia berlaku.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

1.1.4 Kawasan Karakter Landskap (Landscape Character Area) Kawasan karakter Landskap boleh wujud dan ditakrifkan kepada peringkat skala besar (wilayah) dan skala terperinci (daerah) tetapi mempunyai identiti khusus. Kawasan Karakter Landskap boleh berlaku dan ditakrifkan pada peringkat strategik (pada skala yang luas) dan juga pada tahap terperinci (pada skala yang lebih kecil dan spesifik).

Foto 1.2 Contoh Jenis Karakter Landskap (Hutan di Tanah Pamah) di Selangor.

Foto 1.3 Contoh jenis karakter landskap penempatan di tanah rendah beralun.

1.1.5 Penilaian Karakter Landskap Penilaian Karakter Landskap adalah satu proses penilaian yang dijalankan ke atas sesuatu kawasan geografi. Proses ini melibatkan aktiviti menghurai kepelbagaian elemen, mengintepretasi, menilai dan mengklasifikasikan jenis dan kawasan karakter landskap yang kemudiannya ditunjukkan melalui pemetaan. Penilaian ini juga membabitkan proses pentafsiran terhadap fenomena keadaan landskap dan kekuatan karakter landskap. Penilaian ini membantu dalam menetapkan objektif kualiti landskap yang ingin dicapai terutama diperingkat proses membuat keputusan dengan mengambil

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Foto 1.4 Contoh Kawasan Karakter Landskap di Selangor iaitu Tanaman Komoditi di Kawasan Lembah (Hulu Selangor). Gambar sebelah kiri merupakan imej satelit kawasan berkenaan dan sebelah kanan ialah litupan tanahnya.

kira perubahan terhadap landskap, bagaimana landskap harus dirancang, direkabentuk dan diuruskan bagi kepentingan masa depan. Justeru, proses penilaian karakter landskap hendaklah dijalankan secara berterusan. 1.2 Objektif Penilaian Karakter Landskap Penilaian karakter landskap dilakukan dengan mengenalpasti tahap distintif sesuatu karakter landskap. Ini boleh dicapai melalui proses menilai kombinasi unsur-unsur fizikal dan minda yang menyumbang kepada karakter landskap itu. Objektif-objektif berikut dicadangkan bagi mencapai matlamat mengenalpasti tahap distintif karakter landskap • Mengenalpasti ciri-ciri dan gambaran karakter landskap. • Menilai tahap distintif karakter landskap berkenaan • Menggunapakai hasil penarafan karakter distintif landskap untuk proses cadangan pembangunan landskap yang mampan. 1.3 Peranan/Kepentingan Perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap Penilaian Karakter Landskap akan berfungsi sebagai instrumen yang paling berkesan untuk: • Perancangan dan Pengurusan Landskap Hasil daripada proses Penilaian Karakter Landskap dapat memberi maklumat tentang keadaan landskap semasa dan bagaimana keadaan perubahan landskap akan datang boleh berubah sekiranya landskap ingin dibangunkan. Maklumat ini dapat digunakan dalam perancangan dan pengurusan landskap disamping memahami sebarang perubahan landskap dimasa hadapan. • Pembangunan Mampan Penilaian Karakter Landskap boleh menyumbang kepada pembangunan mampan dengan menunjukkan cara terbaik untuk menjalankan projek pembangunan tanpa memberi kesan negatif terhadap persekitaran. Dalam hal ini, karakter landskap distintif dipelihara sebagai aset yang menjadi nilai tambah kepada persekitaran. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

â&#x20AC;˘ Karakter Landskap dan Kepelbagaian Biologi Pencirian karakter landskap akan menentukan kawasan-kawasan sumber biologi yang tinggi kepelbagaiannya sebagai kawasan yang perlu dipelihara dan dipulihara. â&#x20AC;˘ Karakter Landskap dan Warisan Budaya Penilaian karakter landskap dapat mengenal pasti karakter landskap yang mempunyai nilai budaya yang tinggi serta menjadi asas jati diri dan keunggulan masyarakat setempat. â&#x20AC;˘ Nilai Ekonomi Tempatan Distintif tempatan yang dikenalpasti dan diberi perlindungan akan dapat menyumbang kepada ekonomi negara melalui aktiviti pelancongan dan sebagainya. 1.4 Perundangan dan Instrumen Kawalan yang ada Kaitan dengan Perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap Perlindungan dan pengurusan berkaitan dengan landskap secara khusus masih belum wujud dari segi perundangan, yang menjadi punca kuasa kepada pembangunan dan perlindungan landskap. Bagaimanapun, secara tidak langsung akta, dasar dan garispanduan yang sedia ada menunjukkan kaitan dengan landskap secara umum.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual 1.0 Kaitan landskap dan perlaksanaan rang undang-undang, program, dasar dan garispanduan berkenaan sumber semulajadi dan budaya di Malaysia.

BIL

PROGRAM/ AKTA, DASAR, GARISPANDUAN

Sumber Landskap Dasar Landskap Negara 2011

Memantap dan mempertingkatkan kualiti landskap bagi mencapai matlamat negara taman terindah

Merancang dan membangunkan landskap kawasan perbandaran yang mempunyai karakter landskap yang tersendiri, harmoni dan mampan berasaskan sumber semula jadi dan sosiobudaya agar kekal dalam arus pembangunan dan pemodenan.

Sumber Tanah Kanun Tanah Negara 1965

Perundangan menyeluruh berkaitan dengan tanah, pengwartaan tanah, pemindaan tanah, pendaftaran tanah, transaksi tanah dan sebagainya di Semenanjung Malaysia Meningkatkan piawaian dalam perancangan guna tanah

Pembangunan landskap bandar, desa dan kawasan tertentu

Pengindahan kawasan

Penyelenggaraan landskap

Mengurangkan impak negatif dalam gunatanah seperti hakisan dan tanah runtuh

Pemeliharaan kawasan landskap

Pengurusan landskap

Merancang pembangunan fizikal dan sosio-ekonomi

ͳͳ

Pengindahan kawasan

ͳͳ

Penyelenggaraan landskap

Khidmat Nasihat dan Urustadbir Pembangunan Tanah Peringkat Kerajaan Persekutuan dan Negeri dan Pihak berkuasa Tempatan

ͳͳ

Pembangunan landskap

ͳͳ

Perancangan dan rekabentuk landskap di kawasan khas, sensitif dan penting.

STRATEGI

Akta Perancang Bandar dan Desa 1976, Akta 172

Akta Pemuliharaan Tanah 1960

Akta Jalan, Perparitan, Bangunan 1974 Model Hakisan Tanah Pelan Perancangan Peringkat Negeri dibawah Jawatankuasa Perancangan Negeri untuk mengurus sumber alam dan produk buatan manusia Pelan Rancangan Fizikal Negara, (RFN) Pelan Struktur Negeri (RSN) dan Pelan Tempatan Daerah (RTD), Pelan Rancangan KawasanKhas (RKK) serta Pelan Induk Landskap

ͳͳ

HUBUNGKAIT DENGAN ASPEK DAN BIDANG LANDSKAP

Merancang pembangunan peringkat negeri, daerah dan kawasan khas

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual 1.0 Kaitan landskap dan perlaksanaan rang undang-undang, program, dasar dan garispanduan berkenaan sumber semulajadi dan budaya di Malaysia. (sambungan)

Sumber Air Water Acts 1920, Semakan 1989 Akta Kualiti Alam Sekitar 1974 Garispanduan Penggunaan Air

Meningkatkan kapasiti dan keberkesanan perhutanan semula

Landskap semulajadi dan kawasan hutan

Inventori perhutanan peringkat nasional

Maklumat landskap hutan

Meningkatkan R&D dalam bidang perhutanan

Pengtahuan dan perkembangan ilmu tentang landskap hutan

Melindungi dan mengurus hutan untuk kepelbagaian biologi, habitat dan sumber air

Pengurusan habitat dan landskap semulajadi

Mengurus hutan komuniti dan hutan usaha hasil

Rekabentuk dan pengurusan hutan komuniti dan budaya

Penyelenggaraan landskap dikawasan tadahan air dan "waterfront"

Kepelbagaian Biologi/Sumber Hidupan Liar Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan (April 1998)

Penguatkuasaan undangundang bagi perlindungan kawasan kepelbagaian biologi

Pengurusan habitat dan landskap semulajadi

Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972,1976

Perlindungan kepada habitat dan hidupan liar, pendidikan alam semulajadi, penyelidikan, rekreasi dan eko-pelancongan, khidmat proses ekologi dan keutuhan habitat

Landskap kawasan rekreasi luar Pembangunan rekabentuk landskap di kawasan semulajadi

Enakmen Taman Negara (Terengganu) 1987

Pembentukan kawasan perlindungan hidupan liar dan pengurusan vigitasi negeri Pembentukan kawasan perlindungan negeri dan tempat pemuliharaan spesies-spesies terancam, sebagai pusat rekreasi luar dan penyelidikan

ͳͳ

Pemeliharaan komponen penting landskap dan badan air

Sumber Hutan Akta Perhutanan Nasional 1984

Mengawal pembangunan tanah tinggi, melindungi kawasan tadahan air Memantau dan menyelia perkara berkaitan dengan kualiti air

Taman Negara Endau Rompin (Johor) 1993

ͳͳ

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

ͳͳ

Landskap kawasan rekreasi luar Pembangunan rekabentuk landskap di kawasan semulajadi

ͳͳ ͳͳ

Landskap kawasan rekreasi luar Pembangunan rekabentuk landskap di kawasan semulajadi

Jadual 1.0 Kaitan landskap dan perlaksanaan rang undang-undang, program, dasar dan garispanduan berkenaan sumber semulajadi dan budaya di Malaysia. (sambungan)

ͳͳ

Akta Biokeselamatan 2007

ͳͳ

Melengkapi hasrat Kerajaan untuk memulihara biodiversiti negara dan menjadikan bioteknologi sebagai sumber kekayaan baru

ͳͳ

Pembangunan rekabentuk landskap di kawasan semulajadi untuk ekopelancongan secara berharmoni dengan kawasantinggi bidiversiti

Sumber Warisan ͳͳ

Akta Warisan Kebangsaan 2005

ͳͳ

Pemuliharaan dan pemeliharaan warisan kebangsaan, warisan semulajadi, warisan ketara dan tidak ketara

ͳͳ

Perancangan dan rekabentuk landskap budaya di kawasan warisan

ͳͳ

Pembentukan Geoparks Kilim Langkawi

ͳͳ

Pemuliharaan dan pemeliharaan warisan geologi

ͳͳ

Perancangan dan rekabentuk landskap budaya di kawasan warisan geologi

ͳͳ

Mempertingkatkan sumbangan sektor mineral kepada pembangunan sosioekonomi negara melalui pembangunan sumber asli yang efisyen.

ͳͳ

Mengembangkan dan mempelbagaikan sektor mineral menerusi penekanan kepada penjagaan warisan sejarah geologi, alam sekitar dan pembangunan eko pelancongan secara mampan melalui rekabentuk berasaskan warisan alam pemandangan indah dan sensitiviti visual.

Sumber Geologi ͳͳ

Dasar Mineral Negara 1 (1992)

ͳͳ

Dasar Mineral Negara 2 (2008)

ͳͳ

Enakmen Mineral Negeri Selangor 2000

ͳͳ

Akta Pembangunan Mineral 1994

ͳͳ

Peraturan Kuari Selangor 2003

1.5 Rumusan Kewujudan pelbagai sumber jelas menyumbang kepada kualiti landskap. Justeru, karakter landskap yang unik dan distintif perlu diberi perhatian penting. Melalui proses penilaian karakter landksap yang tepat dan sistematik, pengurusan terhadap perubahan landskap dapat dilaksanakan sesuai dengan proses semulajadi dan budaya demi kepentingan generasi kini dan akan datang.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

METODOLOGI PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP

2.0 Pengenalan Secara umumnya ada dua (2) peringkat penting dalam proses penilaian karakter landskap. Iaitu:

2.0

Pengenalan

2.1

Peringkat 1: Pengenalan dan Penamaan Karakter.

2.2

â&#x20AC;˘

Pertama ialah proses mengenal menamakan karakter dan;

dan

Peringkat 2 : Proses Membuat Keputusan

2.3

Kepentingan Skala Mengikut Hirarki Wilayah

â&#x20AC;˘

kedua, proses membuat pertimbangan keputusan (making judgement).

2.4

Pembentukan Pasukan Kajian: Siapa Yang Terlibat Untuk

Pada setiap peringkat dalam kajian penilaian karakter landskap ini memerlukan kaedah dan analisa tersendiri seperti yang diterangkan di bawah.

Melaksanakan Penilaian Kerektor Landskap 2.5

Siapa yang Perlu Menggunakan

2.1 Peringkat 1: Pengenalan dan Penamaan Karakter.

Hasil Penilaian Karakter Landskap 2.6

Rumusan

Pada peringkat ini proses pengenalan dan penamaan karakter dijalankan kapada semua komponen landskap yang wujud di sesuatu tempat. Kajian peringkat ini merangkumi:2.1.1 Kajian Asas (Desktop) Kajian ini mentafsir dan membuat pengkelasan rupabentuk bumi (fisiografi) Ia juga mentafsir dan membuat pengkelasan jenis litupan tanah (land cover) yang terdapat di kawasan kajian yang membentuk Peta Litupan Tanah. Kedua-dua Peta Fisiografi dan Peta Litupan tanah ini diproses dengan menggunakan kaedah lapis telus dan membentuk Peta Jenis Karakter Landskap Fizikal.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

2.1.2 Kajian Lapangan (Pembuktian Lapangan) Maklumat dan peta yang terhasil dari kajian asas (desktop) disahkan di peringkat kajian lapangan melalui proses pembuktian lapangan dengan menggunakan borang kajian lapangan yang mempunyai kriteria-kriteria tertentu. Setelah proses ini dilaksanakan, maklumat hasil dari kajian lapangan digunakan untuk mengemaskini Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap. 2.1.3 Input-Input Daripada Pihak Berkepentingan Maklumat dan peta yang diproses dengan menggunakan keduadua kaedah diatas akan dibincangkan bersama pihak-pihak berkepentingan. Perbincangan bersama ini merupakan input pengguna setempat yang terdiri dari mereka yang terlibat secara langsung dengan kawasan landskap yang dikaji. Maklum balas daripada pihak berkepentingan ini adalah penting bagi menampung mana-mana maklumat yang tidak disentuh pada kajian desktop dan kajian lapangan. Input-input ini boleh dijalankan sama ada dalam bentuk bengkel, seminar, mesyuarat, perbincangan dan sebagainya. Pada peringkat ini, belum ada nilai tertentu yang dirumuskan kepada Jenis Karakter Landskap yang disemak dan disahkan oleh semua pihak yang terlibat. Peta Jenis Karakter Landskap yang terhasil selepas perbincangan ini akan dibawa ke peringkat kedua. 2.2 Peringkat 2 : Proses Membuat Keputusan Pada peringkat ini, semua maklumat dari Peringkat 1 digabungkan untuk mendapatkan peta fenomena karakter landskap dan peta kekuatan karakter landskap. Kedua-dua peta ini digabungkan pula untuk menghasilkan peta nilai karakter landskap yang menggambarkan keputusan penilaian karakter landskap. 2.2.1 Proses Penilaian Karakter Landskap. Peta Nilai Karakter Landskap bagi kawasan kajian dapat diselaraskan, disahkan serta diberi nilai sesuai dengan kegunaan perancangan, rekabentuk dan pengurusan landskap. Contoh kegunaan peta dan maklumat karakter landskap ialah dalam aspek pemuliharaan, pemulihan dan penambahbaikan landskap.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Litupan Tanah Tumbuhan

Karakter

Karakter Karakter

Carta 2.0: Struktur asas metodologi kajian Penilaian Karakter Landskap. (Adaptasi daripada Swanwick, 2002)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

2.3 Kepentingan Skala Mengikut Hirarki Wilayah Dua skala utama Penilaian Karakter Landskap adalah:Â 2.3.1 Skala Wilayah Kajian pada peringkat wilayah menggunakan skala kecil (biasanya pada 1:100,000 hingga 1:250,000) dan boleh melitupi satu wilayah yang luas. Ini menjadikan pola rupa bentuk bumi yang menjadi asas kepadaÂ lapisan litupan tanah dengan pengaruh alam semulajadi dan budaya dapat dikaji. 2.3.2 Skala Tempatan Pada skala tempatan, asas rujukannya adalah skala wilayah. Skala tempatan adalah lebih spesifik dan setempat serta dalam kawasan yang lebih kecil (pada skala 1:10,000 -1:25,000) seperti satu daerah atau beberapa mukim, ladang, taman negara atau di lokasi pembangunan yang dicadangkan. Rajah 2.0 menunjukkan hubungkait hirarki skala dari peringkat kawasan yang luas kepada kawasan yang lebih kecil.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Rajah 2.0 Hirarki skala penilaian Karakter Landskap-Contoh hubungkait antara skala yang berbeza.

Kawasan Karakter Landskap Skala Nasional (>1: 500,000)

Jenis Karakter Landskap Skala Wilayah / Negeri (1: 100,000 – 1: 250,000)

Kawasan Karakter Landskap Skala Daerah/Tempatan . (1: 10,000 – 1: 25,000)

Jenis Karakter Landskap Skala Daerah/Tempatan (1: 1,000 – 1: 10,000) .

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

2.4 Pembentukan Pasukan Kajian: Siapa Yang Terlibat Untuk Melaksanakan Penilaian Kerektor Landskap Dalam melaksanakan tugas penilaian karakter landskap, beberapa disiplin atau profesion perlu terlibat secara langsung selain daripada arkitek landskap.( carta pada perkara 2.4.1 disenaraikan contoh ahli kajian mengikut profesion dan disiplin serta tugas-tugas penting secara terperinci dalam penilaian karakter landskap.) Penilaian karakter landskap ini memerlukan penglibatan dari pelbagai bidang seperti ini memandangkan landskap terdiri dari pelbagai dimensi. Walaubagaimanapun kerjasama antara disiplin hendaklah dibuat secara ilmiah dan profesional. 2.5 Siapa yang Perlu Menggunakan Hasil Penilaian Karakter Landskap Penilaian Karakter landskap ini adalah ditujukan kepada pelbagai individu atau organisasi yang mana aktiviti-aktivitinya mempengaruhi pembentukan landskap negara seperti; Pembentuk dasar dan pembuat keputusan Perancang Bandar dan Desa Pengurus Pembangunan Pihak Berkuasa Tempatan/Kerajaan Negeri Pemaju Pegawai dari jabatan-jabatan kerajaan (Jabatan Hutan, Warisan, Pelancongan, Alam Sekitar) • Badan Bukan Kerajaan • Komuniti Setempat • • • • • •

2.6 Rumusan Matlamat Penilaian Karakter Landskap bertujuan untuk meningkatkan kefahaman tentang karakter landskap dan menyediakan satu rangka kerja yang mengambilkira landskap sebagai faktor penting dan kritikal dalam membuat keputusan untuk mengesyorkan pendekatan yang bersepadu dalam pengurusan landskap.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

2.4.1 Carta Cadangan Organisasi Pasukan Kajian

PENGARAH PROJEK (ARKITEK LANDSKAP)

PERUNDING GEOLOGI/ SAINS TANAH

PERUNDING PERANCANG/ REKABENTUK BANDAR

PERUNDING PERHUTANAN/ AHLI EKOLOGI/ AHLI BIOLOGI

PEMBANTU PENYELIDIK GEOLOGI/ SAINS TANAH

PERUNDING GEOMATIC INFORMATION SYSTEM (GIS)

PERUNDING TAMAN DAN AMENITI/ AHLI SOSIOLOGI PEMBANTU TADBIR

PEREKA GRAFIK

AHLI SEJARAH/ AHLI ARKEOLOGI/ PEGAWAI JABATAN WARISAN

PEMBANTU PENYELIDIK GIS

OPERATOR CAD / GIS

PEMBANTU PENYELIDIK KARAKTER LANDSKAP PEMBANTU PENYELIDIK PERANCANG/ REKABENTUK BANDAR

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

iografi

ecerunan gian entuk Tanah hade) l Ketinggian al (Digital tion Model M))

AS PE TA A S Se mpadan KAJIAN ASAS (DESKTOP) r) e (Land Cov h Litupan Tana

B iofizikal

Alam B ina

Sem padan Negeri

Sem padan Daerah

3.0 Pengenalan

oWarisan, Sosi a y a Bud tegori ini Nota: Peta Ka kan selepas ar lu ke akan di gkel en keputusan B kan A Sem padan ’. er ld ho ‘S take Mukim m udian ditentukan ke n sa tu pu ke (Dari engkel B ad m ta uk m ’. 3.0 Pengenalan ‘S takeholder rsejarah •Kaw asan be 3.1 KomponenawKajian puan mDesktop Tu an as •K andangan m Pe • Kaw asan 3.2 Langkah/Prosedur Kajian Indah

Kajian asas (desktop) adalah merupakan kajian asas dasar yang dijalankan sebagai langkah 3.3 permulaan apabila menjalankan kajian penilaian isi ad 3.4 karakter landskap. Tujuan utama kajian ini adalah Kampung Tr ir awasan Pingg K untuk mengumpul, menginterpretasi, memproses Kawasan Bandar buhan ar Tum d an B data dan membentuk peta-peta bagi komponen • Pusat landskap sebelum klasifikasi jenis landskap ar Bandpeta an as aw K • dan kawasan landskap disediakan untuk kajian Kome rsial Pe rtanian Karakter i d landskap masih belum Se mulaja lapangan. • Kawasan ri st u d In dapat dikeluarkan lagi pada peringkat ini kerana maklumat masih lagi dalam keadaan deskriptif dan berasingan dalam komponen masingskap Karektor Land Penilaiandijalankan, masing. Apabila kajian lapangan p to sk de n kajia ri asas bagi Carta Kategomenentukan karakter landskap maka Carta 3.0: proses akan berlaku apabila proses membuat penilaian distintif karakter landskap dilaksanakan.

Desktop

Analisis Data Rancangan Pe m Tanah Cth, A FELDA ,FEL CR

Rumusan bangunan

3.1 Komponen Kajian Asas (Desktop) Maklumat penting dalam kajian asas (desktop) adalah terdiri daripada beberapa komponen rupa bentuk bumi, litupan tanah, budaya, sempadan pentadbiran dan sebagainya dalam bentuk pemetaan. 3.1.1 Komponen Rupa Bentuk Bumi Komponen rupa bentuk bumi ini terdiri daripada badan air dan fisiografi Lokasi badan air, jaringan sungai dan lembangan sungai utama yang merupakan elemen yang terkandung dalam komponen badan air yang akan dipetakan sebagai Peta Badan Air. Bagi fisiografi peta yang dihasilkan adalah Peta Geomorfologi. Peta ini diperolehi melalui data kontur yang diproses menggunakan perisian GIS. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.1.2 Komponen Litupan Tanah Komponen litupan tanah terdiri daripada biofizikal dan alam bina. Biofizikal terdiri daripada tumbuhan semula jadi dan pertanian manakala alam bina merupakan kawasan tepubina seperti kawasan kediaman, perindustrian, kawasan Bandar, Pinggir Bandar, Kampung Tradisi dan Rancangan Pembangunan Tanah. Kedua-dua komponen digabung dan dipetakan sebagai Peta Litupan Tanah. 3.1.3 Komponen Sempadan Sempadan terdiri daripada Sempadan Negeri, Sempadan Daerah dan Sempadan Mukim. 3.1.4 Komponen Warisan Peta komponen warisan akan dapat dihasilkan selepas sesi input-input dan perbincangan bersama pihak berkepentingan dijalankan. Proses interpretasi dijalankan oleh ahli-ahli kajian dalam pelbagai disiplin dan bidang-bidang berkenaan. Seterusnya maklumat ini akan dipetik dan diringkaskan untuk diproses oleh pakar GIS kedalam bentuk peta digital mengikut skala yang telah ditetapkan. Pada masa yang sama dokumentasi maklumat yang telah dikumpul akan diproses oleh ahli kajian mengikut bidang masing-masing. Carta 3.1 menunjukan pemerosesan data yang akan dipetakan mengikut komponen bagi penyediaan maklumat kajian asas (desktop) untuk menghasilkan hasil Peta Jenis Landskap dan Kawasan Landskap di kawasan kajian. 3.2 Langkah/Prosedur Kajian Asas (Desktop) Kajian asas (desktop) merupakan kajian awal sebelum lawatan ke tapak dijalankan. Antara maklumat-maklumat penting yang diperlukan dalam kajian asas (desktop) seperti elemen-elemen dari beberapa komponen geofizikal, litupan tanah, budaya, dan maklumat yang relevan seperti sempadan pentadbiran dan sebagainya. Memproses maklumat ini amat penting untuk mengenalpasti dan mendalami kawasan kajian melalui data yang diperolehi. Data untuk komponen-komponen ini didapati dari beberapa sumber. Berikut adalah senarai sumber data yang relevan kepada kajian asas (desktop).

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Pengumpulan Data Dalam GIS a. Peta topografi, gunatanah, jaringan sungai, peta geologi dan lainlain yang berkaitan dengan kajian.

b. Imej Satelit/ Gambar Udara Pengumpulan Data Secara Manual a. Data-data litupan tanah, ekologi, penempatan dan pembangunan, kawasan pelindungan serta kepentingan pemuliharaan yang lain mempunyai kepentingan gambaran fizikal landskap di dalam kawasan kajian

b. Laporan bertulis kajian fizikal/ Pelan Pembangunan (Rancangan Fizikal Negara (RFN)), Rancangan Struktur Negeri (RSN), Rancangan Tindakan Daerah (RTD), Rancangan Kawasan Khas (RKK) dan Pelan Induk Landskap (PIL). 3.2.1 Pengumpulan Data Dalam GIS Sebelum lawatan tapak diadakan, keperluan data-data seperti topografi, jaringan sungai, litupan tanah dan sebagainya perlu diproses menggunakan komputer melalui perisian GIS. Pengumpulan data dalam GIS terbahagi kepada:

• Perolehan Data (input data secara langsung) dan • Pemindahan Data (input data dari sistem lain). a. Perolehan Data (input data secara langsung )

Perolehan Data (input data secara langsung ) pula terbahagi ke pada Data Primer dan Data Sekunder.

• Pengumpulan Data Primer boleh didapati daripada teknik penderiaan jauh dan foto udara dalam bentuk raster manakala teknik ukur tanah dan Sistem Kedudukan Global (GPS) dalam bentuk vektor.

• Pengumpulan Data sekunder boleh didapati daripada proses perolehan data dengan menggunakan mesin pengimbas dalam bentuk raster dan teknik pendigitalan yang melibatkan pengukuran ralat atau fotogrametri dalam bentuk vektor.

b. Pemindahan Data (input data dari sistem lain).

Data yang diperolehi dari sumber luar seperti data sedia ada yang dipindahkan atau dimuat turun melalui sistem rangkaian komputer. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.2 Pemprosesan Data Menggunakan Teknologi Remote Sensing dan GIS Dalam proses pengeluaran peta bagi komponen landskap, data dan maklumat terkini adalah sangat penting dan kritikal. Ini kerana gambaran dan karakter landskap mesti bertepatan dengan realiti di kawasan kajian. Melalui penggunaan imej satelit beresolusi tinggi (contohnya World View II) isu dan masalah ini dapat diatasi. Keperluan menggunakan teknologi imej satelit terkini juga dapat menjimatkan masa di samping mengekalkan ketepatan hasil peta akhir. (Rujuk Carta 3.0) Sebagai contoh, dengan memiliki resolusi piksel pada 0.5 m (untuk Pankromatik) dan 2.0 m (untuk 8-Band Multispektrum), data dari teknologi satelit ini dapat menyediakan maklumat yang lebih jelas dengan tafsiran ketepatan yang lebih tinggi dan memudahkan proses mengenal pasti ciri litupan tanah dan sebagainya. Imej ini akan diproses untuk menghasilkan peta satelit asas dan maklumat tambahan yang akan dimasukkan ke dalam sistem GIS. Imej satelit Aster akan digunakan untuk menghasilkan model ketinggian digital (Digital Elevation Model - DEM) pada ketepatan 30 m dan ketepatan menegak 20 m untuk visualisasi 3D. Maklumat yang berkaitan dengan lapisan berasaskan peta bercetak dari Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) digunakan untuk memberikan asas rujukan dan lapisan data vektor tambahan peta asas GIS.Pemprosesan imej satelit, contohnya perisian â&#x20AC;&#x2DC;ENVIâ&#x20AC;&#x2122; akan digunakan untuk membuat pembetulan, perbaikan orto, klasifikasi imej, mengekstrak ciri, imej 3D, penggunaan DEM atau kaedah pemprosesan keperluan imej. Selain teknologi imej satelit, perisian-perisian tertentu juga berguna dalam proses pengumpulan data di tapak. Perisian analisis pemodelan spatial GIS yang intensif dan komprehensif juga diperlukan sebagai alat untuk menyediakan proses pemodelan, pengubahan data, reka bentuk data berpusat, penerbitan peta dan arahan lain yang diperlukan semasa proses membuat keputusan.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Proses Penghasilan Peta Menggunakan Teknologi Remote Sensing dan GIS

Imej Digital Satelit Beresolusi Tinggi Globe WV2 (Bundle PCR+8 Band MS)

Klasifikasi Ciri-ciri Pemprosesan Imej

Imej Satelit ‘ASTER’ Penghasilan ‘Digital Elevation Model (DEM)’

Persampelan semula untuk latar belakang Imej (‘Pan Sharpening’)

‘Digital Elevation Model (DEM)’

Ujian Lapangan (‘Ground Truthing’)

Peta cerun

Vektor Garisan Kontur

Gunatanah/Litupan Tanah Lapisan Vektor untuk GIS

Aspek

Topografi

Membentuk imej Visual 3D

Lingkungan Pandangan Bentuk Penempatan Gunatanah/Litupan Tanah ‘Tree Cover Pattern’

Carta 3.0 Proses Penghasilan Maklumat Menggunakan Teknologi Remote Sensing dan GIS

3.2.3 Penyediaan dan Manipulasi Data Proses interpretasi dijalankan oleh ahli-ahli kajian dalam pelbagai disiplin dan bidang-bidang berkenaan. Maklumat dipetik dan diringkaskan untuk diproses oleh pakar GIS ke dalam bentuk peta digital mengikut skala yang telah ditetapkan. Pada masa yang sama dokumentasi maklumat yang telah dikumpul dibuat oleh ahli pasukan kajian mengikut bidang masing-masing. Carta 3.1 menunjukan senarai maklumat yang akan dipetakan mengikut komponen bagi penyediaan maklumat asas kajian asas (desktop) dan hasil Peta Jenis Landskap dan Kawasan Karakter Landskap di kawasan kajian. PETA AS AS

Geofizikal

Badan Air

• Lokasi Badan air • Jaringan Sungai • Lembangan Sungai Utama • ‘Shorelines’

PETA BADAN AIR

Litupan Tanah (Land Cover)

Biofizikal

Fisiografi

Alam Bina

• Kelas Kecerunan • Ketinggian • Rupabentuk Tanah (Hillshade) • Model Ketinggian Digital (Digital Elevation Model (DEM))

PETA GEOMORFOLOGI

Tumbuhan

Semulajadi

Pertanian

Kawasan Bandar • Pusat Bandar • Kawasan Komersial • Kawasan Industri

Sempadan

Sempadan Negeri

Kawasan Pinggir Bandar

Sempadan Daerah

Warisan, SosioBudaya

Sempadan Mukim

Kampung Tradisi

Nota: Peta Kategori ini akan dikeluarkan selepas keputusan Bengkel ‘Stakeholder’. Akan ditentukan kemudian (Dari keputusan muktamad Bengkel ‘Stakeholder’. •Kawasan Bersejarah •Kawasan Tumpuan • Kawasan Pemandangan Indah

Rancangan Pembangunan Tanah Cth, FELDA,FELCRA

PETA LITUPAN TANAH

Carta 3.1 Carta kategori asas bagi kajian desktop Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.4 Penyediaan Data Komponen Bentuk Muka Bumi 3.2.4.1 Atribut Definiti Bentuk Muka Bumi Definisi: Bentuk muka bumi (geomorfologi/fisiog afi) merupakan asas utama yang digunakan untuk dijadikan penentu bagi karakter landskap yang merangkumi rupa bentuk bumi dari kawasan rata sehingga kawasan perbukitan tinggi.

Geomorfologi

Badan Air

• Lokasi Badan air • Jaringan Sungai • Lembangan Sungai Utama • ‘Shorelines’

PETA BADAN AIR

Fisiografi

• Kelas Kecerunan • Ketinggian • Model Ketinggian Digital (Digital Elevation Model (DEM))

PETA GEOMORFOLOGI

Carta 3.2 Struktur sumber geomorfologi Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.4.2 Kaedah Penghasilan data Rupabentuk Bumi (Fisiografi

â&#x20AC;˘ Langkah Keseluruhan a. Maklumat kajian (Peta Topo) perlu mempunyai perkaraperkara seperti: Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: : : : :

b. Dapatkan maklumat terkini berkenaan rupa bentuk bumi dari:

i. Jabatan-jabatan Kerajaan (JUPEM, JMG) ii. Imej satelit (ASTER): iii. Pakar geologi tempatan : c. Maklumat yang diperolehi dari (a) dan (b) di atas diproses dengan menggunakan kaedah GIS (Perisian ArcGIS/ MapInfo) untuk mendapatkan maklumat yang jelas dan tepat dalam masa yang singkat. Berikut adalah jadual pengkalan data yang akan dimasukkan dalam sistem GIS bagi atribut rupa bentuk bumi. Rujuk Jadual 3.0.

d. Kaedah lapis telus peta digunakan untuk mendapatkan peta komposit geomorfologi. Rujuk Carta 3.3.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Carta 3.3 Langkah-langkah analisis sumber fisiografi Penilaian Karakter Landskap

Jadual 3.0 Pengkalan Data (Kecerunan, Model Ketinggian Digital (DEM), Kecerunan)

Atribut Ketinggian

ID Numerical

Nilai Nilai ketinggian tanah mengikut kontur dengan jarak 20 meter sela kontur. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 1

Model Ketinggian Digital (DEM)

Numerical

Nilai ketinggian tanah dalam bentuk 3 dimensi supaya memberi gambaran secara grafik keadaan sebenar ketinggian kawasan kajian. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 2 Kelas Kecerunan

Kecerunan

Numerical

Peratus Kecerunan

Darjah Kecerunan (anggaran)

Terminologi

0-4

0-2

Rata atau hampir rata

4-12

2-6

Sederahana beralun

12-23

6-12

Beralun

23-38

12-20

Berbukit

38-48

20-25

Sederhana curam

48-60

25-30

Curam

>60

>30

Sangat curam

Kaedah analisis, sila lihat Langkah 3

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Output:

a. Hasil daripada data

dan maklumat yang diperolehi, ia dapat membangunkan beberapa peta seperti;

i. Peta Kecerunan Tanah ii. Peta â&#x20AC;&#x2DC;Digital Elevation Modelâ&#x20AC;&#x2122;(DEM) iii. Peta Ketinggian Tanah iv. Peta Fisiografi (Rupabentuk Tanah b. Semua peta-peta berkenaan dianalisis dengan menggunakan kaedah lapis telus dan hasilnya membentuk peta geomorfologi kawasan kajian.

komposit

c. Penjelasan mengenai peta Komposit Akhir

Geomorfologi dan bentuk mukabumi kawasan kajian akan diinterpretasi oleh pakar geologi bagi menentukan klasifikasi bentuk mukabumi

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.4.3 Langkah-langkah Memproses Peta Bentuk Muka Bumi LANGKAH 1- MENDAPATKAN DATA KONTUR (KETINGGIAN)

Maklumat kajian perlu mengandungi perkara-perkara berikut: Lapisan Data Fisiografi (Ketinggian) Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Ketinggian : Ketinggian tanah di seluruh kawasan kajian : Raster /GRID : Grid cell : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta Ketinggian Tanah bagi Negeri Selangor menghasilkan data kawasan yang paling tinggi ialah 1048.8 meter dari paras laut.

Daripada peta ini, maklumat mengenai

ketinggian kawasan kajian dapat diperolehi dengan tepat. Rujuk Peta 3.0.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.0 : Contoh Peta Ketinggian Tanah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 2- MENJANA DATA MODEL KETINGGIAN DIGITAL

Maklumat kajian perlu mengandungi perkara-perkara berikut: Lapisan Data Fisiografi (Model Ketinggian Digital (D.E.M)) Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Model Ketinggian Digital (D.E.M) : Model ketinggian tanah secara 3 dimensional bagi seluruh kawasan kajian : Raster /GRID : Grid cell : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta Model Ketinggian Digital (DEM) bagi Negeri Selangor menghasilkan data yang memberi gambaran sebenar kawasan kajian. Daripada peta ini, maklumat mengenai bentuk mukabumi secara 3 dimensi dengan tepat. Rujuk Peta 3.1.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

kawasan kajian dapat diperolehi

Peta 3.1 Contoh Peta Model Ketinggian Digital (DEM)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 3-MEMPROSES DATA KECERUNAN Maklumat kajian perlu mempunyai perkara-perkara berikut: Lapisan Data Fisiografi (Kecerunan) Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Kecerunan : Keadaan cerun di kawasan kajian : Raster /GRID : Grid cell : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan Peta Kecerunan bagi Negeri Selangor (Peta 3.2) dimana maklumat kecerunan seluruh kawasan kajian diperolehi.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

DARJAH KECERUNAN 1-6

6-12

12-25

25-30

Peta 3.2 Contoh Peta Kelas Kecerunan Tanah setelah diproses dari peta kecerunan tanah Selangor. Pada peringkat ini kelas kecerunan bagi perbukitan kecil tidak kelihatan.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 4-PENGHASILAN PETA GEOMORFOLOGI

Kaedah lapis telus bagi ketiga-tiga peta tersebut menghasilkan peta geomorfologi yang menentukan klasifikasi bentuk muka bumi yang telah diinterpretasi oleh pakar geologi. Rujuk Jadual 3.1 yang memberi contoh jenis rupa bentuk bumi selepas proses lapis telus dilakukan.

Peta 3.3 Contoh Peta Komposit Geomorfologi

Contoh : Peta Geomorfologi Selangor hasil dari kaedah lapis telus tiga peta asas geomorfologi kawasan kajian. Penentuan diskripsi klasifikasi tersebut dibuat oleh pakar geologi. Setiap atribut terperinci dicatat untuk memastikan hasil proses ini tepat dan betul. Rujuk Peta 3.3.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual 3.1 Contoh hasil jenis rupabentuk tanah selepas proses lapis telus dan intrepertasi

Geomorfologi Perbukitan Tinggi

Perbukitan Rendah

Definisi Ketinggian : Ketinggian melebihi 300m dari paras laut Kecerunan : Mempunyai cerun yang pelbagai dan peratus cerun melebihi 30째

Ketinggian : Bertabur secara rawak di beberapa kawasan dan mempunyai ketinggian kurang dari 300m Kecerunan : Kurang dari 30째 dan mempunyai fizikal yang lebar

Jurang dan Lembah

Ketinggian : Gabungan alur sungai yang membina beberapa lembah atau lembangan aras tinggi Kecerunan : Keadaan yang landai dan kurang bercerun.

Tanah Rendah Beralun

Ketinggian : Tanah rendah di kawasan yang luas yang mempunyai anak-anak bukit dengan ketinggian puluhan meter (jarang melebihi 100m) Kecerunan : Kawasan yang beralun dan cerun kurang dari 15째

Perbukitan Terpencil

Tanah Pamah

Ketinggian : Bukit kecil tetapi menonjol kerana keadaan latarnya yang rata dan bercerun landai Kecerunan : Bertebing agak curam hingga tegak dan mempunyai puncak membulat atau tidak sekata

Ketinggian : Dataran yang lebar sehingga 40km hingga 50km dari lembangan sungai Kecerunan : Mempunyai kecerunan yang kurang dari 10째

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.5 Penyediaan Komposisi Badan Air 3.2.5.1 Attribut Definitif Komponen Badan Air Badan air merupakan lembangan sungai utama dan badan air, kolam, tasik, empangan, kawasan tadahan air dan garis pantai. Kehadiran badan air penting kerana mewujudkan pembentukan karakter setempat berdasarkan sifat refleksi dan harmoni. Definisi: Lembangan sungai utama dan badan air yang menjadi sumber semulajadi dan visual yang menyumbang kepada distintif tempatan dan pembentukan karakter landskap melalui kesan pembalikan dan persepsi serta emosi kepada pemerhati, pengguna dan juga pelawat sesuatu kawasan landskap.

Carta 3.4 Struktur sumber badan air Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.5.2 Kaedah Penghasilan Data Badan Air Langkah Keseluruhan Maklumat kajian (Peta Badan Air) perlu mempunyai perkaraperkara seperti: Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: : : : :

a. Dapatkan maklumat interpretasi terkini dari: i. Jabatan-jabatan Kerajaan (Jabatan Parit dan Saliran) ii. Imej satelit iii. Pakar tempatan b. Maklumat yang diperolehi dari

(a) dan (b) diatas diproses dengan menggunakan kaedah GIS (Perisian ArcGIS/MapInfo) untuk mendapatkan maklumat yang jelas dan tepat dalam masa yang singkat. Berikut adalah jadual pengkalan data yang akan dimasukkan dalam sistem GIS bagi atribut badan air. Rujuk Jadual 3.2. c. Kaedah lapis telus peta digunakan untuk mendapatkan peta komposit badan air. Rujuk Carta 3.4.

Carta 3.5 Langkah-langkah analisis sumber badan air Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual 3.2 Struktur Pengkalan Data Badan Air

Atribut Jaringan Sungai

ID Numerical

Lembangan Sungai

Numerical

Jaringan Sungai â&#x20AC;&#x201C;sungai utama

Nilai

Kaedah analisis, sila lihat Langkah 1.

Lembangan Sungai Utama yang terdapat d seluruh kawasan kajian. Peta ini juga menjelaskan sempadan antara lembangan sungai. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 2.

Lokasi Badan Air

Numerical

Jenis badan air contoh: tasik, empangan, kolam , laut dan lain-lain Kaedah analisis, sila lihat Langkah 3.

Output:

a. Hasil daripada data

dan maklumat yang diperolehi, dapat membangunkan beberapa peta seperti:

i. Peta jaringan sungai utama ii. Empangan dan Tasik iii. Lembangan Sungai iv. Laut/ Garis Pantai b. Semua peta-peta berkenaan dianalisis dengan menggunakan kaedah lapis telus dan hasilnya membentuk peta komposit badan air kawasan kajian.

c. Penjelasan mengenai peta Komposit Akhir Badan Air kawasan kajian diinterpretasi oleh pakar berkaitan, (ahli geologi).

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 1- MENDAPATKAN DATA JARINGAN SUNGAI

3.5.2.3 Langkah-langkah terperinci memproses peta badan air. Maklumat kajian perlu mempunyai perkara-perkara berikut Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Jaringan Sungai : Jaringan Sungai di negeri Selangor : Shapefile / Feature Class (.shp : Garisan : CGS WGS 1984

Contoh: Peta jaringan sungai bagi keseluruhan negeri Selangor dipetakan sehingga sungai peringkat kedua. Rujuk Peta 3.4.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.4 Contoh Peta Jaringan Sungai

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 2- MENDAPATKAN DATA LEMBANGAN SUNGAI

Maklumat kajian perlu mempunyai perkara-perkara berikut Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Lembangan Sungai Utama : Lembangan Sungai Utama seluruh Negeri Selangor : Shapefile / Feature Class (.shp : Poligon : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta jaringan sungai utama bagi keseluruhan negeri Selangor yang memberi gambaran sebenar

kawasan kajian.

Daripada peta ini, maklumat mengenai sempadan jaringan sungai dengan jaringan sungai lain dapat diperolehi dengan tepat. Rujuk Peta 3.5.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.5 Contoh Peta Lembangan Sungai

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 3 - MENDAPATKAN DATA LOKASI BADAN AIR

Maklumat kajian perlu mempunyai perkara-perkara berikut Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Lokasi Badan Air : Lokasi Badan Air termasuk tasik, empangan, kolam, laut dan lain-lain : Shapefile / Fea ure Class (.shp) : Poligon : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta lokasi badan air bagi keseluruhan negeri Selangor yang memberi gambaran sebenar

kawasan kajian.

Daripada peta ini, maklumat mengenai perbezaan jenis badan air yang terdapat di kawasan kajian dapat diperolehi dengan tepat. Elemen air menjadi salah satu komponen landskap penting bagi karakter landskap setempat. Rujuk Peta 3.6.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.6 Contoh Peta Badan Air

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 4 - GABUNGAN DATA-DATA DARI LANGKAH 1, LANGKAH 2 DAN LANGKAH 3 UNTUK MENDAPATKAN PETA KOMPOSIT BADAN AIR Kaedah Lapis telus bagi ketiga-tiga peta tersebut menghasilkan peta badan air yang menentukan klasifikasi lembangan sungai yang telah diinterpretasi oleh pakar tempatan.

Peta 3.7 Contoh Peta Komposit Badan Air

Contoh: Contoh Peta bagi seluruh Selangor yang terhasil dari kaedah lapis telus antara peta lembangan sungai dan peta jaringan sungai. Rujuk Peta 3.7.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.6 Penyediaan Data Komponen Litupan Tanah (Land Cover) 3.2.6.1 Atribut Definiti Litupan Tanah Definisi: Litupan tanah merupakan struktur yang menjadi faktor kedua iaitu atribut yang menyatakan sebarang elemen yang melitupi permukaan tanah seperti litupan tanah tumbuhan dan kawasan alam bina. Data bagi kategori sumber litupan tanah dibahagikan kepada dua jenis utama iaitu:

• Litupan Tanah Tumbuhan Merangkumi jenis tumbuhan samada semulajadi (hutan) atau pertanian.

• Litupan Tanah Alam Bina Merangkumi data lokasi kawasan bandar, pinggir bandar, kampong tradisi dan rancangan penempatan dan kawasan cerang.

Litupan Tanah (Land Cover)

Biofizikal

Tumbuhan

Semulajadi

Pertanian

Alam Bina

Kawasan Bandar • Pusat Bandar • Kawasan Komersial • Kawasan Industri

Kawasan Pinggir Bandar

Kampung Tradisi

PETA LITUPAN TANAH

Carta 3.6 Carta alir Litupan Tanah kajian Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Rancangan Pembangunan Tanah Cth, FELDA,FELCRA

3.2.6.2 Proses Pengeluaran Peta Litupan Tanah Tumbuhan Peta Litupan Tanah Tumbuhan merupakan hasil daripada proses gabungan peta tumbuhan. Ia menunjukkan litupan tanah bagi tumbuhan sahaja yang diklasifikasikan kepada empat (4) kumpulan utama iaitu: a) Hutan Kombinasi dari beberapa jenis hutan semulajadi iaitu hutan dipterokap bukit , hutan paya gambut dan hutan bakau. b) Tanaman Komoditi Gabungan tanaman komoditi yang mempunyai ketinggian dan komposisi struktur yang sama iaitu getah, kelapa dan kelapa sawit. c) Padi Herba Gabungan jenis tumbuhan seperti padi, padang rumput, kebun sayur, padang ternak kekal dan semak belukar. d) Pertanian Bercampur Kombinasi dari beberapa jenis pertanian campur dan lainlain seperti pelbagai tanaman, dusun, kawasan bangunan ladang, kawasan baru yang digondolkan, kawasan tidak diusahakan, perkebunan campur, pusat percubaan pertanian dan ladang teh.

Litupan Tanah (Land Cover) Biofizikal

Tumbuhan

Semulajadi

Pertanian

PETA LITUPAN TANAH Carta 3.7 Struktur Litupan Tanah (Tumbuhan)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.6.3 Struktur Pengkalan Data

a. Maklumat kajian Litupan tanah (Tumbuhan)hendaklah diperolehi seperti: Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: : : : :

b. Dapatkan maklumat interpretasi terkini dari: i. Jabatan-jabatan Kerajaan (JPBD, Jabatan Hutan, Jabatan Pertanian) ii. Imej satelit

c. Maklumat yang diperolehi dari (a) dan (b) di atas diproses dengan menggunakan kaedah GIS (Perisian ArcGIS/MapInfo) untuk hasil yang lebih tepat mendapatkan maklumat yang jelas dalam masa yang singkat. Berikut adalah jadual pengkalan data yang akan dimasukkan dalam sistem GIS bagi atribut litupan tanah tumbuhan. Rujuk Jadual 3.3.

d. Kaedah lapis telus peta digunakan untuk mendapatkan peta komposit litupan tanah (Tumbuhan). Rujuk Carta 3.7

Jadual 3.3 Atribut definitif litupan tanah

Atribut Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi)

ID Numerical

Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian)

Numerical

Keluasan Keluasan poligon dalam Unit hektar

Nilai Jenis litupan tanah tumbuhan semulajadi. Peta ini dibuat berdasarkan maklumat dari imej satelit. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 1.

Keluasan poligon dalam Unit hektar

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jenis litupan tanah tumbuhan pertanian. Peta ini dibuat berdasarkan maklumat dari imej satelit. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 2.

Carta 3.8 Langkah-langkah analisis sumber litupan tanah tumbuhan penilaian Karakter Landskap.

Output:

a. Hasil daripada data dan maklumat yang diperolehi, beberapa peta yang boleh digunakan dalam kajian ini dapat disediakan seperti:

i. ii. iii. iv.

Peta Hutan (tumbuhan semulajadi) Peta Tanaman Komoditi (Pertanian berskala besar) Peta Pertanian Bercampur Peta Padi/Herba

b. Semua peta-peta berkenaan dianalisis dengan menggunakan kaedah lapis telus dan hasilnya membentuk peta komposit litupan tanah (Tumbuhan) kawasan kajian.

c. Penjelasan mengenai peta komposit litupan tanah (tumbuhan) kawasan kajian diinterpretasi oleh pakar berkaitan.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.6.4 Langkah-langkah terperinci memproses Peta Litupan Tanah

LANGKAH 1- MENDAPATKAN DATA LITUPAN TANAH TUMBUHAN (SEMULAJADI) Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi) : Keadaan Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi) di kawasan kajian : Shapefile / Feature Class (.shp) : Poligon : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi) bagi keseluruhan Negeri Selangor yang memberi gambaran sebenar Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi) yang terdapat kawasan kajian berdasarkan imej satelit terkini. Rujuk Peta 3.8.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Bakau dan Paya Gambut Hutan Dipterokap Bukit

Peta 3.8 Contoh Peta Litupan Tanah Tumbuhan (Semulajadi)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 2 - MENDAPATKAN DATA LITUPAN TANAH TUMBHAN (PERTANIAN) Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Lapisan Data Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) : Keadaan Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) di kawasan kajian : Shapefile / Feature Class (.shp : Poligon : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta

Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) bagi

keseluruhan Negeri Selangor yang memberi gambaran sebenar Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) yang terdapat kawasan kajian berdasarkan imej satelit terkini. Rujuk Peta 3.9.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.9 Contoh Peta Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) Terperinci.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Kemudian, dari Peta Litupan Tanah Tumbuhan (Pertanian) Terperinci ini, beberapa lapisan peta Tumbuhan Pertanian yang telah digeneralisasikan kepada tiga peta iaitu Peta Tumbuhan Pertanian (Tanaman Komoditi-Peta 3.10), Peta Tumbuhan Pertanian (Pertanian Campur- Peta 3.11) dan Peta Tumbuhan (Padi Herba- Peta 3.12) akan dihasilkan.

â&#x20AC;˘ Peta Tumbuhan Pertanian (Tanaman Komoditi) Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut:

Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Tumbuhan Pertanian (Tanaman Komoditi) : Keadaan Litupan Tanah Tumbuhan Pertanian (Tanaman Komoditi) iaitu gabungan tanaman getah, kelapa sawit dan kelapa di kawasan kajian : Shapefile / Feature Class (.shp : Poligon : CGS WGS 1984

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.10 Peta Tumbuhan Pertanian (Pertanian Komoditi)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

â&#x20AC;˘ Peta Tumbuhan Pertanian (Tanaman Campur) Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Nama lapisan : Tumbuhan Pertanian (Pertanian Campur) Kandungan : Keadaan Litupan Tanah Tumbuhan Pertanian (Pertanian Campur) iaitu kombinasi beberapa jenis pertanian campur dan lain-lain seperti pelbagai tanaman, dusun, kawasan bangunan ladang, kawasan baru diterang, kawasan tidak diusahakan, perkebunan campur, pusat percubaan pertanian dan teh di kawasan kajian Format : Shapefile / Feature Class (.shp Bentuk : Poligon Sistem Unjuran : CGS WGS 1984

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.11 Peta Tumbuhan Pertanian (Pertanian Bercampur)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

â&#x20AC;˘ Peta Tumbuhan (Padi Herba) Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Nama lapisan : Tumbuhan Pertanian (Padi Herba) Kandungan : Keadaan Litupan Tanah Tumbuhan Pertanian (Padi Herba) iaitu gabungan jenis tumbuhan seperti padi, padang rumput, kebun sayur, padang ternak kekal dan semak belukar di kawasan kajian Format : Shapefile / Feature Class(.shp Bentuk : Poligon Sistem Unjuran : CGS WGS 1984

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.12 Peta Tumbuhan Pertanian (Padi Herba)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 3-PETA KESELURUHAN LITUPAN TANAH TUMBUHAN

Kaedah Lapis telus bagi keempat-empat peta tersebut menghasilkan Peta Komposit Litupan Tanah Tumbuhan (Rujuk Peta 3.13)

Contoh: Pembentukan peta litupan tanah (tumbuhan) bagi keseluruhan Negeri Selangor yang member gambaran sebenar

litupan

tanah(tumbuhan) yang terdapat kawasan kajian berdasarkan imej satelit terkini. Rujuk Peta 3.13.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta Hutan

Peta Tanaman Komoditi

Peta Padi Herba

Peta Tanaman Campur

Peta 3.13 Contoh Peta Komposit Litupan Tanah Tumbuhan

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.6.5 Proses Pengeluaran Peta Litupan Tanah (Alam Bina) 3.2.6.6 Atribut Definitif Litupan Tanah (Alam Bina) Definisi: Litupan tanah yang merangkumi kawasan yang diterokai dan dibangunkan untuk tujuan penempatan dan pembangunan tanah. Alam bina dikelaskan secara umum kepada bandar, pinggir bandar, kampung tradisional, rancangan penempatan dan kawasan cerang sedia ada. Kawasan industri dan kawasan komersial digabungkan ke dalam kategori kawasan bandar. Litupan tanah alam bina adalah diklasifikasikan kepada empat jenis iaitu bandar, pinggir bandar, kawasan kampung tradisi, rancangan penempatan dan kawasan cerang.

Kawasan Cerang

Carta 3.9 Struktur atribut Litupan Tanah Alam bina kajian Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.6.7 Kaedah Penghasilan Litupan Tanah (Alam Bina)

a. Maklumat kajian Litupan tanah (Alam Bina) hendaklah diperolehi seperti: Nama lapisan : Kandungan : Format : Bentuk : Sistem Unjuran :

b. Dapatkan maklumat interpretasi terkini dari: i. Jabatan-jabatan Kerajaan (JPBD) ii. Imej satelit iii. Pakar tempatan c. Maklumat yang diperolehi dari a dan b diatas diproses dengan menggunakan kaedah GIS (Perisian ArcGIS/MapInfo) untuk mendapatkan maklumat yang lebih tepat dan jelas dalam masa yang singkat. Berikut adalah jadual pengkalan data yang akan dimasukkan dalam sistem GIS bagi atribut litupan tanah alam bina. Rujuk Jadual 3.4.

d. Kaedah lapis telus peta digunakan untuk mendapatkan peta komposit litupan tanah (Alam Bina). Rujuk Carta 3.8

Jadual 3.4 Atribut Litupan Tanah Alam Bina

Atribut Litupan Tanah Tumbuhan (Alam Bina)

ID Numerical

Keluasan Keluasan poligon dalam Unit hektar

Nilai Jenis alam bina iaitu kawasan perbandaran dan kawasan pinggir bandar, komersial, industri yang didgitkan dari imej satelit. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 1

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Carta 3.10 Langkah -langkah analisis struktur litupan tanah alam bina penilaian karakter landskap

Output:

a. Hasil daripada data

dan maklumat yang diperolehi, dapat membangunkan beberapa peta yang boleh digunakan dalam kajian ini seperti:

i. ii. iii. iv. v.

Peta kawasan Perbandaran Peta Kawasan Pinggir Bandar Peta Kawasan Kampung Tradisi Peta Kawasan Rancangan Penempatan Peta Kawasan Cerang (kawasan yang diterang)

b. Semua peta-peta berkenaan dianalisis dengan menggunakan kaedah lapis telus dan hasilnya membentuk peta Litupan tanah (Alam Bina) kawasan kajian.

komposit

c. Penjelasan mengenai peta Komposit Litupan Tanah (Alam Bina) kawasan kajian diinterpretasi oleh pakar berkaitan.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.6.8 Langkah-langkah memproses Peta Litupan Tanah (Alam Bina) LANGKAH 1 - LAPISAN DATA LITUPAN TANAH (ALAM BINA) Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Penempatan : Lokasi kawasan alam bina di kawasan kajian. : Shapefile / Feature Class(.shp : Poligon : CGS WGS 1984

Contoh: Pembentukan peta litupan tanah (penempatan) bagi keseluruhan Negeri Selangor yang memberi gambaran sebenar litupan tanah (penempatan) yang terdapat kawasan kajian berdasarkan imej satelit terkini. Rujuk Peta 3.14.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Penempatan Bandar Penempatan Pinggir Bandar

Peta 3.14 Contoh Peta Litupan Tanah Alam Bina

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 2 - GABUNGAN DATA LITUPAN TANAH KESELURUHAN

Proses akhir litupan tanah tumbuhan dan litupan tanah alam bina digabungkan melalui kaedah lapis telus untuk menghasilkan Peta Komposit Akhir Litupan Tanah Rujuk Peta 3.15.

Selepas proses ini, proses generalisasi di lakukan dimana kombinasi jenis litupan tanah yang mempunyai struktur yang sama atau seragam diklasifikasikan dalam kumpulan yang sama.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

PETA LITUPAN TUMBUHAN

Peta 3.15 Contoh proses lapis telus untuk menghasilkan Peta Litupan Litupan Tanah Keseluruhan

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.7 Penyediaan Data Pentadbiran (Sempadan) 3.2.7.1 Atribut Definiti Pentadbiran (Sempadan) Definisi: Sempadan yang menjadi pemisah antara negeri dengan negeri lain, daerah dengan daerah lain dan mukim dengan mukin lain. Ia merupakan sebagai panduan pentadbiran untuk memudahkan pengurusan tanah dan pentadbiran. Data bagi kategori sumber Pentadbiran dibahagikan kepada tiga jenis utama iaitu:

â&#x20AC;˘ Sempadan Negeri dan Daerah Meliputi sempadan negeri kawasan kajian dengan negeri yang berjiran. Selain itu, ia juga menunjukkan sempadan bagi daerah yang terdapat dalam negeri tersebut. â&#x20AC;˘ Sempadan Mukim Merangkumi sempadan mukim di seluruh kawasan kajian. â&#x20AC;˘ Bandar Utama Memaparkan lokasi bandar-bandar utama di seluruh kawasan kajian . Gabungan dari ketiga-tiga jenis sempadan pentadbiran diatas, Peta Pentadbiran (Sempadan)

Sempadan

Sempadan Negeri

Sempadan Daerah

Sempadan Mukim

Carta 3.11 Struktur sempadan (pentadbiran) penilaian karakter landksap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.7.2 Kaedah Penghasilan Data Pentadbiran (Sempadan) Langkah Keseluruhan

a. Maklumat kajian (Peta Sempadan) hendaklah diperolehi seperti: Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: : : : :

b. Dapatkan maklumat interpretasi terkini dari: i. Jabatan-jabatan Kerajaan (JPBD) ii. Pihak Berkuasa Tempatan bagi setiap Daerah c. Maklumat yang diperolehi dari a dan b diatas diproses dengan

menggunakan kaedah GIS (Perisian ArcGIS/MapInfo) untuk hasil yang lebih tepat dan jelas dalam masa yang singkat. Berikut adalah jadual pengkalan data yang akan dimasukkan dalam sistem GIS bagi atribut sempadan. Rujuk Jadual 3.5

d. Kaedah lapis telus peta digunakan untuk mendapatkan peta komposit Pentadbiran (Sempadan). Rujuk Rajah 3.7

Jadual 3.5 Atribut Sempadan

Atribut Sempadan Negeri

ID Numerical

Nilai Nama setiap Negeri di kawasan kajian memudahkan proses pengesahan dalam Bengkel ‘Stakeholder’ supaya dapat mudah dibahagikan mengikut sempadan yang sediaada. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 1

Sempadan Daerah

Numerical

Nama setiap daerah di kawasan kajian memudahkan proses pengesahan dalam Bengkel ‘Stakeholder’ supaya dapat mudah dibahagikan mengikut sempadan yang sediaada. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 2

Sempadan Mukim

Numerical

Nama setiap mukim di kawasan kajian untuk memudahkan proses pengesahan dalam Bengkel ‘Stakeholder’ supaya dapat mudah dibahagikan mengikut sempadan yang sediaada. Kaedah analisis, sila lihat Langkah 3

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Carta 3.12 Struktur Atribut Pentadbiran (Sempadan)

Output:

a. Hasil daripada data dan maklumat yang diperolehi, dapat membangunkan beberapa peta yang boleh digunakan dalam kajian ini seperti:

i. Peta Sempadan Negeri (Peta 3.17) ii. Peta Sempadan Daerah (Peta 3.18) iii. Peta Sempadan Mukim (Peta 3.19) b. Semua peta-peta berkenaan dianalisis dengan menggunakan kaedah lapis telus dan hasilnya membentuk peta komposit Pentadbiran (Sempadan) kawasan kajian.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.2.7.3 Langkah-langkah memproses data sempadan. LANGKAH 1 - MENDAPATKAN DATA BAGI SEMPADAN NEGERI Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Proses Lapisan Data Pentadbiran (Sempadan Negeri) Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Sempadan Negeri : Sempadan pentadbiran berdasarkan Negeri : Shapefile / Feature Class (.shp : Poligon : CGS WGS 1984

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.16 Contoh Peta Pentadbiran (Sempadan) Negeri

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 2 - MENDAPATKAN DATA BAGI SEMPADAN DAERAH Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Proses Lapisan Data Pentadbiran (Sempadan Daerah) Nama lapisan : Sempadan Negeri Kandungan : Sempadan pentadbiran berdasarkan Negeri Format : Shapefile / Feature Class (.shp Bentuk : Poligon

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.17 Contoh Peta Pentadbiran (Sempadan) Daerah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 3-MENDAPATKAN DATA BAGI SEMPADAN MUKIM DAN LOKASI BANDAR UTAMA Maklumat kajian perlu mempunyai perkara berikut: Proses Lapisan Data Pentadbiran (Sempadan Mukim)

Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Sempadan Mukim : Sempadan pentadbiran berdasarkan Mukim : Shapefile / Feature Class (.shp : Poligon : CGS WGS 1984

Nama lapisan Kandungan Format Bentuk Sistem Unjuran

: Bandar Utama : Lokasi Bandar-bandar utama : Shapefile / Feature Class (.shp : Titik : CGS WGS 1984

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.18 Contoh Peta Pentadbiran (Sempadan Mukim)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 4 -PENGHASILAN PETA PENTADBIRAN SEMPADAN

Proses akhir ketiga-tiga atribut sempadan digabungkan digabungkan melalui kaedah lapis telus untuk menghasilkan Peta Komposit Akhir Sempadan. Rujuk Peta 3.20.

PETA PENTADBIRAN (SEMPADAN NEGERI)

Pentadbiran (Sempadan Negeri)

Pentadbiran (Sempadan Daerah) N NEGERI)

Pentadbiran (Sempadan Mukim)

Peta Utama PETALokasi LOKASIBandar BANDAR UTAMA

LEGEND Selangor POI Selangor District Boundaries Gombak Hulu Langat Hulu Selangor Klang Kuala Langat Kuala Selangor Petaling Sabak Bernam Sepang Wilayah Persekutuan Selangor Mukim Boundaries

Peta 3.19 Contoh Peta Komposit Pentadbiran (Sempadan) *Proses gabungan peta dalam menghasilkan Peta Sempadan Pentadbiran bagi negeri Selangor

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.3 Analisis Data Proses analisis data merupakan penggabungan data yang terlibat melalui teknik lapis telus. Hasil daripada proses ini akan digunakan sebagai peta kajian asas (desktop) di mana ianya akan dibengkelkan bersama pihak berkepentingan dan digunakan semasa kajian lapangan. 3.3.1 Proses Lapis Telus Keseluruhan Data Litupan Tanah (Tumbuhan dan Alam Bina) dan Data Geomorfologi Proses analisa data terbahagi kepada dua (2) peringkat: a)Peringkat 1 Proses lapis telus dari Peta Litupan Tanah (Umum) dengan Peta Geomorfologi (Rujuk Peta 3.21hingga Peta 3.27) b)Peringkat 2 Proses gabungan peta hasil dari proses lapis telus peringkat 1 dalam menghasilkan Peta Jenis Karakter Landskap dan dibengkelkan. Proses analisis yang menggunakan teknik lapis telus merupakan Peta Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap secara terperinci. (Rujuk Peta 3.29)

Peta Kawasan Landskap

Carta 3.13 Carta alir proses analisa Kajian Penilaian Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.20 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Hutan) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoHutan

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.21 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Tanaman Komoditi) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoKomoditi

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.22 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Penempatan) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoBandar

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.23 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Pertanian Campur) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoPertanian Campur

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.24 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Padi Herba) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoPadi Herba

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.25 Proses gabungan peta Litupan Tanah (Badan Air) dengan peta Geomorfologi dalam menghasilkan Peta GeoBadan Air

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.26 Proses gabungan semua peta individu Litupan Tanah dalam menghasilkan Peta Jenis Karakter Landskap Terperinci di Selangor

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

3.3.2 Peta Jenis Karakter Landskap Peta Jenis Karakter Landskap (Terperinci) kawasan kajian ini ialah hasil daripada gabungan semua komponen rupa bentuk bumi dan litupan tanah. Rujuk Peta 3.28. Peta ini akan diproses semula secara manual (proses generalisasi) dan dikodkan dengan nombor 1 dan seterusnya sebagai jenis landskap karakter umum dan dimasukkan huruf (karakter) (a,b,c,...) sebagai menunjukkan kawasan atau unit deskriptif karakter landskap. Ia juga di panggil Kawasan Karakter Landskap (Landscape Character Area). Rujuk contoh dalam Peta 3.29. Peta ini juga akan dibincangkan untuk mendapat maklumat daripada pihak berkepentingan (Stakeholder), ia akan diproses semula bagi memasukkan maklumat warisan, budaya dan antropologi (pengaruh manusia). Melalui perbincangan tersebut, Peta Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap akan dipinda. Sebagai contoh, penambahan data kawasan bersejarah, kawasan tumpuan dan kawasan pemandangan indah sebagai kawasan kawasan warisan di kawasan kajian.

*Contoh proses kajian desktop terperinci bagi Negeri Selangor sila rujuk Lampiran 2 dan untuk kajian Desktop terperinci di peringkat daerah (Klang ) di Lampiran3

3.4 Rumusan Kajian asas (desktop) merupakan peringkat pertama kajian sebenar penilaian karakter landskap dimana maklumat asas disediakan untuk peringkat seterusnya. Kajian diperingkat ini merangkumi proses bahan dan komponen teknikal seperti peta-peta asas dalam bentuk manual dan juga digital. Penggunaan perisian dan juga peralatan berasaskan teknologi penderiaan jarak jauh (remote sensing) dan juga sistem maklumat geografi (GIS) memerlukan kepakaran yang tinggi bagi menghasilkan maklumat serta peta yang tepat untuk digunakan dalam peringkat seterusnya. Didalam peringkat ini peta awal jenis karakter dan kawasan karakter landskap di hasilkan untuk dibengkelkan dan diteliti samaada oleh jawatan kuasa teknikal kajian dan juga oleh pihak yang berkepentingan.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.27 Peta Jenis Karakter Landskap Terperinci di kawasan kajian

Peta Jenis Landskap dan Kawasan Landskap daripada Proses Kajian Asas (Desktop) (Sebelum proses generalisasi)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta 3.28 Peta Jenis-jenis Karakter Landskap dan Kawasan-kawasan Landskap mengikut kawasan tempatan di kawasan kajian.

Peta Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap daripada Proses Kajian Asas (Desktop) (Selepas proses generalisasi dan dikodkan). Peta ini akan dibincangkan bersama pihak berkepentingan (stakeholder).

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

KAJIAN LAPANGAN 4.0 Pengenalan Kajian lapangan dijalankan bertujuan untuk menghurai secara deskriptif dan menilai sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual untuk memastikan hasil dari kajian asas (desktop) dapat disahkan dengan keadaan sebenar di kawasan kajian. Kajian lapangan melengkapkan secara deskriptif dan visual aspek karakter landskap sebelum diterima pakai dalam proses membuat keputusan.

4.0

Pengenalan

4.1

Penentuan Atribut dan Kualiti Karakter Landskap untuk Kajian Lapangan.

4.2

Senarai Semak Kajian Lapangan

4.3

Kaedah Kajian Lapangan

4.4

Penilaian Fenomena Karakter Landskap (Borang 1)

Skop asas bagi kajian lapangan merangkumi komponen yang sama dengan kajian asas (desktop), iaitu maklumat fisiografi (bentuk muka bumi), litupan tanah, dan budaya dengan ditambah aspekaspek penarafan. Skop kajian ini merangkumi huraian tentang fenomena keadaan landskap dan kekuatan visual melalui pengamatan visual secara kuantitatif dan kualitatif. Borang kajian lapangan disediakan untuk memudahkan proses mengenal pasti, menghurai dan menganalisis komponen penemuan di lapangan. Maklumat tinjauan ini akan didokumentasikan, termasuklah dengan merekodkan gambar foto, bagi menerangkan dengan jelas jenis, ciri-ciri dan gambaran karakter landskap dan kawasan karakter landskap yang berkaitan.

4.5

Penilaian Kekuatan Karakter Landskap (Borang 2)

4.6

Rumusan

4.1 Penentuan Atribut dan Kualiti Karakter Landskap untuk Kajian Lapangan. Penentuan atribut dan kualiti karakter landskap untuk kajian lapangan merupakan analisis yang pelbagai dan dinamik bergantung kepada kawasan kajian yang berlainan. Sebagai contoh, karakter landskap bagi negeri Selangor berbeza dengan karakter landskap yang terdapat di negeri Melaka dari segi nilai warisan. Atribut dan kualiti ini pada asasnya boleh dibahagi kepada kategori utama iaitu teras dan pilihan. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

4.1.1 Atribut dan Kualiti Teras Merupakan atribut dan kualiti yang wujud dalam setiap kawasan seperti berikut: a. Fenomena karakter landskap. •Bentuk muka bumi •Badan air •Litupan tanah b. Kekuatan karakter landskap •Sensitiviti visual •Kesatuan visual •Kualiti visual 4.1.2 Atribut dan Kualiti Pilihan Merupakan atribut dan kualiti yang bukan mandatori tetapi dikenal pasti boleh menyumbang kepada penilaian karakter landskap seperti berikut: a. Warisan dan sejarah b. Pelancongan c. Kesan geologi khas d. Lain-lain atribut yang dapat di kenal pasti dalam bengkel untuk kawasan kajian. 4.2 Senarai Semak Kajian Lapangan Kajian lapangan adalah proses lawatan ke tapak bagi tujuan pengesahan kajian asas (desktop) dengan keadaan sebenar di kawasan kajian. Antara perkara-perkara yang perlu dibawa ke tapak adalah seperti berikut. • Peta jenis karakter landskap dan kawasan karakter landskap • Jadual jenis dan kawasan karakter landskap • Borang kajian lapangan • Alatan Global Positional System (GPS) • Kamera

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

4.3 Kaedah Kajian Lapangan Kajian lapangan dibuat berasaskan struktur landskap yang digambarkan secara visual untuk mengesahkan karakter landskap yang dikenal pasti dalam kajian asas (desktop). Kaedah kajian lapangan ini dijalankan adalah seperti dibawah: 4.3.1 Penggunaan Dua Jenis Borang Dua borang digunakan untuk menilai komponen landskap semasa lawatan kajian lapangan iaitu: â&#x20AC;˘ Borang Fenomena Karakter Landskap (Borang 1) Borang Fenomena Karakter Landskap digunakan untuk membuat huraian keadaan atau fenomena bentuk muka bumi, badan air dan litupan tanah melalui penilaian/penarafan jenis komposisi struktur atribut tersebut berasaskan ciri-ciri yang telah diklasifikasikan dalam kajian asas (desktop). (Contohnya klasifikasi seperti tanah pamah, tanah rendah beralun, perbukitan rendah, bukit terpencil, perbukitan tinggi dan juga aspek litupan tanah sama ada semulajadi atau alam bina). â&#x20AC;˘ Borang Kekuatan Karakter Landskap (Borang 2) Borang Kekuatan Karakter Landskap digunakan untuk membuat interpretasi dan penilaian unsur penting seperti kualiti visual dalam penentuan kekuatan karakter landskap di kawasan terpilih. 4.3.2 Penggunaan Maklumat Tinjauan dan Gambar Foto Maklumat tinjauan dicatat dan gambar foto digunakan bagi menerangkan dengan jelas karakter landskap sebenar di lapangan. (Rujuk contoh borang-borang pemerhatian yang telah diisi di Lampiran 4)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Kotak 4.0 : Keperluan Penentuan Sampel Tapak Pemerhatian Kajian Lapangan Keperluan penentuan sampel untuk tapak pemerhatian dibuat setelah peta kawasan dan peta jenis karakter landskap telah disiapkan dalam kajian asas (desktop). Penentuan setiap tapak pemerhatian akan dibuat oleh ketua pasukan kajian mengikut setiap jenis landskap yang wujud di kawasan kajian. Jumlah minimum tapak pemerhatian adalah mengikut kawasan dan jenis karakter landskap. Persampelan tapak pemerhatian dibuat berdasarkan gambaran panorama landskap yang mewakili ciri-ciri daripada kajian asas (desktop). Hasil daripada kajian lapangan akan dipetakan mengikut kawasan dan kriteria yang telah ditetapkan seperti dalam Bahagian 6.1 Analisis Fenomena Karakter Landskap dan Analisis Kekuatan Karakter Landskap.

4.3.3 Penilai yang Sama Bagi Memastikan Keseragaman Data Bagi mengekalkan keseragaman data dan mengelakkan perbezaan persepsi serta menghasilkan sistem penarafan yang boleh diterima pakai dan konsisten, penilai/pemerhati hendaklah terdiri dari pasukan/ individu yang sama bagi kedua-dua borang. 4.4 Penilaian Fenomena Karakter Landskap (Borang 1) Penilaian fenomena karakter landskap merupakan kaedah pengisian borang kajian lapangan helaian 1. Kombinasi dari bentuk muka bumi, kesan badan air dan litupan tanah membentuk komposisi fizikal sesuatu kawasan. Carta aliran (Rajah 4.0) menunjukkan kaedah perlaksanaan kajian Fenomena Karakter Landskap. Untuk keperluan kajian ini, faktor-faktor fenomena karakter landskap berikut akan dinilai berdasarkan tiga kategori: 1. Bentuk Muka Bumi 2. Badan Air 3. Litupan Tanah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Carta 4.0 Carta aliran Kajian Lapangan untuk Diskriptif (Huraian) fenomena Karakter Landskap (Borang 1).

4.4.1 Penilaian Fenomena Karakter Landskap (Borang 1)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

4.4.2 Pengisian Borang Fenomena Karakter Landskap

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

a. b. c. d. e.

Tarikh: Masa: Lokasi : (Lokasi dan bacaan GPS) Jenis Landskap: (Jenis Landskap daripada kajian desktop) Draf Kawasan Karakter Landskap : (Draf Kawasan Karakter Landskap daripada kajian desktop)

Bentuk Muka Bumi Penerangan : Pemerhati perlu mengisi jenis bentuk muka bumi yang dikenal pasti dalam kajian desktop dan penarafan bagi atribut ini dibuat berdasarkan kriteria yang dijelaskan dalam Langkah 1

Badan Air (Jika Ada) Penerangan : Pemerhati perlu mengisi jenis badan air yang dikenalpasti dalam kajian desktop dan penarafan bagi atribut ini dibuat berdasarkan kriteria yang dijelaskan. dalam Langkah 2 Litupan Tanah Penerangan : Pemerhati perlu mengisi jenis litupan tanah yang dikenalpasti dalam kajian desktop dan penarafan bagi atribut ini dibuat berdasarkan kriteria yang dijelaskan. dalam Langkah 3

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 1-Pengisian Penarafan Bentuk Muka Bumi

4.4.2.1 Asas Anggaran Penarafan Bentuk Muka Bumi Bentuk muka bumi merupakan maklumat asas yang menjadi lapisan pertama dalam kajian ini. Ia mengambil kira kepelbagaian bentuk muka bumi yang terdapat di kawasan kajian. Semasa proses kajian lapangan, atribut bentuk mukabumi yang wujud dibuat dalam nilai peratus (%) di lokasi kajian. Anggaran penarafan dibuat berdasarkan : a. Pemerhatian di tapak dan direkodkan dalam gambar foto. b. Faktor dominan atribut dalam kawasan kajian. c. Faktor dominan ini dijelaskan dalam skala1-5 yang mewakili peratusan di kawasan kajian. d. Setiap pemerhatian dicatat dalam borang kajian lapangan dan gambar kawasan yang dilawati dilampirkan bersama dengan borang fenomena karakter landskap. e. Bagi penilaian karakter landskap untuk skala daerah atau skala yang lebih kecil, pemerhatian atribut bentuk muka bumi dibuat dengan lebih terperinci. Nota: Penarafan atribut bentuk muka bumi bergantung pada keadaan bentuk muka bumi terkini kawasan kajian.

Jadual 4.0 Jadual Penarafan Bentuk Muka Bumi .

RATING 5

PERATUS (%) 81 - 100

JUSTIFIKASI Dominasi tinggi.

4 3

61 â&#x20AC;&#x201C; 80 41 â&#x20AC;&#x201C; 60

Dominasi sederhana tinggi. Separa dominan

21 -40

Sederhana dominan

0 -20

Tidak dominan

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 2-Pengisian Penarafan Badan air

4.4.2.2 Asas Anggaran Penarafan Badan Air Anggaran penarafan dibuat berdasarkan : a. Pemerhatian di tapak dan direkodkan dalam gambar foto b. Faktor dominan atribut dalam kawasan kajian. c. Faktor dominan ini dijelaskan dalam skala 1-5 yang mewakili peratusan di kawasan kajian. d. Setiap pemerhatian dicatat dalam borang kajian lapangan dan gambar kawasan yang dilawati dilampirkan bersama dengan borang fenomena karakter landskap e. Atribut yang jarang terdapat dalam sesuatu kawasan kajian juga diambilkira kerana kepentingannya dalam mempengaruhi karakter landskap seperti tebatan banjir, ban untuk pertanian dan sebagainya. f.

Bagi penilaian karakter landskap untuk skala daerah atau skala yang lebih kecil, pemerhatian atribut badan air dibuat dengan lebih terperinci.

Nota: Penarafan atribut badan air bergantung pada keadaan semasa badan air kawasan kajian dan diperkukuhkan dengan gambar foto tapak. . Jadual 4.1 Jadual Penarafan Badan Air

RATING 5

PERATUS (%) 81 - 100

JUSTIFIKASI Dominasi tinggi.

4 3

61 â&#x20AC;&#x201C; 80 41 â&#x20AC;&#x201C; 60

Dominasi sederhana tinggi. Separa dominan

21 -40

Sederhana dominan

0 -20

Tidak dominan

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 3-Pengisian Penarafan Litupan Tanah 4.4.2.3 Asas Anggaran Penarafan Litupan Tanah Litupan tanah iaitu atribut kedua penting yang merupakan bentuk fizikal yang terdapat di atas bentuk muka bumi. Litupan tanah ini terbahagi kepada dua iaitu litupan tanah tumbuhan dan litupan tanah alam bina.

â&#x20AC;˘ Litupan Tanah Tumbuhan Litupan tanah tumbuhan adalah jenis litupan tanah yang wujud secara semulajadi yang biasanya dominan di kawasan hutan dan yang juga ditanam termasuklah kawasan pertanian berskala besar. Kawasan yang didominasi penduduk mempunyai litupan tanah tumbuhan yang pelbagai jenis sama ada dalam bentuk komersial atau sara diri. Contoh: Pengkelasan atribut litupan tanah tumbuhan bagi negeri Selangor adalah seperti jadual berikut: Jadual 4.2 Jadual Litupan tanah tumbuhan

Atribut

100

Kelapa

Kelapa Sawit

Getah

Padi

Herba

Pekebunan Sayur

Padang rumput

Padang ternak kekal

Teh

Bakau

Hutan

Semak belukar

Dusun

Pekebunan Campur

Pelbagai tanaman

Pusat percubaan pertanian

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Pengkelasan Tanaman komoditi

Padi dan herba

Hutan

Pekebunan Campur

â&#x20AC;˘ Litupan tanah alam bina Litupan tanah alam bina (penempatan) merangkumi kawasan pembangunan dan kawasan penerokaan seperti bandar, pinggir bandar, kampung tradisi dan rancangan penempatan serta kawasan cerang. Contoh: Pengkelasan atribut litupan tanah Alam Bina bagi negeri Selangor adalah seperti jadual berikut: Jadual 4.3 Jadual Litupan tanah alam bina

Atribut

Pengkelasan

1. Pusat Bandar Bandar

2. Kawasan Komersial Bandar (Central Business District) 1. Kawasan Perumahan Terancang 2. Kawasan perindustrian

Pinggir bandar

3. Kawasan Komersial kecil 1. Kampung Tradisional 2. Kampung Baharu

Kampung Tradisi

1. Penempatan Felda 2. Lain-lain rancangan pembangunan tanah

Rancangan Penempatan

1. Kawasan tinggalan lombong 2. Kawasan pembinaan terbengkalai

Kawasan Cerang

3. Kawasan bekas pembalakan

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

101

Anggaran penarafan dibuat berdasarkan : a. Pemerhatian di tapak dan direkodkan dalam gambar foto b. Faktor dominan atribut dalam kawasan kajian. c. Faktor dominan ini dijelaskan dalam skala 1-5 yang mewakili peratusan di kawasan kajian. d. Setiap pemerhatian dicatat dalam borang kajian lapangan dan gambar kawasan yang dilawati dilampirkan bersama dengan borang fenomena karakter landskap e. Atribut yang jarang terdapat dalam sesuatu kawasan kajian seperti kawasan yang mempunyai elemen warisan, kawasan larangan milik kerajaan, kawasan diraja dan sebagainya diambil kira kerana kepentingannya dalam karakter landskap. f. Bagi penilaian karakter landskap untuk skala daerah atau skala yang lebih kecil, pemerhatian atribut litupan tanah dibuat dengan lebih terperinci. Jadual 4.4 Jadual Penarafan Litupan Tanah. Kriteria ini digunakan dalam Kajian Desktop dan/atau Kajian Lapangan.

RATING

PERATUS (%)

JUSTIFIKASI

81 - 100

Dominasi tinggi.

4 3

61 â&#x20AC;&#x201C; 80 41 â&#x20AC;&#x201C; 60

Dominasi sederhana tinggi. Separa dominan

21 -40

Sederhana dominan

0 -20

Tidak dominan

Nota: Penarafan atribut litupan tanah bergantung kepada keadaan semasa litupan tanah di kawasan kajian dan diperkukuhkan dengan gambar yang diambil.

102

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

4.4.3 Hasil Keseluruhan Penilaian Fenomena Karakter Landskap (Borang 1) Hasil penilaian ini adalah untuk melihat fenomena keadaan landskap dari segi kepelbagaian bentuk muka bumi, badan air dan litupan tanah. Kawasan yang mempunyai kepelbagaian tinggi akan berpeluang menjadi kawasan yang berpotensi tinggi sebagai kawasan yang mempunyai karakter landskap distintif. Begitu juga bagi kawasan sederhana dan rendah. Borang ini digunakan sebagai pengesahan hasil kajian asas (desktop). Hasil dari penilaian dan penarafan bagi fenomena keadaan landskap tiga kriteria pemarkahan diberi, iaitu:-

Jadual 4.5 Jadual Penarafan Keseluruhan Fenomena Karakter Landskap

NILAI

KRITERIA

JUSTIFIKASI

Mempunyai kepelbagaian rupabentuk dan litupan tanah

Kewujudan kepelbagaian bentuk muka

yang tinggi, termasuk kewujudan badan air.

bumi, litupan tanah dan badan air

TINGGI

menjadikan kawasan landskap berkenaan menarik dan membantu kepada karakter landskap yang distintif.

SEDERHANA

RENDAH

Mempunyai kepelbagaian rbentuk muka bumi, litupan

Kepelbagaian bentuk muka bumi, litupan

tanah dan badan air yang sederhana, dan tidak dominan

tanah dan badan air yang sederhana.

Mempunyai kepelbagaian bentuk muka bumi, litupan

Kepelbagaian bentuk muka bumi, litupan

tanah dan badan air yang rendah dan tidak wujud badan

tanah dan badan air yang rendah.

air.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

103

Jadual 4.5a Sambungan Jadual Penarafan Keseluruhan Fenomena Karakter Landskap

Bentuk Muka Bumi

Badan Air

Litupan Tanah

Nilai

T (3)

T (9)

T (3)

S (2)

T (8)

T (3)

S (2)

T (3)

T (8)

S (2)

T (3)

S (3)

T (8)

T (3)

R (1)

T (7)

T (3)

R (1)

T (3)

T (7)

R (3)

T (3)

T (7)

S (2)

T (3)

T (7)

S (2)

T (3)

S (2)

T(7)

T (3)

S (2)

T (7)

S (2)

S (6)

Skor

S (2)

T (3)

R (1)

S (6)

(T = Tinggi

T (3)

S (2)

R (1)

S (6)

R (1)

S (2)

T (3)

S (6)

S (2)

R (1)

T (3)

S (6)

T (3)

R (1)

S (2)

S (6)

S (2)

R (1)

S (5)

S (2)

R (1)

S (2)

S (5)

R (1)

S (2)

S (5)

R (1)

T (3)

S (5)

R (1)

T (3)

R (1)

S (5)

T (3)

R (1)

S (5)

S (2)

R (1)

S (4)

R (1)

S (2)

R (1)

S (4)

R (1)

S (2)

S (4)

R (1)

R (3)

FAKTOR

S = Sederhana R = Rendah)

104

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

4.5 Penilaian Kekuatan Karakter Landskap (Borang 2) Elemen visual yang berkait rapat dengan landskap merupakan sumber jaya penting yang diambil kira dalam proses penilaian dan penarafan kekuatan karakter landskap. Kombinasi dari bentuk muka bumi, kesan badan air dan litupan tanah membentuk komposisi visual sesuatu kawasan. Komposisi kesan visual ini akan menyumbang identiti dan suasana setempat berdasarkan pengalaman, kesedaran manusia tentang persekitaran, gambaran imej, pemandangan indah, dan juga distintif tempatan. Untuk keperluan kajian ini, faktor-faktor kekuatan karakter landskap berikut akan dinilai berdasarkan tiga kategori: • Sensitiviti Visual (Zon Jarak) • Kesatuan Visual • Kualiti Visual Bagi mendapatkan hasil kajian yang optimum, perkara-perkara berikut perlu diambil kira dalam kaedah perlaksanaan kajian kekuatan karakter landskap iaitu: • Cuaca Menjalankan inventori semasa keadaan cuaca yang baik dan sesuai (misalnya keadaan hari, langit cerah dan elakkan semasa kejadian jerebu); • Peta Menggunakan peta yang bersesuaian dengan peringkat skala kajian (Peringkat nasional/negeri/wilayah/daerah/kawasan khas). • Perjalanan Perjalanan melalui kawasan kajian dalam kedua-dua arah kiri dan kanan serta mengenal pasti sudut pandangan yang berpotensi untuk penilaian. • Gambar Foto Gambar-gambar yang diambil digunakan untuk menunjukkan, sensitiviti, kesatuan dan kualiti.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

105

106

Fenomena Karakter Landskap

Sensitiviti Visual

Kesatuan Visual

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

1. 2. 3. 4. 5.

Rupabentuk Bumi Litupan Tanah (Tumbuhan) Litupan Tanah (Alam Bina) Badan Air Pemandangan Bersebelahan

Kualiti Visual

Carta 4.1 Carta aliran Kajian Lapangan untuk Kajian Kekuatan Karakter Landskap.

Kekuatan Karakter Landskap

Langkah 3

1. Berharmoni 2. Kejelasan 3. Keunikan

Langkah 2

1. Latar Depan (Foreground) 2. Latar Tengah (Middleground) 3. Latar Belakang (Background)

Langkah 1

4.5.1 Carta Aliran Kekuatan Karakter Landskap

4.5.2 Kaedah Mengisi Borang Kajian Lapangan Helaian 2

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

107

Sensitiviti Visual â&#x20AC;&#x201C; Zon Jarak Penerangan

Pemerhati perlu mengisi penarafan yang dibuat berdasarkan kriteria yang dijelaskan dalam Langkah1

Kesatuan Visual Penerangan : Pemerhati perlu mengisi penarafan yang dibuat berdasarkan kriteria yang dijelaskan dalam Langkah 2

Kualiti Visual Penerangan : Pemerhati perlu mengisi penarafan yang dibuat berdasarkan kriteria yang dijelaskan dalam Langkah 3

108

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 1-Pengisian Penarafan Sensitiviti Visual 4.5.2.1 Asas Anggaran Penarafan Sensitiviti Visual Zon Jarak Analisis sensitiviti visual digunakan untuk menentukan visual yang dapat dilihat dari perspektif berbeza. Ia membezakan hirarki visual yang dikenali sebagai zon jarak (distance zone) yang terdiri daripada latar depan, latar tengah dan latar belakang. Pada setiap kriteria diberikan penarafan samaada Tinggi(T), Sederhana (S) atau Rendah (R). Kaedah penarafan dari segi zon jarak karakter landskap untuk membuat penarafan berdasarkan kriteria berikut: Jadual 4.6 Jadual kriteria penarafan dari segi zon jarak karakter landskap

Kebolehlihatan Latar Depan

Definisi

Jarak

Pemandangan yang paling jelas dan mempunyai pengaruh yang

0 â&#x20AC;&#x201C; 2 km

kuat ke atas jenis landskap yang dinilai Latar Tengah

Pemandangan sederhana jelas dan mempunyai beberapa pengaruh

2 â&#x20AC;&#x201C; 5 km

ke atas jenis landskap yang dinilai Latar Belakang

Pemandangan tidak jelas tidak mempunyai pengaruh ke atas jenis

>5 km

landskap yang dinilai

Jadual 4.7 Jadual Penarafan Sensitiviti visual

Skor Sensitiviti Visual

Definisi

Tinggi (3)

Mempunyai kebolehlihatan yang jelas dalam setiap sudut pandangan.

Sederhana (2)

Mempunyai kebolehlihatan yang sederhana dan pandangan kabur dalam pelbagai sudut.

Rendah (1)

Mempunyai kebolehlihatan yang kabur atau terlindung.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

109

LANGKAH 2-Pengisian Penarafan Kesatuan Visual 4.5.2.2 Asas Anggaran Penarafan Kesatuan Visual Kaedah penarafan kesatuan visual karakter berdasarkan kriteria seperti jadual berikut:

Jadual 4.8 Jadual definisi kesatuan visual

Kesatuan Visual Berharmoni

Definisi Pemerhati dapat melihat secara dinamik dan menilai tinggi kualiti visual dimana setiap komponen dalam landskap bergabung secara seimbang.

Kejelasan

Pemerhati dapat melihat setiap elemen dalam komposisi landskap dengan jelas dan nyata.

Keunikan

Pemerhati dapat melihat sesuatu ciri landskap yang unik dan khusus dalam sesuatu kawasan.

Jadual 4.9 Jadual Penarafan Kesatuan visual kawasan kajian.

Skor Kesatuan Visual

Definisi Penarafan

Tinggi (3)

Mempunyai kesatuan visual harmoni, kejelasan dan keunikan yang tinggi, tersusun secara semulajadi atau terancang

Sederhana (2)

Kesatuan visual sederhana harmoni, jelas dan unik, sedikit bercampur dan kualiti visual yang sederhana

Rendah (1)

110

Mempunyai kesatuan harmoni, jelas dan unik yang rendah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LANGKAH 3

LANGKAH 3-Pengisian Penarafan Kualiti Visual 4.5.2.3 Asas Anggaran Penarafan Kualiti Visual Kaedah penarafan kualiti visual seperti jadual berikut:

Jadual 4.10 Jadual Definisi dan Penarafan dan Skor Kualiti Visual

KRITERIA SKOR PENARAFAN FAKTOR UTAMA TINGGI (3)

SEDERHANA (2)

RENDAH (1)

Bentuk Muka Bumi

Bentuk muka bumi yang dominan, unik dan pandangan yang menarik (bercerun curam, bukit yang tinggi, singkapan batuan besar atau permukaan bumi yang terhakis membentuk lembah)

Bentuk muka bumi yang mempunyai ciri-ciri menarik tetapi kurang dominan

Bentuk muka bumi yang tidak menarik tanpa ada ciri-ciri landskap yang menarik. (rata, beralun, rendah atau pamah)

Badan Air

Mempunyai kombinasi pantulan air yang tinggi bagi bentuk muka bumi dan litupan tanah sehingga menjadikannya pemandangan indah.

Mempunyai pantulan badan air yang membentuk pemandangan sederhana indah.

Tiada atau tidak nyata pantulan badan air

Litupan Tanah Tumbuhan

Mempunyai kepelbagaian jenis tumbuhan dari segi spesies, warna dan saiz yang berlainan

Sebahagian dari kepelbagaian spesies, warna dan saiz yang didominasi oleh satu atau dua jenis tumbuhan utama

Kurang atau tiada kepelbagaian tumbuhan

Litupan Tanah Alam Bina

Pemandangan litupan tanah alam bina yang berharmoni dengan persekitaran

Pemandangan alam bina yang berharmoni secara sederhana dengan persekitaran

Pemandangan alam bina yang berkecamuk dan tidak berharmoni dengan persekitaran

Pemandangan Sekitar

Pemandangan sekitar yang meningkatkan lagi kualiti pemandangan secara keseluruhannya

Pemandangan sekitar memberi kesan yang sederhana kepada pemandangan keseluruhan kawasan

Tiada kesan pemandangan sekitar kepada kualiti visual

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

111

4.5.3 Hasil Keseluruhan Penilaian Kekuatan Karakter Landskap (Borang 2) Hasil dari penilaian ini adalah untuk melihat kekuatan karakter landskap dari segi sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual landskap. Kawasan yang mempunyai nilai visual yang tinggi akan mempunyai peluang menjadi kawasan yang berpotensi tinggi sebagai kawasan yang mempunyai karakter landskap yang distintif. Selain daripada itu, tujuan borang 2 ini adalah sebagai membantu dalam mengetahui karakter landskap di kawasan kajian. Hasil dari penilaian dan penarafan bagi kekuatan karakter terdapat tiga kriteria pemarkahan diberi seperti dalam Jadual 4.10 dan Jadual 4.11.

Jadual 4.11 Jadual Penarafan Keseluruhan Kekuatan Karakter Landskap

NILAI

KRITERIA

JUSTIFIKASI

TINGGI

Mempunyai nilai sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual yang tinggi .

Kewujudan sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual landskap yang tinggi yang menjadikan kawasan landskap berkenaan menarik dan membantu kepada karakter landskap yang distintif.

SEDERHANA

Mempunyai nilai sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual yang sederhana.

Kewujudan sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual landskap yang sederhana.

RENDAH

Mempunyai nilai sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual yang rendah.

Kewujudan sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual landskap yang rendah.

112

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual 4.12 Jadual kriteria pemarkahan kekuatan karakter.

FAKTOR

Skor (T = Tinggi S = Sederhana R = Rendah)

SENSITIVITI VISUAL

KESATUAN VISUAL

KUALITI VISUAL

NILAI

T (3)

T (9)

T (3)

S (2)

T (8)

T (3)

S (2)

T (3)

T (8)

S (2)

T (3)

S (3)

T (8)

T (3)

R (1)

T (7)

T (3)

R (1)

T (3)

T (7)

R (3)

T (3)

T (7)

S (2)

T (3)

T (7)

S (2)

T (3)

S (2)

T(7)

T (3)

S (2)

T (7)

S (2)

S (6)

S (2)

T (3)

R (1)

S (6)

T (3)

S (2)

R (1)

S (6)

R (1)

S (2)

T (3)

S (6)

S (2)

R (1)

T (3)

S (6)

T (3)

R (1)

S (2)

S (6)

S (2)

R (1)

S (5)

S (2)

R (1)

S (2)

S (5)

R (1)

S (2)

S (5)

R (1)

T (3)

S (5)

R (1)

T (3)

R (1)

S (5)

T (3)

R (1)

S (5)

S (2)

R (1)

S (4)

R (1)

S (2)

R (1)

S (4)

R (1)

S (2)

S (4)

R (1)

R (3)

4.6 Rumusan Bab ini menjelaskan proses kajian lapangan dan bagaimana nilai-nilai penarafan diberi untuk mendapatkan pengesahan keadaan di lapangan sesuai dengan realiti semasa karakter landskap di kawasan kajian. Maklumat dari kajian lapangan ini akan digunakan untuk mengemaskini peta jenis karakter landskap dan kawasan karakter landskap. Maklumat-maklumat ini perlu dibengkelkan dengan kumpulan berkepentingan untuk mendapat maklum balas dan komen terhadap karakter semasa kawasan kajian.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

113

114

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

INPUT PIHAK BERKEPENTINGAN

5.0 Pengenalan Input-input daripada pihak berkepentingan adalah syarat penting dalam penilaian karakter landskap. Penentuan karakter landskap adalah hasil daripada sesi percambahan fikiran semasa perbincangan. Perbincangan dan pengesahan karakter landskap dari pihak-pihak yang berkepentingan (stakeholder) adalah menjadi salah satu syarat penting dalam kajian Penilaian Karakter Landskap. Tujuan sesi perbincangan dan percambahan fikiran ini adalah untuk melibatkan pihak berkepentingan bagi proses penentuan karakter landskap. Ia dijalankan supaya semua pihak berkepentingan berpeluang mengemukakan pandangan masing-masing keatas jenis karakter landskap dan kawasan karakter landskap yang disediakan oleh pihak pengkaji serta dibentangkan dalam sesi perbincangan ini untuk mendapatkan pandangan, maklum balas serta persetujuan.

5.0

Pengenalan

5.1

Pendekatan/Metodologi Bagi Mendapatkan Input

5.2

Cadangan Ahli Bengkel

5.3

Objektif Bengkel

5.4

Carta Alir Perbincangan Bersama Pihak Berkepentingan

5.5

Pemudahcara Bengkel

5.6

Keperluan/Maklumat Yang Perlu Disediakan Dalam Sesi Perbincangan

5.7

Soalan Yang Dibincangkan

5.8

Rumusan

5.1 Pendekatan/Metodologi Bagi Mendapatkan Input Pelbagai pendekatan boleh digunakan bagi mendapatkan input-input daripada pihak berkepentingan seperti: • Mesyuarat • Perbincangan • Bengkel • Seminar • Lain-lain panduan strategik serta cadangan perancangan.

115

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

115

5.2 Cadangan Ahli Bengkel Ahli yang dipilih hendaklah dari pelbagai lapangan kerja dan mewakili pelbagai pihak seperti: • Agensi Kerajaan: a. Jabatan Landskap Negara b. Jabatan Perancang Bandar dan Desa c. Jabatan Warisan Negara d. Jabatan Perhutanan Semenajung Malaysia/Sabah/Sarawak e. Kementerian Pelancongan f. Pihak Berkuasa Tempatan g. Jabatan Mineral dan Geosains h. Unit Perancang Ekonomi Negeri • Badan Bukan Kerajaan (NGO) a. Pencinta Alam Sekitar b. Sosial/Masyarakat c. Warisan dan Budaya • Komuniti Tempatan/Ketua Masyarakat • Pemaju Pembangunan • Dan lain-lain pihak yang relevan dengan kawasan kajian Contohnya kajian yang dijalankan di Sabak Bernam dan Kuala Selangor, ahli-ahli kumpulannya terdiri daripada: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

116

Wakil Majlis Daerah Kuala Selangor Wakil Majlis Daerah Sabak Bernam Wakil Kementerian Pelancongan Wakil Jabatan Warisan Wakil Ensearch (NGO) Wakil Institut Landskap Arkitek Malaysia/UPM Wakil Jabatan Landskap Negara Wakil dari institusi akademik / pengajian tinggi

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

5.3 Objektif Bengkel • Membentangkan cadangan jenis karakter landskap dan kawasan karakter landskap yang diperolehi dari kajian desktop dan lapangan. • Menyemak dan mengesahkan draf sempadan dan klasifikasi kajian asas (desktop) dalam Jenis Karakter Landskap. • Memberi kesedaran berkenaan kepentingan karakter landskap dalam sesuatu kawasan, kepentingan perlindungan landskap melalui usaha peningkatan, pemeliharaan dan pemuliharaan landskap kepada pihak berkepentingan. • Meningkatkan pemahaman mengenai kepentingan penilaian karakter landskap sebagai asas utama untuk menjadi garis panduan dalam proses membuat keputusan guna tanah dan landskap sekeliling. • Mengenal pasti dan membincangkan perancangan utama dan isu-isu pengurusan tanah yang mempengaruhi landskap di sesuatu kawasan supaya dapat diketengahkan sebagai langkah penyelesaian masalah. • Mempertimbangkan pendekatan untuk membuat penilaian karakter landskap dalam menganalisis perubahan sensitiviti, dan proses awalan garis panduan strategik serta cadangan perancangan.

•

Contoh perjalanan bengkel bagi Negeri Selangor sila rujuk Lampiran 5.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

117

5.4 Carta Alir Perbincangan Bersama Pihak Berkepentingan

Carta 5.0 : Carta aliran Bengkel Pihak Berkepentingan Penilaian Karakter Landskap

118

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

5.5 Pemudah cara Bengkel Pasukan kajian yang dilantik. 5.6 Keperluan/Maklumat Yang Perlu Disediakan Dalam Sesi Perbincangan • Peta Kawasan Karakter Landskap dan Jenis Karakter Landskap • Jadual Kawasan dan Jenis Karakter Landskap • Dokumen Rancangan Pemajuan kawasan kajian

5.7 Soalan Yang Dibincangkan Ahli dalam perbincangan ini dibahagikan kepada (3) sesi berkumpulan yang terdiri daripada pelbagai bidang. Cara pembahagian ahli kumpulan adalah seperti setiap satu kumpulan mewakili sesuatu kawasan. Contohnya kajian yang dijalankan di Sabak Bernam dn Kuala Selangor, ahliahli kumpulannya terdiri daripada: • • • • • • • •

a. Isu 1: Mengenalpasti kawasan warisan, kawasan khas yang menjadi tumpuan orang ramai dan pengunjung serta mengenalpasti pola budaya di kawasan yang diwakili. b. Isu 2 : Menjalankan analisis jurang (gap analysis) bagi mengenalpasti penjenamaan tempat (place branding) dan signifikan wilayah setempat yang mereka wakili tetapi tidak dikenalpasti oleh pasukan kajian.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

119

c. Isu 3: Setiap kumpulan dikehendaki memberi penamaan pada Kawasan Karakter Landskap di kawasan kajian berpandukan jadual jenis karakter landskap dan kawasan karakter landskap( Rujuk contoh di Jadual 5.0 ). Penamaan ini berdasarkan kepada hasil kajian asas (desktop) yang dijalankan oleh pasukan kajian di negeri Selangor. Jadual 5.0 : Contoh Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap di Selangor untuk kegunaan dalam sesi perbincangan Pihak Berkepentingan Penilaian Karakter Landskap

Jenis Karakter Landskap di Selangor

1. Hutan di perbukitan tinggi 2. Hutan di perbukitan rendah

3. Hutan di tanah pamah

4. Hutan di tanah rendah beralun

5. Bukit terpencil

6. Tanaman komoditi di perbukitan rendah

7. Tanaman komoditi di kawasan lembah

120

Kawasan Karakter Landskap

Simbol

a) Banjaran Titiwangsa

Kuala Kubu Bahru

Kg Kuala Kubu

c) Rasa

d) Subang

e) Puchong

f) Hulu Langat

g) Semenyih

a) Pulau Indah

b) Pulau Klang

c) Tanjung Duabelas

d) Sepang

a) Sabak Bernam

b) Batu Arang

c) Kg Rantau Panjang

d) Sepang

e) Saujana Putra f) Kuala Kubu Bahru g) Lembah Beringin

4e 4f 4g

h) Kuang

a) Bukit Jugra

b) Bukit Malawati

a) Kerling

b) Puncak Alam

c) Hulu Langat

d) Ulu Yam

a) Batang Kali

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual 5.0 : Contoh Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap di Selangor untuk kegunaan dalam sesi perbincangan

Pihak Berkepentingan Penilaian Karakter Landskap (SAMBUNGAN)

8. Tanaman komoditi di

tanah rendah beralun

9. Tanaman komoditi di tanah pamah

10. Pertanian (padi) di tanah pamah

Hulu Langat

Dengkil

Puchong

Kajang

a) Kalumpang

b) Sungai Tengi Selatan

c) Serendah

d) Batu Arang

e) Sepang

Semenyih

g) Jalan Kebun

h) Beranang

a) Sabak

b) Tanjung Karang

c) Assam Jawa

d) Jenjarom

e) Kg Sri Makmur

a) Sungai besar

10a

b) Sungai Tengi

10b

11. Bandar di kawasan tanah a) Klang/Shah Alam pamah

11a

12. Bandar di kawasan tanah a) Lembah Klang rendah beralun

12a

b) Shah Alam

12b

c) Dengkil

12c

d) Kajang

12d

e) Petaling Jaya

12e

f) Serdang

12f

g) Subang

12g

h) Bangi

12h

i) Rawang

12i

j) Bandar Tasik Puteri

12j

k) Bestari Jaya

12k

l) Puchong

12l

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

121

5.8 Rumusan Bengkel dan komunikasi dengan pihak yang berkepentingan adalah satu proses penting yang perlu dilaksanakan selaras dengan prinsip perancangan mampan. Input secara terus dari pihak yang berkepentingan melengkapkan maklumat dan memantapkan hasil kajian asas. Segala isu, kepentingan dan peluang berkait dalam kawasan kajian dapat diselaraskan melalui konsultansi dan perbincangan supaya hasil kajian mendapat perhatian dari semua pihak. Dengan ini proses kesedaran dan pendidikan tentang kepentingan landskap diperingkat masyarakat umum juga terlaksana. .

122

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

MEMBUAT KEPUTUSAN

6.0 Pengenalan Proses permulaan diperingkat satu adalah proses pengenalan dan penamaan karakter landskap dimana komponen-komponen landskap dihurai, diintrepretasi dan diklasifikasikan kepada jenis-jenis, kawasan-kawasan landskap. Rujuk Rajah 6.0 yang menunjukkan aliran proses membuat keputusan. Apabila peta-peta hasil dari proses peringkat satu dianalisa dan dibincangkan bersama pihak yang berkepentingan, jenis dan kawasan landskap akan dihasilkan . Kajian lapangan pula dilakukan untuk membuat penilaian di tapak-tapak pemerhatian bagi menetapkan keadaan karakter sebenar di lapangan. Borang-borang kajian lapangan digunakan untuk penarafan fenomena karakter landskap serta kekuatan karakter landskap. Seterusnya, pemindahan maklumat dari kedua-dua borang kajian lapangan digunakan bagi membuat menghasilkan peta-peta yang terdiri dari peta Fenomena Keadaan Landskap dan peta Kekuatan Karakter Landskap. Peta-peta ini merupakan peta awal bagi proses membuat keputusan. Peta-peta ini akan disintesis kepada peta Nilai Karakter Landskap bagi tujuan membuat keputusan.

6.0

Pengenalan

6.1

Analisa Fenomena Karakter Landskap

6.2

Analisa Kekuatan Karakter Landskap

6.3

Sintesis

6.4

Cadangan Strategi Pembangunan Berasaskan Karakter Landskap

6.5

Kesimpulan

Pada setiap pemerhatian (observation point) nilai yang diberikan akan ditanda diatas peta mengikut taburan kawasan yang dilawati melalui proses pemetaan menggunakan perisian GIS. Peta ini akan menjadi peta fenomena keadaan landskap yang mempunyai tiga nilai iaitu tinggi, sederhana dan rendah. Kawasan-kawasan berkenaan diwarnakan dengan warna yang bersesuaian, kebiasaannya dalam ton warna yang berdekatan. Rujuk contoh peta fenomena landskap negeri Selangor adalah seperti Peta 6.1. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

123

MAKLUMAT KAJIAN DESKTOP (PENGENALAN DAN PENAMAAN) MAKLUMAT KAJIAN LAPANGAN (PENGESAHAN) STRUKTUR DISKRIPTIF 1. Rupabentuk Bumi 2. Litupan Tanah Tumbuhan 3. Litupan Tanah Alam Bina (Borang 1)

NILAI VISUAL LANDSKAP 1. Sensitiviti Visual 2. Kesatuan Visual 3. Kualiti Visual (Borang 2)

PROSES INTERPRETASI

PENGHASILAN PETA-PETA SIGNIFIKAN

PETA FENOMENA KARAKTER LANDSKAP

PETA KEKUATAN KARAKTER LANDSKAP PROSES GABUNGAN PETA SIGNIFIKAN

PETA NILAI KARAKTER LANDSKAP/ PETA STRATEGI LANDSKAP Carta 6.0 Rajah model membuat keputusan

124

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

6.1 Analisa Fenomena Karakter Landskap Analisa fenomena landskap bertujuan mentafsirkan rupabentuk fizikal kepada karakter landskap yang signifikan. Struktur komposisi landskap dapat memberi kesan kepada manusia dari pelbagai perspektif dari segi nilai intrinsik hubungan alam dengan manusia Penilaian fenomena keadaan landskap dibuat berdasarkan kepada rupabentuk bumi, badan air dan litupan tanah yang dinilai dan direkodkan dalam borang. Nilai penarafan keseluruhan adalah dinilai berdasarkan kriteria pemarkahan seperti dalam Jadual 6.1.

Jadual 6.0 Hubungkait komponen fizikal landskap dengan atribut struktur komposisi Penilaian Fenomena Karakter Landskap dan komposisi Penilaian Kekuatan Karakter Landskap

Indikator Landskap

Rupabentuk Bumi

Litupan tanah tumbuhan (semulajadi dan pertanian)

Atribut Struktur Komposisi Penilaian Fenomena Keadaan Landskap

• Kepelbagaian bentuk dan gambaran pemandangan

•

Ciri-ciri rupabentuk bumi

•

Kecerunan tanah

•

Kewujudan badan air

•

Litupan tanah tumbuhan dari pelbagai susunan jenis / komuniti

•

Atribut Struktur Komposisi Penilaian Kekuatan Karakter Landskap

• Elemen estetik dari pemandangan indah rupabentuk bumi

Kewujudan pelbagai bentuk tumbuhan

• Kepelbagaian jenis dan pola tumbuhan dan tanaman • Nilai estetik visual pemandangan dan pola tumbuhan • Nilai kemandirian spesis

• Nilai warisan

Litupan tanah alam bina

•

Ciri-ciri pola penempatan

• Nilai sejarah

•

Rekabentuk senibina

• Nilai saintifik

•

Ciri-ciri infrastruktur dan kemudahan asas

• Nilai estetik • Nilai rekabentuk vernakuar • Mitos dan lagenda

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

125

Fenomena Karakter Landskap Petunjuk 1- Rendah 2- Sederhana 3- Tinggi 4- Badan Air

Peta 6.0 Peta analisis Fenomena Keadaan Landskap

Jadual 6.1 Jadual Pengiraan Skor dalam proses penarafan dari kajian lapangan.

Nilai Tinggi (9-7) (Baik)

Asas Justifikasi Bila kepelbagaian rupabentuk tanah tinggi (contohnya dikawasan tanah diperbukitan tinggi / perbukitan rendah mempunyai kepelbagaian rupabentuk tanah dari segi cerun, lembah dan juga jaringan sungai. Kehadiran badan air seperti tasik atau pantai akan meningkatkan lagi nilai kepelbagaian elemen landskap.

Sederhana (6-4)

Nilai sederhana diberi apabila kurang dari tiga jenis kepelbagaian rupabentuk tanah dan kawasan dan badan air tidak wujud.

Rendah(3-1)

Kawasan yang rata, beralun atau tanah pamah yang mempunyai dataran tanah yanh monoton (monotonous) dikira mempunyai nilai kepelbagaian yang rendah.

126

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

6.2 Analisa Kekuatan Karakter Landskap Analisa kekuatan karakter merupakan hubungkait persepsi dan sikap manusia terhadap persekitaran visual. Disini entiti minda memainkan peranan penting dalam memberi nilai signifikan terhadap kekuatan/kelemahan karakter landskap melalui dimensi visual dan estetik. Penilaian kekuatan karakter landskap dibuat berdasarkan kepada sensitiviti, kesatuan dan kualiti visual yang dinilai dan direkodkan dalam borang. Nilai penarafan keseluruhan adalah dinilai berdasarkan kriteria pemarkahan seperti dalam Jadual 6.3.

Jadual 6.2 Jadual tafsiran /justifikasi kekuatan

Faktor

Penafsiran

Sensitiviti Visual

Menilai latar depan, tengah dan belakang untuk mentafsif struktur visual pemandangan. Kawasan yang termasuk dalam pemandangan yang dekat dengan pemerhati adalah dikira termasuk dalam sensitiviti visual yang tinggi dan nilai sensitiviti akan berkurangan bagi kawasan (zon) tengah dan belakang.

Kesatuan Visual

Menilai dan menarafkan kesatuan pemandangan elemen-elemen estetik dalam kawasan /landskap dari segi keharmonian visual, kejelasan susunan komponen semulajadi dan buatan manusia (budaya) serta keunikan elemen-elemen yang ada atau wujud di kawasan kajian.

Kualiti Visual

Penilaian kualiti visual adalah termasuk proses menentukan nilai keindahan persekitaran landskap (scenic), gambaran dari pemerhatian landskap dari segi susunan elemen-elemen dan komponen semulajadi serta budaya.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

127

Kekuatan Karakter Landskap Petunjuk

Peta 6.2 Peta analisis Kekuatan Karakter Landskap

Jadual 6.3 Jadual Pengiraan Skor dalam proses penarafan dari kajian lapangan kekuatan karakter landskap.

Nilai

Tinggi (9-7)

Asas Justifikasi Kepelbagaian visual yang menarik (contohnya dikawasan tanah di perbukitan tinggi /perbukitan rendah mempunyai visual yang harmoni, unik, jelas dan jarak penglihatan di kawasan kajian yang distintif) Kualiti visual yang menarik seperti badan air seperti tasik atau pantai akan meningkatkan lagi nilai kekuatan elemen landskap.

Sederhana (6-4)

Nilai sederhana diberi apabila kurang kesatuan dalam elemen visual di kawasan kajian dan kualiti visual yang sederhana.

Rendah(3-1)

Kawasan yang mempunyai jarak penglihatan yang tidak jelas dan mempunyai kesatuan visual yang rendah serta monoton (monotonous) dikira mempunyai nilai kekuatan landskap yang rendah.

128

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

6.3 Sintesis Peta Fenomena Karakter Landskap dan Peta Kekuatan Karakter Landskap akan dianalisa dan disintesiskan untuk mendapatkan hasil peta komposit akhir bagi membantu diperingkat membuat keputusan. Peta komposit akhir ini adalah berdasarkan kriteria seperti jadual dibawah yang digunakan untuk menghasilkan peta kawasan-kawasan yang dinilai sebagai Peta Nilai Karakter Landskap (Rujuk Peta 6.3) :-

Jadual 6.4 Jadual Sintesis Nilai Karakter Landskap

FAKTOR

PETA FENOMENA KEADAAN LANDSKAP (Borang 1)

PETA KEKUATAN KARAKTER LANDSKAP (Borang 2)

HASIL NILAI SINTESIS

NILAI KARAKTER LANDSKAP

Sangat Tinggi

T (3)

ST (6)

Skor

T (3)

S (2)

T (5)

ST = Sangat Tinggi

S (2)

T (3)

T (5)

T = Tinggi

S (2)

S (4)

S = Sederhana

T (3)

R (1)

S (4)

SR = Sederhana Rendah

R (1)

T (3)

S (4)

S (2)

R (1)

SR (3)

R (1)

S (2)

SR (3)

R (1)

R (2)

R = Rendah

Tinggi

Sederhana

Sederhana Rendah Rendah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

129

Jadual 6.5 menerangkan petunjuk asas kepada interpetasi nilai yang digunakan semasa proses penilaian untuk Nilai Karakter Landskap. Nilainilai yang didapati adalah berkait rapat dengan penentuan dalam strategi penggunaan dan pembangunan landskap. Nilai-nilai inilah yang menyebabkan landskap memberi makna kepada individu, komuniti dan juga masyarakat keseluruhannya. Nilai-nilai ini menjadi aset khusus kepada suatu tempat, lokasi, wilayah dan negara amnya.

Jadual 6.5 Petunjuk (indeks) Asas Kepada Interpetasi Nilai Semulajadi

PETUNJUK ASAS INTERPRETASI

KOMPONEN-KOMPONEN PERSEKITARAN LANDSKAP Biotik (Litupan Tanah Budaya (Litupan Tanah Alam Geofizikal (Rupabentuk bumi) Tumbuhan) Bina)

Semasa Proses

•

Keunikan.

Penilaian

•

Keunggulan, distintif atau

tumbuhan

gambaran dinamik proses

• Kepelbagaian

Nilai-nilai semulajadi, budaya

semulajadi •

yang digunakan

Keindahan suasana alam sekeliling

• Kepelbagaian ciri-ciri

• Keunikan gambaran sejarah / warisan • Nilai kesinambungan sejarah

komuniti tumbuhan

• Nilai estetika

• Keunikan komposisi

• Nilai simbolik

komuniti tumbuhan

• Nilai nostalgia • Nilai interaksi sosial

Selepas Proses Penilaian Pemilihan cara pengurusan

•

Keadaan sensitif kepada

• Sensitif kepada

pembangunan atau gang-

kepupusan yang

guan yang menyebabkan

akan menyebabkan

kehilangan/kerosakan

litupan tanah bertu-

bolik budaya setempat

gambaran persekitaran /

kar gambaran / imej

• Hilang nilai kesepunyaan

pemandangan indah.

semulajadi atau nilai

• Kehilangan nilai identiti setem-

estetik

130

• Sensitif kepada kepupusan nilai

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

budaya • Pertukaran gambaran imej sim-

pat

Nilai Karakter Landskap Petunjuk

Peta 6.3 Peta Nilai Karakter Landskap (Peringkat Wilayah)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

131

6.4 Cadangan Strategi Pembangunan Berasaskan Karakter Landskap Karakter landskap yang telah dinilai berdasarkan kualiti, kekuatan dan distintif yang wujud di sesuatu kawasan akan diselaraskan dengan strategi pembangunan landskap. Keperluan strategi pembangunan landskap disediakan untuk memenuhi pendekatan pengurusan sama ada pemuliharaan, pemeliharaan dan pemulihan landskap. Strategi dan garis panduan pembangunan landskap dibuat berdasarkan kepada tujuan dan pendekatan yang melambangkan nilai dari kekuatan dan distintif karakter serta elemen-elemen semulajadi dan budaya semasa yang wujud dalam sesuatu kawasan landskap yang terlibat. Tujuan utama strategi pengurusan mestilah ditumpukan mengikut konteks dan hubungkait kesesuaian keadaan dan nilai karakter secara spesifik. Strategi pengurusan dalam bentuk pemuliharaan ditujukan untuk melindungi kawasan yang mempunyai keadaan dan nilai karakter yang tinggi serta distintif dari sebarang perubahan. Bagi kawasan yang berada ditahap sederhana atau pertengahan, pemeliharaan dicadangkan. Disamping itu juga kawasan yang bernilai rendah diberi perhatian dari segi pemulihan untuk diberi tumpuan supaya dipertingkatkan perubahan kepada keadaan dan nilai karakter landskap yang tinggi.

TINGGI (Baik) SEDERHANA RENDAH (Lemah)

FENOMENA KEADAAN LANDSKAP

Jadual 6.6 Matriks menunjukkan hasil sintesis Peta Fenomena Keadaan Landskap dan Kekuatan Karakter Landskap dalam bentuk cadangan strategi pengurusan landskap

Pengukuhan dan Pengubahsuaian Nilai Karakter

Pemeliharaan dan Pengukuhan Karakter Landskap

Pemuliharaan dan Pengekalan

Pengukuhan dan Penambahbaikan Nilai Karakter

Pemeliharaan dan Penambahbaikan Karakter

Pemeliharaan dan Pemulihan Sebahagiannya

Pemulihan / Penambahbaikan Sepenuhnya

Pemulihan Karakter

Pemulihan dan Penambahbaikan

RENDAH (Lemah)

SEDERHANA

KEKUATAN KARAKTER LANDSKAP

132

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

TINGGI (Kuat)

Jadual 6.6 menunjukkan hubungkait antara hasil sintesis Peta Fenomena Keadaan Landskap dan Peta Kekuatan Karakter Landskap dalam membentuk strategi pengurusan landskap berlandaskan Peta Nilai Karakter Landskap.Tiga pendekatan penting pengurusan landskap boleh dijadikan sebagai asas kepada pelan tindakan dalam menangani perubahan dan pembangunan iaitu pemuliharaan, pemeliharaan dan pemulihan. Berikut adalah keterangan ringkas ketiga-tiga pendekatan tersebut:

â&#x20AC;˘ Pemuliharaan: Kawasan yang mempunyai nilai karakter landskap tinggi perlu dipulihara. Cadangan pemuliharaan melibatkan pengekalan karakter landskap tanpa apa-apa input pengurusan kepada kawasan berkenaan. Perubahan fizikal kepada komposisi dan struktur landskap dilindungi dari sebarang gangguan dan kemusnahan akibat dari aktiviti pembangunan fizikal.

â&#x20AC;˘ Pemeliharaan: Pemeliharaan dalam karakter landskap memerlukan langkah-langkah pengurusan dan perubahan yang ditujukan kepada sesuatu kawasan karakter landskap. Intergriti, komposisi dan kefungsian landskap yang dipelihara memerlukan aktiviti-aktiviti pengurusan atau pengubahsuaian yang kesannya tidak kelihatan ketara. Langkah pemeliharaan dijalankan untuk mempastikan nilai karakter yang ada terus berkekalan dan berkesinambungan.

â&#x20AC;˘ Pemulihan: Usaha pemulihan dijalankan apabila didapati sesuatu kawasan karakter landskap itu telah terganggu atau musnah. Cadangan pemulihan dijalankan melalui proses penambahbaikan rekabentuk dan pengurusan landskap . Tujuan utama pemulihan landskap adalah untuk mengembalikan semula nilai karakter yang tinggi yang telah musnah atau terganggu. Hasil dari proses pemulihan hendaklah lebih baik atau sekurang-kurangnya menyamai dengan keadaaan karakter asal sesuatu landskap. Pemulihan boleh juga difokuskan kepada membangunkan nilai suasana dan distintif setempat keatas karakter utama yang sediada sebelum kemusnahan atau terhakisnya karakter asal itu. Termasuk dalam usaha pemulihan ialah langkah pengukuhan dengan memperkenalkan komponen baru dalam landskap sebagai usaha untuk memulihkan karakter landskap berkenaan. Pengubahsuaian karakter landskap membolehkan perubahan yang dominan dari karakter landskap asal, khususnya dalam latar depan dan latar tengah landskap dikawasan yang telah mengalami gangguan dan kerosakan landskap yang radikal.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

133

6.5 Kesimpulan Landskap mempunyai peranan yang penting dalam hubungkait sistem semulajadi dan budaya, dimana ciri-ciri visual dan karakternya adalah hasil dari interaksi dan tindak balas sistem-sistem tersebut. Sekiranya nilai karakter landskap diberi perhatian khusus dalam proses perancangan dan pengurusan pembangunan, maka pembentukan identiti landskap Malayisa akan dapat dikenal pasti dan diketengahkan. Dengan adanya usaha menilai karakter landskap, perlaksanaan Dasar Landskap Negara dapat direalisasikan untuk mencapai matlamat Malaysia sebagai sebuah Negara Taman Terindah. Setiap jenis karakter landskap boleh dikhususkan dengan gaya atau rekabentuk tertentu mengikut setiap peringkat atau tahap pembangunan fizikal.Dengan demikian, keseimbangan antara nilai karakter dan rekabentuk landskap dalam pembangunan dapat disepadukan untuk mewujudkan suasana dan persekitaran fizikal yang mampan.

134

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LAMPIRAN 1 Pembentukan Kumpulan Kajian L1.0 PASUKAN KAJIAN L1.1 SKOP KERJA MENGIKUT DISIPLIN DAN PROFESION 1.PENGARAH PROJEK

• Mentadbir dan menyelaras aspek teknikal dan bukan-teknikal pasukan kerja untuk memastikan kerja dapat dijalankan secara konsisten hasil dari penelitian dalam jangka masa yang ditetapkan. • Membuat pembahagian tugas khusus dan memantau perkembangan semua pasukan dan berkomunikasi dengan Pelanggan (Jabatan Landskap Negara) melalui perbincangan dan laporan. Output • Mengintegrasikan maklumat yang dikumpul untuk menghasilkan laporan dan klasifikasi Penilaian Karakter Landskap yang terperinci bagi s tiap kawasan kajian. 2.PERUNDING ARKITEK LANDSKAP

• Mengumpul, menyelaras dan memastikan maklumat yang konsisten mengenai keadaan persekitaran, landskap dan sumber alam semulajadi di kawasan kajian. • Menentukan dan memilih kawasan kajian yang menyediakan contoh yang dapat memberi gambaran mengenai karakter landskap di Malaysia • Pengesahkan perkembangan metodologi untuk litupan tanah (land cover), fisiografi, gunatanah, persekitaran binaan (rekabentuk bandar, rakter luar bandar) dan klasifikasi pola budaya Output • Merumuskan dan menetapkan tata nama (nomenclature) dan tema serta definisi setiap konsep dan istilah yang disyorkan untuk Penilaian Karakter Landskap. 3.PERUNDING PERANCANG/ REKABENTUK BANDAR / UNDANG-UNDANG TANAH

• Menganalisis dasar nasional, penentukan struktur undang-undang dan implikasi terhadap dasar tersebut. • Mentafsirkan, menilai dan mengaplikasikan dasar pada dimensi landskap dalam konteks Penilaian Karakter Landskap untuk Malaysia • Menggambarkan hubungan antara objektif dasar dan tujuan dalam penggunaan Penilaian Karakter Landskap. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA 135

Output • Interpretasi pola gunatanah yang ada dan klasifikasi yang berse uaian dengan gunatanah konvensional sesuai dengan ciri-ciri, prosedur dan proses Penilaian Karakter Landskap

4.PERUNDING GEOLOGI / SAINS TANAH

• Mentafsirkan struktur fisiografi termasuk mengenalpasti geofizi

yang meliputi

elemen dan prosesnya • Menetapkan piawaian data geologi untuk menggambarkan fenomena geofizikal dan proses yang menyumbang terhadap Penilaian Karakter Landskap Output • Membangunkan prosedur, strategi dan kaedah untuk memudahkan proses mentafsir data geologi dan rupabentuk tanah (fisiografi) dalam roses analisa dan sintesis penilaian karakter landskap. 5.PERUNDING GIS

• Menggunakan sistem maklumat geografi (GIS) untuk memberikan mak umat • • • •

• • •

mengenai persekitaran- persekitaran penting untuk Penilaian Karakter Landskap. Membuat persiapan dataset dan prosedur dalam pengumpulan data dan operasi. Menyediakan dan melaksanakan database, pengurusan data, pengendalian kualiti, pengeluaran peta, dan analisis spasial Mengeluarkan peta sokongan untuk analisis Penilaian Karakter Landskap dan laporan yang sesuai dengan Peraturan dan Standard Pemetaan Malaysia. Rumusan dataset dan integrasi dalam data pengeluaran Penilaian Karakter Landskap (‘Land Cover’, Dominasi Jenis ‘Land Cover’, Geologi, Geomorfologi, Fisiografi, Gunatanah, Budaya dan Persekitaran) Mengembangkan dan menginterpretasikan prosedur untuk mendigit unit-unit sempadan ‘land cover’ yang sesuai dengan format yang penting Mengemaskini dan koordinatkan spesifikasi dari dataset supaya i konsisten dengan metadata NILAMS. Mengadaptasi analisis spasial yang diperlukan oleh perunding yang lain.

Output • Menetapkan database peta-peta asas, peta analisa, peta komposit(sintesis) dan peta-peta akhir Penilaian karakter landskap 6.PERUNDING TAMAN, AMENITI, SOSIO-BUDAYA DAN ANTROPOLOGI BUDAYA

• Mengenalpasti aktiviti sosial-budaya melalui penglibatan awam dan penglibatan ‘stakeholder’.

136

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

• Menentukan dimensi manusia yang menyumbang terhadap Penilaian Karakter Landskap dalam konteks pengubahsuaian budaya landskap. • Mentafsirkan data untuk perancangan, perlindungan, pengurusan kawasan karakter landskap melalui susunan sosial-budaya kawasan. Output • Mengenalpasti penunjuk untuk membina kapasiti dalam pengurusan kawasan karakter landskap.

7.PERHUTANAN / AHLI BIOLOGI / AHLI EKOLOGI

• Mengenalpasti litupan tanah (Land Cover) jenis vegetatif dan membuat klasifikasi • Mengenalpasti, mendefinisikan, mentafsir dan mengesahkan prosed r yang sistematik dan kaedah untuk pemetaan ‘Land Cover’ pada aspek biodiversiti pada Penilaian Karakter Landskap. • Menyediakan spesifikasi dataset ‘Land Cover’ vegetatif yang ak n digunakan dalam analisis Penilaian Karakter Landskap. • Menafsirkan kekhasan dalam elemen dan komponen biofisik untuk p oses Penilaian Karakter Landskap. Output • Membangunkan petunjuk untuk meningkatkan aspek yang berbeza daripada pengurusan habitat semulajadi dan separa-semulajadi, biodiversiti, pertanian dan gunatanah yang berkaitan untuk diintegrasikan ke dalam prosedur Penilaian Karakter Landskap.di kawasan kajian

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

137

138

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LAMPIRAN 2 KAJIAN DESKTOP PERINGKAT NEGERI/ WILAYAH

Peta Jenis Karakter Landskap mengikut kawasan tempatan di Selangor.

Nota: Peta ini menunjukkan Jenis Karakter Landskap dan kawasan Karakter landskap yang telah diproses secara manual dan secara sistematiknya diberi nombor (sebagai menyatakan Jenis Karakter Landskap) dan huruf (aksara) bagi menjelaskan Kawasan Karakter Landskap ataupun Jenis Karakter Landskap pada kawasan-kawasan tertentu dan pengenalan untuk klasifikasi Karakter Landskap di Selangor (Peringkat Wilayah). Peta ini juga dibengkelkan untuk mendapat maklumat dan pihak berkepentingan (Stakeholder) dan akan diproses semula bagi maklumat warisan, budaya dan antropologi (pengaruh manusia).

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

139

Jadual 1: Jenis Karakter landskap dan Kawasan Karakter Landskap Selangor

Jenis Karakter Landskap di Selangor Hutan di Perbukitan Tinggi

Kawasan Karakter Landskap a) Banjaran Titiwangsa

Hutan di Perbukitan Rendah

a) Kuala Kubu Bahru

b) c) d) e)

2b 2c 2d 2e

Hutan di Tanah pamah

Hutan di Tanah Rendah Beralun

Bukit Terpencil

Tanaman Komoditi di Perbukitan Rendah

Tanaman Komoditi di Kawasan Lembah

Tanaman Komoditi di Tanah Rendah Beralun

140

Tanaman Komoditi di Tanah Pamah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Kg Kuala Kubu Rasa Subang Puchong

Kod 1a

f) Hulu Langat

g) a) b) c)

2g 3a 3b 3c

Semenyih Pulau Indah Pulau Klang Tanjung Duabelas

d) Sepang

a) b) c) d) e) f) g) h) a) b) a) b) c) d) a) b) c) d) e)

4a 4b 4c 4d 4e 4f 4g 4h 5a 5b 6a 6b 6c 6d 7a 7b 7c 7d 7e

Sabak Bernam Batu Arang Kg Rantau Panjang Sepang Saujana Putra Kuala Kubu Bahru Lembah Beringin Kuang Bukit Malawati Bukit Jugra Kerling Puncak Alam Hulu Langat Ulu Yam Batang Kali Hulu Langat Dengkil Puchong Kajang

a) Kalumpang

b) c) d) e) f) g) h) a) b) c) d) e)

8b 8c 8d 8e 8f 8g 8h 9a 9b 9c 9d 9e

Sungai Tengi Selatan/ Kg Fajar Serendah Batu Arang Sepang Semenyih Jalan Kebun Beranang Sabak Tanjung Karang Assam Jawa Jenjarom Kg Sri Makmur

Jadual 1: Jenis Karakter landskap dan Kawasan Karakter Landskap Selangor (sambungan)

10.

Pertanian (Padi dan Herba di Tanah Pamah )

11. 12.

Penempatan di Kawasan Tanah Pamah Penempatan di Kawasan Tanah Rendah Beralun

a) b) a) a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l)

Sungai besar Sungai Tengi Kapar-Meru-Klang- Shah Alam Lembah Klang Shah Alam Dengkil Kajang Petaling Jaya Serdang Subang Bangi Rawang Bandar Tasik Puteri Bestari Jaya Puchong

10a 10b 11a 12a 12b 12c 12d 12e 12f 12g 12h 12i 12j 12k 12l

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

141

142

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LAMPIRAN 3 KAJIAN DESKTOP PERINGKAT DAERAH L3.0 Peta Cadangan 13 Jenis Karakter Landskap Yang Berpotensi Bagi Negeri Selangor Peta ini telah dipinda berdasarkan komen dan perubahandari ahli yang terlibat dalam bengkel siri yang pertama. terdapat beberapa perubahan yang jelas dan penambahan bagi jenis karakter landskap bagi negeri Selangor. Perubahan yang paling ketara ialah berlakunya pertumbuhan kawasan membangun (urban sprawl) yang dilihat berkembang dari pusat bandar Kuala Lumpur sehingga ke Kajang/Bangi/Sepang(di bahagian selatan), Shah Alam/Klang/Pelabuhan Klang(dibahagian barat) dan Rawang/Bukit Beruntung/Kuala Kubu Bharu(di bahagian utara). kebnyakan kawasan ini menjadi bandar baharu dan menjadi hub kediaman dan komersial. Jadual 2.1 menjelaskan perubahan setelah dipinda dari bengkel siri pertama. Selain

itu,

terdapat

kawasan

juga

penempatan

tradisional yang dikenalpasti di sepanjang pantai barat iaitu

Bernam, Klang

daerah Kuala

dan

Sabak Selangor,

Kuala

Langat.

Kawasan-kawasan ini masih mempunyai ciri-ciri semulajadi yang

mempunyai

pantai

yang

karakter

berselut

dan

dilitupi dengan hutan paya bakau sebagai litupan tanah nya. terdapat juga kawasan pinggir laut ini yang terganggu dengan

penbangunan

seperti di Klang dan Kuala Langat. Di kawasan tanah pamah juga dapat dilihat bahawa pertanian komoditi dsemakin mendominasi litupan tanah kerana tanah

mempunyai yang

sesuai

jenis untuk

pertanian berskala besar.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

143

Jadual Jenis Karakter Landskap Di Negeri selangor

Jenis Karakter Landskap di Selangor Hutan di Perbukitan Tinggi

Kawasan Karakter Landskap a) Banjaran Titiwangsa

Hutan di perbukitan rendah

a) Kuala Kubu Bahru

b) c) d) e)

2b 2c 2d 2e

Hutan di Tanah pamah

Kod 1a

Kg Kuala Kubu Rasa Subang Puchong

f) Hulu Langat

g) a) b) c)

2g 3a 3b 3c

Semenyih Pulau Klang/Ketam Pulau Indah Tanjung Duabelas

d) Sepang

a) b) c) d) e) f) g) a) b) c) a) b) c) d)

4a 4b 4c 4d 4e 4f 4g 5a 5b 5c 6a 6b 6c 6d

Hutan di tanah rendah beralun

Bukit Terpencil

Tanaman komoditi di perbukitan rendah

Tanaman komoditi di kawasan lembah

a) b) c) d)

Batang Kali Hulu Langat Dengkil Puchong

7a 7b 7c 7d

Tanaman komoditi di tanah rendah beralun

a) Kalumpang

b) c) d) e) f) g) h) a) b) c) d) e) a)

8b 8c 8d 8e 8f 8g 8h 9a 9b 9c 9d 9e 10a

Tanaman komoditi di tanah pamah

10.

Pertanian (padi dan herba di tanah pamah )

Sabak Bernam Batu Arang Kg Rantau Panjang Sepang Saujana Putra Kuala Kubu Bahru Kuang Bukit Malawati Bukit Jugra Bukit Tabur Kerling Puncak Alam Hulu Langat Ulu Yam

Sungai Tengi Selatan/ Kg Fajar Serendah Batu Arang Sepang Semenyih Jalan Kebun Beranang Sabak Tanjung Karang Assam Jawa Jenjarom Kg Sri Makmur Sungai besar

Sambunganâ&#x20AC;Ś

144

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual Jenis Karakter Landskap Di Negeri selangor (sambungan)

11.

Penempatan di kawasan tanah pamah

12.

Penempatan di kawasan tanah rendah beralun

13. Penempatan di Perbukitan Rendah

b) Sungai Tengi a) Kapar-Meru-Klang- Shah Alam b) Pulau Indah c) Banting d) Assam Jawa e) Sekinchan f) Kampung Berjuntai Bestari a) Lembah Klang b) Shah Alam c) Dengkil d) Kajang e) Petaling Jaya f) Serdang g) Subang h) Bangi i) Rawang j) Bandar Tasik Puteri k) Bestari Jaya l) Puchong m) Batang Kali n) Serendah o) Putrajaya p) Sepang/KLIA a) Kalumpang b) Kuala Kubu Bharu c) Kerling d) Genting Klang e) Hulu Klang f) Hulu Langat g) Puncak Perdana h) Taman Saujana Putra

10b 11a 11b 11c 11d 11e 11f 12a 12b 12c 12d 12e 12f 12g 12h 12i 12j 12k 12l 12m 12n 12o 12p 13a 13b 13c 13d 13e 13f 13g 13h

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

145

L3.1 Jenis Karakter landskap di Klang

Peta di sebelah menunjukkan jenis landskap yang terdapat di daerah Klang. Ia merupakan hasil analisis yang dilaksanakan pada peringkat wilayah. Terdapat 6 Jenis Landskap yang terdapat di daerah Klang seperti:

• Hutan di Tanah Pamah • • • • •

(3) Komoditi di Perbukitan Rendah (6) Komoditi di Lembah (7) Tanaman Komoditi di Tanah Pamah (9) Penempatan di Tanah Pamah (11) Penempatan di Tanah Rendah Beralun (12)

Jenis Karektor Landskap

Justifikasi Untuk Definisi Jenis Karektor Landskap

Hutan di Tanah Pamah (3)

Hutan ini juga boleh dikategorikan mengikut perubahan ciri-ciri altitud, komposisi flora, habitat, iklim, tanah dan biotik. Ia merangkumi:i. Hutan Paya Laut Hutan ini terletak di persisiran laut yang berlumpur bercampur pasir laut yang mengalami air pasang dan surut. Spesies utama ialah Bakau. ii. Hutan Paya Gambut Hutan ini terletak di belakang hutan paya laut menghala ke darat dengan tanah gambut dan airnya yang kurang masin. Spesies yang terdapat di kawasan ini ialah Meranti. iii. Hutan Dipterokarp Pamah Terletak di ketinggian 300 meter a.p.l. yang mempunyai bilangan pokok yang padat dan berbagai jenis. Spesies utama ialah Meranti, Balau dan Kapur. Hutan ini terletak di tanah pamah yang mewakili enapan Kuaterner yang membentuk dataran pantai yang sangat lebar hingga mencapai 50km di Lembangan Bernam dan sekitar 40km di Lembangan Langat. Pada hari ini afiniti hutan semulajadi tanah pamah dataran pantai di Selangor sudah tidak dapat dikenalpasti kerana hampir keseluruhan tanah pamah ini telah dibangunkan untuk pelbagai tujuan pertanian dan perbandaran. Landskap ini dicirikan oleh dataran rendah yang asalnya mempunyai saliran yang agak terhad dan sering berlaku banjir. Namun kini terdapat begitu banyak saliran dibina untuk tujuan pertanian yang sekaligus turut mengurangkan kesan banjir besar. Sebahagian besar daripada saliran di kawasan ini mengandungi lo dak yang sangat banyak, manakala di bahagian muara aras dan kandungan air sungai dipengaruhi oleh proses pasang-surut. Beberapa buah pulau di delta KlangLangat juga termasuk dalam kategori landskap ini. Dari segi geologinya, tanah pamah ini boleh dibahagikan kepada dua kelompok enapan utama iaitu enapan lumpur dan lodak marin yang mendominasi bahagian pantai dan enapan gambut, lumpur dan lodak berkarbon yang tersebar meluas di pendalaman Lembangan Bernam dan Lembangan Langat. Unit enapan daratan berkarbon ini tidak terbentuk dengan baik di Lembangan Klang dan Lembangan Selangor.

146

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jenis Karektor Landskap

Justifikasi Untuk Definisi Jenis Karektor Landskap

Komoditi di Perbukitan Rendah (6)

Jenis Karektor Landskap

Justifikasi Untuk Definisi Jenis Karektor Landskap

KomoditidiLembah (7)

Jenis Karektor Landskap

Justifikasi Untuk Definisi Jenis Karektor Landskap

Tanaman Komoditi di Tanah Pamah (9)

Komoditi pertanian bererti tanaman, atau bahagian daripada tanaman, atau haiwan, atau produk haiwan yang dihasilkan (termasuk petani, penternak, akuakultur, florikultur, dusun, kelapa sawit, ladang getah, kelapa atau setanding dengannya) mempunyai keutamaan untuk dijual, konsumsi, propagasi, atau penggunaan lain oleh manusia atau haiwan. Ianya sebagai industri yang diusahakan secara besar-besaran dan diuruskan dengan sistematik di kawasatan tanah pamah. Tanah pamah terdiri daripada enapan Kuaterner yang membentuk dataran pantai yang sangat lebar hingga mencapai 50km di Lembangan Bernam dan sekitar 40km di Lembangan Langat. Pada hari ini afiniti hutan semulajadi tanah pamah dataran pantai di Selangor sudah tidak dapat dikenalpasti kerana hampir keseluruhan tanah pamah ini telah dibangunkan untuk pelbagai tujuan pertanian dan perbandaran. Landskap ini dicirikan oleh dataran rendah yang asalnya mempunyai saliran yang agak terhad dan sering berlaku banjir. Namun kini terdapat begitu banyak saliran dibina untuk tujuan pertanian yang sekaligus turut mengurangkan kesan banjir besar. Sebahagian besar daripada saliran di kawasan ini mengandungi lodak yang sangat banyak, manakala di bahagian muara aras dan kandungan air sungai dipengaruhi oleh proses pasang-surut. Beberapa buah pulau di delta KlangLangat juga termasuk dalam kategori landskap ini. Dari segi geologinya, tanah pamah ini boleh dibahagikan kepada dua kelompok enapan utama iaitu enapan lumpur dan lodak marin yang mendominasi bahagian pantai dan enapan gambut, lumpur dan lodak berkarbon yang tersebar meluas di pendalaman Lembangan Bernam dan Lembangan Langat. Unit enapan daratan berkarbon ini tidak terbentuk dengan baik di Lembangan Klang dan Lembangan Selangor.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

147

Jenis Karektor Landskap

Justifikasi Untuk Definisi Jenis Karektor Landskap

Penempatan di Tanah Pamah (11)

Kawasan yang diterokai dan dibangunkan untuk tujuan penempatan, perniagaan, pembangunan bandar dan perindustrian untuk keperluan dan kehendak semasa . Ada antara kawasan ini diterokai dari tanah hutan dan ada antaranya dari tanah pertanian ditukar status ke tanah penempatan atau komersial di kawasan tanah pamah. Di Selangor sudah tidak dapat dikenalpasti kerana hampir keseluruhan tanah pamah ini telah dibangunkan untuk pelbagai tujuan pertanian dan perbandaran. Landskap ini dicirikan oleh dataran rendah yang asalnya mempunyai saliran yang agak terhad dan sering berlaku banjir. Namun kini terdapat begitu banyak saliran dibina untuk tujuan pertanian yang sekaligus turut mengurangkan kesan banjir besar. Sebahagian besar daripada saliran di kawasan ini mengandungi lodak yang sangat banyak, manakala di bahagian muara aras dan kandungan air sungai dipengaruhi oleh proses pasang-surut. Beberapa buah pulau di delta Klang-Langat juga termasuk dalam kategori landskap ini. Dari segi geologinya, tanah pamah ini boleh dibahagikan kepada dua kelompok enapan utama iaitu enapan lumpur dan lodak marin yang mendominasi bahagian pantai dan enapan gambut, lumpur dan lodak berkarbon yang tersebar meluas di pendalaman Lembangan Bernam dan Lembangan Langat. Unit enapan daratan berkarbon ini tidak terbentuk dengan baik di Lembangan Klang dan Lembangan Selangor.

Jenis KarektorLandskap

Justifikasi Untuk Definisi Jenis KarektorLandskap

Penempatan diTanah Rendah Beralun (12)

Lokasi Badan Air

Peta Map)

148

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Ketinggian

Tanah

(Elevation

Proses gabungan peta sumber Fisiografi dan hasilnya, Peta Geomorfologi Klang

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

149

Model Analisa Data Sumber Litupan Tanah (Land Cover)

Peta Hutan daerah Klang

Proses ‘Digitize ‘Litupan Tanah Klang

150

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta Imej satelit

B2.5 Litupan Tanah bagi daerah Klang

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Kawasan Semulajadi Di Tanah Pamah Kawasan Semulajadi Dipersisir Air Pengangkutan (Pelabuhan) Komersial Pusat Bandar Perumahan Tersusun Di Bandar Perumahan Tersusun Di Pinggir Bandar Perkampungan Tradisi Industri Perladangan (Komoditi Kelapa Sawit) Perkampungan Atas Air

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

151

Proses gabungan peta Jenis Karakter Landskap Daerah Klang

152

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta Jenis Karakter Landskap Daerah Klang

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

153

Jadual Unit Diskripsi Landskap Daerah Klang Jenis Landskap 3a (Hutan Ditanah Pamah )

3b (Hutan Ditanah Pamah)

6b (Tanaman Komoditi Di Perbukitan Rendah)

7d (Tanaman Komoditi Di Kawasan Lembah)

9c (Tanaman Komoditi Di Tanah Pamah)

Kod

Unit Landskap

Kawasan

3a1

Kawasan Semulajadi

Pulau Ketam

3a2

Kawasan Semulajadi

Pulau Tengah

3a3

Kawasan Semulajadi

Pulau Klang

3a4

Kawasan Semulajadi

3a5

Kawasan Semulajadi

Hutan Rizab Che Mat Zin Pulau Selat Kering

3a6

Kampong Tradisi Atas Air Pulau

Pulau Ketam

3b1

Kawasan Semulajadi

Pulau Indah

3b2

Kawasan Semulajadi

Pulau Indah

3b3

Kawasan Semulajadi

Pantai Acheh

3b4

Kawasan Semulajadi

Telok Gong

3b5

Kawasan Semulajadi

Kampung Sementa

6b1

Perladangan

Bukit Kerayong

6b2

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Meru

7d1

Perumahan Tersusun Di Bandar

Bukit Kemuning

7d2

Kawasan Semulajadi

Bukit Kemuning

7d3

Kampong Tradisi

Bukit Lanchong

9c1

Perladangan

Bukit Kerayong

9c2

Kampong Tradisi

Jalan Keretapi Lama

9c3

Komersial

Pekan Kapar

9c4

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Kapar

9c5

Perladangan

Ladang Sungai Puloh

9c6

Industri

Taman Perindustrian Meru

9c7

Kampong Tradisi

Meru

Sambunganâ&#x20AC;Ś

154

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual Unit Diskripsi Landskap Daerah Klang (sambungan)

9d (Tanaman Komoditi Di Tanah Pamah)

11a (Penempatan Di Tanah Pamah)

9c8

Perladangan

Ladang Hup Seng

9c9

Komersial

Pekan Meru

9c10

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Meru

9c11

Industri

Kapar Indah Industrial Park

9c12

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Sungai Puloh

9c13

Industri

Sungai Puloh

9c14

Perladangan

Ladang Bukit Raja

9c15

Kawasan Semulajadi

Kapar/Sementa

9d1

Kampong Tradisi

Kampung Telok Gong

9d2

Pengangkutan

Pelabuhan Selatan

9d3

Kampong Tradisi

Johan Setia

9d4

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Johan Setia

9d5

Perladangan

Johan Setia

9d6

Industri

Johan Setia

9d7

Perumahan Tersusun Bandar

Taman Berjaya

9d8

Kampong Tradisi

Kampung Melayu

11a1

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Taman Sungai Puloh

11a2

Industri

Sungai Saim

11a3

Industri

Bukit Raja

11a4

Kampong Tradisi

Kampung Sementa

11a5

Pengangkutan

Pelabuhan Utara

11a6

Kampong Tradisi

Kampung Pendamar

11a7

Pusat Bandar

Klang Utara

Sambunganâ&#x20AC;Ś

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

155

Jadual Unit Diskripsi Landskap Daerah Klang (sambungan)

11b (Penempatan Di Tanah Pamah)

12b (Penempatan Di Tanah Rendah Beralun )

156

11a8

Pusat Bandar

Klang Selatan

11a9

Perumahan Tersusun Bandar

Bukit Raja

11a10

Kawasan Semulajadi

Sungai Jati

11a11

Perumahan Tersusun Bandar

Bandar Botanik

11a12

Komersial

Bukit Tinggi

11a13

Kawasan Semulajadi

Jalan Kebun

11b1

Pengangkutan

Pelabuhan Barat

11b2

Kampong Tradisi

Pulau Indah

11b3

Perumahan Tersusun Pinggir Bandar

Badar Armada Putera

12b1

Industri

Bukit Raja

12b2

Kampong Tradisi

Jalan Kebun

12b3

Kampong Tradisi

Sungai Rasau

12b4

Perumahan Tersusun Bandar

Jalan Kebun

12b5

Kawasan Semulajadi

Jalan Kebun

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jenis-jenis landskap daerah Klang (Umum) 3 a/b (Hutan di Tanah Pamah) Kawasan hutan paya bakau semulajadi Perkampungan nelayan (tradisi) atas air

6b (Tanaman Komoditi di Perbukitan Rendah) Perladangan (Kelapa Sawit) Perumahan tersusun pinggir bandar 7d (Tanaman Komoditi di Kawasan Lembah) Perumahan tersusun di bandar Kawasan semulajadi Perkampungan (tradisi) 9 c/d (Tanaman Komoditi di Tanah Pamah) Perladangan (Kelapa Sawit) Perkampungan (tradisi) Kawasan komersial Perumahan tersusun pinggir bandar Kawasan industri Kawasan semulajadi Hub pengangkutan Perumahan tersusun bandar 11 a/b (Penempatan di Tanah Pamah) Perumahan tersusun pinggir bandar Kawasan industri Hub pengangkutan Pusat bandar Perumahan tersusun bandar Kawasan semulajadi Kawasan komersial 12b (Penempatan di Tanah Rendah Beralun) Kawasan industri Perkampungan (tradisi) Perumahan tersusun bandar Kawasan semulajadi

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

157

158

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LAMPIRAN 4 BORANG KAJIAN LAPANGAN LAMPIRAN 4 –BORANG KAJIAN LAPANGAN L4-1 Borang Kajian Lapangan 1 (Fenomena Landskap)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

159

L4-2 Borang Kajian Lapangan 1 (Kekuatan Karakter)

160

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

L4-3 Contoh Pengisian Borang Kajian Lapangan (Penempatan di Tanah Rendah Beralun)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

161

162

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

L4-4 Contoh Pengisian Borang Kajian Lapangan (Hutan di Perbukitan Rendah)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

163

164

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

L4-5 Contoh Pengisian Borang Kajian Lapangan (Tanaman Komoditi di Tanah Pamah)

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

165

166

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

LAMPIRAN 5 BENGKEL STAKEHOLDER

Bengkel ‘Stakeholder’ Kajian Manual Penilaian Karakter Landskap Di Malaysia (Siri 1)

L5.0 Tujuan Bengkel Memperhalusi Penilaian Karakter Landskap (Landscape Character Assessment) di negeri Selangor yang telah dibangunkan menerusi sudut pandangan ‘Stakeholder’sebagai suatu pendekatan yang membantu dalam mengurus pembangunan khususnya pada skala Wilayah. L5.0 Objektif bengkel

• Untuk

mendapatkan maklumbalas ‘stakeholder’ berkenaan pembentukan karakter landskap yang telah dihasilkan pada skala negeri Selangor. • Untuk mendapatkan idea-idea mengenai kesan atribut nilai warisan terhadap pembentukan karakter lanskap dan mengenalpasti perubahan yang boleh diterima dari sudut pandangan ‘stakeholder’ yang terlibat. • Untuk mengenal pasti kapasiti ‘stakeholder’ awam, swasta dan kerajaan dalam memberikan sumbangan bagi penilaian karakter lanskap. • Untuk mengambilkira setiap pandangan dan kritikan yang disuarakan oleh setiap pihak yang terlibat bagi tujuan pemurnian pembentukan karakter landskap yang

telah dihasilkan pada skala negeri Selangor. Secara umumnya, perjalanan bagi keseluruhan bengkel terbahagi kepada dua bahagian utama iaitu Sesi Perbentangan Kajian dan Sesi Perbincangan Berkumpulan. Sebagaimana agenda perbentangan kajian di sebelah pagi tertumpu kepada kepada penerangan tentang definisi, matlamat, objektif, metodologi, dan pendekatan proses LCA untuk memberi pemahaman yang setara kepada semua peserta. Seterusnya, aktiviti Perbincangan Berkumpulan di jalankan bagi mendapatkan respon / data yang lebih tepat oleh setiap wakil daerah serta mengenalpasti tambahan maklumat-maklumat lain yang tidak disentuh oleh pihak perunding dengan harapan ketepatan penilaian karakter landskap dapat diperolehi. Di samping itu, semua yang terlibat secara tidak langsung membuat ralidasi kepada maklumat yang telah dibentangkan mengikut daerah atau kawasan masing-masing. Diawal perjalanan bengkel, pihak perunding telah member penerangan dan penetapan bahawa di penghujung bengkel, suatu kesimpulan bagi Jenis Karakter Landskap dan Kawasan Karakter Landskap yang telah di bengkelkan ini disahkan dan di terima oleh semua pihak. MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

167

L5.2 Sesi Perbincangan Berkumpulan Bagi mendapatkan maklumat asas yang lebih tepat dan teliti, para peserta diminta untuk mengemukakan maklumat tentang karakter serta keunikan kawasan masingmasing secara bertulis, lisan atau pengalaman termasuklah sesebuah kawasan khusus atau elemen-elemen distintiftempatan yang wujud. Oleh yang demikian, pihak perunding melihat bahawa penglibatan secara langsung oleh Pihat berkuasa Tempatan, Kerajaan dan NGO menyumbangkan maklumat-maklumat penting yang berada di luar lingkungan pengetahuan pihak perunding. Semua pandangan dan cadangan dari pihak peserta dalam pada Sesi Perbincangan Berkumpulan yang lebih tertumpu pada bahagian kedua Bengkel Penilaian Karakter Landskap Negeri Selangor. Selain itu, bagi memudahkan proses pengumpulan data, pihak perunding telah membahagikan keseluruhan kawasan negeri Selangor kepada beberapa kawasan yang lebih spesifik dan peserta disusun mengikut wilayah pentadbiran masing-masing. Peserta di bahagikan kepada empat(4) kumpulan yang mewakili 4 wilayah iaitu: a) Wilayah (A) – Kuala Selangor, Sabak Bernam b) Wilayah (B) – Gombak, Hulu Selangor, Hulu Langat c) Wilayah (C) – Petaling, Klang d) Wilayah (D) – Kuala Langat, Sepang Setiap kumpulan ini dikehendaki untuk menyelesaikan tiga (3) soalan yang terkandung dalam tiga (3) sesi berkumpulan.

168

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Soalan-soalan yang terlibat didalam setiap sesi Perbincangan Berkumpulan adalah: a. Sesi 1: Setiap kumpulan dikehendaki mengenalpasti kawasan warisan dan kawasan khas. Kumpulan ini di kehendaki mengenalpasti pola budaya di kawasan-kawasan yang mereka wakili b. Sesi 2 : Setiap kumpulan dikehendaki mengenalpasti ‘place branding’ dan signifikan untuk lokaliti wilayah yang mereka wakili yang tidak dikenalpasti oleh pasukan kajian. (gap analysis) c. Sesi 3: Setiap kumpulan dikehendaki memberi penamaan pada Kawasan Karakter Landskap di Selangor berpandukan jadual yang diberikan. Penamaan ini berdasarkan kepada hasil kajian teknikal yang dijalankan. Peta 1.1 menunjukkan pecahan 12 karakter landskap yang dihasilkan bagi negeri Selangor. Karakter-karakter landskap yang dihasilkan bagi skala negeri Selangor adalah: • Hutan Di Perbukitan Tinggi • Hutan di Perbukitan Rendah • Hutan di Tanah Pamah • Hutan di Tanah Rendah Beralun • Bukit Terpencil • Tanaman Komoditi di Perbukitan Rendah • Tanaman Komoditi di kawasan Lembah • Tanaman Komoditi di Tanah Rendah Beralun • Tanaman Komoditi di Tanah Pamah • Pertanian (padi) di Tanah Pamah • Bandar di kawasan Tanah Pamah • Bandar di kawasan Tanah Rendah Beralun

Penghasilan Karakter-karakter Landskap ini adalah melalui proses penindihan peta yang memaparkan hamparan data diantara bentuk muka bumi dengan litupan tanah yang dihasilkan melalui penggunaan aplikasi ArcGIS. Â Rujukan kepada Jadual A1.1 di mukasurat berikutnya, Perincian bagi pembahagian Kawasan Karakter Landskap yang terdapat di dalam 12 Karakter Landskap di negeri Selangor dapat diperolehi melalui simbol (1a, 2a, 2b, 2câ&#x20AC;Ś.)yang turut terdapat pada Peta A1.1

Foto A1.1 : Para peserta mendengar pembentangan yang di bentangkan oleh pihak perunding

Foto A1.2 : Kerja dalam kumpulan yang dipantau oleh pihak perunding

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

169

Peta 1.1 Karakter Landskap pada skala negeri Selangor

170

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual A1.1 Jenis Karakter landskap dan Kawasan Karakter Landskap Selangor Jenis Karakter Landskap di Selangor

Kawasan Karakter Landskap

Kod

Hutan di Perbukitan Tinggi

a) Banjaran Titiwangsa

Hutan di Perbukitan Rendah

a) Kuala Kubu Bahru

b) Kg Kuala Kubu

c) Rasa

d) Subang

e) Puchong

f) Hulu Langat

g) Semenyih

a) Pulau Indah

b) Pulau Klang

c) Tanjung Duabelas

d) Sepang

a) Sabak Bernam

b) Batu Arang

c) Kg Rantau Panjang

d) Sepang

e) Saujana Putra

f) Kuala Kubu Bahru

g) Lembah Beringin

h) Kuang

a) Bukit Jugra

b) Bukit Malawati

a) Kerling

b) Puncak Alam

c) Hulu Langat

d) Ulu Yam

a) Batang Kali

b) Hulu Langat

c) Dengkil

Hutan di Tanah pamah

Hutan di Tanah Rendah Beralun

Bukit Terpencil

Tanaman Komoditi di Perbukitan Rendah

Tanaman Komoditi di Kawasan Lembah

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

171

Jadual A1.1 Jenis Karakter landskap dan Kawasan Karakter Landskap Selangor (sambungan)

10.

Tanaman Komoditi di Tanah Rendah Beralun

Tanaman Komoditi di Tanah Pamah

Pertanian (Padi dan Herba di Tanah Pamah )

d) Puchong

e) Kajang

a) Kalumpang

b) Sungai Tengi Selatan/ Kg Fajar

c) Serendah

d) Batu Arang

e) Sepang

f) Semenyih

g) Jalan Kebun

h) Beranang

a) Sabak

b) Tanjung Karang

c) Assam Jawa

d) Jenjarom

e) Kg Sri Makmur

a) Sungai besar

10a

b) Sungai Tengi

10b

11.

Penempatan di Kawasan Tanah Pamah

a) Kapar-Meru-Klang- Shah Alam

11a

12.

Penempatan di Kawasan Tanah Rendah Beralun

a) Lembah Klang

12a

b) Shah Alam

12b

c) Dengkil

12c

d) Kajang

12d

e) Petaling Jaya

12e

f) Serdang

12f

g) Subang

12g

h) Bangi

12h

i) Rawang

12i

j) Bandar Tasik Puteri

12j

k) Bestari Jaya

12k

l) Puchong

12l

172

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Peta Hasil Perbincangan Berkumpulan Terdapat 3 sesi perbincangan di dalam kumpulan yang seperti yang telah dinyatakan didalam tajuk yang terdahulu dimana komen yang diutarakan oleh pihak ‘stakeholder’ diambilkira sebagai data tambahan yang penting. Kebanyakan komen dan ulasan yang telah dinyatakan oleh pihak ‘stakeholder’ dipaparkan di dalam bahagian ini.

Peta Wilayah A berserta komen ‘Stakeholder’ terhadap nilai warisan yang terdapat pada wilayah tersebut

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

173

Komen ‘Stakeholder’ terhadap nilai warisan dan kawasan-kawasan signifikan yang terdapat pada wilayah A

174

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Wilayah B

Peta Wilayah B berserta komen ‘Stakeholder’ terhadap nilai warisan yang terdapat pada wilayah tersebut

Kawasan-kawasan signifikan yang dicadangkan oleh pihak ‘Stakeholder’ di kawasan Wlayah B

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

175

Wilayah C

Peta Wilayah C berserta komen ‘Stakeholder’ terhadap nilai warisan yang terdapat pada wilayah tersebut

176

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Penamaan semula Jenis Karakter Landskap yang dicadangkan oleh pihak ‘Stakeholder’ di kawasan Wlayah C

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

177

Wilayah D

Peta Wilayah D berserta komen ‘Stakeholder’ terhadap nilai warisan yang terdapat pada wilayah tersebut

178

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Lakaran topografi Wilayah D serta pembahagian atribut yang dicadangkan oleh pihak ‘Stakeholder’

Analisa Bengkel Analisa Bengkel bagi Wilayah A Kawasan Zon (A) Kuala Selangor

Respon Perunding Dipertimbangkan kerana kewujudan kawasan tinggalan masyarakat zaman logam di Selangor.

Kesimpulan Akan dipetakan sebagai kawasan arkeologi setelah diperakui oleh Jabatan Warisan/ RTD

ii. Perumahan Terancang- Puncak Alam/ Bukit Ijok

Diterima kerana wujudnya perubahan fizikal yang jelas dikawasan yang terlibat.

Akan dipetakan

iii. Kawasan kampong tradisi- dari Sungai Besar hingga ke Kampung Sungai Sembilan

Diterima kerana kewujudan kawasan penempatan tradisional masyarakat setempat di sepanjang kawasan yang dinyatakan.

Akan dipetakan

iv. Kawasan sumber ekologi- Taman Alam Kuala Selangor hingga Hutan Simpan Sungai Karang v. Perkampungan atas air- Kampung Pasir Penambang

Diterima kerana dari segi fizikal yang menyumbang kepada keperluan ekologi setempat.

Akan dipetakan

Dibuat verifikasi semula dalam bengkel

Akan dipetakan selepas verifikasi

Komen Peserta Tapak ArkeologiLembah Bernam

Sabak Bernam

Komen peserta bengkel yang releven & diambilkira bagi Zon (A) – Kuala Selangor & Sabak Bernam

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

179

Kawasan Zon (A)

Komen Peserta i.

Kuala Selangor

Restoran makanan laut dan eksotik - Sekinchan/ Pasir Penambang/ Kampong Sungai Panjang

Respon Perunding

Kesimpulan

Tidak relevan kerana nilai signifikan yang tidak sesuai untuk skala negeri Selangor

Tidak dipetakan

ii. Tarian Dabus - Kampong Kuantan

Tidak diterima kerana tiada impak terhadap karakter kawasan.

Tidak dipetakan

iii. Aktiviti memancing dan bot - Kampong Kuantan

Tidak diterima kerana tiada impak terhadap karakter kawasan.

Tidak dipetakan

iv. Wayang Kulit - Batu 23

Tidak diterima kerana tiada impak terhadap karakter kawasan.

Tidak dipetakan

v. Homestay - Tanjung Karang

Tidak relevan kerana nilai signifikan yang tidak sesuai untuk skala negeri Selangor

Tidak dipetakan

vi. Masjid Kampung Panchang Bendena

Tidak relevan kerana nilai signifikan yang tidak sesuai untuk skala negeri Selangor

Tidak dipetakan

Kawasan yang sangat kecil dan tidak sesuai dengan skala Selangor

Tidak dipetakan

Sabak Bernam

Gasing - Sungai Air Tawar

Kelong Bagan Nakhoda Omar vii. Sungai Pakeh - Kelip-kelip

Komen peserta bengkel yang tidak releven & tidak diambilkira bagi Zon (A) â&#x20AC;&#x201C; Kuala Selangor & Sabak Bernam

180

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Analisa Bengkel bagi Wilayah B

Kawasan Zon (B)

Komen Peserta i.

Respon Perunding

Greyfield (kawasan terbiar) - Bukit Beruntung/ Bukit Sentosa

Kesimpulan

Wujudnya ciri-ciri fizikal yang menggambarkan keadaan yang dinyatakan pada skala negeri Selangor

Akan dipetakan

ii. Kawasan Warisan - Ampang Pechah/ Telaga Tujuh

Mempunyai kesesuaian yang signifikan untuk pembentukan karakter landskap di peringkat negeri Selangor

Akan dipetakan

iii. Kawasan Warisan Semulajadi - Semenyih/ Genting Sempah/ Bukit Fraser

Mempunyai ciri fizikal dan signifikan untuk pembentukan karakter landskap tersenditi di Selangor

Akan dipetakan

iv. Bandar Warisan (Kolonial) - Kuala Kubu Bahru

Mempunyai ciri fizikal dan signifikan untuk pembentukan karakter landskap tersenditi di Selangor

Akan dipetakan

v. Pembangunan Ekslusif - Hulu Klang/ Bukit Antarabangsa/ Ampang/ Kemensah

Membentuk keseragaman karakter landskap pada skala wilayah

Akan dipetakan

Hulu Selangor, Hulu Langat, Gombak

Komen peserta bengkel yang releven & diambilkira bagi Zon (B) â&#x20AC;&#x201C; Hulu Selangor, Hulu Langat & Gombak

Analisa Bengkel bagi Wilayah C

Kawasan Zon (C) Petaling, Klang

Komen Peserta i.

Respon Perunding

Perkampungan Nelayan - Pulau Ketam

Kesimpulan

Diterima kerana wujudnya penempatan seperti yang dinyatakan berdasarkan keadaan sebenar di kawasan tersebut

Akan dipetakan

ii. Hutan Simpan Kota Damansara

Mempunyai signifikan yang jelas dalam pembentukan karakter landskap pada skala Selangor

Akan dipetakan

iii. Dominasi penempatan - Pulau Indah

Diterima kerana perubahan yang besar berdasarkan keadaan sebenar kawasan tersebut

Akan dipetakan

iv. Warisan Bandar Diraja - Istana hingga Gedong Raja Abdullah

Mempunyai signifikan yang jelas untuk pembentukan nilai karakter landskap di Selangor

Akan dipetakan

v. Kawasan Ekologi â&#x20AC;&#x201C; Taman Pertanian Bukit Cahaya Seri Alam/ Empangan Air Kuning

Kawasan fizikal kawasan yang dinyatakan masih wujud dan pembentukan karakter landskap pada skala wilayah

Akan dipetakan

Komen peserta bengkel yang releven & diambilkira bagi Zon (C) â&#x20AC;&#x201C; Petaling & Klang

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

181

Kawasan Zon (C)

Komen Peserta i.

Petaling, Klang

Perkampungan baru- Kampung Seri Andalas/ Kampung Tengah/ Kampung Kerangan/ Kampung Medan/ Kampung Dato’ Harun

Respon Perunding

Kesimpulan

Telah diambil kira sebagai kawasan penempatan bandar/ pinggir bandar

Telah dipetakan

ii. Institusi yang prominan – Universiti Malaya/ UiTM/ Hospital Assunta/ Sekolah Assunta

Tidak relevan kerana kewujudannya pada skala ciri (features)

Tidak dipetakan

iii. Penempatan yang prominan – Seri Kembangan/ Sri Aman

Telah diambilkira sebagai kawasan penempatan

Telah dipetakan

v. Petaling Jaya (bandar lama)

Telah diambilkira sebagai kawasan penempatan

Telah dipetakan

Komen peserta bengkel yang tidak releven & tidak diambilkira bagi Zon (C) – Petaling & Klang

sambungan... 182

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Analisa Bengkel bagi Wilayah D

Kawasan Zon (D) Kuala Langat, Sepang

Komen Peserta

Respon Perunding

Kesimpulan

Diterima kerana kewujudan keadaan fizikal seperti yang dinyatakan untuk membentuk karakter landskap pada skala fizikal

Akan dipetakan

ii. Pesisir pantai yang unik - Pantai Kelarang hingga Tanjung Sepat

Diterima kerana kewujudan keadaan fizikal seperti yang dinyatakan untuk membentuk karakter landskap pada skala fizikal

Akan dipetakan

iii. Bandar Warisan - Istana Hinggap Morib/ Bandar Jugra

Mempunyai signifikan yang jelas pada skala negeri Selangor

Akan dipetakan

iv. Ladang teh tanah pamah - Seri Cheeding

Diterima ekoran kewujudan keadaan fizikal seperti yang dinyatakan untuk membentuk karakter landskap pada skala Selangor

Akan dipetakan

v. Perkampungan tradisi - Kampung kancung Darat hingga Batu Laut

Mempunyai signifikan yang jelas bagi membentuk karakter landskap pada skala Selangor

Akan dipetakan

Penempatan - Pulau Carey

Komen peserta bengkel yang releven & diambilkira bagi Zon (D) â&#x20AC;&#x201C; Kuala Langat & Sepang

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

183

L5.3 Kesimpulan Dari Bengkel Siri 1 Hasil dari pembentangan dan perbincangan dalam kumpulan, terdapat beberapa pindaan yang terdapat pada jenis karakter landskap di Selangor. Pindaan ini berdasarkan situasi sebenar yang digambarkan oleh ahli yang terlibat dalam kumpulan. Ia melibatkan pertukaran litupan tanah iaitu dari kawasan tanaman komoditi ke kawasan penempatan. Ini berlaku kerana kesan dari kepesatan pembangunan kawasan perumahan dan industri. Perubahanperubahan ini dipinda dan dikemaskini serta pemetaan semula oleh pihak perunding dan akan dibentangkan pada bengkel siri ke dua untuk disahkan. Hasil dari pembentangan ini , ahli yang terlibat dapat memahami secara dasar mengenai proses dan maklumat terkini kepentingan kajian Penilaian Karakter Landskap supaya gambaran realiti sebenar ditapak atau kawasan karakter direkodkan dan

dipetakan semula. Mereka dapat melihat aplikasi Penilaian Karakter Landskap ini adalah besar dan peranannya dalam menguruskan pembangunan adalah penting untuk mewujudkan perancangan yang intensif dalam setiap cadangan pembangunan dengan mengambilkira sensitiviti dan perlindungan sumber alam dan sumber budaya setempat. Pelbagai pendekatan boleh dilaksanakan dengan mengunakan maklumat dari kajian ini dan diperkuatkan lagi dengan akta-akta dan peraturan yang berkaitan supaya penguatkuasaannya menjadi signifikan di peringkat urus tadbir pembangunan. Oleh itu, peringkat kajian yang seterusnya harus dijalankan untuk menjadi contoh kepada penyediaan manual yang akan dilaksanakan olek pihak Jabatan Landskap Negara. Manual ini akan digunakan untuk melaksanakan kajian Penilaian Karakter Landskap ini bagi setiap negeri dan daerah lain di Malaysia.

Bengkel â&#x20AC;&#x2DC;Stakeholderâ&#x20AC;&#x2122; Kajian Manual Penilaian Karakter Landskap Di Malaysia (Siri 2)

L5.4 Pengenalan

Bengkel kedua kajian penyediaan manual landskap ini diadakan sambungan susulan dari bengkel pertama yang diadakan pada 24 Mei 2011. Pada bengkel pertama, sesi yang keempat iaitu setiap kumpulan dikehendaki membuat pengesahan untuk jenis Karakter landskap dan kawasan karakter landskap tidak dapat diselesaikan dengan lengkap. Pada sesi berkenaan, ahli bengkel tidak dapat membuat pengesahan tersebut kerana kekangan masa dan terdapat beberapa perbincangan antara ahli bengkel dan fasilitator yang perlu diperjelas. Bengkel yang kedua ini adalah untuk melengkapi proses pengesahan jenis karakter bagi 184 MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Negeri Selangor dan mengenal pasti apakah kekangan, halangan, isu dan peluang yang boleh diperolehi dari hasil kajian ini. Bengkel yang kedua ini lebih menjurus kepada â&#x20AC;&#x153;Usability & Usefulnessâ&#x20AC;? Kajian Penyediaan Karakter Landskap yang akan dilaksanakan di Malaysia.

Tujuan Membuat penyemakan akhir dan mengesahkan draf cadangan 13 jenis karakter landskap dan kawasan-kawasan karakter landskapnya yang berpotensi bagi negeri Selangor sebagai asas kajian Karakter Landskap peringkat wilayah. Objektif

• Untuk mengenalpasti dan menyemak semula kawasan yang dibuat pindaan dengan menggunakan imej satelit terkini terhadap karakter dan kawasan yang terlibat bagi mengetahui kesahihan maklumat. • Untuk mendapatkan kesepakatan (‘consensus’) tentang jenis karakter landskap peringkat negeri Selangor yang akan digunapakai untuk kajian terperinci di peringkat daerah Klang.

• Untuk membuat penambahan atau pengurangan jenis karakter landskap dan kawasan landskap seperti yang telah di bincangkan dalam siri bengkel yang pertama berdasarkan maklumbalas dari ‘stakeholder’ dan ahli bengkel.

Pembentangan

Pembentangan: • Jenis karakter landskap dan Kawasan Karakter Landskap di Malaysia seperti yang telah di komen pada bengkel pertama akan dibentangkan. • Fokus pembentangan kepada wakil kerajaan tempatan, jawatankuasa teknikal dan NGO sebagai peserta(stakeholder) • Topik pembentangan juga akan menjadi topik tugas kumpulan, kerja kumpulan akan difasilitasi oleh Pembentang. • Pembentangan akan lebih 'pictoral / grafik' dan meminimumkan perkataan. • Isu-isu terkini dan masalah berdasarkan Rancangan Tempatan Daerah,Akta-akta, Perundangan, dan peraturan yang releven dan berkaitan. • Gambar situasi karakter terkini, dan peta karakter landskap dan jenis karakter landskap.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

185

Kerja Kumpulan

• Kerja kumpulan ini bertujuan untuk mendapatkan maklumbalas yang akan •

• •

•

memberikan kesan terhadap kepentingan dalam kajian ini. Selain itu, ia juga untuk mengenal pasti kapasiti ‘stakeholder’ awam, swasta dan kerajaan dalam memberikan sumbangan bagi penilaian karakter landskap. Ia juga memberi peluangkepada ahli kumpulan untuk menyuarakan pendapat mereka. Pelapor akan mencatat perbincangan atau nota dari perbincangan memilih seseorang dari para peserta untuk menjadi pembentang untuk menjawab setiap soalan selama akhir setiap sesi. Peserta di bahagikan kepada dua(2) kumpulan yang mewakili 4 wilayah (seperti dalam bengkel pertama) iaitu: Wilayah (A) – Kuala Selangor, Sabak Bernam dan Wilayah (B) – Gombak, Hulu Selangor, Hulu Langat Wilayah (C) – Petaling, Klang dan Wilayah (D) – Kuala Langat, Sepang

•

Setiap kumpulan ini dikehendaki untuk menyelesaikan DUA(2) sesi “Usability & Usefulness” kajian ini secara berkumpulan: a) Sesi 1: Setiap kumpulan dikehendaki mengenalpasti ancaman kepada perlaksanaan Penilaian Karakter Landskap di Malaysia. b) Sesi 2: Setiap kumpulan dikehendaki mengenalpasti Peluang/Kelebihan perlaksanaan penilaian Karakter Landskap di Malaysia • Rumusan dan pengesahan bagi keseluruhan sesi bengkel ini akan di bentangkan pada akhir sesi bengkel ini.

186

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Perjalanan pembentangan

• Terdapat beberapa perubahan pada peta dan jadual Cadangan Jenis Karakter Landskap yang Berpotensi Bagi Negeri Selangor iaitu penambahan Jenis karakter iaitu kepada 13 (Penempatan di Perbukitan Rendah) dan penambahan beberapa kawasan karakter landskap pada jenis karakter 11 (Penempatan di kawasan tanah pamah) dan 12 (Penempatan di kawasan tanah rendah beralun).

• Pindaan ini telah dilakukan secara terperinci dengan semakan semula menggunakan imej satelit untuk kepastian maklumat yang diperoleh dari bengkel pertama.

Foto A2.1: Pembentangan hasil bengkel pertama oleh perunding

• Hasil dari bengkel pertama, kawasan pene mpatan semakin berkembang dan menjajar (urban

• • •

• • • • • •

sprawl) sehingga ke kawasan perbukitan rendah yang sebelum ini tidak dapat dikesan melalui data/peta sedia ada. Kawasan tanah pamah masih lagi di litupi secara dominan dengan kawasan pertanian. Pembangunan didapati berkembang hanya mengikut kehendak ekonomi tanpa mengambilkira suasana setempat(sense of place) dan karakter kawasan tersebut. Sesebuah karakter akan berubah secara progresif. Jadi kajian karakter ini perlu dilakukan secara berterusan untuk menguruskan pembangunan dan dapat melindungi kawasan-kawasan yang sensitif secara berterusan. Menerangkan bahawa tujuan bengkel ini adalah untuk mendapat maklumat supaya dapat merangka dan melaksana LCA ini secara tersusun pada masa hadapan. Terdapat komen dari pembentangan tersebut yang memberi cadangan supaya kod warna standard digunakan dalam kajian ini. Selain itu, komen dari ahli juga bertanya bagaimana proses operasi/perlaksanaan di Malaysia dalam pembangunan landskap akan dilakukan. Kajian ini juga perlu di jelaskan secara terperinci kepada masyarakat, individu yang berkepentingan dan pihak kerajaan supaya dapat memahaminya. Ia untuk mengetahui dan menjelaskan nilai estetik/sensitif sesebuah kawasan di dalam kajian terperinci di peringkat daerah Klang. Dalam pembentangan ini, dipersetujui bahawa Jenis Karakter Landskap yang berpotensi bagi Negeri Selangor boleh digunapakai untuk peringkat kajian terperinci yang dijalankan ini.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

187

Peta ini telah dipinda berdasarkan komen dan perubahandari ahli yang terlibat dalam bengkel siri yang pertama. terdapat beberapa perubahan yang jelas dan penambahan bagi jenis karakter landskap bagi negeri Selangor. Perubahan yang paling ketara ialah berlakunya pertumbuhan kawasan membangun (urban sprawl) yang dilihat berkembang dari pusat bandar Kuala Lumpur sehingga ke Kajang/Bangi/Sepang(di bahagian selatan), Shah Alam/Klang/Pelabuhan Klang(dibahagian barat) dan Rawang/Bukit Beruntung/Kuala Kubu Bharu(di bahagian utara). kebnyakan kawasan ini menjadi bandar baharu dan menjadi hub kediaman dan komersial. Jadual 2.1 menjelaskan perubahan setelah dipinda dari bengkel siri pertama. Selain itu, terdapat juga kawasan penempatan tradisional yang dikenalpasti di sepanjang pantai barat iaitu di daerah Sabak Bernam, Kuala Selangor, Klang dan Kuala Langat. Kawasan-kawasan ini masih mempunyai ciriciri semulajadi yang mempunyai karakter pantai yang berselut dan dilitupi dengan hutan paya bakau sebagai litupan tanahnya. Terdapat juga kawasan pinggir laut ini yang terganggu dengan penbangunan seperti di Klang dan Kuala Langat. Di kawasan tanah pamah juga dapat dilihat bahawa pertanian komoditi dsemakin mendominasi litupan tanah kerana mempunyai jenis tanah yang sesuai untuk pertanian berskala besar.

188

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual Cadangan 13 Jenis Karakter Landskap Dan Kawasan Karakter Landskap Bagi Negeri Selangor

Jenis Karakter Landskap di Selangor

Kawasan Karakter Landskap

Kod

Hutan di Perbukitan Tinggi

a) Banjaran Titiwangsa

Hutan di Perbukitan Rendah

a) Kuala Kubu Bahru

b) Kg Kuala Kubu

c) Rasa

d) Subang

e) Puchong

f) Hulu Langat

g) Semenyih

a) Pulau Klang/Ketam

b) Pulau Indah

c) Tanjung Duabelas

d) Sepang

a) Sabak Bernam

b) Batu Arang

c) Kg Rantau Panjang

d) Sepang

e) Saujana Putra

f) Kuala Kubu Bahru

g) Kuang

a) Bukit Malawati

b) Bukit Jugra

c) Bukit Tabur

a) Kerling

b) Puncak Alam

c) Hulu Langat

d) Ulu Yam

a) Batang Kali

b) Hulu Langat

c) Dengkil

d) Puchong

a) Kalumpang

b) Sungai Tengi Selatan/ Kg Fajar

c) Serendah

d) Batu Arang

e) Sepang

Hutan di Tanah pamah

Hutan di Tanah Rendah Beralun

Bukit Terpencil

Tanaman Komoditi di Perbukitan Rendah

Tanaman Komoditi di Kawasan Lembah

Tanaman Komoditi di Tanah Rendah Beralun

Semenyih

g) Jalan Kebun

sambungan...

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

189

10. 11.

12.

Tanaman Komoditi di Tanah Pamah

Pertanian (Padi dan Herba di Tanah Pamah) Penempatan di Kawasan Tanah Pamah

Penempatan di Kawasan Tanah Rendah Beralun

13. Penempatan di Perbukitan Rendah

190

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Beranang

Sabak

Tanjung Karang

Assam Jawa

Jenjarom

Kg Sri Makmur

Sungai besar

10a

Sungai Tengi

10b

Kapar-Meru-Klang- Shah Alam

11a

Pulau Indah

11b

Banting

11c

Assam Jawa

11d

Sekinchan

11e

Kampung Berjuntai Bestari

11f

a) Lembah Klang

12a

b) Shah Alam

12b

12c

Dengkil

d) Kajang

12d

e) Petaling Jaya

12e

f) Serdang

12f

g) Subang

12g

h) Bangi

12h

i) Rawang

12i

j) Bandar Tasik Puteri

12j

k) Bestari Jaya

12k

12l

Puchong

m) Batang Kali

12m

n) Serendah

12n

o) Putrajaya

12o

p) Sepang/KLIA

12p

a) Kalumpang

13a

b) Kuala Kubu Bharu

13b

c) Kerling

13c

d) Genting Klang

13d

e) Hulu Klang

13e

f) Hulu Langat

13f

g) Puncak Perdana

13g

h) Taman Saujana Putra

13h

Jadual mengenai Isu/Keprihatinan kepada Perlaksanaan LCA di Malaysia yang di bentangkan oleh Kumpulan 1

Hasil dari perbincangan dalam kumpulan 1 terdapat beberapa isu yang diketengahkan melibatkan bidang kuasa pihak berkuasa tempatan, pengurusan dan percanggahan sempadan. Keterangan bagi tugasan ini adalah seperti berikut:

Isu dan keprihatinan Perancangan

Pengurusan Gunatanah

Keterangan - - -

‘Sense of place’/ semangat setempat. Tidak mempunyai identiti kawasan/pintu masuk Pelan Induk Landskap dan LCA perlu diselaraskan dalam perancangan dan pembangunan landskap.

Gunatanah diklasifikasikan sebagai kawasan industri tetapi litupan tanahnya ialah kawasan semulajadi. Karakter sesebuah kawasan tidak sepenuhnya bergantung kepada gunatanah tetapi kepada litupan tanah. Kawasan/zon pinggir laut- mempunyai pengurusan pinggir laut yang khas (supaya ia lebih terperinci dan jelas) LCA merupakan sesuatu yang baharu di Malaysia, jadi ia memerlukan penerangan yang jelas.

- - -

Pembangunan

- - - -

Pengurusan Pentadbiran

Kos/Bajet

Pertindihan sempadan- tiada sekatan sempadan- tanah milik individu atau kerajaan LCA perlu dihebahkan kepentingannya dan keperluannya di Malaysia dalam semua peringkat- apa yang lebih penting.

Kos/perbelanjaan diperingkat daerah dan negeri akan meningkat

Proses ‘generalization’ perlu lebih teliti untuk mengetengahkan /menjelaskan kawasan yang penting/signifikan Perlu menjelaskan kawasan yang penting dan memberi justifikasi mengapa kawasan tersebut menjadi penting Mewujudkan akta ataui rujuk akta yang berkaitan. Promosi terhadap sesuatu kawasan karakter banyak tetapi tiada di kawasannya yang jelas Penamaan kawasan (place branding)akan memberi kesan kepada kawalan pembangunan kawasan Tugas harian PBT hanya berkaitan dengan pembersihan dan penyelenggaraan tetapi tiada kaitan dengan LCA

Lain-lain

Kepadatan penduduk/demografi akan sentiasa berubah apabila pembangunan meningkat ‘Zoning’ – mempunyai persamaan/kaitan dengan gunatanah Penamaan bagi kawasan karakter itu penting supaya potensi untuk perlaksanaannya lebih besar Jabatan Landskap Negara sebagai pemantau untuk perlaksanaan LCA disemua peringkat.

- - - -

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

191

Jadual mengenai Peluang/Kelebihan kepada Perlaksanaan LCA di Malaysia yang di bentangkan oleh Kumpulan 1

Hasil dari perbincangan dalam kumpulan 1 terdapat beberapa peluang/kelebihan yang diketengahkan untuk mencari alternatif penyelesaian kepada isu perlaksanaan kajian ini. Keterangan bagi tugasan ini adalah seperti berikut: Peluang/Kelebihan Perancangan

Pengurusan Gunatanah

Pembangunan

Pengurusan Pentadbiran

Keterangan - -

Kawasan hutan- hendaklah mempunyai 40% kawasan hutan sebagai karakter utama yang perlu dikenalpasti dan dilindungi Sempadan antara 2 kawasan (pihak berkuasa tempatan)

Sepatutnya melibatkan kajian LCA dalam RT â&#x20AC;&#x201C; melalui penglibatan pakar/ kajian LCA dalam panel RT untuk terlibat dalam merancang dan menguruskan pembangunan kawasan (melalui karakter kawasan)

- - -

Mengenalpasti kawasan yang belum membangun tetapi masih mempunyai potensi yang signifikan untuk merancang pembangunan atau sebagainya atau pun untuk pengekalan karakter Akan mengambilkira karakter kawasan sekitar/sekeliling Apabila ia tidak dipetakan, ia tidak nampak kepentingan LCA.

- - -

Penglibatan LCA dalam Pelan Induk Landskap (PIL) Boleh diaplikasikan di seluruh Malaysia Akan ada penetapan penerangan khas (design statement) bagi setiap karakter landskap.

- -

Tiada halangan untuk mewujudkan akta sebagai kaedah pengawasan dan pengawalan Sebagai kesedaran umum mengenai LCA yang diaanggap baru untuk di diperlihat dipelbagai peringkat dalam kerajaan sebagai perancang dan perlaksana (terutamanya JLN) Mewujudkan National Landscape Character oleh JLN

Kos/Bajet Lain-lain

192

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Jadual mengenai Isu/Keprihatinan kepada Perlaksanaan LCA di Malaysia yang di bentangkan oleh Kumpulan 2

Hasil dari perbincangan dalam kumpulan 2 terdapat beberapa isu yang diketengahkan melibatkan bidang kuasa pihak berkuasa tempatan, pengurusan landskap di peringkat daerah, kos yang diperuntukkan dan perlaksanaan. Keterangan bagi tugasan ini adalah seperti berikut: Isu dan keprihatinan Perancangan

Pengurusan Gunatanah Pembangunan

Keterangan - -

Bagaimana LCA berperanan mengekalkan perancangan pembangunan yang sedia ada Perancanga n akan berubah dan apabila digubal atau dipinda, ia akan mengambil masa yang lama.

Bagaimana pengurusan gunatanah ini dapat disesuaikan dengan LCA supaya sesuai dan tidak terbatas dengan perancangan dalam RT Pengezonan kawasan akan jadi berlainan dan menyukarkan perlaksanaan.

- - - -

Pengurusan Pentadbiran

- - -

Kos/Bajet

Lain-lain

- - - -

Urusan perlaksanaan yang mempunyai halangan terutama di peringkat Pembuat Keputusan dan Kuasa Eksekutif Tiada akta yang kuat dan kukuh untuk melaksanakan LCA di semua peringat. Jabatan Mineral dan Galian mempunyai garis paduan pembangunan tanah tinggi sebagai asas panduan dan mempunyai kandungannya dalam setiap kajian EIA Perancang bandar yang menentukan kawasan landskap, bukan Arkitek Landskap Peringkat keputusan yang mempengaruhi LCA samaada ia perlu di laksana atau sekadar kajian. Kuasa Eksekutif tidak menganggap LCA sebagai aset atau nilai yang dapat memberi pulangan kepada pentadbiran Penjimatan tugasan Isu kelangsungan dan pengekalan Tiada perlaksanaan yang kuat untuk melindungi/ merizabkan kawasan sensitif: contohnya pembukaan kuari di Gunung Senyum, Pekan Bangunan Warisan tidak mengambilkira landskap sekitarnya.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

193

Jadual mengenai Peluang/Kelebihan kepada Perlaksanaan LCA di Malaysia yang di bentangkan oleh Kumpulan 2

Hasil dari perbincangan dalam kumpulan 2 terdapat beberapa peluang/kelebihan yang diketengahkan untuk mencari alternatif penyelesaian kepada isu perlaksanaan kajian ini. Keterangan bagi tugasan ini adalah seperti berikut: Peluang/Kelebihan

Keterangan

Perancangan Pengurusan Gunatanah

Masalah persempadanan dan melibatkan 2 atau 3 PBT akan di bawa ke mesyuarat SUK

Pengurusan Pentadbiran

JMG akan menggunapakai LCA sebagai membantu garispanduannya

Kos/Bajet

- -

LCA perlu menunjukkan nilai hasil kepada kuasa eksekutif Mewujudkan kawasan yang selesa kepada umum

Penasihat undang-undang(JLN/Kerajaan negeri/ PBT) perlu menformalkan dan merasmikan perlaksanaan LCA Mewujudkan Penamaan (place branding) Menyelesaikan masalah ekonomi melalui perancangan fizikal yang mampan Jatidiri Untuk kawasan setempat atau negeri perlu â&#x20AC;&#x2DC;synchronizeâ&#x20AC;&#x2122; Perlu justifikasi landskap ini di semua peringkat.

Pembangunan

Lain-lain

- - - -

Rumusan Keseluruhan Bengkel

Rumusan dari bengkel ini adalah pengesahan Draf Cadangan 13 Jenis Karakter Landskap Bagi Negeri Selangor. Peringkat ini ialah menjelasan Jenis Karakter landskap (peringkat makro) yang mengkaji pada skala wilayah iaitu negeri Selangor. Secara umum, gambaran yang memperlihatkan jenis Karakter Landskap untuk negeri Selangor. Pada perbincangan di akhir program ini, semua ahli bengkel bersetuju dengan pindaan dari bengkel pertama dan mengatakan bahawa 13 Jenis Karakter Landskap ini boleh digunakan dan diaplikasi dalam peringkat kajian yang akan datang. Ahli bengkel ini berpendapat, hasil kajian bagi peringkat wilayah ini perlu distandardkan bagi menonjolkan kepentingan Karakter Landskap di Selangor. Kajian di peringkat makro ini hendaklah digunakan secara meluas dan di adaptasikan pada setiap perancangan sedia ada samaada dari Jabatan Landskap Negara ataupun dari jabatanjabatan lain terutama sekali dalam cadangan baru pembangunan fizikal. Pada peringkat kajian LCA yang lebih terperinci di peringkat daerah (Klang), Jenis Karakter Landskap bagi negeri Selangor akan dijadikan asas untuk mengambilkira secara terperinci dari segi budaya, warisan, jenis pembangunan, jaringan jalanraya dan sebagainya. Hasil dari kajian yang terperinci ini boleh digunakan dalam perancangan daerah yang mengambilkira sensitiviti sumber semulajadi dan mewujudkan pembangunan yang lebih signifikan dari segi distintif karakter kawasan setempat.

194

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

GLOSARI Atribut Landskap Sifat landskap spesifik yang menjadi parameter landskap untuk keperluan pemetaan identifikasi, klasifikasi dan parameter landskap. Beralun (Undulating) Keadaan atau kesan visual yang naik turun seperti pada permukaan tanah atau bukit bukau.

Formasi landskap (Landscape Formation) Rupa bentuk sesuatu landskap yang terhasil daripada kegiatan alam semula jadi seperti hakisan, keadaan rupabentuk tanah hasil dari asas geologi kawasan.

Ciri-ciri Landskap (Landscape features) Sesuatu yang menonjol dan signifikan atau elemen yang menjadi tarikan dalam landskap.

Fungsi estetik Fungsi yang berkaitan dengan kecantikan seperti rekabentuk yang mempunyai daya tarikan dan memberi ketenangan dan daya tarikan sesuatu unsur dalam alam sekitar atau reka bentuk.

Ekspresi ruangan (Spatial Expression) Persepsi yang terhasil daripada penghayatan rupa dan keadaan sesuatu lokasi.

Gambaran landskap Bentuk atau ciri khusus sesuatu landskap yang membezakannya dengan landskap lain.

Elemen Landskap Komponen individu asas yang membentuk sesuatu landskap (misalnya tanah, hutan, jalan, bangunan).

Garis sempadan Garisan yang menandakan sempadan dua ruang atau kawasan.

Estetik landskap (Landscape Aesthetic) Perkara yang berkaitan dengan penghayatan termasuk keindahan, kekaguman dan ketakjuban dalam landskap. Estetika alam sekitar Cabang falsafah yang berkaitan dengan hal ehwal keindahan dalam persekitaran terutamanya keindahan pemandangan. Fisiografi Ciri fisikal alam semula jadi seperti cerun, lembah, dan sistem saliran.

Interpertasi landskap (Landscape Interpretation) Kaedah memahami, menerangkan dan menyebarkan maklumat sesuatu landskap dari segi sejarah, ekologi, hidrologi dan sebagainya kepada orang ramai. Jenis Karakter Landskap (Landscape Character Type) Bidang landskap umum yang memiliki pola dan ciri yang sama dari segi bentuk mukabumi, tumbuhan, gunatanah dan penempatan di setiap wilayah di mana ia berlaku.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

195

Karakter landskap ( Landscape Character) Kewujudan secara konsisten kepelbagaian pola dari kombinasi ciri-ciri landskap yang menjadi identiti yang menonjol serta unik berbanding landskap sekelilingnya. (Jellema et al. 2009). Kawasan Karakter Landskap (Landscape Character Area) Kawasan geografi Jenis Karakter Landskap (Landscape Character Type), yang bergabung menjadi pola yang khas. Ia mungkin mempunyai ciri-ciri kawasan (district) yang mempunyai sifat dan ciri-ciri yang berbeza, tetapi yang mempunyai identiti khusus. Kawasan Karakter Landskap boleh berlaku dan ditakrifkan pada peringkat strategik (pada skala yang luas) dan juga (pada tahap terperinci atau pada skala yang lebih kecil) Kawasan Karakter yang Distintif (Area of Distinctive Character) Sebuah kawasan geografi dari jenis karakter landskap yang khusus dan menonjol dengan pola yang unik dan dikenali sebagai elemen yang berlaku secara konsisten di seluruh kawasan berkenaan. Keberadaan tempat (Placeness) Susun atur alam semula jadi atau reka bentuk pada kawasan yang meninggalkan kesan pada ingatan pengunjung. Kebercitraan (Imageability) Ciri tertentu seperti bau, bunyi, keindahan sesuatu tempat yang meninggalkan kesan pada ingatan pengunjung sampai bila-bila. Kebolehlihatan/Kebolehjelasan (Intervisibility) Sejauh mana kawasan tertentu landskap atau kawasan yang boleh dilihat. Kebolehsampaian (Accessibility) Keupayaan untuk sampai ke lokasi suatu kawasan atau tapak.

196

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Kecatatan visual (Visual blight) Suatu kawasan atau sesuatu objek yang boleh menyebabkan visual yang kurang menarik atau menyenangkan. Kemunculan progresif (Progressive Realization) Imej yang dapat dilihat secara beransur-ansur oleh seseorang ketika melalui sesuatu kawasan. Kerosakan visual (Visual impairment) Keadaan persekitaran visual landskap atau penggunaan sesuatu objek yang boleh mencacatkan pemandangan. Kesatuan visual (Visual integrity) Keadaan persekitaran visual yang berharmoni dan berkesinambungan secara visual Kesinambungan landskap (Landscape Continuity) Keadaan sesuatu landskap semula jadi yang terbentang luas tanpa ada pemisah. Klasifikas Landskap (Landscape Classification Proses di mana landskap di masukkan ke dalam jenis yang berbeza atau unit masing-masing dengan watak yang berbeza, konsisten dan mempunyai karakter yang dikenali. Komposisi landskap Susunan bahagian-bahagian komponen dalam landskap yang terdiri dari objek-objek atau aktiviti yang biasanya disokong oleh unsur seni seperti bentuk, warna, garisan, tekstur dan juga keadaan yang mempengaruhi skala dan dominasi dalam suasana sekeliling. Kualiti visual Pemandangan indah dan menarik dari atribut visual landskap yang memberikan kesan yang berguna dan berfaedah kepada individu dan masyarakat secara umumnya.

Landskap kedesaan (Rural Landscape) Pemandangan persekitaran yang menunjukkan ciri-ciri kawasan desa bagi sesebuah negeri atau negara. Landskap Kesan keseluruhan yang tampak sebagai fenomena tindakbalas alam semulajadi dan manusia Landskap sejarah (Historical Landscape) Landskap yang mempunyai artifak dan nilainilai sejarah. Landskap sejarah desa (Rural Historic Landscape) Kawasan desa yang dikenal pasti sebagai kawasan yang mempunyai nilai sejarah dan perlu dikekalkan. Landskap semula jadi Persekitaran landskap yang masih mengekalkan kebanyakan sumber dan ciri aslinya. Landskap terap (Borrowed landscape) Penerapkan pemandangan landskap persekitaran untuk dijadikan sebahagian daripada pandangan kawasan tertentu yang direkabentuk. Landskap terganggu (Disturbed landscape) Landskap semula jadi yang telah diganggu kualiti dan ekosistemnya akibat aktivititi manusia. Latar belakang Bahagian paling belakang dalam sesuatu pemandangan. Latar depan Bahagian paling hadapan dalam sesuatu pemandangan. Latar tengah (Middle Ground) Bahagian tengah dalam pemandangan.

Lingkungan pandang (Viewshed) Sudut bukaan atau lebar pandangan yang terdapat di sesuatu kawasan. Nilai estetika Nilai sesuatu tempat atau barang berdasarkan ciri keindahan. Nilai landskap (Landscape Value) Skala atau teori yang digunakan dalam penaksiran landskap berdasarkan kepada keindahan, fungsi, aspek ekonomi dan sebagainya. Pandangan aras mata manusia (Human Eye View) Pandangan dari aras mata manusia. Lakaran sudut ini boleh membantu orang ramai memahami landskap dan ketinggian sesuatu objek dengan lebih mudah. Pandangan atas Pandangan dari udara seperti pandangan yang dilihat dari kapal terbang. Lakaran sudut ini boleh membantu orang ramai memahami pelan landskap dengan lebih mudah. Panorama Pandangan yang bebas dan luas terbentang seperti laut. Pembaikan landskap (Landscape Recovery) Proses membaik pulih suatu kawasan yang telah rosak atau terjejas fungsi asalnya akibat daripada aktiviti manusia. Pembingkaian (Enframement) Proses membentuk pandangan supaya kelihatan seperti gambar yang berbingkai. Pembingkaian pandangan Pandangan yang dibingkaikan dengan sesuatu struktur atau pokok dipenghujung paksi visual dalam alam semula jadi atau taman formal.

sesuatu

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

197

Pemeliharaan landskap (Landscape Preservation) Aktiviti yang dilakukan untuk mengekalkan atau meningkatkan kualiti sumber sejarah, ekologi, estetik, visual dan sebagainya dalam landskap. Pemetaan penglihatan (Visibility Mapping) Proses mendapatkan gambaran melalui pemetaan hasil daripada ingatan kepada elemen yang dilihat.

Penilaian Karakter Landskap Suatu proses penghuraian, pengkelasan, penilaian dan pemetaan berasaskan kepada ciri dan susunan sesuatu landskap (Swanwick, 2002). Penentuan jenis-jenis Karakter dan maklumat asas serta aplikasi pengkelasannya bagi kegunaan perancangan dan pengurusan landskap.

Pemulihan landskap (Landscape Restoration) Proses mengembalikan keadaan sesuatu landskap yang telah berubah atau rosak kepada keadaan asalnya.

Penilaian Landskap (Landscape Assessment) Sebuah istilah umum untuk proses dimana landskap itu dijelaskan, diklasifikasikan dan dinilai. Proses penilaian landskap tertentu seperti penilaian jenis landskap atau ciri landskap, dengan merujuk pada kriteria tertentu.

Pemuliharaan landscape (Landscape Conservation) Usaha merancang, mereka bentuk serta menguruskan landskap yang dilakukan sebaik mungkin untuk kegunaan sekarang dan masa hadapan.

Pola Landskap (Landscape Pattern) Penyusunan khas dari elemen landskap dalam sesuatu kawasan hasil dari tindakbalas alam semula jadi atau budaya manusia.Â

Pencemaran visual (Visual pollutant) RuSebarang perkara yang menyebabkan kerosakkan atau kecatatan pandangan atau visual. Pencerobohan visual (Visual Intrusion) Suatu Elemen yang menganggu menampakkan kejanggalan secara pada suatu kawasan.

atau visual

Penerangan Landskap (Landscape Description) Proses pengumpulan dan pembentangan informasi tentang landskap secara sistematik. Penghalang visual (Visual barrier) Elemen yang menyekat dan menghalang pandangan ke sesuatu arah.

198

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Rangkaian pengedaran (Circulation Network) Rangkaian jalan, lorong, denai, dan sebagainya dalam satu kawasan. Rangkaian ini menentukan pergerakkan manusia dan kenderaan. Unit Diskripsi Landskap (Landscape Description Unit -LDU) Bahagian Landskap yang dikenalpasti sebagai kombinasi tertentu dari beberapa ciri, yang menentukan suatu karakter landskap yang wujud diperingkat terperinci (daerah).( Jenis landskap (Landscape Type) adalah kawasan yang secara visualnya berbeza antara satu sama lain, dikenalpasti melalui ciri-ciri utama yang sangat dominan yang terdiri dari unit diskripsi landskap.

RUJUKAN Rujukan 1. Anholt, S., (2005), Brand New Justice. How branding places and products can help the developing world. Elsevier. 2. Countryside Agency, (1999), Countryside Character Volume 8: South West, The Countryside Agency, Northampton. 3. Countryside Agency & Scottish Natural Heritage, (2002), Landscape Character Assessment Guidance for England and Scotland, Countryside Agency Publications, Wetherby. 4. Countryside Council for Wales, University College Dublin, (2001), Guide to Best Practice in Seascape Assessment, Maritime Ireland/Wales Interreg, Report No. 5. 5. Department for the Environment, (1990), Planning Policy Guidance Note 16: Archaeology and Planning, U.K. 6. Devon County Council and Steve Church, (2002), The Devon Landscape – An appraisal of Devon’s Landscape at the beginning of the 21st Century, Devon Books 7. Dramstad, W. E., Fry, G., Fjellstad, W. J., Skar, B., Helliksen, W., Sollund, M. L. B., et al. (2001). Integrating landscape-based values-Norwegian monitoring of agricultural landscapes. Landscape and Urban Planning, 57(3-4), 257-268. 8. ELC (2000). The European Landscape Convention, European Treaty, Series No. 176 9. Hashim, H.S., et al. (2010). Governans untuk Geopark: Langkawi Geopark sebagai Acuan (Governance for Geopark: Langkawi Geopark as a Showcase) Akademika,. 80:p. 39-54 10. Md Jahi, Jamaluddin, (2011), Perubahan Persekitaran di Alam Melayu, Prosiding Seminar Antarabangsa ke 4, Ekologi, Habitat Manusia dan Perubahan Persekitaran di Alam Melayu, 23-24 Mei 2011, UKM, Bangi. 11. Ndubisi, F. (2002). Ecological Planning: A Historical and Comparative Synthesis John Hopkin University Press. 12. Omar, Ismail. Rules Affecting the Land Development Process in Malaysia – A Review on Regulation of Environmental Impact Assessment (EIA). in 8th. Pacific Rim Real Estate Society Conference, 21st. – 23rd. January, (2002). Lincoln University, Christchurch, New Zealand 13. Pedroli, B., T. Pinto-Correia, and P. Cornish, (2006). Landscape – what’s in it. Landscape Ecology, 21: p. 421– 430. 14. Pryor, Francis (2010), The Making of British Landscape. How We Here Transformed The Land From Prehistory to Today. Penguin Books. 15. Robinson, T., (1996), Setting Foot on the Shores of Connemara & Other Writings, Dublin: Lilliput Press. 16. Swaffield, S. and J. Primdahl, (2006), Spatial concepts in landscape analysis and policy: some implications of globalisation. Landscape Ecology 21: p. 315–331. 17. Sam and Devon Archaeological Society, (2007). Ancient Countryside: The Historic Character of Rural Devon, Devon Archaeological Society.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

199

18. Steiner, F. (1991). The Living Landscape: An Ecological Approach to Landscape Planning. New York: McGrawHill. 19. Swanwick, C., Landscape Character Assessment: Guidance for England and Scotland. (2002), The Countryside Agency and Scottish Natural Heritage. 20. Teignbridge District Council, (2001), Teignbridge District Landscape Assessment (Excluding Dartmoor National Park). 21. Teign Estuary Partnership, (2001). Teign Estuary Management Plan, 2000-2005. 22. The Heritage Council (2007), Landscape Character Assessment (LCA) in Ireland: Baseline Audit and Evaluation, The Heritage Council of Ireland Series. 23. Thomson, Catherine Ward, (2010). Innovative Approach to Researching Landscape and Health: Open Space, People Space 2, Routledge. 24. Wascher, D.M. (ed). (2005). European Landscape Character Areas – Typologies, Cartography and Indicators for the Assessment of Sustainable Landscapes. Final Project Report as deliverable from the EU’s Accompanying Measure project European Landscape Character Assessment Initiative (ELCAI), 25. Worcestershire County Council, (2008), Worcestershire Landscape Character Assessment Process, Products and its Role in the Planning System. Planning, Economy & Performance Directorate ,Worcestershire County Council.

200

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

Penghargaan Setinggi-tinggi ucapan penghargaan diatas kerja sama dan komitmen kepada semua pihak yang terlibat dalam penerbitan manual ini. Jabatan Landskap Negara (Pasukan Teras) Tn. Hj. Esa b. Ahmad Tn. Hj. Mohd Taib b. Hj. Zin En. Suhaili b. Hj. Yusoff Pn. Mazifah bt. Simis En. Manogaran a/l Munisami Pn. Fateen Afni bt. Mohd Noor En. Mohd Faizal b. Nashahar En. Ahmad Rasidi b. Yang Ghazali Pn. Wan Zaiton b. Wan Nawang Perunding Research Management Institute (RMI) UiTM Jawatankuasa Teknikal Kajian Jabatan Perancang Bandar dan Desa Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia Jabatan Alam Sekitar Malaysia Jabatan Mineral dan Geosains Malaysia Jabatan Pengairan dan Saliran Malaysia Kementerian Pelancongan Malaysia Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia Pihak Berkuasa Tempatan, Agensi Teknikal dan Individu yang terlibat dalam menjayakan kajian ini.

MANUAL PENILAIAN KARAKTER LANDSKAP DI MALAYSIA

201