ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 9 ΑΚ. ΕΤΟΣ: 2019-2020, 9ο ΕΞΑΜΗΝΟ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: ΚΛΑΜΠΑΤΣΕΑ ΕΙΡΗΝΗ, ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ ΚΩΝ/ΝΑ ΣΠΟΥΔΆΣΤΡΙΕΣ: ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ ΚΩΝ/ΝΑ, ΗΛΙΑΚΗ ΝΕΚΤΑΡΙΑ
Περιεχόμενα
Άξονες διερεύνησης Οργανόγραμμα
-3-4-
Προσέγγιση έννοιας αγροτουρισμού Ορισμοί αγροτουρισμού Μορφές αγροτουρισμού Χαρακτηριστικά κια αξίες αγροτουρισμού Στόχοι αγροτουρισμού
-5-6-7-8-
Προγράμματα αγροτουριστικής ανάπτυξης σε Ελλάδα και Ευρώπη
-9-
Περιφέρεια Κρήτης Περιφερειακό χωροταξικό σχέδιο Kρήτης 2017 σχετικά με τον αγροτουρισμό
- 10 - 11 -
Νομός Ηρακλείου Δημογραφικά και χωροταξικά στοιχεία Εφαρμογή προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης στον Νομό Ηρακλείου Τα υλοποιημένα έργα των προγραμμάτων Leader στον Νομό Ηρακλείου ανά κατηγορία
- 12 - 13 - 14 - 15 -
Σύγκριση δημοτικών ενοτήτων με έντονη αγροτουριστική δραστηριότητα Δημοτική ενότητα Μοιρών Δήμος Καζαντζάκη
-21- 24 -
Κοινή γνώμη για τον αγροτουρισμό Συμπεράσματα Βιβλιογραφία
- 26 - 30 - 31 -
Άξονες διερεύνησης
Υπόθεση Εργασίας:
“Ο αγροτουρισμός συνιστά συνθήκη αναβίωσης και τοπικής ανάπτυξης για την ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου.”
• 1ος άξονας διερεύνησης:
Προσέγγιση της έννοιας του αγροτουρισμου ως μορφή εναλλακτικού τουρισμού [ορισμοί, μορφές, χαρακτηριστικά] Επενδυτικά προγράμματα αγροτουρισμού
• 2ος άξονας διερεύνησης:
Επιλογή τόπου διερεύνησης: Μελέτη κατάστασης αγροτουρισμού στην Κρήτη [ευκαιρίες του τόπου, επενδύσεις αγροτουρισμού στην Κρήτη, μελέτη νομού Ηρακλείου] Επιλογή και μελέτη νομού Ηρακλείου [υλοποιημένα προγράμματα και προθέσεις]
• 3ος άξονας διερεύνησης:
Σύγκριση χαρακτηριστικών δημοτικών ενοτήτων με έντονη αγροτουριστική δραστηριότητα δήμου Μοιρών και δήμου Καζαντζάκη [σημεία ενδιαφέροντος, δημογραφικά στοιχεία, πρωτογενής τομέας]
Λέξεις Κλειδιά: αγροτουρισμός, πολιτιστική κληρονομιά, αγροτική ανάπτυξη, επιχειρησιακά προγράμματα, ομάδες τοπικής δράσης, τοπικές πρωτοβουλίες
- Σελίδα 3 από 31 -
Οργανόγραμμα
- Σελίδα 4 από 31 -
Ορισμοί Αγροτουρισμού “Αγροτικός τουρισµός είναι µια έννοια η οποία περιλαµβάνει όλες τις τουριστικές δραστηριότητες σε αγροτικές ζώνες” ή “Αγροτικός τουρισµός είναι µια έννοια που καλύπτει τουριστικές δραστηριότητες που αναλαµβάνονται και οργανώνονται από τον τοπικό πληθυσµό, και βασίζονται στις ευκαιρίες και τα πλεονεκτήµατα που παρέχει το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον”
- R. Davidson, 1992
“Ο αγροτουρισμός κατατάσσεται στις ειδικές και συγκεκριμένα στις ήπιες και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, που άρχισαν σταδιακά να αναπτύσονται μετά το 1980, σε προσπάθεια προώθησης μιας τουριστικής ανάπτυξης με χαρακτηριστικό την βιώσιμη ανάπτυξη”
- Κοκώσης και Τσάρτας, 2001
“Ο αγροτουρισμός είναι µια ήπια µορφή τουριστικής ανάπτυξης και πολυ-δραστηριότητας στον αγροτικό χώρο, που έχει ως στόχο να συµβάλλει ώστε ο επισκέπτης να γνωρίσει τις αγροτικές περιοχές, τις ασχολίες των κατοίκων, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα, την καθηµερινή ζωή των ντόπιων και να έρθει σε επαφή µε τη φύση»
- Ελληνικός Οργανισµός Τυποποίησης (ΕΛ.Ο.Τ., 2003)
“Η τουριστική δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε χώρο μη αστικό από τους απασχολούμενους κυρίως στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα και ειδικότερα σε οικογενειακής ή συνεταιριστικής μορφής μικρές τουριστικές μονάδες παροχής αγαθών και υπηρεσιών και που στηρίζεται στην αξιοποίηση των φυσικών, πολιτιστικών και ανθρώπινων τοπικών πόρων, ικανοποιεί εξειδικευμένες προσωπικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου και αποβλέπει στη συγκράτηση και παλιννόστηση του γηγενή πληθυσμού, στην ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος και της τοπικής οικονομίας και στην άνοδο του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου” - Αποστολόπουλος, 2007 “Με τον όρο αγροτουρισµός νοείται η επιχειρηµατική δραστηριότητα παραγωγών αγροτικών προϊόντων για την ψυχαγωγία και την εκπαίδευση του κοινού, µε στόχο την προώθηση των προϊόντων και τη δηµιουργία πρόσθετου εισοδήµατος. Η παράλληλη ανάπτυξη των σχετικών δραστηριοτήτων αποσκοπεί στην οικονοµική και κοινωνική αναβάθµιση των αγροτικών περιοχών, της υπαίθρου.” -Ανθούλιας, 2009 “Ορίζεται ως η µορφή τουρισµού που προσδίδει αξία σε αγροτικές περιοχές. Σε άλλη περίπτωση υπογραµµίζεται η ενεργή συµµετοχή των επισκεπτών και η αυθεντικότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται, η προσωποποιηµένη επαφή.”
- Χάριση, 2012
- Σελίδα 5 από 31 -
Μορφές αγροτουρισμού
Αγροτουρισμός
Αμιγής: • Αγροκτήµατα διακοπών: Προσφέρουν διαµονή σε ξενώνες ή δωµάτια αγροικίας και απασχόληση σε αγροτικές εργασίες. • Αγροτουριστικά χωριά: Πρόκειται για οικισµούς που παρέχουν φιλοξενία σε δωµάτια σπιτιών ή ξενώνες, και συµµετοχή σε αγροτικές εργασίες και ψυχαγωγικές δραστηριότητες (πεζοπορία, ιππασία κ. α.) • Ψαροχώρια: Διαθέτουν απλά καταλύµατα και οι διακοπές κινούνται µεταξύ θάλασσας, καφενείου του χωριού. Άλλες ευχάριστες παράλληλες δράσεις είναι η φιλικές συζητήσεις, τα γλέντια, τα πανηγύρια µε τους ντόπιους. • Παραδοσιακοί οικισµοί: Το πλεονέκτηµα τους είναι η αρχιτεκτονική όψη και η πολεοδοµ ική οργάνωση, η λαϊκή παράδοση και η κοινωνική οργάνωση µιας συγκεκριµένης περιοχής. • Ορεινά χωριά: Απευθύνονται σε τουρίστες που αγαπούν το βουνό και τις συναφείς δραστηριότητες (όπως ορειβασία, πεζοπορία, τυροκοµία κ. α.) Χωριά ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους: Διακρίνονται για τη φυσική οµορφιά, βρίσκονται στις ανάλογες τοποθεσίες. Οι αγροτικές οικογένειες φροντίζουν για τη φιλοξενία των επισκεπτών.
Σύνθετος • Κέντρα ιαµατικού τουρισµού: Προσφέρουν θεραπευτικές αγωγές. Στις λουτροπόλεις υπάρχουν υδροθεραπευτήρια, ξενώνες, µικρά ξενοδοχεία και ενοικιαζόµενα δωµάτια. • Αθλητικά κέντρα: Εντάσσονται στον αγροτουρισµό ως ανεξάρτητοι οικισµ οί ή εγκαταστάσεις, όπου οι αθλητές εξυπηρετούνται, ενώ διαµένουν σε παρακείµενους αγροτικούς οικισµούς. • Camping-caravans: Πρόκειται για διακοπές σε τροχόσπιτο ή αντίσκηνό εντός ειδικών διαµορφωµένων χώρων µέσα στη φύση. • Παιδικές κατασκηνώσεις: Φιλοξενούν παιδιά σε αγροτικές περιοχές και συ µπεριλαµβάνουν τη συµµετοχή τους σε ψυχαγωγικά προγράµµατα. • Πολιτιστικά κέντρα: Απευθύνονται σε επισκέπτες µε ανάλογα ενδιαφέροντα και πνευµατικές ενασχολήσεις. Τα καταλύµατα είναι διατηρητέα και αποτελούν πολιτιστικά µνηµεία. Διοργανώνονται συµπόσια, συναντήσεις, θεατρικές και µουσικές εκδηλώσεις. .Επίσης, στον αγροτουρισµό έχουν ενταχθεί και άλλες µορφές εναλλακτικού τουρισµού, όπως ο ορειβατικός, ο οινικός, της γευσιγνωσίας, ο τουρισµός υγείας, ο περιπατητικός.2
Κύριες μορφές σύνθετου αγροτουρισμού στην Ελλάδα • Αγροτουρισμός σε περιοχές με ιαματικές πηγές, γνωστές ως λουτροπόλεις, όπου σε ειδικά υδροθεραπευτήρια οι τουρίστες υπόκεινται σε κάποιες θεραπευτικές αγωγές, σε ένα συνδυασμό αποτοξίνωσης και σωματικής χαλάρωσης. • Αγροτουρισμός σε ορεινά χωριά στην περιοχή των οποίων λειτουργεί οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο, που αποτελεί το στοιχείο έλξης των τουριστών. • Αγροτουρισμός σε αγροτικές περιοχές με αθλητικές εγκαταστάσεις, όπου προσφέρονται όλες οι δυνατότητες για ανάπαυση και άθληση. • Αγροτουρισμός σε κατασκηνωτικούς χώρους (camping), που βρίσκονται στον περίγυρο αγροτικών οικισμών με τους οποίους συνδέονται οικονομικά κοινωνικά και πολιτισμικά. • Αγροτουρισμός για παιδιά μικρής ηλικίας, που πραγματοποιείται σε παιδικές κατασκηνώσεις με αθλητικές εγκαταστάσεις, πλήρη φιλοξενία και προσφορά μορφωτικού, ψυχαγωγικού προγράμματος. • Αγροτουρισμός σε κέντρα διερχομένων τουριστών που βρίσκονται σε ειδικούς κόμβους και δέχονται περαστικούς για να τους προσφέρουν φιλοξενία • Αγροτουρισμός σε αγροτικές περιοχές όπου υπάρχουν πολιτιστικά ενδιαφέροντα. Οι διακοπές στις περιοχές αυτές συνδέονται με πνευματικές ενασχολήσεις. • ορειβατικός, ο οινικός, της γευσιγνωσίας, ο τουρισµός υγείας, ο περιπατητικός.1
Στον αγροτουρισμό εντάσσονται οι παρακάτω κατηγορίες επιχειρήσεων (ΟΤΥ): • • • •
Αγροτουριστικά καταλύματα Πρατήρια/εκθετήρια αγροτουριστικών προϊόντων Αγροτουριστικά κέντρα εστίασης και αναψυχής Τουριστικά γραφεία που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση ή την υλοποίηση προγραμμάτων υπαίθριων δραστηριοτήτων και περιηγήσεων οικοτουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος • Αγροκτήματα • Επιχειρήσεις παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων • Εργαστήρια λαϊκής τέχνης 1
σΨΧ23
1.
Χαριση Χρυσούλα,“Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ”, 2012
- Σελίδα 6 από 31 -
Χαρακτηριστικά και αξίες
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγροτουρισμού είναι ο χώρος στον οποίο αναπτύσσεται ως δραστηριότητα. Δεν λαμβάνει χώρα σε αστικό χώρο, αλλά σε κάθε γεωγραφική οντότητα που βρίσκεται στην περιφέρεια και που η πλειοψηφία του πληθυσμού της εξαρτάται οικονομικά από τη γεωργία. Με άλλο λόγια, συμβαίνει στον αγροτικό χώρο. Αυτός ο αγροτικός χώρος δεν δέχεται απλά τη φιλοξενία, αλλά αφήνεται να διαφανεί όλη η παράδοση και ιστορία του, η πολιτιστική και κοινωνική του ταυτότητα. Είναι ένας χώρος ζωντανός, ένας χώρος οικειότητας, επικοινωνίας, συναναστροφής και εργασίας ανάμεσα στους κατοίκους που προσφέρουν την φιλοξενία και τους τουρίστες που την επιζητούν. Με λίγα λόγια, ο αγροτουρισμός είναι ο τουρισμός ενός τόπου και των κατοίκων του. Η πρωτοβουλία και η διαχείρισή του ανήκει στους ανθρώπους του συγκεκριμένου τόπου, οι επιπτώσεις του ως επί το πλείστον περιορίζονται σε τοπική κλίμακα, στον τόπο αυτόν.223 Επομένως, η συγκεκριµένη µορφή εναλλακτικού τουρισµού πρέπει να φιλοξενεί τον επισκέπτη σε παραδοσιακά καταλύµατα όπου η αρχιτεκτονική, τα έπιπλα και η διακόσµηση ακολουθούν την παραδοσιακή αισθητική της περιοχής. Το σκηνικό συµπληρώνουν εργαλεία και αντικείµενα που χρησιµοποιούνται στις προσφιλείς στους ντόπιους ασχολίες. Ιδιαίτερα δηµοφιλή είναι τα αγροκτήµατα – φάρµες. Οι συνεστιάσεις γίνονται σε παραδοσιακά εστιατόρια και καφενεία, όπου το γεύµα και γενικά τα προϊόντα προέρχονται από παραγωγούς και εµπόρους τοπικών προϊόντων, πρατήρια και εκθετήρια αγροτουριστικών προϊόντων. Επίσης στον αγροτουρισµό εµπλέκονται προγράµµατα υπαίθριων δραστηριοτήτων και περιηγήσεων οικοτουρισµού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, επιχειρήσεις παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων, εργαστήρια λαϊκής τέχνης, µουσεία κάθε είδους, συλλόγους πολιτιστικούς, φυσιολατρικούς, ορειβατικούς, συνεταιρισµούς αγροτικούς, γυναικείους κλπ.
Η ενθάρρυνση της ενεργής συμμετοχής από τον τοπικό πληθυσμό στις αναπτυξιακές τουριστικές διαστάσεις της διατήρησης και εκπαίδευσης είναι ένα σημαντικό επιπλέον στοιχείο του αγροτουρισμού3. Αυτό γιατί, ο αγροτουρισμός τότε δεν είναι απλά μια βιομηχανία ή δραστηριότητα που πραγματοποιείται στο φυσικό περιβάλλον αλλά μια εμπειρία που έχει ένας μεμονωμένος άνθρωπος ή μια ομάδα ατόμων και που επηρεάζει τη συμπεριφορά, τις αξίες και τις πράξεις τους. Ο αγροτουρισμός μπορεί λοιπόν να ειπωθεί ότι περικλείει τρεις αντικειμενικές αξίες κλειδιά:4 Διατήρηση
Βιωσιμότητα
Ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών.
Ταυτόχρονα ο Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού [ΕΟΤ] αποδίδει στην έννοια του αγροτουρισμού τη συµµετοχικότητα και βιωµατικότητα από την πλευρά του επισκέπτη και την αυθεντικότητα των διακοπών από την πλευρά του τόπου, καθώς υπάρχει επαφή με τη φύση και τις συνήθειες και ασχολίες της καθημερινότητας των ντόπιων αγροτών. Με βάση αυτά, η έννοια του αγροτουρισμού συνδέεται με: • Προώθηση της ποιότητας, • Σεβασμός της πολιτιστικής κληρονομιάς • Προστασία του περιβάλλοντος. • Ανθρώπινες σχέσεις, ως ένα από τους κυριότερους παράγοντες που συμβάλλουν στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της κάθε περιοχής και προσφέρει ένα γενικότερο πλαίσιο υποστήριξης με προσφορά οικολογική και ανθρωπιστική.
2.
Ιακωβίδου Ο., 2002, Αλβέρτη Ευαγγελία, “Ο ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΜΙΚΡΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ”, 2009-2010, Αθήνα, ΕΜΠ. 3. Hall & Lew, 1994 4. Wearing & Neil, 2000
- Σελίδα 7 από 31 -
Στόχοι αγροτουρισμού
Ο αγροτουρισμός στοχεύει σε δύο παράλληλους άξονες: τον τουρίστα και την τοπική κοινότητα. Αναφορικά με τον τουρίστα επιθυμεί να του δώσει τη δυνατότητα να περάσει ήρεμες διακοπές κοντά στη φύση, έξω από το πλαίσιο του ανεπτυγμένου μαζικού τουρισμού, σε ένα φιλόξενο κλίμα που δημιουργεί η ίδια η φύση και οι άνθρωποί της. Εστιάζοντας στην τοπική κοινότητα, ο αγροτουρισμός επιθυμεί να ενισχύσει τον τόπο συμβάλλοντας στη διατήρηση, την προβολή και την αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομίας του εκάστοτε τόπου.
Ακόμη περισσότερο, ωστόσο, στοχεύει να ενισχύσει τον επαγγελματία αγρότη μέσω: • της δημιουργίας επιχειρήσεων φιλοξενίας και διανυκτέρευσης (καταλύματα) • της τροφοδοσίας, άρα και της βελτίωσης και διάθεσης στους επισκέψες, με προϊόντα της ντόπιας αγροτικής παραγωγής και της τοπικής λαϊκής τέχνης • στην ενεργοποίηση του τοπικού πληθυσμού με την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε περιοχές που μέχρι σήμερα παρέμεναν αναξιοποίητες, ενώ στη πραγματικότητα διαθέτουν δυναμική ανάπτυξης. • της διασφάλισης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, έχοντας συγχρόνως θετική επίδραση στη συγκράτηση των πληθυσμών στον τόπο κατοικίας. Παράλληλα με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας επιβιώνουν συχνά επαγγέλματα που τείνουν να εκλείψουν, όπως η ξυλογλυπτική, η αργυροχρυσοχοϊα, η κεραμική, η υφαντική και όσα σχετίζονται με παραδοσιακές τέχνες.5423
Σε αυτό το σημείο τονίζεται πως ο αγροτουρισμός προϋποθέτει την ύπαρξη μιας εν λειτουργίας γεωργικής εκμετάλλευσης και οι εμπλεκόμενοι με αυτόν πρέπει να έχουν την ιδιότητα του καθ επαγγέλματος αγρότη. Στα πλαίσια, λοιπόν, αυτής της γεωργικής δραστηριότητας ο αγροτουρισμός καλείται να ενισχύσει το εισόδημα του αγρότη και να ανεβάσει το επίπεδο της τοπικής οικονομίας, χωρίς όμως να αλλάξει η αρχική επαγγελματική του απασχόληση, ή/και η κτηνοτροφική παραγωγή. Συνεπώς, ο αγροτουρισμός πρέπει να συνυπάρχει αρμονικά με την κύρια απασχόληση προσφέροντας συμπληρωματικό εισόδημα. Ως εκ τούτου, ο αγροτουρισμός, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να αποτελέσει ουσιαστική αναπτυξιακή παράμετρο στα τοπικά και περιφερειακά προγράμματα και να συμβάλει σε μια ενδογενή ολοκληρωμένη ανάπτυξη που δένει αρμονικά με τις άλλες οικονομικές δραστηριότητες κάθε περιοχής . Συνεπώς, η εφαρμογή του, συνιστά μια κατάλληλη στρατηγική για την τοπική ανάπτυξη. Την ίδια στιγμή, αγροτουρισμός επιφέρει ωφέλη υπερτοπικής αξίας, που μπορούν να υποβοηθήσουν την τοπική κοινότητα, όπως: • την συνεργασία των τριών τομέων παραγωγής μιας χώρας (πρωτογενούς, δευτερογενούς, τριτογενούς) • στην περιφερειακή ανάπτυξη, αφού η ύπαρξή του αποτελεί σημαντικό λόγο δημιουργίας αναπτυξιακών έργων υποδομής και ανωδομής. • στην ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών και οικολογικών επιβαρύνσεων • στη διατήρηση, προβολή και αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. 6
5.
Αλβέρτη Ευαγγελία, “Ο ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΜΙΚΡΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ”, Διπλωματική εργασία, 2009-2010, Αθήνα, ΕΜΠ. 6. Ψαρράς Νικόλαος, "Αγροτουριστικός ξενώνας στην Επισκοπή Ηρακλείου", Διπλωματική εργασία, 2010, ΕΜΠ - Σελίδα 8 από 31 -
Προγράμματα αγροτουριστικής ανάπτυξης σε Ελλάδα και Ευρώπη Ο αγροτουρισµός ξεκίνησε µε ένα µοναδικό στόχο: την καλυτέρευση της ζωής των αγροτών ιδίως στις ορεινές περιοχές και τις όχι ιδιαίτερα ανεπτυγµένες οικονοµικά. *(www.in.gr, 2009) Προέκυψε όμως η αναγκη μιας συντονισμένης προσπάθειας ανάπτυξης του αγροτουρισμού, τόσο στον Ελλαδικό όσο και στον Ευρωπαϊκό χώρο. Έτσι την δεκαετία του 1980 ξεκινά μια ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική, η οποία έθεσε ως στόχους την αύξηση της παραγωγικότητας, την επάρκεια σε τρόφιμα σε λογικές τιμές, τη σταθεροποίηση των αγορών και την εξύψωση του γεωργικού πληθυσμού (Άρθρο 39 ΣΕΟΚ και 33 ΣΕΚ). Οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα για τον αγροτουρισμό χρηματοδοτήθηκαν από τα Επιχειρησιακά προγράμματα του Υπουργείου Ανάπτυξης και Περιφερειακά Επιχειρησιακά προγράμματα στο πλαίσιο των Κοινοτικών πλαισίων στήριξης (Β’ και Γ’) και από τη κοινοτική πρωτοβουλία LEADER. Στο παρακάτω χρονοδιάγραμμα παρουσιάζονται τα βασικά Προγράμματα που εφαρμόστηκαν στον Ελλαδικό χώρο με την στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη δεκαετία του 1980 τα προγράμματα αγροτουρισμού άρχισαν να εφαρμόζονται με μοναδικό στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων της υπαίθρου. Αυτές οι επιδιώξεις άρχισαν να παίρνουν μορφή με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (Μ.Ο.Π.), και ειδικότερα του Κανονισμού ΕΕ 2088/85, που ξεκίνησαν το 1986 και ολοκληρώθηκαν το 1993. Θεωρούνται από πολλούς ως η αφετηρία άσκησης ουσιαστικής Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής. Οι παραπάνω προσπάθειες γίνονται πιο συντονισμένες το 1990, όταν ξεκινά η εφαρμογή των προγραμμάτων LEADER, στα πλαίσια των κοινοτικών Πρωτοβουλιών LEADER I (1991-1993) και LEADER II (1994-1999). Το Leader είναι µια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της υπαίθρου. Αφορά την αναζήτηση νέων μορφών ανάπτυξης αγροτικού χώρου για τη συγκράτηση του αγροτικού πληθυσμού, την ανάπτυξη εξωγεωργικών δραστηριοτήτων, την βελτίωση της παραγωγικότητας των τοπικών επιχειρήσεων και την προστασία του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα ενισχύει τους κατοίκους της υπαίθρου µε ποσοστό 5575% για να δηµιουργήσουν οικονομικές δραστηριότητες στον τομέα της γεωργίας και κτηνοτροφίας, αλλά και στον τομέα του τουρισμού και της παραγωγής και προώθησης τοπικών προϊόντων.
2007-2013 2000-2006 Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης 1994-1999 Τοπικό Πρόγραμμα Ελλάδας Α. ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ Κοινοτική πρωτοβουλία Κοινοτικής Πρωτοβουλίας στα πλαίσια των Ολοκληρωμένων LEADER II LEADER + Προγραμμάτων Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ)
1986-1994 Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (Μ.Ο.Π.) 1980
Φορέας σχεδιασµού και υλοποίησης του προγράµµατος είναι η οµάδα τοπικής δράσης σε κάθε νοµό ή περιοχή. “...Η Ο.Τ.Δ. εφάρμοσε την bottom-up προσέγγιση, με διαδικασίες δημοκρατικής διαβούλευσης (συναντήσεις, συζητήσεις, εκδηλώσεις κτλ.) με τη συμμετοχή φορέων και κατοίκων της περιοχής, με σκοπό τη διαμόρφωση προτάσεων για την κατάρτιση του προγράμματος και έχοντας κύριο στόχο την κοινωνικο-οικονομική και αειφόρο ανάπτυξή της. Το πρόγραμμα αυτό κατατέθηκε προς αξιολόγηση στις 17.06.2002 στην αρμόδια επιτροπή του Υπουργείου Γεωργίας”. Στην συνέχεια εφαρόζεται το τρίτο πρόγραμμα κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER+. Βασικός στόχος του LEADER+ είναι η βιώσιµη και ολοκληρωµένη αειφόρος ανάπτυξη της υπαίθρου, η ενίσχυση της προσπάθειας για άρση της αποµόνωσης των περιοχών σε όλα τα επίπεδα οικονοµικής και κοινωνικής ζωής, η βελτίωση του επιπέδου ζωής και η ανάσχεση της τάσης εγκατάλειψης της ενδοχώρας. Οι δυνατότητες που δίνονται µέσω του LEADER+ στους ανθρώπους της υπαίθρου είναι : • να συµµετέχουν ενεργά και να αποφασίζουν οι ίδιοι για την αναπτυξιακή προσπάθεια που γίνεται στην περιοχή τους, • να προβαίνουν σε µικρές επενδύσεις και να δηµιουργούν, παράλληλα, έναν ιδιαίτερα παραγωγικό ιστό, • να ενεργούν συλλογικά και να στηρίζουν επιχειρηµατικές δραστηριότητες και • να κάνουν οι ίδιοι πράξη όσα οραµατίζονται για τον τόπο τους. Για τους παραπάνω λόγους, τα κέντρα λήψης αποφάσεων (Ο.Τ.Δ.) δεν βρίσκονται σε κάποιο αποµακρυσµένο από τα προβλήµατα της υπαίθρου γραφείο κεντρικής υπηρεσίας αλλά βρίσκονται σε περιοχές κοντά στην ύπαιθρο και κατά κύριο λόγο σε αναπτυσσόµενες περιοχές, δηµιουργώντας παράλληλα νέες θέσεις εργασίας. Στην συνέχεια των παραπάνω μεγάλων προγραμμάτων ανάπτυξης του αγροτουρισμού, ιδρύονται οργανισμοί που προωθούν τους στόχους που τέθηκαν (π.χ. ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ Α.Ε. κ.ά.), και συνεχίζουν την θέσπιση προγραμμάτων ανάπτυξης το Αγροτουρισμού μέχρι και σήμερα.
1990
1990 Κοινοτική πρωτοβουλία LEADER _δημιουργία δικτύου 200 ομάδων τοπικής δράσης (Ο.Τ.Δ.)
2000
2010
2014-2020 Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2020
2007-2013 _Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Κρήτης & Νήσων Αιγαίου 2007-2013” _Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2007-2013” (Ε.Π.Α.Α.) 2000-2006 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη – Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου 2000 – 2006» (Π.Ε.Π.)
- Σελίδα 9 από 31 -
Περιφέρεια Κρήτης
http://asteriaentaxei.weebly.com/kapparhoetataueta.html
Η Κρήτη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους ελληνικούς προορισμούς διακοπών. Το 15% των συνολικών αφίξεων, λιμένα και αερολιμένα, στη χώρα γίνονται μέσω της πόλης του Ηρακλείου. Το 2006 οι ναυλωμένες πτήσεις στο Ηράκλειο αριθμούσαν το 20% του συνόλου των πτήσεων ναύλωσης στη χώρα και συνολικά, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν την Κρήτη κατά το έτος αυτο. Η αύξηση αυτή στον τουρισμό απεικονίζεται στον αριθμό κλινών των ξενοδοχείων, ο οποίος αυξήθηκε στην Κρήτη κατά 53% από το 1986 ως το 1991, ενώ το υπόλοιπο της Ελλάδας παρουσίαζε αύξηση των 25%.7 23 Το 2019 εξακολουθεί να προσελκύει τον μεγαλύτερο όγκο τουριστών στη χώρα. Το αεροδρόμιο του Ηρακλείου στο εξάμηνο του 2019, αν και με πτώση 3,3%, προσέλκυσε 1.149.209 επιβάτες εξωτερικού. Την ίδια περίοδο, στα Χανιά και στο αεροδρόμιο Ι. Δασκαλογιάννης, προσγειώθηκαν 431.689 επιβάτες εξωτερικού μειωμένοι κατά 3,4% σε σχέση με το 2018. 8 Η σημερινή τουριστική υποδομή στην Κρήτη εξυπηρετεί μεγάλο εύρος προτιμήσεων, από μεγάλα, πολυτελή ξενοδοχεία, με όλες τις προδιαγεγραμμένες εγκαταστάσεις (πισίνες, εγκαταστάσεις αθλητισμού και αναψυχής κλπ), έως μικρότερα ιδιόκτητα οικογενειακά διαμερίσματα ή οργανωμένες κατασκηνώσεις. Αναφέρεται ως ο πιο άρτιος προορισμός για διαφορετικά είδη τουρισμού, τότε αυτό είναι η Κρήτη, που προσφέρεται για αγροτουρισμό, οικοτουρισμό, θρησκευτικό τουρισμό, συνεδριακό, γαστρονομικό, καταδυτικό, εναλλακτικών δραστηριοτήτων, ιατρικό και τέλος αθλητικό τουρισμό. 9
7. 8. 9. 10.
Wikipedia, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7 https://www.touristorama.com/%CE%9A%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7 Συνδέσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, ΣΕΤΕ Intelligence Χαριση Χρυσούλα,“Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ”, 2012
Στην Κρήτη οι επιχειρήσεις που επιδοτούνται είναι κατά πολύ περισσότερες από ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα δηλαδή το 29,01% Οι επιδοτούµενες επιχειρήσεις είναι 51 τη στιγµή που σε καµία άλλη περιοχή δεν ξεπερνούν τις 40 οι επιδοτούµενες επιχειρήσεις. Είναι φανερό λοιπόν ότι η Κρήτη είναι µια ισχυρή τουριστική δύναµη µε προοπτικές ανάπτυξης για τον αγροτουρισµό και τις υπόλοιπες εναλλακτικές µορφές τουρισµού που περιλαµβάνονται στον πράσινο τουρισµό. 10
- Σελίδα 10 από 31 -
Περιφερειακό χωροταξικό σχέδιο Kρήτης 2017 Μελετώντας το πιο πρόσφατο Περιφερειακό χωροταξικό σχέδιο Κρητης (2017), σε πολλά σημεία εμφανίζεται η πρόθεση μιας “πολυκεντρικής” ανάπτυξης, αξιοποιώντας τον “πολυθεματικό” τουρισμό και στοχεύοντας στην ανάπτυξη της ενδοχώρας. Βασικότερα από αυτά τα σημεία είναι τα εξής: • Η οικονομική δραστηριότητα και η απασχόληση κορυφώθηκαν το 2008, με την ενίσχυση των κλάδων του τουρισμού και του εμπορίου, καθώς και εκείνων της διαχείρισης ακινήτων και των κατασκευών, ενώ υποχώρησε σημαντικά ο πρωτογενής τομέας όχι τόσο ως προς την παραγωγή προϊόντων, αλλά και κυρίως ως προς την απασχόληση. • Η Κρήτη είναι σαφώς στραμμένη τόσο προς το διεθνές περιβάλλον, όσο και στον Ευρωπαϊκό και τον Μεσογειακό Χώρο, με ποικίλους κατά τομέα τρόπους, όπως για παράδειγμα: (1) την οικονομική της δραστηριότητα (γεωργικά προϊόντα, τουρισμός, επιχειρήσεις καινοτομικού χαρακτήρα, επιχειρήσεις θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών) και (2) την εκπαιδευτική και ερευνητική της δραστηριότητα. • Επίσης, η περιφερειακή οικονομία χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, καθώς τόσο ο τουρισμός, που συγκεντρώνει το 31% της απασχόλησης, όσο και σημαντικό τμήμα της αγροτικής παραγωγής, η οποία συγκεντρώνει το 49% της απασχόλησης, εξακολουθεί να απευθύνεται στις διεθνείς αγορές. Ως προς τις χωρικές της παραμέτρους: 1. Τα μέτρα και οι ενέργειες της περιόδου 2003-2013 δεν επικεντρώθηκαν ούτε και προσανατολίστηκαν κατά προτεραιότητα σε χωρικές δράσεις, με την υλοποίηση των οποίων [...]• θα περιοριζόταν σταδιακά τα έντονα φαινόμενα μονοσήμαντης ανάπτυξης του βόρειου άξονα και • θα προωθούταν σχετικά ισόρροπη κατανομή των τουριστικών εγκαταστάσεων αναβαθμισμένου ποιοτικά τύπου - σε όλο τον χώρο της Νήσου, με κλασικές μορφές στις παράκτιες περιοχές και ήπιες στα ορεινά και ημιορεινά χωρικά σύνολα Η κατάργηση του Ειδικού Πλαισίου ΧΣΑΑ για τον Τουρισμό δημιουργεί την αναγκαιότητα ενίσχυσης των κατευθύνσεων και ρυθμίσεων του παρόντος σε σχέση με την οργάνωση τουριστικών δραστηριοτήτων προκειμένου να αποτραπεί η διάχυτη, μη οργανωμένη ανάπτυξη τους και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ως προς τις αναπτυξιακές διαστάσεις: • Η δραστηριότητα του τουρισμού αποτελεί αναμφίβολα την κύρια δραστηριότητα του τριτογενή τομέα με υπερτοπικό χαρακτήρα, δίχως όμως να αποτελεί και δραστηριότητα με καινοτομικό χαρακτήρα. 23
11
Το ΠΧΠ στοχεύει σε: [...] 2. Προώθηση της χωρικής ολοκλήρωσης της Περιφέρειας με έμφαση στους εξής στρατηγικούς στόχους: [...] II. ανασυγκρότηση του γεωργο-περιβαλλοντικού αγροτο-διατροφικού τομέα, προς την κατεύθυνση ανάπτυξης ενός σύγχρονου προτύπου αγροτικής οικονομίας, και σύνδεσης της αγροτικής παραγωγής με τον ποιοτικό τουρισμό. III. προώθηση καινοτομικών πρωτοβουλιών στον τομέα του τουρισμού, μέσω πιλοτικών εγχειρημάτων, για τη μετάβαση προς έναν ποιοτικό, διαφοροποιημένο, οργανωμένο και πολυθεματικό τουρισμό, οικονομικά αποδοτικό. 3. Ολοκλήρωση των αναγκαίων χωρικών δράσεων για την προώθηση ενός προτύπου χωρικής οργάνωσης με παρεμβατικό χαρακτήρα και έμφαση στους εξής στρατηγικούς στόχους: [...] VI. αλλαγή του προτύπου ανάπτυξης της τουριστικής δραστηριότητας με επιδίωξη αποφόρτισης των υψηλών πιέσεων και, αναβάθμισης του δομημένου χώρου στην υπεραναπτυγμένη βόρεια ακτή, και περιορισμό ανάπτυξης μορφών μαζικού και μονοθεματικού τουρισμού. Η διάρθρωση της απασχόλησης εκτιμάται ότι θα κυμαίνονται στα εξής επίπεδα κατά το 2021: 16,4% στους τομείς καταλύματα - εστίαση και 17,5% στις μεταφορές, πρακτορεύσεις και λιανικό εμπόριο, στα ίδια επίπεδα με το 2010, και • 10,4% στον πρωτογενή τομέα, 3,5% στη μεταποίηση τροφίμων - ποτών και 12,0% στους συνδεδεμένους κλάδους (κυρίως μεταφορές, αποθηκεύσεις, χονδρεμπόριο), έναντι 6,5% / 3,0% και 11,1%, αντίστοιχα. Άρθρο 4- Βασικοί άξονες και πόλοι ανάπτυξης Για την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στον χώρο της Κρήτης επιδιώκεται η πολυκεντρική οργάνωσή της, με την προσπάθεια για μετασχηματισμό του εξελισσόμενου -ολοένα και πιο συγκεντρωτικού- μοντέλου σε πολυπολικό, με την υποστήριξη του πλέγματος αξόνων και πόλων ανάπτυξης, που σταδιακά αρχίζουν να υλοποιούνται. Επαναπροσδιορίζεται το ήδη πολυκεντρικό πρότυπο χωρικής ανάπτυξης, με την εξειδίκευση του ειδικού ρόλου όχι μόνον των σημαντικών πόλεων της Κρήτης, αλλά και των μικρότερων οικιστικών κέντρων, με συναφείς υποστηρικτικές υποδομές, ώστε να δημιουργούνται πλέγματα, τα οποία σκοπό έχουν να υποστηρίξουν τη νέα σχέση συνεργασίας πόλεων και υπαίθρου και να καταστήσουν τον χώρο συνολικά ελκυστικό, με άξονες αναφοράς την έρευνα και τεχνολογία, τον πολιτισμό, την παραγωγή και πιστοποίηση. γεωργο-περιβαλλοντικών προϊόντων, το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, τον ποιοτικό τουρισμό.
11. http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=XCD6Hs14BFw%3d&tabid=514&language=el-GR
[τελευταία επισκέπτηκε 22 Ιανουαρίου 2020]
- Σελίδα 11 από 31 -
Νομός Ηρακλείου Ο νομός Ηρακλείου ειναι ο μεγαλύτερος νομός της Κρητής με πρωτεύουσα το Ηράκλειο το οποίο είναι η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης. Διαθέτει τον μεγαλύτερο λιμένα του νησιού και ένα από τα μεγαλύτερα σε κίνηση αεροδρόμια της χώρας [αεροδρόμιο "Νίκος Καζαντζάκης". ] Ο νομός από το 2011 με τη σύσταση Καλλικράτη περιλαμβάνει 6 δήμους, ενώ προηγουμένως ίσχυε η σύσταση Καποδίστριας και αποτελούνταν από 26 μικρότερους δήμους, οι οποίοι συνεννόηθκαν δημιουργώντας τους παρόντες.
Δήμοι Ηρακλείου [Καλλικράτης]
Δήμοι Ηρακλείου [Καποδίστριας]
7
19
24
10
26
1
17
11 16
8
21
12
4
1
20
23
14
13
22 2 3
25 6
18 9
15
5
1. Δήμος Ηρακλείου 2. Δήμος Αγίας Βαρβάρας 3. Δήμος Αρκαλοχωρίου 4. Δήμος Αρχανών 5. Δήμος Αστερουσίων 6. Δήμος Βιάννου 7. Δήμος Γαζίου 8. Δήμος Γοργολαΐνη 9. Δήμος Γόρτυνας 10. Δήμος Γουβών 11. Δήμος Επισκοπής 12. Δήμος Ζαρού 13. Δήμος Θραψανού 14. Δήμος Καστελλίου 15. Δήμος Κόφινα 16. Δήμος Κρουσώνα 17. Δήμος Μαλίων 18. Δήμος Μοιρών 19. Δήμος Νέας Αλικαρνασσού 20. Δήμος Νίκου Καζαντζάκη 21. Δήμος Παλιανής 22. Δήμος Ρούβα 23. Δήμος Τεμένους 24. Δήμος Τυλίσου 25. Δήμος Τυμπακίου 26. Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Βιάννου
- Σελίδα 12 από 31 -
Νομός Ηρακλείου Ο Νομός Ηρακλείου είναι ο μεγαλύτερος της περιφέρειας Κρήτης και συνιστά τόπο φυσικού κάλους με ορεινοίυς όγκους και λόφους υγροβιότοπους, φαράγγια, σπήλαια, 15 σπηλαιοβάραθρα, θέσεις θέας παρατήρησης και αναψυχής κ.ά.
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου
Πιο συγκεκριμένα περιοχές όλων των δήμων του νομού έχουν ενταχθεί στο δίκτυο «ΦΥΣΗ 2000», µε ζώνες καταφυγίων άγριας ζωής και προστασίας Πουλιών, σύµφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ίδια στιγμή το ορειβατικό Ευρωπαϊκό Μονομάτι Ε4 διασχίζει κατα μήκος τον νομό μαζί με την παράλληλη ύπαρξη άλλων διαδρομών που συµβάλλουν στην ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισµού και αναφέρονται και στην συνέχεια. 1223
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας Δήμος Φαιστού
Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: geodata)
Διαδρομές προγράμματο
0,33% - 17,77%
Όπως παρατηρείται, από τις εικόνες, το μεγαλύτερο ποσοστό των επενδύσεων του Νομού Ηρακλείου καταλαμβάνουν μέτρα σχετικά με τον αγροτουρισμό. Επίσης στον Ν. Ηρακλείου υπάρχουν τα περισσότερα καταλύµατα συγκριτικά με του υπόλοιπους νομούς του νησιού. 13 Ακόμη αξίζει να σημειωθεί πως από τα 392,6 εκατομμύρια ευρώ του συνολικού κόστους του Leader+, μόλις τα 9.576.000 ευρώ αντιστοιχούν στον νομό Ηρακλείου. Σύμφωνα με τον οικονομικό προγραμματισμό της Αναπτυξιακής Ηρακλείου από τα 9.576.000 ευρώ, τα 6.400.000 θα δοθούν για την ενίσχυση του αγροτουρισμού και τα 3.160.000 ευρώ θα δοθούν για την ενίσχυση μικρών βιομηχανιών του αγροτικού τομέα και των λοιπών τομέων της οικονομίας. Αυτό θα βοηθήσει έμμεσα τον Αγροτουρισμό, "αφού ενισχύεται περισσότερο ο κόσμος της υπαίθρου.” 14
12.-13.
Χαριση Χρυσούλα,“Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ”, 2012
14.
Αναπτυξιακή Ηρακλείου
17,77% - 45,41% 45,41% - 57,85%
Διαδρομές προγράμματο
Αριθμός καταλυμάτων ανά νομό.
Διαδρομές προγράμματο
Σημεία ευρωπαϊκού μονο
35 57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama)
Καταλύματα που δημιουργη
30
Περιοχές παρέμβασης LEADER+
Καταλύματα που δημιουργη
Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ
25
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ
Καταλύματα που δημιουργη
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ
20
Έδρα Ο.Τ.Δ
15
Όρια πεδιάδας Μεσσαράς
10 5
Ηράκλειο
Χανιά
Ρέθυμνο
Λασίθι
- Σελίδα 13 από 31 -
Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: ge 0,33% - 17,77% 17,77% - 45,41%
Ποσοστά πληθυσμού με κύρια απασχόληση πρωτογενή τομέα (Ν. Ηρακλείου) 1991 2001
45,41% - 57,85% 57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama)
2011
Περιοχές παρέμβασης LEADER+ Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Γόρτυνας
Έδρα Ο.Τ.Δ Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Φαιστού
Δήμος Βιάννου
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Όρια πεδιάδας Μεσσαράς Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Φαιστού
Δήμος Βιάννου
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Βιάννου
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του προγράμματος Panorama, την δεκαετία του ‘90 ο πρωτογενής τομέας είναι ανεπτυγμένος κυρίως στα κεντρικά και νότια του Νομού Ηρακλείου, ενώ πολύ λιγότερο στα βόρεια του νομού, στοιχείο λογικό καθώς εκεί χωροθετείται το αστικό κέντρο του νομού. Την δεκαετία του ‘00 τα στοιχεία αυτά είναι παρόμοια, με μόνη βασική διαφορά η ανάπτυξη της γεωργικής απασχόλησης στον Δήμο Φαιστού (νοτιοδυτικά του νομού). Κατά την δεκαετία του ‘10 σημειώνεται μεγάλη μείωση της πρωτογενούς απασχόλησης στον κεντρικό τομέα του νομού Ηρακλείου, στοιχείο αντιπαρερχόμενο των επιχειρησιακών προγραμμάτων και των επιχορηγήσεων υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης. Χρήσεις γης (Ν. Ηρακλείου) 2006
2012
2018
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου
Δήμος Φαιστού
*για υπόμνημα βλέπε τέλος εργασίας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Βιάννου
Σύμφωνα με τα στοιχεία του προγράμματος Corine, το μεγαλύτερο ποσοστό κάλυψης γης στο νομό Ηρακλείου αφορά γεωργικές και επαρχιακές εκτάσεις. Στα νότια παράκτια του νομού, καθώς και στα σύνορά του με τους γειτονικούς νομούς συναντώνται δασικές εκτάσεις, ενώ ο βόρειος τομέας του νομού αφορά τις καλύψεις αστικού χώρου, και πιο συγκεκριμένα στο σημείο που χωροθετείται η πόλη του Ηρακλείου με το επιβατικό λιμάνι. Οι παραπάνω παρατηρήσεις του χάρτη καλύπτουν ως έχουν το εύρος σχεδόν μιας δεκαετίας, καθώς δεν παρατηρούνται σημαντικές διακυμάνσεις στις χρήσεις γης του νομού
- Σελίδα 14 από 31 -
1991
2001
2011
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου
15-34
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Φαιστού
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Βιάννου
Οι νέοι 15-34 ετών εμφανίζονται σε μεγαλύτερα ποσοστά στα Βόρεια του Νομού Ηρακλείου την δεκαετία του ‘90, στοιχείο που δεν αλλάζει σημαντικά την επόμενη δεκαετία, πέρα από μικρές διακυμάνσεις. Την δεκαετία το 2010 παρατηρείται αύξηση των νέων στα κεντρικά και Νότια του Νομού, κυρίως στον Δήμο Φαιστού, ενώ οι υπόλοιποι Δήμοι έχουν και μειώσεις. Παρ’ όλα αυτά τα ποσοστά παραμένουν σταθερά υψηλά στον Βόρειο Τομέα.
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Φαιστού
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Βιάννου
35-64 Όσον αφορά τους ενήλικες 35-64 ετών, τα ποσοστά συγκέντρωσης είναι ιδιαίτερα χαμηλά σε όλο τον Νομό Ηρακλείου. Σημαντικό να ληφθεί υπόψη οτι την δεκαετία του ‘90 η πλειοψηφία αυτών βρίσκεται στα Νοτιοανατολικά του Νομού, καθώς είναι και ο βασικός εργασιακά ενεργός πληθυσμός. Τα ποσοστά θα μειωθούν ραγδαία την δεκαετία ‘00, ενώ το 2010 παρατηρείται συγκέντρωση του πληθυσμού αυτού στα Βόρεια του Νομού, γύρω από το αστικό κέντρο. Ένα τέτοια αποτέλεσμα δημιουργεί σκέψεις για την επίδραση της ανάπτυξης του αγροτουρισμού στον Νομό, καθώς θα ήταν θετικά αναμενόμενο αν παρατηρούταν ομοιογένεια διασποράς του ενεργού αυτού πληθυσμού σε όλο τον Νομό, πέραν του αστικού κέντρου.
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Μαλεβιζίου Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Χερσονήσου
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Φαιστού
Δήμος Μαλεβιζίου
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Μινώα Πεδιάδας
Δήμος Βιάννου
Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Δήμος Βιάννου
65+ Παρατηρείται οτι η τρίτη ηλικία είναι σχετικά ομοιόμορφα διεσπαρμένη στον Νομό Ηρακλείου την δεκαετία του ‘90. Στοιχείο που αλλάζει ραγδαία την επόμενη δεκαετία, καθώς παρατηρούνται οι συγκεντρώσεις στο κεντρικό και Νότιο κομμάτι του Ηρακλείου, γεγονός που συνεχίζεται και την δεκαετία του ‘10. Αυτά τα ποσοστά μαρτυρούν ανησυχητικά αποτελέσματα για την εξέλιξη της επαρχίας στον Νομό Ηρακλείου, καθώς παρατηρείται “γήρανση” του πληθυσμού της, παρά τις προσπάθειες ανάπτυξης και αναβάθμισής της.
- Σελίδα 15 από 31 -
Εφαρμογή προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης στον Νομό Ηρακλείου Όπως προαναφέρθηκε, κύρια επιδίωξη των αναπτυξιακών προγραμμάτων είναι η ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών περιοχών, µε αξιοποίηση φυσικών, ανθρώπινων και οικονοµικών πόρων τους, ανακάλυψη νέων πηγών εισοδήµατος και την παράλληλη προστασία της φυσικής και πολιτισµικής κληρονοµιάς. Σύμφωνα με τους κανονισμούς, η περιοχή εφαρµογής LEADER + πρέπει να πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: • Να έχει αγροτικό χαρακτήρα (όπως προκύπτει από την απασχόληση στον πρωτογενή τοµέα και την πληθυσµιακή πυκνότητα). • Να περιορίζεται η έκταση της σε ένα οµοιογενές σύνολο από φυσικοοικονοµική και κοινωνική άποψη. • Να έχει συνοχή και επαρκή κρίσιµη µάζα από άποψη του ανθρώπινου δυναµικού και χρηµατοοικονοµικών πόρων. 23
Οι δράσεις των επιχειρησιακών προγραμμάτων αγροτικής και τουριστικής ανάπτυξης, στον Νομό Ηρακλείου, ανά χρονολογία και πρόγραμμα: • 1990: Leader I (1990-1994): Δημιουργία Ομάδων Τοπικής Διοίκησης (Ο.Τ.Δ.) _ ίδρυση “ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Α.Α.Ε. Ο.Τ.Α.” • 2002: Με την υπ’ αριθ. 830/01-08-2002 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας «περί έγκρισης τοπικών προγραμμάτων στα πλαίσια των Αξόνων Προτεραιότητας 1 & 2 του Ε.Π κοινοτική πρωτοβουλία LEADER +», η ΟΤΔ της Αναπτυξιακής Ηρακλείου Α.Ε, ορίστηκε φορέας υλοποίησης της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER +, για την Ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου. • 2007: Τοπικό Πρόγραμμα για την ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου στο πλαίσιο του Άξονα 4 “Εφαρμογή της Προσέγγισης Leader” του Ε.Π. Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 • 2014-2020: Τοπικό Πρόγραμμα CLLD/LEADER Νομού Ηρακλείου και Μεσαράς, Δράση 19 με υποδράσεις. 15 Στον χάρτη σημειώνονται οι περιοχές εφαρμογής των διαφορετικών προγραμμάτων στον Νομό Ηρακλείου. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι λειτουργούν με τρόπο συνεργατικό και συμπληρωματικό μεταξύ τους ανά περιοχή εφαρμογής, και όχι ανταγωνιστικό. Επίσης, σύμφωνα και με την ιδεά της κοινοτικής πρωτοβουλίας Leader, η ομάδα τοπικής δράσης του Νομού Ηρακλείου βρίσκεται στον δήμο Αρχανών, τόπος ζωτικής σημασίας για την αγροτική ανάπτυξη, εκτός αστικού κέντρου.
Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: geodata) 0,33% - 17,77% 17,77% - 45,41% 45,41% - 57,85% 57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama) Περιοχές παρέμβασης LEADER+ Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ Έδρα Ο.Τ.Δ
15. Αναπτυξιακή Ηρακλείου, Με οδηγό την ανάπτυξη Leader+ Αποτελέσματα του Τοπικού Προγράμματος Κ.Π. LEADER+ στην Ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου
Όρια πεδιάδας Μεσσαράς
- Σελίδα 16 από 31 -
Τα υλοποιημένα έργα των προγραμμάτων Leader στον Νομό Ηρακλείου ανά κατηγορία LEADER II
LEADER+
Στο πλαίσιο του Leader Ι (19911994) πραγµατοποιήθηκαν 1. 732 έργα, τα 807 αφορούσαν επενδύσεις αγροτουρισµού. Ενώ στο Leader ΙΙ (1995-1999) υλοποιήθηκαν 3. 270 έργα που αφορούν τοµείς σχετικούς µε τον αγροτουρισµό. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, το μεγαλύτερο ποσοστό των επενδύσεων αφορά τις επιχειρήσεις Αναψυχής/Εστίασης και καταλυμάτων, ενώ δυσανάλογα μικρότερα είναι τα ποσοστά ψυχαγωγίας και αθλοπαιδιών.
Η Κοινοτική Πρωτοβουλία Leader +, σύμφωνα με τα ποσοστά χρηματοδοτήσεων που έχουν καταγραφεί, θέτει σαν βασικό στόχο την ανάπτυξη του τομέα του Αγροτουρισμού με ποσοστό 29,48%, ενώ ακριβός επόμενος είναι ο τομέας ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με ποσοστό 25,03% επί του συνόλου των χρηματοδοτήσεων. Όσον αφορά τις επενδύσεις στον αγροτουριστικό τομέα αναλυτικότερα, και σε αυτό το πρόγραμμα δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην επένδυση στις επιχειρήσεις καταλυμάτων, δαπανώντας σχεδόν την μισή χρηματοδότηση σε αυτές (45%), ενώ οι επενδύσεις σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού μένει ξανά σε χαμηλά επίπεδα.
16
17
Οι επιδοτούμενες επιχειρήσεις για τον τομέα του αγροτουρισμού είναι 30 στο σύνολό τους. 13 εξ αυτών αφορούν την δημιουργία και βελτίωση καταλυμάτων, ενώ μόλις 2 αφορούν ανάπτυξη αγροτουριστικών δραστηριοτήτων.
Πίνακας δαπανών στον τομέα του Αγροτουρισμού για το τοπικό Πρόγραμμα Leader + 20002006 στον Νομό Ηρακλείου.
17
17
σΨΧ23 "Κοινοτική πρωτοβουλία "Leader II", εκδόσεις: Αναπτυξιακή Ηρακλείου Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ 17. Με οδηγό την ανάπτυξη Leader+ Αποτελέσματα του Τοπικού Προγράμματος Κ.Π. LEADER+ στην Ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου 2010-2015 | εκδόσεις: Αναπτυξιακή Ηρακλείου Αναπτυξιακή Ανώνυμη 16.
- Σελίδα 17 από 31 -
Τα υλοποιημένα έργα των προγραμμάτων Leader στον Νομό Ηρακλείου ανά κατηγορία
Οι χρηματοδοτήσεις του Τοπικού Προγράμματος για την ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου στο πλαίσιο του Άξονα 4 "Εφαρμογή της Προσέγγισης Leader" του Ε.Π. Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 σε ποσοστά % επί του συνόλου ανά τομέα
18
Αγροτουρισμός
Κοινωφελή κτίρια -Μουσεία
Τεχνική Στήριξη Ο.Τ.Δ. - Ενημέρωση ευαισθητοποίηση τοπικού προγράμματος Ενίσχυση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (Μ.Μ.Ε.)
Εκδηλώσεις
Δικτύωση Επιχειρήσεων (clusters)
Συνεργασίες Διαπεριφερειακή συνεργασία
Φυσικό και Δομημένο Περιβάλλον
Ενέργειες προώθησης - προβολής
Ενδιαφέρον προκαλεί οτι στο Τ.Π. 2007-2013 παρατηρείται μεγάλη μείωση στην χρηματοδότηση του αγροτουρισμού, με ποσοστό 8,14% επί του συνόλου χρηματοδοτήσεων, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό έχουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με ποσοστό 29,78%, και ακολουθούν τα Κοινωφελή κτίρια-Μουσεία με 21,83% επί του συνόλου.. Μια πιθανή εξήγηση αυτής της εξέλιξης μπορεί να δοθεί αν ληφθεί υπόψη ότι την εποχή εκείνη ξεκινά η οικονομική κρίση της χώρας. Η οικονομική κρίση έπληξε σε μεγάλο βαθμό τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τις μικρές μονάδες παραγωγής τοπικών προϊόντων. Επομένως μπορεί να θεωρηθεί λογική η προτεραιότητα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Όσον αφορά τις επενδύσεις στον Αγροτουρισμό, παρατηρείται και σε αυτό το πρόγραμμα οτι τα ⅔ των χρηματοδοτήσεων αφορούν υποδομές διανυκτέρευσης, ενώ οι υπόλοιπες μορφές τουρισμού λαμβάνουν μόνο το ⅓ της χρηματοδότησης.
σΨΧ23 18. Με οδηγό την ανάπτυξη Leader+ Αποτελέσματα του Τοπικού Προγράμματος Κ.Π. LEADER+ στην Ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου 20002008 | εκδόσεις: Αναπτυξιακή Ηρακλείου Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ
- Σελίδα 18 από 31 -
Όπως φαίνεται και στο σχετικό διάγραμμα (σελ. 18), οι επιχορηγήσεις του Τοπικού Προγράμματος Ν. Ηρακλείου (2007-2013) περιλαμβάνουν και μια δαπάνη “Συνεργασίες” της τάξης του 3,59% (329.077,00 ευρώ) επί του συνόλου των επιχορηγήσεων. Αυτές οι συνεργασίες δημιουργήθηκαν σε διατοπικό και διακρατικό επίπεδο, και ήταν οι εξής;
Το δίκτυο: “Νήσων Περίπλους Δίκτυο Αναπτυξιακών Εταιρειών Νησιωτικής Ελλάδας”
Διακρατική συνεργασία “Medeat” - Γαστρονομικές περιπλανήσεις και ο πολιτισμός των γεύσεων:
αφορά μια συνεργασία η οποία υπαγορεύεται από την ανάγκη οι νησιωτικές περιοχές της χώρας μας να αξιοποιήσουν και να προβάλλουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, τα οποία σε μεγάλο βαθμό προκύπτουν από την φύση της νησιωτικότητας και δημιουργούν μια ιδιαίτερη ταυτότητα και φυσιογνωμία.
Το δίκτυο αυτό δημιούργησε διαδρομές γεύσεων και πολιτισμού, με τα σημαντικότερα σημεία γαστρονομικού και οινολογικού ενδιαφέροντος αλλά και χάρτες, οδηγούς και βίντεο που απεικονίζουν τις γαστρονομικές αυτές περιπλανήσεις. Επίσης, περιλαμβάνει στοχευμένες δράσεις για την ενημέρωση - ευαισθητοποίηση του κοινού, αλλά και συνέδρια και συμμετοχή σε εκθέσεις.
Ορέα Κρήτη: Μέσα από την πολύχρονη συνεργασία των Αναπτυξιακών εταιρειών της Κρητης αναδείχθηκε η ανάγκη εναλλακτικής και συμπληρωματικής δραστηριότητας στις κτηνοτροφικές - ορεινές ζώνες, μέσω δέσμης ενεργειών που θα προάγει και θα προωθεί την παραγωγή των προϊόντων της ντόπιας κτηνοτροφίας και θα συνδυάζεται η παραγωγή αυτή με τον τουρισμό. Το μοντέλο που θα αποτελεί τη βάση για το σχεδιασμό αυτό αποτελούν οι διδακτικές φάρμες, οι οποίες οδήγησαν στη μελέτη χάραξης 22 κτηνοτροφικών διαδρομών, οι οποίες σημειώνονται στον χάρτη.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΡΑΣΕΩΝ Διατοπική συνεργασία Νήσων Περίπλους
140.000
Διατοπική συνεργασία Ορέα Κρήτη
98.725, 64
Διακρατική συνεργασία Medeat
90.351, 56
ΣΥΝΟΛΟ
329.077, 20 - Σελίδα 19 από 31 -
Υλοποιημένα καταλύματα από τα προγράμματα Leader και διαδρομές Νομού Ηρακλείου Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: geodata) Διαδρομές προγράμματος OREA
0,33% - 17,77% 17,77% - 45,41%
Διαδρομές προγράμματος Medeat Διαδρομές προγράμματος Medeat
45,41% - 57,85%
Σημεία ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4
57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης LEADER+ Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ
Δήμος Μαλεβιζίου
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ
Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2000-2008) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2010-2015)
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ Έδρα Ο.Τ.Δ
Δήμος Χερσονήσου Όρια πεδιάδας Μεσσαράς
Δήμος Ηρακλείου Δήμος Μινώα Πεδιάδας Δήμος Φαιστού
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Αχαρνών Αστεριουσίων
Συνολικά καταλύματα από προγράμματα Leader ανα νομό
Δήμος Βιάννου
- Σελίδα 20 από 31 -
Δημοτική ενότητα Μοιρών Η δημοτική Μοιρών αποτελεί μία από τις επτά ενότητες της πεδιάδας της Μεσσαράς και είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό ενότητα της. Ανήκει γεωγραφικά στην Επαρχία Καινούργιου και συγκροτείται από δώδεκα δημοτικά διαμερίσματα. Συγκεκριμένα, προήλθε στην σημερινή του μορφή σε τρείς φάσεις: α) το 1995 από τη συνένωση του πρώην Δήμου Μοιρών και την πρώην Κοινότητα Γαλιάς, β) το 1997, σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 2539/37 (σχέδιο «Ιωάννης Καποδίστριας») προστέθηκαν άλλες δέκα Κοινότητες, οι: Αληθινής, Αντισκαρίου, Καστελλίου, Κουσέ, Περίου, Πετροκεφαλίου, Πηγαϊδακίων, Πόμπιας, Ρουφά και Σκουρβούλων. γ) το 2011, αποτελεί διαμέρισμα του δήμου Φαιστού
Δήμος Φαιστού
Έδρα του δήμου είναι οι Μοίρες, μια κωμόπολη που συγκεντρώνει το 55% περίπου του συνολικού πληθυσμού του δήμου και την πλειοψηφία των υπηρεσιών από τις οποίες εξυπηρετούνται οι περισσότεροι οικισμοί του. Η συνολική έκταση της ενότητα Μοιρών είναι 181 τετραγωνικά χιλιόμετρα και απέχει από την πόλη του Ηρακλείου 50 περίπου χιλιόμετρα. Γεωμορφολογικά, στο μεγαλύτερο μέρος της είναι πεδινή ημιορεινή αφού και το μεγαλύτερο μέρος της απλώνεται στην εύφορη πεδιάδα της Μεσσαράς, ενώ τα βόρεια και νότια σύνορα συναντούν το νότιο μέρος του Ψηλορείτη και τα δυτικά Αστερούσια αντίστοιχα.
Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: geodata) Δήμος Φαιστού 0,33% - 17,77% 17,77% - 45,41% 45,41% - 57,85% 57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama) Δήμος Μοιρών Περιοχές παρέμβασης LEADER+ Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ Έδρα Ο.Τ.Δ
Δήμος Γόρτυνας
Η γεωμορφολογία έχει επιδράσει καταλυτικά στην τοπική οικονομία, η οποία στηρίζεται κυρίως σε αγροτο-κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και δραστηριότητες, καθώς και στη φυσιογνωμία της δημοτικής ενότητας Μοιρών γενικότερα (ήθη και έθιμα, κοινωνική οργάνωση). Εξαίρεση αποτελεί η έδρα της, η πόλη των Μοιρών, η οποία λόγω της υψηλής πληθυσμιακής συγκέντρωσης που εμφανίζει, αφενός έχει αναπτύξει μια οικονομία που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τριτογενή τομέα, αφετέρου εμφανίζει σημεία έντονης αστικοποίησης. Διαδρομές προγράμματος OREA Διαδρομές προγράμματος Medeat
Η γεωργία, το εμπόριο και ο τουρισμός είναι οι βασικές πηγές διαμόρφωσης του εισοδήματος. Ο χαρακτήρας της ενότητας είναι γεωργικός. Με τον πρωτογενή τομέα απασχολείται το 52,27% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και οι βασικές πηγές εισοδήματος είναι τα κηπευτικά, είτε υπαίθρια είτε υπό κάλυψη (θερμοκήπια), η ελαιοκαλλιέργεια, η Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER ΙΙ αμπελουργία και η κτηνοτροφία. Λόγω των εντατικών καλλιεργειών ο υδροφόρος ορίζοντας έχει κατέλθει σημαντικά, ενώ Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2000-2008) παρουσιάζονται και προβλήματα ρύπανσης από την υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων. Η τυποποίηση των αγροτικών προϊόντων είναι σε ικανοποιητικό σχετικά επίπεδο και γίνονται και πολλές εξαγωγές. Δεύτερος σε σημασία για την Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2010-2015) οικονομία του Δήμου έρχεται ο τριτογενής τομέας (εμπόριο-τουρισμός) και συγκεντρώνει το 28,32% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. 19 Διαδρομές προγράμματος Medeat
Σημεία ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4
Όρια πεδιάδας Μεσσαράς
σΨΧ23
19. Τυράκη Φωτεινή, "Γεωργικές καλλιέργειες στην περιοχή του Δήμου Μοιρών του Ν. Ηρακλείου, οι επιπτώσεις τους
στο περιβάλλον και ο ρόλος του δήμου", ΤΕΙ Καλαμάτας
- Σελίδα 21 από 31 -
57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama)
Διαδρομές προγρ
Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER ΙΙ 0,33% - 17,77% Περιοχές παρέμβασης LEADER+ Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ
Η δημοτική ενότητα Μοιρών αποτελεί τόπο με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος και μεγάλο πολιτισμικό πλούτο. Ενδεικτικά καταγράφονται τα βασικότερα σημεία ενδιαφέροντος, που αποτελούν πόλους έλξης για όλες τις μορφές τουρισμού.
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ
Διαδρομές προγρ
17,77% - 45,41% Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2000-2008) 45,41% - 57,85%
Διαδρομές προγρ
Σημεία ευρωπαϊκ
57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2010-2015)
Καταλύματα που δη
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ Περιοχές παρέμβασης LEADER+
Έδρα Ο.Τ.Δ
Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ
Όρια πεδιάδας Μεσσαράς
Τα παραπάνω αποδεικνύονται και από την επιλογή όλης της έκτασης του δήμου να συμπεριληφθεί στην Κοινοτική Πρωτοβουλία του Leader +. Στην συνέχεια θα εξεταστεί κατά πόσο το πρόγραμμα Leader επηρέασε τον πρωτογενή τομέα και τα δημογραφικά στοιχεία της Δημοτικής Ενότητας Μοιρών.
1
Κατά την δεκαετία του 1990 τα ποσοστά γεωργικής απασχόλησης είναι μεγάλα στον Δήμο Φαιστού, και πιο μεγάλα στην Δημοτική Ενότητα Μοιρών. Αυτά τα ποσοστά αυξάνονται ραγδαία τις επόμενες χρονιές, με το 2011 να βρίσκονται σε πολύ μεγάλα ποσοστά. 20
2 12 3
4 5 6 7
1. Οικισμός Σκουρβούλων: α) Σπήλαιο “Ανακάς, β) Φαράγγι Ριζοπέρου, Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ γ) Παλιό πετρόχτιστο ελαιοτριβείο 2. Οικισμός Απολύχνου, στο τοπικό Γαλιάς Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠδιαμέρισμα ΚΡΗΤΗΣ 3. Λαβύρινθος αρχαίο λατομείο που εκτείνεται σε περιοχή στα Έδρα Ο.Τ.Δ όρια των Τοπικών Διαμερισμάτων Καστελίου του Δήμου Μοιρών, Αμπελούζου του Δήμου Γόρτυνας και Μορονίου του Δήμου Ζαρού. 4. Εκκλησιαστικό λαογραφικό Μουσείο στην μονή Καλυβιανής Όρια πεδιάδαςκαι Μεσσαράς 5. Δασύλλιο Πετροκεφαλίου, στο τοπικό διαμέρισμα Αληθινής 6. Οικισμός Πόμπιας, έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός από την 7η Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων και το ΥΠΕΧΩΔΕ 7. Οικισμός Πηγαϊδάκια: α) Φαράγγια Γούλα και Μαρτσαλίωτικο, β) Παραλίες “Καλά Λιμάνια”, “Μακριά Άμμος”, “Ψιλή Άμμος” κ.ά., γ) τρεις Μινωικοί οικισμοί με θολωτούς κι ελληνιστικούς τάφους και νεολιθική οικία, δ) Λασαία αρχαία ελληνική πόλη 8. Φαράγγι Αντισκάρι 9.Ιερά Μονή Απεζανών, μοναστήρι στο τοπικό διαμέρισμα Αντισκαρίου 10. Φαράγγι “Αγιοφάραγγο”, που καταλήγει σε παραλία, στο τοπικό διαμέρισμα Πηγαϊδακιών 11. Οικισμός “Καλοί Λιμένες”, χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός 12. “Σιδεροσπηλιά”, φυσικό σπήλαιο στο Τοπικό Διαμέρισμα Ρουφά
Καταλύματα που δη
Καταλύματα που δη
8 9
Δήμος Μοιρών
10 11
Ποσοστά πληθυσμού με κύρια απασχόληση Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: geodata) πρωτογενή τομέα
Διαδρομές προγ
0,33% - 17,77%
Διαδρομές προγ
17,77% - 45,41%
Διαδρομές προγ
45,41% - 57,85%
Σημεία ευρωπαϊ
57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama)
Καταλύματα που δ Περιοχές παρέμβασης LEADER+
Καταλύματα που δ
Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ
Καταλύματα που δ
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ Έδρα Ο.Τ.Δ Όρια πεδιάδας Μεσσαράς Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
σΨΧ23 20. http://www.moires.gov.gr/index.php/el/o-dimos-moiron/
technes-kai-politismos/simeia-me-archaiologiko-endiaferon?fbclid=IwAR1Wb3wZj3iwGF7y7yjhw1dFTM3vG8e9i6z4Tmv222OkzNTudUFKAD5iiio
1991
2001
2011
- Σελίδα 22 από 31 -
1991 Σε ό,τι αφορά τις συγκεντρώσεις των ηλικιακών ομάδων στην Δημοτική Ενότητα Μοιρών, δεν παρατηρούνται μεγάλες διακυμάνσεις. Η ηλικιακή ομάδα των νέων 15-34 ετών είναι σε ποσοστά το 1990, που μεγαλώνουν αρκετά μέχρι και το 2011. Ενώ τα ποσοστά των ενηλίκων 35-64 ετών δεν φαίνεται να αλλάζουν σχεδόν καθόλου στην διάρκεια τριών δεκαετιών. Τέλος η ηλιακή ομάδα των 65 και άνω ετών ενώ βρίσκεται σε μεγάλο ποσοστό την δεκαετία του 1990, οι μετρήσεις μέχρι και το 2011 δείχνουν ότι αυτό το ποσοστό μειώνεται αρκετά.
2001
Δήμος Γόρτυνας
2011
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
15-34 ετών
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
35-64 ετών
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
Δήμος Γόρτυνας
65+ ετών
Δήμος Καζαντζάκη
Δήμος Αχαρνών - Αστεριουσίων
21 3 4 78 6 5 16 10 9 11 12
15
14
13 Δημοτική ενότητα Ν. Καζαντζάκη
Ο Δήμος Νίκου Καζαντζάκη ήταν δήμος του Νομού Ηρακλείου που λειτούργησε την περίοδο 1994 -2010. Συστάθηκε το 1994, με τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, οι οποίες αποτέλεσαν τα δημοτικά διαμερίσματα (Δ.δ.) του δήμου, ενώ με την εφαρμογή του Προγράμματος Καποδίστριας διευρύνθηκε, με την προσάρτηση των κοινοτήτων Μεταξοχωρίου και Δαμανίων. Καταργήθηκε το 2011, με την εφαρμογή του Προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο Δήμο Αρχάνων-Αστερουσίων. 21 Η σημερινή Δημοτική Ενότητα Νίκου Καζαντζάκη βρίσκεται στο κέντρο του Νομού Ηρακλείου και καταλαμβάνει έκταση 102.201 στρεμμάτων. Ως έδρα λειτουργεί ο οικισμός Πεζά. Σύμφωνα με την Απογραφή του 2001, ο δήμος είχε πληθυσμό 7.171 κατοίκων. Η γεωμορφολία του περιλαμβάνει μια πολλαπλώς πτυχώμενη λοφώδη έκταση, με ποτάμια και κοιλάδες που δημιουργούν τοπία με πυκνή βλάστηση, πλήθος από πεζοδρομικά μονοπάτια, αλλά και ιδανικά περιβάλλοντα για την αμπελοκαλλιέργεια και την ελαιοκαλλιέργεια. Σε αυτή την ζώνη παράγεται το 70% της συνολικής παραγωγής επώνυμου κρασιού στην Κρήτη. Δυνατό στοιχείο της ταυτότητας τη Δ.Ε. Ν.Καζαντζάκη είναι ο πολιτισμός. Διαθέτει το Μουσείο “Νίκος Καζαντζάκης” με έδρα στη Μυρτιά, χωριό 15 χλμ. από τον Δήμο Ηρακλείου (που είναι και η γενέτειρα του πατέρα του συγγραφέα), το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας, το Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος στον οικισμό Χουδέτσι, το πολιτιστικό Κάμπινγκ Αστριτσίου και άλλους πολιτιστικούς πόλους έλξης. 22 1. Αστρακιανό Φαράγγι 2. Κουναβιανό Φαράγγι 3. Αστρακιανή καμάρα (πέτρινη γέφυρα 1911 επί κρητικής πολιτείας), οικ. Κάτω Αστρακοί 4. Συγκρότημα από πέντε ορθογώνια πατητήρια με λαξευτά υπολήνια, οικ. Καταλαγάρι 5. Βενετσιάνικο της στο Παλαιόχωρας ή Castello Περιοχές που Κάστρο έχουν ενταχθεί Natura 2000 (Πηγή: geodata) del Corner 6. Ναός της Ζωοδόχου Πηγής, οικ. Καταλαγάρι 7. Το Πηγάδι του Σκώτη στο κέντρο του χωριού Πεζά 0,33% - 17,77% 8. Ι.Ν. Αγίας Ζώνης, οικ. Άγιες Παρασκιές 17,77% - 45,41% 9. Ενετικό φρούριο στον λόφο Κάστελος, οικ. Μελέσες 45,41% - 57,85% 10. Χατζινές - κρήνη του 1671, οικ. Χουδέτσι 57,85% - 94,65% χώρος (Πηγή: Panorama) 11. Αρχαιολογικός “Κεφάλα”, οικ. Αστρίτσι 12. Φρούριο Θόλων, οικ. Αλάγνι παρέμβασηςΕπανωσήφη, LEADER+ 13. Ι.Ν.Περιοχές Αγίου Γεωργίου οικ. Μεταξοχώρι 14. Θολωτός υστερομινωικής περιόδου, οικ. Δαμανιά Περιοχέςτάφος παρέμβασης LEADER ΙΙ 15. Μνημείο Πεσόντων + κρήνη-δεξαμενή, οικ. Αρκάδι Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ 16. Μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας, φαράγγι και κρήνη Περιοχές και παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠοικ. ΚΡΗΤΗΣ Σπηλιώτισσας δύο νερόμηλοι, Αγίου Βασιλείου Έδρα Ο.Τ.Δ σΨΧ23
Διαδρομές προγράμματος OREA Διαδρομές προγράμματος Medeat Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Natura 2000 (Πηγή: geodata) Διαδρομές προγράμματος Medeat Σημεία ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4 0,33% - 17,77% 17,77% - 45,41% Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER ΙΙ 45,41% - 57,85% 57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2000-2008) Περιοχές παρέμβασης LEADER+ με το LEADER+ (2010-2015) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ
Όρια πεδιάδας Μεσσαράς
21. 22.
http://www.dimos-archanon-asterousion.gr/routes-gen
Έδρα Ο.Τ.Δ
“Οδηγός τουριστικής προβολής | Διαδρομές Δήμου Αρχάνων-Αστερουσίων | Πεζά, Ιούνιος 2014 | Επιμέλεια Όρια πεδιάδας Μεσσαράς έκδοσης: Δήμος Αρχανών-Αστερουσίων, Τμήμα Προγραμματισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης, Τμήμα Έργων Υποδομής - Σελίδα 24 από 31 -
1991
2001
2011
Παρά τις εφαρμογές των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης και την συγκέντρωση πολλών επενδύσεων, η Δ.Ε. Νίκου Καζαντζάκη εμφανίζει σταδιακή μείωση της γεωργικής απασχόλησης, γεγονός που δημιουργεί αμφιβολίες στο κατά πόσο τα προγράμματα έχουν πετύχει τον στόχο τους στην περιοχή αυτή. 15-34 ετών
1991
2001
2011
Όσον αφορά τις ηλικίες που διαμένουν στην Δ.Ε., οι νέοι 15-34 ετών είναι σε χαμηλή συγκέντρωση στην περιοχή την δεκαετία του ‘90, ενώ φαίνεται να αυξάνονται στην επόμενη δεκαετία. Η απογραφή του 2011 όμως δείχνει αυτό να αλλάζει ξανά, καθώς φαίνεται ότι οι νέοι μειώνονται σημαντικά. Οι επενδύσεις που ήρθαν στον αγροτουριστικό τομέα δεν φαίνεται να συγκρατεί τον εργασιακά ενεργό πληθυσμό των ηλικιών 35-64 ετών, καθώς από το 1991 μέχρι το 2011 φαίνεται να μειώνεται σταδιακά ο πληθυσμός τους στην δημοτική ενότητα. Τέλος, η δημοτική ενότητα δείχνει να ακολουθεί την τάση του Κεντρικού και Νότιου νομού Ηρακλείου προς την γήρανση του πληθυσμού, καθώς οι κάτοικοι των ηλικιών 65 και άνω ετών φαίνεται να αυξάνονται.
35-64 ετών
65+ ετών - Σελίδα 25 από 31 -
Άποψη κοινής γνώμης από ερωτηματολόγιο 2008
23
Έννοια του αγροτουρισμού;
18,6%
45,2%
36,2%
Μέτρο ανάπτυξης υπαίθρου
Ήπια μορφή τουρισμού
Αντίθετο μαζικού τουρισμού
Πιστεύτε ότι ο αγροτουρισμός ως επιχειρηματική δραστηριότητα έχει προοπτική για το μέλλον;
15%
85%
Ναι
Όχι
23
Μπάντουβα Ελένη, “Ανάπτυξη Αγροτουρισμού στον Νομό Ηρακλείου Μελέτη περίπτωσης αγροτουριστικού καταλύματος “Αρόλιθος”. | Πτυχιακή Μελέτη, 2008, Αθήνα
- Σελίδα 26 από 31 -
Άποψη κοινής γνώμης από ερωτηματολόγιο 2008
23
23
Μπάντουβα Ελένη, “Ανάπτυξη Αγροτουρισμού στον Νομό Ηρακλείου Μελέτη περίπτωσης αγροτουριστικού καταλύματος “Αρόλιθος”. | Πτυχιακή Μελέτη, 2008, Αθήνα
- Σελίδα 27 από 31 -
Άποψη κοινής γνώμης από ερωτηματολόγιο 2008
23
Για ποιό λόγο θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε με τον αγροτουρισμό;
Θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε με το αντικείμενο του αγροτουρισμού;
48%
28%
50%
52%
22%
Ναι
Όχι
Πολιτιστικοί λόγοι
Οικονομικοί λόγοι
Κοινωνικοί λόγοι
Από τα αποτελέσματα της παραπάνω έρευνας μπορούν να σημειωθούν οι εξής παρατηρήσεις: _ Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων εκλαμβάνουν την έννοια του αγροτουρισμού ως ένα μέτρο ανάδειξης της υπαίθρου και του φυσικού κάλλους της εκάστοτε περιοχής _ Οι ντόπιοι του νομού Ηρακλείου αναγνωρίζουν τον αγροτουρισμό ως έναν αναπτυξιακό τομέα που θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά στην επίλυση προβλημάτων της καθημερινής τους ζωής, με μεγάλα θετικά ποσοστά σε ό,τι αφορά την διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. _ Ένα μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων δηλώνει πρόθυμο να ασχοληθεί με τον τομέα το αγροτουρισμό, κυρίως για πολιτιστικούς λόγους. _ Παρ’ όλα αυτά υπάρχει ο φόβος αρνητικών επιπτώσεων του αγροτουρισμού στην καθημερινή ζωή (θέματα ασφάλειας, ηχορύπανσης κτλ.)
23
Μπάντουβα Ελένη, “Ανάπτυξη Αγροτουρισμού στον Νομό Ηρακλείου Μελέτη περίπτωσης αγροτουριστικού καταλύματος “Αρόλιθος”. | Πτυχιακή Μελέτη, 2008, Αθήνα
- Σελίδα 28 από 31 -
Συμπεράσματα
Ο αγροτουρισµός διαθέτει κάποια εγγενή χαρακτηριστικά, που τον διαφοροποιούν από τον µαζικό τουρισµό. Πρώτα απ’ όλα η φιλοσοφία του βασίζεται στη διαπροσωπική, ανθρώπινη και άµεση σχέση µεταξύ κατοίκου της υπαίθρου και επισκέπτη. Επίσης απευθύνεται σε ανθρώπους µε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, φυσιοδίφες, φυσιολάτρες, ανθρώπους µε λαογραφικές ανησυχίες, ορειβάτες, γευσιγνώστες, κ.λ.π. Αυτά είναι και τα βασικά στοιχεία του που πρέπει να διατηρούνται για να είναι συγκροτημένη η εφαρμογή του. Ο νομός Ηρακλείου φέρεται να έχει όλα αυτά τα στοιχεία που θα μπορούσαν να στηρίξουν στρατηγικές αγροτουρισμού, και ταυτόχρονα μέσα από την εφαρμογή τους, να αναδειχθεί και να αναπτυχθεί ο φυσικός και πολιτισμός τους πλούτος. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης δίνουν μεγάλη έμφαση στην χρηματοδότηση της Κρήτης σε σχέση με τον υπόλοιπο Ελλαδικο χώρο, αποδεικνύοντας την πεποίθηση ότι η Κρήτη μπορεί να αποτελέσει δύναμη αγροτικής ανάπτυξης και πόλος έλξης τουρισμού, και άρα οικονομικής και πληθυσμιακής ανάκαμψης τόσο στα αστικά της κέντρα, όσο και στην ύπαιθρο. Επίσης, μάλιστα, στο Περιφερειακό Χωροταξικό Σχέδιο της Κρήτης του 2017 εμφανίζεται η πρόθεση εφαρμογής ενός στρατηγικού σχεδιασμού ανάπτυξης και ενεργοποίησης όλου του νησιού ομοιογενώς, μέσω της διαμόρφωσης πολυθεματικού και ποιοτικού τουρισμού ο οποίος θα βρίσκει έδρες σε όλη την έκταση των νομών και όχι αποκλειστικά στα αστικά κέντρα. Από τα στοιχεία που παρατέθηκαν, παρατηρήθηκε ότι παρά την πρόθεση να αναπτυχθεί ο τομέας του αγροτουρισμού μέσα από χρηματοδοτήσεις και στρατηγικές σχεδιασμού, τα πραγματοποιημένα έργα είναι κατά βάση έργα διανυκτέρευσης και εστίασης. Τα αγροτουριστικά αυτά καταλύματα είναι μεμονωμένα και μη ενταγμένα σε ένα συνολικό σχέδιο ανάπτυξης επιλεγμένων περιοχών, έτσι ώστε ο αγροτουρισμός να αποτελεί μια συνιστώσα της αναπτυξιακής στρατηγικής. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι επιχειρηματίες που επενδύουν έχουν έλλειψη τεχνογνωσίας και εμπειρίας στην εφαρμογή τέτοιων στρατηγικών σχεδιασμού. Τόσο τα προγράμματα που εφαρμόστηκαν, όσο και αυτά που συνεχίζονται, επιδρούν καταλυτικά στην διαμόρφωση κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αλλαγών. Τα δύο παραδείγματα δημοτικών ενοτήτων του νομού Ηρακλείου που αναλύθηκαν οδηγούν σε διαφορετικά συμπεράσματα το καθένα. Ενώ η Δημοτική Ενότητα Νίκου Καζαντζάκη παραλαμβάνει αρκετές επιχορηγήσεις αγροτουριστικής ανάπτυξης και τα περισσότερα υλοποιημένα καταλύματα μέσω των προγραμμάτων Leader, τα έργα που υλοποιούνται θυμίζουν περισσότερο μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες μαζικού τουρισμού, που λειτουργούν ανεξάρτητα από κάποιο συμπληρωματικό δίκτυο δραστηριοτήτων. Αυτές οι επιλογές διαφαίνονται και στα αποτελέσματα των στατιστικών στοιχείων, καθώς δεν αναπτύσσεται ο αγροτικός τομέας, και μειώνεται το ενεργό εργατικό δυναμικό. Σε αντίθεση με την Δημοτική Ενότητα Μοιρών, η οποία εκμεταλλεύτηκε τα επιδοτούμενα προγράμματα για την ανάπτυξη επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων που αφορούν τον εναλλακτικό τουρισμό (τα υλοποιημένα έργα ανήκουν τις δράσεις “1.2.3/4" του Leader+ που αφορούν εναλλακτικό τουρισμό και όχι αποκλειστικά διανυκτέρευση), πράγμα που θεωρούμε πως οδήγησε στην κινητοποίηση των νέων ανθρώπων να ασχοληθούν με την ανάπτυξη το αγροτουριστικού μοντέλου στον τόπο τους, και τελικά την αναβίωση του αγροτικού τομέα στην περιοχή. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι δύο περιοχές του ίδιου νομού, και οι δύο με μεγάλο φυσικό και πολιτισμικό πλούτο και με τις ίδιες ευκαιρίες ανάπτυξης, είχαν διαφορετικά αποτελέσματα στον πρωτογενή τομέα και στην διαμόρφωση των δημογραφικών τους στοιχείων. Αυτά τα αποτελέσματα οδηγούν στο συμπέρασμα οτι ο αγροτουρισμός μπορεί να αποτελέσει κινητήριος δύναμη για την αναβίωση και την ανάπτυξη ενός τόπου, με βασική προϋπόθεση όμως να γίνει σωστή διαχείριση των οικονομικών, περιβαλλοντικών πόρων, του ανθρώπινου δυναμικού και των στρατηγικών ανάπτυξης, χωρίς να αντιβαίνει τις βασικές αρχές που διέπουν την έννοια του αγροτουρισμού.
- Σελίδα 29 από 31 -
45,41% - 57,85%
Σημεία ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4
57,85% - 94,65% (Πηγή: Panorama) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER ΙΙ
Παράρτημα
Περιοχές παρέμβασης LEADER+ Περιοχές παρέμβασης LEADER ΙΙ Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ Υ.Π. Α.Α.Τ
Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2000-2008) Καταλύματα που δημιουργηθηκαν με το LEADER+ (2010-2015)
Περιοχές παρέμβασης ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ Έδρα Ο.Τ.Δ Όρια πεδιάδας Μεσσαράς Υπόμνημα Corine
- Σελίδα 30 από 31 -
Βιβλιογραφία
• Αλβέρτη Ευαγγελία, “Ο Αγροτουρισμός ως μέσω αναζωογόνησης μικρών οικισμών", Διάλεξη ΕΜΠ, 2009-2010, Αθήνα • Αναπτυξιακή Ηρακλείου, "Με οδηγό την ανάπτυξη Leader+ Αποτελέσματα του Τοπικού Προγράμματος Κ.Π. LEADER+ στην Ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου 2000-2008" εκδόσεις: Αναπτυξιακή Ηρακλείου Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ • Αναπτυξιακή Ηρακλείου, "Με οδηγό την ανάπτυξη Leader+ Αποτελέσματα του Τοπικού Προγράμματος Κ.Π. LEADER+ στην Ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου 2010-2015", εκδόσεις: Αναπτυξιακή Ηρακλείου Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ • Αναπτυξιακή Ηρακλείου, Φυλλάδια MEDEAT • Αναπτυξιακή Ηρακλείου, Φυλλάδια OREA Κρήτη • Δραγασάκη Στυλιανή, "Η συνεισφορά του αγροτουρισμού στην τοπική οικονομία. Η περίπτωση της Ανατολής Ιεράπετρας", Πτυχιακή εργασία. 2013, Ηράκλειο • Καζαντζίδου Σταυρούλα, “Αγροτουρισμος και αειφόρος τουριστική ανάπτυξη”, ερευνητική εργασία, 2014, Θεσσαλονίκη • Μπαντουβά Ελένη, “Ανάπτυξη Αγροτουρισμού στον Νομό Ηρακλείου Μελέτη περίπτωσης αγροτουριστικού καταλύματος “Αρόλιθος”, Πτυχιακή εργασία, 2008, Αθήνα • Σαρκισιαν Β. Μελίνα, "Αγροτουρισμός", Πτυχιακή εργασία, 2013, Θεσσαλονίκη • Τμήμα Προγραμματισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης, Τμήμα Έργων Υποδομής, “Οδηγός τουριστικής προβολής | Διαδρομές Δήμου Αρχάνων-Αστερουσίων, 2014", Πεζά, Επιμέλεια έκδοσης: Δήμος Αρχανών-Αστερουσίων • Τριγώνη Αλεξάνδρα, "Αξιολόγηση των δράσεωμ αγροτουρισμού στα πλαίδια της κοινωτικής πρωτοβουλίας Leader+ στην ενδοχώροα Ηρακλείου Κρήτης", Πτυχιακή εργασία, 2010, Ηράκλειο • Τυράκη Φωτεινή, “Οι γεωργικές καλλιέργειες στην περιοχή του Δήμου Μοιρών του Ν. Ηρακλείου, οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και ο ρόλος του Δήμου”, Πτυχιακή εργασία ΤΕΙ Καλαμάτας. • Χαριση Χρυσούλα, “Η ανάπτυξη του αγροτουρισμού στην Κρήτη”, 2012 • Χριστιάννα Κρανιωτάκη, “Αγροτουρισμός, μελέτη περίπτωσης Νομού Ηρακλείου”, Πτυχιακή εργασία, 2013, Τ.Ε.Ι Κρήτης: Σολή διοίκησης και οικονομίας. • Σαρκισιαν Β. Μελίνα, "Αγροτουρισμός", Πτυχιακή εργασία, 2013, Θεσσαλονίκη
Ιστοσελίδες και ηλεκτρονικά άρθρα: • https://www.anher.gr/ • https://www.ypeka.gr/ • Αρθρο: “Περισσότεροι από 20 εκατ. τουρίστες στην Ελλάδα φέτος”, FORTUNEGREECE.COM, 2014
• http://www.moires.gov.gr/index.php/el/o-dimos-moiron/technes-kai-politismos/simeia-me-archaiologiko-endiaferon?fbclid=IwAR1Wb3wZj3iwGF7y7yjhw1dFTM3vG8e9i6z4Tmv222OkzNTudUFKAD5iiio • http://www.dimos-archanon-asterousion.gr/routes-gen
*Τα φύλλαδια και τα βιβλία της Αναπτυξιακής Ηρακλείου παραδόθηκαν στις σπουδάστριες κατα την επίσκεψη τους στο γραφείο της Αναπτυξιακής Ηρακλείου στις 29 Δεκεμβρίου 2019.
- Σελίδα 31 από 31 -