8 minute read
Heiligdom Symbolen
Controverse
“Zijn de overleveringen van mensen meer geloofwaardig dan het evangelie van onze Heiland?” hernam Jérome. “Paulus vermaande hen, aan wie hij schreef, niet te luisteren naar de overleveringen van mensen, maar sprak: ‘Onderzoekt de Schriften.’”
“Ketter,” was het antwoord, “ik heb spijt, dat ik zo lang met u gepleit heb. Ik zie, dat ge door de duivel wordt aangezet.”
Het duurde niet lang, of een vonnis van veroordeling werd over hem uitgesproken. Hij werd uitgeleid naar dezelfde plaats, waar Huss zijn leven afgelegd had. Hij ging al zingende, zijn gelaat blinkende van vreugde en vrede. Zijn blik was op Christus gericht, en de dood had voor hem alle verschrikking verloren. Toen de beul achter hem om ging om de brandstapel aan te steken, riep de martelaar uit: “Kom ruiterlik naar voren; steek het vuur voor mijn ogen aan. Was ik bang geweest, ik zou niet hier staan.”
De laatste woorden, die hij uitte, toen de vlammen rondom hem opstegen, waren een bede. “Here, Almachtige Vader,” riep hij uit, “ontferm u over mij, en vergeef me mijn zonden, want Gij weet, dat ik Uw waarheid altijd heb liefgehad.” Zijn stem verstomde, maar zijn lippen bleven zich biddend bewegen. Toen het vuur zijn werk gedaan had, werd de as van de martelaar met de grond waarop die lag, samengegaard, en, even als bij Huss gebeurd was, in de Rijn geworpen.
Zo kwamen Gods getrouwe lichtdragers om. Maar het licht van de waarheden, die ze verkondigd hadden, het licht van hun heldhaftig voorbeeld, kon niet uitgedoofd worden. De mens had even goed kunnen trachten de zon in zijn loop te keren, als het aanbreken van die dag te verhinderen, die aan de wereld stond geopenbaard te worden. De terechtstelling van Huss had in Bohemen een vuur van verontwaardiging en afschuw ontstoken. Het gehele volk ge-voelde, dat hij ten prooi was geworden aan de kwaadaardigheid van de priesters en het verraad van de keizer. Men verklaarde van hem, dat hij een getrouwe prediker van de waarheid was geweest, en het koncilie, dat zijn dood verordend had, werd van de misdaad van moord beschuldigd. Aan wat hij geleerd had, werd nu meer aandacht geschonken dan ooit tevoren. Op pauselik bevel waren al de geschriften van Wycliffe verbrand. Maar die aan de vernieling ontkomen waren, werden tans uit hun schuilhoeken te voorschijn gehaald, en in verband met de Bijbel bestudeerd, of zulke gedeelten ervan, als de mensen in handen konden krijgen; en velen werden er op die wijze toe geleid, het hervormde geloof te omhelzen.
De moordenaars van Huss waren geen stille getuigen van de zegepraal van zijn zaak. Paus en Keizer verbonden zich om de beweging uit te roeien, en Sigismunds legers trokken Bohemen binnen. Doch er stond een bevrijder op. Ziska, die kort na het uitbreken van de oorlog volkomen blind werd, maar die desniettemin een van de bekwaamste legerhoofden van zijn tijd was, voerde de Bohemers aan. Vertrouwende op Gods hulp en de rechtvaardigheid van hun zaak, wederstond dat volk de machtigste legers, die tegen hen uitgezonden konden worden. Keer op keer bracht de keizer nieuwe legers op de been, en drong Bohemen binnen, slechts om een schandelike nederlaag te lijden. De Hussieten waren boven de angst voor de
Heiligdom Symbolen
Controverse dood verheven, en niets kon voor hun aangezicht bestaan. Enkele jaren na het begin van de oorlog stierf de moedige Ziska ; maar zijn plaats werd ingenomen door Procopius, die een even moedig en bekwaam veldheer was, en in sommige opzichten een beter aanvoerder.
De vijanden van de Bohemers, wetende dat de blinde krijger dood was, achtten de gelegenheid gunstig om alles te herwinnen, wat ze verloren hadden. De paus riep nu een kruistocht tegen de Hussieten uit en andermaal trok een ont- zaglike macht Bohemen binnen, maar slechts om een vreselike nederlaag te lijden. Een tweede kruistocht werd uitgeroepen, in al de Roomse landen van Europa werden mannen, geld, en krijgsbehoeften verzameld. Scharenvoegdenzichonderhetpauselike vaandel,verzekerddatereindelikeeneindgemaakt zou worden aan de Hussieten ketters. Van de overwinning zeker, trok de grote macht Bohemen in. Het volk verzamelde zich om hen terug te slaan. De twee legers trokken tegen elkander op, totdat slechts een rivier hen scheidde. “De kruisvaarders waren verreweg de meesten in getal, en toch stonden ze in plaats van moedig de stroom over te trekken en de strijd met de Hussieten aan te binden, met welk doel ze van zo verre gekomen waren, hen stil aan te staren.” Toen viel er plotseling een geheimzinnige schrik op het leger. Zonder een enkele slag te slaan werd die grote macht verbroken en verstrooid, alsof door een onzichtbare macht verjaagd. Een groot aantal werden er door het leger van de Hussieten, dat de vluchtelingen nazette, gedood, en een ontzaglike buit viel de overwinnaars in handen, zodat de oorlog, in plaats van de Bohemers te verarmen, hen verrijkte.
Enige jaren later werd er onder een andere paus nogmaals een kruistocht begonnen. Gelijk tevoren werden de mannen en de geldmiddelen uit al de Roomse landen van Europa verzameld. Groot was het loon, dat voorgespiegeld werd aan hen, die deel zouden nemen aan deze gevaarlike onderneming. Algehele vrijstelling van de gruwelikste misdaden werd aan iedere kruisvaarder verzekerd. Aan allen, die in de oorlog omkwamen, werd een rijke beloning in de hemel toegezegd, en zij, die het leven behielden, zouden eer en rijkdom op het slagveld inoogsten. Nogmaals werd er een groot leger op de been gebracht, dat de grenzen overschreed, en Bohemen binnentrok. Het leger van de Hussieten trok zich voor hen terug, om de indringers op die wijze verder en verder het land in te lokken, en hen in de waan te brengen, dat ze de overwinning alreeds behaald hadden. Eindelik hielden de troepen van Procopius halt, en, zich naar de vijanden kerende, rukten ze op hen toe, om de strijd aan te binden.
De kruisvaarders, die nu begrepen, dat ze zich vergist hadden, lagen in hun legerplaats de aanval af te wachten. Op het horen van het gedruis van het naderende leger, zelfs v r de Hussieten nog in het gezicht waren, overviel hun andermaal een plotselinge schrik. Prinsen, aanvoerders, en gewone soldaten vloden in alle richtingen, en wierpen hun wapenen weg. Tevergeefs trachtte de pauselike afgevaardigde, die de inval bestuurde, zijn verschrikte en verwarde macht weder te verzamelen. Niettegenstaande zijn uiterste pogingen werd hijzelf in de stroom van de vluchtelingen medegevoerd. De nederlaag was volkomen, en weder viel er een ontzaglike buit de overwinnaars in handen.
Heiligdom Symbolen
Controverse
Zo vluchtte ten tweeden male een groot leger, uitgezonden door de machtigste volken van Europa, een grote bende moedige, krijgshaftige mannen, geleerd en uitgerust ten strijde, zonder dat er een slag geslagen was, voor de verdedigers van een klein en tot hiertoe zwak volk. Hier was een openbaring van Goddelike macht. De indringers werden geslagen door bovennatuurlike angst. Hij, die Farao’s heir in de Rode Zee deed omkomen, die de legers van de Midianieten voor Gideon en zijn drie honderd deed vluchten, die in één nacht de legerscharen van de trotse Assyriër vernietigde, had wederom Zijn hand uitgestrekt om de macht van de onderdrukker te fnuiken. “Aldaar zijn ze met vervaardheid vervaard geworden, waar geen vervaardheid was: want God heeft de beenderen des- genen, die u belegerde, verstrooid: gij hebt hen beschaamd gemaakt, want God heeft hen verworpen.”
Depauselikeleiders,er aanwanhopendeomdoorgeweldteoverwinnen,namentenlaatste de toevlucht tot staatslist. Er werd een overeenkomst getroffen, waarbij aan de Bohemers ogenschijnlik vrijheid van geweten werd toegestaan, doch die hen in werkelikheid verraderlik onder de macht van Rome bracht. De Bohemers hadden vier punten als vredesvoorwaarden met Rome gesteld: Vrije verkondiging van de Bijbel; het recht voor de gehele gemeente op het brood zowel als de wijn bij het avondmaal, en het gebruik van de moedertaal bij de godsdienstoefening; uitsluiting van de geestelikheid van alle wereldse posten en gezag; en, in geval van wangedrag, jurisdiktie van de burgerlike hoven zowel over de geestelik- heid als over de leken. De pauselike overheden “kwamen ten laatste overeen om de vier artikelen van de Hussieten aan te nemen, doch het recht van ze uit te leggen, dat is, de ware bedoeling ervan vast te stellen, zou bij. het koncilie berusten, met andere woorden, bij de paus en de keizer.” Op deze grondslag werd er een verdrag gesloten, en Rome won door huichelarij en bedrog, wat het door strijd niet had kunnen verkrijgen; want door zijn eigen uitlegging te geven aan de artikelen van de Hussieten, zowel als aan de Bijbel, kon het de betekenis ervan z verdraaien, dat het zijn eigen doeleinden bereikte.
Een grote klasse van mensen in Bohemen weigerde in het verdrag toe te stemmen, daar ze inzagen, dat ze hun vrijheid zouden verliezen. Het gevolg was scheuring en verdeeldheid, die tot strijd en bloedvergieten onder henzelven leidden. In deze strijd viel de edele Procopius, en de vrijheid van Bohemen ging te gronde. Sigismund, de verrader van Huss en Jérome, werd nu koning van Bohemen, en zijn eed om de rechten van de Bohemers te handhaven niet achtende, begon hij het pauselike gezag in te voeren. Maar hij plukte weinig vruchten van zijn onderdanigheid aan Rome. Twintig jaren lang was zijn leven vol moeite en gevaren geweest. Zijn legers waren versmolten en zijn schatten verteerd door een lange en vruchteloze strijd; en nu stierf hij na één jaar geregeerd te hebben, zijn koninkrijk in zulk een toestand achterlatende, dat er ieder ogenblik burgeroorlog kon uitbreken, en zijn nakomelingen een naam vermakende, die door eerloosheid gebrandmerkt was.
Opstand, strijd en bloedvergieting. duurden voort. Weder trokken vreemde legers Bohemen binnen, en binnenlandse verdeeldheid beroerde het volk voortdurend. Zij, die aan het evangelie getrouw bleven, hadden bloedige vervolging te verduren. Terwijl hun vroegere
Heiligdom Symbolen
Controverse broederen door verbinding met Rome de dwalingen ervan inzagen, vormden zij, die zich aan het oude geloof vasthielden, zich tot een bepaalde kerk, die de naam van “Verenigde Broederen” aannam. Om deze handeling werden ze door alle klassen gevloekt. Toch wankelden ze niet. Gedwongen om schuilplaats te zoeken in bossen en grotten, bleven ze zich verzamelen om Gods Woord te lezen en zich tot Zijn dienst te verenigen.
Door in het geheim boodschappen uit te zenden naar verschillende landen, vernamen ze, dat er hier en daar “afgezonderde belijders van de waarheid bestonden enkele in de ene stad en een klein getal in een andere, evenals zij aan vervolging blootgesteld; en dat er midden tussen de Alpen een oude kerk bestond, die zich op de Schriften grondde, en de afgodiese misbruiken van Rome tegenstond.” Deze tijding werd met grote vreugde ontvangen, en briefwisseling werd begonnen met de Waldenziese Christenen.
Aan het Evangelie getrouw, doorstonden de Bohemers de nacht van hun vervolging, in de donkerste ure nog hun ogen op de horizon richtende, als mannen, die wachten op de morgen. “Hun lot viel in kwade dagen, maar . . . ze herdachten de woorden, die het eerst door Huss waren uitgesproken, en door Jérome herhaald, dat er een eeuw moest verlopen, voordat de dag zou aanbreken. Deze woorden waren voor de Ta- borieten (Hussieten), wat de woorden van Jozef voor de stammen in het diensthuis waren: ‘lk sterf, maar God zal u ge- wisselik bezoeken, en Hij zal u doen optrekken uit dit land’.” “De sluitingsperiode van de vijftiende eeuw was getuige van de langzame maar zekere toename van de Broederkerken. Ofschoon ze gans niet ongehinderd bleven, genoten ze een zekere mate van rust. Bij het begin van de zestiende eeuw bestonden er twee honderd van deze kerken in Bohemen en Moravië.” “Zo talrijk was het overblijfsel, dat, ontkomen aan de blakende woede van vuur en zwaard, het breken van die dag mocht aanschouwen, welke Huss voorspeld had.”
