Heiligdom Symbolen

Controverse

Velen getuigden voor de waarheid uit het midden van de vlammen. Door hun moed en getrouwheid op de branstapel spraken deze eenvoudige Christenen tot duizenden, die in de dagen van vrede hun getuigenis nooit vernomen hadden.

Het waren niet alleen de eenvoudigen en de armen, die te midden van lijden en spot voor Christus durfden getuigen. In de rijke zalen van kasteel en paleis waren koninklike zielen, die de waarheid hoger, schatten dan weelde of rang, of zelfs het leven. Een ridderlike wapenrusting dekte een edeler en standvastiger geest, dan het kleed en de mijter van de bisschop. Lodewijk de Berquin was van edele geboorte, een dapper en hoffelik ridder, hield van studie, was beschaafd van manieren, en vlekkeloos van zeden. “Hij was,” zegt een schrijver, “een ijverige volgeling van de pauselike instellingen, en een getrouw bijwoner van missen en predikatieën, ... en hij kroonde al zijn andere deugden door een biezondere afschuw voor het Lutheranisme.” Maar gelijk zoveel anderen door de Voorzienigheid tot de Bijbel geleid, was hij verbaasd, “daarin niet de leer van het pausdom, maar Luthers leer te vinden.” Van toen af gaf hij zich met algehele toewijding aan de zaak van het evangelie.

“De geleerdste onder de edelen van Frankrijk zijnde,” werd hij om zijn genie en welsprekendheid, zijn onbedwingbare moed en heldhaftige ijver, zowel als zijn invloed aan het hof want hij was een gunsteling van de koning door velen aangezien als bestemd omdehervormervanzijnlandteworden.Beda zegt:“Berquinzoueen tweedeLuthergeweest zijn, indien hij in Frans I. een tweede keurvorst gevonden had.” “Hij is erger dan Luther,“ riepen de pausgezinden. Inderdaad werd hij door de Roomsgezinden in Frankrijk meer gevreesd. Ze wierpen hem in de gevangenis wegens ketterij, maar de koning stelde hem in vrijheid. Jaren lang werd de strijd voortgezet. Frans, die geslingerd werd tussen Rome en de Hervorming, duldde en weerhield afwisselend de vurige ijver van de monniken. Berquin werd drie malen op pauselik gezag gevangen gezet, maar slechts om weder door de vorst te worden bevrijd, die, uit bewondering voor zijn genie en karakteradel, weigerde om hem op te offeren aan de kwaadaardigheid van de priesterschap.

Berquin werd herhaaldelik gewaarschuwd voor het gevaar, dat hem in Frankrijk dreigde, en men drong er op aan, dat hij de voetstappen zou volgen van hen, die veiligheid gevonden hadden in vrijwillige ballingschap. De schroomvallige en mensevrezende Erasinus, welke met al de glans van zijn geleerdheid die zedelike grootheid miste, welke waarheid hoger doet schatten dan leven en eer schreef aan Berquin: “Vraag om als gezant naar een vreemd land te worden gezonden ; ga in Duitschland reizen. Ge kent Beda en de mannen van zijn soort hij is een duizendhoofdig monster, dat gift spuwt naar alle kanten. Uw vijanden zijn legio. Zelfs indien uw zaak beter was dan die van Jezus Christus, zouden ze u nog niet laten gaan, voordat ze u ellendig hadden omgebracht. Verlaat u niet te veel op de bescherming van de koning. In ieder geval, breng mij niet in gevaar bij de fakulteit van de godgeleerdheid.”

Maar bij het vermeerderen van de gevaren werd Berquin’s ijver slechts groter. Verre van de politieke en zelfzuchtige raad van Erasmus te volgen, besloot hij om nog stoutmoediger

Heiligdom Symbolen

Controverse

maatregelen te nemen. Hij wilde niet alleen pal staan in het verdedigen van de waarheid, maar wilde ook de dwaling aanvallen. De aanklacht van ketterij, die de Roomsen tegen hem trachtten in te brengen, wilde hij op henzelven terugwerpen. De ijverigste en bitterste van zijn tegenstanders waren de geleerde doktoren en monniken van het theologiese departement van de grote Universiteit van Parijs, een van de hoogste gezagvoerende lichamen op geestelik gebied, zowel in de stad als bij het volk. Aan de geschriften van deze doktoren ontleende Berquin twaalf stellingen, die hij openlik verklaarde “tegen de Bijbel, en ketters” te zijn; en hij beriep zich op de koning om als rechter in de strijd op te treden.

De koning, die niet ongaarne de kracht en schranderheid van de strijdende partijen tegen elkander gesteld zag, en zich verheugde over een gelegenheid, om de trots van die hoogmoedige monniken te vernederen, vroeg de Roomsen om hun zaak uit de Bijbel te verdedigen. Ze wisten zeer goed,dat dit wapen hun weinig zou baten; gevangenneming, marteling en de brandstapel waren wapenen, die ze beter wisten te hanteren. Nu waren de zaken omgekeerd, en zagen ze zich aan de rand van de afgrond gebracht, waarin ze gehoopt hadden, Berquin te zullen werpen. In ontsteltenis zagen ze om naar een uitweg ter ontkoming.

“Juist in die tijd werd er een beeld van de heilige maagd, dat op de hoek van een van de straten stond, verminkt gevon-den.” Er heerste grote opgewondenheid in de stad. Het volk stroomde in menigten naar de plaats, en drukte hun rouw en verontwaardiging uit. De koning was evenzeer ontsteld. Hier bood zich een kans aan, waarvan de monniken goed gebruik konden maken, en ze lieten hem niet voorbijgaan. “Dat zijn de vruchten van de leer van Berquin,” riepen ze. “Alles zal omvergeworpen worden, godsdienst, wetten, en de troon zelf, door deze Lutherse samenzwering.”

Nogmaals werd Berquin in hechtenis genomen. De koning trok zich uit Parijs terug, en dus hadden de monniken vrij spel. De hervormer werd verhoord, en ter dood veroordeeld, en opdat Frans nog niet misschien zou tussenbeide treden om hem te redden, werd het vonnis op dezelfde dag, waarop het uitgesproken werd, voltrokken, ‘s Middags om twaalf uur werd Berquin naar de plaats van de terechtstelling gevoerd. Een ontzaglike menigte stroomde samen om getuige te zijn van de gebeurtenis; en velen waren er, die met verwondering en een angstig voorgevoel zagen, dat het slachtoffer gekozen was uit de beste en dapperste van de adellike familieën van Frankrijk. Verbazing, verontwaardiging, verachting en bittere haat verduisterden de aangezichten van die golvende menigte; maar op één gelaat lag er geen schaduw. De gedachten van de martelaar waren ver verwijderd van dat woe- lige toneel; hij was zich slechts van de tegenwoordigheid van zijn Heer bewust.

De ellendige kar, waarop hij reed, de gefronste aangezichten van zijn vervolgers, de vreselike dood, die hij tegemoet ging, dat alles achtte hij niet; Hij, die leeft en dood is geweest, en leeft in alle eeuwigheid, en die de sleutelen der hel en des doods heeft, was aan zijn zijde. Berquins gelaat glansde van het licht en de vrede des hemels. Hij had zich met zorg gekleed, en droeg “een mantel van fluweel, een wambuis van satijn en damast, en een