Heiligdom Symbolen

Controverse

Niet lang daarna riep een geleerde Katholieke doktor, die zich met hem in een twistgesprek begeven had, uit: “Het zou beter voor ons wezen, zonder Gods wetten te zijn, dan zonder die van de paus.” Tyndale antwoordde: “Ik verzet mij tegen de paus en al zijn wetten; en als God me het leven spaart, leer ik de boerejongen, die de ploeg drijft, meer van de Schrift dan gij weet, v r we veel jaren verder zijn.”

Het plan, dat hij was beginnen te koesteren, van het volk het Nieuwe Testament in hun eigen taal te geven, stond nu vast, en hij zette zich dadelik aan het werk. Door vervolging van huis verdreven, ging hij naar Londen, en zette daar zijn arbeid enige tijd ongestoord voort. Opnieuw echter noodzaakte de woede van de Roomsen hem, te vluchten. Geheel Engeland scheen voor hem gesloten, en hij besloot, in Duitschland een schuilplaats te zoeken. Daar maakte hij een begin met het drukken van het Engelse Nieuwe Testament. Twee malen werd het werk verhinderd; maar wanneer hem het drukken in de ene stad verboden werd, ging hij naar een andere. Eindelik kwam hij te Worms, waar Luther een paar jaren tevoren het evangelie v r de Rijksdag verdedigd had. In die oude stad had de Hervorming veel vrienden, en Tyndale zette daar zijn werk zonder verdere hindernissen voort. Al spoedig waren er drie duizend eksemplaren van het Nieuwe Testament klaar, en hetzelfde jaar volgde er een tweede oplaag.

Met grote ernst en volharding bleef hij aan het werk. Ofschoon de Engelse autoriteiten hun havens met de grootste zorgvuldigheid bewaakten, werd Gods Woord op verschillende wijzen heimelik naar Londen overgebracht, en vandaar uit door het land heen verspreid. De Roomsen trachtten tevergeefs de waarheid te onderdrukken. De bisschop van Durham kocht eenmaal van een boekverkoper, die een vriend van Tyndale was, zijn gehele voorraad Bijbels, met het doel om ze te vernietigen, veronderstellende dat het werk daardoor zeer vertraagd worden zou. Integendeel echter werd daardoor het geld gevonden tot aankoop van wat er nodig was voor een nieuween verbeterde uitgave,die andersniethad kunnen gedrukt worden. Toen Tyndale later gevangen genomen werd, werd hem de vrijheid geboden, op voorwaarde dat hij de namen zou bekend stellen van degenen, die hem met geld ondersteund hadden om zijn Bijbels te kunnen drukken. Hij antwoordde, dat de bisschop van Durham meer had bijgedragen dan iemand anders; want door een hoge prijs te betalen voor de overgebleven boeken, had hij hem in staat gesteld, goedsmoeds voort te gaan.

Tyndale viel door verraad zijn vijanden in handen, en onderging eenmaal gevangenisstraf van verscheidene maanden. Eindelik bezegelde hij zijn geloof door martelaarschap; maar de wapenen, die hij bereid had, stelden andere krijgslieden in staat, door al de eeuwen heen tot op onze tijd toe de strijd verder te voeren. Latimer verkondigde van de preekstoel, dat de Bijbel in de volkstaal behoort gelezen te worden. De Schrijver van de Bijbel, zei hij, “is Godzelf,” en deze Schrift bezit een zelfde kracht en eeuwig karakter als de Schrijver. “Er is noch koning, noch keizer, noch overste of heerser, . . . die niet verplicht is. . . . Zijn heilig woord te gehoorzamen.” “Laat ons niet op zijwegen gaan, maar ons laten richten door Gods woord; laat ons niet . . . onze voorvaderen nagaan, noch zoeken naar wat zij gedaan hebben, maar