Nibud Budgethandboek 2020 by Nibud

Zevenendertigste editie

BUDGETHANDBOEK

2020

KERNCIJFERS HUISHOUDFINANCIÃ&#x2039;N

Inhoud

Voorwoord Inleiding

1.1 Het doel van de huishoudbegroting 1.1.1 De begroting als hulpmiddel bij budgetadvisering 1.1.2 De begroting als hulpmiddel voor financiĂŤle redzaamheid 1.2 Inkomsten en uitgaven 1.2.1 Inkomsten 1.2.2 Uitgaven 1.3 Budgetadvisering/budgetcoaching 1.4 Opstellen van een sluitende begroting 1.4.1 Noodzakelijkheid van uitgaven 1.4.2 Aanpasbaarheid van uitgaven 1.5 Nibud-begrotingsformulier

10 10 11 11 11 11 12 13 13 14 15

2.1 Inkomstenbelasting 2.1.1 Het netto inkomen 2.1.2 Het verzamelinkomen 2.1.3 Heffingskortingen 2.1.4 De belastingaangifte 2.1.5 Kwijtschelding belastingen 2.2 Inkomsten uit werk 2.3 Toeslagen en tegemoetkomingen 2.3.1 Huurtoeslag 2.3.2 Zorgtoeslag 2.3.3 Kindgebonden budget 2.3.4 Kinderbijslag 2.3.5 Kinderopvangtoeslag 2.3.6 Tegemoetkoming schoolkosten voor scholieren van 18 tot 30 jaar 2.4 Overige inkomsten 2.4.1 AOW 2.4.2 WW 2.4.3 Bijstand 2.4.4 Overige uitkeringen 2.4.5 Kostgeld en alimentatie

24 24 27 30 32 33 36 38 38 45 46 48 51 52 53 53 53 55 56 56

3.1 Vaste lasten 3.1.1 Huur en hypotheek 3.1.2 Gas, elektriciteit en water 3.1.3 Lokale lasten 3.1.4 Telefoon, televisie en internet 3.1.5 Verzekeringen 3.1.6 Scholingskosten 3.1.7 Kinderopvang 3.1.8 Contributies en abonnementen 3.1.9 Vervoer 3.1.10 Levensonderhoud anderen en afbetalingen

64 64 65 73 75 77 85 85 86 87 90

OPSTELLEN HUISHOUDBEGROTING

H2 INKOMSTEN

H3 UITGAVEN

3 6

H4 BEGROTINGEN

H5 KOSTEN VAN KINDEREN

3.2 Reserveringsuitgaven 3.2.1 Kleding en schoenen 3.2.2 Inventaris 3.2.3 Onderhoud huis en tuin 3.2.4 Niet-vergoede ziektekosten 3.2.5 Vrijetijdsuitgaven 3.3 Huishoudelijke uitgaven 3.3.1 Voeding 3.3.2 Overige huishoudelijke uitgaven 3.3.3 Was- en schoonmaakmiddelen 3.3.4 Persoonlijke verzorging 3.3.5 Huishoudelijke dienstverlening 3.3.6 Huisdieren 3.3.7 Diversen 3.4 Sociale participatie

93 93 94 96 97 98 99 99 101 102 102 102 103 103 104

4.1 Minimumvoorbeeldbegrotingen 4.2 Voorbeeldbegrotingen 4.3 Referentiebudgetten

108 115 120

5.1 Totale gemiddelde kosten van kinderen 5.2 Pleegvergoeding 5.3 School- en studiekosten 5.3.1 Onderwijsbijdrage 5.3.2 Cursusgeld voor avondonderwijs en andere opleidingen 5.3.3 Ouderbijdrage 5.3.4 Kosten per schooltype 5.4 Studentenbudget

124 125 126 126 127 127 127 129

6.1 Kinderalimentatie 6.1.1 De behoefte van het kind ALIMENTATIE EN 6.1.2 De draagkracht van de ouders CO-OUDERSCHAP 6.2 Co-ouderschap

134 134 137 140

7.1 Wmo 7.1.1 Eigen bijdrage Wmo 7.1.2 Persoonsgebonden budget 7.2 Wlz 7.2.1 Eigen bijdrage Wlz 7.3 Specifieke zorgkosten 7.4 Dieetkosten 7.5 Tegemoetkoming arbeids-ongeschikten

144 144 145 145 146 149 151 154

8.1 Lichte betalingsproblemen 8.2 Ernstige betalingsproblemen 8.2.1 Schuldhulpverlening 8.2.2 Wettelijke schuldregeling 8.2.3 Niet toegelaten, wat dan?

159 160 160 162 162

Over het Nibud Register

164 165

BIJZONDERE ZORG

H8 BETALINGSÂPROBLEMEN EN SCHULDEN

Inleiding Het Budgethandboek bevat actuele informatie over regelingen die betrekking hebben op de huishoudportemonnee. Het biedt mensen een handvat voor het maken van verantwoorde financiële keuzes. Zo zorgen wij er samen voor dat huishoudens (meer) grip krijgen en houden op hun financiën. En worden (nieuwe) betalingsachterstanden, huisuitzettingen en trajecten voor schuldhulpverlening voorkomen. Twee delen Het Budgethandboek bestaat uit twee delen. In deel 1 staan de (minimum-) voorbeeldbegrotingen centraal. Dit is het belangrijkste deel van het boek. Hier wordt ingegaan op de betekenis en hoogte van de verschillende inkomsten- en uitgavenposten die onderdeel uitmaken van de Nibud-begrotingen en wordt de methodiek kort besproken. De voorbeeldbegrotingen en referentiebudgetten in de tool vormen een aanvulling op de hoofdstukken over inkomsten en uitgaven. Deel 2 behandelt diverse budgetthema’s. Per onderwerp staat alle relevante financiële informatie: de kosten, rekenschema’s en eventuele subsidiemogelijkheden. In de budgetthema’s wordt dieper ingegaan op een aantal financiële onderwerpen, zoals de kosten van kinderen, zorg en echtscheiding. Uitgangspunten De bedragen hebben geen normatieve waarde. Het is daarom belangrijk dat de gebruikers van dit boek alle bedragen op hun eigen waarde beoordelen, De aard van de cijfers verschilt. Er zijn vaste tarieven (collegegeld of lesgeld), gemiddelde bedragen (referentiebudgetten) of basisbedragen (de pakketten voor voeding, kleding en inventaris, de voorbeeldbudgetten voor de minimuminkomens). Er wordt uitgegaan van het totaal besteedbaar inkomen per huishouden. Dit kan bestaan uit netto salarissen, uitkeringen, heffingskortingen, subsidies, vakantiegeld, huur- en zorgtoeslag, kinderbijslag, studietoelagen, belastingteruggave of –naheffing en alimentaties van alle leden van het huishouden. Als er niet wordt uitgegaan van het totaal besteedbaar inkomen, dan wordt dat vermeld. Extra toelichting In hoofdstuk 3 komen de uitgaven aan bod. Aan het eind van vrijwel elke paragraaf staat een grafiek met de gemiddelde bestedingen van particuliere huishoudens aan de betreffende uitgavenpost. De cijfers in deze grafieken zijn gebaseerd op de referentiebudgetten. Deze zijn terug te vinden in de tool. Gebruik de referentiebudgetten uit de tool om vergelijkingen te maken met andere huishoudens. De referentiebudgetten laten namelijk zien hoe andere huishoudens in een bepaalde situatie omgaan met hun inkomsten en uitgaven. De voorbeeldbegrotingen uit hoofdstuk 4 en uit de tool kunnen worden gebruikt bij het schatten van ontbrekende gegevens in bijvoorbeeld een budgetadvies. Of als

Nibud | Inleiding

vergelijkingsmateriaal voor de gegevens van een cliĂŤnt. Zorg er altijd voor dat de grootte van het huishouden en de hoogte van het totaal besteedbaar inkomen van de cliĂŤnt overeenstemmen met de voorbeeldbegroting.

Nibud | Inleiding

OPSTELLEN VAN DE HUISHOUDBEGROTING

Nibud | Opstellen van de huishoudbegroting

1. Opstellen van de huishoudbegroting Gebruik dit hoofdstuk als basis voor de volgende hoofdstukken. Het bevat een korte toelichting op de Nibud-methode van budgetteren en omschrijft het doel van een huishoudbegroting. Er wordt ook ingegaan op de verschillende posten voor inkomsten en uitgaven. Lees hier meer over de drie fasen van budgetadvisering en over het maken van een sluitende begroting. Meer gedetailleerde informatie, voorbeeldbegrotingen en de exacte bedragen en informatie per thema staan in de vervolghoofdstukken en in de tool.

Goed om te weten Nibud gebruikt altijd dezelfde opbouw voor de inkomsten- en uitgavenposten. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in: - Hoofdstuk 3 bij de bespreking van de uitgaven - De voorbeeldbegrotingen en referentiebudgetten in hoofdstuk 4 en de tool - Het begrotingsformulier in paragraaf 1.5 Uiteraard kan ook het register achterin het boek worden gebruikt.

1.1 Het doel van de huishoudbegroting 1.1.1

De begroting als hulpmiddel bij budgetadvisering Professionals willen consumenten goed ondersteunen op financieel vlak. Inzicht in de inkomsten en uitgaven van het huishouden is daarbij de eerste stap. Een huishoudbegroting geeft dat inzicht. Zo’n huishoudbegroting kan voor verschillende doelen nodig zijn: - Om na te gaan of iemand kan rondkomen en om te weten op welke punten het anders of beter kan. - Om in te schatten of een grote uitgave verantwoord is en na te gaan welke effecten deze uitgave heeft op het bestedingspatroon. - Om te kijken hoe het huishouden – na een daling van inkomsten – de uitgaven kan aanpassen. - Om vast te stellen of en hoe het huishouden betalingsachterstanden en schulden kan regelen zodat alle partijen tevreden zijn. Soms is het opstellen van een totale begroting niet nodig. Om een toeslag of gemeentelijke ondersteuning aan te vragen is bijvoorbeeld alleen specifieke informatie nodig. En wanneer het gaat over kosten voor een specifiek persoon

Nibud | Opstellen van de huishoudbegroting

binnen een huishouden (bijvoorbeeld kostgeld, kosten voor voeding) of over de kosten van een handeling of gebruik van een apparaat (bijvoorbeeld energieverbruik). Dit handboek biedt dan gericht informatie over dat thema.

1.1.2 De begroting als middel voor financiële redzaamheid Door het maken van een huishoudbegroting krijgen mensen grip op hun geld. Dit helpt huishoudens om financieel redzaam te worden. Iemand is financieel redzaam wanneer de inkomsten en uitgaven in balans zijn, zowel op korte als op lange termijn. Financieel redzaam zijn betekent ook dat iemand op tijd hulp kan inschakelen wanneer hij of zij de grip op de eigen financiën dreigt kwijt te raken. Met ondersteuning van anderen kunnen zij wel financieel redzaam zijn.

1.2 Inkomsten en uitgaven 1.2.1 Inkomsten Bij de berekening van de inkomsten, is het besteedbaar inkomen het uitgangspunt. Dit is het totaal van alle inkomsten, inclusief vakantiegeld, kinderbijslag, teruggave belastingen en alle toeslagen. Hoofdstuk 2 gaat hier uitgebreid op in.

1.2.2 Uitgaven Voor de uitgaven is een indeling gemaakt in drie groepen. De basis hiervoor is hoe vaak de uitgaven terugkomen (de betalingsfrequentie) en of er een contract voor is afgesloten. Vaste lasten Vaste lasten zijn uitgaven die regelmatig terugkeren en waarvoor vaak een contract is afgesloten. Denk aan huur, hypotheek, verzekeringen, contributies en abonnementen. Op korte termijn is het vaak niet mogelijk de hoogte van deze uitgaven aan te vanwege het contract. Reserveringsuitgaven Ieder huishouden krijgt een keer te maken met reserveringsuitgaven. Denk hierbij aan kleding, nieuwe meubels en apparatuur, niet-vergoede ziektekosten en een vakantie. Huishoudens moeten hiervoor geld opzij zetten. De hoogte van de uitgaven ligt niet vast. Ook het moment is vaak niet bekend, sommige uitgaven komen zelfs minder dan één keer per jaar voor. Huishoudelijke uitgaven Huishoudelijke uitgaven keren regelmatig terug. Het gaat om gewone dagelijkse boodschappen, zoals voeding, was- en schoonmaakartikelen en persoonlijke verzorging. Ook de kapper, hulp in de huishouding, kosten van huisdieren en zakgeld vallen hieronder. De hoogte van het bedrag kan per keer verschillen.

Nibud | Opstellen van de huishoudbegroting

3. Uitgaven In dit hoofdstuk worden alle uitgavenposten toegelicht. Bijna alle paragrafen eindigen met een grafiek met de gemiddelde bestedingen van particuliere huishoudens. Deze grafieken zijn ook te vinden in de online tool net als de bijbehorende referentiebudgetten. Daarnaast bevat de tool ook nog andere huishoudtypen die niet in de grafieken in dit hoofdstuk zijn opgenomen. Een groot deel van de bedragen die genoemd worden in dit hoofdstuk zijn ook in de tool terug te vinden. Een toelichting op de inhoud en het gebruik van de tool staat op de website.

3.1 Vaste lasten Vaste lasten zijn uitgaven die regelmatig terugkeren en waarvoor vaak een contract is afgesloten. Denk daarbij aan huur, hypotheek, verzekeringen en abonnementen. De hoogte van deze uitgaven kan vaak niet op korte termijn worden aangepast vanwege het contract.

3.1.1 Huur en hypotheek Huur De term ‘huur’ staat voor de kale huur, dus exclusief servicekosten, verwarming, elektriciteit en dergelijke. In paragraaf 2.3.1 staat meer informatie over de huurtoeslag. Op de website van de huurcommissie is informatie te vinden over de huurverhoging (www.huurcommissie.nl > onderwerpen > huurverhoging). Hypotheek De term ‘hypotheek’ wordt gebruikt voor de bruto hypotheeklasten, dus de rente plus aflossing of premie. De financieringslastnormen voor hypotheekverstrekkers zijn te vinden op de website van het Nibud (www.nibud.nl > beroepsmatig > financieringslastnormen-2020).

Nibud | Uitgaven

Grafiek 3.1 Gemiddelde bestedingen huur/hypotheek per maand naar huishoudtype 1600

1400

1200

1000

800 alleenstaande alleenstaande oudere

600

paar zonder kinderen ouder paar

400

paar met kinderen

2000

4000

6000

8000

10000

3.1.2 Gas, elektriciteit en water Deze paragraaf omvat voor gas, elektriciteit en water: 1. de tarieven; 2. de verbruikscijfers naar huishouden; 3. het verbruik per apparaat; 4. de was-, bad- en douchekosten; 5. de gemiddelde bestedingen. 1. Tarieven De tarieven voor gas en elektriciteit zijn afhankelijk van: - het energiebedrijf dat de levert; - het type energie (duurzame of standaard); - een vaste of variabele prijs; - de looptijd van het contract. De tarieven zijn opgebouwd uit een vast en een variabel deel. Het vaste deel bestaat uit een bedrag voor het transport op basis van de aansluiting (capaciteitstarief) en een bedrag voor het gebruik van de meter (vastrecht). Het variabele deel, dat afhankelijk is van het verbruik, is opgebouwd uit een bedrag voor de energielevering, de energiebelasting en een opslag voor duurzame energie. De eenmalige belastingvermindering op de energiebelasting is â&#x201A;Ź 527,17 inclusief 21 procent BTW. Deze belastingteruggave wordt verrekend met de jaarlijkse elektriciteitsafrekening. Vergelijk alle beschikbare elektriciteits- en gastarieven op www.energieprijzen.nl.

Nibud | Uitgaven

MINIMUMVOORBEELDBEGROTING (JANUARI 2020) Bedragen per maand Alleenstaande Twee personen

INKOMEN bijstandsuitkering 1.000 1.428 vakantietoeslag 53 75 zorgtoeslag 104 199 huurtoeslag 0 (165) 0 (213) TOTAAL INKOMSTEN 1.157 1.702 UITGAVEN huur 233 (400) 233 (455) gas 79 79 elektriciteit 14 31 water 9 13 lokale lasten * (45) * (60) telefoon, televisie, internet 59 70 zorgverzekeringen 149 298 overige verzekeringen 20 29 onderwijs * * contributies en abonnementen 2 3 vervoer 17 34 levensonderhoud anderen * * betalingsverplichtingen * * VASTE LASTEN 582 790 kleding en schoenen 51 101 inventaris 67 80 onderhoud huis en tuin 23 23 zelfzorgmiddelen 6 10 eigen risico zorgverzekering 32 (21) 64 (43) eigen bijdragen/betalingen zorg * * vrijetijdsuitgaven * * RESERVERINGSUITGAVEN 179 278 voeding 214 389 was- en schoonmaakartikelen 5 6 persoonlijke verzorging 18 35 huishoudelijke dienstverlening * * huisdieren * * roken * * diversen 5 7 HUISHOUDELIJKE UITGAVEN 241 438 SOCIALE PARTICIPATIE * (97) * (155) Over voor de posten met een * 155 196 TOTAAL INKOMSTEN/UITGAVEN 1.157 1.702

Nibud | Voorbeeldbegrotingen & referentiebudgetten

MINIMUMVOORBEELDBEGROTING (JANUARI 2020) Bedragen per maand Alleenstaande Twee personen

INKOMEN AOW-pensioen 1187 1625 vakantietoeslag 68 97 zorgtoeslag 104 199 huurtoeslag 0 (218) 0 (246) TOTAAL INKOMSTEN 1.359 1.921 UITGAVEN huur 231 (460) 229 (500) gas 87 87 elektriciteit 15 34 water 10 15 lokale lasten * (45) * (60) telefoon, televisie, internet 59 70 zorgverzekeringen 149 298 overige verzekeringen 13 14 onderwijs * * contributies en abonnementen 2 3 vervoer 14 29 levensonderhoud anderen * * betalingsverplichtingen * * VASTE LASTEN 580 779 kleding en schoenen 51 101 inventaris 67 80 onderhoud huis en tuin 23 23 zelfzorgmiddelen 9 13 eigen risico zorgverzekering 32 (27) 64 (53) eigen bijdragen/betalingen zorg * * vrijetijdsuitgaven * * RESERVERINGSUITGAVEN 182 281 voeding 213 388 was- en schoonmaakartikelen 5 6 persoonlijke verzorging 18 35 huishoudelijke dienstverlening * * huisdieren * * roken * * diversen 5 7 HUISHOUDELIJKE UITGAVEN 240 437 SOCIALE PARTICIPATIE * (97) * (155) Over voor de posten met een * 357 424 TOTAAL INKOMSTEN/UITGAVEN 1.359 1.921

Nibud | Voorbeeldbegrotingen & referentiebudgetten

Het Budgethandboek is een betrouwbaar en actueel naslagwerk voor professionals die consumenten adviseren over hun financiën. Jaarlijks actualiseren de experts van het Nibud het boek op basis van de nieuwe weten regelgeving. Het boek bevat actuele informatie over inkomsten, uitgaven, bestedingspatronen en regelingen voor verschillende typen huishoudens. Het gaat dieper in op budgetthema’s als kosten van kinderen, echtscheiding, zorg en schulden. Naast het boek is een online tool beschikbaar. Hierin worden cijfers en gegevens overzichtelijk in beeld gebracht. De tool bevat de voorbeeld begrotingen en referentiebudgetten. Die begrotingen kunnen op een interactieve manier worden geselecteerd. De tool bevat ook aanvullende informatie over uitgavenposten en budgetaandelen. De minimumvoorbeeldbegrotingen geven een indicatie van de bedragen die huishoudens minimaal moeten uittrekken voor de verschillende uitgavenposten. Deze gegevens zijn te gebruiken voor advies over bijvoorbeeld een verantwoorde huur, of voor het opstellen van een realistische begroting. Met een goed en realistisch advies huishoudens (weer) grip op hun financiën. Al sinds 1979 onderzoekt het Nibud hoe mensen met geld omgaan en ondersteunt hen daarbij. Het voorkomen van geldproblemen is ons doel. Wij doen, verzamelen en combineren onderzoek naar financieel gedrag en bestedingspatronen en vertalen deze naar bruikbare adviezen en toepassingen. Wij zorgen voor een onafhankelijke blik op hoe mensen met geld omgaan en laten zien wat financieel gezien mogelijk is.