COMMUNICATIE verschillende soorten optisch akoestisch mechanisch chemisch dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE de meest primitieve is de chemische zelfs bacteriën reageren hierop één bepaalde geur heeft één betekenis
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE veel voorkomende signalen zijn de akoestische niet belangrijk voor bijen.. hebben gĂŠĂŠn orgaan dat gevoeligs is voor geluid wel worden trillingen waargenomen dat gebeurt vooral met de poten en de antennen dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Optische signalen kunnen erg verschillend zijn gaan vaak samen met mechanische of chemische signalen mooi te zien als een bij vervliegt op een vreemde kast de bij wordt hardhandig onderzocht en bij enig verweer direct aangevallen en gestoken dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Stertselen en gif-stertselen: verschillen en overeenkomsten stertselen, met Nassanov klier duidelijk zichtbaar
gif-stertselen, zelfde karakteristieke houding van de bij, nu wordt angel zichtbaar en wordt gif geproduceerd gif-stertselen bij onraad, bijv. als imker de kast opent dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Bijendansen Kwispeldans - voedselbron tot ca. 3 km Rondedans - voedselbron tot ca. 100 meter Sikkeldans - tussenvorm dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Bijendansen maakt gebruik van alle 3 soorten signalen
dinsdag 22 februari 2011
RESULTAAT VAN EEN EXPERIMENT dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Kwispeldans (Karl von Frisch) speurbijen informeren nestgenoten over richting en afstand tot de voedselbron het aantal malen dan de dans wordt herhaald duidt op kwaliteit (suikergehalte) van het voedsel
de dans wordt onderbroken voor het uitwisselen van voedsel door de danser te betasten met de antennen nemen ze ook de geur op van het voedsel dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Kwispeldans (Karl von Frisch) De bij kan de horizontale richting van de voedselbron t.o.v. de zon, vertalen in een verticale richting
Door de waarneming van gepolariseerd licht hoeft de zon niet werkelijk zichtbaar te zijn! Kwispelt zij precies van onder naar boven dan ligt de bron precies richting zon
Danst een bij precies van links naar rechts, dan zal de bron zich precies 90ยบ t.o.v. de zon bevinden dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Kwispeldans (Karl von Frisch) de afstand wordt bepaald door de kwispelfrequentie, hoe korter de afstand, des te hoger de frequentie de dans wordt soms wat slordig uitgevoerd, waardoor afwijkende info kan ontstaan => aantal malen herhaald, waardoor bijen in staat zijn een gemiddelde te berekenen
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Kwispeldans
de hoek gevormd door de stand van de zon en de richting van de voedselbron wordt teruggevonden in de hoek tussen loodrecht en de richting van de kwispelgang dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Kwispeldans
Bijen bezitten haarjtes in hals en taille voor oriĂŤntatie in de ruimte dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE Rondedans Wordt uitgevoerd als voedselbron dichtbij (tot ca. 100 m) is Deze afstand (100 m) verschilt van ras tot ras
dinsdag 22 februari 2011
GELUIDEN IN HET BIJENVOLK Bijen zijn doof.... Wel ervaren zij bij bepaalde geluiden een trilling, die voor bijen een duidelijk signaal zijn Zoemtoon, te horen op zomeravond bij “tevreden” volk Steektoon, als ze bedreigt of verstoord worden “Sissen”, bij honger of grote dorst “Huilen”, als het volk moerloos is dinsdag 22 februari 2011
GELUIDEN IN HET BIJENVOLK Bijen zijn doof.... Wel ervaren zij bij bepaalde geluiden een trilling, die voor bijen een duidelijk signaal zijn Bruisen, bij een korte storing, bijv. een klop tegen kast Tuten, van pas uitgelopen moeren Kwaken, van nog niet uitgelopen moeren Dansgeluiden, geproduceerd tijdens het kwispelen dinsdag 22 februari 2011
DRACHT Bijen Voor voedsel erg afhankelijk van planten, met name bloemen Omgekeerd is ca. 80% van de Noord-Europese plantensoorten afhankelijk van insecten voor hun bestuiving en zaadzetting (en dus voor hun voortplanting) De bestuivende insecten brengen door hun gedrag stuifmeel over van de ene bloem op de andere, waardoor bestuiving plaats vindt
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
DRACHT Bijen Bijen bestuiven niet uit liefhebberij... Zij worden daartoe aangezet door de bloemen, die als tegenprestatie nectar of stuifmeel, of beide leveren Insecten gebruiken dit als voedsel Bloemen die afhankelijk zijn van insecten om bestoven te worden, zijn aantrekkelijk in de vorm van kleur en geur
dinsdag 22 februari 2011
DRACHT Wil je dus succesvol imkeren, dan moet je op de hoogte zijn van wat er groeit en bloeit in de omgeving (straal van 3 km) van je bijenstand!!
Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide
dinsdag 22 februari 2011
Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide
DRACHT
Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide
dinsdag 22 februari 2011
BIJENWEIDE
De bijenweide kan van jaar tot jaar verschillen, door invloed van het weer grondwaterstand en andere factoren (bijv. snoei)
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
ONDERSCHEID IN DRACHT Voorjaarsdracht (tot mei) Zomerdracht (juni - juli) Najaarsdracht (vanaf augustus) Kijkend naar het belang voor de bijen spreekt men van: Hoofddracht: veel (massaal) voorkomende bloemen in een bepaalde periode Nevendracht: bloemen die naast de hoofddracht redelijk bevlogen worden dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
HONING
Winnen en verwerken
dinsdag 22 februari 2011
HONING
Wat is honing? de grondstof voor honing is: NECTAR
dinsdag 22 februari 2011
HONING
NECTAR Wordt geproduceerd door nectarklieren of nectariën in de bloem Soms (bijv. bij de kers) komen ook buiten de bloem (extra-florale) nectariën voor
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
HONING Planten maken van koolzuurgas (CO2) en water mbv zonlicht en bladgroen suiker en zuurstof. Suiker vind je in 3 vormen: Saccharose (bietsuiker)
Saccharose
glucose fructose Glucose dinsdag 22 februari 2011
Fructose
SUIKERS Maltose
Suiker vind je in 3 vormen: Saccharose (bietsuiker) glucose
Saccharose
fructose
Glucose dinsdag 22 februari 2011
Fructose
dinsdag 22 februari 2011
HONING Deze zijn ook in honing te vinden Voor bijen is saccharose onverteerbaar... wordt omgezet (ge誰nverteerd) door het enzym invertase, in glucose en fructose Deze omzetting gaat na het slingeren gewoon door, ook nog nadat de honing gepot is Het stopt als door verhitting het enzym kapot gemaakt wordt dinsdag 22 februari 2011
DE OUDERDOM VAN HONING Het enzym-gehalte in de honing neemt af in de tijd Kan worden bepaald in het laboratorium Vaak is dat het enzym distase (amylase) Wettelijk vastgesteld minimum is 8 ĂŠĂŠnheden De bij zet polysacchariden om mbv het enzym amylase in bijv. maltose en enkelvoudige suikers (resp. di- en monosacchariden)
dinsdag 22 februari 2011
DE OUDERDOM VAN HONING Als een zuur inwerkt op hexosen (hexo = 6 koolstof atomen) ontstaat HMF (hydroxymethylfurfural) HMF onstaat door dehydratie van het suikermolekuul Verhitting van honing bevordert dit proces HMF is giftig voor bijen boven 30 ppm HMF is “niet giftig” voor mensen Het wettelijk toegestane maximum bedraagt 40 ppm, in tropische honing 80 ppm dinsdag 22 februari 2011
NECTAR Bestaat uit: gemiddeld een suikergehalte van 20% de overige 80% is water bijen voegen enzymen toe en verwijderen door indampen water, waardoor honing ontstaat iedere plantensoort geeft zijn eigen specifieke kenmerken mee aan de honing (kleur, geur, consistentie en smaak) dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
NECTAR - HONING Energiebron voor o.a. spieren => beweging warmteproductie (in trilling brengen van vleugelspieren) wasproductie vetopslag dinsdag 22 februari 2011
NECTAR - HONING Indampen van nectar Wanneer gehalte aan suikers > 80% , dan wordt de raat verzegeld (honing is rijp) Gebeurt met dekseltje van bijenwas Hierdoor is opname van water niet meer mogelijk (luchtdicht) Honing is hygroscopisch (trekt water aan).... dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING Er mag alleen honing worden geoogst van raten die voor meer dan 75% verzegeld zijn Als “onrijpe� honing wordt geoogst, kan deze gaan gisten omdat watergehalte te hoog is. De van nature in honing voorkomende gisten zetten de suikers om in alcohol en koolzuurgas (CO2) Honingraten uit de BK zijn voor de bijen!!
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING Soorten slingers 2, 3 of 4 raams slingers Dit slaat op BK-raams formaat Het aantal HK-ramen is meestal het dubbele Naast tangentiale slingers bestaan er ook radiale slingers dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Wel slingeren dinsdag 22 februari 2011
Niet slingeren
OOGSTEN VAN HONING
Voor het slingeren moeten de wasdekseltjes worden verwijderd Dit ontzegelen gebeurt met een ontzegelvork
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Of met een ontzegelmes...
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
De ontzegelde raten komen in de slinger terecht
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Door de middelpuntvliedende kracht wordt de honing tegen de wand geslingerd En loopt dan langs de wand van de slinger naar de bodem
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING Door de snijkraan te openen kan de honing via de honingzeef opgevangen worden in een emmer (evt. RVS) De dubbele honingzeef, grof gevolgd door fijn, houdt wasdeeltjes tegen
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING Vervolgens de honing enige dagen laten rusten (klaren) Liefst in een warme omgeving Luchtbelletjes die tijdens het slingeren zijn ontstaan kunnen ontsnappen De honing kan uitgevuld worden... dinsdag 22 februari 2011
BEWERKEN VAN HONING Honing gaat vroeg of laat kristalliseren... Flink roeren tijdens dit proces zorgt ervoor dat er geen grote kristallen ontstaan Hierdoor blijft de honing smeerbaar
dinsdag 22 februari 2011
BEWERKEN VAN HONING Koolzaadhoning kristalliseert bijvoorbeeld erg hard uit... Mechanisch roeren mbv. een boormachine kan hier dienst doen Er ontstaat dan geleiachtige honing (crème honing)
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEĂ?NVLOEDEN KRISTALLISATIE Verhouding suikers in de honing
Temperatuur
Kristallisatiekernen
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEĂ?NVLOEDEN KRISTALLISATIE Verhouding suikers in de honing
Veel glucose: kleine kristallen, snelle kristallisatie Veel Saccharose: snel, hard en grof Fructose: blijft stroperig dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEÏNVLOEDEN KRISTALLISATIE Temperatuur
Minder dan 10ºC of meer dan 25ºC: vertraagde kristalvorming Ideaal: 15ºC (vandaar koud zetten) Vorst: géén kristalvorming
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEĂ?NVLOEDEN KRISTALLISATIE Kristallisatiekernen
Zetten kristallisatie in gang Hoe meer kernen, hoe kleiner de kristallen en hoe meer kristalaanzet Verspreiding van de kernen in de honing (vandaar roeren) dinsdag 22 februari 2011
HONING BOTTELEN Afvullen tot de vulrand Hoger mag, maar deksel moet schoon blijven Vaste honing weer vloeibaar maken door “au bain Marie” te verwarmen op 40ºC Niet hoger, want dan gaan de enzymen in de honing kapot dinsdag 22 februari 2011
WETTELIJKE EISEN max. 20% water heidehoning max. 23% water (bevat 3% eiwit) HMF < 40 mg/kg (vers bevat ca. 3-5 mg/kg). Toename is 1-2 mg/kg/maand Tht niet langer dan 2 jaar
dinsdag 22 februari 2011
WETTELIJKE EISEN Etikettering Honing Inhoud in gram Naam en adres imker/verkoper Tht Code productie-partij
dinsdag 22 februari 2011
MAG OP ETIKET Etikettering Botanische herkomst (grootste deel) Geografische herkomst Eventuele extra kwaliteitsaanduiding
dinsdag 22 februari 2011
HUISWERK
Bestudeer hoofdstuk BIJENGEZONDHEID (blz 92)
dinsdag 22 februari 2011