Den Nederlandtschen landtspiegel in ryme gestelt

V

D E N

NEDERLAKDTSCHËN

LANDTSPIEGEL I N R Y M E G E S T E L T D O O R

Z. H .

Vyaer in Jat ïetterltjck endefiguerltjck degheleghentheyt, aért ende nature yaH de X^eder landen,tnet de omli^hende ^renfm: als W e f t p h a l e n , C l e v e , G u l i c k , &c. cUerltjck ajgebeelt ende iefchreVen l^ordt.

N i e t m i n d i e n f t e l i j c k als v c r m a k e l i j c k o m lefctt*

BI3LIOTHEEK OIRFC-^I' VA^4 DE WIERiNGERMEEi? (NÖOKDOOSTPOLOeRWgSKeW)

t'AMS-fELREOAM,

B y Z a c l i a r i a s H e y n s , i n d e W a r m o e f t i a c t , i a d e d r i e DeucWeti, 1 5 9 ^

DEN EERVVEERDIGHEN. WYSEN,VROMEN

H E E R E I A N

H E N p R I X

O E T K E N S , C A P I T E Y N ENDE B O R G ^ ^ ^ - ^ ^

1P

h o o f t m a n v a n e e n d e e l der W a r m o e ftratc,inde vvijt-beroemdecoopftadtAmfterdam.

.

Ji

V

E r w . H e e r e , t w e e r e d e n e n h e b b e n myveroorﾃ各cSbV.E. d i t m i j n c l e i j n w e r c k t o e te e y g h e n e n e n d e te f c h e n c k e n , d ' e e n c m i d t s i c k u o n d e r f a e t z i j n d e , ghemerﾃｳt h e b b e de g o e d e g h e * n e g h e n t h e y t d i e V . E . h e t a l g h e m e y n e w e l v a r e n des l a n d t s t o e d r a g h e n d e z i j t , daer v o o r w a k e n d e aﾃｯs V a d e r des v a d e r l a n d t s , welckﾃｩ voorfz.ghencgentheyt V . E . ongetwyfelteennieufgierichherteveroorf a e d , h e t w c l c k e a l t i j t e e n g o e d e u y t c o m f t h o p e n d e , e n een q u a e t e i j n d e d u c h t e n d e , m e t o p g h e f t r e ^ e o o r e n v e r l a n g h t te w e t e n a l l e n ' t g h e n e i a s'landts f a k e n g h e f c h i c t , e n d e h o o r e n d e a l s n u de b e l e g h e r i n g h c e n o v e r hceren v a n d e e n ftadt,cnde h e t w e d e r o n t f e t t e n v a n d ' a n d e r , ' t z y t o n f e r baten o f t e f c h a d e n , w i e f o u d e t w y f e l e n o f t a l f u l c k e n i e u s - g i e r i g h h e r t c (denshemeyncnwejftant toeghedaen)enwenfcht ooghfchynelijck t c f i e n de g h e l e g h e n t h e y t v a n alfulcke p l a e t f e , o m alsdan(daer v a n g h e h o o r t

A a

eade-

e n d e ' t g h e f t a l c bemerektrhebbénde)cle f a k e o v e n v e g e n d p , t * o v c r t b o f r f o o ' t n o o d t d c d c , i n d e f e l v e t e n b e f l e n h e l p e n r a d e n . D ' a n d e r is o t n d a t i c k i n o n f e lefte v e r g a d c r i r i g h e , d a e r o n s C o r p e r a c l f c h a p ( w a e f v a n de bevelhebbers z i j n , d c E c r v V . ^ m / f OrootenhutjSjHendnclanJ:^.JepjAt\~ b o r f t e n , D i r i c k V i r t c k f ^ C o r p e r a e l , L u b b e r t lanf^ L a n d t z p a f f a e t , "PtfM/w ClaeJ:^. S c b r y v e r ) b y d e t i a n d e r e n w a s , n i e t a l l e e n e n h e b b e e h e f p e u t t d c n luft die V . E . heeft o m de verfcheydenheyt v a n d e menfchelijcke naturen tcbemercken; macr oock de ghcnuchteghenomeninderreden-rijckc c p n f t e , E n d e alfo d e f e n m y n e n S p i E G H E L n i e t alleenlic e n dient tot bef c h o u w i n g h e v a n d e fteden e n d o r p e n d e s g a n t f c h e n N e d e r l a n d t s : m a c r o o c k t o t v e r c l a r i n g h e v a n de n a t u e r e e n d e aert des v o l c k s , e n d e ditalles i n yijindicht j So iftdat ick goet g h e v o n d e n h e b b e , ja heeft m y behoorlijck g e d o c h t V . E . . a l f t v o o r f z . i s , d i t m i j n c l e i j n w e r c k t o e t e f c h r y vé, n i e t t w y t e l e n d e o f t h e t e n f a l f o a e n g h e n a e m l i j c k (als h e t w e l h e r t e l i c k géfchoncJi.en w o r d e ) o n t f a n g h e n w o r d e n . D e n A l m a c h t i g e n w i l V . E . t o t z i j n d e r e e r e n e n d e m e d e fteunfel d e s V a d e r l a n d t f c h e n w e l f t a n t , e e n l a n g h d u r i g c g h e f p n t h e y t J Q n n e n . I n A m f t e r d a m , defeu eerften M a y , 1599. ^

V , E,onderfact

A E N D E N L E S E R. T Sfeftueftbe lefer Vriendt, iS Dat göp 5iït gljenegïrm *-'<öiii öoojcn mDerien öoe Necriandt IJEI glieftHc/ i^oe <3aD Dat nocl) regeert en t|ouDt in 5iin g^emelt/ é^tt üaat'ren afg^eDeelt met BoOcljen/a^ergb en Qdeggen^ !3ailt gl)p tot u Uer (naec^fient|oe Dat 3itn gl^eieggen ^e^o^pertenDe^teen^ Dit conDp üao? cleiin geit/ Cleiinmoept/in g^een gljeöaer/met Defen boecft Derseft/ ^tü rittenDe m u t) uii«( nae luflt Doo^ fien ter Deg^en ^ • -> ^ aaant H £ Y N s Dit aiie^ ^(er in Duiitfc^en rijm tierclaert/ ^ermplen/mate/b'p tCompaiet op eIcHe Caert ^leDeDiSantiemitSDan a^o;pen enDe ^teDen/ ^ooDatgtjpt'uïoennutc' cont lefen tietbeDteDC f0atneeringt)e en traSticfe tn elcbe ^^taDt gljefcljte i; V^nt mtt^iw elcl( lanDt geefc/ 'tüolcltjGi aerc/ topfe enDe seDen» God en niet meet, A. Smyters.

T)ie met een ')feyr'-Jcf}QUT^end oogh Sonder Van ^jn haert te lifijcken\ 'Dalen diep, en berghen hooghy .(.r ^.rinfchappen, en Coninghnjcken, handti€n Steden wil bekijcken: Sie hierjdaer't in kleijn Vertoogh HBïi{S al doet nae 'tleVen httjcken.

JV-.

CTABMSZOON vanHorcn,

T O T

D

D E N

A V T E V R .

i e t o t zijns nacftens n u t d e t i j d t f b o w e l befteden, Als ghy vriend Heym niet vlijt i n defen Caen-bocck dott^ V e r d i e n e n l o f e n d a n c k v o o r fiilcke w e l d a e t g o e t . ' t G h e w i n dat daer u y t v o l g h t b e t a e m t nac recht e n reden, Nu'tcleyneisgheeyndjWiltvry int grootetreden: W a n t m e n i g h h e n verlangt daer na,dus grij pt een m o e t .

A l valt den arbeyd fuer,het l o o n dit w e e r verfoet, D i e s u dien niet ontliet,werd dy v a n vriend ghebedcn.

D a t e l c k o p - m e r c k l i j c k h e als i n e e n S p i e g h e l c k e r D e s Aerdrijcks heel gheftaltjZee e n R e v i e r e n daer H o e e l c k s n a t u e r v o o r t b r e n g h t d e w e r c k i n g h ' g r o o t des H e e r c n , O p alft de m c n f c h b e f p o o r t i n h e m l o k e n n i s baer, D a t h y G o d s w o n d ' r e n p r i j ft, e n d a n c k b a e r z y h i e r n a e r S o o ' t w e r c k d e e s v r u c h t e n b r e n g h t , w a t f b u d t g h y m e e r begheercÂť;.

T ^ I t d a t m c f l w e l als c l e e n i n cleene plaecs c a n b e r g l i c n , B e g r i j p t a l ' t N e d e r l a n d t ' t c o n f t b a r i c h d u e c h t f a e m dceh D o c h d o o r d y dit n u g r o o t d y maeckt f o o groot gheheel, D a t f a c m d i j n n a e m (ó H c y n s ) f a l c o n n e n b e r g h e n n c r g h c n . , .

Benisnoodicb.

ÊPIGRAMMA. HotLandt,mStadt,^Vmen,'Vi>oelïe baren, Fray munten «>ï> boorden, en yochten 'tLandt.

Hoet'onfen nut elck vloeyt Vol rtjcke l»aren: B n d'een de croon* noch boVen donder/pandt: t J E T K S j toont^hy hier door't ftaet, en met defna/en, t)ie meer en mter u om d i t ^ r t d Vermaren.

C. Tacmfibonirsui Hoont»

H

^

, N E D E R L A N D T .

lA-\\.

E t e d e l Kederlandt, m e n i n d i t b o e c k c a n (ïcttj Figucrlijck afgebeelt,in landen feventien.

A i s Vlaendreny Lut^enèorchjWmt d e r Limbonhjcher ftedtf, ' • -' Jrtoys e r i Hene^ou v a n Geldr' e n Brabant m e d e . i i , '^ ' t S o e t H o / w i j t v e r m a e r t e n Zeelandt w a t e r r i j dc^ '• H e t Marc^rae£chap d e s l^jx e n Jjutphert des g e l i j c k j • • ^ V a n ^tïecht , Vrieflandt o o c k v a n Mtchelen e n v a n t^meny M e t d'0"tfer-jffels l a n d t endé G / oen'm^hen d i e t f a m e n Wél hebbéri'in't g h e t a l t w e e h o n d e r t c n d e a c h t B e m u e r d e fteden v a f t o m w a l l e t e n o m g r a c h c , Ses d u f c n t d o r p e n j e n t n a t Guiccidrdm^ctQhxtrx, R i v i e r e n o v e r veel, o m w i j t e n zijt te varen^ D o o r l o o p e n ' t g a n t f c h e l a n d t , e n o p d e d u y t f c h c 2cc ^ . Z i j n h a v e n e n béquaem,daerfchepen v e e l o p réc *',' \ S t i l l i g g h e n a l l e j a e r s , d i e ' t l a n d t v e e l r i j c k d o m s gHeViéil^ ^ D o o r C o o p m a n s h a n d e l g r o o t die't zcewaerts w o f d t gedrcycn V e e l b o f c h mkér l u t t e l b e r g h s e n z e e r b c g a e f t m e t ^ r a ^ ^ ' t G h e e f t W y n e r i , m a e r z e e r c l e i j n , o o c k V i n t m ' a l o m n i e ftaen V e e l y : r u i j i t s v a n g r o o t e r êra^ht, v e e l f c h a e p v o e d e n d e h e y d e n .

V e e l gras i n t leeghe k n d t , e n vette g o e d e w e y d e n .

D

i t G r a e f r d i a p i n t g e m e e n v a n Vlaendren w i j t vermaert,' Jn d r y e n isghedeelt, d t y - n a m i c h o o c k verclaert, %ijcks'Vlaendren o f t e \ l ^ c h t WA ^ e l f t y o o r h o o f t - f f a d t noemen» H e t 'i\>al[che V l a e n d e r - l a n d t w i l ^ f e l d'eerfté r o e m e n , E n 'tD«);//(:/;e y l a e n d e r d e e l Gendt v o o r z i j n hóoft-ftadt t e l t ^ W a e r i n r i v i e r e n f c h o o n , d e Leye, L i e V e n d ' S c h e l t , Scheep-rijck z i j n d ' alle d r y , d o o r - v l i e t e n d e f i j n m a k e n E y l a n d e n t w e e m a e l tien ,daerelck een i n can raken donder eenigh fchip oft fchuijt,midtsdatmerbrugghcntek A c h t ende tneghentich bequamelijck ghevelt.

D e e s fl-adt i s w e l b e w o o n t , f e e r g r o o t e n fterck v a n m u e r e n , ' M e n m a c h d a e r L e e w e n fien w r e e t e n ftraf v a n n a t u e r e n .

D i e m e n daer a l t i j d t h o u d t e n v o e d t v a n jaer t o t jaer.

D e ^eyjêr Carel o o c k g h e b o r e n w e r d t a l d a e r .

E l f h o n d e r t vijfiiich d r y f c h o o n d o r p e r p r o c h i kerckcn,' I v l e t fèv'nen t w i n t i c h fte'en, d i e n i e t z i j n o m v e r f t e r c k c n M e n i n d i t G r a e f f c h a p v i n d t , ' t l a n d t o o c k g o e T e r w e geeft,"' V e e l W o l l e n e n goedt V l a f c h , fb d a t m e r daghlijcks w e e f t V e e l w e b s , d w e l c k w i j d t e n d z i j d t w o r d t o v e r Zee g e l b n d c n j D a e r w o r d e n p a e r d e n groot diefterckzijn oock b e v o n d e n .

....

„..., ^

V

^1

>1

D

HET I J K l ) VA7si1>nn v^ruK,

i t V l a e n d e i l a n d f c h e d e d v a n o u d t s g h e n a e m t h e t Vryi^ M i d t s d e v r y h e d e n g r o o t d i e d i e v a n ^ru£ t e n t y e V a n H e r t o g h Thlippus c l o e c k v a n Eljas v v e r d t g h e g o n t , 5eer veel f c h o o n Vlecken heeft e n D o r p e n g r o o t i n t r o n t , Muer-ftercke Sloten vaft aen Z e e veel fchoone h a v e n A l s Oftend' e n d e Sluijs^dit h e e r l i c k ' t l a n d t b e g a v e n A e n d e n o o r d - w e f t e r z y ift m e t d ' O o f t - z e e bcpaelt, M e t d ' o o f t e i j n d e n a e ' t l a n d t vmjeljl hetnederdaelt, ' t ^ u y d t e y n d e ftreckt h e m v o o r t s n a e d'Yperfche l a n d o u w e n , ' I n ' t m i d d e n i s d e ftadr v a n Brugh, f c h o o n i n ' t a e n f c h o u w e n M e t huyfen hoogh enmoy,feercoftelickghehecht, M a r c k t - p l a e t f e n g r o o t e n w i j d t , m e t b r e e d e ftraten recht» D e n h a n d e l der C o o p l i e n plachdaerfeer g r o o t te w e f e n •H o e w e l dat naederhandt d o o r ' t w a t e r , h u n o n t r e f e n E n d a t d e B o r g h e r y iets h a d d e n o n d c r f t a e n T o t n a e d e e l v a n d e n G r a e f denKeylèr Max'miliaen, D e neringhe verdwecn,en d'handelen v e r f l o u w d e n .

H u n l a e r m e r c k t f i n t d i e r t i j d t . t ' A n t w e r p e n is g h e h o u d e n . ' D i e W o l l e n even w e l die zijn daermeeft ghefocht.

E n d a g h l i o k s worden nochaldaer t e r m e r c k t g h e b r o c h t .

ilanc

Sians

Sa •—

..di-

mesll

(Jen

leko

ou

S.PKkrscaff^^

J^^^

^'Je^femnL

Mjmmmvm

.'

\

(!(YCX

R

rL4BlSCf>E1{Byi,ofhet!andvanJeï/f.

ïcx-ylaendrot o f t e \ ^ c h t v a n o u d t s b e k e n t d i t d e e l , Is f o g h e n a e i n t g h e w e e f t , de v v y l e dat h e t h e e l i n s ' K e y f e r s d i e n d e ftondt Teer l o f f c l i j c k v a n f a m e , M a e r w o r d t n u Jelft g h e n o e m t , e n dat nae s'hoof-ftadts n a m ^ D i e o pd eVenre leijt,wat cleijn,doch w e l bebout, E n h a e r g h e b i e d e n ftreckr, g h e l i j c k h e n r e c h t i n h o u d t T o t Jtfdenaerde t o e , e n t o t d e Gentfche m u r e n , B y n a e t o t Denremond en ander nae gheburen.

D e ftadt ]S(ifiove l e y t o o c k i n d i t V l a e m f c h e r i j c k .

B e w o o n d e vlecken f c h o o n veel d o i p c n delghelijck H e e f t d i t l a n d t o v e r a l , feer l u f t i g h i n t a e n f c h o u w e n .

H e t v o l c k i n dit g h e w e f t gheen legeplaets e n h o u w e n . ' G o e h o p p e c o n i t v a n d a c r d i e r èvei^loedigh v v a f t , D e e s l i e d e n z i j n zeer c l o e c , elc o p z i j n l a k e n p a f t , J n v v e f e n h e u f c h e n ftil g e e n a r b e y t z y e n f p a r e n , S c h e r p f i n n i g h i n h u n d o e n v v a e r ^ d o o r z y g r o o t g o e d t garend N a e ' t N o o r d e n ftred: d i t d e e l a e n ' t l a n d t v a n Denremonde, N a B r a b a n d t d'Ooft-zy leyt, 'tZuydt-eyndcheeft d?n gronde By't landt van Henegou,ende d'Wefter-eynde ftred: ^ J'ot a e n d^Caffelty dyvelc he'en nae Cortrjck trecl.

"•Sa^irfi-^'

/Mi

,

4, qi«(iy»A«tt-

I •:De/liim

^^^^f^jj •

D

ït l a n d e k e n v a n i f t ' r f e f , d w e l c k o n s h i e r w o r d t g h e t o o n t .

M a c h w e l met grootereen,metlof-{anczi]nghecroont, O m d a t t e t o v e r a l z e e r l u f t i g h is t ' a e n f c h o u w e n M e t beemden groen ghegraefl, en overfchoon l a n d o u w e n .

Veel boomgaerden beplant m e t veel verfcheyden ooft, E n l u f t - h o v e n die w e l en cierlijck zijn g h e h o o f t E n z i j n h i e r n i e t g h e b r e c k j ' t g r a e n w i l t e r o o c w e l waflèn, A l f t aen dc fchueren blijckt,en aen h u n coren taffen. * t S p i j f t z i j n n a e b u e r e n o o c m e t caes e n b o t e r g o e t M e t v m c h t e n veelderley, e n m e l c k i n overvloet.

S c h o o n d o r p e n heeftet veel, o o c ander cleyne l a n d e n H u n o n d e r d e n Baillu v a n dit cleijn landt verpanden A l s 'BeVren, ^ p e l m o n d , m e t h u n C a f t e e l b e q u a e m W a e r n a e r dees l a n d e k e n s o o c v o e r e n h u n n e n n a e m .

E n ^pelmond'daihetit den n a e m naer de Riviere * t H o u d n o c h van't v l a e m f c h e recht zijn ov'r oude manierc^ N a B r a b a n d t heeft dit landt d'ooft eijnde recht gheftelt, ^ E n w o r d t daer merck'lick a f ehefcheyden d o o r de Schelt, ' t ^ u i j d t nac^I^jcks'Vlaendrenleyt, m e n foccketweftcrendt N a e '»>aechkeck, ' t n o o r d e i ) i s v a f t b y d e Moer

bekcn^

SEFTERTRIO bloten \

ff/L

. DE VIER "

«ö

\Jyfoeriik\

X4

v>„,J^«^2^

^"Sr^*»"^

Cr«tS| ^^// '^ '^^^

itirktai

ouemeee

I

3:

G

D

E G o l v e n vande Z e e , die fcheyden dit V l a e m s deel V a n 2r^^/<j«^/^ a e n ' t n o o r d t e y n d t , a e n ' t w e f t e i j n d t f t r e c k c t h e e l V ^ i t a e n d ' o o f t e r f c h e z e e , e i \d i s g h e l e g h e n N a ' t l a n d e k e n v a n ^aeSyWvtdk v o o r t s z i j n a n d e r w e g h e n A e n d ' a n d e r V l a e n d e r d e e l , n a c !Br«g/?-\vaerts o f t e Gent.

Dees eylanden zijn meeft vervallen oft ghelchendt D o o r felle w a t e r s - n o o t , en d ' o o r l o g h s h e r d e flaghen, \: a e n Cad/ande w e l , a l w a e r d o o r dees t w e e p i a g h c n S e e r l u t t e l d o r p e n z i j n i n w e f e n b l y v e n ftaen.

D e grootfte zijnde meeft verdorven e n vergaen.

I a felfs d e v a f t e ftadt v e e l g r o o t e r p l a c h t e w e f e n , G h e l i j c k m ' i n d e C h r o n i j c k d a e r b r e e d e r v a n m a c h leüèn,' E n 'Bier--\>liedt d a e r o n t r e n t e e n e y l a n d t d o c h (eer c l e i j n L e i j t w i j t v a n ' t v a f t e l a n d t , d w e l c k h e e f t e e n ftadt a l l e i j n D e r e f t e v a n d i t d e e l h e e f t v e e l h a v ' r i j c k e fteden, S o o dat het v o l c k aldaer n o c h o p d e n d a g h v a n hedien.

Veel m e e r gheneghen i s , o m ncerftichlijck m e t vlijt • C o o p h a n d e l i n g h te d o e n , o m w i n n i n g h e n profijt, D a n tot het ackerwerck tot plocghen oft landt-bouwcft D a e r m e d ' v e e l a n d e r l i e n h u n l e v e n onderhouwen»

Duerk n'ckj

3fsrhnd(

'HieiL-:

. Coxie; DIANT

.crwsi

3ocfiouie

jansüivarmetL

D E

VIER

AU=^, |&:BACHIÏ:N

lEïïêr

D

it G r a c f f c h a p g a n t f c h beftaet i n cylanden te ( a m e n D e v o o m e e m f t e daer v a n dees f e v e n z i j n by n a m e n Suydt e n l>(pord'kVerlandt met Ti^alchren reederijck H e t Schou e n Vuyvelandjter Tolen^VVolfferdtjckf V a n l o c h t z i j n d ' e v e n w r e e t , d o c h v r u c h t b a e r t a l l e n ftonden, So dat een m o r g h e l a n d t s ( f o o ' t d i c k w i l s is b e v o n d e n ^ A l d a e r m e e r g e v e n can d a n die v a n B r a b a n d t t w e e .

I n g r o o t e n o v e r v l o e d t w a f t . o o c k aldaer d e n M e e , 'cGeeft g o e T e r v v ' e n d e raet,maergheen h o u t o m te b r a n d e n .

H a e r w a t e r is m e e f t f o u t , d o o r des zees ftreng aen ftranden.

T e n w o r d t o o c k t o n r e c h t n i e t :^eelandt geen l a n d t g e n o e m t ^ H o e w e l de d e u c h t des lands is v e r d g h e n o e c h b e r o e m t .

D e w i j l d a t m e n de zee d'cylanden fiet d o o r f c h u r e n .

E n v a n t w e e m a k e n een m e t p l a t e n i n te v u r e n , S o d a t m e n n u w e l v i f c h t d a e r m ' eertijts j a g h e n l a c h .

E n o o c k f c h o o n l a n d o u w ' f o e t daer ' t v o l c k te v a r e n plach ' r H e e f t havens o v e r a l , jae breed' e n d i e p v a n g r o n d e n , V e e l z e e - v i f c h v a n g h t m e r o o c k die o v e r a l w o r d t v e r f o n d e n , ' t H e e f t h o n d e r t d o r p e n e n acht fteden w e l b e m u e r t , J^uer van dat MtUdborgh den h o o g h f t e r i tytel vuer^

SEPTEirnuo

b3 '^-^^li

mSSﾃ甘確mfiswm

r'T-v.,

ﾃｯor(c^

D

^

;

Oors'waters overvloec(clwelckflandts gront heelontflijA) D i t E y l a n d t z i j n d e b o l , a l e e r t w t l w a s bed'j贸t, ^ ,Beefd' ende drilde reer,ea o m dat lach i n t z t i y e n , t A l w a e r m e n t o n d e r h i e l m e t flercke w a t e r fpuyen, V a n d i e r t i j d t a e n f o o i f t , Zuyd-be'verland bekent, 'tPlach g r o o t e n l c h o o n te z i j n , m a e r n u w e l h a l f ghefchent.

Sint dat den feilen vloet veel vlecken deed' verdrincken," E n d o r p e n d i e m e n lach m e t gantfche landen fincken, 'tWas twintich m y l e n groot, maer n u niet over tien, D r y f c h o o n e ( l e d e n v a l t m e n d a e r o o c k p l a c h t e fien N u t e l t m e r a n d e r h a l f , m i d t s Porfier i s v e r d r o n c k e n .

E n ' t l a n d t v a n %omerffi>aelmtt w a t e r leyt befchoncken^ A l l e e n d e ftadt t e r G o m , n o c h v a f t l e i j t m e t h a e r l a n d t .

E n ander dorpen die m e t d i j c k e n zijn o m r a n d t .

A l w a e r goe M^e-crab w a f t , en Weede fchoon o m v e r w e n .

E n tot den nootdruft oock goe Haver, Gerft en T e r w e n , ' s'Lands noordooft-eijndfich (cheyt v a n B r a b a n d t d o o r d c Schelt, E n d o o r d e Honte w o r d t v a n V l a e n d r e n a f g h e f t e l t H e t z u i j d t e n ' t w e f t e r e y n d t nae W a l c h r e n u fal l e y d e n , ^ e r v a n h e t m e r c k l i j c k o o c k d o o r d ' w a t c r w o r d t g e f c h e y d e n . S;,

E

E n e y l a n d t "^alchren i s feer v a f t e n w e l g h c l e g h e n , ' c L e y d t n a d e Schou i n t n o o r d , z i j n d u y t l c h e w a t e r w e g e n B e r u i j l T c h e n ' t w e f t c r e i j n d t , ' t z u y d - e i j n d e n a e Cadfandt^ E n ' t o o f t e f - e i j n d e ftred r e c h t n a e r :^ydt-beVêrlandt.

D i t eylandc is w e l 'tbeft v a n a l d e Z e e u f c h e l a n d e n D o c h o m zijn grootte niet, w a n t 'tnau e n can o m r a n d e n T i e n m y l e n i n h e t r o n d t , m a e r d'aller m e e f t gheacht, O m datter v v o o n e n d ' is veel volcks v a n g r o o t e r m a c h t . / t H e e f t d e e s f t e ' e n h o o g h b e m u e r t als Middelhor^h d e b e f t e .

D i e f c h o o n e huylèn h e e f t , e n e e n w a l - f t e r c k e v e f t e , D e Spaenfche v v y n e n f o e t j d i e F r a n f c h ' o o c k m e n daer v e l t , M i d t s d a t d a e r o v e r l a n g h d e n ftapel is gheftelt» D e n fleutel v a n d e z e e is VHsfi^^hen d e t w e e d e , O m de bequaemheyt g r o o t van d'haven-rijcke Reede, t ' M a r c g r a e f f c h a p v a n d e r Veer, e e n ftadt m e w e l b e b o u t . s ' L a n d s A m o n i c i - h u i j s , d e derde plaetfe h o u t , A l v v a e r d e S c h o t t e n m e e f t i n b r e n g h e n alle j a r e n V e e l goedts, en o o c k w e e r veel vertieren v a n h u n v v a r e n ^ Brmuyden v o l g h t d a e r n a e r , d v v e l c k o o c k g o e h a v e n h e e f t , W o l c k z i j n d e water-clQeck,meeft b y d e zec«vaen l e e f t .

C

•V

I!

D

i t eylandt e n heeft m a e r i n g r o o t t e v a n d e n gronde A l f t o v e r m e t e n i s d r y m y l e n i n fijn r o n d t , ' t H e ' e f t a e n fijn w e f t e r z y httSchowa^er-Iandt gheleghen, A c n d ' a n d e r f y d e n v o o r t s v e e l fture w a t e r w e g h e n , W a e r v a n n a e Zeelandt d ' c e n , n a e r Hollandt d'ander fpoyt, E n n a e r d e Scheldt o o c k e e n , d i e d i e p i n 'Brabandt v l o y t ^ T w i h e e f t g e e n v a f t e ftadt, d o c h w e l f e e r f c h o o n e floten, ÂŁn g r o o t e d o r p e n l a n c k v e r c i e r t m e t d u y v e c o t e n , W a e r w t d a t DuVelandt o o c k fynen n a m e treckt, ' t W e r d t als m e n d e r t i c h f c h r e c f g a n t s m e t d e z e e b e d c c k c S o dat veel volcks i n huijs en veel V e e s o p de ftallen V e r g i n g e n d o o r d e n v l o c t die h u n is o v e r v a l l e n .

H e t Schow^er l a n d t i s g r o o t t i e n m y l e n e n w a t b a t V e r c i e r t m e t Sr>nV;^ee d e w i j d t v e r m a e r d e ftadt, Midtsdaerveel rijckvolcx w o o n t die t'zeewaertshungeneiren W a e r m e d e fy veel goets e n g r o o t e n r i j c k d o m g h e i r c n .

D e e s e y l a n d e n v a n Vorn m e n o n d e r J i o l l a n d t t e l t , WaĂŠr i n n e d a t d e n <Briel e e n h o o f t - f t a d t is g h e f t c l t .

D e Flackefche rivier l o o p t daer recht tuflen b e y e n , D e M a c s a e n d ' a n d e r z y h u n d o e t v a n Hollandt ifHcyen.'

T

BOtLAtitiT.

^ S o c t Holland e e r t i j d t s v o o r !BatavU v e r m a e r t S o o h a v ' e n - z e e - r i j c k is e n f o o b e q u a e m t e r v a e r t A l s eenich ander landt i n alle C h r i f t e l a n d e n , W o l c k is c l o e c k v a n v e r n u f t e n ' t f c h e e p z e e r ras v a n h a n d e n , Soo d a t f y o o f t e n w e f t b e f e y l e n b r e e d t e n w i j d t .

D e ftranden d a e r h u n m e e f t g h e l e g h e n is ' t p r o f i j c 'cHeeft i n de dertichfte'en o m r i n g h t m e t vafte w a l l e n , , .

W a e r v a n d a t Jmfterdam w e l i s d e b e f t v a n a l l e n , z ' I s v a n n a t u e r c n ftcrck,fy h a n d e l t v e e l t e r zee» *tHeeftborghers rijck v a n goedt, en haven-rijcke Ree. N o c h z i j n d e r v l e c k e n v e e l , jae w e l t w e e - h o n d e r t d o r p e n j W a e r v a n d a t s'Graven-haegh h e t f c h o o n f t i s o p g h e w o r p e n .

M e t een f c h o o n b o f c h gheciert e n l b o b e q u a e m dat e l A l l u l c k e p l a e t f e n i e t e n is t e v i n d e n w e L ' t i s l u y v e l - r i j c k c n 'tgeeft v l e e r c h , v i f c h , e n T o r f o m b r a n d e n .

H u n L i j n \ ^ a c t ! e n d e K a e s , b e k e n t is i n v e e l l a n d e n .

T e n heeft lèch H o u t n o c h V l a f c h , W o l , W y n e n , G r a e n n o c h S o u t W a e r m « f Ist n o c h t a n s n o c h v e e l l a n d e n o n d e r h o u t .

W a n t f y dat h a l e n e l m e t g r o o t c m a c h t v a n f c y l e n , Soo d a t y ^ f i j n g h e v m v e e l v o l c k r e n m e c a n d e y l c n *

D

B ^ t Cafleel

te'Britten.

E e s fterfte d i e d e zee n u o v c r w a t e r t h o u t W e r d t d o o r Cali^ula h i e r v o o r t i j d t s o p g h e b o u t , ' BydenRonjeijnertcloeck/tSnfdw/c^^ foort by namen.

O m dats' w t E n g h e l a n d t daer a l t i j d t eerft a e n q i i a m e n , A l w a e r m e n des R i j n s m o n t z e e r h e e r l i c k o p e n v a n t , D i e n a e m a e l s is g h e f t o p t g h e w e e f t m e t ' t d u i j n e r ( a n t ^ D e c s fterde d i c k w i l s is i a dees t w e e h o n d e r t j a r e n T c d e n g h e w e e f t o n d c d v a n des zees fturc b a r e n I n t jaer v a n v i j f t i c h e e n s , t w e e d a g h e n h e t b l o o t ftont, T w e e - e n - d e r t i c h jaer d a e r n a e m e n t ( a c h t o t i n d e n g r o n t E n t i e n j a e r n a e d i e t i j d t m e n 'tlèlf f a c h t w i n t i c h d a g h e n .

E n v o o r d e lefte r e i j s v e e l l i e d e n d a t n o c h f a g h e n .

I n t jaer t a c h e n t i c h a c h t , w a n t h e t h e e l o n d e d : l a c h 5 0 d a t m e n t v i e r c a n t g a n s m e t a l fijn r o n d e n f a c h Men m o c h t e t r o n d t o m g a c n , m e n v o n t e r v e e l o u t h e d e n V a n c o p e r , g o u t e n fteen,en a n d e r f o n d e r h e d e n .

O p zee n i e t w i j d t v a n h i e r l e i j t C 4 f T b j / c ^ , d w e l c k o o c k w a s E e n h e e r e l i c k e ftadt o p defèn g r o o t e n p l a s , E n n u g h e l i j c k m e n fiet e e n d o r p d a c r v i l T c h e r s w o o n c n Pen l a n g h e n t i j d e an-veel v e r a n d e r i n g h e n thooneo»

T I O O ^ T i ' B O L t JK^

V

VaHoudtsWeJi-frieJUndt

E r f c h c y d c n f t e d e n Cchoon l^oord-holland ons can A p o n e r i A l s ' t g r o o t Enckhu/enkcrckfdzcr rijcke Reeders w o o n c n .

E n d Alcmaer^Horney m e t h e t c l e i j n r i j c k ^urmerent, M e t a n d e r fteden m e e r g h e n o e c h f a e m w e l b e k e n t .

D i e d e e s C a e r t n i e t e n t h o o n t , w a n t z'is o m u y t t e d r u c k c t i H e t r e c h t e Water-Aandt m e t al fijn vochte ftucken.

D e w e l c k e a l p t o c h t e n m e e f t i n t w a t e r v l a c k t e ftaen.

N u fijnd' o n t w a t e r t w e e r m e t d i j c k e n fterck b e v a c n ^ I s m e t dtn Honskfch dijck m e t h o u t e n rijs d o o r f l e g h e n M i d t s d a t t e r ' t g a n t f c h e l a n d t feer v e e l i s a e n g h e l e g h e n .

ClaesClaeJJèn h e e f t h i e r o o c m e t c o f t e n ' t l a n d t verrijcS:, • A l s h y m et m o e y t e n g r o o t d e Zyp fterck h e e f t b e d i j d , •" V V a e r d o o r v e e l m o r g h e lanéts z e e r h c e r l i j c k i n t a e n f c h o u w c n , J n dit bcdijde landt m e n n u w e l d r o o g h can h o u w e n . * H e t g a n t f c h Koordt-Bollandt door zeerweynigh boomenftaen, y V a n t 'tis meeft leech g r o e n l a n d t d a e r K o y e n w e y d e n ^ e n .

M e n maeéter m e e f t a l K a e s , m e n h e e f t e r l u t t e l t u y n e n , Q o n y n e n overveel m e n daer vanght i n de duyncn^ H e t v o l c k is fterc e n g r o o t , d a e r b y m e g o e t v a n aert^ M a c r b o v e n a l t e r zcc, zeer d o c c k c n o n v c r v a e r c

H

E t ganfchc VriesJand is i n o o f t e n w e f t ghedeijlt D o o r ^Ems die d o o r g a e n s w o r d e m e t f chepen d i c h t befèijlc H e t o o f t - d e e l 'tGraeflchap i s , e n ' t w e f t e r heeft v i e r ftaten, W a e r o p dat n a s'landts recht d ' i n w o o n d e r s h u n v e r l a t e n .

H e t o o f t t w e e fteden heeft, als Emdm fterck b e b o u t .

Z e e r h a v e n - w a t e r - r i j c k die't l a n d t v o o r h o o f t - f t a d t h o u d ^ E n Jurick d a c r d e n G r a e f h e m m e e f t h o u d t alle d a g h e n , M i d t s daer a l o m m c l e i j d t v e e l b o f c h o m w i l t tc jaghen* D e c s fteden b e y d e fijn verciert m e t floten fterck, W a e r v a n d i t d'Emder w a s h e t f c h o q p f t ' g h e m a e c k t e w e r c k .

D o c h 'tis n u d o o r d e n t w i f t die daer c o n s is ghercfên, V a n w a l l e n m e e f t b e r o o f t , e n u y t fijn eerftc wefèn.

D i t l a n d t f b v r u c h t b a e r is, e n vet, dat alle jaer N a e r ander l a n d e n t o e g h e f o n d e n w o r d t v a n daer, G h e l i j c k m e n dat g h e n o e c h m e t w a c r h e i j t can b e t h o o n e n .

G r o o t Oflèn,Schapen v e t , G e r f t , H a v e r , R o g g h ' e n B o o n e n , H e r d t Speek en g o e d t g r o f S o u t , K a c s , B o t e r e n S c h a e p s - w o l , H e t is o o c k o v e r a l v a n f c h o o n e paerdcn v o l D a e r m e d e ' t v o l c k v a n daer nac V r a n c k - r i j c k h e n e n v a r e n , W a e r v o o r i y b r e n g h e n w i j n , c n a n d e r franfchc w a r e n .

I

P.A-R 5

b^n^

^

. . JSL .

/^T J2<!LC«nu

tl''?-;

»'wï»i

ZVÏDER

ImUé/Sf

.Wolüftf

>

•!—aK?r)-c 4

}^„Mii<^

, f ii-'

Jtrjnen

,Stichifen

-

"o

. sPisryyif.

Oojl

rndè

JVëfT

_ Eft-Vrie/landt o n ^ j h e m h e e f t d c e s ftateri v i e r t e f a m e n ^ \yVr Oojienden^eftergo^ e n JVVewTl'o/t/ h y n a m e n , ' ' t G r o o t Groenptgken d w e l c k o o c k is e e n b c f o n d c r l a n d t ^ T e n h e e f t g h e e n < f c h o o n r i v i e r , m a c r g r a c h t e n m e t t e r h a n d c , 7^?

G h e d o l v e n overveel, o m ' t l a n d t gans d o o r te v a r e n , E n v a n d e n o v e r v l o e d t des w a t e r s te b e f p a r e n , W a n t f o o m o r a s f i c h is e n w a t r i c h d a t m e n v a n D ' e e n plaets a e n d ' a n d e r i f i a u des w i n t e r s c o m e n can^ T e n fytTcheep ofte fchuijtjbefonder i n de landen D a e r d e ftuer h o l l e z e e d e f e l v e c o m t b e f t r a n d e n , 'tIs anders een goedt landt, d w e l c k veel f c h o o n heeften voijt, E n daer 'tVec o v e r a l vet uycernnaten groijt^ ' t H e e f t d e r t i e n ftcden v a f t m e t g r a c h t e n e n d e m u r e n , \i^2Lerva.nLeeTi;aerden w e l den ecrften n a e m m a c h vuren, E n Groen'mghen d a e r n a e , P a w , V o c k u m e n d e ^neecky llft^ Slot' e n Staveren ftarck, d a e r ' t e e r t i j d c s a l v o o r w e e c k , f^n IBolfyt/erd j H m d e l o p ' j oock t i a r l i n g h ^Vl^orckum mede E n Frankker al w a e r de h o o g h - f c h o o l heeft zijn ftcde.

V e e l d o r p e n f c h o o n en g r o o t b y een gheleghen dicht, ^ l ^ k m e t z i j n e y g h e n k e r c k (eer h e c r l i j c k z i j n g h e f t i c h t .

OCtAUPS'

etKM4.= S.arme Sleem'a

^

-se'»

0

^^^^

^ ^ ^ ^

(

Ti 1

T;

D

G % _ 0 B K l K O B B l > i .

i t l a n d t f c h a p d ' e e r f t e n ' c b e f t is v a n d e V f i e f c h e ftanden, E e n v a n de f e v e n t i e n te v o o r verhaelde l a n d e n , W a e r v a n d a t Groenin^Jy i s als h o o f t ^ f t a d t w i j d t v e r m a e r t , M e t w a t ' r e n gants o m r i n g h t , en w a l l e n dick b e w a e r t , s*Is v a n h u i j s b o u z e e r f c h o o n , e n s'heeft h a e r e y g h e n w e t t e n , O o c k ' a n d e r d o r p e n v e e l ftaen o n d e r h a e r g h e f e t t e n .

H e t f c h i j n t d a t defc 5 t a d t v a n o i i d t s h e e l w i j t b c f a e m t , N a e r ecnen franfchen Graef die Grun hiet w e r d t ghenaemt, ÂŁn a n d e r f e g g h e n dat f y d i e n n a e n i heeft g h e c r e g h e n O m d a t z y r o n d t o m is i n t g r o e n e l a n d t g h e l c g h e n , D o c h ick late dat daer ick h e b g h e n o e c h ghefcijt A l s i c k h i e r flechts v e r h a e l h a e r f c h o o n g h e l e g h e n t h e i j t , V o o r ft) v e l e a l s m y n u d a e r f t o f t o e i s v o o r h a n d e n .

H e t fteedts v o l c k i s z e e r r i j c k , e n ftadts f c h o o n o m m e l a n d e n ^ Sy h e b b e n o v e r a l W e e o v e r v l o e d i c h v e t , M i d t s d a t t e t a l d a e r is i n g o e d e w e i j d ' g h e f e t . * t H e e f t aen de d u y t f c h e zee z i j n n o o r d e i j n d v a f t g h c l e g h c n , D c Emfche r i v i e r h e e f t d ' o o f t e i j n d a l d a e r d o o r f l e g h e n , y { c t z u y d e r e y n d des l a n d t s f t r e d t n a e d e D r e n t e t o e .

E n z i j n w e f t c y n d c l e y t naer'c l a n d t v a n Oojier^oe^

OOST

X

rinf

Otrum. im.1

W-J^,

^ - v ^ ^ ^ ^

o^-''og-

flWdetd»^ \ 1 piStyff.^tüc-"

?

D

DE

TWENT'E:

Tt l a n d t n a e !Benthem t o e , i n t n o o r d e n h e e f t z i j n p a l e n , ricc z u y d e r o o f t - e i j n d t ftredhem v o o r t s t o t '\ïiTt>tJlphalen £n d ' v v e l l e r e i j n d e r a e d d ' a n d ' r o v e r y l e i s d e e l , 'tlsl3y v i j f m y l e n b r e e d t , f o o l a n c k o o c k i n t g h e h e e l , E e n plat g o e d t v r u c h t b a e r l a n d t daer veel f c h o o n v r u c h t e n g r o y e n , M i d t s d e ^eg£ e n d e Vecht d i e d a e r d o o r h e n e n v l o y e n Van't voorghenoemde landt het dorre m a k e n vocht* ' t i s e e n g h e f o n d e p l a e t s , ' t h e e f t e e n feer ( b e t e l o c h t .

D e lieden zijn fubtijl, hoe w e l fy doch b o t (chynen, H e t aen b e k e n d e g e i t h u n d o e t t e n a r b e i j d t p y n e n , M e t vlecken iftbefaijt, m e t dorpen ift vervult, E e n ftadtzeer v a f t b e w a l t g h y d a e r o o c k v i n d e n fiilt, B y n a m e n Oldefeel,3.1 w a e r z y n u n o c h w e r c k e n , H o e w e l d a t fterek is o m d i e n o c h m e e r t e ftercken.

D i t e n o o c k ' t g a n f c h e l a n d t v a n Overyfel p l a c h t T e f t a e t i i n ' t g r o o t g h e b i e d t v a n d'uyterjiichfche m a c h t , M a e r f e k e r R i ^ c h o p d a t d e n K e y f e r o v e r ftelde, D i e t f i c h t c n t o n d e r ' t z i j n e e n v a n d e z y n c telde» ^hilippus z y n e n f o o n h e e f t d i t v a n h e m g h e e r f t , W i e n s f o o n het z t l v e n u d o o r d ' o o r l o g h w e d e r derft.

irien. vtm.;

ïorpj,

£(rm.

ottU

Mie»

E

E n G r a e f f c h a p Z»^/'/'^«is,waervanhetwefteyncl l e y d t R e c h t n a e r d e l^due t o e , d i e d l f e l d a e r v a n f c h e y d t , H f c n o o r d e n n a e d e Tfi^ent, ' t z u y d o o i t e r n a VVefiphalert^ ' t i s e e n g r o o t v r u c h t b a e r l a n d t , ' t h e e f t v e e l m o r a f c h e dalen» D e h o o f r - f t a d t n a e s ' l a n d t s n a e m o o c k Z»^/»^^^» w o r d t genoèïnt^D i e haer d o c h w e l te recht v a n t w e e rivieren r o e m t , Midtsfyaend'cenzyvaftaend'Ty^/isgheleghen, . \ E n d a t d w e e r s d o o r d e ftadt d e t e r e k e l n e e m t h a e r w e g h e n .

O o c k d e e s v o o r m e l d e ftadt fit i n d e n d e r d e n g r a e t B y d ' a n d e r fteden i n d e n Gdderlandtfchen Raedt.

V e e l ander onder haer o o c k ligghen i n t ghebieden, W a e r van d ' I n w o o n d e r smeeft zijn v r o o m en g o y krijghflicder^ A h DoufhonhyDeutecovtyGroljLochum en'BreVoort. \^roeckhortfche Graeffchap oock hier onder toebehoort, S e l f s ' t G r a c t f c h a p sBeerenherch d i t m e d ' is o n d e r w o r p e n , v ' t H e e f t fonder d c f e fte'en w e l v i j f c n t w i n t i c h d o r p e n .

D i t G r a e ffchap allereerft aen die v a n G e i n q u a m .

A l s Otto d ' e e r f t e G r a e f v o o r z y n e h u i j f v r o u nam» D e d o c h t e r v a n G e r l a c h d e n Xutp]jerla?ttfchen GruVé^

W a n t o p h e m n a e z i j n d o o c v e r v i e l des v a d e r s h a v c i

mm

j/WW/*» ^

^ > ff

istn-

7

^W

jpotfChtttL

ft.

D

i t drie ghedeelde l a n d t , w a e r o o c k dc T ^ e n d t e n V r e m M e d ' i n b e g r e p e n z i j n , 0 \>'^yfel is b e k e n t , • O m d a t a e n d a n d e r z y v a n d^ïfel is g h e l e ^ e n D a e r m e ' t h e e l w c f t e r e y n d l a n g h s h e n e n is d o o r f l e g e n , r y o o f t e y n d c d a c r v a n n ^ V V e f t p h a l e n léijt ghereó):, H ^ t z u y d e r eij n d e g a n t s n a c ' t l a n d t v a n Zutphen ftredl.

E n ' t p a e l t a c n Wriefche l a n d t i n h e t q u a r t i e r v a n n o o r d e n . \ p l a t l a n d t fonder b e r c h d a c r i n v e r t c h e y d c n o o r d e n Secr ovcrvloedigh w a f t het n o o t d r u f t i g h e gracn. 'tHeeft boffen ovcrveel,die dicht v a n b c o m e n ftacn.

H a c èiïfel loópcn n o c h v e e l a n d e r f c h o o n R i e v i e r e n .

A l s ( 2 ^ ^ ' e n d c Vecht^ d i e ' t l a n d t m e t w a t e r c i c r c m W2^Nriefih e n Gelders h a l f , is ' t v o l c k a l d a c r v a n aerr.

V o o r h o o f t - f t a d t v a n d i t l a n d t is Deventer v e r m a c r t , D i e g r o o t is w e l b c b o u t , v o l v o l c k s e n ftarck v a n muren» •tHeeft n o c h vcclftcden { c h o o n , d i e w y h i e r n i e t c n r u r c n O m d a t d i e o v e r a l w i j d t e n z i j t fijn b e k e n t , A l s Campen e n d e Slbo/ m e t d ' a n d e r d a c r o n t r e n t .

D e V e M w a e r v a n hier den t h o o n oock w o r d t Q m dUtTe G(Um W j i a Gdderlandt w o r d t b e f c h r e v c n .

ghcghevcn,

V

V9

-"^

7f«

'-Ai»

linsen

Cluhs

ui.

H

E t v e t t e G f W e r / 4 « ^ is v o l g r a f - r i j c k e b e m d e n , 5odattet w o r d t g h e n o e m t een w e y d e v o o r den vrcmdcn,D i e d a e r v e e l m a g h e r v e e maeét alle j a e r e n v e t .

W a n t 'tvoetfel v a n d i t landt tfelf hcerelijck belet.

I a fo dat eenen O s ('tis w a e r t o m te v e r m o n d e n } D a e r z i j n d e v e t g h c m a e c k t , t'^nntferpen w i e r d t ghèlbnden.

D i e o p d e W a g h e w o e g h , d a e r z e e r v e e l v o l c k s b y ftondt, DÏry d u f e n t e n d e n o c h m e e r d a n t w e e h o n d e r t p o n d t . * t H e e f t v e e l g r a e n - a c k c r s g r o o t , d i e t'sjaers v e e l v r u c h t e n loflèn* H e t is h e e l i o n d e r b e r c h , m a e r ' t h e e f t v e e l f c h o o n e b o f f e n , W a e r m e d ' z e e r f o n d c r l i n g d e Felu"^'is g h e c i e r t , S o d a t h e t W i l t aldaer a e n w a f t e n z e e r w c l t i e r t .

D e n '^rifdc Maesydc VVaelhet g a n t l c h e l a n d t d o o r f t r i j c k e n .

D i e defen b o d e m o o c k m e t h u n n e vaert verrij eken, W o o r d eijnd naerzuyerzee, hetwefl:nacHo//<iwdff leijdt, ' t S u y d o o f t n a Gulkk t o e , e n ' t z u y d w e f t e i j n d fich f p r e i j t N a Brabant ' t h e e f t i n als w e l t w e e e n t w i n t i c h fteden, V V a e r v a n T^ieume^hen f c h o o n d e h o o f t - f t a d t w o r d t b c l e d e a .

D r i e hondert dorpen met dit H e r t o c h d o m o m r a n d t , OoöiWeuJiadthoon h i e r coe en \ 6 u l i c x ErekeUndu

j.,

to

H

W T R E C H T .

E t w e l b e b o u d e l a n d t v a n Ti^trecht vol f c h o o n c r u y c n L a n g s h e n e n H o / W f leijt ten w e l l e n c n t e n z u y e n .

H e t n o o r d e r c i j n d t d a e r v a n ftre贸t a e n z e e s i u y c r c a n t , E n d ' o o f t cijnde deslandtspaeltvaftaen Gelderlandt^ H e t heeft v e e l d o r p e n g r o o t al'tganfch'e S t i c h t d o o r h e n c n ^ D c e s l i e d e n J m e l s f o o r t , tt>^ck, Montfc贸rt e n d e ^ n e r t y D a e r T b ^ w ^ f ' t h o o f t v a n is,en'tlandt d e n n a m e geeft, D i e g r o o t is i n h a e r r o n d t e n ftercke w a l l e n h e e f t V a n g r o o t e huyl猫n r i j c k , g h e w e l d i c h m e v a n k e r c k c i u D e K e y f e r Carel h e e f t dees ftadt o o c k w i l l e n ftcrcken A l s h y daerhad ghcbout een over-fterckCaftcel H e t Vredenborch ghenaemt, w a e r v a n n u i n t gheheel D o o r d e n i n l a n d t k h e n c r i j c h g a n s n i e t is o v e r b l e v e n , M i d t s d'afghcbroken w e r d t i n t jacr f e v e n t i c h f c v c n . 'tis o v e r n i e n i c h jaer een A e r t f b i f d o m gheftift.

M e t v e e l i n c o m m e n groot engave-rijck begift, M a c r 'tis v a n l a n g h e r h a n d t a l f o o feer a f g h e n o m e n , D a t h e t o o c k i n t g h e b i e d t v a n H o l l a n d t is g h e c o m e n , D a e r ' t n u n o c h o n d e r ftaet, fo c a n d e n l a n g h e n t i j d t D ' e c n Lmdc verdecnen heel, en d'ander breeden vyijc*

BO^MELER-VVEERDT.

H

E t Gilderlands n o o r d t e y n d t i s ' t g r o e n e 'Bomler-Tt>eerdt H e t w e l c k z i j n e y n d e n a l i n t z u y d t n a e 'Brabandt^ttxt^ L ) e vveft e n n o o r d e r z y n a Hollandt h e n e n ftrecken.

D o o f t e y n d t n a Geldren t o e heeft v o o r t s z i j n a n d e r v l e c k c n . ' t L a n d t zijnde f c h o o n en vet, veel fchoone heeften v o y t , E n d a e r v a n a k g h e n o c c h feer o v e r v l o e d i c h groyt» D c Kï^df/ende d e Maes t f e l f t o t e e n e y b n d t m a k e n .

D i e t f a m c n daer i n een aen b c y de h o e c k e n raeckcn.

D e h o o f t - f t a d t Sommei is, g h e l e g h e n o p d e VP^ael, E e n g o e d e ftercke ftadt,zy h e e f t o o c k a l t e m a e l , s'Landts dorpen onder haer,die w y n u niet e n teUcn, D e n a m e n z i j n t e v e e l o m i n d i t b l a d t t e ftellen, D ' e e n d a e r v a n ^ojfem i s , a l w a e r g h e b o r e n w e r t D e n ftouten Marten c l o e c k , w i e n s o n v e r f a e c h d e n t e r d t , A l s h y v o o r ' t Franfchc R i j c k m e t g r o o t v o l c k q u a e m te vcldc^ G a n s B r a b a n d t b e v e n d e e d ' , e n h e e l i n r o e r e n ftelde. ' t V o l c k o o c k ftoutmoedich i s , i n d ' o o r l o g h o n v e r v a e r t , Verfl:andich i n h u n docn,fcherp{innich, cloeck van aert, A l f t a e n Leon'm b l i j c k t , i n hommer-landt gheboren, «Die 6 m z i j n c l o e c k v e r i t a n c ^ g r o o t C a n c e l a r t w e r t g|hecoren«

mtr& l ^

^'(^

^

/kjin^'

S^è^ jr,Wn«'j

M£ït-

'ïrmtmv

^^^^

BRABANDT»

^ ™

I ït l i e c r i i j c k H e r t o c h d o i n v a n 'Brabandt w i j t b c f a e m t , ^ _ ' E e n a n d e r n o c h o m v a n g t , d w e l c k ^erfchot w o r d t g c n a e m t D a e r t w e e G r a e f f c h a p p e n by,als, B a o g h p ^ U e n d e Me^hen, S i j n i n d i t felve l a n d t i n t aenficn f c h o o n gbcleghen, T w e ? M a r c k g r a e f f c h a p p e n o o c k m e n t e l t i n s 'Brahants W i ] d ^ A l s Ber^hm o p d e n Z<^om, e n ' t R i j c k c Heyligh r^cky W a e r v a n A n t w p e n is d e h o o f t - f t a d t g r o o t v a n m a c h t e O j M e t w a l l e n d i c k b e m u e r t j e n wy<le d i e p e g r a c h t e n .

V c r c i c ^ t m e t e^n 5 t a d t - h u i j s , e c n B o r f l e f r a e y beboqt, K e r c k - t o r c n die d e n p r i j s b y alle d'andcr h o u t .

P e w a t c r - r i j c k e Scheldf d a e r v l o y c n d ' is b e n e v c n , D i e d o o r d e wyd? v a e r t , h a e r veel g o e t s h e e f t g h e g h e v c n , D v v e i c k d o c h r i u g a n f l i j c k is v c r f m o k e n e n v e r g a e n , S i n t d a t d e n w r e c d e n M^.rs;, b j o e d t g i e r i c h q u a m t e baen» V e e l fteden z i j n d c r m e e r v e r c i e i t p i e t f c h o o n g h e b o u w e n , A l s S m ^ / b o r n e - r i j c k daer s'landts H o f w o r d t g h e h o u w c n ^ ^ XotLoVen d ' h o o j h e f c h o o l , d e n ïSorend'ander m e e r . tVoïckheel g o e d t - a e r d i c h i s , e n o o c k f c h e r p f i n n i c b z e e r I n a l l e ( a k e n z i j n , h e t f p r e e c k w o o r d t fey^ i n d e u c h d e n P a l ci'ou4'de focfte z i j n ^ ^ l a e r ' t z i j n d ^ f p e t f l : ^ i n v r e u c h d e n 4

V

P E E L , C V Y C "K e n a c K E S S E L -

A n d i t g o e t 'Brabandts d e e l , d ' c e n ftuck g h e h e e t e n w o r d c Hetipf^/dw^rendedatmidtshetfelv' is begordt M c t e c n e n poel o f tPeel die lanck i s w e l v i e r m y l e n , B y n a e e e n m y Ie b r e e d t , { o m e n t r e c h t e w i l b c p y l e n .

M s anders eengoedt landt, ja vruchtbaer cnde vet, OOG a l l e n t h a l v e n w e l b e p l a n t e n d i c h t befet» 'tH^eft dorpen overrchoon,met eenighecleijn ftedcn, G o e d ' vlecken o v e r a l e n fchooneheerlickheden.

E n d ' a n d e r ftuck d e s d e e b h e t l a n d t Cmjck i s g h e a c h t V o o r een goed heerfchappy, o o c k m e v a n grooter macht H e t w c l c k t o t a e n d e Maes a e n d ' e e n z y fich c a n ftrecken, A e n d'anderzydevaft t o taen d e peelfchevlecken, M i d t s d a t t e r o n d e r h e m o o c f e l f s h e e f t e e n g r o o t deel \2Ln d e f e n g r o o t e n P o e l o f t : w a t e r i g h e n p e e l .

M e t d o r p e n iflet o o c befet a e n alle c a n t e n .

5 0 d a t d e b o e r e n t f e l f v o l f a y e n eqi beplanten» H e t a n d e r {^ejfelis g h e n a e m t n a e h e t G a f t e e l , D w e l c k o v e r l a n g h e n t i j d t n o c h z i j n d ' i n z i j n gheheel, ' £ e n h o o f i - f t a d t i s g h e w e e f t fèer f c h o o n e n g r o o t v a n r o n d e n .

( H e e f t n o c h z i j n e y g h e n h e e i tot des landen e y g h e n g t o n d e i w

4

^xm«r\ £

\

^^ij^^ii^^lyi^et"

At.

'mm

\

ANTA

deünli

3:

.

D

HORNE.

l t c l e i j n vrüchtbarich l a n d t o v ' r a l feèr n u t o m h e g h c n , D v v e k k o p d e Mafe v a f t b y GUIKK is g h e l c g h e n , E e n G r a e f f c h a p g o e t v a n n a e m , h o e w e l (eer c l e i j n i n t r o n t , N a e r s'Graven Ichoon Cafteel niet w i j t van ^remoné, O o c k H o r w w o r d t ghenaemt/theeft veel gherechticheden, E n d o r p e n onder ficn, m e t oock bemuerde fteden, A l s yl^ierdt m e t e e n C a f t e e l {èer fterck e n w e l b e b o u t H e t w e l c k m ' n i n f o n d e r h e y t v o o r een hecrlickheyt h o u t .

O n t r e n t e e n m i j l v a n d a e r fietfn'ecn f c h o o n w a t e r f p r i n g h c n , D w e l c k n e d e r n a e d e ftadt c o m t l o o p e n e n d o o r d r i n g h e n .

E n v l i e t f b m e t g h e w e l t o n t r e n t "h^eenvï d e Maesj A l w a e r m e n d i c k w i l s v a n g t z e e r v e e l g h e v l i m m e t acs. * t S u y d t e y n d e v a n d i t l a n d t n a e r Valkenhor ch f a l l e y d e n , d ' O o f t c y n d e d o o r d e Maes v a n Gulick is g h e f c h e y d e n .

H e t n o o r d e r c y n d e ftrcA n a e ' t d o r p Meyl i n d e feely E n n a e d e K e m p e n t o e ftuijt r e c h t h e t w e f t e r d e e l ^ D e H e e r e n d i e a l h i e r afs G r a v e n z i j n g h e c o r c n , V a n ' t h u i j s Mommerand, i n V r a n c k r i j c k z i j n g h e b o r e n , A l s o o c Thilippus c l o e c , e e n z e e r d o c r l u c h t i g h h e e r .

D i e ooc a i s R i d d e r d r o e g h h e t g u l d e V l i e s met eer«

'RutVfflon«k||

LOES'

D

V A LKENBOReff":]

i t l a n d t v a n Vdlkenborch, d e n n a e m g h c g h e v e n w o r d t N a d ' h o o f r - f t a d t f o g h e n a e m t m e t d e claer^/ b e g o r d t .

D i e m ' o n t r c n t Gulpenfietals een fontéijn o n t t r a l e n , E n v a n daer i n de Maes b y Ittren n e d e r d a l e n , 'tis c l e i j n , m a e i : d'aertrijckiszcer v r u c h t h a e r c n d e v e t .

A l o m m e t v l e c k e n f c h o o n én d o r p e n d i c h t belet, S o o dat h e t doorgaens leijt v o l t o y t e n w e l g h e h e g h e n ^ H e t n o o r d t o o f t e y n d daer v a n naer G»//M is g h e l e g h e n .

E n 'trechter n o o r d e r e i j n d nae I^ejfel ende K^^ck, E n ' t z u y d e r eynde naer h e t b i f c h o p d o m v a n Luyck, ' t W e f t e i j n d naer't l a n d v a n Loeniu !Brahandt u f a l l e y d e n , W a e r v a n h e t d o o r de Maes w o r d t m e r c k e l i j c k ghcfcKeyden, D ees f c h o o n e heerlij c k h e y t i n t eerft aen !Brabandt q u a m , D o o r H e r t o g h lan de dcrd,als h i j t ^mot a f n a m .

D i e z i j n d ' een H ^ e r v a n t l a n d t , z i j n nabuèrs f o zeer p l a e g h d c , D a t elckeen o n t r e n t h e m z i j n g r o o t e fchade beclaegdc.

D i e s z y v e r v r e u c h d e n zeer als h y d o o r ' t g r o o t g h e w c k V a n H e r t o g h Un v o o r f e y t ^ g h e v a n c k l i c k w i e r d t g h e f t e k , S o dat h y t e g h e n d a n c k fijn landts v o l c k m o f t e l a t e n , £n v a n dier tijde aen des H e r c o g h s o n d e r l a t e n ^

dtr

ip

_

'

r-^

^55=

jfi;.

run-

,-^1 IjKoff

ttttjUn

S4fi£

.-oüj

-^J^ortf^at

atiyiaififp'

k^r<

E

MACHELEN.

"

E n o v c r o u c l e ftadt is Mechkn a l h o e w e l ïck v a n h a e r o u d t h e y d t h i e r m e t a l l e n n i e t c n ftcll*.

M e n v i n t e r w e y n i c h o o c k die daer iet v a n befchryven, D e r h a l v e n late ick d i t b y defe r e d e n b l y v e n , D e e s ftadt m e t d ' o m m e l a n d t e e n g o e d e h e e r l i j c k h e y t , O n d * r e e n feer ( b e t e l o c h t i n ' t h e r t t ' v a n 'Brahandt I c i j d t , I n t m i d d e n d o o r d e ftadt d e Hele w a t e r ( c h o o n , G h e w e l d i c h i i j c k e n vloyt.zéercoftlijckftaen t e n t h o o n D e huy{èn,hovcn g r o o t c n d e c i e r e l i j c k e k e r c k e n , E e n t o r e n v a n w i t fteen d i e ( b o s ' e e n m a e l v o l w e r c k e n .

H e t f c h o o n f t e ftuck l a l z i j n v a n ' t g a n t f c h e Nederlandt» D e n C o n i n g h l i j c k e n R a e d t o o c k h i e r h o u d t z y n e n ftandt V a n o u d e n tyden plach dit ganfch landt toe te c o m e n D e n h u y f e v a n 'Bertholdtj d w e l c k z i j n d ' h e e l a f g h e n o m c n .

I a fb dat daer geen o o r m e e r overbleven w a s , S o w e r d t dees h e e r l i c k h e y t o p d i t f e l v i g h e pas, V o o r d i e v a n Geldr e n Lmjck e e n h e e r e l i j c k e g a v e , D i c t w e e r vercochten aen den V l a e n d e r l a n d t k h e n G r a v c , D o o r w i e n s d o c h t e r d a t a l l ' e e r f t a e n 'Brabandt q u a m , 41idc$ d a t d e n H e r t o g h h a e r t e n h o u w e l i j c k c nam«

•

A

-

^

M

\^On>V««^S'at^--

'

D

SVYDT

BRABANDT»

t t z u y d e r 'Brahandts d e e l is m e t ' t z i i y d t e i j n d e recht A c n ' r l a n d t v a n Henevou e n 2^<ï;«m v a f t g h e h e c h t ^ H e t i h e c k t n a c Lutjck i n t o o f t , e n n a e r J r t o y s i n t w e f t e n , - - ' * ' ^ ^ ^ t H e e f r g r o o t e fteden f c h o o n m e t b r e e d e ftercke v e f t e h , .

A l s LoVen d i e d ' e e r f t i s i n sBrahandtshooghften ftaet^ D a e r m e n i c h cloeckcn geeft a l n o c b ter f c h o l e n gact, DeConinghlijckeftadtvan!B/'«/e/isdetweede, D i e i n d e n f e l v e n ftaet b e v e f t i c h t i s m e t e e d e , .

D a ^ m a c h m e n h u y f e n fien d i e c o f t l i c k z i j n g h e b o u t , W a r a n d e n , b e r g h en dal,die't i n haer m u e r e n h o u t , D a e r b y f o fietmer n o c h z e e r v e e l f o n t e y n e n i p r i n g h e n , \ ) z S i m e v l i e t e r d o o r die z y zeer c o n f t i c h d v v i n g h e n .

D o o r een ghedol v e n gracht te l o o p e n t o t een vaert R e c h t nae de ^ujjehoc daer d ' w a t e r t f a m e n gaert.

Vilvoorden l e i j t h i e r o o c k , h e t w e l c k is d e w a e r f t e d c V a n t e e r f t o r i g i n a e l des l a n d t s g h e r e c h t i g h e d e .

V o o r t s /éfle^em^dwckk i s e e n o v e r f c h o o n A b d y , A I w a e r m e n v i n d e n m a c h de h e e r l i j c k f t e L i b r y .

H i e r l e y t o o c k \ Z o m e n b o f c h d w e l c k g r o o t is u y t e r m a t c n ,

J^ant het can in ^ijn ront wel feven m i j l omvaten.

SCttttint

armleh

Of^J'^

Ftarmxt

<^A.

••••

D

A R

-

T O Y S .

Tt landtfchap v a n Jrtoys v o o r h o o f t - f t a d t yftreek h e e f t , W a e r naer m e n tfelve l a n d t o o c k z y n e n n a m e gheeft, ' t 2 , u y d t w e f t e y n d t daer v a n ftrect recht h e e n n a Ticcardyen, P ' o o f t nae VVals-brcibandt t o e e n v a n de n o o r d e r f y e n , D e w i j d t f t e palc v a l l langs h e n e n Vlaendren leijr, ^ 1 w a e r de clarc Ley d e e n l a n d t v a n d'ander fcheijt. • H e t acrtrijck is heel v e t , de l o c h t feer foet en g o e d i c h , H e t n o o t d m f t i g h e graen daer o o c k w a d o v e r v l o e d i c h .

H e t w i l d ' e n t a m m e vee zeer v e t i n g o e d e n d o e n , A l d a e r o o c k o v e r a l leeft w c l d e r i c h i n t g r o e n .

N i c c w i j t v a n S^Omer ooc m e d e h e e f t e n w e y d e n , I n t M e y r op't driftich l a n d t , het w e l c k m e n licht canleyden, V a n d ' e e n z y d e d e s M e y r s t o t a c n d e n a n d r e n cant, M e t een c o o r d o f t e cloet g h e d w o n g h e n b y d e r handt» 'tGhetal vantwaelfftc'een m e t w a l l e n dicht b e w o r p c t i H e e f t d i t v o o r f z . l a n d t , c n b y d'acht h o n d e r t d o r p e n B e h a l v e n d'heerlickheydt d'E/pinay c n ^nty.

D e Ley, de S^^f^arpj de Jha, d e Canthe c n o o c k ^Anthy S i j n s l a n d t s r i v i e r e n a l , de lieden z i j n v a n acrde T o e d o o r i o o g h f e e r b e q u a e m t e y g e c e n o o c k t e pacrdc.