Fysika-Biblio_Mathiti by Nikolaos Floratos

Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Ðáéäåßáò êáé ÈñçóêåõìÜôùí Ðáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï

ÖõóéêÜ Äçìïôéêïý ÅÑÅÕÍÙ ÊÁÉ ÁÍÁÊÁËÕÐÔÙ

Âéâëßï ìáèçôÞ

Ïñãáíéóìüò Åêäüóåùò Äéäáêôéêþí Âéâëßùí ÁèÞíá

periex_st.qxd

21/2/2006

10:24

Page 1

periex_st.qxd

21/2/2006

10:24

Page 2

periex_st.qxd

21/2/2006

10:24

Page 3

«ÖõóéêÜ» ÓÔ´ Äçìïôéêïý Åñåõíþ êáé Áíáêáëýðôù Âéâëßï ÌáèçôÞ

periex_st.qxd

21/2/2006

10:24

ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ

ÊÑÉÔÅÓ-ÁÎÉÏËÏÃÇÔÅÓ

ÅÉÊÏÍÏÃÑÁÖÇÓÇ ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ

ÕÐÅÕÈÕÍÏÓ ÌÁÈÇÌÁÔÏÓ ÊÁÔÁ ÔÇ ÓÕÃÃÑÁÖÇ & ÕÐÅÕÈÕÍÏÓ ÕÐÏÅÑÃÏÕ

ÅÎÙÖÕËËÏ ÐÑÏÅÊÔÕÐÙÔÉÊÅÓ ÅÑÃÁÓÉÅÓ

Page 4

ÅììáíïõÞë Ã. ÁðïóôïëÜêçò, Åêðáéäåõôéêüò ÅëÝíç Ðáíáãïðïýëïõ, Åêðáéäåõôéêüò Óôáýñïò ÓÜââáò, Åêðáéäåõôéêüò ÍåêôÜñéïò Ôóáãëéþôçò, Åêðáéäåõôéêüò Ãéþñãïò ÐáíôáæÞò, Åêðáéäåõôéêüò ÓïöïêëÞò Óùôçñßïõ, Åêðáéäåõôéêüò Âáóßëçò Ôüëéáò, Åêðáéäåõôéêüò ÁèçíÜ ÔóáãêïãÝùñãá, Åêðáéäåõôéêüò Ãåþñãéïò È. ÊáëêÜíçò, ÊáèçãçôÞò ÖõóéêÞò óôï Ð.Ô.Ä.Å. ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí* Ðåñóåöüíçò ÐÝôñïò, Öõóéêüò, áíáðë. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ðáôñþí Êïôóáêþóôá Ìáñßá, Ó÷ïëéêÞ óýìâïõëïò ÊáìÞëïò Íéêüëáïò, ÄÜóêáëïò ÅõÜããåëïò Ãêéüêáò, ÓêéôóïãñÜöïò - ÅéêïíïãñÜöïò ÊõñéáêÞ ÐåôñÝá, Öéëüëïãïò Âåáôñßêç ÌáêñÞ, Öéëüëïãïò

ÐÝôñïò ÌðåñåñÞò, Óýìâïõëïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ, Áí. Ðñüåäñïò ôïõ ÔìÞìáôïò ÐñùôïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçòôïõ Ð.É. Ìé÷Üëçò ÌáíïõóÜêçò, Åéêáóôéêüò ÊáëëéôÝ÷íçò ÌÜêçò ÌáæáñÜêïò Âáóßëçò ÔæÜíïãëïò

* óõììåôåß÷å óôç óõããñáöÞ ôïõ ðñþôïõ ìÝñïõò (1/3) ôïõ äéäáêôéêïý ðáêÝôïõ.

Ã´ Ê.Ð.Ó. / ÅÐÅÁÅÊ ÉÉ / ÅíÝñãåéá 2.2.1 / Êáôçãïñßá ÐñÜîåùí 2.2.1.á: «Áíáìüñöùóç ôùí ðñïãñáììÜôùí óðïõäþí êáé óõããñáöÞ íÝùí åêðáéäåõôéêþí ðáêÝôùí»

ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ Ìé÷Üëçò Áã. Ðáðáäüðïõëïò Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Á.Ð.È Ðñüåäñïò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ ÐñÜîç ìå ôßôëï:

«ÓõããñáöÞ íÝùí âéâëßùí êáé ðáñáãùãÞ õðïóôçñéêôéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý ìå âÜóç ôï ÄÅÐÐÓ êáé ôá ÁÐÓ ãéá ôï Äçìïôéêü êáé ôï Íçðéáãùãåßï» Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò ¸ñãïõ Ãåþñãéïò Ôýðáò Ìüíéìïò ÐÜñåäñïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ ÁíáðëçñùôÞò Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò ¸ñãïõ Ãåþñãéïò Ïéêïíüìïõ Ìüíéìïò ÐÜñåäñïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ

¸ñãï óõã÷ñçìáôïäïôïýìåíï 75% áðü ôï Åõñùðáúêü Êïéíùíéêü Ôáìåßï êáé 25% áðü åèíéêïýò ðüñïõò

periex_st.qxd

21/2/2006

10:24

Page 5

YÐOYÑÃÅÉO ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅYÌÁÔÙÍ ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊO ÉÍÓÔÉÔOYÔO

ÅììáíïõÞë ÁðïóôïëÜêçò, ÅëÝíç Ðáíáãïðïýëïõ, Óôáýñïò ÓÜââáò, ÍåêôÜñéïò Ôóáãëéþôçò, Âåáôñßêç ÌáêñÞ, Ãéþñãïò ÐáíôáæÞò, ÊõñéáêÞ ÐåôñÝá, ÓïöïêëÞò Óùôçñßïõ, Âáóßëçò Ôüëéáò, ÁèçíÜ ÔóáãêïãÝùñãá

ÁÍÁÄÏ×ÏÓ ÓÕÃÃÑÁÖÇÓ

ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÇÑÉÁ «ÅËËÇÍÏÃÅÑÌÁÍÉÊÇ ÁÃÙÃÇ»

«ÖõóéêÜ» ÓÔ´ Äçìïôéêïý Åñåõíþ êáé Áíáêáëýðôù Âéâëßï ÌáèçôÞ

OÑÃÁÍÉÓÌOÓ ÅÊÄOÓÅÙÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÙÍ ÂÉÂËÉÙÍ ÁÈÇÍÁ

periex_st.qxd

21/2/2006

10:24

Page 6

ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÙÍ Art Today, Zedcor Inc: áíåìüìõëïò 15, øÜñéá 80, áóôñïíáýôçò 81, áíèñáêùñý÷ïò 81, ïõñÜíéï ôüîï 106, Corbis: êôÞñéï 38-39, ëéïíôÜñéá 124, öÜëáéíá 125, óðåñìáôïæùÜñéá-ùÜñéï 125, Corel Corporation: ãåñáíïß 10, øçóôáñéÜ 29, êÜêôïò 62, êïñßôóé 64, äåéíüóáõñïò 69, ðñüâáôá 70, ëéïíôÜñé 71, äýôåò 80, ïñåéâÜôåò 81, åñãïóôÜóéï 112, Earth Base Inc: ðõñçíéêÞ Ýêñçîç 15, ðáñáëßá 25, IMSI, Master Photos Collection: ëïõëïýäé 13, åîÝäñá ðåôñåëáßïõ 14, Üëïãá 17, ôßãñçò 71, ëßìíç 103, Kordic: óêïõëÞêé 66, íõ÷ôåñßäá 71, áñÜ÷íç 80, NASA: çëéáêü óýóôçìá 52-53, Nature and Science Ltd: Ýíôïìï ðñÜóéíï 107, Photodisc Inc: åñãïóôÜóéï 34, áìõãäáëéÜ 60, áãåëÜäá 65, äýôçò 80, áéìïäïóßá 87, Photos.com: óêáñáâáßïò 12, âáñÝëéá 14, áíåìïãåííÞôñéá 15, êýìá 16, üëåò 18-19, äéõëéóôÞñéá 20, ãÝìéóìá ñåæåñâïõÜñ 20, åñãÜôçò-áãùãïß 21, öïñôçãü 23, äåßêôçò âåíæßíçò 23, áíèñáêùñý÷ïò 26, ìïëýâé 26, äá÷ôõëßäé 27, ôñÝíï 28, óåíôïýêé 28, áíáììÝíá êÜñâïõíá 29, êñÜíïò 29, ìðïõêÜëåò 29, åóôßá ö.á. 30-31, áãùãïß 31, äåîáìåíÝò 33, ìåôñçôÞò 33, öéÜëåò 33, öáíïóôÜôåò 33, üëåò åêôüò áðü ôï åñãïóôÜóéï 34-35, öñÜãìá 36, ïèüíç 38, åêôõðùôÞò 38, êáóåôüöùíï 38, öïñçôüò Ç/Õ 38, âéïêëéìáôéêü êôÞñéï 39, üëåò 41, üëåò 44-45, êáôóáñüëá 46, ôóáãéÝñá 46-47, ðïôÞñéá 47, áåñüóôáôá 48-49, óýííåöá 50, èåñìïêÞðéï 50, áóôÝñéá 53, äéáóôçìéêü ëåùöïñåßï 53, áóôñïíáýôçò 53, ðÝôñá 54, ðåôáëïýäá 54, üëåò åêôüò áðü ôá ñïìðüô 55, ìéêñïóêüðéï 56, öåëëüò 57, áåôüò 64, êáìÞëåò 64, ðéãêïõßíïò 64, êáñ÷áñßáò 65, ãáôüðáñäïò 65, áñêïýäá 65, óêýëïò 65, ìÝäïõóá 66, áñÜ÷íç 66-67, êÜâïõñáò 67, óáëéãêÜñé 67, óöïõããÜñé 67, êáëáìÜñé 67, ìýäéá 67, üëåò åêôüò áðü ôï äåéíüóáõñï 68-69, ðïíôßêé 70, óêßïõñïò 70, åëÝöáíôåò 70, Üëïãï 70, öÜëáéíá 70-71, äåëößíé 71, ðßèçêïé 71, üëåò 72-78, ìðïõêÜëá 80-81, ãõíáßêá 82, áðáãïñåõôéêü 84, ôóéãÜñï 84, öéÜëç áßìá 86, ðéåóüìåôñá 87, êáñäéÜ 88-89, ðïäÞëáôá 90, áèëÞôñéá 90, ðéåóüìåôñï 90-91, öéÜëç áßìá 92-93, øõãåßï 94, ðõîßäá 94, ðõîßäá 96, ðõîßäá 97, ðïõëéÜ 96-97, ÁÔÌ 97, ðïäÞëáôï 100-101, ðáñáâïëéêüò êáèñÝðôçò 103, ëïõêÝôï 112-113, êéìùëßá 114, áõãÜ 114, ëåìüíéá 114-115, óôáëáêôßôåò 115, ãéáôñïß 118-119, óôçèïóêüðéï 119, Ýíåóç 119, áãüñé 120, ÷Ýñéá 120-121, óýñéããåò 122-123, öÜñìáêá 122-123, ãéáôñüò 123, æåõãÜñéá áíèñþðùí 124, ðáéäéÜ 124-125, Ýãêõïò 125, Üëïãá 125, åëÝöáíôåò 125, áíäñüãõíï 126, ïéêïãÝíåéá 128, êïéëéÜ åãêýïõ 129, Photovault, Warmher Krutein Productions Inc: ìÝëéóóá 107, Stock Directory, Ideal Photo AE: ðáãüâïõíï 52, êßôñéíï ëéâÜäé 62, øÜñé 64, êïëõìâçôÞò 82, Ýìâñõï 86, ìçôÝñá 82, óôáãüíá 103, ðåôáëïýäá 107, åñãÜôçò 110, ìõñìÞãêé 114, Sciencephotos: ðéåóüìåôñï 10, êôÞñéï 38, öõôïðëáãêôüí 60, óôüìáôá 62, êáñäéïãñÜöçìá 89, ôåóô êïðþóåùò 89, ãÜëá 90, ðíåýìïíåò 91, ðéåóüìåôñï ÷åéñüò 91, ôñåéò öùôåéíÝò áêôßíåò 104, ìéêñüâéï 120, Ýíåóç 122, äéáßñåóç ùáñßïõ 127, åîùóùìáôéêÞ ãïíéìïðïßçóç 127, Ýìâñõá 128, Ýãêõïò ôñþåé 129, ÃéáííÝëïò Ã.: ãÜéäáñïò 65, Äéáäßêôõï: http://www.espacioexterior.net/et.html åîùãÞéíïò 53, www.addu.edu.ph/colleges/rstc/gallery/image/ms1.jpg êýôôáñï 57, www.innoquip.nl/ECG_on_PocketPC_patient.jpg çëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá 89, ÄÅÇ: åñãïóôÜóéï 22, ÄÅÐÁ: åãêáôáóôÜóåéò ö.á. 30, Ñåâõèïýóá 31, åñãÜôåò 32, áãùãüò 32-33, ÄÞìïò Áèçíáßùí, ÐáíåðéóôÞìéï Áéãáßïõ, Åêäüóåéò ÐáôÜêç: êÜðáñç 58, ÁèÞíá 58, ÄÞìïò Áèçíáßùí: ðßíáêáò ñýðùí 113, Åêäüóåéò Áëêõþí: á÷éíüò 67, êáìïõöëÜæ øáñéþí 107, ÅÕÄÁÐ: åñãáóôÞñéï 112, Ðõñïóâåóôéêü Óþìá: ðõñêáãéÜ 81, Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý: ÐÞãáóïò 65, êÝíôáõñïò 65

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ

ÅÉÓÁÃÙÃÇ .................................................................................................................................................... 10 ÅÉÓÁÃÙÃÇ

ÅÍÅÑÃÅÉÁ ÅéóáãùãÞ.................................................................................................................................... 1. ÐçãÝò åíÝñãåéáò.................................................................................................................... 2. Ó÷åäüí üëç ç åíÝñãåéá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí ¹ëéï .............................................................. 3. ÐåôñÝëáéï: Áðü ôï õðÝäáöïò óôï óðßôé ìáò ....................................................................... 4. Åðåîåñãáóßá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ.................................................................................... 5. Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò ........................................................................................ 6. Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðñþôç ýëç................................................................................................. 7. Ïñõêôïß Üíèñáêåò - ¸íá ðïëýôéìï óôåñåü.......................................................................... 8. Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò ............................................................................ 9. Öõóéêü áÝñéï: ¸íá ðïëýôéìï áÝñéï ...................................................................................... 10. Ôï öõóéêü áÝñéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò.................................................................................. 11. Áíáíåþóéìåò êáé ìç ðçãÝò åíÝñãåéáò ................................................................................ 12. Ïéêïíïìßá åíÝñãåéáò............................................................................................................ 13. Ôï ðáé÷íßäé ôçò åíÝñãåéáò ...................................................................................................

12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 38 42

ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ - ÈÅÑÌÏÔÇÔÁ ÅéóáãùãÞ.................................................................................................................................... 1. ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áãùãÞ.................................................................................. 2. ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá .............................................................................. 3. ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá .........................................................................

44 46 48 50

ÅMBIA - ÁÂÉÁ ÅéóáãùãÞ.................................................................................................................................... 52 1. ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò æùÞò ..................................................................................................... 54 2. Ôï êýôôáñï............................................................................................................................. 56

ÖÕÔÁ ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 58 1. Öùôïóýíèåóç......................................................................................................................... 60 2. ÁíáðíïÞ - ÄéáðíïÞ ............................................................................................................... 62

ÆÙÁ ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 1. Áóðüíäõëá ............................................................................................................................ 2. ÓðïíäõëùôÜ .......................................................................................................................... 3. ÈçëáóôéêÜ ............................................................................................................................. 4. ÐñïóáñìïãÞ ôùí æþùí óôï ðåñéâÜëëïí ............................................................................

64 66 68 70 72

ÏÉÊÏÓÕÓÔÇÌÁÔÁ ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 74 1. ÔñïöéêÝò áëõóßäåò êáé ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá .......................................................................... 76 2. ÏéêïóõóôÞìáôá êáé Üíèñùðïò ............................................................................................. 78

ÁÍÁÐÍÅÕÓÔÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 80 1. Ç áíáðíïÞ .............................................................................................................................. 82 2. ÁíáðíïÞ êáé õãåßá.................................................................................................................. 84

ÊÕÊËÏÖÏÑÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 86 1. Ç êáñäéÜ ................................................................................................................................. 88 2. ÌéêñÞ êáé ìåãÜëç êõêëïöïñßá .............................................................................................. 90 3. Ôï áßìá ................................................................................................................................... 92

ÇËÅÊÔÑÏÌÁÃÍÇÔÉÓÌÏÓ ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 94 1. Ï ìáãíÞôçò ............................................................................................................................ 96 2. Áðü ôïí çëåêôñéóìü óôï ìáãíçôéóìü .................................................................................. 98 3. Áðü ôï ìáãíçôéóìü óôïí çëåêôñéóìü ................................................................................. 100

ÖÙÓ ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 102 1. ÄéÜèëáóç ............................................................................................................................. 104 2. ×ñþìáôá ............................................................................................................................... 106 3. ÌÜôé ..................................................................................................................................... 108

ÏÎÅÁ - ÂÁÓÅÉÓ - ÁËÁÔÁ ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 112 1. Óôá ß÷íç ôùí ïîÝùí, ôùí âÜóåùí êáé ôùí áëÜôùí ............................................................ 114 2. Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ...................................................................... 116

ÌÅÔÁÄÏÔÉÊÅÓ ÁÓÈÅÍÅÉÅÓ ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 118 1. Ìéêñüâéá ............................................................................................................................... 120 2. Ðñüëçøç êáé áíôéìåôþðéóç áóèåíåéþí............................................................................... 122

ÁÍÁÐÁÑÁÃÙÃÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 124 1. Ç áñ÷Þ ôçò æùÞò ................................................................................................................. 126 2. Ç áíÜðôõîç ôïõ åìâñýïõ .................................................................................................... 128

Áðü ôï ìáãåõôéêü ìéêñüêïóìï ðïõ ìáò áðïêáëýðôïõí ôá ìéêñïóêüðéá þò ôïí ðïëý ìáêñéíü êüóìï ôùí Üóôñùí ðïõ ìåëåôÜìå ìå ôá ôçëåóêüðéá ï êüóìïò ìáò õðáêïýåé óå êáíüíåò ðïõ ðñïóðáèïýìå íá ìåëåôÞóïõìå êáé íá êáôáíïÞóïõìå. Ïé ãíþóåéò ðïõ áðïêôÜìå ìáò âïçèïýí íá ðáñåìâáßíïõìå óôï ðåñéâÜëëïí, íá åðéíïïýìå ôå÷íéêÝò êáé íá êáôáóêåõÜæïõìå ìç÷áíÝò ðïõ äéåõêïëýíïõí ôçí êáèçìåñéíüôçôÜ ìáò êáé ðïëëÝò öïñÝò óþæïõí áêüìá êáé áíèñþðéíåò æùÝò. Ìå ôéò ãíþóåéò áõôÝò äéáôõðþíïõìå èåùñßåò, ìå ôéò ïðïßåò åñìçíåýïõìå Üëëá öáéíüìåíá ðïõ äåí åßíáé åýêïëï íá ìåëåôÞóïõìå ïýôå ìå ôá ðéï åîåëéãìÝíá üñãáíá ðáñáôÞñçóçò.

ÅÉÓÁÃÙÃÇ

Ôï âáóéêü åñãáëåßï ãéá ôç ìåëÝôç ôïõ êüóìïõ ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé åßíáé ç åðéóôçìïíéêÞ ìÝèïäïò. Ìå ôï ðïëýôéìï áõôü åñãáëåßï, ôç ìåèïäéêÞ ðáñáôÞñçóç, ÷ôßóáìå üëç ôç ãíþóç óôçí ïðïßá óôçñßæåôáé ï ðïëéôéóìüò ìáò.

Áõôü ôï ðïëýôéìï åñãáëåßï, ôçí åðéóôçìïíéêÞ ìÝèïäï, ðñïóðáèïýí íá óïõ ìåôáäþóïõí ôá âéâëßá ôçò óåéñÜò «Åñåõíþ êáé Áíáêáëýðôù». Ìå ôç âïÞèåéÜ ôïõò êáé ôçí êáèïäÞãçóç ôçò äáóêÜëáò Þ ôïõ äáóêÜëïõ óïõ èá ìåëåôÜò ôá öõóéêÜ öáéíüìåíá, èá èÝôåéò åñùôÞìáôá êáé èá äéáôõðþíåéò õðïèÝóåéò. Ìå ðåéñÜìáôá êáé ìåèïäéêÝò ðáñáôçñÞóåéò èá åëÝã÷åéò áí ïé õðïèÝóåéò óïõ åßíáé óùóôÝò.

Èá óõæçôÜò êáé èá óõãêñßíåéò ôéò ðáñáôçñÞóåéò óïõ ìå áõôÝò ôùí óõììáèçôþí êáé óõììáèçôñéþí óïõ êáé èá êáôáëÞãåéò óå óõìðåñÜóìáôá ðïõ èá åðéâåâáéþíïõí Þ èá áðïññßðôïõí ôéò õðïèÝóåéò óïõ êáé èá óå ïäçãïýí óå íÝåò.

Õðïõñã

åßï Åèí éêÞò

ôù

óô´ äçìï ôéêï

Âáóéêüò âïçèüò óôçí ðñïóðÜèåéÜ óïõ íá åñåõíÞóåéò ìåèïäéêÜ ôá öáéíüìåíá ôïõ êüóìïõ ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé, åêôüò áðü ôç äáóêÜëá Þ ôï äÜóêáëü óïõ, èá åßíáé êáé ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí. Óå áõôü èá âñßóêåéò ôéò ïäçãßåò ãéá ôá ðåéñÜìáôá ðïõ èá êÜíåéò üëç ôç ÷ñïíéÜ, óå áõôü èá óçìåéþíåéò ðáñáôçñÞóåéò êáé óõìðåñÜóìáôá. Ôá ðåéñÜìáôá ðïõ ðåñéãñÜöåé èá ôá ïëïêëçñþíåéò óôï ó÷ïëåßï, ìðïñåßò üìùò íá ôá åðáíáëáìâÜíåéò êáé óôï óðßôé.

Ðáéäåßáò

êáé Ðáéäáãù ÈñçóêåõìÜôù í ãéêü Éíóô éôïýôï

åñåõíþ

êáé áíáê áëýð

Öõó ÅÑÅÕ ÍÙ ÊÁ éêÜ Äçìïôé êïý É ÁÍÁÊ ÁËÕÐ ÔÙ

Âéâëßï Ïñãáíéó

ìáèçôÞ

ìüò Åêä üóå

ùò Äéäá êôéê

þí Âéâë ßùí ÁèÞíá

Åãþ ôé ñüëï ðáßæù; Ôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ ðåñéëáìâÜíåé êåßìåíá ó÷åôéêÜ ìå ôá öáéíüìåíá ðïõ ìåëåôÜò óôï ó÷ïëåßï. Êåßìåíá ãéá åðéóôçìïíéêÝò áíáêáëýøåéò, ìýèïõò êáé ëïãïôå÷íéêÜ áðïóðÜóìáôá, ðåñéãñáöÝò ãéá êáôáóêåõÝò êáé åîçãÞóåéò ãéá «ðåñßåñãåò» êáôáóêåõÝò, áêüìç êáé êüìéêò äéáóêåäáóôéêÜ... Ãéá íá Ý÷ïõí ïé «áíáêáëýøåéò» óïõ åíäéáöÝñïí, Ýíá âáóéêü êáíüíá ðñÝðåé íá ôïí óåâáóôåßò. Ìç âéÜæåóáé íá äéáâÜóåéò ôá êåßìåíá óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ, ãéáôß èá ÷Üóåéò ôç ìáãåßá, ôç ìáãåßá ôçò áíáêÜëõøçò. ¼óï åíäéáöÝñïíôá êáé áí âñßóêåéò ôá êåßìåíá, ðñÝðåé íá Ý÷åéò õðïìïíÞ êáé íá ôá äéáâÜæåéò, áöïý ðñþôá ïëïêëçñþóåéò ôçí åñåõíçôéêÞ äïõëåéÜ óôï ôåôñÜäéï åñãáóéþí. Èá êáôáëÞãåéò ðñþôá óôá óõìðåñÜóìáôÜ óïõ êáé ìåôÜ ìðïñåßò íá äéáâÜæåéò ôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ. Èá ôï ìåëåôÜò, üðïôå âñßóêåéò ÷ñüíï êáé ðÜíôá áöïý ïëïêëçñþóåéò ôá ðåéñÜìáôÜ óïõ. 359

ñåëáßïõ ôïõ ðåô èÝìáôá Ôá áðï éïñéóìÝíá ò. Ìå ôç åíÝñãåéá ôùí åßíáé ðåñ ôï 50% ôéìç ðçãÞ

ðçãÞ ëáéï ùò Ôï ðåôñÝ

358

ðïõ ìéá ðïëý ìå ðåñß Ýëáéï åßíáé êáëýðôïõ Ôï ðåôñ ðåôñåëáßïõ áíáãêþí. ôïõ á êþí ìáò ÷ñÞóç åíåñãåéá , ôá áðïèÝìáôíá Äõóôõ÷þò Üíôëçôá. Ãéá ñá åßíáé áíåî á, ðïõ óÞìå ïõ äåí êáí óìáô ðåôñåëáß ôá êïéôÜ ïýò, ÷ñåéÜóôç óç çèïýí íÜëù ñõèì ç êáôá äçìéïõñã ìå ãïñãïýò ü, ôá õîç êáé íïõìå Ê, ôá ç åîüñ óçìåñéíü ñõèì ïìá. íáëþ Áí éá. ôïõ ÏÐÅ êáôá ìå ôï ïýí óýíô ñéá ÷ñüí åêôßìçóç ò 80 ÷ñüíéá. ÷éóôåß åîáíôëçè çóç, ôçí ìüëé åêáôïììý åëáßïõ óõíå óç ïõ èá åêôßì êïýí ãéá ôçí êáôáíÜëù ò. ôïõ ðåôñ Ýìáôá ðåôñåëáß áéóéüäïîç á åðáñ ôüí ãåéá ðéï áðïè áðïèÝìáô åßíáé äõíá ò ðçãÝò åíÝñ ìå ôçí Óýìöùíá ïõìå üóï ìå Üëëå ðåñéïñßó ëá, áíáæçôïý ýìå íá Üëëç ðñïóðáèï åëáßïõ. Ðáñ Ãé’ áõôü ðåôñ

áò åíÝñãåé

Ü óå ðïëë êáýóéìá áé óå ò íôáé ùò ãßíåô éìïðïéïý ðåôñåëáßïõ óç ôçò åíÝñãåéá ïõ ÷ñçó ò ôïõ ðïßç ðåôñåëáß ôçò åíÝñãåéá çò. Ç áîéï Þ ìáôá ôïõ ò êáýó Ôá êëÜó ôá. Ç ìåôáôñïð åóùôåñéêÞ åôáé. ïé Þñåò êáßã ìïýò. ãåéá ðïõ ìç÷áíÞìá ò Þ óå êéíçô êáèþò áõôü ïïñãáíéó ôçí åíÝñ ôïõò. áé êáõóôÞñååëáßïõ ãßíåô Þèçêå áðü ìéêñ ñ÷åôáé áðü ôñïöÞ ï ðñïÝ ïõñã êáé ôçí Ýëáé ôçò ôïõ ðåôñ äçìé ¹ëéï ï Ýëáé óôï ðåôñ áðü ôïí ãåéáò ôçò Ãçò, Ôï ðåôñ çêåõìÝíç åíÝñ Þêåõóáí ôùí ìüñéá åßíáé áðïè áíéóìïß áðïè âïÞèåéá ôçò óôá ðïõ ôç ãåéá ôñÜðçêáí Ýëáéï ìéêñïïñã ùí êáé ìå Ç åíÝñ ÷ñüí ìþí ìåôá ¼ôáí ôï ðåôñ ïïñãáíéó ïììõñßùí áõôÜ Ýëáéï. êåéá åêáô ìüñéá ôùí ìéêñ í ôï ðåôñ ìÝíç óå üëá . Óôç äéÜñ ãåéá áðïôåëïý áðïèçêåõ áò, ôá éêÞ åíÝñ ãåùèåñìß åíþóåùí ðïõ ðïõ åßíáé êáé èåñì åíÝñãåéá ÷çìéêþí êéíçôéêÞ ç ÷çìéêÞ åôáé óå êáßãåôáé, á ìåôáôñÝð ôá ìüñé

ò!

ß ìç÷áíÝ áéï êéíå

ñÝë Ôï ðåô

ðïõ êáýóéìá, üôåñá êßíçóç Ôá êõñé íôáé ãéá ôçí ïéïý ôùí, ÷ñçóéìïð ëùí ìç÷áíçìÜ ôï ìåãÜ ôáé áðü ðñïÝñ÷ïíÝëáéï. Óå áñãü ðåôñêÜèå ìç÷Üíçìá ïéåßôáé ÷ñçóéìïð ìá éêü êëÜó äéáöïñåô ôïõ áñãïý ïõ. ðåôñåëáß

ñÝë Ôï ðåô

ìáßí áéï èåñ

åé

ÁõôÜ áíóçò. Ç ñéêÞò èÝñì óþìáôá.

ðåôñÝë

åéñå áéï ìáã

Ü êåíô á ìáò Þìáôá èåñìáíôéê áðü óõóô ïöïñåß óôá ôÞñåò. Óôç ÷þñ ÷ñüíéá ãßíåôáé êáõó õôáßá ï êõêë óðéôéþí Ôá ôåëå ÷ñÞóç ôï ïðïß ëÝâçôåò áðü áíóç ôùí æåóôü íåñü, ò ãéáôß ç áíóçò. íóç. áÝñéï, Ç èÝñì ï èÝñì áé óôïõ ýí ìå ý ãßíåô ðåôñÝëáé éìï ôï öõóéêü ìéêñüôåñç ñýðá ëåéôïõñãï ôïõ íåñï êõñßùò ôï ùò êáýó ôïõ ðñïêáëåß èÝñìáíóçùò êáýóéìï ïéçèåß ïéåßôáé éá íá ÷ñçóéìïð ÷ñçóéìïð ðñïóðÜèå ãßíåôáé

ýåé

Ôï í ùò éìïðïéïý ÄÅÇ ÷ñçó éá ôçò áõôÜ åñãïóôÜó åñãïóôÜóéá ¸íá áðü ôá Ôá Ýëáéï. êôñéêÜ. ÌåñéêÜ ðïõ ôï ðåôñ ôáé èåñìïçëå ãåéáò, êáýóéìï ôçò åíÝñ ïíïìÜæïí ìáò, ìÝñïò óðßôéá óçìáíôéêüéìïðïéïýìå óôá ôñïðÞ ôçò . ÷ñçó ôç ìåôá áé áðü çëåêôñéêÞ ïõ óå éá ðñïÝñ÷åô åëáß óôÜó Ü åñãï ò ôïõ ðåôñ áé åíÝñãåéá èåñìïçëåêôñéê íóç, ãßíåô ôá ëç ñýðá ýí üóï ôï Êáèþò í ìåãÜ áóôï ôñéêÜ ðñïêáëïýíá êáôáóêåõ éá õäñïçëåê éá. ðñïóðÜèå ðåñéóóüôåñá åñãïóôÜó êáé äõíáôüí ôçò óõ÷íÜ åëáßïõ. , ðñïúüí ïéïýìå ÷ñçóéìïð åôáé âïõôÜíéï ôáîçò ôïõ ðåôñ ìáãåéñéêÞ íÝôá êáßã êÞò áðüó Ãéá ôç . Óôá êáìé êëáóìáôé êáìéíÝôá

íáò ôçò ÁèÞ

í áßïé ßá ïé Áèçí ôçí ðüëç åß÷á ç ðïëéïñê 480 ð.×., áéï êáé åß÷áí áò, ôï ïñêïýóáí ôçò ÁèÞí ìåéò ðïõ ðïëé ôïîïôþí ðïõ ß ìå ïñêßáò ôùí ôéóôå ôçò ðïëé ðåñóéêÝò äõíÜ . Ôá âÝëç Ýíùò åìðï üðëï äéÜñêåéá üôé ïé ó÷õñï åß÷áí ðñïçãïõì Ýëåóìá Þôáí ôá ÊáôÜ ôç óáí Ýíôñïìïé , áðïô «íÝï» ðáíß ðÜíù áðü Ýãéíáí áúêÜ ôåß÷ç õãñü. Ôï éóôïñßá. äéáðßóôù åóÞ ôïõò Ýíá ïýóáí Ýôóé, åêôï ôá áèçí åß óôçí äåò ðåñíÏé Áèçíáßïé, ãñáö óôç äéÜè åß ãýñù áðü éäéáßôåñá åýöë âïëß êáôá åò . ðïõ Ý÷åé öëåãüìåí óôçí ðüëç ðáñáôá÷è çñéþäåò êáé åëáßïõ, äåêÜäåò êáôáóôñïöÝò ôïõ ðåôñ Ýíá... ìõóôöéêü, êáèþò óôéåò ÷ñÞóçò êáôáóôñï áëþíôáò ôåñÜ ôéùôéêÞò ðñïê ôçò óôñá ôåß÷ç, ôçò ðñþ ìÜñôõñåò

ñÝë Ôï ðåô

Èåñìïêñáóßá - Èåñìüôçôá: Äýï Ýííïéåò äéáöïñåôéêÝò

ÈåñìÜ êáé øõ÷ñÜ ... óõíáéóèÞìáôá!

Ç èåñìïêñáóßá åßíáé ìéá Ýííïéá ðïõ ìáò âïçèÜ íá ðåñéãñÜøïõìå ðüóï èåñìü Þ øõ÷ñü åßíáé Ýíá óþìá. ¼ôáí Ýíá óþìá åßíáé èåñìü, ëÝìå üôé Ý÷åé õøçëÞ èåñìïêñáóßá, üôáí åßíáé øõ÷ñü, ëÝìå üôé Ý÷åé ÷áìçëÞ èåñìïêñáóßá. Ôç èåñìïêñáóßá ôç ìåôñÜìå ìå åéäéêÜ üñãáíá, ôá èåñìüìåôñá.

Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ìðïñåß íá ðåñéãñÜøåé ìå ðïëý ðáñáóôáôéêü ôñüðï ôç... èÝñìç Þ ôçí øõ÷ñüôçôá óôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí. Ïé ðáñáêÜôù åêöñÜóåéò åßíáé åíäåéêôéêÝò: «ÐÝñáóå áñêåôÞ þñá, ìÝ÷ñé íá óðÜóåé ï ðÜãïò êáé íá æåóôáèïýí ïé ó÷Ýóåéò ôïõò». «Åßíáé êáêüò, øõ÷ñüò êáé áíÜðïäïò!» «ÂñÞêå êáôáöýãéï óôç æåóôáóéÜ ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ». «Ìáò ÷áéñÝôçóå ìå øõ÷ñüôçôá». «ÈåñìÞ ðáñÜêëçóç: íá êëåßíåôå ôçí ðüñôá, êáèþò âãáßíåôå». «Óáò óôÝëíù ôéò ðéï èåñìÝò åõ÷Ýò ìïõ». «ÈåñìÜ óõã÷áñçôÞñéá!» «Óå èåñìïðáñáêáëþ íá ìå áêïýóåéò». «Áõôü êáé áí Þôáí êáõôü íÝï». «Ôïí Ýêáøåò ìå áõôü ðïõ åßðåò óôï äéåõèõíôÞ ôïõ». «Êñýá ÷Ýñéá, æåóôÞ êáñäéÜ!» «ÁíôÜëëáîáí èåñìÞ ÷åéñáøßá».

¼ðùò üëåò ïé áëëáãÝò ãýñù ìáò, Ýôóé êáé ç áëëáãÞ ôçò èåñìïêñáóßáò ïöåßëåôáé óôçí åíÝñãåéá. Ìßá áðü ôéò ìïñöÝò åíÝñãåéáò åßíáé ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá. ÈåñìéêÞ åíÝñãåéá ïíïìÜæïõìå ôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôùí ìïñßùí ëüãù ôùí óõíå÷þí êáé ôõ÷áßùí êéíÞóåþí ôïõò. Ôç èåñìéêÞ åíÝñãåéá ôçí áíôéëáìâáíüìáóôå áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ óþìáôïò. ¼óï ðåñéóóüôåñç èåñìéêÞ åíÝñãåéá Ý÷åé Ýíá óþìá, ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ. Ç áýîçóç Þ ç ìåßùóç ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ôïõ óþìáôïò, Üñá êáé ç áýîçóç Þ ç ìåßùóç ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ ãßíåôáé ìå ôç ñïÞ åíÝñãåéáò. ¼ôáí óôï óþìá ðñïóöÝñåôáé åíÝñãåéá, ç èåñìéêÞ åíÝñãåéÜ ôïõ, Üñá êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ, áõîÜíåôáé. Áíôßèåôá, üôáí ôï óþìá ÷Üíåé åíÝñãåéá, ç èåñìéêÞ ôïõ åíÝñãåéá, Üñá êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ, ìåéþíåôáé. Ôçí åíÝñãåéá, üôáí ñÝåé áðü Ýíá óþìá ðñïò Ýíá Üëëï ëüãù äéáöïñåôéêÞò èåñìïêñáóßáò, ôçí ïíïìÜæïõìå èåñìüôçôá. Ç èåñìüôçôá ñÝåé ðÜíôïôå áðü ôá óþìáôá ìå õøçëüôåñç èåñìïêñáóßá ðñïò ôá óþìáôá ìå ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá.

Êáé êÜôé áêüìç... ðïëý óçìáíôéêü. Ìçí ðñïóðáèÞóåéò íá ìÜèåéò ôá êåßìåíá áð’ Ýîù. Èá óå êïõñÜóïõí ÷ùñßò ëüãï. Ç ìáãåßá ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí, ç ìáãåßá ôçò áíáêÜëõøçò äå ÷ñåéÜæåôáé áðïóôÞèéóç, ÷ñåéÜæåôáé êÝöé, ìåñÜêé, õðïìïíÞ êáé åðéìïíÞ...

Ç èåñìïêñáóßá ôïõ ÷ñþìáôïò ¸÷åéò óßãïõñá ðáñáôçñÞóåé üôé ôï ÷ñþìá ìéáò öëüãáò äåí åßíáé ðÜíôá ôï ßäéï. Ç öëüãá óôï êáìéíÝôï Ý÷åé ÷áñáêôçñéóôéêÝò ìðëå ðåñéï÷Ýò, åíþ ç öëüãá óôï ôæÜêé åßíáé êßôñéíç. Ôï ÷ñþìá ôçò öëüãáò ðñïäßäåé... ôç èåñìïêñáóßá ôçò. Ôï ìðëå ÷ñþìá ðïõ âëÝðåéò óôçí åéêüíá áíôéóôïé÷åß óå õøçëüôåñç èåñìïêñáóßá áðü ôï êßôñéíï. Ìå âÜóç ôï ÷ñþìá ìðïñïýìå åýêïëá íá õðïëïãßóïõìå ôçí åðéöáíåéáêÞ èåñìïêñáóßá åíüò Üóôñïõ, áêüìá êáé áí áõôü âñßóêåôáé ðïëý ìáêñéÜ áðü ôç Ãç. Äåí Ý÷ïõìå ðáñÜ íá äïýìå ôï ÷ñþìá ôïõ! Ìå åéäéêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò Þ êÜìåñåò ìðïñïýìå íá åíôïðßóïõìå óôï óêïôÜäé ôá èåñìÜ óþìáôá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ìðïñïýìå, ãéá ðáñÜäåéãìá, íá åíôïðßóïõìå áíèñþðïõò Þ æþá óå Ýíá óêïôåéíü ÷þñï. Ç ðëçñïöïñßá áõôÞ áðïôõðþíåôáé óôçí ïèüíç ìå âÜóç ôï ÷ñþìá ðïõ áíôéóôïé÷åß óå êÜèå èåñìïêñáóßá. Ìå áíôßóôïé÷ï ôñüðï ìðïñåßò íá «äåéò» ôç äéáöïñåôéêÞ èåñìïêñáóßá ðïõ Ý÷ïõí ôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ óþìáôüò ìáò.

ØÕ×ÑÏ

ÈÅÑÌÏ

Ç éóôïñßá ôïõ èåñìïìÝôñïõ Áí áêïõìðÞóïõìå Ýíá óþìá ìå ôï ÷Ýñé ìáò, ìðïñïýìå íá êáôáëÜâïõìå áí åßíáé æåóôü Þ êñýï. Ùóôüóï, ç õðïêåéìåíéêÞ áõôÞ åêôßìçóç ôçò èåñìïêñáóßáò äåí åßíáé áêñéâÞò. Ãéá ôçí êáôáóêåõÞ åíüò ïñãÜíïõ ìå ôï ïðïßï íá ìðïñïýìå íá ìåôñÞóïõìå áíôéêåéìåíéêÜ êáé ìå áêñßâåéá ôç èåñìïêñáóßá ðñÝðåé íá åíôïðßóïõìå Ýíá öõóéêü öáéíüìåíï, ðïõ, üôáí ìåôáâÜëëåôáé ç èåñìïêñáóßá, íá ìåôáâÜëëåôáé êáé áõôü ìå ïìáëü ôñüðï, Ýôóé þóôå íá ìðïñïýìå íá ôï ìåôñÞóïõìå. Ï ðñþôïò ðïõ ðñïóðÜèçóå íá âñåé Ýíá ôÝôïéï öáéíüìåíï Þôáí ï Ãáëéëáßïò, ôï 1592. Ôï èåñìüìåôñï ðïõ êáôáóêåýáóå ëåéôïõñãïýóå ìå áÝñá ðïõ Þôáí êëåéóìÝíïò ìÝóá óå Ýíá óùëÞíá. Êáèþò ôï èåñìüìåôñï üìùò ëåéôïõñãïýóå ìå áÝñá, åðçñåáæüôáí áðü ôéò ìåôáâïëÝò ôïõ êáéñïý. Ï ÖåñäéíÜñäïò Â´ ôùí Ìåäßêùí Ýëõóå ôï 1654 ôï ðñüâëçìá áõôü êáôáóêåõÜæïíôáò Ýíá êëåéóôü èåñìüìåôñï ðïõ ëåéôïõñãïýóå ìå íåñü. Áñãüôåñá, êáôáóêåõÜóôçêáí êáé èåñìüìåôñá ðïõ ëåéôïõñãïýóáí ìå ïéíüðíåõìá. Ôï 1714 ï Ãåñìáíüò öõóéêüò Daniel Fahrenheit ÷ñçóéìïðïßçóå, áíôß ãéá ïéíüðíåõìá, õäñÜñãõñï öôéÜ÷íïíôáò Ýíá ðéï áêñéâÝò èåñìüìåôñï. ÓÞìåñá, åêôüò áðü ôá èåñìüìåôñá ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå õãñü, ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáé äéÜöïñïé Üëëïé ôýðïé èåñìïìÝôñùí, üðùò ôá èåñìüìåôñá ìå äéìåôáëëéêü Ýëáóìá êáé ôá ðõñüìåôñá, ðïõ åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ðïëý õøçëÝò èåñìïêñáóßåò.

ÅÍÅÑÃÅÉÁ

Ôï óýìðáí, óýìöùíá ìå üóá ãíùñßæïõìå óÞìåñá, ðñïÞëèå áðü Ýíá ìåãáëåéþäç ìåôáó÷çìáôéóìü åíÝñãåéáò óå ìÜæá ðñéí 14 ðåñßðïõ äéóåêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áðü ôüôå ï êüóìïò ìáò äéáñêþò áëëÜæåé. Ï áíåìüìõëïò ãõñßæåé áðü ôïí áÝñá ðïõ öõóÜ, ôï öõôü ìåãáëþíåé ðáßñíïíôáò ôñïöÞ áðü ôï Ýäáöïò, ôï áíÜãëõöï ôçò Ãçò ìåôáâÜëëåôáé ìå ôïõò óåéóìïýò êáé ôéò åêñÞîåéò ôùí çöáéóôåßùí...

Ãéá êÜèå áëëáãÞ åßíáé áðáñáßôçôç åíÝñãåéá. Ãéá íá áíáðíÝåéò, íá ìéëÜò, íá êéíåßóáé, ÷ñåéÜæåóáé åíÝñãåéá. Ôá áõôïêßíçôá, ôá ôñÝíá, üëåò ïé ìç÷áíÝò, ÷ñåéÜæïíôáé åíÝñãåéá, ãéá íá ëåéôïõñãÞóïõí. Ç åíÝñãåéá äåí åìöáíßæåôáé áðü ôï ôßðïôá ïýôå åîáöáíßæåôáé, áëëÜæåé üìùò äéáñêþò «ìïñöÞ» êáé ìåôáêéíåßôáé óõíå÷þò.

Ç åíÝñãåéá áðïèçêåýåôáé ìå êÜðïéá ìïñöÞ, ìåôáôñÝðåôáé áðü ôç ìßá ìïñöÞ óôçí Üëëç êáé ìåôáêéíåßôáé óõíå÷þò. Åìåßò ïé Üíèñùðïé ðñïóðáèïýìå íá äéá÷åéñéóôïýìå ôïí åíåñãåéáêü ðëïýôï ôçò Ãçò. Ç óõíïëéêÞ åíÝñãåéá äéáôçñåßôáé. Äå ÷Üíïõìå åíÝñãåéá, áëëÜ äåí ìðïñïýìå êáé íá äçìéïõñãÞóïõìå åíÝñãåéá.

Ìðïñïýìå üìùò ìå äéÜöïñåò ìç÷áíÝò íá ìåôáôñÝøïõìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôç Ãç, óôç ìïñöÞ ðïõ ìáò åßíáé êÜèå öïñÜ ÷ñÞóéìç êáé íá ùöåëçèïýìå áðü ôç ìåôáôñïðÞ áõôÞ.

Åêìåôáëëåõüìáóôå ôçí åíÝñãåéá ôïõ áíÝìïõ êáé ôçí åíÝñãåéá ôïõ íåñïý ðïõ ñÝåé ïñìçôéêÜ.

×ñçóéìïðïéïýìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôá êáýóéìá, óôï îýëï, óôï öõóéêü áÝñéï, óôï ðåôñÝëáéï, áëëÜ êáé ôçí åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò óôç Ãç.

Óôçí åíÝñãåéá äßíïõìå äéÜöïñá ïíüìáôá, áíÜëïãá ìå ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò êáé ôïí ôñüðï ðïõ ôç ÷ñçóéìïðïéïýìå. Ôá äéÜöïñá «ðñüóùðá» ôçò åíÝñãåéáò ôá ïíïìÜæïõìå «ìïñöÝò åíÝñãåéáò». Äýï âáóéêÝò ìïñöÝò åíÝñãåéáò åßíáé ç êéíçôéêÞ êáé ç äõíáìéêÞ. ÊéíçôéêÞ ïíïìÜæïõìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ Ý÷ïõí ôá óþìáôá ëüãù ôçò êßíçóÞò ôïõò. ÊéíçôéêÞ åßíáé, ëïéðüí, ç åíÝñãåéá ôïõ áõôïêéíÞôïõ, ôçò ðÝôñáò ðïõ ðÝöôåé áëëÜ êáé ôïõ áíÝìïõ.

ÄõíáìéêÞ åßíáé ç åíÝñãåéá ðïõ Ý÷ïõí ôá óþìáôá, ëüãù ôçò êáôÜóôáóÞò ôïõò Þ ôçò èÝóçò ôïõò. ÄõíáìéêÞ åßíáé ç åíÝñãåéá ôïõ âÝëïõò óå ôåíôùìÝíï ôüîï, ôïõ óõìðéåóìÝíïõ åëáôçñßïõ áëëÜ êáé ôïõ íåñïý ôçò ëßìíçò Þ ôçò ðÝôñáò ðïõ âñßóêåôáé óå ìåãÜëï õøüìåôñï.

ÊéíçôéêÞ êáé äõíáìéêÞ åíÝñãåéá Ý÷ïõí ôá ìåãÜëá óþìáôá, ôá óôåñåÜ, ôá õãñÜ êáé ôá áÝñéá áëëÜ êáé ôá ìéêñÜ óùìáôßäéá ôïõ ìéêñüêïóìïõ, ôá çëåêôñüíéá êáé ôá êïõÜñê, ôá ðñùôüíéá, ôá íåôñüíéá, ïé ðõñÞíåò, ôá Üôïìá êáé ôá ìüñéá, åðåéäÞ êáé êéíïýíôáé êáé äõíÜìåéò áóêïýíôáé óå áõôÜ.

ÐçãÝò åíÝñãåéáò Ç åíÝñãåéá åßíáé ðïëýôéìç êáé áðáñáßôçôç ãéá êÜèå áëëáãÞ óôç öýóç, ãéá êÜèå äñáóôçñéüôçôÜ ìáò. Åìåßò ïé Üíèñùðïé ðñïóðáèïýìå íá äéá÷åéñéóôïýìå ôïí åíåñãåéáêü ðëïýôï ôçò Ãçò ìåôáôñÝðïíôáò ôçí åíÝñãåéá óôç ìïñöÞ ðïõ ìáò åßíáé êÜèå öïñÜ ÷ñÞóéìç. ×ñçóéìïðïéïýìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôç öýóç Þ ðïõ áðïèçêåýïõìå åìåßò, óå äéÜöïñåò ìïñöÝò. ÁõôÝò ôéò «áðïèÞêåò» ôéò ïíïìÜæïõìå óõ÷íÜ êáé ðçãÝò åíÝñãåéáò.

Ôñüöéìá Ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß ðáßñíïõí ôçí áðáñáßôçôç åíÝñãåéá áðü ôá ôñüöéìá. Äåí åßíáé üìùò áðïèçêåõìÝíç ç ßäéá åíÝñãåéá óå üëá ôá ôñüöéìá. Óôç æÜ÷áñç, ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé áðïèçêåõìÝíç ðïëý ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá áð’ üôé óôçí ßäéá ðïóüôçôá øùìéïý.

ÐåôñÝëáéï Ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ äçìéïõñãÞèçêáí áðü äéÜöïñïõò æùéêïýò êáé öõôéêïýò ìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ èÜöôçêáí óôï õðÝäáöïò ðñéí áðü ðïëëÜ åêáôïììýñéá ÷ñüíéá.

15 Ïñõêôïß Üíèñáêåò Ç åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôï ãáéÜíèñáêá Þôáí áðü ôéò ðñþôåò ðçãÝò ðïõ áîéïðïéÞèçêáí áðü ôïí Üíèñùðï.

Öõóéêü áÝñéï ÓõíÞèùò, üðïõ õðÜñ÷åé ðåôñÝëáéï, õðÜñ÷åé êáé öõóéêü áÝñéï. Ôï öõóéêü áÝñéï áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü ìåèÜíéï.

ÁéïëéêÞ åíÝñãåéá Ç áíåîÜíôëçôç åíÝñãåéá ôïõ áíÝìïõ Þôáí áðü ôéò ðñþôåò ðçãÝò åíÝñãåéáò, ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ï Üíèñùðïò åäþ êáé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá Ç ñáãäáßá åîÝëéîç ôçò ôå÷íïëïãßáò åðÝôñåøå ôçí áîéïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáò, ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôïõò ðõñÞíåò ôùí áôüìùí áðü ôá ïðïßá áðïôåëåßôáé ç ýëç. Ç ÷ñÞóç üìùò ôçò ðõñçíéêÞò åíÝñãåéáò åãêõìïíåß ìåãÜëïõò êéíäýíïõò.

ÃåùèåñìéêÝò ðçãÝò Óå ìåãÜëï âÜèïò, óôï åóùôåñéêü ôçò Ãçò, åðéêñáôïýí õøçëÝò èåñìïêñáóßåò êáé ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ìåãÜëç. Áîéïðïéïýìå áõôÞí ôçí åíÝñãåéá ìåôáôñÝðïíôÜò ôçí óå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá. Ôçí áîéïðïéïýìå åðßóçò ãéá ôç èÝñìáíóç íåñïý êáé ãéá ïéêéáêÞ ÷ñÞóç.

ÌïñöÝò åíÝñãåéáò Óôçí åíÝñãåéá äßíïõìå äéÜöïñá ïíüìáôá áíÜëïãá ìå ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ôç ÷ñçóéìïðïéïýìå. Ôá äéÜöïñá «ðñüóùðá» ôçò åíÝñãåéáò ôá ïíïìÜæïõìå ìïñöÝò åíÝñãåéáò. Óôï ìáêñüêïóìï äéáêñßíïõìå äéÜöïñåò ìïñöÝò, ôçí êéíçôéêÞ, ôç äõíáìéêÞ, ôçí çëåêôñéêÞ, ôç ÷çìéêÞ, ôç öùôåéíÞ, ôç èåñìéêÞ, ôçí ðõñçíéêÞ åíÝñãåéá. Óôï ìéêñüêïóìï óõíáíôÜìå ìüíï ôéò äýï âáóéêÝò ìïñöÝò åíÝñãåéáò, ôç äõíáìéêÞ, ðïõ ïöåßëåôáé óôéò äõíÜìåéò ìåôáîý ôùí óùìáôéäßùí êáé ôçí êéíçôéêÞ, ðïõ ïöåßëåôáé óôéò óõíå÷åßò êéíÞóåéò ôùí óùìáôéäßùí. Ìå ôéò äýï áõôÝò âáóéêÝò ìïñöÝò ìðïñïýìå óôï ìéêñüêïóìï íá ðåñéãñÜøïõìå üëåò ôéò äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò ðïõ äéáêñßíïõìå óôï ìáêñüêïóìï. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôùí ôñïöþí êáé ôùí êáõóßìùí, ãéá ðáñÜäåéãìá, äåí åßíáé ðáñÜ ç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôùí ìïñßùí áðü ôá ïðïßá áõôÜ áðïôåëïýíôáé. Ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá äåí åßíáé ðáñÜ ç êéíçôéêÞ ôùí ìïñßùí ðïõ ïöåßëåôáé óôéò óõíå÷åßò êáé Üôáêôåò êéíÞóåéò ôïõò. ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá ïíïìÜæïõìå ôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôùí ðõñÞíùí ðïõ ïöåßëåôáé óôéò äõíÜìåéò ìåôáîý ôùí óùìáôéäßùí...

Ó÷åäüí üëç ç åíÝñãåéá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí ¹ëéï Ï ¹ëéïò áêôéíïâïëåß áäéÜêïðá åíÝñãåéá óôï óýìðáí. Ç åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ åßíáé ðõñçíéêÞ, åíÝñãåéá äçëáäÞ ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç óõíÝíùóç, ôç óýíôçîç, ðõñÞíùí õäñïãüíïõ êáé ôç äçìéïõñãßá ðõñÞíùí ôïõ ÷çìéêïý óôïé÷åßïõ çëßïõ. Áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò Ýíá ðïëý ìéêñü ìÝñïò öôÜíåé óôç Ãç. Êé üìùò áõôü åßíáé áñêåôü, ãéá íá óõíôçñåß ôç æùÞ óôïí ðëáíÞôç ìáò. Ìå ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðï, üëåò ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå, Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß áðü ôçí åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ.

Ïé Üíåìïé Ïé Üíåìïé äçìéïõñãïýíôáé, êáèþò ïé äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôçò Ãçò èåñìáßíïíôáé óå äéáöïñåôéêü âáèìü áðü ôïí ¹ëéï.

Ôï ðåôñÝëáéï êáé ôï öõóéêü áÝñéï Áðü äéÜöïñïõò æùéêïýò êáé öõôéêïýò ìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ èÜöôçêáí óôï õðÝäáöïò, äçìéïõñãÞèçêáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá åêáôïììõñßùí åôþí ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ êáé öõóéêïý áåñßïõ. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ ðåôñåëáßïõ êáé ôïõ öõóéêïý áåñßïõ ðñïÝñ÷åôáé, ëïéðüí, áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áõôïß åß÷áí áðïèçêåýóåé áðü ôïí ¹ëéï.

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò âñßóêïíôáé óôï õðÝäáöïò. Ó÷çìáôßóôçêáí åêåß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ðïëëþí åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí, áðü öõôéêÝò ïõóßåò ðïõ èÜöôçêáí ìåôÜ áðü öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá óôïõò ãáéÜíèñáêåò ðñïÝñ÷åôáé, ëïéðüí, áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ôá öõôÜ åß÷áí áðïèçêåýóåé, êáèþò áíáðôýóóïíôáí.

Ïé âñï÷Ýò Ïé âñï÷Ýò äçìéïõñãïýíôáé, êáèþò ôï íåñü óôéò ëßìíåò êáé óôç èÜëáóóá èåñìáßíåôáé áðü ôçí áêôéíïâïëßá ôïõ ¹ëéïõ, åîáôìßæåôáé êáé óõìðõêíþíåôáé ðÜëé óôá øçëüôåñá óôñþìáôá ôçò áôìüóöáéñáò, ðïõ åßíáé øõ÷ñüôåñá. ¸íá ìÝñïò, ëïéðüí, ôçò èåñìüôçôáò ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò, ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôïõ áÝñá êáé óå äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ íåñïý, ôï ïðïßï ìå ôéò âñï÷Ýò «ìåôáöÝñåôáé» óôéò ëßìíåò êáé óôá ðïôÜìéá ðïõ âñßóêïíôáé ðéï øçëÜ áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò èÜëáóóáò.

Ôá öõôÜ êáé ôá æþá Ôá öõôÜ áíáðôýóóïíôáé ÷Üñç óôçí åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò. Ôá æþá ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ Þ ìå Üëëá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ. Ç åíÝñãåéá, ðïõ åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí öõôþí êáé ôùí æþùí, ðñïÝñ÷åôáé Üìåóá Þ Ýììåóá áðü ôïí ¹ëéï.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá êáé ãåùèåñìßá Ìå åîáßñåóç ôçí ðõñçíéêÞ åíÝñãåéá êáé ôç ãåùèåñìßá, üëç ç åíÝñãåéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ðñïÝñ÷åôáé Üìåóá Þ Ýììåóá áðü ôçí áêôéíïâïëßá ôïõ ¹ëéïõ. Ìå äéáöïñåôéêÜ «ðñüóùðá», ìå äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò, Ýíá ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò, áðïèçêåýåôáé óôç Ãç óå äéÜöïñåò «áðïèÞêåò» åíÝñãåéáò, ðïõ åìåßò ôéò ïíïìÜæïõìå «ðçãÝò åíÝñãåéáò».

ÐåôñÝëáéï: áðü ôï õðÝäáöïò óôï óðßôé ìáò

Ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ äçìéïõñãÞèçêáí óå ðáëáéüôåñåò ãåùëïãéêÝò ðåñéüäïõò, êáèþò áìÝôñçôïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ðïõ áðïôåëïýí ôï öõôïðëáãêôüí, ðåèáßíïíôáò Ýðåöôáí óôïí ðõèìÝíá ôçò èÜëáóóáò üðïõ æïýóáí. Åêåß êáôáðëáêþèçêáí áðü Üììï ãéá åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áðü ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò áðïìáêñýíèçêå ç èÜëáóóá êáé ìå ôéò ðñïó÷þóåéò ðïõ Ýãéíáí, ç áñ÷éêÞ ïñãáíéêÞ ýëç âñÝèçêå óå ìåãÜëá âÜèç. Ëüãù ôçò õøçëÞò ðßåóçò êáé èåñìïêñáóßáò ðïõ åðéêñáôïýóå åêåß, ôá ìüñéá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí äéáóðÜóôçêáí êáé äçìéïõñãÞèçêáí íÝá, ðéï ðïëýðëïêá ìüñéá, ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï. Ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï áðïôåëïýíôáé áðü Üôïìá Üíèñáêá êáé õäñïãüíïõ, ãé’ áõôü ïé ÷çìéêÝò áõôÝò åíþóåéò ïíïìÜæïíôáé õäñïãïíÜíèñáêåò.

¢íôëçóç ôïõ ðåôñåëáßïõ Ôá ìåãáëýôåñá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ âñßóêïíôáé óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ, óôçí ðñþçí ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç, óôéò Ç.Ð.Á., óôç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ êáé óôç Âüñåéï ÈÜëáóóá. Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí ìéêñÜ êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ óôç ÈÜóï. Ãéá ôçí áíáæÞôçóç êïéôáóìÜôùí ðåôñåëáßïõ ãßíïíôáé åéäéêÝò ìåëÝôåò. Ìå ôéò ìåëÝôåò áõôÝò åíôïðßæïíôáé ðåñéï÷Ýò, óôéò ïðïßåò õðÜñ÷åé ìåãÜëç ðéèáíüôçôá íá âñåèåß ðåôñÝëáéï. Óôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò ãßíïíôáé ãåùôñÞóåéò óå ìåãÜëï âÜèïò. Ôï ðåôñÝëáéï ìðïñåß íá áíáâëýæåé áðü ôç ãåþôñçóç, åöüóïí ç ðßåóç åßíáé ìåãÜëç, äéáöïñåôéêÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áíôëßåò ãéá ôçí ÜíôëçóÞ ôïõ. Éäéáßôåñá äýóêïëïò åßíáé ï åíôïðéóìüò êïéôáóìÜôùí ðåôñåëáßïõ ðïõ âñßóêïíôáé êÜôù áðü ôç èÜëáóóá. Óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò êáôáóêåõÜæïíôáé åéäéêÝò åîÝäñåò åîüñõîçò. Ôï êüóôïò Üíôëçóçò åßíáé ôüôå ðïëý ìåãáëýôåñï.

ÌåôáöïñÜ ôïõ ðåôñåëáßïõ Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï. Ôüóï ðïëýôéìï, ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïõò ôüðïõò åîüñõîçò êáé åðåîåñãáóßáò óå êÜèå Üêñç ôïõ ðëáíÞôç. Åéäéêïß ðåôñåëáéáãùãïß, ðëïßá êáé öïñôçãÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãé' áõôüí ôï óêïðü. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ëáìâÜíïíôáé éäéáßôåñá áõóôçñÜ ìÝôñá ãéá ôçí ðñïóôáóßá áðü áôõ÷Þìáôá, êáèþò ç ñýðáíóç áðü äéáññïÞ ðåôñåëáßïõ åßíáé éäéáßôåñá êáôáóôñïöéêÞ ãéá ôï ðåñéâÜëëïí.

Ìáýñïò ÷ñõóüò Ç âéïìç÷áíéêÞ ðáñáãùãÞ êÜèå ÷þñáò áëëÜ êáé ç êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ åîáñôþíôáé óå óçìáíôéêü âáèìü áðü ôï ðåôñÝëáéï. Ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ åðçñåÜæåé Üìåóá ôï êüóôïò ðïëëþí ðñïúüíôùí. ¼ôáí ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ áõîÜíåôáé, ôüôå ôï êüóôïò üëùí ôùí ðñïúüíôùí ðïõ ðáñÜãïíôáé áðü ôï ðåôñÝëáéï áíåâáßíåé, ìå áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ãéá ôçí ïéêïíïìßá. Ëýóç óôï ðñüâëçìá äßíåé ç áýîçóç óôéò ðïóüôçôåò ðåôñåëáßïõ ðïõ áíôëïýíôáé, ïðüôå ïé ôéìÝò ðÝöôïõí. ¼ôáí ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ ðÝöôåé óçìáíôéêÜ, ðáñáôçñåßôáé óðáôÜëç óôç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ ìå áñíçôéêÝò ðÜëé óõíÝðåéåò óôçí ïéêïíïìßá. Ç óôáèåñüôçôá ôçò ôéìÞò ôïõ ðåôñåëáßïõ åßíáé óçìáíôéêÞ ãéá ôçí ïéêïíïìßá. Äåí Ý÷ïõí Üäéêï, ëïéðüí, üóïé áðïêáëïýí ôï ðåôñÝëáéï «ìáýñï ÷ñõóü». Ôï ðåôñÝëáéï Ý÷åé áíáìößâïëá ìåãÜëç áîßá, üðùò êáé ï ÷ñõóüò, äå äéáèÝôåé ùóôüóï ïýôå ëßãç áðü ôç ëÜìøç ôïõ!

Åðåîåñãáóßá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ

Ç åðåîåñãáóßá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ äå ãßíåôáé óôïõò ôüðïõò Üíôëçóçò. ÌÝóá áðü ðåôñåëáé-áãùãïýò êáé ìå ìåãÜëá äåîáìåíüðëïéá ôï áñãü ðåôñÝëáéï ìåôáöÝñåôáé óôá äéõëéóôÞñéá, üðïõ ãßíåôáé ç äéýëéóÞ ôïõ. Áñ÷éêÜ, áðïìáêñýíïíôáé áðü ôï áñãü ðåôñÝëáéï ïé åíþóåéò ôïõ èåßïõ. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ ïíïìÜæåôáé áðïèåßùóç. Óôç óõíÝ÷åéá, ôï ðåôñÝëáéï äéï÷åôåýåôáé óôçí áðïóôáêôéêÞ óôÞëç, üðïõ ãßíåôáé ç êëáóìáôéêÞ áðüóôáîç. Ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ôïõ ðåôñåëáßïõ äéá÷ùñßæïíôáé. Ìå ôç äéáäéêáóßá áõôÞ ðáñÜãïíôáé ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ.

Ðüóá ïêôÜíéá åßðáôå, ðáñáêáëþ; ¸íá áðü ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ ùò êáýóéìï óôá áõôïêßíçôÜ ìáò, åßíáé ç âåíæßíç. Ç âåíæßíç, ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôçí áðüóôáîç ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðñÝðåé íá äå÷ôåß åðéðëÝïí åðåîåñãáóßá, ðñéí ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò êáýóéìï. Áðü ôçí åðåîåñãáóßá áõôÞ êáèïñßæåôáé êáé ç «ðïéüôçôá» ôïõ êáýóéìïõ. ×áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôçí ðïéüôçôá ôçò âåíæßíçò åßíáé ç ðåñéåêôéêüôçôá óå ïêôÜíéá. ¼ôáí ç âåíæßíç Ý÷åé ìåãÜëç ðåñéåêôéêüôçôá ïêôáíßùí, ï êéíçôÞñáò Ý÷åé êáëýôåñç áðüäïóç.

ÊëÜóìáôá ðåôñåëáßïõ; Ôé åßíáé ðÜëé áõôü; ¼ëïé ãíùñßæïõìå ôá êëÜóìáôá óôá ìáèçìáôéêÜ! Ôé åßíáé üìùò ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ; Åßíáé ðñïúüíôá ôïõ ðåôñåëáßïõ ìå äéáöïñåôéêü óçìåßï âñáóìïý. Óôçí êëáóìáôéêÞ áðüóôáîç ôï ðåôñÝëáéï èåñìáßíåôáé óôïõò 400 ïC ðåñßðïõ. Ôá ðñïúüíôá ìå äéáöïñåôéêü óçìåßï âñáóìïý, ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ, óõãêåíôñþíïíôáé óå äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá óôçí áðïóôáêôéêÞ óôÞëç. Ôï âïõôÜíéï, ç âåíæßíç, ç êçñïæßíç, ôï ðåôñÝëáéï èÝñìáíóçò êáé êßíçóçò, ôï ìáæïýô, ôá ïñõêôÝëáéá, ç ðáñáößíç êáé ç Üóöáëôïò åßíáé êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ.

¸íá âáñÝëé... ìå éóôïñßá Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï. Ôüóï ðïëýôéìï, ðïõ ç Üíïäïò êáé ç ðôþóç ôçò ôéìÞò ôïõ åðçñåÜæåé ôçí ïéêïíïìßá êÜèå ÷þñáò. ÐïëëÝò öïñÝò ôï ðåôñÝëáéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò «íüìéóìá» óõíáëëáãÞò. Ç ôéìÞ ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ áíáöÝñåôáé óå Ýíá «âáñÝëé». Ôï ãåãïíüò áõôü Ý÷åé ôçí åîÞãçóÞ ôïõ: Ç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ îåêßíçóå óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá. Ãéá ôç ìåôáöïñÜ êáé áðïèÞêåõóç ôïõ ðïëýôéìïõ õãñïý ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí îýëéíá âáñÝëéá, ôá ßäéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí ãéá ôç ìåôáöïñÜ êñáóéïý, ìðýñáò êáé øáñéþí. Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ, ïé ðïóüôçôåò ðïõ äéáêéíïýíôáí ìåãÜëùíáí äéáñêþò. Ãéá íá åßíáé åýêïëïò ï õðïëïãéóìüò ôçò ðïóüôçôáò ôïõ ðåôñåëáßïõ ðïõ ìåôáöåñüôáí, Þôáí áðáñáßôçôï íá óõìöùíçèåß Ýíáò ôýðïò âáñåëéïý ðïõ íá ÷ùñÜ óõãêåêñéìÝíç ðïóüôçôá. Ç ôõðïðïßçóç Ýãéíå óôáäéáêÜ. Ôï 1870 ðåñßðïõ åß÷å ðéá êáèéåñùèåß ç ÷ñÞóç åíüò âáñåëéïý ðïõ ÷ùñïýóå 159 ëßôñá. Áêüìç êáé óÞìåñá, ðïõ ôá âáñÝëéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óðÜíéá, ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ áíáöÝñåôáé ãéá éóôïñéêïýò ëüãïõò óôï âáñÝëé áõôü.

ÏÐÅÊ Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï áãáèü. Ç ýðáñîç êïéôáóìÜôùí ðåôñåëáßïõ óå ìéá ÷þñá åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ ãéá ôçí ïéêïíïìßá ôçò. Ãéá ôï óõíôïíéóìü ôçò ðïëéôéêÞò ôïõò ó÷åôéêÜ ìå ôéò åîáãùãÝò ðåôñåëáßïõ, ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ôçò ïìáëÞò ôñïöïäüôçóçò ôçò áãïñÜò ìå ðåôñÝëáéï áëëÜ êáé ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò ôéìÞò ôïõ ðåôñåëáßïõ ðïëëÝò ÷þñåò, ðïõ åîÜãïõí ðåôñÝëáéï, ßäñõóáí ôï 1960 ôïí Ïñãáíéóìü Ðåôñåëáéïðáñáãùãþí Êñáôþí (ÏÐÅÊ). ÌÝëç ôïõ ÏÐÅÊ åßíáé óÞìåñá ç Áëãåñßá, ç Éíäïíçóßá, ôï ÉñÜí, ôï ÉñÜê, ôï ÊïõâÝéô, ç Ëéâýç, ç Íéãçñßá, ôï ÊáôÜñ, ç ÓáïõäéêÞ Áñáâßá, ôá ÇíùìÝíá ÁñáâéêÜ ÅìéñÜôá êáé ç ÂåíåæïõÝëá. Ôï 80% ôùí ðáãêüóìéùí áðïèåìÜôùí ôïõ ðåôñåëáßïõ âñßóêåôáé óå ÷þñåò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôïí ÏÐÅÊ.

Óýóôáóç ôïõ ðåôñåëáßïõ Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ìßãìá ðïëëþí ÷çìéêþí åíþóåùí. Ïé ðåñéóóüôåñåò áðü áõôÝò áðïôåëïýíôáé áðü õäñïãüíï êáé Üíèñáêá. Ôï ðåôñÝëáéï ðåñéÝ÷åé áêüìç ÷çìéêÝò åíþóåéò ôïõ èåßïõ êáé ôïõ áæþôïõ. ÊÜðïéåò áðü ôéò åíþóåéò ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï åßíáé óôåñåÝò, åíþ Üëëåò åßíáé õãñÝò Þ áÝñéåò. Ç áêñéâÞò óýóôáóç ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ äéáöÝñåé áíÜëïãá ìå ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõ. Áêüìç êáé ìå ôï ìÜôé ìðïñåßò íá äéáðéóôþóåéò äéáöïñÝò, ðïõ ïöåßëïíôáé óôéò äéáöïñåôéêÝò óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò ïðïßåò äçìéïõñãÞèçêáí ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ óå êÜèå ÷þñá. Ç äéáöïñåôéêÞ óýóôáóç ôïõ ðåôñåëáßïõ óå êÜèå ðåñéï÷Þ åîçãåß êáé ôéò äéáöïñåôéêÝò éäéüôçôåò ôùí êïéôáóìÜôùí áðü äéáöïñåôéêÝò ðåñéï÷Ýò. Áëëïý ôï áñãü ðåôñÝëáéï åßíáé õãñü ìå ëåðôÞ ñïÞ, áëëïý ðá÷ýññåõóôï, áëëïý áêüìá êáé óôåñåü. Ôï ÷ñþìá ôïõ ìðïñåß íá åßíáé áíïé÷ôü Þ óêïýñï êáöÝ Þ ìáýñï.

Êáýêáóïò

Áñáâßá

Áõóôñáëßá

Âüñåéá ÈÜëáóóá

Ãáëëßá

ÂåíåæïõÝëá

ÓïõìÜôñá

Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò

Ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò êáýóéìá óå ðïëëÜ ìç÷áíÞìáôá. Ç ìåôáôñïðÞ ôçò åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ ãßíåôáé óå êáõóôÞñåò Þ óå êéíçôÞñåò åóùôåñéêÞò êáýóçò. Ç áîéïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ ãßíåôáé êáèþò áõôü êáßãåôáé. Ôï ðåôñÝëáéï äçìéïõñãÞèçêå áðü ìéêñïïñãáíéóìïýò. Ç åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôï ðåôñÝëáéï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áðïèÞêåõóáí áðü ôïí ¹ëéï êáé ôçí ôñïöÞ ôïõò. Óôç äéÜñêåéá åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí êáé ìå ôç âïÞèåéá ôçò åíÝñãåéáò ôçò Ãçò, ôçò ãåùèåñìßáò, ôá ìüñéá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí ìåôáôñÜðçêáí óôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï. ¼ôáí ôï ðåôñÝëáéï êáßãåôáé, ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óå üëá áõôÜ ôá ìüñéá ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ êáé èåñìéêÞ åíÝñãåéá.

Ôï ðåôñÝëáéï ìáãåéñåýåé ÌåñéêÜ áðü ôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò êáýóéìï ôï ðåôñÝëáéï. Ôá åñãïóôÜóéá áõôÜ ïíïìÜæïíôáé èåñìïçëåêôñéêÜ. ¸íá óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôá óðßôéá ìáò, ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ìåôáôñïðÞ ôçò åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ óå çëåêôñéêÞ. Êáèþò ôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá ðñïêáëïýí ìåãÜëç ñýðáíóç, ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá êáôáóêåõáóôïýí üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñá õäñïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá. Ãéá ôç ìáãåéñéêÞ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ êáé êáìéíÝôá. Óôá êáìéíÝôá êáßãåôáé âïõôÜíéï, ðñïúüí ôçò êëáóìáôéêÞò áðüóôáîçò ôïõ ðåôñåëáßïõ.

23 Ôá áðïèÝìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ åßíáé ðåñéïñéóìÝíá Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ìéá ðïëýôéìç ðçãÞ åíÝñãåéáò. Ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ êáëýðôïõìå ðåñßðïõ ôï 50% ôùí åíåñãåéáêþí ìáò áíáãêþí. Äõóôõ÷þò, ôá áðïèÝìáôá ðåôñåëáßïõ äåí åßíáé áíåîÜíôëçôá. Ãéá íá äçìéïõñãçèïýí ôá êïéôÜóìáôá, ðïõ óÞìåñá êáôáíáëþíïõìå ìå ãïñãïýò ñõèìïýò, ÷ñåéÜóôçêáí åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áí ç åîüñõîç êáé ç êáôáíÜëùóç ôïõ ðåôñåëáßïõ óõíå÷éóôåß ìå ôï óçìåñéíü ñõèìü, ôá áðïèÝìáôá ðåôñåëáßïõ èá åîáíôëçèïýí óýíôïìá. Óýìöùíá ìå ôçí ðéï áéóéüäïîç åêôßìçóç, ôçí åêôßìçóç ôïõ ÏÐÅÊ, ôá áðïèÝìáôá åðáñêïýí ãéá ìüëéò 80 ÷ñüíéá. Ãé’ áõôü ðñïóðáèïýìå íá ðåñéïñßóïõìå üóï åßíáé äõíáôüí ôçí êáôáíÜëùóç ðåôñåëáßïõ. ÐáñÜëëçëá, áíáæçôïýìå Üëëåò ðçãÝò åíÝñãåéáò.

Ôï ðåôñÝëáéï êéíåß ìç÷áíÝò! Ôá êõñéüôåñá êáýóéìá, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí êßíçóç ìåãÜëùí ìç÷áíçìÜôùí, ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï áñãü ðåôñÝëáéï. Óå êÜèå ìç÷Üíçìá ÷ñçóéìïðïéåßôáé äéáöïñåôéêü êëÜóìá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ.

Ôï ðåôñÝëáéï èåñìáßíåé Ç èÝñìáíóç ôùí óðéôéþí ãßíåôáé áðü óõóôÞìáôá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò. ÁõôÜ ëåéôïõñãïýí ìå æåóôü íåñü, ôï ïðïßï êõêëïöïñåß óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá. Ç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý ãßíåôáé óôïõò ëÝâçôåò áðü êáõóôÞñåò. Óôç ÷þñá ìáò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò êáýóéìï êõñßùò ôï ðåôñÝëáéï èÝñìáíóçò. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò êáýóéìï ôï öõóéêü áÝñéï, ãéáôß ç ÷ñÞóç ôïõ ðñïêáëåß ìéêñüôåñç ñýðáíóç.

Ôï ðåôñÝëáéï êáé ç ðïëéïñêßá ôçò ÁèÞíáò ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðïëéïñêßáò ôçò ÁèÞíáò, ôï 480 ð.×., ïé Áèçíáßïé äéáðßóôùóáí Ýíôñïìïé üôé ïé ðåñóéêÝò äõíÜìåéò ðïõ ðïëéïñêïýóáí ôçí ðüëç åß÷áí óôç äéÜèåóÞ ôïõò Ýíá «íÝï» ðáíßó÷õñï üðëï. Ôá âÝëç ôùí ôïîïôþí ðïõ åß÷áí ðáñáôá÷èåß ãýñù áðü ôá áèçíáúêÜ ôåß÷ç, åß÷áí ðñïçãïõìÝíùò åìðïôéóôåß ìå Ýíá... ìõóôçñéþäåò êáé éäéáßôåñá åýöëåêôï õãñü. Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí êáôáóôñïöéêü, êáèþò äåêÜäåò öëåãüìåíåò âïëßäåò ðåñíïýóáí ðÜíù áðü ôá ôåß÷ç, ðñïêáëþíôáò ôåñÜóôéåò êáôáóôñïöÝò óôçí ðüëç. Ïé Áèçíáßïé, Ýôóé, Ýãéíáí ìÜñôõñåò ôçò ðñþôçò óôñáôéùôéêÞò ÷ñÞóçò ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðïõ Ý÷åé êáôáãñáöåß óôçí éóôïñßá.

Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðñþôç ýëç Óôïí åëåýèåñï ÷ñüíï óïõ áèëåßóáé, êÜíåéò âïõôéÝò óôç èÜëáóóá êáé ðáñáôçñåßò ôï âõèü ìÝóá áðü ôç ìÜóêá óïõ, áðïëáìâÜíåéò ôç èÜëáóóá êÜíïíôáò éóôéïóáíßäá, áêïýò ìïõóéêÞ ìå ôï öïñçôü êáóåôïöùíÜêé ãéá íá ÷áëáñþóåéò... Ðßíåéò íåñü, ãéá íá îåäéøÜóåéò, ôçëåöùíåßò óôïõò ößëïõò óïõ, ãéá íá ôá ðåßôå, áðïëáìâÜíåéò ôç æåóôáóéÜ ôïõ óðéôéïý óïõ ôï ÷åéìþíá, æùãñáößæåéò, âÜöåéò ôï äùìÜôéü óïõ, ðëÝíåéò ôá ñïý÷á óïõ, öñïíôßæåéò ôá öõôÜ óïõ... Êáé üëá áõôÜ ÷Üñç óôï ðåôñÝëáéï! Óôá óýã÷ñïíá äéõëéóôÞñéá, ìåôÜ ôçí êëáóìáôéêÞ áðüóôáîç, ãßíåôáé äåõôåñïãåíÞò åðåîåñãáóßá ïñéóìÝíùí êëáóìÜôùí ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ. Åíþ óôçí ðñùôïãåíÞ åðåîåñãáóßá áðïìïíþíïíôáé ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí, ôùí ïðïßùí ç êáýóç áðåëåõèåñþíåé ìåãÜëåò ðïóüôçôåò åíÝñãåéáò, óôç äåõôåñïãåíÞ äéáäéêáóßá áðïìïíþíïíôáé ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí áðü ôá ïðïßá êáôáóêåõÜæïíôáé ÷ñÞóéìá ðñïúüíôá. Ç äåõôåñïãåíÞò äçëáäÞ åðåîåñãáóßá ìÜò äßíåé ðïëýôéìåò ðñþôåò ýëåò. Ôá ðñïúüíôá ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ðåôñÝëáéï ïíïìÜæïíôáé ðåôñï÷çìéêÜ. Ôá êõñéüôåñá áðü áõôÜ åßíáé ôá ðëáóôéêÜ, ôá áðïññõðáíôéêÜ, ôá ÷ñþìáôá, ôá óõíèåôéêÜ õöÜóìáôá, êÜðïéá ïñãáíéêÜ ëéðÜóìáôá, ìåñéêÜ êáëëõíôéêÜ...

Ôá ðëáóôéêÜ êáé ïé éäéüôçôÝò ôïõò Ç åõñåßá ÷ñÞóç ôùí ðëáóôéêþí ïöåßëåôáé óôéò ðïëý äéáöïñåôéêÝò éäéüôçôåò ðïõ áõôÜ ìðïñåß íá Ý÷ïõí. Ôá ðëáóôéêÜ ìðïñåß íá åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ôç óõóêåõáóßá ôñïößìùí, áäéáöáíÞ Þ äéáöáíÞ, óêëçñÜ Þ ìáëáêÜ, åëáöñéÜ Þ âáñéÜ... ¢ëëá ðÜëé åßíáé áíèåêôéêÜ êáé äåí áëëïéþíïíôáé áðü ôéò ÷çìéêÝò ïõóßåò, åíþ Üëëá Ý÷ïõí èåñìïìïíùôéêÝò éäéüôçôåò êáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôçí êáôáóêåõÞ ôùí óðéôéþí ìáò. Ïé äéáöïñåôéêÝò éäéüôçôåò ôùí ðëáóôéêþí ïöåßëïíôáé óôçí Ýñåõíá, ðïõ ãßíåôáé óôá åñãáóôÞñéá ðåôñï÷çìåßáò, ãéá íÝá õëéêÜ. Ôá ðëáóôéêÜ ðáñáóêåõÜæïíôáé áñ÷éêÜ óå ìïñöÞ óêüíçò Þ êüêêùí, þóôå íá åßíáé åýêïëç ç ìåôáöïñÜ ôïõò. Óå åéäéêÜ åñãïóôÜóéá ãßíåôáé ç ìïñöïðïßçóÞ ôïõò êáé ç êáôáóêåõÞ áíôéêåéìÝíùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáèçìåñéíÜ.

25 ÁðïññõðáíôéêÜ Ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ôùí áðïññõðáíôéêþí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êõñßùò ðñþôåò ýëåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ðåôñÝëáéï. Ôá áðïññõðáíôéêÜ êõêëïöïñïýí óôï åìðüñéï óõíÞèùò óå óôåñåÞ Þ óå õãñÞ ìïñöÞ. Ðñïóï÷Þ üìùò! Ôá áðïññõðáíôéêÜ ðáñáóêåõÜæïíôáé áðü ðñïúüíôá ôïõ ðåôñåëáßïõ, ü÷é üìùò ôá óáðïýíéá, ìå ôá ïðïßá ðëÝíåéò ôï óþìá óïõ. ÁõôÜ ðáñÜãïíôáé êõñßùò áðü ëÜäé êáé ðïôÜóá. Ôï ðñþôï áðïññõðáíôéêü óå ìïñöÞ óêüíçò ãéá ðëýóéìï óôï ÷Ýñé âãÞêå óôçí áãïñÜ ôï 1907 óôç Ãåñìáíßá. Ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðñþôùí çëåêôñéêþí ðëõíôçñßùí, Üñ÷éóå êáé ç ðáñáãùãÞ áðïññõðáíôéêþí ãéá ðëõíôÞñéá. Ôá áðïññõðáíôéêÜ óÞìåñá åßíáé âåëôéùìÝíá óå ó÷Ýóç ìå ðáëéüôåñá. Êáèáñßæïõí êáëýôåñá êáé åßíáé ðïëý ðéï öéëéêÜ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí.

ÐëáóôéêÜ... óêïõðßäéá Ôá ðåñéóóüôåñá ðñïúüíôá êáèçìåñéíÞò ÷ñÞóçò ðïõ áãïñÜæïõìå åßíáé óõóêåõáóìÝíá. Ôï ðéï óõíçèéóìÝíï õëéêü óõóêåõáóßáò åßíáé ôï ðëáóôéêü. Ôá õëéêÜ óõóêåõáóßáò áðïôåëïýí ìåãÜëï ìÝñïò ôùí óêïõðéäéþí, ôá ïðïßá êáôáëÞãïõí óôéò ÷ùìáôåñÝò, üðïõ óéãÜ-óéãÜ äéáëýïíôáé. Ôá ðëáóôéêÜ åßíáé õëéêÜ ðïõ êáôáóôñÝöïíôáé ìå ðïëý áñãü ñõèìü, åíþ êáôÜ ôç äéÜëõóÞ ôïõò äçìéïõñãïýíôáé ïõóßåò, ðïõ ñõðáßíïõí ôïí áÝñá, ôï Ýäáöïò êáé ôá õðüãåéá íåñÜ. Ãé' áõôü ðñÝðåé, üóï ìðïñïýìå, íá ðåñéïñßæïõìå ôç ÷ñÞóç ôùí ðëáóôéêþí, åöüóïí óýíôïìá áõôÜ êáôáëÞãïõí óôá óêïõðßäéá. Êáé êÜôé áêüìç: Äåí ðåôÜìå ðïôÝ ôá óêïõðßäéá óôï äñüìï, óôçí ðáñáëßá Þ óôçí åîï÷Þ!

Áí ôï óêåöôåßò êáëÜ, óßãïõñá èá óõìöùíÞóåéò: ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï, ãéá íá êáßãåôáé ÷ùñßò ëüãï!

Ïñõêôïß Üíèñáêåò: Ýíá ðïëõôéìï óôåñåü Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò, Þ áëëéþò ãáéÜíèñáêåò, âñßóêïíôáé óôï õðÝäáöïò. Ó÷çìáôßóôçêáí åêåß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ðïëëþí åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí áðü öõôÜ, ðïõ êáôáðëáêþèçêáí áðü óôñþìáôá åäÜöïõò ìåôÜ áðü öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò. Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Ý÷ïõí ðïëëÝò äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò. Ïé Üìïñöïé Üíèñáêåò áðïôåëïýí ôçí ðéï óõíçèéóìÝíç ìïñöÞ ïñõêôþí áíèñÜêùí. ÏíïìÜæïíôáé Ýôóé, ãéáôß ç äéÜôáîç ôùí áôüìùí ôïõ Üíèñáêá ðïõ ôïõò áðïôåëïýí åßíáé ôõ÷áßá, äåí Ý÷åé óõãêåêñéìÝíç ìïñöÞ. Ç áîéïðïßçóÞ ôïõò ãßíåôáé ìå ôçí êáýóç, ïðüôå ç ÷çìéêÞ ôïõò åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå ìïñöÝò ðïõ ìðïñïýìå íá áîéïðïéÞóïõìå ðéï åýêïëá. Ôá êïéôÜóìáôá ôùí Üìïñöùí ïñõêôþí áíèñÜêùí ðåñéÝ÷ïõí, åêôüò áðü Üíèñáêá, íåñü êáé äéÜöïñá Üëëá óõóôáôéêÜ. Ç óýóôáóÞ ôïõò åîáñôÜôáé áðü ôï ÷ñüíï ðïõ ðáñÝìåéíáí èáììÝíá óôï õðÝäáöïò êáèþò êáé áðü ôéò óõíèÞêåò èåñìïêñáóßáò êáé ðßåóçò. ÁíÜëïãá ìå ôçí ðåñéåêôéêüôçôá óå Üíèñáêá äéáêñßíïõìå ôÝóóåñéò êýñéåò êáôçãïñßåò ïñõêôþí áíèñÜêùí: ôçí ôýñöç, üôáí ç ðåñéåêôéêüôçôá óå Üíèñáêá äåí îåðåñíÜ ôï 50%, ôï ëéãíßôç ìå ðåñéåêôéêüôçôá 50%-70%, ôï ëéèÜíèñáêá ìå ðåñéåêôéêüôçôá 70%-90% êáé ôïí áíèñáêßôç ìå ðåñéåêôéêüôçôá ìåãáëýôåñç áðü 90%.

Ìïëýâé áðü... Üíèñáêá Ôï åóùôåñéêü ôïõ ìïëõâéïý, ìå ôï ïðïßï ãñÜöïõìå, áðïôåëåßôáé áðü ãñáößôç. Ï ãñáößôçò åßíáé ìéá Üëëç êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ ôïõ Üíèñáêá, óå áíôßèåóç üìùò ìå ôï äéáìÜíôé, åßíáé ìáýñïò, áäéáöáíÞò êáé ðïëý ìáëáêüò. Óôï ãñáößôç êÜèå Üôïìï Üíèñáêá åíþíåôáé ìå Üëëá ôñßá üìïéá Üôïìá, ïðüôå äçìéïõñãïýíôáé åîÜãùíá, ðïõ äéáôÜóóïíôáé óå åðßðåäá, ôá ïðïßá åßíáé ÷áëáñÜ åíùìÝíá ìåôáîý ôïõò. ÁõôÞ ç äïìÞ êÜíåé ôï ãñáößôç ìáëáêü êáé êáôÜëëçëï ãéá ãñáöÞ. Óôçí éäéüôçôá áõôÞ ïöåßëåôáé êáé ç ïíïìáóßá ôïõ. Ç ïíïìáóßá ôùí ìïëõâéþí, áíôßèåôá, ïöåßëåôáé óå éóôïñéêïýò ëüãïõò. Ïé Ñùìáßïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá ôç ãñáöÞ ìáýñï ìüëõâäï, ìå ôïí ïðïßï Ýãñáöáí ðÜíù óå ðáðýñïõò. Ôï ðñþôï ïñõ÷åßï ãñáößôç áíáêáëýöèçêå ôï 16ï áéþíá, ïðüôå êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ï ãñáößôçò ãéá ôç ãñáöÞ. Ç ïíïìáóßá üìùò ôïõ ìïëõâéïý äéáôçñÞèçêå þò ôéò ìÝñåò ìáò.

ÌåôáöïñÜ ïñõêôþí áíèñÜêùí ¿ò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá ç ÷ñÞóç ôïõ ïñõêôïý Üíèñáêá Þôáí ðïëý ðéï äéáäåäïìÝíç áðü üôé óÞìåñá. Ïñõêôü Üíèñáêá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí áôìïìç÷áíþí ðïõ êéíïýóáí ôá ôñÝíá, ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí áôìüðëïéùí, áëëÜ êáé óôéò ðåñéóóüôåñåò âéïìç÷áíéêÝò ìïíÜäåò. Ï ïñõêôüò Üíèñáêáò Ýðñåðå, ëïéðüí, íá ìåôáöåñèåß áðü ôïõò ôüðïõò åîüñõîçò óôá ìÝñç, üðïõ èá ãéíüôáí ç áîéïðïßçóÞ ôïõ. Ç áðüóôáóç áõôÞ ðïëëÝò öïñÝò Þôáí ìåãÜëç. Ãéá ôç ìåôáöïñÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí êõñßùò ôñÝíá êáé ðëïßá. ÓÞìåñá, ï ïñõêôüò Üíèñáêáò ÷ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò óôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá êáé óå ìéêñüôåñï âáèìü óôç âéïìç÷áíßá. Ãéá íá åßíáé ïéêïíïìéêüôåñç ç ëåéôïõñãßá ôïõò, ôá åñãïóôÜóéá áõôÜ êáôáóêåõÜæïíôáé ðïëý êïíôÜ óôïõò ôüðïõò åîüñõîçò ôïõ ïñõêôïý Üíèñáêá, ïðüôå ç áðüóôáóç ìåôáöïñÜò åßíáé ðïëý ìéêñÞ. Ï ïñõêôüò Üíèñáêáò ìåôáöÝñåôáé þò ôï åñãïóôÜóéï ìå åéäéêïýò ôáéíéüäñïìïõò.

27 Ôï äéáìÜíôé: Ýíáò ïñõêôüò Üíèñáêáò óôï êïóìçìáôïðùëåßï Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò äåí åßíáé ðÜíôïôå Üìïñöïé. ¸íá éäéáßôåñá ðïëýôéìï åßäïò ïñõêôïý Üíèñáêá åßíáé ôï äéáìÜíôé. Ôï äéáìÜíôé åßíáé êáèáñÞ ìïñöÞ êñõóôáëëéêïý Üíèñáêá, áðïôåëåßôáé äçëáäÞ áðü äéáöáíåßò êñõóôÜëëïõò. Ç äéÜôáîç ôùí áôüìùí ôïõ Üíèñáêá óôï äéáìÜíôé äåí åßíáé Üìïñöç. ÊÜèå Üôïìï Üíèñáêá åíþíåôáé ìå Üëëá ôÝóóåñá üìïéá Üôïìá ó÷çìáôßæïíôáò ôåôñÜåäñá. ÁõôÞ ç äïìÞ åßíáé ðïõ êÜíåé ôï äéáìÜíôé ðïëý óêëçñü, ôï ðéï óêëçñü õëéêü óôç öýóç. Óôçí éäéüôçôÜ ôïõ áõôÞ, óôç óêëçñüôçôÜ ôïõ, ïöåßëåôáé êáé ç ïíïìáóßá ôïõ: «áäÜìáíôáò», áõôüò äçëáäÞ ðïõ äå äáìÜæåôáé.

Ëüãù ôçò êáèáñüôçôÜò ôïõ ôï äéáìÜíôé ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí êáôáóêåõÞ ðïëýôéìùí ëßèùí, áöïý ðñþôá êïðåß óå ðåñßôå÷íá ðïëýåäñá ó÷Þìáôá. Ëüãù ôçò óêëçñüôçôÜò ôïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò óôçí êáôáóêåõÞ êïðôéêþí åñãáëåßùí êáé ãåùôñýðáíùí. Ç áîßá ôïõ äéáìáíôéïý åîáñôÜôáé áðü ôÝóóåñéò ðáñÜãïíôåò: ôçí êáèáñüôçôá, ôç ìÜæá, ôï ÷ñþìá êáé ôï êüøéìï. Ç ìÜæá ôïõ ìåôñéÝôáé óå êáñÜôéá. ÊÜèå êáñÜôé åßíáé ßóï ìå 0,2 g.

Åîüñõîç ôïõ Üíèñáêá Ôá êïéôÜóìáôá ïñõêôïý Üíèñáêá ìðïñåß íá åßíáé åðéöáíåéáêÜ Þ õðüãåéá. ÅðéöáíåéáêÜ ïíïìÜæïíôáé ôá êïéôÜóìáôá ðïõ âñßóêïíôáé ìÝ÷ñé 30 ìÝôñá áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò Ãçò. Ôá êïéôÜóìáôá áõôÜ áðïôåëïýíôáé óõíÞèùò áðü ëéãíßôç. Ãéá ôçí åîüñõîç ôùí åðéöáíåéáêþí êïéôáóìÜôùí áðïìáêñýíåôáé áñ÷éêÜ ôï ÷þìá êáé ôá ðåôñþìáôá, ãéá íá áðïêáëõöèïýí ôá óôñþìáôá ôïõ Üíèñáêá, ðïõ âñßóêïíôáé áðü êÜôù. Óôç óõíÝ÷åéá ãßíåôáé ç óõëëïãÞ ôïõ ïñõêôïý Üíèñáêá êáé ç ìåôáöïñÜ ôïõ ìå ôáéíéüäñïìïõò. Ç åîüñõîç ôùí õðüãåéùí êïéôáóìÜôùí åßíáé ðïëý ðéï äýóêïëç êáé äáðáíçñÞ. Ãéá ôçí åîüñõîç ôùí õðüãåéùí êïéôáóìÜôùí åßíáé áíáãêáßá ç êáôáóêåõÞ åéäéêþí åãêáôáóôÜóåùí, ôùí ïñõ÷åßùí. Ôá õðüãåéá ïñõ÷åßá öôÜíïõí óå âÜèïò 200-300 ìÝôñùí, áëëÜ õðÜñ÷ïõí êáé ðåñéðôþóåéò, üðïõ ï Üíèñáêáò óõëëÝãåôáé áðü âÜèïò 1.000 ìÝôñùí êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò Ãçò. Ç êõêëïöïñßá óôï ïñõ÷åßï ãßíåôáé ìÝóá áðü Ýíá óýóôçìá óôïþí êáé áíåëêõóôÞñùí, åíþ ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôïõ ïñõêôïý Üíèñáêá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé âáãïíÝôá, ðïõ êéíïýíôáé ðÜíù óå åéäéêÝò ñÜãåò.

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò ¿ò ôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá, óôá ôñÝíá, óôá ðëïßá êáèþò êáé óôéò ðåñéóóüôåñåò ìç÷áíÝò ôùí åñãïóôáóßùí, ïé Üíèñùðïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí óáí êáýóéìï ôïí ïñõêôü Üíèñáêá. ÓôáäéáêÜ, ç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ áíôéêáôÝóôçóå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò óôá ðåñéóóüôåñá ìÝóá ìåôáöïñÜò êáé óôá åñãïóôÜóéá, ü÷é ìüíï ëüãù êüóôïõò, áëëÜ êáé ãéáôß åöåõñÝèçêå ç ìç÷áíÞ åóùôåñéêÞò êáýóçò. Ç ÷ñÞóç ôùí ïñõêôþí áíèñÜêùí ðåñéïñßóôçêå óå åñãïóôÜóéá ðáñáãùãÞò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò. Óôçí ÅëëÜäá ôÝôïéá åñãïóôÜóéá åßíáé ôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ, ôá ïðïßá êáôáóêåõÜæïíôáé óå äéÜöïñá óçìåßá ôçò ÷þñáò êïíôÜ óå êïéôÜóìáôá ëéãíßôç. ÌÝóá áðü ôï äßêôõï ôçò ÄÅÇ ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé óôç óõíÝ÷åéá óå üëç ôç ÷þñá. Ãéá íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò, äåí áðáéôåßôáé éäéáßôåñç ðñïåôïéìáóßá. ÊáôÜ ôçí êáýóç ôïõò, ôá ìüñéá ôïõ Üíèñáêá äéáóðþíôáé êáé ôá Üôïìá ôïõ Üíèñáêá áðü ôá ïðïßá áõôÜ áðïôåëïýíôáé åíþíïíôáé ìå Üôïìá ïîõãüíïõ ôïõ áôìïóöáéñéêïý áÝñá. Ç åíÝñãåéá ðïõ åëåõèåñþíåôáé ìåôáäßäåôáé ùò èåñìüôçôá áëëïý. Áí ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò ðåñéÝ÷ïõí êáé Üôïìá Þ ìüñéá äéáöüñùí Üëëùí ïõóéþí Þ ìüñéá íåñïý, áõôÜ ìåôÜ ôçí êáýóç áðïìÝíïõí óå óôåñåÞ êáôÜóôáóç Þ áðïìáêñýíïíôáé óå õãñÞ Þ áÝñéá êáôÜóôáóç.

ÆùãñáöéêÞ ìå êÜñâïõíï Ðïëëïß æùãñÜöïé ÷ñçóéìïðïéïýí, éäßùò ãéá ôï åëåýèåñï ó÷Ýäéï, åéäéêÜ ìïëýâéá áðü îõëïêÜñâïõíï. Ôá ìïëýâéá áõôÜ êáôáóêåõÜæïíôáé óå äéÜöïñá ìåãÝèç êáé åßíáé ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï ëåðôÜ, ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï Ýíôïíá. Ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ êÜñâïõíïõ ï æùãñÜöïò ìðïñåß íá áðïäþóåé êáëýôåñá ôïõò ôüíïõò ôïõ ãêñé êáé íá äþóåé Ýìöáóç óôéò óêéÝò.

«¢íèñáêåò ï èçóáõñüò» Þ «èçóáõñüò ïé Üíèñáêåò»; ¼ôáí ðåñéìÝíïõìå íá áíáêáëýøïõìå êÜôé ðïëýôéìï êáé ç áîßá ôïõ áðïäåéêíýåôáé ðïëý ìéêñüôåñç áðü ôçí áíáìåíüìåíç, ÷ñçóéìïðïéïýìå ôçí Ýêöñáóç «Üíèñáêåò ï èçóáõñüò». Åßíáé üìùò óùóôÞ ç Ýêöñáóç áõôÞ; Ôï îõëïêÜñâïõíï, óõíçèéóìÝíç ìïñöÞ Üíèñáêá, Ý÷åé ðñÜãìáôé åõôåëÞ áîßá. Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò üìùò åßíáé ðïëýôéìïé: ìáò äßíïõí ÷ñÞóéìç åíÝñãåéá, ãéá íá æåóôáèïýìå êáé íá êéíÞóïõìå ôéò ìç÷áíÝò ðïëëþí åñãïóôáóßùí. Ï ãñáößôçò, Üëëç ìïñöÞ ïñõêôïý Üíèñáêá, ÷ñçóéìåýåé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ìïëõâéþí, åíþ ôï äéáìÜíôé, ïñõêôüò Üíèñáêáò êáé áõôüò, åßíáé ðïëýôéìïò ëßèïò. ÌÞðùò, ëïéðüí, ðñÝðåé íá áðïêáôáóôÞóïõìå óôï ëåîéëüãéü ìáò ôïí Üíèñáêá äßíïíôáò ôçí ðñáãìáôéêÞ ôïõ áîßá êáé ëÝãïíôáò... «èçóáõñüò ïé Üíèñáêåò»;

29 ÊÜñâïõíá êáé Üíèñáêáò... • ÊÜñâïõíï Ýãéíå ôï öáãçôü. • ÊÜèïìáé óå áíáììÝíá êÜñâïõíá. • Ôï êáñâïõíéÜñéêï ìðÞêå óôï ëéìÜíé íá öïñôþóåé. • Ôï Ýñãï áõôü åßíáé æùãñáöéóìÝíï ìå êÜñâïõíï. • ÊáñâïõíéóôéÜ Ý÷ù óôçí êáñäéÜ. • Ï éåñÝáò Üíáøå ôï êáñâïõíÜêé. • ¢íèñáêåò ï èçóáõñüò.

Ç åñãáóßá óôï ïñõ÷åßï... Ç åîüñõîç ôïõ Üíèñáêá äåí åßíáé ìéá áêßíäõíç õðüèåóç. Ìå ôçí ðñüïäï ôçò ôå÷íïëïãßáò ôá áôõ÷Þìáôá ðåñéïñßóôçêáí óçìáíôéêÜ, ùóôüóï ç åñãáóßá óôá ïñõ÷åßá åîáêïëïõèåß íá åßíáé áêüìá êáé óÞìåñá äýóêïëç êáé åðéêßíäõíç. Ïé áíèñáêùñý÷ïé åñãÜæïíôáé ÷ùñßò êáèüëïõ öõóéêü öùò óå óôïÝò ìå õøçëÞ õãñáóßá êáé ÷áìçëÞ èåñìïêñáóßá. Ãéá ôçí áóöÜëåéÜ ôïõò ïé áíèñáêùñý÷ïé ÷ñçóéìïðïéïýí åéäéêü åîïðëéóìü: êñÜíïò ìå öáêü ðñïóáñìïóìÝíï óôï åðÜíù ìÝñïò, ìðüôåò, ãÜíôéá êáé öéÜëç ìå áÝñá. Óôï ïñõ÷åßï ï áåñéóìüò ãßíåôáé ìå åéäéêïýò áåñáãùãïýò, ðïõ ôñïöïäïôïýí ôéò óôïÝò ìå öñÝóêï áÝñá áðü ôçí åðéöÜíåéá. Ïé öéÜëåò üìùò ìðïñåß íá áðïäåé÷ôïýí óùôÞñéåò óôçí ðåñßðôùóç êÜðïéïõ áôõ÷Þìáôïò, êáèþò ôñïöïäïôïýí ìå áÝñá ôïõò áíèñáêùñý÷ïõò, þóðïõ íá öôÜóïõí ôá óõíåñãåßá äéÜóùóçò.

Ïñõêôüò Üíèñáêáò Þ îõëïêÜñâïõíï; Ôï ðñþôï êáýóéìï ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ï Üíèñùðïò, ãéá íá æåóôáèåß, Þôáí ôï îýëï. Áñãüôåñá, áíáêáëýöèçêáí ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò, ïé ïðïßïé ìðïñïýóáí åðßóçò íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò êáýóéìï óôéò ðñþôåò ìç÷áíÝò ðïõ êáôáóêåõÜóôçêáí. ÐïëëÝò öïñÝò ìðåñäåýïõìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò ìå ôï îõëïêÜñâïõíï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ. Ç óüìðá, ç øçóôáñéÜ êáé ôï ìáãêÜëé ëåéôïõñãïýí ìå îõëïêÜñâïõíá. Óå áíôßèåóç ìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò ðïõ ðáßñíïõìå áðü ôï õðÝäáöïò, ôá îõëïêÜñâïõíá êáôáóêåõÜæïíôáé ôå÷íçôÜ ìå ôç èÝñìáíóç, ìå ôï «øÞóéìï» îýëùí óå ðåñéâÜëëïí ìå üóï ôï äõíáôü ëéãüôåñï ïîõãüíï. Ç ðáñáóêåõÞ ôùí îõëïêÜñâïõíùí ãßíåôáé áðü ôïõò êáìéíéÝñçäåò óôá êáñâïõíïêÜìéíá, ìéêñïýò ëüöïõò áðü îýëá ðïõ óêåðÜæïíôáé ìå öýëëá êáé ÷þìá. Óôï êÝíôñï ôùí ëüöùí õðÜñ÷åé Ýíá Üíïéãìá, ðïõ öôÜíåé ìÝ÷ñé ôç âÜóç ôïõò. Áðü åêåß ïé êáìéíéÝñçäåò âÜæïõí öùôéÜ óôï êáìßíé, ïðüôå ôá îýëá èåñìáßíïíôáé óå ðåñéâÜëëïí ìå ëéãïóôü áÝñá.

Öõóéêü áÝñéï: Ýíá ðïëýôéìï áÝñéï Ôá áðïèÝìáôá öõóéêïý áåñßïõ ó÷çìáôßóôçêáí ðñéí áðü 10 - 15 åêáôïììýñéá ÷ñüíéá áðü âáêôÞñéá, ìýêçôåò êáé Üëëïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ æïýóáí óôç èÜëáóóá. Áõôïß ïé ìéêñïïñãáíéóìïß, áöïý ðÝèáíáí, åãêëùâßóôçêáí óôïí ðõèìÝíá ôçò èÜëáóóáò ìÝóá óå ëÜóðç, üðïõ äåí õðÞñ÷å ïîõãüíï. Óå äéÜñêåéá ðïëëþí åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí êáôáðëáêþèçêáí áðü óôñþìáôá ÷þìáôïò êáé Üììïõ êáé ìåôáó÷çìáôßóôçêáí ôåëéêÜ óå ìßãìáôá õäñïãïíáíèñÜêùí, óå öõóéêü áÝñéï êáé óå ðåôñÝëáéï. Ôï öõóéêü áÝñéï óõãêåíôñþèçêå óå êïéëüôçôåò ó÷çìáôßæïíôáò ôá êïéôÜóìáôá ðïõ óÞìåñá ãíùñßæïõìå. ÅðåéäÞ ôï öõóéêü áÝñéï äçìéïõñãÞèçêå üðùò êáé ôï ðåôñÝëáéï, üðïõ õðÜñ÷ïõí êïéôÜóìáôá öõóéêïý áåñßïõ õðÜñ÷ïõí êáé êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ.

Áðü ôé áðïôåëåßôáé ôï öõóéêü áÝñéï Ôï öõóéêü áÝñéï Ý÷åé ðáñüìïéá óýóôáóç ìå ôï ðåôñÝëáéï, ìå ôç äéáöïñÜ üôé åßíáé áÝñéï. Ôï öõóéêü áÝñéï åßíáé ìßãìá õäñïãïíáíèñÜêùí. Ôï êýñéï óõóôáôéêü ôïõ åßíáé ôï ìåèÜíéï, ðåñéÝ÷åé üìùò óå ðïëý ìéêñüôåñç ðïóüôçôá êáé Üëëïõò õäñïãïíÜíèñáêåò, üðùò áéèÜíéï, ðñïðÜíéï êáé âïõôÜíéï. Ôï ðñïðÜíéï êáé ôï âïõôÜíéï åßíáé áÝñéá, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò êáýóéìá óôá êáìéíÝôá êáé óôïõò áíáðôÞñåò. Ôï öõóéêü áÝñéï, óå áíôßèåóç ìå ôï õãñáÝñéï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôéò öéÜëåò, åßíáé åëáöñýôåñï ôïõ áÝñá. Ôï ãåãïíüò áõôü êÜíåé ôç ÷ñÞóç ôïõ ðéï áóöáëÞ, áöïý óå ðåñßðôùóç äéáññïÞò äå óõãêåíôñþíåôáé êïíôÜ óôï ðÜôùìá, áëëÜ äéá÷Ýåôáé óôï ÷þñï êáé äéáöåýãåé. Ôï öõóéêü áÝñéï, üðùò êáé ôï ðåôñÝëáéï, áðïôåëåßôáé áðü ìüñéá áôüìùí õäñïãüíïõ êáé Üíèñáêá Þ üðùò ôá ïíïìÜæïõìå áëëéþò, ìüñéá õäñïãïíáíèñÜêùí. Ç äéáöïñÜ ôïõò åßíáé üôé ôï öõóéêü áÝñéï áðïôåëåßôáé áðü åëáöñýôåñá ìüñéá, ðïõ óôéò óõíçèéóìÝíåò ãéá ôç Ãç èåñìïêñáóßåò êáé óôçí áôìïóöáéñéêÞ ðßåóç åßíáé óå áÝñéá êáôÜóôáóç, åíþ ôï ðåôñÝëáéï, åðåéäÞ áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü ôá âáñýôåñá ìüñéá õäñïãïíáíèñÜêùí, åßíáé óõíÞèùò óå õãñÞ êáôÜóôáóç. ¼ôáí óõìðéåóèåß Þ øõ÷èåß, êáé ôï öõóéêü áÝñéï ìåôáôñÝðåôáé óå õãñü.

31 ÁíáæÞôçóç êáé Üíôëçóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ Öáíôáóôåßôå üôé øÜ÷íåôå ãéá Ýíáí êñõììÝíï èçóáõñü ÷ùñßò íá Ý÷åôå óôç äéÜèåóÞ óáò êÜðïéï ÷Üñôç. Öáíôáóôåßôå áêüìç üôé ï èçóáõñüò ðïõ áíáæçôÜôå åßíáé… áüñáôïò! Ðáñüìïéá åßíáé ç êáôÜóôáóç ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ïé ãåùëüãïé, üôáí áíáæçôïýí êïéôÜóìáôá öõóéêïý áåñßïõ. ÐïëëÝò öïñÝò, ùóôüóï, õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá, ðïõ ìðïñïýí íá ôïõò âïçèÞóïõí óå áõôÞí ôçí áíáæÞôçóç. Áí, ãéá ðáñÜäåéãìá, äïõí íá áíáâëýæåé áðü ôï Ýäáöïò ìéêñÞ ðïóüôçôá ðåôñåëáßïõ, Ý÷ïõí ìéá Ýíäåéîç üôé êÜôù áðü åêåßíç ôçí ðåñéï÷Þ ìðïñåß íá õðÜñ÷åé öõóéêü áÝñéï. Ôá âÜèç Üíôëçóçò ôïõ öõóéêïý áåñßïõ óõíÞèùò êõìáßíïíôáé ìåôáîý 1.500 êáé 3.500 ìÝôñùí, áí êáé óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò óôç Ñùóßá öôÜíïõí êáé ôá 10.000 ìÝôñá.

Ôï ìáêñý ôáîßäé ôïõ... öõóéêïý áåñßïõ Ç ìåôáöïñÜ êáé ç äéáíïìÞ ôïõ öõóéêïý áåñßïõ ìðïñåß íá ãßíåé óå áÝñéá ìïñöÞ ìÝóù äéêôýïõ áãùãþí åßôå óå õãñÞ ìïñöÞ óå äåîáìåíÝò. Ç ÅëëÜäá ðñïìçèåýåôáé öõóéêü áÝñéï áðü ôç Ñùóßá êáé ôçí Áëãåñßá. Ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôïõ öõóéêïý áåñßïõ áðü ôç Ñùóßá ìÝ÷ñé ôçí ÁèÞíá õðÜñ÷åé Ýíá äßêôõï õðüãåéùí áãùãþí, ðïõ äéáó÷ßæåé âïõíÜ êáé ðåäéÜäåò. Ç ðýëç åéóüäïõ ôïõ ñùóéêïý öõóéêïý áåñßïõ óôç ÷þñá ìáò åßíáé ï ìåôñçôéêüò óôáèìüò ÓéäçñïêÜóôñïõ, üðïõ åëÝã÷åôáé ç ðïéüôçôá êáé ìåôñéÝôáé ç ðïóüôçôá ôïõ åéóáãüìåíïõ öõóéêïý áåñßïõ. Ï äåýôåñïò ðñïìçèåõôÞò ìáò åßíáé ç Áëãåñßá. Åéäéêü äåîáìåíüðëïéï ìåôáöÝñåé ôï õãñïðïéçìÝíï öõóéêü áÝñéï áðü ôï ëéìÜíé Óêßêíôá ôçò Áëãåñßáò óôï íçóß ôçò Ñåâõèïýóáò êïíôÜ óôá ÌÝãáñá ÁôôéêÞò. Ôï ìáêñý ôáîßäé ôïõ öõóéêïý áåñßïõ üìùò äå óôáìáôÜ åäþ. Ôï äßêôõï äéáíïìÞò óôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò ãéá ôïí åöïäéáóìü åðé÷åéñÞóåùí êáé óðéôéþí öôÜíåé óå ìÞêïò ôá 6.500 ÷éëéüìåôñá, üóç åßíáé ðåñßðïõ êáé ç áêôßíá ôçò Ãçò! Ç ÷ñÞóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ óôç ÷þñá ìáò îåêßíçóå ìüëéò ðñéí áðü ìåñéêÜ ÷ñüíéá. Êáèþò ôï äßêôõï åðåêôåßíåôáé äéáñêþò, üëï êáé ðåñéóóüôåñïé èá ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéïýìå öõóéêü áÝñéï áíôß ãéá ðåôñÝëáéï.

Ôï öõóéêü áÝñéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò Ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìå ïëïÝíá êáé áõîáíüìåíï ñõèìü óå ðïëëÝò ÷þñåò. Ïé ÷ñÞóåéò ôïõ äéáêñßíïíôáé óå ôñåéò êõñßùò êáôçãïñßåò. Óôçí ðñþôç êáôçãïñßá êáôáôÜóóïíôáé ôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ, óôá ïðïßá ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ öõóéêïý áåñßïõ ìåôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ. Óôç äåýôåñç êáôçãïñßá êáôáôÜóóïíôáé ïé âéïìç÷áíßåò, óôéò ïðïßåò ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò êáýóéìï ãéá ôçí êßíçóç ôùí ìç÷áíþí Þ ùò ðñþôç ýëç ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ÷çìéêþí ðñïúüíôùí. Ç ôñßôç êáôçãïñßá áöïñÜ ôïí áóôéêü ôïìÝá, üðïõ ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý, ôùí ÷þñùí åñãáóßáò êáé êáôïéêßáò áëëÜ êáé ãéá ôï ìáãåßñåìá. Ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé ùò êáýóéìï ãéá ôçí êßíçóç ï÷çìÜôùí. Óôçí ðñùôåýïõóá ôçò ÷þñáò ìáò ðïëëÜ ëåùöïñåßá êéíïýíôáé ìå åíÝñãåéá áðü ôï öõóéêü áÝñéï. Ðþò èá ôá îå÷ùñßóåôå; Ìå äýï ôñüðïõò: Ý÷ïõí æùãñáöéóìÝíåò ðïëý üìïñöåò ÷ñùìáôéóôÝò.... öïýóêåò óôï áìÜîùìÜ ôïõò êáé ç åîÜôìéóÞ ôïõò äå âãÜæåé óýííåöá êáðíïý! Ç äéáäéêáóßá ìåôáôñïðÞò ôçò ÷çìéêÞò åíÝñãåéáò ôùí ìïñßùí ôïõ öõóéêïý áåñßïõ óå èåñìéêÞ åíÝñãåéá êáé èåñìüôçôá åßíáé ßäéá ìå áõôÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ. ÊáôÜ ôçí êáýóç äéáóðþíôáé ôá ìüñéá ôïõ öõóéêïý áåñßïõ, ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü Üôïìá õäñïãüíïõ êáé Üíèñáêá. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÞ êáé áðïäßäåôáé ùò èåñìüôçôá.

Ïé ìÜãåéñïé óõíéóôïýí åóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï. Áõôïß îÝñïõí! Óôá åóôéáôüñéá, ïé åðáããåëìáôßåò ìÜãåéñïé äå ÷ñçóéìïðïéïýí çëåêôñéêÝò êïõæßíåò, áëëÜ åóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï. Ôï ìáãåßñåìá ìå öõóéêü áÝñéï ãßíåôáé åõêïëüôåñá, êáëýôåñá êáé ãñçãïñüôåñá, ãéáôß ìðïñåß êáíåßò, üðïôå èÝëåé, íá äõíáìþóåé Þ íá ÷áìçëþóåé ãñÞãïñá ôçí Ýíôáóç ôçò öëüãáò. Ãéá ôïí ßäéï ëüãï, ðïëëÝò ïéêéáêÝò çëåêôñéêÝò êïõæßíåò äéáèÝôïõí êáé ìßá Þ äýï åóôßåò, ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï. ÕðÜñ÷ïõí âÝâáéá êáé åóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå õãñáÝñéï áðü öéÜëåò. Áíôßèåôá ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ, ç ÷ñÞóç ôïõ õãñáåñßïõ åßíáé áñêåôÜ åðéêßíäõíç. Ôï äßêôõï ôïõ öõóéêïý áåñßïõ åðåêôåßíåôáé óôç ÷þñá ìáò, üëï êáé ðåñéóóüôåñï. Áò ãßíïõìå, ëïéðüí, üëïé åðáããåëìáôßåò ìÜãåéñïé: áò åîïðëßóïõìå ôá óðßôéá ìáò ìå åóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï.

33 Öõóéêïß ÷ñçóìïß… Ç Ðõèßá óôï Ìáíôåßï ôùí Äåëöþí äéáôýðùíå ôïõò ÷ñçóìïýò ôçò, êáèþò åéóÝðíåå Ýíá áÝñéï, ðïõ åêëõüôáí áðü ôï Ýäáöïò. Ï Ðëïýôáñ÷ïò áíáöÝñåé üôé ï ôñßðïäáò ôçò Ðõèßáò Þôáí ôïðïèåôçìÝíïò ðÜíù áðü Ýíá óçìåßï, áðü ôï ïðïßï åêëõüôáí ôï áÝñéï. Óýìöùíá ìå ìýèïõò ó÷åôéêïýò ìå ôï Ìáíôåßï, ïé âïóêïß ôçò ðåñéï÷Þò Ýâëåðáí ôá êáôóßêéá ðïõ Ýðåöôáí ìÝóá óå êÜðïéï êïíôéíü ñÞãìá, áð’ üðïõ Ýâãáéíáí áÝñéá, íá óõìðåñéöÝñïíôáé ìå áëëüêïôï ôñüðï. Ç ýðáñîç áåñßùí ðïõ åêëýïíôáí áðü ôï Ýäáöïò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Ìáíôåßïõ ôùí Äåëöþí äåí åß÷å áðïäåé÷èåß ìÝ÷ñé ðñüóöáôá. ÍÝá óôïé÷åßá áðü ãåùëïãéêÝò Ýñåõíåò åðéâåâáéþíïõí ôïõò ìýèïõò. Ïé ãåùëüãïé ðñüóöáôá áðÝäåéîáí üôé áðü ôï ñÞãìá áõôü óôçí áñ÷áéüôçôá áíáäõüôáí öõóéêü áÝñéï. Óôï áÝñéï áõôü, üìùò, õðÞñ÷áí êáé ìéêñÝò ðïóüôçôåò áðü Ýíá Üëëï ôïîéêü áÝñéï, ðïõ ìðïñïýóå íá ðñïêáëÝóåé ðáñáéóèÞóåéò óå üðïéïí ôï åéóÝðíåå. Ðéèáíüôáôá óôç äéáðßóôùóç áõôÞ íá êñýâåôáé ôåëéêÜ ôï ìõóôéêü ôùí ÷ñçóìþí ôçò Ðõèßáò.

Öõóéêü áÝñéï Þ ãêÜæé; Ðáñüôé äåí Ý÷ïõí üëá ôá áÝñéá êáýóéìá ôéò ßäéåò éäéüôçôåò, Ý÷åé åðéêñáôÞóåé óôçí êïéíÞ ãëþóóá ãéá üëá ç ïíïìáóßá «ãêÜæé», ïíïìáóßá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôçí áããëéêÞ ëÝîç gas, ðïõ óçìáßíåé áÝñéï. Óôçí ÁèÞíá ìéá ïëüêëçñç óõíïéêßá ïíïìÜóôçêå «ÃêÜæé» ëüãù ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ åñãïóôáóßïõ öùôáåñßïõ óå áõôÞí. Ôï öùôáÝñéï ðáñÜãåôáé áðü ïñõêôïýò Üíèñáêåò, êõñßùò ëéèÜíèñáêåò êáé ïíïìÜóôçêå Ýôóé, ãéáôß áñ÷éêÜ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôï öùôéóìü ôùí äñüìùí óå äéÜöïñåò ðüëåéò ôçò ÷þñáò ìáò. Ç ëåéôïõñãßá ôïõ åñãïóôáóßïõ ñýðáéíå ôçí áôìüóöáéñá êáé õðïâÜèìéæå ôçí ðåñéï÷Þ. Ãé' áõôü ôï 1983 óôáìÜôçóå ç ëåéôïõñãßá ôïõ. Åêôüò áðü ôï öùôáÝñéï, Üëëï Ýíá ôå÷íçôü áÝñéï êáýóéìï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ åßíáé ôï õãñáÝñéï. Ôï õãñáÝñéï åßíáé ìßãìá ðñïðáíßïõ êáé âïõôáíßïõ, äýï áåñßùí, ðïõ ðáñÜãïíôáé óôá äéõëéóôÞñéá ðåôñåëáßïõ. ÅðåéäÞ ôï õãñáÝñéï åßíáé âáñýôåñï áðü ôïí áÝñá, óå ðåñßðôùóç äéáññïÞò äå äéáöåýãåé áðü êÜðïéï Üíïéãìá ôùí ðáñáèýñùí êáé Ýôóé ãßíåôáé åðéêßíäõíï. Ôï õãñáÝñéï åßíáé ôï áÝñéï ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôéò öéÜëåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ðïëëÜ åóôéáôüñéá óôç ÷þñá ìáò. ÕãñáÝñéï, åðßóçò, ðåñéÝ÷ïõí ïé öéÜëåò ôùí êáìéíÝôùí êáé ïé áíáðôÞñåò. Áíôßèåôá ìå ôï õãñáÝñéï, ôï öõóéêü áÝñéï åßíáé åëáöñýôåñï áðü ôïí áÝñá êáé ðéï áóöáëÝò óôç ÷ñÞóç ôïõ.

Áíáíåþóéìåò êáé ìç ðçãÝò åíÝñãåéáò Áíôëïýíôáé êáé åîáíôëïýíôáé… Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí åíåñãåéáêþí ìáò áíáãêþí êáëýðôåôáé áðü ôá ïñõêôÜ êáýóéìá, ôï ðåôñÝëáéï, ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò êáé ôï öõóéêü áÝñéï. Ôá áðïèÝìáôá üìùò ôïõ ðåôñåëáßïõ êáé ôïõ öõóéêïý áåñßïõ åßíáé ðåñéïñéóìÝíá, åíþ ôá êïéôÜóìáôá ôùí ïñõêôþí áíèñÜêùí ïëïÝíá êáé ëéãïóôåýïõí. Ï ñõèìüò ìå ôïí ïðïßï áíôëïýìå êáé õðïâáèìßæïõìå áõôÝò ôéò ðçãÝò åíÝñãåéáò åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñïò áðü ôï ñõèìü ìå ôïí ïðïßï ç öýóç ôéò äçìéïõñãåß. Ãéá íá áíáíåùèïýí áõôÝò ïé ðçãÝò, ÷ñåéÜæïíôáé ÷éëéÜäåò Þ êáé åêáôïììýñéá ÷ñüíéá, ãé' áõôü êáé ëÝìå üôé ðñáêôéêÜ åßíáé ìç áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò. ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé ðçãÝò åíÝñãåéáò, ðïõ üóï êáé áí ôéò ÷ñçóéìïðïéïýìå, äåí åîáíôëïýíôáé. ÌÜëéóôá, ãéá íá ôéò âñïýìå, äå ÷ñåéÜæåôáé êáí íá óêÜøïõìå! Ïé ðçãÝò áõôÝò áíáíåþíïíôáé áðü ôç öýóç ìå ðïëý ãñÞãïñï ñõèìü, ãé' áõôü ôéò ïíïìÜæïõìå áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò. ¼óï õðÜñ÷åé ï ¹ëéïò, ôï íåñü ôçò âñï÷Þò êáé ï Üíåìïò êé üóï íÝá öõôÜ öõôñþíïõí êáé áíáðôýóóïíôáé, èá Ý÷ïõìå óôç äéÜèåóÞ ìáò ôéò áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò. Ùóôüóï, ôï âáóéêü ðñüâëçìá áõôþí ôùí åíåñãåéáêþí ðçãþí åßíáé üôé, óå ó÷Ýóç ìå ôá ïñõêôÜ êáýóéìá, ç áîéïðïßçóÞ ôïõò åßíáé äýóêïëç êáé éäéáßôåñá äáðáíçñÞ.

Ç ñýðáíóç áðü ôç óêïðéÜ ôïõ ìéêñüêïóìïõ... Ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ôùí êáõóßìùí åßíáé ðëïýóéá óå ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçí ïðïßá áðïäßäïõí êáôÜ ôçí êáýóç ôïõò. Ç äçìéïõñãßá ôÝôïéùí ìïñßùí ìå öõóéêÞ äéáäéêáóßá áðáéôåß åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Ãé’ áõôü áõôÝò ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò èåùñïýíôáé ìç áíáíåþóéìåò. ÅðéðëÝïí üìùò åßíáé êáé ñõðïãüíåò. Ç äéÜóðáóç ôùí ìïñßùí ôïõò êáôÜ ôçí êáýóç åëåõèåñþíåé Üôïìá Üíèñáêá ðïõ åßôå ó÷çìáôßæïõí ìüñéá ðïõ ðáñáìÝíïõí óôçí áôìüóöáéñá ùò áéèÜëç åßôå åíþíïíôáé ìå Üôïìá ïîõãüíïõ äçìéïõñãþíôáò ìüñéá âëáâåñþí áåñßùí.

Ï ÄåêÜëïãïò ôïõ éäáíéêïý êáýóéìïõ 1. ÕðÜñ÷åé óå áöèïíßá. 2. Åßíáé öèçíü. 3. ÌåôáöÝñåôáé êáé áðïèçêåýåôáé ìå åõêïëßá êáé ìå áóöÜëåéá. 4. ÁíÜâåé åýêïëá. 5. Êáßãåôáé ìå óôáèåñü ñõèìü. 6. Áðïäßäåé ðïëëÞ åíÝñãåéá. 7. Åßíáé áâëáâÝò. 8. Äå ñõðáßíåé. 9. Äåí áöÞíåé êáôÜëïéðá. 10. Åßíáé áíáíåþóéìï.

×ñÞóç áíáíåþóéìùí ðçãþí åíÝñãåéáò óôçí ÅëëÜäá

Óôç ÷þñá ìáò åðéêñáôåß çëéïöÜíåéá ôéò ðåñéóóüôåñåò ìÝñåò ôïõ ÷ñüíïõ. Åðßóçò, éó÷õñïß Üíåìïé öõóïýí óå ðïëëÜ íçóéùôéêÜ êõñßùò ìÝñç. Ç áîéïðïßçóç, ëïéðüí, ôùí áíáíåþóéìùí ðçãþí åíÝñãåéáò ðïõ ç öýóç ðñïóöÝñåé áðëü÷åñá åßíáé åõêïëüôåñç áð’ üôé óå Üëëá ìÝñç. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãßíåôáé óõóôçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá íá áîéïðïéçèïýí áðïôåëåóìáôéêÜ ïé áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò. Ïé çëéáêïß èåñìïóßöùíåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ðïëëÝò êáôïéêßåò áëëÜ êáé óå åðáããåëìáôéêïýò ÷þñïõò ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý. Öùôïâïëôáúêïß ìåôáôñïðåßò ìåôáôñÝðïõí ôçí åíÝñãåéá áðü ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ óå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá. Ç ÷ñÞóç ôçò âéïìÜæáò óôç ÷þñá ìáò äåí åßíáé äéáäåäïìÝíç êáé ðåñéïñßæåôáé êõñßùò óå áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò ãéá ôç èÝñìáíóç êáôïéêéþí. Ôï 25% ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðñïÝñ÷åôáé áðü õäñïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ. Ç áîéïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáò ôïõ áíÝìïõ ãßíåôáé ìå ôéò áíåìïãåííÞôñéåò, ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí áéïëéêÞ åíÝñãåéá óå çëåêôñéêÞ. Óôá áéïëéêÜ ðÜñêá äåêÜäåò áíåìïãåííÞôñéåò ìåôáôñÝðïõí åíÝñãåéá áñêåôÞ ãéá ôéò áíÜãêåò åíüò ìéêñïý ïéêéóìïý.

¸íáò ïéêïëïãéêüò çëéáêüò öïýñíïò... Ãéá íá êáôáóêåõÜóåéò ôï öïýñíï, èá ÷ñåéáóôåßò Ýíá êïõôß áðü ðßôóá, Ýíá øáëßäé, ìáýñï ÷áñôüíé, áëïõìéíü÷áñôï, äéÜöáíï ðëáóôéêü, êüëëá êáé Ýíá êïììÜôé óýñìá. Óôï êáðÜêé ôïõ êïõôéïý ôçò ðßôóáò ó÷åäßáóå Ýíá ôåôñÜãùíï ðëáßóéï, ðïõ íá áðÝ÷åé äýï þò ôñßá åêáôïóôÜ áðü ôéò Üêñåò ôïõ êïõôéïý. Êüøå ðñïóå÷ôéêÜ ôçí ìðñïóôéíÞ êáé ôéò äýï ðëáúíÝò ðëåõñÝò êáé Üöçóå ôçí ðßóù ðëåõñÜ Üêïðç. ÁíáóÞêùóå ôï ðëáßóéï ðïõ Ýêïøåò êáé äßðëùóÝ ôï åëáöñÜ ðñïò ôá ðßóù. Óôç óõíÝ÷åéá êüøå Ýíá êïììÜôé áëïõìéíü÷áñôï êáé êüëëçóÝ ôï óôçí åóùôåñéêÞ ìåñéÜ ôïõ ðëáéóßïõ ìå ôç ãõáëéóôåñÞ ôïõ ðëåõñÜ ðñïò ôá Ýîù. Óôï Üíïéãìá ôïõ êïõôéïý óôåñÝùóå Ýíá êïììÜôé äéÜöáíï ðëáóôéêü. Öñüíôéóå íá åßíáé êáëÜ êïëëçìÝíï, Ýôóé þóôå íá ìçí ìðáßíåé áÝñáò ìÝóá óôï êïõôß, üôáí áõôü åßíáé êëåéóôü. Óôç âÜóç ôïõ åóùôåñéêïý ìÝñïõò ôïõ êïõôéïý êüëëçóå Ýíá êïììÜôé ìáýñï ÷áñôß. Êëåßóå ôï êáðÜêé ôïõ êïõôéïý êáé ñýèìéóå ôï êïììÝíï ìÝñïò ôïõ, Ýôóé þóôå ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ íá áíáêëÜôáé ðÜíù óôï áëïõìéíü÷áñôï êáé íá êáôåõèýíåôáé óôï åóùôåñéêü ôïõ êïõôéïý. Ãéá íá óôçñßîåéò ôï êáðÜêé óôç óùóôÞ èÝóç, ìðïñåßò íá ÷ñçóéìïðïéÞóåéò Ýíá ìéêñü îýëï Þ Ýíá êïììÜôé óýñìá. Ï öïýñíïò óïõ åßíáé Ýôïéìïò. Ëåéôïõñãåß ìå åíÝñãåéá áðü ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ. ÁíÜëïãá ìå ôçí çëéïöÜíåéá, ç èåñìïêñáóßá óôï åóùôåñéêü ôïõ öïýñíïõ ìðïñåß íá öôÜóåé êáé ôïõò 70 âáèìïýò Êåëóßïõ. Ðéï óýíèåôåò êáôáóêåõÝò çëéáêþí öïýñíùí öôÜíïõí óå èåñìïêñáóßåò åêáôïíôÜäùí âáèìþí Êåëóßïõ êáé Ý÷ïõí äéÜöïñåò ÷ñÞóåéò.

36 Ç ôå÷íïëïãßá óõíáíôÜ ôïí... ¹ëéï êáé ôï... íåñü! Ãéá ôçí êßíçóç ôùí ï÷çìÜôùí ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò ðåôñåëáßïõ êáé âåíæßíçò. Ç ñýðáíóç ðïõ ðñïêáëïýí ôá ï÷Þìáôá åðéâáñýíåé ôïí áÝñá ðïõ áíáðíÝïõìå. ÓÞìåñá, ç Ýñåõíá áíáæçôÜ íÝåò åíåñãåéáêÝò ðçãÝò ãéá ôá ï÷Þìáôá ðïõ ìáò ìåôáöÝñïõí. Ç ÷ñÞóç ôçò çëéáêÞò åíÝñãåéáò ãéá ôçí êßíçóç ôùí áõôïêéíÞôùí åßíáé ãíùóôÞ åäþ êáé ÷ñüíéá. Ðáñüëï ðïõ ôá çëéáêÜ áõôïêßíçôá óÞìåñá åßíáé ðïëý ðéï åîåëéãìÝíá áðü üôé ðáëéüôåñá, ôá ðñïâëÞìáôá ôçò êßíçóçò ôç íý÷ôá êáé ôçò áðïèÞêåõóçò ôçò åíÝñãåéáò äåí Ý÷ïõí áêüìç ëõèåß. Ðéï åëðéäïöüñá ôå÷íïëïãßá åßíáé áõôÞ ôçò ÷ñÞóçò õäñïãüíïõ, ôá áðïèÝìáôá ôïõ ïðïßïõ åßíáé áíåîÜíôëçôá. ¼ôáí ôï õäñïãüíï åíþíåôáé ìå ôï ïîõãüíï, ðáñÜãåôáé çëåêôñéêü ñåýìá. Áðü ôçí åîÜôìéóç äå âãáßíåé ðáñÜ... íåñü. Ôá áõôïêßíçôá ðïõ êéíïýíôáé ìå õäñïãüíï åßíáé ëïéðüí çëåêôñéêÜ... Ç ìåëÝôç ôïõ ìéêñüêïóìïõ áðïêáëýðôåé Ýíá ðñüâëçìá ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ õäñïãüíïõ ùò êáõóßìïõ. Ôï õäñïãüíï õðÜñ÷åé óôç öýóç óå ðñáêôéêÜ áíåîÜíôëçôåò ðïóüôçôåò, åßíáé üìùò äåóìåõìÝíï óôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ óôá ìüñéá íåñïý ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü äýï Üôïìá õäñïãüíïõ êáé Ýíá ïîõãüíïõ. Ôï íåñü åßíáé Üöèïíï êáé öèçíü, üìùò ç äéÜóðáóç ôïõ ìïñßïõ ôïõ, ðïõ ìðïñåß íá ãßíåé, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìå çëåêôñüëõóç, áðáéôåß åíÝñãåéá...

Ìéá åíôõðùóéáêÞ óýíèåóç õøçëÞò ôå÷íïëïãßáò, ôÝ÷íçò êáé ïéêïëïãßáò ¼ôáí ðñïôÜèçêå óôï äéÜóçìï Áõóôñéáêü êáëëéôÝ÷íç Hundertwasser íá åðáíáó÷åäéÜóåé ôï åñãïóôÜóéï êáýóçò óêïõðéäéþí óôç ÂéÝííç, áõôüò áñ÷éêÜ áñíÞèçêå. ÅõáéóèçôïðïéçìÝíïò üìùò óôá ïéêïëïãéêÜ èÝìáôá ðåßóôçêå êáé ðñïóöÝñèçêå íá äéáìïñöþóåé ôï åñãïóôÜóéï óå Ýñãï… ôÝ÷íçò, üôáí ðëçñïöïñÞèçêå üôé: - Ï êáðíüò ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôçí êáýóç ôùí óêïõðéäéþí ðåñíÜ áðü åéäéêÜ ößëôñá, øý÷åôáé êáé êáèáñßæåôáé ìå åéäéêÝò ÷çìéêÝò ïõóßåò, þóôå íá âãáßíåé üóï ôï äõíáôüí ðéï êáèáñüò áðü ôçí êáìéíÜäá. - Ç åíÝñãåéá áðü ôçí êáýóç ôùí óêïõðéäéþí åßíáé áñêåôÞ, ãéá íá êáëýøåé ôéò áíÜãêåò 180.000 ðåñßðïõ óðßôéþí êáé åðé÷åéñÞóåùí óôç ÂéÝííç. ¸ôóé åîïéêïíïìïýíôáé ðåñßðïõ 250.000 ôüíïé ðåôñåëáßïõ ôï ÷ñüíï.

37 ÐåôñÝëáéï Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 36% ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò äåêÜäåò ÷ñüíéá. ÐëåïíåêôÞìáôá: ìåãÜëç åíåñãåéáêÞ áîßá, åýêïëç ìåôáöïñÜ êáé áðïèÞêåõóç. ÌåéïíåêôÞìáôá: ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò êáôÜ ôçí êáýóç, ñýðáíóç áðü áôõ÷Þìáôá êáôÜ ôç ìåôáöïñÜ.

Ïñõêôïß Üíèñáêåò Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 30% ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò ÷ñüíéá. ÐëåïíåêôÞìáôá: ìåãÜëç åíåñãåéáêÞ áîßá, ìåãÜëç äéÜñêåéá áðïèåìÜôùí. ÌåéïíåêôÞìáôá: ìåãÜëç ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò êáôÜ ôçí êáýóç.

¹ëéïò Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 1% ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá ÐëåïíåêôÞìáôá: áíåîÜíôëçôç ðçãÞ åíÝñãåéáò, ðïõ äåí ðñïêáëåß êáìßá ñýðáíóç. ÌåéïíåêôÞìáôá: áðáéôåßôáé ðïëý äáðáíçñüò åîïðëéóìüò ãéá ôçí áîéïðïßçóÞ ôçò, äåí åßíáé ðÜíôïôå äéáèÝóéìç, Ý÷åé ìéêñÞ ó÷åôéêÜ áðüäïóç.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 5% ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò ÷ñüíéá. ÐëåïíåêôÞìáôá: äå ñõðáßíåé ôçí áôìüóöáéñá. ÌåéïíåêôÞìáôá: åðéêßíäõíá ñáäéåíåñãÜ áðüâëçôá, êßíäõíïò óå ðåñßðôùóç áôõ÷Þìáôïò.

Öõóéêü áÝñéï Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 18% ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò äåêÜäåò ÷ñüíéá. ÐëåïíåêôÞìáôá: ìéêñüôåñç ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò óå óýãêñéóç ìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò êáé ôï ðåôñÝëáéï. ÌåéïíåêôÞìáôá: ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò ìå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé Üëëïõò ñýðïõò.

Íåñü Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 7% ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá. ÐëåïíåêôÞìáôá: áíáíåþóéìç ðçãÞ åíÝñãåéáò, ðïõ äåí ðñïêáëåß êáèüëïõ ñýðáíóç. ÌåéïíåêôÞìáôá: äåí åßíáé ðáíôïý äéáèÝóéìç, ç áîéïðïßçóÞ ôçò ðñïêáëåß óçìáíôéêÝò áëëïéþóåéò óôï âéüôïðï ôçò ðåñéï÷Þò.

ÂéïìÜæá Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 2% ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá, áí ôï ðïóïóôü ðáãêüóìéáò óõììåôï÷Þò äåí áëëÜîåé óçìáíôéêÜ. ÐëåïíåêôÞìáôá: áíáíåþóéìç, áíåîÜíôëçôç ðçãÞ åíÝñãåéáò. ÌåéïíåêôÞìáôá: ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò êáôÜ ôçí êáýóç.

¢íåìïò Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 1% ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá, ùóôüóï ü÷é ðÜíôá äéáèÝóéìá. ÐëåïíåêôÞìáôá: áíáíåþóéìç ðçãÞ åíÝñãåéáò ðïõ äåí ðñïêáëåß êáìßá ñýðáíóç. ÌåéïíåêôÞìáôá: áðáéôåßôáé ðïëý äáðáíçñüò åîïðëéóìüò ãéá ôçí áîéïðïßçóÞ ôçò, äåí åßíáé óôáèåñÜ äéáèÝóéìç.

Oéêïíïìßá åíÝñãåéáò Ç óõíå÷Þò ÷ñÞóç üëï êáé ðåñéóóüôåñùí óõóêåõþí êáé ìç÷áíçìÜôùí äçìéïõñãåß ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñç æÞôçóç óå åíÝñãåéá. Ôá áðïèÝìáôá ôçò Ãçò óå ÷ñÞóéìåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò åßíáé ðåñéïñéóìÝíá. Ç óðÜôáëç ÷ñÞóç ôçò åíÝñãåéáò êáé ç óõíå÷Þò õðïâÜèìéóÞ ôçò åðéâáñýíåé ôï ðåñéâÜëëïí. Ç ïéêïíïìßá óôç ÷ñÞóç ôçò åíÝñãåéáò åßíáé õðï÷ñÝùóç üëùí ìáò. Ìå áðëÝò êáèçìåñéíÝò óõíÞèåéåò ìðïñïýìå íá óõìâÜëïõìå üëïé ìáò óôïí ðåñéïñéóìü ôçò óðáôÜëçò óôç ÷ñÞóç ôçò åíÝñãåéáò. Óôçí åîïéêïíüìçóç åíÝñãåéáò ùóôüóï óõìâÜëëåé êáé ç ôå÷íïëïãßá ìå ôçí áíÜðôõîç ìåèüäùí ãéá ôï óùóôüôåñï ó÷åäéáóìü ôùí óðéôéþí ìáò êáé ôçí êáôáóêåõÞ óõóêåõþí, ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå ëéãüôåñç åíÝñãåéá.

Ç ìåëÝôç ôïõ ìéêñüêïóìïõ âïçèÜ óôçí ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. ÅîåôÜæïíôáò êÜèå öïñÜ ôï ìéêñüêïóìï ìðïñïýìå íá êáôáëÜâïõìå ôç óçìáóßá ôçò åîïéêïíüìçóçò åíÝñãåéáò êáé íá áíáêáëýøïõìå ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ìðïñïýìå íá ôçí åðéôý÷ïõìå. Óõã÷ñüíùò êáôáëáâáßíïõìå êáëýôåñá ìå ðïéï ôñüðï ìðïñïýìå íá ðåñéïñßóïõìå ôçí åðéâÜñõíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò áðü ôïí ïëïÝíá áõîáíüìåíï ñõèìü õðïâÜèìéóçò ôçò åíÝñãåéáò.

Ôï «åíåñãåéáêü áóôÝñé» Óå ðïëëÝò áðü ôéò óõóêåõÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ óôï óðßôé ìáò âëÝðïõìå áõôü ôï óÞìá. Ôï äéåèíÝò áõôü óýìâïëï äßíåé óôïõò êáôáíáëùôÝò ôçí ðëçñïöïñßá üôé ç óõãêåêñéìÝíç óõóêåõÞ Ý÷åé êáôáóêåõáóôåß, Ýôóé þóôå íá ëåéôïõñãåß ìå ôçí åëÜ÷éóôç áðáñáßôçôç åíÝñãåéá. Ìå Üëëá ëüãéá, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôç óõóêåõÞ áõôÞ êáé ü÷é ìéá Üëëç, ðïõ äåí Ý÷åé áõôü ôï óÞìá, åîïéêïíïìïýìå åíÝñãåéá. Ðñïúüíôá óôá ïðïßá ìðïñåß íá äïýìå ôï åíåñãåéáêü áóôÝñé åßíáé: óõóôÞìáôá êáé ïèüíåò õðïëïãéóôþí, åêôõðùôÝò, öùôïáíôéãñáöéêÜ ìç÷áíÞìáôá, øõãåßá, ðëõíôÞñéá ñïý÷ùí êáé ðéÜôùí, çëåêôñéêÝò êïõæßíåò, çëåêôñéêïß èåñìïóßöùíåò, óõóôÞìáôá Þ÷ïõ, áóýñìáôá ôçëÝöùíá, êëéìáôéóôéêÜ ìç÷áíÞìáôá.

39 Âéïêëéìáôéêüò ó÷åäéáóìüò êôçñßùí Ï óùóôüò ó÷åäéáóìüò åíüò êôçñßïõ óýìöùíá ìå ôéò êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò ôçò êÜèå ðåñéï÷Þò ìðïñåß íá óõìâÜëåé óçìáíôéêÜ óôïí ðåñéïñéóìü ôçò åíÝñãåéáò ðïõ áðáéôåßôáé ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ êôçñßïõ ôï ÷åéìþíá êáé ôçí øýîç ôïõ ôï êáëïêáßñé. Ï ó÷åäéáóìüò óôïí ïðïßï óõíõðïëïãßæåôáé ôï ìéêñïêëßìá ôçò ðåñéï÷Þò ïíïìÜæåôáé «âéïêëéìáôéêüò ó÷åäéáóìüò». Ôá êôÞñéá ðñÝðåé íá ó÷åäéÜæïíôáé, Ýôóé þóôå íá äéáôçñïýíôáé äñïóåñÜ ôï êáëïêáßñé üóï áõôü åßíáé äõíáôü ìå öõóéêü ôñüðï. Ðñþôá áð’ üëá, èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñïóáíáôïëéóìÝíá êáôÜëëçëá, óýìöùíá ìå ôçí ðïñåßá ôùí çëéáêþí áêôßíùí êáé íá õðÜñ÷åé ðñüâëåøç ãéá öõóéêÞ áëëÜ êáé ôå÷íçôÞ óêßáóÞ ôïõò. Åðßóçò, óçìáíôéêü åßíáé íá ó÷åäéáóôïýí, Ýôóé þóôå íá åíéó÷ýåôáé ï öõóéêüò öùôéóìüò ôïõò. Ç èÝóç ôïõ ¹ëéïõ åßíáé äéáöïñåôéêÞ ôï ÷åéìþíá áð’ üôé ôï êáëïêáßñé. Ó÷åäéÜæïíôáò êáôÜëëçëá ôç èÝóç ôùí ðáñáèýñùí ìðïñïýìå íá öñïíôßóïõìå íá ìðáßíåé ðïëý öùò óå Ýíá êôÞñéï ôï ÷åéìþíá, Ýôóé þóôå íá áîéïðïéïýìå ôç èåñìüôçôá ôïõ ¹ëéïõ ãéá ôç èÝñìáíóÞ ôïõ êáé ëéãüôåñï öùò ôï êáëïêáßñé. Óçìáíôéêü åßíáé åðßóçò íá öñïíôßæïõìå ãéá ôï öõóéêü áåñéóìü ôùí êôçñßùí.

Ïé ôáìðÝëåò óå Ýíá ðñïúüí äåí ðëçñïöïñïýí ìüíï ãéá ôçí... ôéìÞ ôïõ! Ìå áðüöáóç ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò, üðùò ðëõíôÞñéá, øõãåßá, öïýñíïé, êëéìáôéóôéêÜ ìç÷áíÞìáôá áëëÜ êáé ëáìðôÞñåò öùôéóìïý èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ìéá ôáìðÝëá, óôçí ïðïßá íá áíáãñÜöåôáé ç åíåñãåéáêÞ êëÜóç ôçò óõóêåõÞò. ÓõóêåõÝò ìå åíåñãåéáêÞ êëÜóç Á ëåéôïõñãïýí ìå ôç ëéãüôåñç áðáñáßôçôç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå áíôßèåóç ìå ôéò óõóêåõÝò åíåñãåéáêÞò êëÜóçò G. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ áíáãñÜöïíôáé óôçí ôáìðÝëá áõôÞ ìðïñïýìå íá öñïíôßóïõìå íá åðéëÝãïõìå ôéò óõóêåõÝò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå ëéãüôåñç åíÝñãåéá.

40 ÁëëÜæïíôáò ìéá ëÜìðá ìðïñåß íá áëëÜîïõìå ôïí êüóìï... Óôçí åîïéêïíüìçóç ôçò åíÝñãåéáò ìðïñïýìå íá óõìâÜëëïõìå üëïé ìå ôçí áëëáãÞ ìéêñþí êáèçìåñéíþí óõíçèåéþí óôç æùÞ ìáò. Ç åîïéêïíüìçóç åíÝñãåéáò åßíáé ìåñéêÝò öïñÝò ðéï åýêïëç áð' üôé öáíôáæüìáóôå. Ãéá ðáñÜäåéãìá, êáèçìåñéíÜ ÷ñçóéìïðïéïýìå åíÝñãåéá, ãéá íá öùôßæïõìå ôïõò ÷þñïõò óôïõò ïðïßïõò æïýìå Þ åñãáæüìáóôå. Åßíáé ðïëý óçìáíôéêü íá ìÜèïõìå íá êëåßíïõìå ôï öùò, üôáí öåýãïõìå áðü Ýíá ÷þñï. ¸ôóé áðïöåýãïõìå ôç óðáôÜëç åíÝñãåéáò. Áêüìá êáé ç åðéëïãÞ ôïõ åßäïõò ôïõ ëáìðôÞñá ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí åîïéêïíüìçóç åíÝñãåéáò. Ç åíÝñãåéá ðïõ ìðïñïýìå íá åîïéêïíïìÞóïõìå ôïðïèåôþíôáò óôï óðßôé ìáò Ýíá ëáìðôÞñá öèïñéóìïý áíôß ãéá ìßá ëÜìðá ðõñÜêôùóçò ãéá ôÝóóåñá ÷ñüíéá, üóç äçëáäÞ åßíáé ðåñßðïõ ç äéÜñêåéá æùÞò ôïõ ëáìðôÞñá, éóïäõíáìåß ìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôçí êáýóç 150 êéëþí ïñõêôïý Üíèñáêá! Êáé áõôü ìå ôç ÷ñÞóç åíüò ìüíï ëáìðôÞñá!

Èåñìïìüíùóç: ïéêïíïìßá åíÝñãåéáò êáé ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÌåãÜëï ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ÷ñåéáæüìáóôå, ãéá íá èåñìÜíïõìå ôïõò ÷þñïõò óôïõò ïðïßïõò æïýìå, ÷Üíåôáé óå áðþëåéåò ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí. Ôéò áðþëåéåò áõôÝò ìðïñïýìå íá ðåñéïñßóïõìå ìïíþíïíôáò ìå êáôÜëëçëá õëéêÜ ôïõò ôïß÷ïõò, ôéò ïñïöÝò êáé ôá ðáñÜèõñá ôùí êôçñßùí. Ãéá ôç èåñìïìüíùóç ÷ñçóéìïðïéïýíôáé õëéêÜ, ðïõ åßíáé êáêïß áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò, üðùò ôï öåëéæüë êáé ï õáëïâÜìâáêáò. Ôá õëéêÜ áõôÜ ôïðïèåôïýíôáé áíÜìåóá óôá ôïýâëá ôùí ôïß÷ùí Þ ðÜíù áðü ôï óêõñüäåìá Þ ôï îýëï óôçí ïñïöÞ. Ï áÝñáò ðïõ åãêëùâßæåôáé óôá äéðëÜ ôæÜìéá Þ óôá êåíÜ ôùí ôïýâëùí óõìâÜëëåé åðßóçò óôç èåñìïìüíùóç. Ìå ôç óùóôÞ èåñìïìüíùóç ôùí êôçñßùí åîïéêïíïìïýìå êáýóéìá êáé ðåñéïñßæïõìå ðáñÜëëçëá ôç ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò.

Çëåêôñéêüò èåñìïóßöùíáò, ìðüéëåñ Þ çëéáêüò èåñìïóßöùíáò; Óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ áðáéôåßôáé ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý óôá óðßôéá ìáò. Áí ÷ñçóéìïðïéïýìå çëåêôñéêü èåñìïóßöùíá, ôüôå ï... öïõóêùìÝíïò ëïãáñéáóìüò ôçò ÄÅÇ ìáò äßíåé ìéá éäÝá ãéá ôï ðüóç åíÝñãåéá ÷ñåéÜæåôáé ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý. Ïéêïíïìéêüôåñï óå åíÝñãåéá åßíáé ôï ìðüéëåñ, ðïõ ëåéôïõñãåß ìå ôï íåñü ðïõ èåñìáßíåôáé óôïí êáõóôÞñá ôïõ óõóôÞìáôïò êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò. Ôï êáýóéìï óå áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç åßíáé ôï ðåôñÝëáéï Þ ôï öõóéêü áÝñéï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôï ëÝâçôá. Êáëýôåñç ëýóç ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý äßíïõí ïé çëéáêïß èåñìïóßöùíåò, ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå ôçí áíåîÜíôëçôç ïéêïëïãéêÞ åíÝñãåéá áðü ôçí áêôéíïâïëßá ôïõ ¹ëéïõ. Ï çëéáêüò èåñìïóßöùíáò Ý÷åé ìåãáëýôåñï êüóôïò áãïñÜò, áëëÜ èåñìáßíåé ôï íåñü ïéêïëïãéêÜ êáé áíÝîïäá. Ôéò óõííåöéáóìÝíåò ìÝñåò ï çëéáêüò èåñìïóßöùíáò ëåéôïõñãåß ìå çëåêôñéêü ñåýìá.

41 ÊáôáíÜëùóç êáõóßìùí óôá ìÝóá ìåôáöïñÜò: ìéá ðåñßåñãç áñéèìçôéêÞ! Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãßíåôáé ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí êáôáóêåõÞ áõôïêéíÞôùí, ôñÝíùí êáé áåñïðëÜíùí öéëéêþí ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí, ìå Üëëá ëüãéá ï÷çìÜôùí, ðïõ èá ëåéôïõñãïýí ìå ëéãüôåñá êáýóéìá êáé èá åêðÝìðïõí ëéãüôåñïõò ñýðïõò. ÐñÜãìáôé, ïé êéíçôÞñåò óå áõôïêßíçôá, ôñÝíá êáé áåñïðëÜíá Ýãéíáí 5 öïñÝò ïéêïíïìéêüôåñïé ôá ôåëåõôáßá 100 ÷ñüíéá óå ó÷Ýóç ìå ôéò áíÜãêåò ôïõò óå êáýóéìá. Áíôßèåôá üìùò áð’ üôé èá ðåñßìåíå êáíåßò, ç óõíïëéêÝò áíÜãêåò óå êáýóéìá ãéá ôá ï÷Þìáôá ìåôáöïñÜò áíôß íá ìåéþíåôáé, áõîÜíåôáé óôáèåñÜ. Ôï ðáñÜäïîï áõôü åîçãåßôáé, áí óêåöôåß êáíåßò ôï óôáèåñü ñõèìü áýîçóçò ôùí ï÷çìÜôùí ìåôáöïñÜò. Ìðïñåß ôá áõôïêßíçôÜ ìáò, ãéá ðáñÜäåéãìá, íá ëåéôïõñãïýí ìå ëéãüôåñç âåíæßíç áð’ üôé ðñéí ìåñéêÜ ÷ñüíéá, áò ìçí îå÷íÜìå üìùò üôé óÞìåñá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðïëý ðåñéóóüôåñá áõôïêßíçôá.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ôçí åíÝñãåéá êáé ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò äéáêñßíïõìå äéÜöïñåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò. • Ôéò «áðïèÞêåò» åíÝñãåéáò ôéò ïíïìÜæïõìå ðçãÝò åíÝñãåéáò. ÃëùóóÜñé... • ÄéÜöïñåò ðçãÝò åíÝñãåéáò åßíáé ôï ðåôñÝëáéï, ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò, ôï öõóéêü áÝñéï áëëÜ êáé ôá ôñüöéìá. • ÌïñöÝò åíÝñãåéáò ïíïìÜæïõìå ôá äéÜöïñá • Ôï áñãü ðåôñÝëáéï åßíáé ìßãìá ðñüóùðá ìå ôá ïðïßá åìöáíßæåôáé ç åíÝñãåéá. õäñïãïíáíèñÜêùí. Óôá äéõëéóôÞñéá ôï • ÕäñïãïíÜíèñáêåò ïíïìÜæïíôáé ïé ÷çìéêÝò ðåôñÝëáéï äéá÷ùñßæåôáé óå êëÜóìáôá. åíþóåéò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí Üôïìá Üíèñáêá êáé • Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Ý÷ïõí ðïëëÝò ìïñöÝò. õäñïãüíïõ. ÁíÜëïãá ìå ôçí ðåñéåêôéêüôçôÜ ôïõò óå • Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Þ ãáéÜíèñáêåò âñßóêïíôáé óôï Üíèñáêá äéáêñßíïíôáé óå ôýñöç, ëéãíßôç, õðÝäáöïò óå óôåñåÞ ìïñöÞ êáé ó÷çìáôßóôçêáí ðñéí ëéèÜíèñáêá êáé áíèñáêßôç. ðïëëÜ åêáôïììýñéá ÷ñüíéá áðü öõôéêïýò • Ôï öõóéêü áÝñéï Ý÷åé ðáñüìïéá óýóôáóç ìå ïñãáíéóìïýò ðïõ êáôáðëáêþèçêáí. ôï ðåôñÝëáéï. ÄçìéïõñãÞèçêå êáé áõôü áðü • Ôï öõóéêü áÝñéï âñßóêåôáé óôï õðÝäáöïò óå áÝñéá ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ êáôáðëáêþèçêáí ðñéí ìïñöÞ êáé ó÷çìáôßóôçêå åêáôïììýñéá ÷ñüíéá áðü åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. äéÜöïñïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ êáôáðëáêþèçêáí. • Ïé áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò åßíáé • Áíáíåþóéìåò ïíïìÜæïíôáé ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò ôéò ðñáêôéêÜ áíåîÜíôëçôåò, êáèþò áíáíåþíïíôáé ïðïßåò ç öýóç áíáíåþíåé ìå ðïëý ãñÞãïñï ìå öõóéêÝò äéáäéêáóßåò óå óýíôïìï äéÜóôçìá. ñõèìü. • Ïé ìç áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò • Ìç áíáíåþóéìåò ïíïìÜæïíôáé ïé ðçãÝò êáôáíáëþíïíôáé ìå ãñÞãïñï ñõèìü êáé, åíÝñãåéáò ðïõ åîáíôëïýíôáé ìå ðñáêôéêÜ, äåí áíáíåþíïíôáé. Ç ÷ñÞóç ôïõò ãñÞãïñï ñõèìü êáé äåí åðéâáñýíåé ôï ðåñéâÜëëïí. áíáíåþíïíôáé. • Ìå áðëÝò êáèçìåñéíÝò óõíÞèåéåò ìðïñïýìå üëïé ìáò íá óõìâÜëëïõìå óôïí ðåñéïñéóìü ôçò óðáôÜëçò åíÝñãåéáò.

Ôï ðáé÷íßäé ôçò åíÝñãåéáò Ãéá ôï ðáé÷íßäé ðïõ âëÝðåéò óôçí åéêüíá ÷ñåéÜæåóáé ìüíï Ýíá æÜñé. ÊÜèå ðáßêôçò ðñï÷ùñÜ ôüóá ôåôñÜãùíá üóá äåß÷íåé ôï æÜñé.

Ðñüôåéíåò óôïõò ãïíåßò óïõ ôç óýíäåóç óôï äßêôõï öõóéêïý áåñßïõ. Ðñï÷þñçóå 5 ôåôñÜãùíá.

ÓõììåôÝ÷åéò óôï ðñüãñáììá áíáêýêëùóçò ÷áñôéïý êáé áëïõìéíßïõ. Ðñï÷þñçóå 3 ôåôñÜãùíá.

Xñçóéìïðïéåßò åðáíáöïñôéæüìåíåò ìðáôáñßåò óôï öïñçôü êáóåôüöùíü óïõ. Ðñï÷þñçóå 2 ôåôñÜãùíá.

ÁÑ×Ç

×ñçóéìïðïéåßò ðåñéóóüôåñï ôïí áíåìéóôÞñá ðáñÜ ôï êëéìáôéóôéêü ìç÷Üíçìá. Ðñï÷þñçóå 4 ôåôñÜãùíá.

Óôï ó÷ïëåßï óáò êëåßíåôå ôï êáëïñéöÝñ ôéò çëéüëïõóôåò çìÝñåò. Ðñï÷þñçóå 2 ôåôñÜãùíá.

Óôï óðßôé óïõ ÷ñçóéìïðïéåßò çëéáêü èåñìïóßöùíá ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý. Ðñï÷þñçóå 4 ôåôñÜãùíá.

ÎÝ÷áóåò áíïé÷ôü ôïí çëåêôñéêü èåñìïóßöùíá óôï óðßôé óïõ. ×Üíåéò ôç óåéñÜ óïõ.

Ç åñãáóßá óïõ ãéá ôá ðñïâëÞìáôá áðü ôçí áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç êÝñäéóå ôï 1=0 âñáâåßï óôï ó÷ïëåßï. Ðñï÷þñçóå 4 ôåôñÜãùíá.

Ãéá ôéò ìåôáêéíÞóåéò óïõ äå ÷ñçóéìïðïéåßò ôá ìÝóá ìáæéêÞò ìåôáöïñÜò. ÐÞãáéíå ðßóù 5 ôåôñÜãùíá.

ÔÅËÏÓ

ÐñïôéìÜò íá ìåôáêéíåßóáé ìå ëåùöïñåßá ðïõ êéíïýíôáé ìå öõóéêü áÝñéï. Ðñï÷þñçóå 2 ôåôñÜãùíá.

¢öçóåò áíïéêôÞ ôçí ðüñôá ôïõ øõãåßïõ, ìÝ÷ñé íá áðïöáóßóåéò ôé èá öáò. ÐÞãáéíå ðßóù 4 ôåôñÜãùíá.

Ðñüôåéíåò óôçí ôÜîç óïõ 3 ôñüðïõò åîïéêïíüìçóçò åíÝñãåéáò. Îáíáñßîå ôï æÜñé.

×ñçóéìïðïéåßò ëáìðôÞñåò ïéêïíïìßáò. Ðñï÷þñçóå 3 ôåôñÜãùíá.

¢öçóåò áíïéêôÜ ôá öþôá óôçí ôÜîç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëåßììáôïò. ÐÞãáéíå ðßóù 4 ôåôñÜãùíá.

ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ ÈÅÑÌÏÔÇÔÁ

Ï Üíèñùðïò åäþ êáé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá áîéïðïßçóå ôç èåñìüôçôá áíáêáëýðôïíôáò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ìðïñåß íá ôç ÷ñçóéìïðïéåß êÜèå öïñÜ ðñïò üöåëüò ôïõ.

Ç áíÜãêç ôïõ íá æåóôÜíåé ôï öáãçôü ôïõ, íá èåñìÜíåé ôï óðßôé ôïõ, áëëÜ êáé íá äéáôçñåß óôáèåñÞ ôç èåñìïêñáóßá ôïõ ßäéïõ ôïõ óþìáôüò ôïõ, ôïí ïäÞãçóáí óôï íá ìåëåôÞóåé ôá öáéíüìåíá ôá ó÷åôéêÜ ìå ôç èåñìüôçôá.

Áðü ðïëý ðáëéÜ ï Üíèñùðïò äéáðßóôùóå üôé, áíÜëïãá ìå ôï õëéêü êáôáóêåõÞò ôïõò, äéÜöïñá óêåýç ìðïñïýí íá äéáôçñïýí ôï öáãçôü æåóôü Þ ôï íåñü äñïóåñü ãéá ðåñéóóüôåñç þñá. ÁíáêÜëõøå üôé ïé ìÜëëéíåò åíäõìáóßåò ìðïñïýí íá ôïí «êñáôÞóïõí» èåñìü ôéò êñýåò ÷åéìùíéÜôéêåò íý÷ôåò. Áíôßèåôá, äéáðßóôùóå üôé êÜðïéá Üëëá õëéêÜ èåñìáßíïíôáé ãñÞãïñá, Ýôóé þóôå íá ìçí ìðïñåß íá ôá êñáôÞóåé ðïëëÞ þñá, üôáí ôá ôïðïèåôïýóå êïíôÜ óôç öùôéÜ.

ÐáñáôÞñçóå åðßóçò ôá ðïõëéÜ íá áéùñïýíôáé ÷ùñßò íá êéíïýí ôéò öôåñïýãåò ôïõò êáé êáôÜëáâå üôé áõôü ãßíåôáé ÷Üñç óå èåñìÜ ñåýìáôá áÝñá ðïõ âïçèïýí ôá ðïõëéÜ íá áéùñïýíôáé Þ êáé íá áíõøþíïíôáé áêüìç. Ìåëåôþíôáò ôá ñåýìáôá áõôÜ, êáôáóêåýáóå áåñüóôáôá. ÊáôÜöåñå áêüìç íá ìéìçèåß ôá ðïõëéÜ êáé íá ðåôÜîåé óôïí áÝñá ìå áíåìüðôåñá, ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé ôá ñåýìáôá ôïõ áÝñá.

Ç âáóéêüôåñç ðçãÞ èåñìüôçôáò åßíáé ï ¹ëéïò. Ï Üíèñùðïò åêìåôáëëåýôçêå ôçí áíåîÜíôëçôç áõôÞ ðçãÞ åíÝñãåéáò, ãéá íá åîõðçñåôÞóåé ôéò êáèçìåñéíÝò ôïõ áíÜãêåò. Áðü ðáëéÜ ðáñáôÞñçóå üôé ôá óêïõñü÷ñùìá áíôéêåßìåíá èåñìáßíïíôáé ðåñéóóüôåñï áðü ôá áíïé÷ôü÷ñùìá. ×ñùìÜôéóå, ëïéðüí, ìå óêïýñï ÷ñþìá ôá áíôéêåßìåíá ðïõ Þèåëå íá äéáôçñåß æåóôÜ êáé ìå ðéï áíïé÷ôü ÷ñþìá åêåßíá ðïõ Þèåëå íá äéáôçñåß äñïóåñÜ. Êáôáóêåýáóå åðßóçò èåñìïêÞðéá êáé åêìåôáëëåýôçêå ôçí èåñìüôçôá ôïõ ¹ëéïõ, ãéá íá êáëëéåñãåß öñïýôá, ëá÷áíéêÜ êáé êáëëùðéóôéêÜ öõôÜ üëåò ôéò åðï÷Ýò ôïõ ÷ñüíïõ.

Ïé ãíþóåéò ìáò ãéá ôá öáéíüìåíá ôá ó÷åôéêÜ ìå ôç èåñìüôçôá åßíáé ðïëýôéìåò. ×Üñç óå áõôÝò áîéïðïéïýìå ôç èåñìüôçôá óÞìåñá ðïëý áðïôåëåóìáôéêÜ. Ìå ôá óõóôÞìáôá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò äéáôçñïýìå æåóôïýò ôïõò ÷þñïõò óôïõò ïðïßïõò êáôïéêïýìå êáé åñãáæüìáóôå. Ìå ôïõò çëéáêïýò èåñìïóßöùíåò èåñìáßíïõìå ôï íåñü ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå. Ìå êáôÜëëçëá õëéêÜ åìðïäßæïõìå ôçí áíåðéèýìçôç áðþëåéá èåñìüôçôáò.

Ôá ó÷åôéêÜ ìå ôç èåñìüôçôá öáéíüìåíá ôá ïíïìÜæïõìå èåñìéêÜ öáéíüìåíá. Ôá öáéíüìåíá áõôÜ ïöåßëïíôáé óôéò ìåôáâïëÝò ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ôùí óùìÜôùí. ÈåñìéêÞ åíÝñãåéá åíüò óþìáôïò ïíïìÜæïõìå ôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôùí ìïñßùí ôïõ ëüãù ôùí óõíå÷þí êáé ôõ÷áßùí êéíÞóåþí ôïõò. Áíôéëáìâáíüìáóôå ôç èåñìéêÞ åíÝñãåéá åíüò óþìáôïò áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ. ¼óï ìåãáëýôåñç åßíáé ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé êáé ç èåñìïêñáóßá. Èåñìüôçôá ïíïìÜæïõìå ôçí åíÝñãåéá ìüíï üôáí áõôÞ ñÝåé áðü Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï. Ç èåñìüôçôá ñÝåé ðÜíôïôå áðü ôá óþìáôá ìå ìåãáëýôåñç èåñìïêñáóßá ðñïò ôá óþìáôá ìå ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá.

ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áãùãÞ Áí ôïðïèåôÞóïõìå ôï Ýíá Üêñï ìéáò ìåôáëëéêÞò âåëüíáò ðëåîßìáôïò åðÜíù áðü ôç öëüãá åíüò êáìéíÝôïõ, ðïëý ãñÞãïñá èá äéáðéóôþóïõìå üôé êáé óôï Üëëï Üêñï ç èåñìïêñáóßá áõîÜíåôáé. Ç èåñìüôçôá ìåôáäßäåôáé áðü ôï èåñìüôåñï ðñïò ôï øõ÷ñüôåñï Üêñï ôçò âåëüíáò. Ôç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìÝóá áðü Ýíá õëéêü óþìá ôçí ïíïìÜæïõìå ìåôÜäïóç ìå áãùãÞ. ÁíÜëïãá ìå ôï ðüóï êáëÜ ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá óå Ýíá õëéêü, ôï õëéêü áõôü ôï ÷áñáêôçñßæïõìå êáëü Þ êáêü áãùãü ôçò èåñìüôçôáò. ÊáôÜ ôç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áãùãÞ, ôá ìüñéá ôïõ óþìáôïò ðïõ âñßóêïíôáé óå ðåñéï÷Ýò ìå õøçëüôåñç èåñìïêñáóßá ìåôáäßäïõí ôç èåñìüôçôá óå ãåéôïíéêÜ ôïõò ìüñéá ðïõ âñßóêïíôáé óå ðåñéï÷Ýò ìå ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá. Ç ìåôÜäïóç ìðïñåß íá ãßíåôáé êáé áðü ìüñéá åíüò óþìáôïò óå ìüñéá Üëëïõ óþìáôïò ÷áìçëüôåñçò èåñìïêñáóßáò, üôáí ôá óþìáôá åßíáé óå åðáöÞ.

Ôï êáëýôåñï õëéêü ãéá ôç èåñìïìüíùóç åßíáé ï... áÝñáò! Ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ óðéôéïý ìáò ôï ÷åéìþíá áëëÜ êáé ãéá ôçí øýîç ôïõ ôï êáëïêáßñé ÷ñåéáæüìáóôå åíÝñãåéá. Ôï ÷åéìþíá ôï óðßôé ìáò åßíáé ðéï æåóôü áðü ôï ðåñéâÜëëïí. ¸íá ìÝñïò ôçò èåñìüôçôáò áêïëïõèþíôáò ôï ìïíüäñïìï ôçò åíÝñãåéáò ìåôáäßäåôáé áðü ôï ðéï èåñìü åóùôåñéêü ôïõ óðéôéïý óôï ðéï øõ÷ñü ðåñéâÜëëïí. Ôï áíôßèåôï áêñéâþò óõìâáßíåé ôï êáëïêáßñé. Ãéá íá ðåñéïñßóïõìå ôç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò óôï ðåñéâÜëëïí, ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáôáóêåõÞ ôùí óðéôéþí èåñìïìïíùôéêÜ õëéêÜ, ðïõ åßíáé êáêïß áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò. Ï áÝñáò, üôáí ðåñéïñßæåôáé óå êÜðïéï ÷þñï, åßíáé Ýíáò ðïëý êáêüò áãùãüò ôçò èåñìüôçôáò. Ãé’ áõôü êáé ôá õëéêÜ ðïõ åãêëùâßæïõí ôïí áÝñá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôç èåñìïìüíùóç. Óôá ðáñÜèõñá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôïðïèåôïýíôáé äéðëÜ ôæÜìéá áíÜìåóá óôá ïðïßá åãêëùâßæåôáé áÝñáò. Ôï ßäéï óõìâáßíåé êáé óôïõò ôïß÷ïõò áíÜìåóá óôá ôïýâëá áëëÜ êáé ìÝóá óôéò ôñýðåò ôùí ôïýâëùí. ¸íá õëéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõ÷íÜ ãéá ôç èåñìïìüíùóç åßíáé ç óõìðéåóìÝíç ðïëõóôåñßíç, Ýíá åßäïò öåëéæüë. Ôï öåëéæüë äåí åßíáé óõìðáãÝò, óôï åóùôåñéêü ôïõ õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò êïéëüôçôåò ãåìÜôåò áÝñá. Áí áöáéñïýóáìå áðü ôïí êýâï öåëéæüë ôçò åéêüíáò üëï ôïí áÝñá, èá Ýìåíå ï ìéêñüò êýâïò ðïõ âëÝðåéò êÜôù áñéóôåñÜ. Ï áÝñáò ðïõ åßíáé ðáãéäåõìÝíïò óôï öåëéæüë åìðïäßæåé ôç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò.

Êáëïß êáé êáêïß áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò Ôçí áãùãÞ ôçò èåñìüôçôáò Üëëïôå ôçí åðéäéþêïõìå, åíþ Üëëïôå ðñïóðáèïýìå íá ôçí áðïöýãïõìå. Óôç ìáãåéñéêÞ, ãéá ðáñÜäåéãìá, åðéäéþêïõìå ôçí áãùãÞ ôçò èåñìüôçôáò áðü ôï ìÜôé ôçò êïõæßíáò óôçí êáôóáñüëá. Ãé' áõôü ôá õëéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôçò êáôóáñüëáò åßíáé êáëïß áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò. Áíôßèåôá, ôá ÷åñïýëéá åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá áðü óõíèåôéêü õëéêü, ðïõ åßíáé êáêüò áãùãüò ôçò èåñìüôçôáò, ãéá íá ìç ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá óôá ÷Ýñéá ìáò, üôáí ôçí êñáôÜìå. Óôïí ðßíáêá ìðïñåßò íá äéáâÜóåéò ðüóåò öïñÝò ðéï ãñÞãïñá ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá óå äéÜöïñá õëéêÜ, óå óýãêñéóç ìå ôç ìåôÜäïóÞ ôçò óôïí áÝñá.

áëïõìßíéï

9300

óßäçñïò

3100

ãõáëß

íåñü

îýëï

öåëéæüë

áÝñáò

Ôï ìõóôéêü ôïõ êïëïíÜôïõ ðïôçñéïý Ôï êñáóß ðñÝðåé íá ðßíåôáé äñïóåñü! Ãé’ áõôü ôá ðïôÞñéá ôïõ êñáóéïý Ý÷ïõí ìáêñéÜ êáé ëåðôÞ âÜóç. Ç êáôáóêåõÞ ôùí ðïôçñéþí ôïõ êñáóéïý åßíáé ôÝôïéá þóôå, üôáí êñáôÜìå ôï ðïôÞñé áðü ôï êÜôù ìÝñïò ôïõ, äåí áããßæïõìå êáèüëïõ ôï ìÝñïò ôïõ ðïôçñéïý ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï õãñü. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï, äå ìåôáäßäåôáé èåñìüôçôá áðü ôï ÷Ýñé ìáò ðñïò ôï êñáóß, êÜôé ðïõ èá ìðïñïýóå íá áõîÞóåé ôç èåñìïêñáóßá ôïõ êñáóéïý êáé íá áëëïéþóåé ôç ãåýóç ôïõ. Ôï áíôßèåôï óõìâáßíåé óôá ðïôÞñéá ôïõ êïíéÜê. Êáèþò ôï êïíéÜê ðßíåôáé æåóôü, ï ëáéìüò ôïõ ðïôçñéïý åßíáé êïíôüò, ïðüôå ôï ÷Ýñé ìáò «áãêáëéÜæåé» ôï ðïôÞñé. Ç èåñìüôçôá ìåôáäßäåôáé áðü ôï ÷Ýñé ìáò óôï ðïôÞñé êáé áðü êåé óôï êïíéÜê.

ÌåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá Ç èåñìüôçôá óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá ìåôáöÝñåôáé êáé ìå ñåýìáôá. Ôï èåñìü íåñü êáé ï èåñìüò áÝñáò ìåôáêéíïýíôáé ðñïò ôá ðÜíù ìåôáöÝñïíôáò èåñìüôçôá. Ôç ìåôáêßíçóç ôïõ èåñìïý áÝñá ðñïò ôá ðÜíù ìðïñïýìå íá ôç äéáðéóôþóïõìå åýêïëá ôïðïèåôþíôáò ôá ÷Ýñéá ìáò ðÜíù áðü Ýíá èåñìáíôéêü óþìá. Êáèþò ï èåñìüò áÝñáò ìåôáêéíåßôáé, ìåôáöÝñåé èåñìüôçôá. ÊáôÜ ôç ìåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá ìåôáêéíåßôáé ýëç, áíôßèåôá áðü ôç ìåôÜäïóç ìå áãùãÞ, êáôÜ ôçí ïðïßá äå ìåôáêéíåßôáé ýëç. ¼ôáí óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá õðÜñ÷ïõí ðåñéï÷Ýò ìå äéáöïñåôéêÞ èåñìïêñáóßá, ôá ìüñéá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôéò ðåñéï÷Ýò ìå ôç ìåãáëýôåñç ðñïò ôéò ðåñéï÷Ýò ìå ôç ìéêñüôåñç èåñìïêñáóßá. ÊáôÜ ôç ìåôáêßíçóÞ ôïõò áõôÞ ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá. ÌáêñïóêïðéêÜ ôç ìåôáêßíçóç áõôÞ ôçí áíôéëáìâáíüìáóôå ùò ñåýìáôá.

Ôï áåñüóôáôï Óôéò 21 Íïåìâñßïõ ôïõ 1783 Ýãéíå Ýíá ìåãÜëï âÞìá. Ï öáñìáêïðïéüò Pilatre de Rozier êáé ï Marquis d’ Arlandes ðÝôáîáí ãéá ðñþôç öïñÜ êÜíïíôáò ìéá âüëôá ðÜíù áðü ôéò óôÝãåò ôùí óðéôéþí óôï Ðáñßóé. Ôï ìåôáöïñéêü ôïõò ìÝóï äåí Þôáí Üëëï áðü Ýíá áåñüóôáôï. Ïé áäåëöïß Montgolfier åß÷áí ðñïçãçèåß öôéÜ÷íïíôáò ôï ðñþôï áåñüóôáôï, áëëÜ ïé åðéâÜôåò äåí Þôáí Üíèñùðïé. ¸íá êáôóßêé, ìßá ðÜðéá êé Ýíáò êüêïñáò Þôáí ïé åðéâÜôåò ôïõ ðñþôïõ áåñüóôáôïõ. Ç êáôáóêåõÞ ôïõ áåñüóôáôïõ ëßãï ðïëý ðáñáìÝíåé ßäéá áðü ôüôå. Ôá êýñéá ìÝñç ôïõ åßíáé ôï ìåãÜëï õöáóìÜôéíï ìðáëüíé, ðïõ åßíáé áíïé÷ôü óôï êÜôù ìÝñïò ôïõ êáé ôï êáëÜèé, óôï ïðïßï âñßóêïíôáé ïé åðéâÜôåò. Áðü êÜôù ìå öùôéÜ– ðáëáéüôåñá áðü Ü÷õñï ðïõ êáéãüôáí, óÞìåñá ìå êáõóôÞñåò– èåñìáßíåôáé ï áÝñáò óôï ìðáëüíé. Ï æåóôüò áÝñáò áíåâáßíåé ðñïò ôá ðÜíù. Ìáæß ôïõ áíåâáßíåé êáé ôï áåñüóôáôï. Ïé åðéâÜôåò ìðïñïýí íá åðéëÝîïõí ôï ýøïò óôï ïðïßï èá ðåôÜîïõí, äåí ìðïñïýí üìùò íá êáèïñßóïõí ôçí ðïñåßá ôïõ áåñüóôáôïõ ðïõ ôï ðáñáóÝñíåé ï Üíåìïò. Ôï ôáîßäé ôùí äýï èáññáëÝùí ÃÜëëùí êñÜôçóå ìüëéò 25 ëåðôÜ, áöïý êÜðïéá ìÝñç ôïõ ìðáëïíéïý åß÷áí ðÜñåé öùôéÜ, ùóôüóï áðïôÝëåóå ôçí ðñþôç åðéôõ÷çìÝíç ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñþðïõ íá êáôáêôÞóåé ôïí ïõñáíü.

49 Óýóôçìá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò Ç èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé áðü ôï ëåâçôïóôÜóéï óôïõò äéÜöïñïõò ÷þñïõò ìå ñåýìáôá. Óôï ëåâçôïóôÜóéï âñßóêåôáé ï ëÝâçôáò, üðïõ ìå åéäéêïýò êáõóôÞñåò èåñìáßíåôáé ôï íåñü. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ ðåôñåëáßïõ Þ ôïõ öõóéêïý áåñßïõ ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï íåñü. Ç èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé óôç óõíÝ÷åéá ìå ñåýìáôá áðü ôï ëåâçôïóôÜóéï óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá ðïõ åßíáé äéÜóðáñôá óôï êôÞñéï. Óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá ôï íåñü áðïâÜëåé åíÝñãåéá óôï ÷þñï, ïðüôå øý÷åôáé. Ôï êñýï íåñü êáôáëÞãåé ðÜëé óôï ëÝâçôá, üðïõ èåñìáßíåôáé ðÜëé êáé áñ÷ßæåé ï ßäéïò êýêëïò. Ãéá íá åßíáé ðéï ãñÞãïñç ç êõêëïöïñßá ôïõ íåñïý óôï êôÞñéï, ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìéá åéäéêÞ áíôëßá, ï êõêëïöïñçôÞò. Ïé óùëÞíåò ìÝóá óôïõò ïðïßïõò ñÝåé ôï íåñü êáëýðôïíôáé ìå èåñìïìïíùôéêÜ õëéêÜ ðïõ ìåéþíïõí ôç ìåôÜäïóç èåñìüôçôáò, üðïõ áõôÞ åßíáé áíåðéèýìçôç, ãéá ðáñÜäåéãìá óå ÷þñïõò ðïõ äå èÝëïõìå íá èåñìÜíïõìå. Ãéá íá ìç óðÜóïõí ïé óùëÞíåò ëüãù ôçò äéáóôïëÞò ôïõ íåñïý, êáèþò áõôü èåñìáßíåôáé, ôïðïèåôåßôáé óôï äßêôõï Ýíá åéäéêü äï÷åßï, ðïõ ïíïìÜæåôáé äï÷åßï äéáóôïëÞò. Áí ðáãéäåõôåß áÝñáò óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá, ç ñïÞ ôïõ íåñïý åìðïäßæåôáé, ïðüôå äåí åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò. Ãé’ áõôü ðñÝðåé íá åîáåñþíïõìå óõ÷íÜ ôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá áðïìáêñýíïíôáò ôïí ðáãéäåõìÝíï áÝñá.

Êáé ôá èáëÜóóéá ñåýìáôá ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá Óôç èÜëáóóá ôï íåñü äåí åßíáé óôÜóéìï. Ôá èáëÜóóéá ñåýìáôá ìåôáöÝñïõí íåñü ðïõ äåí Ý÷åé ðÜíôá ôçí ßäéá èåñìïêñáóßá. ¼ôáí êïëõìðÜµå, ðáñáôçñïýµå üôé áëëïý ôï íåñü Ý÷åé õøçëüôåñç êáé áëëïý ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá. Ôá èáëÜóóéá ñåýìáôá ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá. Óôçí åéêüíá âëÝðåéò ôï èáëÜóóéï ñåýìá ôïõ êüëðïõ ôïõ Ìåîéêïý. Óôï Ìåîéêü åðéêñáôåß óõíÞèùò õøçëÞ èåñìïêñáóßá. Ôï íåñü ôçò èÜëáóóáò áðïññïöÜ åíÝñãåéá áðü ôïí ¹ëéï êáé èåñìáßíåôáé. Ôï èåñìü áõôü íåñü ñÝåé ðñïò ôçí Åõñþðç, ðåñíÜ áðü ôç ÌåãÜëç Âñåôáíßá êáé öôÜíåé ìÝ÷ñé ôç Íïñâçãßá. Ç åðßäñáóç ôïõ èáëÜóóéïõ áõôïý ñåýìáôïò óôï êëßìá ôçò âïñåéïäõôéêÞò Åõñþðçò åßíáé óçìáíôéêÞ. Óôç íüôéá Áããëßá åõäïêéìïýí öïßíéêåò, ðïõ óõíÞèùò äå âëÝðïõìå ðéï âüñåéá áðü ôç Ìåóüãåéï. Ï ÷åéìþíáò óôç âïñåéïäõôéêÞ Åõñþðç åßíáé ðïëý ðéï Þðéïò áð´ üôé óôç âïñåéïáíáôïëéêÞ.

ÄéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá Ç âáóéêüôåñç ðçãÞ åíÝñãåéáò ãéá ôïí ðëáíÞôç ìáò åßíáé ï ¹ëéïò. Ç èåñìüôçôá áðü ôïí ¹ëéï äåí ìðïñåß íá ìåôáäïèåß ìå áãùãÞ ïýôå íá ìåôáöåñèåß ìå ñåýìáôá, áöïý óôï äéÜóôçìá äåí õðÜñ÷åé ýëç. Ç èåñìüôçôá ôïõ ¹ëéïõ äéáäßäåôáé þò ôç Ãç ìå áêôéíïâïëßá. Ï ¹ëéïò áêôéíïâïëåß ôåñÜóôéá ðïóÜ åíÝñãåéáò óôï äéÜóôçìá. ¸íá ðïëý ìéêñü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò áõôÞò öôÜíåé óôç Ãç. Êáé üìùò ç åíÝñãåéá áõôÞ åßíáé åðáñêÞò, ãéá íá óõíôçñÞóåé ôç æùÞ óôïí ðëáíÞôç ìáò. Ç èåñìüôçôá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò áðïññïöÜôáé áðü ôá óþìáôá óôç Ãç. Ïé óêïõñü÷ñùìåò åðéöÜíåéåò áðïññïöïýí ðåñéóóüôåñç èåñìüôçôá áð' ü,ôé ïé áíïé÷ôü÷ñùìåò. Ç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá ãßíåôáé ìå çëåêôñïìáãíçôéêÜ êýìáôá ðïõ óå áíôßèåóç ìå ôï öùò, ðïõ êáé áõôü åßíáé çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, äåí åßíáé ïñáôÜ. Ç çëåêôñïìáãíçôéêÞ áêôéíïâïëßá äéáäßäåôáé êáé óôï êåíü. Ç áðïññüöçóç ôïõ çëåêôñïìáãíçôéêïý êýìáôïò áðü Ýíá óþìá ðñïêáëåß áýîçóç ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò, Üñá êáé ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ óþìáôïò.

ÈåñìïêÞðéá: íôïìÜôåò êáé ôï ÷åéìþíá Ðñéí áðü ìåñéêÜ ÷ñüíéá íôïìÜôåò ìðïñïýóå íá âñåé êáíåßò ìüíï ôï êáëïêáßñé. ÓÞìåñá, ÷Üñç óôéò êáëëéÝñãåéåò ôùí èåñìïêçðßùí ìðïñïýìå íá áãïñÜóïõìå íôïìÜôåò üëåò ôéò åðï÷Ýò ôïõ ÷ñüíïõ. Ïé ðëåõñÝò êáé ç óôÝãç ôïõ èåñìïêçðßïõ êáôáóêåõÜæïíôáé áðü ãõáëß Þ äéáöáíÝò ðëáóôéêü. Ç åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò èåñìáßíåé ôï åóùôåñéêü ôïõ èåñìïêçðßïõ. Ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá áðïññïöÜ ôï Ýäáöïò. Áõôü ìå ôç óåéñÜ ôïõ èåñìáßíåé ôïí áÝñá ðïõ åßíáé ðáãéäåõìÝíïò ìÝóá óôï èåñìïêÞðéï. ¸ôóé, ç èåñìïêñáóßá óôï åóùôåñéêü ôïõ èåñìïêçðßïõ åßíáé áñêåôÜ õøçëüôåñç áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Áíôßóôïé÷ç äéáöïñÜ èåñìïêñáóßáò èá ðáñáôçñÞóåéò, áí ìðåéò óå Ýíá áõôïêßíçôï ðïõ Þôáí ãéá áñêåôÞ þñá óôï öùò ôïõ Þëéïõ ìå ôá ðáñÜèõñÜ ôïõ êëåéóôÜ. Óôç ÷þñá ìáò ôéò ðåñéóóüôåñåò ìÝñåò ôïõ ÷ñüíïõ Ý÷ïõìå çëéïöÜíåéá. Ãé’ áõôü, ïé êáëëéÝñãåéåò óå èåñìïêÞðéá åßíáé ðïëý áðïäïôéêÝò. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ èåñìïêÞðéá, óôá ïðïßá êáëëéåñãïýíôáé öñïýôá, ëá÷áíéêÜ áëëÜ êáé ëïõëïýäéá.

51 Èåñìüôçôá äåí áêôéíïâïëåß ìüíï ï... ¹ëéïò! Èåñìüôçôá äåí áêôéíïâïëåß ìüíï ï ¹ëéïò. ¼ëá ôá óþìáôá áíÜëïãá ìå ôç èåñìïêñáóßá ôïõò êáé ôç öýóç ôçò åðéöÜíåéÜò ôïõò, áêôéíïâïëïýí èåñìüôçôá: ôï æåóôü óþìá ôïõ êáëïñéöÝñ, ç öùôéÜ óôï ôæÜêé, ç çëåêôñéêÞ óüìðá, ç ðëÜêá ôïõ áíáììÝíïõ óßäåñïõ... Ç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá âñßóêåé åöáñìïãÝò óå Ýíá ìåãÜëï ðëÞèïò óõóêåõþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ. Óôá åóôéáôüñéá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôïðïèåôïýíôáé ëÜìðåò, óõíÞèùò êüêêéíïõ ÷ñþìáôïò, ðÜíù áðü ôï öáãçôü, ãéá íá ôï äéáôçñÞóïõí æåóôü. Ðáñüìïéåò óõóêåõÝò ÷ñçóéìïðïéïýí ïé öõóéïèåñáðåõôÝò, ãéá íá æåóôÜíïõí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ìÝñïò ôïõ óþìáôïò ôïõ áóèåíÞ. Óå üëåò ôéò ðáñáðÜíù ðåñéðôþóåéò, ç äéÜäïóç ìå áêôéíïâïëßá ðñïôéìÜôáé, ãéáôß åðéôñÝðåé ôç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò óå ìéá óõãêåêñéìÝíç êáôåýèõíóç, Ýôóé þóôå íá èåñìáíèåß ìéá óõãêåêñéìÝíç ðåñéï÷Þ.

Ï çëéáêüò èåñìïóßöùíáò Óå üëï êáé ðåñéóóüôåñá óðßôéá ôïðïèåôïýíôáé çëéáêïß èåñìïóßöùíåò. Ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý åäþ áîéïðïéïýìå ôçí áêôéíïâïëßá èåñìüôçôáò áðü ôïí ¹ëéï. Óôïí çëéáêü èåñìïóßöùíá ìðñïóôÜ áðü ìßá óêïõñü÷ñùìç åðéöÜíåéá åßíáé ôïðïèåôçìÝíïò Ýíáò óùëÞíáò. Ç óêïõñü÷ñùìç åðéöÜíåéá áðïññïöÜ ôç èåñìüôçôá. Ôï íåñü óôï óùëÞíá èåñìáßíåôáé. Ç èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé ìå ñåýìáôá óôï äï÷åßï, üðïõ áðïèçêåýåôáé ôï æåóôü íåñü. Ôï äï÷åßï åßíáé êáëõììÝíï ìå èåñìïìïíùôéêü õëéêü, ãéá íá åßíáé ìéêñüôåñç ç áðþëåéá èåñìüôçôáò.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ç ñïÞ ôçò èåñìüôçôáò ãßíåôáé ìå áãùãÞ, ìå ñåýìáôá êáé áêôéíïâïëßá. • Ç èåñìüôçôá ìåôáäßäåôáé ìå áãùãÞ. Óôç ÃëùóóÜñé... ìåôÜäïóç ìå áãùãÞ äå ìåôáêéíåßôáé ýëç. • Ôá äéÜöïñá óþìáôá ÷ùñßæïíôáé óå • ÈåñìéêÞ åíÝñãåéá åíüò óþìáôïò êáëïýò êáé êáêïýò áãùãïýò ôçò oíïìÜæïõìå ôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá èåñìüôçôáò áíÜëïãá ìå ôï ðüóï ãñÞãïñá ôùí ìïñßùí ôïõ ëüãù ôùí óõíå÷þí êáé ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá ó' áõôÜ. ôõ÷áßùí êéíÞóåþí ôïõ. • Óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá ç èåñìüôçôá • Èåñìüôçôá oíïìÜæïõìå ôçí åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé êõñßùò ìå ñåýìáôá. Óôç ìüíï üôáí áõôÞ ñÝåé áðü Ýíá óþìá óå ìåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá Ýíá Üëëï ëüãù ôçò äéáöïñåôéêÞò ôïõò ìåôáêéíåßôáé ýëç ðïõ ìåôáöÝñåé åíÝñãåéá. èåñìïêñáóßáò. • Ç èåñìüôçôá äéáäßäåôáé ìå áêôéíïâïëßá. • Êáëüò áãùãüò ôçò èåñìüôçôáò Ç åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ äéáäßäåôáé ìüíï ìå ïíïìÜæåôáé ôï õëéêü ðïõ åðéôñÝðåé ôç áêôéíïâïëßá. Ç äéÜäïóç ìå áêôéíïâïëßá ãñÞãïñç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò. åßíáé äõíáôÞ êáé óôï êåíü. • ÈåñìïìïíùôéêÜ oíïìÜæïõìå ôá • Ç èåñìüôçôá áðïññïöÜôáé áðü ôéò óþìáôá ðïõ åìðïäßæïõí ôç åðéöÜíåéåò ôùí óùìÜôùí. ìåôÜäïóç ôçò • Ôá óêïõñü÷ñùìá óþìáôá èåñìüôçôáò. áðïññïöïýí ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá áð' üôé ôá áíïé÷ôü÷ñùìá óþìáôá.

ÅÌÂÉÁ - ÁÂÉÁ

Ç ðéï óçìáíôéêÞ áéôßá ãéá ôçí ýðáñîç æùÞò óôç Ãç åßíáé ôï íåñü. Ðåñßðïõ ôá ôñßá ôÝôáñôá ôçò åðéöÜíåéáò ôçò Ãçò êáëýðôïíôáé áðü íåñü ìå ôç ìïñöÞ ðáãåôþíùí, ùêåáíþí, ëéìíþí êáé ðïôáìþí.

Ç æùÞ ôïõëÜ÷éóôïí ìå ôç ìïñöÞ ðïõ ôç ãíùñßæïõìå, äå èá ìðïñïýóå íá äçìéïõñãçèåß êáé íá äéáôçñçèåß ÷ùñßò ôçí ýðáñîç íåñïý. Ãé’ áõôü åîÜëëïõ êÜèå ðñïóðÜèåéá ôùí åðéóôçìüíùí íá áíáêáëýøïõí áí õðÜñ÷åé æùÞ óå Üëëïõò ðëáíÞôåò îåêéíÜ áðü ôï áðëü åñþôçìá áí ï ðëáíÞôçò áõôüò Ý÷åé íåñü!

ÅñìÞò ¹ëéïò

Áöñïäßôç

ÓêÝöôçêåò ðïôÝ ðüóï ìéêñüò êé áóÞìáíôïò öáßíåôáé ï êüóìïò ìáò, üôáí óôñÝøåéò ôá ìÜôéá óïõ ðñïò ôïí ïõñáíü êáé êïéôÜîåéò ôá áóôÝñéá; ÁðïññïöçìÝíïé ïé Üíèñùðïé áðü ôéò ìéêñÝò êáé ìåãÜëåò êáèçìåñéíÝò ìáò áó÷ïëßåò, îå÷íÜìå óõ÷íÜ üôé åßìáóôå üëïé ôáîéäéþôåò óôï äéÜóôçìá, åðéâÜôåò åíüò ìéêñïóêïðéêïý ðëáíÞôç, ðïõ êéíåßôáé ãýñù áðü ôïí ¹ëéï. Áðü üóá ãíùñßæïõìå ìÝ÷ñé óÞìåñá, ç Ãç åßíáé ï ìüíïò ðëáíÞôçò óôïí ïðïßï õðÜñ÷åé æùÞ.

Äßáò Ãç

¢ñçò

Ç ýðáñîç Üöèïíïõ ïîõãüíïõ óôçí áôìüóöáéñá ôçò Ãçò åßíáé ï äåýôåñïò ðáñÜãïíôáò ðïõ åõíïåß êáèïñéóôéêÜ ôçí ýðáñîç æùÞò óôïí ðëáíÞôç ìáò. ¼ëïé ó÷åäüí ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, ôüóï áõôïß ðïõ æïõí óôçí îçñÜ, üóï êáé ïé õäñüâéïé ÷ñåéÜæïíôáé ïîõãüíï ãéá ôéò ëåéôïõñãßåò ôïõò. Ôï ðïëýôéìï áõôü áÝñéï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç äéáäéêáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò, ðïõ áðïôåëåß áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï ôùí öõôþí. ×Üñç óôç öùôïóýíèåóç ç ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ óôçí áôìüóöáéñá ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ, ðáñÜ ôç óõíå÷Þ êáôáíÜëùóÞ ôïõ áðü ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. Äßêáéá, ëïéðüí, ôá öõôÜ ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò «ðíåýìïíåò æùÞò»!

Óôï óýìðáí õðÜñ÷ïõí äéóåêáôïììýñéá áóôÝñéá. Ãýñù ôïõò ðåñéóôñÝöïíôáé áíáñßèìçôïé ðëáíÞôåò. ÕðÜñ÷åé æùÞ óå êÜðïéïí áðü áõôïýò; Áí íáé, åßíáé êÜðïéïò áðü ôïõò ðëáíÞôåò óôïí ïðïßï êáôïéêïýí æùíôáíïß ïñãáíéóìïß áñêåôÜ «êïíôÜ» ìáò, þóôå íá ôïí åðéóêåöôïýìå êÜðïôå, üôáí ç ôå÷íïëïãßá ìáò åîåëé÷ôåß; Ôá åñùôÞìáôá áõôÜ âáóÜíéæáí êáé âáóáíßæïõí ôçí áíèñùðüôçôá, áöïý äõóêïëåõüìáóôå íá óõìöéëéùèïýìå ìå ôçí éäÝá üôé ìðïñåß íá åßìáóôå ìüíïé óôï óýìðáí.

Êáíåßò äåí ìðïñåß íá áðïêëåßóåé ôçí ðéèáíüôçôá íá õðÜñ÷åé æùÞ óå êÜðïéïí ðëáíÞôç. Áí üíôùò áõôü óõìâáßíåé, äåí ìðïñïýìå íá åßìáóôå âÝâáéïé üôé ïé ïñãáíéóìïß áõôïý ôïõ ðëáíÞôç èá ìïéÜæïõí ìå ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò ôïõ äéêïý ìáò ðëáíÞôç, ïýôå âÝâáéá ìå åìÜò. Ìðïñåß óå áõôÞ, ôç öáíôáóôéêÞ ìå ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá, óõíÜíôçóç, íá âñåèïýìå áðÝíáíôé óå üíôá ôåëåßùò äéáöïñåôéêÜ áðü áõôÜ ðïõ ãíùñßæïõìå Þ áðü áõôÜ ðïõ ìðïñïýìå íá öáíôáóôïýìå. Ðïéá åßíáé, ëïéðüí, ôá êñéôÞñéá ðïõ êáèïñßæïõí ôç æùÞ; Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ ìáò âåâáéþíïõí ÷ùñßò áìöéâïëßá üôé Ýíáò ïñãáíéóìüò ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß «æùíôáíüò ïñãáíéóìüò»;

Ðïóåéäþíáò Ïõñáíüò Êñüíïò

Ðëïýôùíáò

×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò æùÞò Áí ñßîïõìå ìéá ìáôéÜ ãýñù ìáò, üðïõ êáé áí âñéóêüìáóôå, ðáñáôçñïýìå Ýíá ðëÞèïò æùíôáíþí ïñãáíéóìþí áëëÜ êáé ðïëëÜ Üøõ÷á áíôéêåßìåíá. Ãéá ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò ÷ñçóéìïðïéïýìå êáé ôçí ïíïìáóßá «Ýìâéá», ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôç ëÝîç «âßïò», ðïõ óçìáßíåé æùÞ. Ôá õðüëïéðá áíôéêåßìåíá ïíïìÜæïíôáé «Üâéá», ïíïìáóßá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôç ëÝîç «âßïò» êáé ôï óôåñçôéêü «á». ¢-âéï, ëïéðüí, ïíïìÜæåôáé áõôü ðïõ äåí Ý÷åé æùÞ. ÏôéäÞðïôå ãßíåôáé áíôéëçðôü, ìðïñïýìå, Üëëïôå åõêïëüôåñá êáé Üëëïôå äõóêïëüôåñá, íá ôï êáôáôÜîïõìå óôá Ýìâéá Þ ôá Üâéá. ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé Ýìâéá ðïõ äå äéáêñßíïíôáé åýêïëá. Ï ðëáíÞôçò ìáò åîáóöáëßæåé êáôïéêßá óå áìÝôñçôåò ìïñöÝò æùÞò. ÂáêôÞñéá, ìýêçôåò, éïß, öõôÜ, æþá êáé Üíèñùðïé, üëá äéåêäéêïýí ëßãï ÷þñï, ãéá íá áíáðôõ÷èïýí. Ó÷åäüí ðáíôïý, üðïõ êïéôÜæïõìå, áíáðôýóóåôáé æùÞ.

áðü ôá Üâéá áí

Áíáðôýóóåôáé; Ôá æþá áíáðôýóóïíôáé, ìÝ÷ñé íá áðïêôÞóïõí ôçí ôåëéêÞ ôïõò ìïñöÞ. Ôá öõôÜ áíáðôýóóïíôáé óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ôïõò. ¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß ðÜíôùò, öõôÜ êáé æþá, êÜðïôå ùñéìÜæïõí, ãåñíïýí êáé ðåèáßíïõí. ÁíôéäñÜ óå åñåèßóìáôá; Ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß áíôáðïêñßíïíôáé óå åñåèßóìáôá áðü ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò. Ç ÷åëþíá êñýâåôáé óôï êáâïýêé ôçò, üôáí áéóèáíèåß êßíäõíï. Ôï óþìá ìáò éäñþíåé, üôáí áéóèáíèïýìå æÝóôç. Ïé áíôéäñÜóåéò ôùí ïñãáíéóìþí ìðïñåß íá äéáöÝñïõí, ï óôü÷ïò åßíáé üìùò êïéíüò: ç åðéâßùóç!

óï õñã äý õì å ó éþ í óêï å ï , ð ëï ñ é ïõ íá óì åß Ýí íá ï Êéíåßôáé; Ôá á é á ðåñéóóüôåñá æþá ìðïñïýí íá ìåôáêéíçèïýí áðü ìÝñïò óå ìÝñïò, ðåñðáôþíôáò, ðåôþíôáò Þ êïëõìðþíôáò. Ôá öõôÜ äåí ìðïñïýí, âÝâáéá, íá ìåôáêéíçèïýí, üìùò áêüìç êé áõôÜ êéíïýí ôá öýëëá ôïõò, óôñÝöïíôÜò ôá ðñïò ôï öùò.

ç : åô ôá õ ì ó å ìá óï ò ôÞ ñß éíÝ ñù êï Ü å ðë

ì õ ïý ô ï ù í ð ïý é á ö í íå ì ñß óõ ãéá ê , ò é á äé ïíå ôó ¸ . á ÔñÝöåôáé; Ïé ïñãáíéóìïß ÷ñåéÜæïíôáé åíÝñãåéá, ãéá íá åðéæÞóïõí êáé íá áíáðôõ÷èïýí. Ôçí åíÝñãåéá áõôÞí ôçí åîáóöáëßæïõí ìå ôçí ôñïöÞ ôïõò. Ôá öõôÜ óõíèÝôïõí ìüíá ôïõò ôçí ôñïöÞ ôïõò, åíþ ôá æþá ôñþíå öõôÜ Þ Üëëá æþá.

Ôé Ëå åßí áé éôï æ üë ùÞ áõ õ á ô , ï ôü á éå ð Ýì ðé ï âé óô õ á üí Þì ô

ñã

ôéêåßì ïýò Þò áíéóì ôçñßæåôáé á ðü ìßá óåéñ åíá; Á í ã ñ ù Ü éä é ï êá ñáê òæ ïýò Þ ÷á ùíôáíü Þ ü÷é, áñêåß áßôå ñù é åßíá ôáíôé ç æù êÜôé åßíáé æ é íá á ôç í í ð áí ëåéô ðïë ù ü ò í ý ï ôÞ åá òæ í ßå

ÁíáðíÝåé; Ãéá íá ãßíåé ç êáýóç ôùí ôñïöþí êáé ç áðåëåõèÝñùóç ôçò åíÝñãåéáò ðïõ õðÜñ÷åé óå áõôÝò, ïé ðåñéóóüôåñïé ïñãáíéóìïß ÷ñåéÜæïíôáé ïîõãüíï. Ôï ïîõãüíï áõôü ôï åîáóöáëßæïõí ìå ôçí áíáðíïÞ.

ÁíáðáñÜãåôáé; ¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß áíáðáñÜãïíôáé êáé áöÞíïõí áðïãüíïõò. Ç äçìéïõñãßá áðïãüíùí åßíáé ðñïûðüèåóç, ãéá íá óõíå÷éóôåß ç æùÞ êáé ìåôÜ ôï èÜíáôï ôùí ãïíéþí.

55 ºäéá óùìáôßäéá... äéáöïñåôéêÜ ìüñéá Ôüóï ôá Ýìâéá üíôá üóï êáé ôá Üâéá áíôéêåßìåíá áðïôåëïýíôáé áðü ôá ßäéá óôïé÷åéþäç óùìáôßäéá ôçò ýëçò, ôá çëåêôñüíéá êáé ôá äýï äéáöïñåôéêÜ êïõÜñê áðü ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáé ôá Üôïìá êáé áðü ôá ïðïßá óõãêñïôïýíôáé ôá ìüñéá... Ôé åßíáé, ëïéðüí, áõôü ðïõ äéáêñßíåé ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò áðü ôá Üâéá áíôéêåßìåíá; Ôá Ýìâéá üíôá áðïôåëïýíôáé êáé áõôÜ áðü ôá ßäéá ìüñéá, üìùò êÜðïéá áðü áõôÜ óõíäõÜóôçêáí êáé óõíÝèåóáí ðïëõðëïêüôåñá ìüñéá, áðü ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáé ôá «æùíôáíÜ» êýôôáñá.

Êéíåßôáé êáé áíôéäñÜ óå åñåèßóìáôá, äåí åßíáé üìùò æùíôáíü Ï Üíèñùðïò êáôáóêåõÜæåé ìç÷áíÝò, ãéá íá äéåõêïëýíåé ôç æùÞ ôïõ êáé íá êÜíåé ôçí êáèçìåñéíüôçôÜ ôïõ ðéï åýêïëç. ¼óï ç ôå÷íïëïãßá åîåëßóóåôáé, ïé ìç÷áíÝò ãßíïíôáé ïëïÝíá êáé ðéï ðïëýðëïêåò. ÐïëëÝò öïñÝò ìå ôéò ìç÷áíÝò ðñïóðáèïýìå íá ìéìçèïýìå ëåéôïõñãßåò ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí. Ôá óýã÷ñïíá ñïìðüô ðåñðáôïýí, ôñÝ÷ïõí êáé áíåâáßíïõí óêÜëåò, áíôéäñïýí óå åñåèßóìáôá êáé «áðïöáóßæïõí» ãéá ôéò êéíÞóåéò ôïõò, åðéôåëïýí äçëáäÞ ðïëëÝò áðü ôéò ëåéôïõñãßåò ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôç æùÞ. ÊÜðïéåò áðü ôéò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ëåéôïõñãßåò ôçò æùÞò, ëïéðüí, ôéò óõíáíôÜìå êáé óôéò ìç÷áíÝò, êÜðïéåò Üëëåò üìùò ðáñáôçñïýíôáé ìüíï óôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. Ïé âáóéêüôåñåò áðü áõôÝò åßíáé ç áíáðáñáãùãÞ êáé ï ìåôáâïëéóìüò, ç êáýóç äçëáäÞ ôùí ôñïöþí ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç åíÝñãåéáò.

Ìéá åéäéêÞ õðïêáôçãïñßá Ìå âÜóç ôéò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí ìðïñåßò åýêïëá íá áðïöáóßóåéò áí êÜôé åßíáé æùíôáíü Þ ü÷é. ÊÜðïéá Üâéá áíôéêåßìåíá ùóôüóï ðáñïõóéÜæïõí ìßá éäéïôõðßá. Ç îýëéíç êáñÝêëá, ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé Üâéï. ¸÷åé êáôáóêåõáóôåß üìùò áðü Ýíá äÝíôñï ðïõ êÜðïôå ïëïæþíôáíï óôåêüôáí óå Ýíá äÜóïò. ¼ìïéá, ôï ìÜëëéíï ðïõëüâåñ óïõ Ý÷åé êáôáóêåõáóôåß áðü ôï ìáëëß åíüò æþïõ, ôï ÷áñôß ôïõ âéâëßïõ óïõ áðü Ýíá äÝíôñï, üðùò êáé ï öåëëüò óôï ìðïõêÜëé ôïõ êñáóéïý, ôá äåñìÜôéíá ðáðïýôóéá óïõ áðü ôï äÝñìá åíüò æþïõ... Ôá áíôéêåßìåíá ðïõ áðïôåëïýí íåêñÜ ôìÞìáôá æùíôáíþí ïñãáíéóìþí áðïôåëïýí åéäéêÞ õðïêáôçãïñßá ôùí Üâéùí.

Ôï êýôôáñï

Êõ

ôôá ñ

Êõ

Ç ìéêñüôåñç ìïíÜäá æùÞò åßíáé ôï êýôôáñï. Ôá êýôôáñá åßíáé ìéêñïóêïðéêÜ «åñãïóôÜóéá» ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå áðßóôåõôç áêñßâåéá. ¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß áðïôåëïýíôáé áðü Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá êýôôáñá. ÁíåîÜñôçôá áðü ôï ó÷Þìá êáé ôç ìïñöÞ ôïõò, ðïõ ðïéêßëëïõí ðïëý, óå êÜèå êýôôáñï ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôñßá êýñéá ìÝñç: ôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç, ôï êõôôáñüðëáóìá êáé ôïí ðõñÞíá. Óôá öõôéêÜ ìüíï êýôôáñá ðáñáôçñïýìå åðßóçò ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá, ôá ÷õìïôüðéá êáé ôïõò ÷ëùñïðëÜóôåò. ¼ôáí ï ïñãáíéóìüò áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìüíï êýôôáñï, ïíïìÜæåôáé ìïíïêýôôáñïò, åíþ üôáí áðïôåëåßôáé áðü ðëçèþñá êõôôÜñùí, ðïëõêýôôáñïò. ëáóìá : üð ñ á Ï ÷þñïò ôô áíÜìåóá óôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç êáé ôïí ðõñÞíá. åìâñÜ íç: Óôï êõôôáñüðëáóìá õðÜñ÷åé ì Þ éê ðëÞèïò äéáöïñåôéêþí ìéêñïóêïðéêþí ïñãáíéäßùí ìå Äéá÷ùñßæåé äéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò. Ôï ðéï ôï êýôôáñï áðü ôï óçìáíôéêü áðü áõôÜ ôá ïñãáíßäéá ðåñéâÜëëïí ôïõ. Áðü ôçí åßíáé ôï ìéôï÷üíäñéï, ðïõ êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç áðïôåëåß ôï «åñãïóôÜóéï» ðåñíÜíå ÷ñÞóéìá õëéêÜ ðáñáãùãÞò åíÝñãåéáò ðñïò ôï êýôôáñï êáé ôïõ êõôôÜñïõ. áðïâÜëëïíôáé Ü÷ñçóôá ðñïò ôá Ýîù.

æùéêü êýôôáñï

õì Ï «áðïèçêåõôéêüò ÷þñïò» ôïõ öõôéêïý êõôôÜñïõ. Óôá ÷õìïôüðéá áðïèçêåýïíôáé ÷ñÞóéìåò ïõóßåò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôï Üìõëï.

Áðïôåëåß ôï «êÝíôñï åëÝã÷ïõ» üëùí ôùí ëåéôïõñãéþí ôïõ êõôôÜñïõ. Åäþ âñßóêïíôáé áðïèçêåõìÝíåò ïé ãåíåôéêÝò ðëçñïöïñßåò ôïõ êõôôÜñïõ.

Êõ ôô á

ùì á: ôïß÷ ü ê ñé Âñßóêåôáé ðÜíù áðü ôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç ôùí öõôéêþí êõôôÜñùí. Åßíáé óõìðáãÝò êáé êÜíåé ôï êýôôáñï Üêáìðôï. Ôá öõôÜ äå äéáèÝôïõí óêåëåôü. Óôçñßæïíôáé ÷Üñç óôçí áêáìøßá ðïõ ðñïóäßäåé óôá êýôôáñÜ ôïõò ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá.

öõôéêü êýôôáñï Üóôåò: ðë ï ñ Åßíáé ãåìÜôïé ìå ìéá ðñÜóéíç ÷ñùóôéêÞ ïõóßá, ôç ÷ëùñïöýëëç. Óå áõôÞí ôçí ïõóßá ïöåßëåôáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ðñÜóéíï ÷ñþìá ôùí öýëëùí. Óôïõò ÷ëùñïðëÜóôåò ãßíåôáé ç óçìáíôéêüôåñç ëåéôïõñãßá ãéá ôç æùÞ óôç Ãç, ç öùôïóýíèåóç.

×ë ù

üðéï: ïô

ò: Þíá õñ

57 ¼ôáí ôá ðåñéìÝíïõìå üëá áðü Ýíáí... Óôïõò ðïëõêýôôáñïõò ïñãáíéóìïýò ôá êýôôáñá óõíåñãÜæïíôáé êáé åîåéäéêåýïíôáé, êáèþò êÜèå ïìÜäá êõôôÜñùí åðéôåëåß îå÷ùñéóôÝò ëåéôïõñãßåò. Óôïõò ìïíïêýôôáñïõò ïñãáíéóìïýò üìùò ôï Ýíá ìïíáäéêü êýôôáñï ðñÝðåé íá åêôåëåß üëåò ôéò ëåéôïõñãßåò ôïõ ïñãáíéóìïý. Ç áìïéâÜäá áðïôåëåß ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá. Æåé óôá óôÜóéìá íåñÜ êáé êéíåßôáé áðëþíïíôáò ôï êõôôáñüðëáóìÜ ôçò ðñïò äéÜöïñåò êáôåõèýíóåéò. ¸ôóé, äåí Ý÷åé ðïôÝ óôáèåñü ó÷Þìá. Ïé ìïíïêýôôáñïé ïñãáíéóìïß, ùóôüóï, åßíáé «óýíèåôïé», áí óõãêñéèïýí ìå ôá âáêôÞñéá, ôá ïðïßá Ý÷ïõí áêüìç ðéï áðëÞ ïñãÜíùóç êáé ìéêñüôåñï ìÝãåèïò. Ãéá íá êáôáëÜâåéò ðüóï ìéêñïóêïðéêÜ åßíáé ôá âáêôÞñéá, óêÝøïõ üôé óå Ýíá êïõôáëÜêé èá ÷ùñïýóáí 100 äéóåêáôïììýñéá áðü áõôÜ! ÊÜðïéïé ìïíïêýôôáñïé ìéêñïïñãáíéóìïß åßíáé åðéâëáâåßò ãéá ôïí Üíèñùðï, ðïëëïß Üëëïé üìùò åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìïé ãéá ôçí ðáñáóêåõÞ åìâïëßùí áëëÜ êáé ôñïößìùí. Ôï ãéáïýñôé êáé ôï êñáóß ðáñÜãïíôáé ÷Üñç óôç æýìùóç ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ìéêñïïñãáíéóìïýò.

Ôï DNA ÌÝóá óôïí ðõñÞíá êáèåíüò áðü ôá êýôôáñÜ ìáò õðÜñ÷åé ìßá ÷çìéêÞ Ýíùóç ðïõ åßíáé êáèïñéóôéêÞò óçìáóßáò ãéá ôç æùÞ êáé Ý÷åé ôï ðïëý äýóêïëï üíïìá: ôï äåóïîõñéâï-íïõêëåúíéêü ïîý! Ðéï áðëÜ ôï DNA, ðïõ ìðïñïýìå íá ôï öáíôáóôïýìå óáí ìéá óðåéñïåéäÞ áíåìüóêáëá. Ôï DNA åßíáé ßäéï óå üëá ôá êýôôáñá åíüò æùíôáíïý ïñãáíéóìïý. Åäþ «öõëÜóóïíôáé» ïé ãåíåôéêÝò ðëçñïöïñßåò, ìå ôç ìïñöÞ åíüò êþäéêá ðïëýôéìïõ ãéá ôçí áíáðáñáãùãÞ êáé ôç äéáéþíéóç ôïõ åßäïõò.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • ¸ìâéá åßíáé ç Üëëç ïíïìáóßá ðïõ äßíïõìå óôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. ¼ëá ôá Üøõ÷á áíôéêåßìåíá ðïõ ìáò ÃëùóóÜñé... ðåñéâÜëëïõí ôá ïíïìÜæïõìå Üâéá. •Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí Ýìâéùí åßíáé • Êýôôáñï ïíïìÜæåôáé ç ìéêñüôåñç ìïíÜäá üôé êéíïýíôáé, ôñÝöïíôáé, áíáðíÝïõí, æùÞò. ÊÜèå æùíôáíüò ïñãáíéóìüò áðïôåëåßôáé áíáðôýóóïíôáé, áíáðáñÜãïíôáé êáé áðü Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá êýôôáñá. áíôéäñïýí óå åñåèßóìáôá. • ÊõôôáñéêÞ ïíïìÜæåôáé ç ìåìâñÜíç ðïõ äéá÷ùñßæåé • Óôïõò ìïíïêýôôáñïõò ôï êýôôáñï áðü ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ. Áðü áõôÞí ïñãáíéóìïýò ðïõ áðïôåëïýíôáé ðåñíïýí ÷ñÞóéìá õëéêÜ ðñïò ôï êýôôáñï, åíþ ôá áðü Ýíá êýôôáñï ðåñéëáìâÜíïíôáé Ü÷ñçóôá õëéêÜ áðïâÜëëïíôáé áðü ôç ìåìâñÜíç ôá âáêôÞñéá, ïé ìýêçôåò, ôá ðñïò ôï åîùôåñéêü ôïõ êõôôÜñïõ. ðñùôüæùá êáé ïé éïß. ÊÜðïéïé áðü • Êõôôáñüðëáóìá ïíïìÜæåôáé ï ÷þñïò áíÜìåóá óôçí áõôïýò ôïõò ïñãáíéóìïýò åßíáé êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç êáé ôïí ðõñÞíá. Åêåß õðÜñ÷ïõí ðáèïãüíïé, ïé ðåñéóóüôåñïé ðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ ìéêñïóêïðéêÜ ïñãáíßäéá ìå üìùò åßíáé ÷ñÞóéìïé. äéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò. • Óå êÜèå êýôôáñï ìðïñïýìå • ÐõñÞíáò êõôôÜñïõ åßíáé ôï «êÝíôñï» ðïõ åëÝã÷åé íá äéáêñßíïõìå ôñåéò âáóéêÝò üëåò ôéò ëåéôïõñãßåò ôïõ êõôôÜñïõ. ðåñéï÷Ýò: ôçí êõôôáñéêÞ • Ìïíïêýôôáñïò ïíïìÜæåôáé ï ïñãáíéóìüò ðïõ ìåìâñÜíç, ôï êõôôáñüðëáóìá áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìüíï êýôôáñï. êáé ôïí ðõñÞíá. Óôá öõôéêÜ • Ðïëõêýôôáñïò ïíïìÜæåôáé ï êýôôáñá äéáêñßíïõìå åðßóçò ïñãáíéóìüò ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá, ôá ðïëëÜ êýôôáñá. ÷õìïôüðéá êáé ôïõò ÷ëùñïðëÜóôåò.

ÖÕÔÁ Óôéò åýöïñåò ðåäéÜäåò, óôá áììïõäåñÜ áêñïãéÜëéá, óôá áðüêñçìíá âïõíÜ, áêüìç êáé óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ç ÷ëùñßäá êÜíåé áéóèçôÞ ôçí ðáñïõóßá ôçò. Óå ìßá åêäñïìÞ óôçí åîï÷Þ, óå Ýíáí ðåñßðáôï óôï äÜóïò áêüìç êáé óå ìßá âüëôá óôïõò äñüìïõò ôçò ðüëçò, âëÝðåéò ãýñù óïõ äåêÜäåò äéáöïñåôéêÜ åßäç öõôþí. Ôï óýíïëï ôùí öõôþí ìéáò ÷þñáò áðïôåëåß ôç ÷ëùñßäá ôçò. Ç ÷ëùñßäá ôçò ÅëëÜäáò åßíáé áðü ôéò ðëïõóéüôåñåò óôçí Åõñþðç. Ìðïñåß óôç ÷þñá ìáò íá ìçí õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ ìåãÜëá äÜóç, ç ðïéêéëßá üìùò ôùí äéáöïñåôéêþí åéäþí ôçò åëëçíéêÞò ÷ëùñßäáò åßíáé åíôõðùóéáêÞ.

Óßãïõñá îÝñåéò üôé ÷ñçóéìïðïéïýìå ôá öõôÜ ùò ôñïöÞ, ùò êáýóéìç ýëç, ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ÷áñôéïý, ãéá ôçí êáôáóêåõÞ åðßðëùí êé Üëëùí îýëéíùí áíôéêåéìÝíùí. ºóùò üìùò íá ìçí îÝñåéò üôé êáé ðïëëÜ öÜñìáêá, ôá ðåñéóóüôåñá áñþìáôá êáé êÜðïéá áðü ôá ñïý÷á ðïõ öïñÜò ðáñáóêåõÜæïíôáé ÷Üñç óôá öõôÜ… ÓõíÞèùò ðñïóðåñíÜò ôá öõôÜ áäéÜöïñá. Ôï ðåýêï óôï äñüìï ãéá ôï ó÷ïëåéü óïõ ìïéÜæåé íá åßíáé ßäéï êÜèå ìÝñá. Ìåãáëþíåé ôüóï áñãÜ, ðïõ êáëÜ - êáëÜ äåí ôï êáôáëáâáßíåéò. Áí áó÷ïëçèåßò üìùò ìå ôá öõôÜ ðéï óõóôçìáôéêÜ, èá åíôõðùóéáóôåßò áðü ôï ðüóï ðïëýðëïêåò åßíáé ïé ëåéôïõñãßåò ôïõò êáé ðüóï åíäéáöÝñïõóá åßíáé ç ìåëÝôç ôïõò. Ìáèáßíïíôáò ãé' áõôÜ èá óõíåéäçôïðïéÞóåéò üôé êáé ôá ðéï ìéêñÜ öõôÜ, áêüìç êé áí ìïéÜæïõí áóÞìáíôá, åßíáé ðïëýðëïêïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, äþñá ôçò äçìéïõñãßáò.

59 Ç ðïéêéëßá ôùí öõôþí ãýñù ìáò åßíáé åêðëçêôéêÞ. Ïé åðéóôÞìïíåò, ãéá íá ôáîéíïìÞóïõí ôá ðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ åßäç ôçò ÷ëùñßäáò, ÷ñçóéìïðïéïýí äýï ëáôéíéêÝò ëÝîåéò ãéá ôçí ïíïìáóßá êÜèå öõôïý. Ç ðñþôç áíáöÝñåôáé óôï ãÝíïò óôï ïðïßï áíÞêåé ôï öõôü, åíþ ç äåýôåñç ÷áñáêôçñßæåé ôï óõãêåêñéìÝíï öõôü. Áí ðéÝóåéò ôï Üíèïò ôçò ðüáò Antirrhinum majus, èá ôï äåéò íá áíïéãïêëåßíåé ôá ÷åßëç ôïõ, üðùò ï óêýëïò ôï óôüìá ôïõ. Äåí åßíáé ðåñßåñãï, ëïéðüí, üôé ôï ïíïìÜæïõìå óêõëÜêé. Ôï öõôü Silybum marianum ìðïñåß íá ìçí ôï ðñïôéìÞóïõìå, ãéá íá öôéÜîïõìå Ýíá ùñáßï ìðïõêÝôï. Ôï ðñïôéìïýí üìùò ïé ãÜéäáñïé ãéá ôñïöÞ ôïõò. Ãé' áõôü êáé ç êïéíÞ ôïõ ïíïìáóßá åßíáé ãáúäïõñÜãêáèï. Ôá öõôÜ, åêôüò áðü ôçí åðßóçìç ïíïìáóßá Ý÷ïõí êáé áõôÞí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ. Áí, ëïéðüí, óïõ óåñâßñïõí Ýíá ðéÜôï ìå ÷üñôá êáé óïõ ðïõí üôé åßíáé ñáäßêéá, åóý äéüñèùóå… ðáßñíïíôáò ôï êáôÜëëçëï ýöïò êáé åîÞãçóÝ ôïõò üôé óåñâßñïõí Cichorium pumilum!

1944

1950

1960

1980

1995

2005

Çìåñïìçíßá ãÝííçóçò: 14 Áðñéëßïõ Ôüðïò ãÝííçóçò: ÐåíôÝëç Ï Â’ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ðëçóéÜæåé óôï ôÝëïò ôïõ...

Åßìáé êéüëáò 5 ÷ñüíùí Äßðëá ìïõ ðÝñáóå Ýíáò êáéíïýñãéïò äñüìïò. Ðáñáëßãï íá ìå êüøïõí... Ôþñá óôÝêïìáé óôñáâÜ óôï ðëÜé ôïõ äñüìïõ.

1949

Áíáðôýóóïìáé èáõìÜóéá. ÐïëëÝò âñï÷Ýò êáé ëéáêÜäåò ôçí Üíïéîç êáé ôï êáëïêáßñé. Ïé ãåßôïíÝò ìïõ ìïý êëÝâïõí öùò êáé èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ. Ìüëéò ðïõ ìåãÜëùóá öÝôïò. ÊÜðïéïò ðÝôáîå Ýíá ôóéãÜñï êáé êÜçêå Ýíá ìéêñü êïììÜôé ôïõ äÜóïõò. ¹ìïõí ôõ÷åñü, ôç ãëýôùóá ìå åëáöñéÜ åãêáýìáôá. Ïé ðëçãÝò ìïõ êáëýöèçêáí ìå íÝï öëïéü.

Îåñßæùóáí ôá ðéï áäýíáìá äÝíôñá ãýñù ìïõ. Ôþñá ðéá Ý÷ù ðéï ðïëý öùò êáé ìåãáëþíù ðïëý.

ÅðéôÝëïõò! ¸÷ù ðÜëé ðïëý öùò êáé íåñü.

1968

1982

ÐÝñáóå ìéá ìåãÜëç ðåñßïäïò îçñáóßáò. Áíáðôýóóïìáé áñãÜ.

Ëïéðüí ìå âëÝðåéò; ¼÷é; Ìá...âñßóêïìáé ìðñïóôÜ óïõ! Ôï 2003 Ýêïøáí ðïëëÜ äÝíôñá ôïõ äÜóïõò, áíÜìåóÜ ôïõò êé åìÝíá. Ìå ðÞãáí óå ìéá ÷áñôïâéïìç÷áíßá. Åêåß öôéÜ÷íïõí ÷áñôß ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé ãéá ó÷ïëéêÜ âéâëßá. ¸ôóé ìðïñåßò ôþñá íá ìå èáõìÜóåéò «ôõðùìÝíï». Âñßóêïìáé ìðñïóôÜ óïõ!

Öùôïóýíèåóç ¼ðùò üëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, Ýôóé êáé ôá öõôÜ ÷ñåéÜæïíôáé åíÝñãåéá ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò. Ôçí åíÝñãåéá áõôÞ ôçí ðáßñíïõí áðü ôçí ôñïöÞ ôïõò, ôçí ïðïßá óõíèÝôïõí ôá ßäéá, óå áíôßèåóç ìå ôá æþá ðïõ ôçí ðñïóëáìâÜíïõí Ýôïéìç. Áðü áðëÜ ìüñéá, äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé íåñü, ðáñáóêåõÜæïõí ÷çìéêÝò åíþóåéò ðëïýóéåò óå åíÝñãåéá, üðùò ç ãëõêüæç ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé, ãéá íá ðáñáóêåõáóôåß ç ôñïöÞ ôïõò, ôï Üìõëï. Ôáõôü÷ñïíá, åëåõèåñþíïõí óôçí áôìüóöáéñá ïîõãüíï. Ãéá ôç äéáäéêáóßá áõôÞ åßíáé áðáñáßôçôï ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ êáé ìéá åéäéêÞ ÷ñùóôéêÞ ïõóßá, ðïõ âñßóêåôáé óôá öýëëá êáé ïíïìÜæåôáé ÷ëùñïöýëëç. Ïé äýï ëÝîåéò ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôç äéáäéêáóßá ðáñáóêåõÞò ôçò ôñïöÞò ôùí öõôþí åßíáé ôï, «öùò» êáé ç «óýíèåóç». Áðü ôéò äõï áõôÝò ëÝîåéò ðñïêýðôåé êáé ç ïíïìáóßá ôçò äéáäéêáóßáò áõôÞò, ç óýíèåôç ëÝîç «öùôïóýíèåóç».

¸íá éóôïñéêü ðåßñáìá Öõôïðëáãêôüí: ï ìéêñïóêïðéêüò åõåñãÝôçò Öùôïóýíèåóç äå ãßíåôáé ìüíï áðü ôá öõôÜ ôçò îçñÜò êáé ôçò èÜëáóóáò, áëëÜ êáé áðü ìéêñïóêïðéêïýò ïñãáíéóìïýò ðïõ æïõí óôï íåñü, óå âÜèïò üìùò, óôï ïðïßï öôÜíåé ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ. Ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áõôïß áðïôåëïýí ôï öõôïðëáãêôüí êáé äå èõìßæïõí óå ôßðïôá ôá öõôÜ, êáèþò äå äéáèÝôïõí ñßæåò, âëáóôïýò Þ öýëëá. Ôï öõôïðëáãêôüí åßíáé ðïëýôéìï ãéá ôç æùÞ óôïí ðëáíÞôç. Ìðïñåß ïé ïñãáíéóìïß áðü ôïõò ïðïßïõò áðïôåëåßôáé íá åßíáé ìéêñïóêïðéêïß, ôï ðëÞèïò ôïõò üìùò åßíáé ôüóï ìåãÜëï, ðïõ ôï ïîõãüíï ðïõ åëåõèåñþíïõí êáôÜ ôç öùôïóýíèåóç áðïôåëåß ôï 50% ðåñßðïõ ôïõ ïîõãüíïõ ôçò áôìüóöáéñáò.

Ôï 1772 ï ¢ããëïò åñåõíçôÞò Priestley Ýêáíå Ýíá ðïëý åíäéáöÝñïí ðåßñáìá. Óå Ýíá êëåéóôü ãõÜëéíï äï÷åßï Ýâáëå Ýíá ðïíôßêé. ÌåôÜ áðü ëßãï ôï ðïíôßêé Ý÷áóå ôéò áéóèÞóåéò ôïõ, êáèþò äåí áíáíåùíüôáí ôï ïîõãüíï óôï äï÷åßï. ÊáôÜ ðåñßåñãï ôñüðï üìùò óå Ýíá ßäéï êëåéóôü äï÷åßï Ýíá öõôü áíáðôõóóüôáí êáíïíéêÜ. Ï Priestley Ýêáíå áêüìç ìßá äïêéìÞ âÜæïíôáò óôï ßäéï äï÷åßï ôï ðïíôßêé êáé ôï öõôü. Áõôü ðïõ ðáñáôÞñçóå ôïõ ðñïêÜëåóå ìåãÜëç Ýêðëçîç. Ôï ðïíôßêé áíÝðíåå êáíïíéêÜ ãéá áñêåôü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ìå ôá ðåéñÜìáôÜ ôïõ ï ¢ããëïò åñåõíçôÞò äéáðßóôùóå üôé ôá öõôÜ áðåëåõèåñþíïõí ïîõãüíï óôï ðåñéâÜëëïí. Ôï öõôü óôï êëåéóôü äï÷åßï áðåëåõèÝñùíå áñêåôü ïîõãüíï, þóôå íá áíáðíÝåé ôï ðïíôßêé êáíïíéêÜ.

61 Ôá öýëëá áðïññïöïýí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá áðü ôïí áÝñá. Ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôç öùôïóýíèåóç.

ÊáôÜ ôç öùôïóýíèåóç, áðü ôá öýëëá áðïâÜëëåôáé ïîõãüíï óôï ðåñéâÜëëïí.

Óôá öýëëá ðáñáóêåõÜæåôáé Üìõëï. Ç ëåéôïõñãßá áõôÞ ïíïìÜæåôáé öùôïóýíèåóç.

Ôï Üìõëï, ðïõ ðáñáóêåõÜæåôáé óôá öýëëá, ìåôáöÝñåôáé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ öõôïý.

Ôá öõôÜ áðïññïöïýí íåñü óôéò ñßæåò. Ôï íåñü ìÝóá áðü ôï âëáóôü öôÜíåé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ öõôïý.

×ëùñïöýëëç ðáíôïý Ç ÷ëùñïöýëëç, ç ÷ñùóôéêÞ ïõóßá ìå ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ðñÜóéíï ÷ñþìá, ÷ñçóéìïðïéåßôáé, üðùò êáé ÷éëéÜäåò Üëëåò ïõóßåò ôçò öýóçò, óå ðïëëÜ ðñïúüíôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ, üðùò ôá áðïóìçôéêÜ óþìáôïò, ïé ðáóôßëéåò, ïé êáñáìÝëåò êáé ïé ôóß÷ëåò ðïõ âïçèïýí óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò êáêïóìßáò ôïõ óôüìáôïò. Ç ÷ëùñïöýëëç ÷ñçóéìïðïéåßôáé áêüìç ùò óõóôáôéêü óå ïäïíôüêñåìåò êáé óôïìáôéêÜ äéáëýìáôá. Óå ìéêñÝò ðïóüôçôåò ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò ùò ÷ñùóôéêÞ ïõóßá óôá ôñüöéìá.

ÁíáðíïÞ - ÄéáðíïÞ Ôá öõôÜ, üðùò üëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, ÷ñåéÜæïíôáé åíÝñãåéá, ãéá íá åðéâéþóïõí. Ôçí åíÝñãåéá áõôÞ ôçí ðáßñíïõí áðü ôéò ôñïöÝò, êáèþò áõôÝò äéáóðþíôáé óå áðëïýóôåñåò ïõóßåò. Ãéá ôç äéÜóðáóç ôùí ôñïöþí åßíáé áðáñáßôçôï ôï ïîõãüíï. Ôá öõôÜ ðáßñíïõí ôï ïîõãüíï, ðïõ åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôç äéáäéêáóßá áõôÞ, ìå ôçí áíáðíïÞ. Ôá öõôÜ áíáðíÝïõí áð’ üëá ôá ìÝñç ôïõò, áðü ôá öýëëá, ôï âëáóôü, áêüìç êáé áðü ôéò ñßæåò. Ç áíáðíïÞ åßíáé ç áíôßèåôç äéáäéêáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò. Ìå ôç öùôïóýíèåóç ôá öõôÜ óõíèÝôïõí ôçí ôñïöÞ ôïõò áðïññïöþíôáò åíÝñãåéá áðü ôïí ¹ëéï, åíþ ìå ôçí áíáðíïÞ äéáóðïýí ôçí ôñïöÞ áðåëåõèåñþíïíôáò åíÝñãåéá. Ç áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí êáôÜ ôç öùôïóýíèåóç êáé ôçí áíáðíïÞ ãßíåôáé áðü ìéêñïóêïðéêïýò ðüñïõò, ðïõ ïíïìÜæïíôáé óôüìáôá. ¼ôáí ôá óôüìáôá áíïßãïõí, ãéá íá ðåñÜóåé ïîõãüíï Þ äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá, ôáõôü÷ñïíá åîáôìßæåôáé êáé íåñü. ÁõôÞ ç áðïâïëÞ íåñïý áðü ôá öõôÜ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí ïíïìÜæåôáé äéáðíïÞ.

¸÷ïõí êáé ôá öõôÜ óôüìáôá... Óôá öõôÜ ç áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí ìå ôï ðåñéâÜëëïí ãßíåôáé áðü ìéêñïóêïðéêïýò ðüñïõò, ðïõ âñßóêïíôáé óôá öýëëá. Óôçí åéêüíá ìðïñåßò íá äåéò óå ìåãÜëç ìåãÝèõíóç ôïõò ðüñïõò áõôïýò. Ëüãù ôïõ ó÷Þìáôüò ôïõò, ðïõ ìïéÜæåé ìå ôï óôüìá ìáò, áëëÜ êáé ëüãù ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõò ïé ìéêñïóêïðéêïß áõôïß ðüñïé ïíïìÜæïíôáé «óôüìáôá». Áíïßãïíôáò Þ êëåßíïíôáò ôá «óôüìáôá», ôá öõôÜ ìðïñïýí íá åëÝã÷ïõí ôï ñõèìü ôçò äéáðíïÞò. Ãéá íá áíáðëçñþóïõí ôï íåñü ðïõ ÷Üíåôáé ìå ôç äéáðíïÞ, ôá öõôÜ áðïññïöïýí ìå ôéò ñßæåò ôïõò íåñü áðü ôï Ýäáöïò. Ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ íåñïý áðü ôç ñßæá óôá öýëëá ìÝóù ôïõ âëáóôïý èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ ðïõ âñßóêïíôáé óôï ÷þìá ìåôáöÝñïíôáé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ öõôïý.

ÖõôÜ êáé íåñü ¼ëá ôá öõôÜ, ãéá íá ìåãáëþóïõí, ÷ñåéÜæïíôáé íåñü êáé ìÜëéóôá óôç óùóôÞ ðïóüôçôá. Ãé' áõôü, áí Ý÷ïõìå öõôÜ óôï óðßôé, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå íá ôá ðïôßæïõìå, üôáí êáé üóï ðñÝðåé, áíÜëïãá ìå ôéò áíÜãêåò ôïõò. Ïé áíÜãêåò êÜèå öõôïý óå íåñü åßíáé äéáöïñåôéêÝò. Ôá öõôÜ üìùò ìðïñïýí íá åðéâéþóïõí áêüìá êáé óå áêñáßåò óõíèÞêåò. ÖõôÜ, üðùò ç öñáãêïóõêéÜ êáé ï êÜêôïò, ÷ñåéÜæïíôáé ðïëý ëßãï íåñü. Ôá öõôÜ áõôÜ áðïèçêåýïõí íåñü óôï âëáóôü ôïõò, ôï ïðïßï ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí óå ðåñéüäïõò îçñáóßáò. ¢ëëá öõôÜ, üðùò ôï ñýæé êáé ç êáëáìéÜ, ÷ñåéÜæïíôáé ðïëý íåñü, ãéá íá áíáðôõ÷èïýí. Ôá íïýöáñá, ðÜëé, åðéðëÝïõí óôçí åðéöÜíåéá ôùí ëéìíþí. Áðïññïöïýí íåñü ìå ôçí êÜôù åðéöÜíåéá ôùí öýëëùí ôïõò êáé ü÷é ìå ôéò ñßæåò.

63 Ôá öõôÜ Ýîù áðü ôï äùìÜôéï; Ìå ôçí áíáðíïÞ ôá öõôÜ ðáßñíïõí ïîõãüíï áðü ôï ðåñéâÜëëïí êáé áðïâÜëëïõí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. Ôï ïîõãüíï åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôçí áíáðíïÞ ôùí áíèñþðùí êáé ôùí æþùí, åíþ ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá óå ìåãÜëç ðïóüôçôá åßíáé âëáâåñü. Ôá öõôÜ áíáðíÝïõí ìÝñá êáé íý÷ôá. Ôç ìÝñá, ìå ôç öùôïóýíèåóç ôá öõôÜ áðïññïöïýí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá áðü ôï ðåñéâÜëëïí êáé áðïâÜëëïõí ïîõãüíï. Ôï ïîõãüíï ðïõ áðïâÜëëïõí ôá öõôÜ ìå ôç öùôïóýíèåóç åßíáé ðïëý ðåñéóóüôåñï áðü áõôü ðïõ áðïññïöïýí ìå ôçí áíáðíïÞ. Ãé' áõôü êáé ôç ìÝñá ôá öõôÜ åìðëïõôßæïõí ôïí áÝñá ìå ðïëýôéìï ïîõãüíï. Êáèþò ôç íý÷ôá äåí åßíáé äõíáôÞ ç öùôïóýíèåóç, ôá öõôÜ áðïâÜëëïõí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé áðïññïöïýí ïîõãüíï. Ãé’ áõôü ðïëëïß Üíèñùðïé èåùñïýí üôé åßíáé åðéêßíäõíï íá êïéìüìáóôå óå äùìÜôéï óôï ïðïßï âñßóêïíôáé ðïëëÜ öõôÜ. Ï öüâïò áõôüò åßíáé áäéêáéïëüãçôïò. Ç ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ ðïõ áðïññïöÜ Ýíá öõôü êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íý÷ôáò åßíáé ðïëý ìéêñÞ, ìéêñüôåñç áðü áõôÞ ðïõ áðïññïöÜ Ýíáò Üíèñùðïò Þ Ýíá êáôïéêßäéï ðïõ âñßóêåôáé óôï ßäéï äùìÜôéï.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • ¼ëá ôá öõôÜ Ý÷ïõí êïéíÜ ôá âáóéêÜ ôïõò ìÝñç, ôç ñßæá, ôï âëáóôü êáé ôá öýëëá. • Ôá öõôÜ ôñÝöïíôáé áðü ôï Üìõëï ðïõ ðáñáóêåõÜæïõí óôá öýëëá ìå ôç ëåéôïõñãßá ôçò öùôïóýíèåóçò. ÃëùóóÜñé... • Ãéá ôçí ðáñáóêåõÞ ôïõ áìýëïõ åßíáé áðáñáßôçôï ôï íåñü, ðïõ öôÜíåé óôá öýëëá ìÝóá áðü ôï âëáóôü êáé • Öùôïóýíèåóç ïíïìÜæåôáé ç ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá, ðïõ ôá öõôÜ ðáßñíïõí áðü ëåéôïõñãßá ìå ôçí ïðïßá ôá öõôÜ ôïí áÝñá. ðáñáóêåõÜæïõí Üìõëï. Ç öùôïóýíèåóç • ÊáôÜ ôç äéáäéêáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò ôá öõôÜ ãßíåôáé ìüíï óôá ðñÜóéíá ôìÞìáôá ôùí öõôþí. áðåëåõèåñþíïõí ïîõãüíï, ðïõ áðïâÜëëåôáé óôçí • ×ëùñïöýëëç ïíïìÜæïõìå ôç ÷ñùóôéêÞ ïõóßá, áôìüóöáéñá. óôçí ïðïßá ïöåßëåôáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ðñÜóéíï • Ç öùôïóýíèåóç äåí ìðïñåß íá ãßíåé ÷ùñßò ôï öùò ÷ñþìá ôùí öõôþí. ôïõ ¹ëéïõ êáé ôç ÷ëùñïöýëëç. • ¢ìõëï ïíïìÜæïõìå ôçí ôñïöÞ ôïõ öõôïý, ç ïðïßá • Ãéá ôç äéÜóðáóç ôçò ôñïöÞò åßíáé áðáñáßôçôï ôï ðáñáóêåõÜæåôáé óôá öýëëá ôïõ. ïîõãüíï. Ôá öõôÜ ðáßñíïõí ôï áðáñáßôçôï • ÁíáðíïÞ ïíïìÜæïõìå ôç ëåéôïõñãßá ìå ôçí ïðïßá ïîõãüíï ìå ôç äéáäéêáóßá ôçò áíáðíïÞò. ôá öõôÜ áíôáëëÜóóïõí áÝñéá ìå ôï ðåñéâÜëëïí, • Ôá öõôÜ áíáðíÝïõí áðü üëá ôá ìÝñç ôïõò, áðü áðïññïöïýí äçëáäÞ ïîõãüíï êáé ôá öýëëá, ôï âëáóôü, áêüìç êáé áðü ôéò ñßæåò. áðåëåõèåñþíïõí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. • Ç áíáðíïÞ åßíáé ç áíôßèåôç äéáäéêáóßá ôçò • ÄéáðíïÞ ïíïìÜæåôáé ç äéáäéêáóßá áðïâïëÞò öùôïóýíèåóçò. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ ôá öõôÜ íåñïý áðü ôï öõôü ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí, áðïññïöïýí áîõãüíï êáé áðïâÜëëïõí ìÝóá áðü ìéêñÝò ïðÝò óôá öýëëá, äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. ðïõ ïíïìÜæïíôáé óôüìáôá. • Ôá öõôÜ áðïâÜëëïõí óôï ðåñéâÜëëïí êáé íåñü áðü ìéêñïóêïðéêÝò ïðÝò óôá öýëëá, ðïõ ïíïìÜæïíôáé óôüìáôá.

ÆÙÁ

ÕðÜñ÷ïõí ðåñéóóüôåñá áðü åíÜìéóé åêáôïììýñéï äéáöïñåôéêÜ åßäç æþùí óôç Ãç. Ï êáçìÝíïò ï Íþå èá åß÷å, öáßíåôáé, ðïëëÞ äïõëåéÜ…

Ôá æþá åßíáé ðïëý óçìáíôéêÜ ãéá ôïí Üíèñùðï. Ôïí óõíôñïöåýïõí, ôïí ðñïóôáôåýïõí, ôïí âïçèïýí óå äéÜöïñåò åñãáóßåò.

Æþá æïõí óå êÜèå öõóéêü ðåñéâÜëëïí, óôçí îçñÜ, óôï íåñü, óôïí áÝñá. Åðéâéþíïõí áêüìç êáé óå ðåñéï÷Ýò ìå áêñáßåò óõíèÞêåò, óôçí Ýñçìï, óôïõò ðüëïõò, óôá âÜèç ôùí ùêåáíþí.

Ôá äéÜöïñá åßäç ôùí æþùí óôç Ãç åßíáé áíáñßèìçôá. Ðáñáôçñþíôáò ôçí ðïéêéëßá ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôùí æþùí óõíåéäçôïðïéïýìå ôï ìåãáëåßï ôïõ æùéêïý êüóìïõ, ðïõ äßíåé óôïí ðëáíÞôç ìáò ìïíáäéêÞ ïìïñöéÜ. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé óôç èñçóêåßá ïñéóìÝíùí ëáþí ôá æþá ëáôñåýïíôáí ùò èåïß. Óôçí áñ÷áßá Áßãõðôï ðïëëÝò èåüôçôåò åß÷áí ìïñöÞ æþùí. Ï ¢íïõâéò åß÷å ìïñöÞ ôóáêáëéïý, åíþ ï ¿ñïò ìïñöÞ ãåñáêéïý. Óôçí Éíäßá, áêüìç êáé óÞìåñá, ç áãåëÜäá åßíáé éåñü æþï.

Óôçí åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá äéáâÜæïõìå ãéá æþá ðïõ åß÷áí èåúêÞ êáôáãùãÞ êáé õðåñöõóéêÝò éêáíüôçôåò. Ï ÐÞãáóïò, ôï öôåñùôü Üëïãï, ãåííÞèçêå áðü ôçí Ýíùóç ôïõ èåïý Ðïóåéäþíá êáé ôçò ãïñãüíáò ÌÝäïõóáò, åíþ ï ÊÝíôáõñïò, ìéóüò Üíèñùðïò êáé ìéóüò Üëïãï, áðü ôçí Ýíùóç ôïõ âáóéëéÜ Éîßïíá êáé ôçò èåÜò ¹ñáò. Óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá, ôá æþá äçìéïõñãÞèçêáí áðü ôïõò èåïýò, ïé ïðïßïé Ýäùóáí óå êáèÝíá áðü áõôÜ äéáöïñåôéêÝò éêáíüôçôåò êáé éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïëýôéìá ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõ. ¢ëëá æþá ôñÝ÷ïõí ãñÞãïñá, Üëëá ðåôïýí, Üëëá åßíáé êáëïß êõíçãïß, Üëëá êïëõìðïýí, Üëëá Ý÷ïõí ðõêíü ôñß÷ùìá, ãéá íá ðñïóôáôåýïíôáé áðü ôï êñýï…

Ìðïñåß íá ìçí ðéóôåýïõìå ðéá óå ìýèïõò, ç ðïéêéëßá üìùò ôùí äéáöïñåôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí êáé éêáíïôÞôùí ôùí æþùí åßíáé ìßá ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ ìáò åíôõðùóéÜæåé. ÐáñÜ ôçí ðïéêéëßá ôùí äéáöïñåôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí, õðÜñ÷ïõí ïìÜäåò æþùí ìå êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Åíôïðßæïíôáò ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ ôáîéíïìïýìå ôá æþá, Ýôóé þóôå íá ìðïñïýìå íá ôá ìåëåôÜìå êáëýôåñá êáé åõêïëüôåñá.

Áóðüíäõëá Ôá äéáöïñåôéêÜ åßäç ôçò ðáíßäáò åßíáé áíáñßèìçôá. Ãéá íá ìðïñïýìå íá ìåëåôÞóïõìå êáëýôåñá ôá æþá, ôá ÷ùñßæïõìå óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. Ç ãåíéêÞ ôáîéíüìçóç ôùí æþùí ãßíåôáé ìå âÜóç ôï áí ôá æþá Ý÷ïõí Þ ü÷é óðïíäõëéêÞ óôÞëç. Ôá æþá ðïõ Ý÷ïõí óðïíäõëéêÞ óôÞëç ïíïìÜæïíôáé óðïíäõëùôÜ, åíþ åêåßíá ðïõ äåí Ý÷ïõí, áóðüíäõëá. Ôá ðåñéóóüôåñá áóðüíäõëá æþá æïõí ìüíï ìÝóá óôï íåñü, êÜðïéá Üëëá üìùò, üðùò ôá óêïõëÞêéá êáé ôá Ýíôïìá, æïõí óôçí îçñÜ. Ç ðïéêéëßá ôùí áóðüíäõëùí æþùí åßíáé ôåñÜóôéá. Áóðüíäõëá åßíáé ôá óöïõããÜñéá, ôá êïñÜëëéá, ïé ìÝäïõóåò, ôá óêïõëÞêéá, ïé áóôåñßåò, ïé á÷éíïß, ôá óáëéãêÜñéá, ôá ÷ôáðüäéá, ôá Ýíôïìá, ïé áñÜ÷íåò, ôá êáâïýñéá. Ôá åííÝá áðü ôá äÝêá åßäç æþùí óôç Ãç åßíáé áóðüíäõëá! ÅðïìÝíùò, ôá áóðüíäõëá æþá åßíáé ïé ðñáãìáôéêïß êõñßáñ÷ïé ôïõ ðëáíÞôç. Êé üìùò, åëÜ÷éóôá ãíùñßæïõìå ãéá ôç æùÞ ôïõò. Ôá áóðüíäõëá ÷ùñßæïíôáé óå Ýîé êýñéåò õðïêáôçãïñßåò¡: ôïõò óêþëçêåò, ôá å÷éíüäåñìá, ôá ìáëÜêéá, ôá áñèñüðïäá, ôïõò óðüããïõò êáé ôá êíéäüæùá.

Óêþëçêåò, ïé êáëýôåñïé ößëïé ôïõ ãåùñãïý! Áí óêÜøåéò ðñïóåêôéêÜ óôï Ýäáöïò, åßíáé ðéèáíüí íá áíáêáëýøåéò êÜðïéï ãåùóêþëçêá. Ôá æþá áõôÜ Ý÷ïõí ìáêñïõëü êáé ìáëáêü óþìá ÷ùñßò ðüäéá. Ìðïñïýí êáé êéíïýíôáé ÷Üñç óôéò ìéêñÝò óêëçñÝò ôñß÷åò ðïõ êáëýðôïõí ôï óþìá ôïõò. Áðëþíïõí ôï óþìá ôïõò ðñïò ìéá êáôåýèõíóç êáé ôñáâïýí óôç óõíÝ÷åéá ôï ðßóù ìÝñïò. Ïé óêþëçêåò åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìïé. Êáèþò êéíïýíôáé äéáñêþò ìÝóá óôï ÷þìá, äçìéïõñãïýí óôïÝò, ìÝóá áðü ôéò ïðïßåò êõêëïöïñåß áÝñáò. ¸ôóé, áåñßæåôáé ôï ÷þìá, êÜôé ðïõ åßíáé éäéáßôåñá ùöÝëéìï ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí öõôþí.

Êíéäüæùá Æïõí óôç èÜëáóóá. ÐáñÜãïõí Ýíá äçëçôÞñéï, ìå ôï ïðïßï óêïôþíïõí ìéêñÜ èáëÜóóéá æþá. Óôá êíéäüæùá áíÞêåé êáé ç ôóïý÷ôñá. Êáôáëáâáßíåéò ôþñá ãéáôß ôçí áðïöåýãïõìå, üôáí ôç äïýìå ôï êáëïêáßñé óôç èÜëáóóá.

67 Å÷éíüäåñìá Ôá å÷éíüäåñìá æïõí áðïêëåéóôéêÜ óôç èÜëáóóá. Ôï óþìá ôïõò áðïôåëåßôáé áðü ðÝíôå üìïéá ìÝñç êáé êáëýðôåôáé áðü ðëÜêåò Þ óêëçñÝò âåëüíåò. Óôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõò áõôü ïöåßëïõí êáé ôçí ïíïìáóßá ôïõò, áöïý å÷éíüäåñìï óçìáßíåé áõôü ðïõ Ý÷åé áãêáèùôü äÝñìá.

Áñèñüðïäá Ìðïñåßò íá óêåöôåßò ôé êïéíü Ý÷åé ìéá ìÝëéóóá, Ýíáò óêïñðéüò, ìéá áñÜ÷íç, ìéá ðåôáëïýäá, ìéá óáñáíôáðïäáñïýóá êáé Ýíáò êÜâïõñáò; ¼ëá áõôÜ ôá æþá Ý÷ïõí ðüäéá ðïõ ÷ùñßæïíôáé óå ðïëëÜ ìÝñç. ÁíÞêïõí üëá óå ìéá ìåãÜëç ïéêïãÝíåéá áóðüíäõëùí æþùí, ôá áñèñüðïäá. Ôá áñèñüðïäá áðïôåëïýí ôç ìåãáëýôåñç ïìÜäá óôï æùéêü âáóßëåéï. Ó÷åäüí ôñßá óôá ôÝóóåñá åßäç æþùí åßíáé áñèñüðïäá. Ôá Ýíôïìá ìüíï áðïôåëïýíôáé áðü 900.000 äéáöïñåôéêÜ åßäç, üôáí ôá ðïõëéÜ, ãéá ðáñÜäåéãìá, áðïôåëïýíôáé áðü 10.000 åßäç!

ÊáôÜëçøç óå Üäåéï óðßôé! ¼ôáí åðéóêåöôåßò ìéá áêôÞ êáé ðáñáôçñÞóåéò Ýíá êÝëõöïò óáëéãêáñéïý íá êéíåßôáé óôçí Üììï, ìçí åêðëáãåßò áí äéáðéóôþóåéò üôé ìÝóá êáôïéêåß Ýíáò êÜâïõñáò! Ôï óõãêåêñéìÝíï åßäïò êÜâïõñá, ï êÜâïõñáò-åñçìßôçò, äåí Ý÷åé äéêü ôïõ êÝëõöïò, üðùò ôá ðåñéóóüôåñá áñèñüðïäá. Ãéá íá ìç ìÝíåé ëïéðüí... Üóôåãïò, êáôïéêåß óå Üäåéá êåëýöç Üëëùí æþùí. ¼ôáí ìåãáëþóåé ôüóï ðïõ ôï êÝëõöïò äåí ôïí ÷ùñÜåé, áðëÜ ìåôáêïìßæåé óå Ýíá ìåãáëýôåñï!

ÌáëÜêéá ¸÷ïõí ìáëáêü êáé õãñü óþìá. Ãéá íá ðñïóôáôåýåôáé ôï óþìá ôïõò, ôá ðåñéóóüôåñá ìáëÜêéá, üðùò ôá óáëéãêÜñéá, ôá ìýäéá êáé ôá óôñåßäéá, Ý÷ïõí Ýíá óêëçñü üóôñáêï åîùôåñéêÜ. ÌåñéêÜ ìáëÜêéá ðÜëé, üðùò ôï êáëáìÜñé êáé ç óïõðéÜ, Ý÷ïõí Ýíá óêëçñü üóôñáêï óôï åóùôåñéêü ôïõ óþìáôüò ôïõò. Ìüíï ôï ÷ôáðüäé äåí Ý÷åé êáíÝíá üóôñáêï. Ôá ìáëÜêéá æïõí êõñßùò óôï íåñü êáé ìüíï ëßãá áðü áõôÜ, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôá óáëéãêÜñéá, æïõí óôç óôåñéÜ.

Óðüããïé Ôï óþìá ôïõò åßíáé äéÜôñçôï áðü ìéêñïóêïðéêïýò ðüñïõò. Æïõí êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôïõ íåñïý, ðñïóêïëëçìÝíïé óå âñÜ÷ïõò.

ÓðïíäõëùôÜ Ôá æþá ðïõ Ý÷ïõí óðïíäõëéêÞ óôÞëç êáé óêåëåôü ïíïìÜæïíôáé óðïíäõëùôÜ. ÕðÜñ÷ïõí ðåñßðïõ 45.000 åßäç óðïíäõëùôþí, ðïõ ôáîéíïìïýíôáé óå ðÝíôå õðïêáôçãïñßåò: ôá øÜñéá, ôá áìößâéá, ôá åñðåôÜ, ôá ðôçíÜ êáé ôá èçëáóôéêÜ.

ØÜñéá Ôá øÜñéá åßíáé ïñãáíéóìïß ðïõ æïõí áðïêëåéóôéêÜ óôï íåñü. Ôï ïîõãüíï ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ôï êáôáêñáôïýí áðü ôï íåñü, ôï ïðïßï öéëôñÜñïõí ìå ôá âñÜã÷éÜ ôïõò. Ôï óþìá ôïõò óêåðÜæåôáé áðü ãëéóôåñÜ ëÝðéá, ðïõ óôçí åðéöÜíåéÜ ôïõò õðÜñ÷ïõí ìéêñïß êýêëïé. ÊÜèå ÷ñüíï áíáðôýóóåôáé Ýíáò ôÝôïéïò êáéíïýñãéïò êýêëïò. ¸ôóé, ðáñáôçñþíôáò ôá ëÝðéá ìå Ýíá ìåãåèõíôéêü öáêü, ìðïñåßò íá õðïëïãßóåéò ðüóùí ÷ñüíùí Þôáí ôï øÜñé, üôáí ôï Ýðéáóáí. Êõìáôßæïíôáò ôçí ïõñÜ ôïõò ôá øÜñéá ìðïñïýí íá êéíïýíôáé, åíþ êïõíþíôáò ôá ðôåñýãéÜ ôïõò ìðïñïýí íá óôñßâïõí Þ íá óôáìáôïýí. Ôá øÜñéá äå ÷ñåéÜæïíôáé âëÝöáñá, êáèþò ôï íåñü êñáôÜ ôá ìÜôéá ôïõò õãñÜ êáé êáèáñÜ!

Áìößâéá ×áñáêôçñéóôéêü ôùí áìößâéùí åßíáé üôé ìðïñïýí íá æïýí ôüóï óôï íåñü üóï êáé óôçí îçñÜ. Óôçí õðïêáôçãïñßá áõôÞ áíÞêïõí ïé âÜôñá÷ïé, ïé ôñßôùíåò êáé ïé óáëáìÜíäñåò. Ôá áìößâéá Ý÷ïõí äÝñìá ìáëáêü êáé õãñü, ÷ùñßò ëÝðéá. Ôá íåáñÜ áìößâéá æïõí óôï íåñü êáé áíáðíÝïõí ìå âñÜã÷éá, üðùò ôá øÜñéá. Ìåãáëþíïíôáò áíáðôýóóïõí ðíåýìïíåò êáé Ýôóé ìðïñïýí íá æïõí êáé óôçí îçñÜ, áñêåß, âÝâáéá, íá õðÜñ÷åé áñêåôÞ õãñáóßá.

ÅñðåôÜ ×áñáêôçñéóôéêü ôùí åñðåôþí åßíáé üôé Ýñðïõí, óÝñíïíôáé óôï Ýäáöïò. Áðü ôçí éäéüôçôÜ ôïõò áõôÞ ðñïÝêõøå ç ïíïìáóßá ôïõò. ÅñðåôÜ åßíáé ôá ößäéá, ïé óáýñåò, ïé êñïêüäåéëïé êáé ïé ÷åëþíåò. Ôá åñðåôÜ Ý÷ïõí óôåãíü äÝñìá, ðïõ êáëýðôåôáé áðü áäéÜâñï÷á ëÝðéá, ôéò öïëßäåò. Ôá åñðåôÜ áíáðíÝïõí ìå ðíåýìïíåò. Äåí Ý÷ïõí âëÝöáñá êáé áöôéÜ. ÏñéóìÝíá åñðåôÜ, üðùò ôá ößäéá, äåí Ý÷ïõí êáèüëïõ ðüäéá, åíþ Üëëá, üðùò ïé óáýñåò, Ý÷ïõí ðïëý êïíôÜ ðüäéá.

69 ÈçëáóôéêÜ Óå êáìßá Üëëç ïìÜäá äå óõíáíôþíôáé ôüóï äéáöïñåôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, üóï óôá èçëáóôéêÜ. Ôï ðñüâáôï, ï ëýêïò, ç áñêïýäá, ï óêáíôæü÷ïéñïò, ç ãÜôá, ï óêýëïò, ôï äåëößíé, ôï êáãêïõñü, ç öÜëáéíá, ç íõ÷ôåñßäá, ï ðïíôéêüò êáé ï Üíèñùðïò åßíáé ðïëý äéáöïñåôéêÜ, ôüóï óôï ìÝãåèïò êáé óôçí åìöÜíéóç üóï êáé óôá ìÝñç ðïõ æïõí êáé óôéò óõíÞèåéÝò ôïõò. ‘Ïëá üìùò Ý÷ïõí Ýíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü, ôüóï âáóéêü, þóôå íá áðïôåëïýí ìßá êáôçãïñßá. ¼ëá èçëÜæïõí ôá íåïãÝííçôá ìéêñÜ ôïõò ìå ãÜëá. Óå áõôü ïöåßëåôáé êáé ç ïíïìáóßá ôïõò. Ôï óþìá ôùí èçëáóôéêþí êáëýðôåôáé áðü ôñß÷ùìá, ìå åîáßñåóç ôá èçëáóôéêÜ ðïõ æïõí óôç èÜëáóóá.

ÐôçíÜ ÐôçíÜ åßíáé üóá æþá Ý÷ïõí öôåñÜ ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü ðïýðïõëá. Ôá öôåñÜ ìåñéêþí ðôçíþí, üðùò ôïõ ðáãùíéïý, åßíáé éäéáßôåñá åíôõðùóéáêÜ, ìå êáôáðëçêôéêÜ ó÷Ýäéá êáé öáíôáóìáãïñéêïýò ÷ñùìáôéóìïýò. Ôá ðåñéóóüôåñá ðôçíÜ ðåôïýí, áí êáé ìåñéêÜ, üðùò ïé êüôåò, ïé óôñïõèïêÜìçëïé êáé ïé ðéãêïõÀíïé, Ý÷ïõí ÷Üóåé áõôÞí ôçí éêáíüôçôá. ÌåñéêÜ ðïõëéÜ, üðùò ç ðÝñäéêá Þ ôï ðåñéóôÝñé, ìðïñïýí íá ðåôïýí óå ìéêñÝò ìüíï áðïóôÜóåéò, åíþ Üëëá, üðùò ïé ðÜðéåò êáé ôá öëáìßíãêï, ìðïñïýí íá ôáîéäåýïõí ãéá åâäïìÜäåò Þ ìÞíåò. ÐñùôáèëçôÞò åäþ áíáäåéêíýåôáé ôï ãëáñüíé, ðïõ äéáíýåé êÜèå ÷ñüíï 40.000 ÷éëéüìåôñá ôáîéäåýïíôáò áðü ôï Âüñåéï óôï Íüôéï Ðüëï!

ÖïâåñÞ óáýñá! ¸íá áðü ôá åíôõðùóéáêüôåñá æþá, ðïõ Ý÷ïõí üìùò åîáöáíéóôåß åäþ êáé áéþíåò, åßíáé ïé äåéíüóáõñïé. ÅíäéáöÝñïõóá åßíáé ç åîÞãçóç ôçò ïíïìáóßáò ôùí åðéâëçôéêþí áõôþí æþùí. Äåéíüóáõñïò óçìáßíåé äåéíÞ óáýñá, äçëáäÞ öïâåñÞ óáýñá. ÐáñÜ ôï ôåñÜóôéï ìÝãåèüò ôïõò ïé äåéíüóáõñïé áíÞêáí óôçí êáôçãïñßá ôùí... åñðåôþí.

ÁëëÜæïõí äÝñìá óáí ôá ðïõêÜìéóá! Êáèþò ïé óáýñåò êáé ôá ößäéá ìåãáëþíïõí, áëëÜæïõí ôï ðáëéü, óôåíü êáé öèáñìÝíï ôïõò äÝñìá. Áõôü ìðïñåß íá ãßíåôáé ðïëý óõ÷íÜ, êÜèå Ýíáí Þ äýï ìÞíåò. Áí åßóáé ðñïóåêôéêüò, ìðïñåß óå êÜðïéá åêäñïìÞ óïõ íá âñåéò «ðáëéü» äÝñìá öéäéþí...

ÈçëáóôéêÜ Ôá èçëáóôéêÜ, üðùò äçëþíåé êáé ôï üíïìÜ ôïõò, Ý÷ïõí Ýíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü, èçëÜæïõí ôá íåïãÝííçôá ìéêñÜ ôïõò. Ôá èçëáóôéêÜ êáôáôÜóóïíôáé áíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôçò ôñïöÞò ôïõò óå öõôïöÜãá, ðïõ ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ, óå óáñêïöÜãá, ðïõ ôñÝöïíôáé ìå Üëëá æþá êáé óå ðáìöÜãá, ðïõ ôñÝöïíôáé ôüóï ìå öõôÜ üóï êáé ìå Üëëá æþá. Ôá ðåñéóóüôåñá èçëáóôéêÜ ãåííïýí ðëÞñùò áíáðôõãìÝíá ìéêñÜ. ÏñéóìÝíá üìùò èçëáóôéêÜ ãåííïýí áâãÜ, åíþ Üëëá ãåííïýí ìéêñÜ ðïõ äåí Ý÷ïõí áíáðôõ÷èåß ðëÞñùò. Óôá èçëáóôéêÜ áõôÜ ç áíÜðôõîç ôùí ìéêñþí ïëïêëçñþíåôáé óå Ýíá óÜêï óôï óþìá ôïõ èçëõêïý æþïõ, ôï ìÜñóéððï. Ôá èçëáóôéêÜ ðïõ ãåííïýí ðëÞñùò áíáðôõãìÝíá ìéêñÜ ÷ùñßæïíôáé óå åéäéêüôåñåò õðïêáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò: óå ôñùêôéêÜ, ðñïâïóêéäùôÜ, ïðëçöüñá, ÷åéñüðôåñá, êçôþäç, óáñêïöÜãá êáé ðñùôåýïíôá.

ÔñùêôéêÜ Ôá ôñùêôéêÜ áðïôåëïýí ôçí ðéï ìåãÜëç ïìÜäá èçëáóôéêþí. Ïé óêßïõñïé, ïé áñïõñáßïé, ïé ðïíôéêïß êáé ïé êÜóôïñåò åßíáé ôñùêôéêÜ. Ôá ìðñïóôéíÜ äüíôéá ôùí ôñùêôéêþí åßíáé ìõôåñÜ êáé êïöôåñÜ. Ìå ôá äüíôéá áõôÜ, ôá æþá ðåëåêïýí êáé êïììáôéÜæïõí ôçí ôñïöÞ ôïõò. Ïé êÜóôïñåò ôá ÷ñçóéìïðïéïýí, ãéá íá êüâïõí ìéêñÜ äÝíôñá êáé íá êáôáóêåõÜæïõí öñÜãìáôá.

Ïðëçöüñá ÐñïâïóêéäùôÜ Ïé åëÝöáíôåò åßíáé ôá ðéï ìåãÜëá æþá ôçò îçñÜò. Ìå ôç âïÞèåéá ôçò åõêßíçôçò ðñïâïóêßäáò ðïõ äéáèÝôïõí, öÝñíïõí óôï óôüìá ôïõò ôï íåñü êáé ôá öõôÜ áðü ôá ïðïßá ôñÝöïíôáé. Óôç ÷áñáêôçñéóôéêÞ ôïõò ðñïâïóêßäá ïöåßëåôáé êáé ç ïíïìáóßá «ðñïâïóêéäùôÜ». Åðßóçò, äéáèÝôïõí äýï ÷áõëéüäïíôåò, ãéá íá ìðïñïýí íá áìýíïíôáé.

Ôá ïðëçöüñá åßíáé öõôïöÜãá æþá. Ïé Üêñåò ôùí äá÷ôýëùí ôïõò êáôáëÞãïõí óå óêëçñÝò ïðëÝò. Ôá Üëïãá, ïé áãåëÜäåò, ôá ðñüâáôá, ïé êáôóßêåò, ôá ãïõñïýíéá, ïé æÝâñåò, ïé êáìÞëåò êáé ïé ñéíüêåñïé åßíáé ïðëçöüñá.

71 ×åéñüðôåñá Ðïíôßêéá ìå öôåñÜ! Óôá ÷åéñüðôåñá, óôá ïðïßá áíÞêïõí ïé íõ÷ôåñßäåò, ôá äÜ÷ôõëá ôùí ìðñïóôéíþí ðïäéþí åßíáé åíùìÝíá ìå ìéá ìåìâñÜíç. ×Üñç óå áõôÞí, ïé íõ÷ôåñßäåò åßíáé ôá ìüíá èçëáóôéêÜ ðïõ ìðïñïýí íá ðåôïýí. ÌÜëéóôá ðåôïýí ìüíï ôç íý÷ôá. ÊÜèå óïýñïõðï ïé íõ÷ôåñßäåò áöÞíïõí ôéò öùëéÝò ôïõò óôéò ïðïßåò åßíáé êñåìáóìÝíåò áíÜðïäá óáí óôáöýëéá êáé áñ÷ßæïõí ôï êõíÞãé ôçò ôñïöÞò ôïõò, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü öñïýôá êáé Ýíôïìá. ÊÜðïéïé áðü ìáò êáé ìüíï óôï Üêïõóìá ôçò ëÝîçò íõ÷ôåñßäá ôñïìÜæïõí, ãéáôß ôç èåùñïýí ðëÜóìá ðïíçñü, åðéèåôéêü êáé âëáâåñü. ÁõôÞ ç åíôýðùóç åßíáé ëáíèáóìÝíç. Ç íõ÷ôåñßäá åßíáé áèþá êáé ùöÝëéìç, êáèþò åîïëïèñåýåé ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò âëáâåñþí åíôüìùí. Ìßá ìüíï íõ÷ôåñßäá ìðïñåß íá öÜåé 3.000 Ýíôïìá óå Ýíá 24ùñï.

Êçôþäç Óôçí êáôçãïñßá áõôÞ áíÞêïõí ïé öÜëáéíåò êáé ôá äåëößíéá. Óôá æþá áõôÜ, ôá ìðñïóôéíÜ Üêñá Ý÷ïõí ôç ìïñöÞ ðôåñõãßùí, åíþ ôá ðßóù Ý÷ïõí åîáöáíéóôåß. Áí êáé ôá èçëáóôéêÜ áõôÜ Ý÷ïõí ðñïóáñìïóôåß íá æïõí óôï íåñü, áíáðíÝïõí ìå ðíåýìïíåò, ãé' áõôü áíåâáßíïõí óõ÷íÜ óôçí åðéöÜíåéá ôçò èÜëáóóáò. Ôá äåëößíéá äéêáßùò èåùñïýíôáé ïé ìåãáëïöõÀåò ôçò èÜëáóóáò. Åßíáé éäéáßôåñá Ýîõðíá æþá êáé Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá åðéêïéíùíïýí ìåôáîý ôïõò. Ôï ìÝãåèïò ôùí èçëáóôéêþí áõôþí åßíáé ðïëëÝò öïñÝò åíôõðùóéáêü. Ç ãáëÜæéá öÜëáéíá åßíáé ôï ìåãáëýôåñï èçëáóôéêü óôïí êüóìï. Ìðïñåß íá îåðåñÜóåé ôá 30 ìÝôñá óå ìÞêïò êáé ôïõò 150 ôüíïõò óå ìÜæá. ¼ìùò, ðáñÜ ôï ôåñÜóôéï ìÝãåèüò ôçò, äåí Ý÷åé äüíôéá êáé ôñÝöåôáé êõñßùò ìå ìéêñïóêïðéêÝò ãáñßäåò!

ÓáñêïöÜãá

Ðñùôåýïíôá Ç õðïêáôçãïñßá áõôÞ ðåñéëáìâÜíåé ôá æþá ìå ôïí ðéï áíáðôõãìÝíï åãêÝöáëï. Åäþ êáôáôÜóóåôáé êáé ï Üíèñùðïò. ¸÷åéò ðáñáôçñÞóåé óôï æùïëïãéêü êÞðï ðþò óõìðåñéöÝñïíôáé ïé ìéêñïß ðßèçêïé êáé ïé ãïñßëåò; ÓõìðåñéöÝñïíôáé üðùò åìåßò, óôÝêïíôáé óôá äýï ôïõò ðüäéá, ðéÜíïõí ìå ôá äÜ÷ôõëÜ ôïõò áíôéêåßìåíá, ðáßæïõí ìå ôá ìùñÜ ôïõò...

Óôçí ïìÜäá ôùí óáñêïöÜãùí èçëáóôéêþí áíÞêïõí æþá, üðùò ïé ëýêïé, ïé áëåðïýäåò, ôá ëéïíôÜñéá êáé ïé áñêïýäåò. Ôá æþá áõôÜ åßíáé ðïëý êáëïß êõíçãïß, Ý÷ïõí äéáðåñáóôéêÞ üñáóç, åîáéñåôéêÞ áêïÞ êáé üóöñçóç. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí áéóèÞóåùí áõôþí åíôïðßæïõí ôá èýìáôÜ ôïõò êáé ôá áñðÜæïõí ìå ôá óïõâëåñÜ äüíôéá êáé ôá ãáìøÜ ôïõò íý÷éá.

ÐñïóáñìïãÞ ôùí æþùí óôï ðåñéâÜëëïí ÁíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí åßíáé êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æþùí ðïõ ôá âïçèïýí íá ðñïóáñìüæïíôáé óå áõôü êáé íá åðéâéþíïõí. ÊÜðïéá æþá Ý÷ïõí ÷ñþìá ðïõ ôáéñéÜæåé ìå áõôü ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, Ýôóé þóôå íá ìç ãßíïíôáé åýêïëá áíôéëçðôÜ áðü ôïõò å÷èñïýò ôïõò. Ôá øÜñéá êáé ôá ðïõëéÜ Ý÷ïõí ó÷Þìá ôÝôïéï, þóôå ç áíôßóôáóç áðü ôï íåñü êáé ôïí áÝñá, áíôßóôïé÷á, íá åßíáé ìéêñÞ. ÊÜðïéá æþá, ôÝëïò, ðñïóáñìüæïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí ÷Üñç óôçí éäéáßôåñç óõìðåñéöïñÜ ôïõò.

ÁíôéìÝôùðïé ìå ôï êñýï ÁíÜëïãá ìå ôéò èåñìïêñáóßåò ðïõ åðéêñáôïýí óôï ðåñéâÜëëïí ðïõ æåé Ýíá æþï åßíáé êáé ç êáôáóêåõÞ ôïõ äÝñìáôïò, þóôå ôï æþï íá ðñïóôáôåýåôáé áðü ôï ðïëý êñýï Þ ôçí ðïëëÞ æÝóôç. Ãéá íá áíôéìåôùðßæïõí ôï êñýï æþá, üðùò ç öÜëáéíá, ç ðïëéêÞ áñêïýäá êáé ç öþêéá, Ý÷ïõí Ýíá ðá÷ý óôñþìá ëßðïõò êÜôù áðü ôï äÝñìá ôïõò. Ç áñêïýäá ìÜëéóôá äéáèÝôåé åðéðëÝïí êáé ìéá ðá÷éÜ, äéðëÞ ãïýíá ðïõ ôçí êñáôÜ æåóôÞ.

Äåßîå ìïõ ôï ñÜìöïò óïõ, íá óïõ ðù ðïéïò åßóáé ÁíÜëïãï ìå ôï åßäïò ôçò ôñïöÞò ôïõò åßíáé ôï ó÷Þìá êáé ôï ìÝãåèïò ôïõ ñÜìöïõò ôùí ðïõëéþí. Ôá ðïõëéÜ ðïõ ôñÝöïíôáé ìå óðüñïõò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôï óðïõñãßôé, Ý÷ïõí êïíôü êáé óêëçñü ñÜìöïò, ãéá íá óðÜíå ìå áõôü ôïõò óðüñïõò. Ôá ðïõëéÜ ðïõ ôñÝöïíôáé ìå øÜñéá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ï ðåëåêÜíïò, Ý÷ïõí óáêïýëá êÜôù áðü ôï ñÜìöïò, ãéá íá áðïèçêåýïõí åêåß ôçí ôñïöÞ. Ôá óáñêïöÜãá ðïõëéÜ ðÜëé, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ï áåôüò, Ý÷ïõí ãáìøü ñÜìöïò, ãéá íá êáôáóðáñÜæïõí ôç ëåßá ôïõò.

Ëßãï íåñü, ðáñáêáëþ... Åêôüò áðü ôéò áêñáßåò èåñìïêñáóßåò ðïõ åðéêñáôïýí óôçí Ýñçìï, âñÝ÷åé êáé óðÜíéá. ¸ôóé, ôá æþá ðïõ æïõí åêåß åßíáé ðñïóáñìïóìÝíá íá åðéâéþíïõí ìå ðïëý ëßãï íåñü ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ç êáìÞëá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìðïñåß êáé áðïèçêåýåé ìåãÜëåò ðïóüôçôåò íåñïý óôçí êáìðïýñá Þ ôéò êáìðïýñåò ðïõ Ý÷åé óôçí ðëÜôç ôçò.

73 Ðïëßôåò ôïõ êüóìïõ ¼ôáí ç ôñïöÞ ëéãïóôåýåé Þ ôï êñýï äõíáìþíåé, ðïëëÜ æþá ìåôáíáóôåýïõí, áíáæçôþíôáò êáëýôåñåò óõíèÞêåò ãéá ôá ßäéá êáé ôá ìéêñÜ ôïõò. Ôá æþá áõôÜ ëÝãïíôáé áðïäçìçôéêÜ. Ç áðüóôáóç ðïõ äéáíýïõí ðïëëÜ áðïäçìçôéêÜ æþá åßíáé åíôõðùóéáêÞ.

ÎõðíÞóôå ìå óå ìåñéêïýò ìÞíåò! ÏñéóìÝíá æþá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ïé áñêïýäåò, ðïõ äåí ìðïñïýí íá ôáîéäÝøïõí ìáêñéÜ, ãéá íá ðñïóôáôåõôïýí áðü ôï êñýï ôïõ ÷åéìþíá, ðÝöôïõí óå ÷åéìåñßá íÜñêç. ÐÝöôïõí äçëáäÞ óå âáèý ýðíï ìÝ÷ñé ôçí åðüìåíç Üíïéîç ðïõ äñáóôçñéïðïéïýíôáé îáíÜ. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ÷åéìåñßáò íÜñêçò ïé ÷ôýðïé ôçò êáñäéÜò ìåéþíïíôáé.

ÌïéÜæïõí üëïé ìå øÜñéá ¼ëá ôá æþá ðïõ æïõí óôï íåñü ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ôï êáôÜëëçëï ó÷Þìá, üðùò ôá øÜñéá, ãéá íá êéíïýíôáé ìå Üíåóç ìÝóá óôï íåñü. Ïé ðéãêïõÀíïé áíôß ãéá öôåñïýãåò Ý÷ïõí ðôåñýãéá, ðïõ ôïõò âïçèïýí óôçí êïëýìâçóç. Óå êÜðïéá Üëëá æþá ðÜëé, üðùò óôéò ðÜðéåò, ôá äÜ÷ôõëá ôùí ðïäéþí óõíäÝïíôáé ìå ìéá ìåìâñÜíç. ¸ôóé ìðïñïýí íá óðñþ÷íïõí ðñïò ôá ðßóù ðåñéóóüôåñï íåñü.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ôá æþá ôáîéíïìïýíôáé óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. Ìéá ãåíéêÞ ôáîéíüìçóç ôùí æþùí ãßíåôáé áíÜëïãá ìå ôï áí Ý÷ïõí Þ ü÷é óðïíäõëéêÞ ÃëùóóÜñé... óôÞëç. • Ôá óðïíäõëùôÜ æþá áíÜëïãá ìå ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò ÷ùñßæïíôáé óå ðÝíôå • ÓðïíäõëùôÜ ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ õðïêáôçãïñßåò: áìößâéá, åñðåôÜ, øÜñéá, ðôçíÜ Ý÷ïõí óðïíäõëéêÞ óôÞëç. êáé èçëáóôéêÜ. • Áóðüíäõëá ïíïìÜæïíôáé áõôÜ ðïõ äåí Ý÷ïõí • Ôá áóðüíäõëá æþá áíÜëïãá ìå ôá éäéáßôåñá óðïíäõëéêÞ óôÞëç. ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò ÷ùñßæïíôáé óå Ýîé • Ôáîéíïìßåò ïíïìÜæïíôáé ïé äéÜöïñåò «ïìÜäåò» óôéò õðïêáôçãïñßåò: óêþëçêåò, ìáëÜêéá, å÷éíüäåñìá, ïðïßåò êáôáôÜóóïíôáé ôá æþá áíÜëïãá ìå ôá áñèñüðïäá, êíéäüæùá êáé óðüããïõò. éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. • Ôá èçëáóôéêÜ åßíáé ôá ðéï åîåëéãìÝíá • ÈçëáóôéêÜ ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ èçëÜæïõí ôá óðïíäõëùôÜ æþá. ÁíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôçò ìéêñÜ ôïõò óôá ðñþôá óôÜäéá ôçò áíÜðôõîÞò ôïõò. ôñïöÞò ôïõò ôá ôáîéíïìïýìå óå öõôïöÜãá, • ÓáñêïöÜãá ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé ìå óáñêïöÜãá êáé ðáìöÜãá. Ôá èçëáóôéêÜ Üëëá æþá. ôáîéíïìïýíôáé åðßóçò áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï • ÖõôïöÜãá ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé ìå áíáðáñáãùãÞò ôïõò. öõôÜ. • Ôá èçëáóôéêÜ ðïõ ãåííïýí ðëÞñùò • ÐáìöÜãá ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé áíáðôõãìÝíá ìéêñÜ ÷ùñßæïíôáé óå åéäéêüôåñåò ôüóï ìå öõôÜ üóï êáé ìå Üëëá æþá. õðïêáôçãïñßåò: ôñùêôéêÜ, ðñïâïóêéäùôÜ, • Ðñùôåýïíôá ïíïìÜæïíôáé ôá èçëáóôéêÜ ïðëçöüñá, ÷åéñüðôåñá, êçôþäç, óáñêïöÜãá ìå ôïí ðéï áíåðôõãìÝíï åãêÝöáëï. êáé ðñùôåýïíôá. Óå áõôÜ êáôáôÜóóåôáé êáé ï • ÁíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí Üíèñùðïò. óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí åßíáé êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æþùí ðïõ ôá âïçèïýí íá ðñïóáñìüæïíôáé óå áõôü.

ÏÉÊÏÓÕÓÔÇÌÁÔÁ

ÏôéäÞðïôå âñßóêåôáé ãýñù ìáò êÜèå óôéãìÞ åßíáé ôï ðåñéâÜëëïí ìáò. Ôï óðßôé óôï ïðïßï êáôïéêïýìå, ôï ó÷ïëåßï ðïõ ðçãáßíïõìå, ç ðüëç ðïõ ìÝíïõìå, ôï äÜóïò óôï ïðïßï êÜíïõìå ðåñßðáôï Þ ç èÜëáóóá óôçí ïðïßá êïëõìðÜìå ôï êáëïêáßñé...

¼ôáí óôï ðåñéâÜëëïí äåí åßíáé Ýíôïíç ç ðáñïõóßá áíèñþðéíùí Ýñãùí, ôüôå ôï ðåñéâÜëëïí ôï ïíïìÜæïõìå öõóéêü. Áíôßèåôá, ôï ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï åßíáé Ýíôïíç ç ðáñïõóßá áíèñþðéíùí äçìéïõñãçìÜôùí, ôï ÷áñáêôçñßæïõìå ùò áíèñùðïãåíÝò.

Ç ðáñáôÞñçóç ôùí ïñãáíéóìþí óôç öýóç îåêßíçóå áðü ðïëý ðáëéÜ, üôáí ï Üíèñùðïò Þôáí áêüìç êõíçãüò êáé óõëëÝêôçò ôñïöÞò. Ôüôå Ýðñåðå íá îÝñåé ôéò óõíÞèåéåò ôùí æþùí ðïõ êõíçãïýóå êáèþò êáé ôçí åðï÷Þ ðïõ ùñéìÜæïõí ïé êáñðïß ðïõ áðïôåëïýóáí ôçí ôñïöÞ ôïõ. Ç ìåëÝôç ôçò öýóçò óõíå÷ßóôçêå áñãüôåñá, üôáí ï Üíèñùðïò Ýãéíå ãåùñãüò êáé êôçíïôñüöïò êáé Ýðñåðå íá äéáëÝîåé ôá äÝíôñá ìå ôï êáëýôåñï îýëï, ãéá íá êáôáóêåõÜóåé ôá åñãáëåßá ôïõ êáèþò êáé ôá æþá ðïõ êÜíïõí ôï ðåñéóóüôåñï ãÜëá, ãéá ôï êïðÜäé ôïõ.

Áñêåß ìéá åêäñïìÞ óôçí åîï÷Þ Þ Ýíáò ðåñßðáôïò óôï äÜóïò, ãéá íá áéóèáíèåßò ôç ÷áëÜñùóç êáé ôçí åõ÷áñßóôçóç, ðïõ ðñïóöÝñåé ç ðáñáôÞñçóç ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò áëëÜ êáé ãéá íá äéáðéóôþóåéò ôç ìåãÜëç ðïéêéëßá ìéêñïïñãáíéóìþí, öõôþí êáé æþùí, êáèþò êáé ôéò ó÷Ýóåéò ðïõ ïé æùíôáíïß áõôïß ïñãáíéóìïß áíáðôýóóïõí ìåôáîý ôïõò. Ìå ôç ìåëÝôç ôçò æùÞò ôùí ïñãáíéóìþí óôï ÷þñï ðïõ æïõí, áó÷ïëåßôáé ç åðéóôÞìç ôçò ïéêïëïãßáò. Åýëïãç ç ïíïìáóßá, áöïý ç ëÝîç ïéêïëïãßá ðñïêýðôåé áðü ôéò ëÝîåéò «ïßêïò» ðïõ óçìáßíåé óðßôé êáé «ëüãïò». Ç ïíïìáóßá õðïäçëþíåé ôç ìåëÝôç ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí óôïí «ïßêï» ôïõò, óôï ÷þñï ðïõ æïõí êáé áíáðôýóóïíôáé.

Ïé ðñùôüãïíïé Üíèñùðïé æïýóáí óôç öýóç, óå ïìÜäåò ìå ðïëý ëßãá Üôïìá. Ç åðéâßùóç äåí Þôáí åýêïëç. Ïé ìåôáêéíÞóåéò Þôáí åðéêßíäõíåò, ôï êáèáñü íåñü äõóåýñåôï, ç åîáóöÜëéóç ëßãçò æåóôáóéÜò ôï ÷åéìþíá äýóêïëç. Ãéá íá îåðåñíïýí ëïéðüí ôéò äõóêïëßåò êáé íá êáôáöÝñíïõí íá åðéâéþíïõí, Ýðñåðå íá ðáñáôçñïýí ðïëý ðñïóåêôéêÜ ôç öýóç êáé íá óÝâïíôáé ôïõò íüìïõò ôçò.

Ïé óýã÷ñïíïé ïéêéóìïß óôïõò ïðïßïõò êáôïéêïýìå óÞìåñá êáé ç ôå÷íïëïãßá ìÜò ðáñÝ÷ïõí ðïëëÝò äõíáôüôçôåò êáé åõêïëßåò. Áñêåß íá åðéâéâáóôïýìå óå Ýíá áåñïðëÜíï, ãéá íá öôÜóïõìå óôçí Üëëç Üêñç ôçò Ãçò, íá áíïßîïõìå ôç âñýóç, ãéá íá Ý÷ïõìå Üöèïíï íåñü, íá ðáôÞóïõìå ôï êïõìðß ôïõ óõóôÞìáôïò êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò êáé íá Ý÷ïõìå üóç æÝóôç èÝëïõìå. ¸÷ïõìå ðéá êáôáóêåõÜóåé ôï äéêü ìáò ðåñéâÜëëïí êáé ðïëëÝò öïñÝò íïìßæïõìå üôé äåí Ý÷ïõìå áíÜãêç ðëÝïí ôç öýóç. Êé üìùò, ãéá íá ðåôÜîåé ôï áåñïðëÜíï, ÷ñåéÜæåôáé êáýóéìá êáé ïîõãüíï, ðïõ ôá ðáßñíïõìå áðü ôá öõôÜ. Ôï íåñü ðïõ ðßíïõìå ðñïÝñ÷åôáé áðü ëßìíåò êáé ðïôÜìéá. Ôï óýóôçìá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò ëåéôïõñãåß ìå åíÝñãåéá, ðïõ ðáßñíïõìå áðü ôç öýóç. ×ùñßò ëïéðüí ôéò ðñþôåò ýëåò ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò äå èá ìðïñïýóáìå íá Ý÷ïõìå êáìéÜ áðü ôéò áíÝóåéò ðïõ Ý÷ïõìå óõíçèßóåé íá áðïëáìâÜíïõìå. Ãé’ áõôü ðñÝðåé ìå êÜèå ôñüðï íá ðñïóôáôåýïõìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí, êáèþò, áí ôï êáôáóôñÝöïõìå, åßíáé âÝâáéï üôé èá êéíäõíåýóïõìå íá ÷áèïýìå êé åìåßò...

õøüìåôñï

Ç ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò äåí åßíáé åýêïëç. ÐñïûðïèÝôåé ôç ãíþóç üëùí ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ ôï åðçñåÜæïõí êáèþò êáé ôùí ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôïõò, ó÷Ýóåùí ðïëýðëïêùí, áöïý ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ êáèïñßæïõí ôï ðåñéâÜëëïí áëëçëïåðçñåÜæïíôáé êáé áëëçëïåîáñôþíôáé ó÷çìáôßæïíôáò Ýíá óýíèåôï ðáæë...

ðáñÜóéôá

ðáñáãùãïß

åðï÷éáêÝò áëëáãÝò ôïõ êëßìáôïò

þñåò çëéïöÜíåéáò

áñéèìüò ôùí áôüìùí óôïí ðëçèõóìü

áíôáãùíéóìüò

êáôáóôñïöÝò, îçñáóßá, êáôáéãßäá, ðõñêáãéÝò êôë

êëéìáôéêÝò óõíèÞêåò

äñÜóç ôùí áðïéêïäïìçôþí ìåôÜ ôï æåõãÜñùìá èÜíáôï ãéá

áíôáãùíéóìüò ãéá ôñïöÞ áñéèìüò ôùí Üëëùí åéäþí óôï ïéêïóýóôçìá

äéáèåóéìüôçôá ôïõ íåñïý

èåñìïêñáóßá

âïóêÞ

óõìðåñéöïñÜ êáôÜ ôï æåõãÜñùìá

óõãêÝíôñùóç óôïé÷åßùí óôï Ýäáöïò

÷ñüíïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá ìåãáëþóåé

áíôáãùíéóìüò ãéá ÷þñï

ÔñïöéêÝò áëõóßäåò êáé ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá Áðü ôïí ðõèìÝíá ôùí âáèýôåñùí ùêåáíþí þò ôéò êïñõöÝò ôùí ðéï øçëþí âïõíþí, ðáíôïý ï ðëáíÞôçò ìáò óöýæåé áðü æùÞ. ÊÜèå ðåñéï÷Þ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìéá ìéêñÞ Þ ìåãÜëç ðïéêéëßá áðü æþá, öõôÜ êáé ìéêñüâéá, ðïõ äéåêäéêïýí ôï äéêü ôïõò ÷þñï êáé áãùíßæïíôáé, ãéá íá åðéâéþóïõí. Ôï åßäïò êáé ôï ðëÞèïò ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí ìéáò ðåñéï÷Þò áðïôåëïýí ôá âéïôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñéï÷Þò áõôÞò. Ôï ðïéïé êáé ðüóïé ïñãáíéóìïß áðü êÜèå åßäïò ìðïñïýí íá æÞóïõí óå ìéá ðåñéï÷Þ êáèïñßæåôáé áðü ðáñÜãïíôåò, üðùò ç çëéïöÜíåéá, ïé âñï÷ïðôþóåéò, ç óýóôáóç ôïõ åäÜöïõò, ïé Üíåìïé, ç èåñìïêñáóßá. Ïé ðáñÜãïíôåò áõôïß áðïôåëïýí ôá áâéïôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñéï÷Þò. Ôï óýíïëï üëùí áõôþí ôùí âéïôéêþí êáé áâéïôéêþí óôïé÷åßùí ìéáò ðåñéï÷Þò, ðïõ äéáñêþò áëëçëåðéäñïýí êáé åðçñåÜæïõí ôï Ýíá ôï Üëëï, áðïôåëïýí Ýíá ïéêïóýóôçìá. Ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá åßíáé ìéá Ýñçìïò, Ýíá ëéâÜäé, Ýíá äÜóïò Þ Ýíá ðïôÜìé, áëëÜ êáé ìéá ðüëç Þ áêüìç êáé ôï äéáìÝñéóìá ðïõ ìÝíåéò. Ãéá êÜðïéïí ðïõ ìåëåôÜ ôç öýóç, Ýíá ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá åßíáé ôüóï ìéêñü üóï ç öùëéÜ åíüò ôñõðïêÜñõäïõ Þ ôüóï ìåãÜëï üóï ïëüêëçñïò ï ðëáíÞôçò!

ÄéáñêÞò äéÜóðáóç êáé óýíèåóç Ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá åßíáé ôåëéêÜ åíåñãåéáêÝò ó÷Ýóåéò. Áðü ìüñéá äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá ðïõ âñßóêïíôáé óôïí áôìïóöáéñéêü áÝñá, êáèþò êáé áðü ìüñéá íåñïý ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï Ýäáöïò, ôá öõôÜ ìå ôçí åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ óõíèÝôïõí Üëëá ìüñéá êáé áíáðôýóóïíôáé. ¼ôáí ôá æþá ôñþíå ôá öõôÜ, ìå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ðÝøçò äéáóðþíôáé ôá ìüñéá ôùí èñåðôéêþí óõóôáôéêþí ôïõ öõôïý êáé äçìéïõñãïýíôáé Üëëá ìüñéá. ÏñéóìÝíá áðü áõôÜ ôá ìüñéá äéáóðþíôáé êáé ðÜëé, ãéá íá äçìéïõñãçèïýí Üëëá ìüñéá, ôá ïðïßá äéáóðþíôáé ðÜëé, óå ìéá áëõóßäá ðïõ óõíôçñåßôáé áðü ôéò ìåôáôñïðÝò åíÝñãåéáò.

Ðïëýðëïêåò ó÷Ýóåéò ÊÜèå ïñãáíéóìüò ðñÝðåé íá êáôáöÝñåé íá óõíõðÜñîåé ìå ôïõò Üëëïõò ïñãáíéóìïýò, ìå ôïõò ïðïßïõò ìïéñÜæåôáé ôçí ßäéá ðåñéï÷Þ. ÁíÜìåóá óôïõò ïñãáíéóìïýò áíáðôýóóïíôáé äéÜöïñåò ó÷Ýóåéò, ðïëëÝò öïñÝò ðïëýðëïêåò. Ïé ðåôáëïýäåò, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôñÝöïíôáé ìå ôï íÝêôáñ ôùí ëïõëïõäéþí, áëëÜ óáí «áíôÜëëáãìá» âïçèïýí óôçí áíáðáñáãùãÞ ôùí öõôþí, ìåôáöÝñïíôáò ôç ãýñç áðü ëïõëïýäé óå ëïõëïýäé. Ïé ó÷Ýóåéò ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí óôç öýóç ìðïñåß íá Ý÷ïõí äéÜöïñåò ìïñöÝò, Üëëïôå óõíåñãáóßáò êé Üëëïôå áíôáãùíéóìïý ãéá ôçí ôñïöÞ, ôï ÷þñï, ôï íåñü. Áðü ôéò ðéï óçìáíôéêÝò ó÷Ýóåéò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá åßíáé ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò ðïõ êáèïñßæïíôáé áðü ôï ðïéïò ïñãáíéóìüò ôñÝöåôáé ìå ðïéïí.

77 Ôï ìåãÜëï øÜñé ôñþåé ôï ìéêñü... ¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß Ý÷ïõí áíÜãêç ôñïöÞò. Ïé ïñãáíéóìïß ðïõ öùôïóõíèÝôïõí ðáñÜãïõí ìüíïé ôïõò ôçí ôñïöÞ ôïõò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ. Ïé ïñãáíéóìïß áõôïß ïíïìÜæïíôáé áõôüôñïöïé Þ ðáñáãùãïß. ÔÝôïéïé ïñãáíéóìïß åßíáé ôá öõôÜ êáé ôï öõôïðëáãêôüí. Áíôßèåôá ôá æþá åßíáé åôåñüôñïöïé ïñãáíéóìïß, áöïý ðáßñíïõí ôçí åíÝñãåéá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ôñþãïíôáò öõôÜ Þ Üëëá æþá. Ãé’ áõôü ëÝãïíôáé êáé êáôáíáëùôÝò.

ÔñïöéêÝò áëõóßäåò ÊÜèå ïñãáíéóìüò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá ôñÝöåôáé áðü êÜðïéïí Þ êÜðïéïõò Üëëïõò. Ìåëåôþíôáò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá «ðïéïò ôñþåé ðïéïí» ìðïñïýìå íá ôïðïèåôÞóïõìå ôïõò ïñãáíéóìïýò óå ìéá óåéñÜ, Ýôóé þóôå ï êáèÝíáò íá áðïôåëåß ôñïöÞ ãéá ôïí åðüìåíï. Ç áëõóßäá ðïõ äçìéïõñãåßôáé ìå áõôüí ôïí ôñüðï ëÝãåôáé ôñïöéêÞ áëõóßäá. Ç áðåéêüíéóç ìå ôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò Ý÷åé Ýíá ìåéïíÝêôçìá. Ìå ôçí áðåéêüíéóç áõôÞ ìðïñïýìå ãéá êÜèå ïñãáíéóìü íá ðáñïõóéÜóïõìå êÜèå öïñÜ ìüíïí Ýíáí áðü ôïõò ïñãáíéóìïýò ìå ôïõò ïðïßïõò áõôüò ôñÝöåôáé.

ÔñïöéêÜ ðëÝãìáôá Ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò åßíáé ðïëý ðéï ðïëýðëïêåò áð’ ü,ôé ìðïñåß íá öáíåß óôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò, áöïý üëá ôá æþá ôñþíå ðåñéóóüôåñá áðü Ýíá åßäç ôñïöÞò. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ïé âÜôñá÷ïé äåí ôñÝöïíôáé ìüíï ìå áêñßäåò áëëÜ êáé ìå Üëëá Ýíôïìá êáé ïé áëåðïýäåò äåí ôñÝöïíôáé ìüíï ìå êüôåò. ÊÜèå æþï Þ öõôü ìðïñåß íá ãßíåé ôñïöÞ ãéá ðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ åßäç æþùí, Üñá ìðïñåß íá áíÞêåé óå ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá ôñïöéêÝò áëõóßäåò. Ç áðåéêüíéóç ôùí ôñïöéêþí ó÷Ýóåùí óôï ïéêïóýóôçìá åßíáé ðëçñÝóôåñç óôá ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá, ðïõ äåß÷íïõí ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò êÜèå öïñÜ.

ÏéêïóõóôÞìáôá êáé Üíèñùðïò Óå Ýíá ïéêïóýóôçìá êÜèå ïñãáíéóìüò åðçñåÜæåé ôïõò Üëëïõò êáé åðçñåÜæåôáé áðü áõôïýò. Óôá ïéêïóõóôÞìáôá õðÜñ÷ïõí ìç÷áíéóìïß ìå ôïõò ïðïßïõò åîéóïññïðïýíôáé ïé äéáôáñá÷Ýò ðïõ ðñïêáëïýíôáé. Áí, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìéá åðéäçìßá ìåéþóåé ôï ðëÞèïò ôùí ëáãþí óå ìéá ðåñéï÷Þ, èá áõîçèåß ôï ðëÞèïò ôùí öõôþí ìå ôá ïðïßá ïé ëáãïß ôñÝöïíôáé. Áõôü èá Ý÷åé ùò óõíÝðåéá ïé ëáãïß ðïõ Ý÷ïõí áðïìåßíåé íá âñßóêïõí ðéï åýêïëá ôñïöÞ, ïðüôå èá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ðéï ãñÞãïñá êáé ôï ðëÞèïò ôïõò èá áõîçèåß ðÜëé. Ï ìç÷áíéóìüò ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò èá Ý÷åé ëåéôïõñãÞóåé êáé èá Ý÷åé åîéóïññïðÞóåé ôç äéáôáñá÷Þ. ÊÜðïéåò öïñÝò üìùò ç öýóç äåí ìðïñåß íá ôá âãÜëåé ðÝñá. Óôç äéÜñêåéá ôçò éóôïñßáò ôçò Ãçò, ðïëëÝò öïñÝò óõíÝâçóáí áëëáãÝò óôï êëßìá Þ êáôáóôñïöÝò ôüóï Ýíôïíåò, þóôå ðïëëÜ æþá êáé öõôÜ åîáöáíßóôçêáí.

Åðßäñáóç ôïõ áíèñþðïõ óôï ïéêïóýóôçìá Ç ðáñÝìâáóç ôïõ áíèñþðïõ óôï ïéêïóýóôçìá ìåñéêÝò öïñÝò åßíáé ðñïóôáôåõôéêÞ ãéá ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. Ç áíáêÞñõîç ðñïóôáôåõüìåíùí åéäþí êáé ç äéáöýëáîç ôùí åèíéêþí äñõìþí óôïõò ïðïßïõò ðñïóôáôåýåôáé ç ÷ëùñßäá êáé ç ðáíßäá áðïôåëïýí èåôéêÜ ðáñáäåßãìáôá ôçò áíèñþðéíçò ðáñÝìâáóçò. Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ùóôüóï ïé áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò ðñïîåíïýí áíåðáíüñèùôåò âëÜâåò óôï ïéêïóýóôçìá. Ìå ôçí áíåîÝëåãêôç õëïôïìßá êáé ôéò ðõñêáãéÝò êáôáóôñÝöïíôáé ðïëýôéìá äÜóç, ðïõ áðïôåëïýí ôï âéüôïðï ÷éëéÜäùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí, åíþ ç äéáñêÞò ÷ñÞóç öõôïöáñìÜêùí êáé åíôïìïêôüíùí ãåìßæåé ôïí áÝñá, ôï íåñü êáé ôï Ýäáöïò ìå âëáâåñÝò ïõóßåò. Ç áíåîÝëåãêôç èÞñåõóç êáé áëéåßá êáèþò êáé ç åîáöÜíéóç æùéêþí åéäþí ðïõ äñïõí «åíï÷ëçôéêÜ» áðïôåëïýí åðßóçò ðáñáäåßãìáôá áñíçôéêÞò åðßäñáóçò ôïõ áíèñþðïõ óôï ïéêïóýóôçìá.

ÐëáíÞôçò Ãç: Ýíá åõáßóèçôï ïéêïóýóôçìá Ï ðëáíÞôçò ìáò åßíáé Ýíá åõáßóèçôï ïéêïóýóôçìá. Ï ¹ëéïò ðñïóöÝñåé ðïëýôéìç åíÝñãåéá, åíþ ç áôìüóöáéñá ôçò Ãçò ìÜò ðñïóôáôåýåé áðü ôçí åðéêßíäõíç çëéáêÞ áêôéíïâïëßá. Ç éóïññïðßá áõôÞ ëåéôïõñãåß áäéáôÜñáêôá ãéá åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò ôå÷íïëïãßáò üìùò äéáñêþò åðéâáñýíïõìå ôçí áôìüóöáéñá ìå ìüñéá âëáâåñþí áåñßùí, üðùò ôïõ äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá. Ïé óõíÝðåéåò ãéá ôï ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá åßíáé êáôáóôñïöéêÝò: áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò, åîáöÜíéóç æþùí êáé öõôþí, ëéþóéìï ðÜãùí....

Ðíåýìïíáò ôçò Ãçò Ôï ìåãáëýôåñï äÜóïò óôïí ðëáíÞôç âñßóêåôáé óôïí Áìáæüíéï. Óôï ïéêïóýóôçìá áõôü ôçò Íüôéáò ÁìåñéêÞò óõíáíôÜôáé ðåñßðïõ ôï Ýíá ôñßôï üëùí ôùí æùéêþí êáé öõôéêþí åéäþí ôçò Ãçò. Ç ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ ðïõ åêëýåôáé áðü ôç öùôïóýíèåóç ôùí öõôéêþí ïñãáíéóìþí óôïí Áìáæüíéï åßíáé ôüóï ìåãÜëç, ðïõ ôï ïéêïóýóôçìá äéêáéïëïãçìÝíá ÷áñáêôçñßæåôáé ùò «ðíåýìïíáò ôçò Ãçò». Ç óçìáóßá ôïõ ãéá ôçí éóïññïðßá ôïõ êëßìáôïò óôç Ãç åßíáé ôåñÜóôéá. ÐáñÜ ôç óçìáóßá ôïõ ãéá ôçí éóïññïðßá óôïí ðëáíÞôç, ç åêìåôÜëëåõóç ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò åßíáé áíåîÝëåãêôç. ÌåãÜëåò åßíáé ïé åêôÜóåéò ðïõ åê÷åñóþíïíôáé êÜèå ÷ñüíï ãéá ôç äçìéïõñãßá êáëëéåñãÞóéìùí åäáöþí, åíþ ôåñÜóôéï åßíáé ôï ðëÞèïò ôùí äÝíôñùí ðïõ êüâïíôáé.

79 Åèíéêïß Äñõìïß: üôáí ï Üíèñùðïò ðáñåìâáßíåé ãéá... êáëü! «H ðñïóôáóßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò áðïôåëåß õðï÷ñÝùóç ôïõ ÊñÜôïõò êáé äéêáßùìá ôïõ êáèåíüò». Ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá áðü ôï Üñèñï 24 ôïõ ÓõíôÜãìáôïò ôçò ÅëëÜäáò äåß÷íåé ôç óçìáóßá ðïõ äßíåé ç ðïëéôåßá óôçí ðñïóôáóßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. Ç ðñïóôáóßá ðïëëþí äáóéêþí ïéêïóõóôçìÜôùí ôçò ÷þñáò ãßíåôáé ìå ôçí áíáêÞñõîÞ ôïõò óå åèíéêïýò äñõìïýò, ðïõ ðñïóôáôåýïíôáé ìå åéäéêü ðëáßóéï íüìùí êáé êáíüíùí. Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí 10 åèíéêïß äñõìïß: óôïí ¼ëõìðï, óôçí Ïßôç, óôïí Ðáñíáóóü, óôçí Ðßíäï, óôçí ÐÜñíçèá, óôïí Áßíï, óôï öáñÜããé ôïõ ÂßêïõÁþïõ, óôéò ÐñÝóðåò, óôï öáñÜããé ôçò ÓáìáñéÜò êáé óôï Óïýíéï. Óôïõò åèíéêïýò äñõìïýò ï åðéóêÝðôçò ìðïñåß íá äåé áðü êïíôÜ ôá ðñïóôáôåõüìåíá æþá êáé öõôÜ ôçò ðåñéï÷Þò êáé íá èáõìÜóåé ðñáãìáôéêÜ «ìíçìåßá» ôçò öýóçò.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ôï óýíïëï ôùí ïñãáíéóìþí ðïõ æïõí óå ìéá ðåñéï÷Þ êáèþò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò, üðùò ç çëéïöÜíåéá, ôï åßäïò ôïõ åäÜöïõò, ç èåñìïêñáóßá áðïôåëïýí Ýíá ïéêïóýóôçìá. • Ãéá íá äéáôçñçèåß Ýíá ïéêïóýóôçìá, ÃëùóóÜñé... ÷ñåéÜæåôáé óõíå÷Þ ðñïóöïñÜ åíÝñãåéáò. Ç âáóéêÞ ðçãÞ åíÝñãåéáò åßíáé ï ¹ëéïò. • Ïéêïóýóôçìá ïíïìÜæïõìå ôï óýíïëï ôùí • Ìåôáîý ôùí ïñãáíéóìþí åíüò âéïôéêþí êáé áâéïôéêþí óôïé÷åßùí ìéáò ïéêïóõóôÞìáôïò áíáðôýóóïíôáé ôñïöéêÝò ðåñéï÷Þò ðïõ äéáñêþò áëëçëåðéäñïýí êáé ó÷Ýóåéò. åðçñåÜæïõí ôï Ýíá ôï Üëëï. • Ïé ôñïöéêÝò áëõóßäåò áðåéêïíßæïõí • ÂéïôéêÜ óôïé÷åßá åßíáé áõôÜ ðïõ êáèïñßæïíôáé áðëÝò, ìüíï, ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò, áðü ôï åßäïò êáé ôï ðëÞèïò ôùí æùíôáíþí ðåñéãñÜöïõí äçëáäÞ ðïéïò ïñãáíéóìüò ïñãáíéóìþí ìéáò ðåñéï÷Þò. ôñÝöåôáé áðü ðïéïí, ÷ùñßò íá ðáñÝ÷ïõí • ÁâéïôéêÜ óôïé÷åßá åßíáé ðáñÜãïíôåò, üðùò ç ðïóïôéêÜ óôïé÷åßá. Óå áõôÝò çëéïöÜíåéá, ïé âñï÷ïðôþóåéò, ôï åßäïò ôïõ áðåéêïíßæåôáé ìüíï Ýíá æþï ùò ôñïöÞ åäÜöïõò, ïé Üíåìïé êáé ç èåñìïêñáóßá ìéáò åíüò Üëëïõ. ðåñéï÷Þò. • Óôç öýóç ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò åßíáé • Ç ôñïöéêÞ áëõóßäá áðåéêïíßæåé ôçí ôñïöéêÞ ðéï ðïëýðëïêåò. Ç ðïëõðëïêüôçôá ó÷Ýóç áíÜìåóá ó’ Ýíá öõôü, ó’ Ýíá öõôïöÜãï áõôÞ áðåéêïíßæåôáé óôá ôñïöéêÜ æþï êáé ó’ Ýíá óáñêïöÜãï æþï. ðëÝãìáôá. • Ôï ôñïöéêü ðëÝãìá áðåéêïíßæåé ôéò • ÊÜèå äéáôáñá÷Þ Þ êÜèå ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò óôç öýóç, ïé ïðïßåò áíèñþðéíç åðÝìâáóç óå Ýíá åßíáé ðéï ðïëýðëïêåò áð' üôé ïéêïóýóôçìá åðçñåÜæåé äåß÷íïõí ïé ôñïöéêÝò Üìåóá Þ Ýììåóá üëïõò áëõóßäåò. ôïõò ïñãáíéóìïýò ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò.

ÁÍÁÐÍÅÕÓÔÉÊÏ

Ï äýôçò ðáñáôçñåß ôá æþá êáé ôá öõôÜ óôï âõèü ôçò èÜëáóóáò. ÊïëõìðÜ áñãÜ êáé áðïöåýãåé ôéò áðüôïìåò êéíÞóåéò, ãéá íá ìçí ôñïìÜæåé ôá øÜñéá. Ïé öõóáëßäåò ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôïõ ìáñôõñïýí ìßá áðü ôéò âáóéêüôåñåò ëåéôïõñãßåò ôïõ ïñãáíéóìïý ôïõ, ôçí áíáðíïÞ. Ìå ôçí áíáðíïÞ ï Üíèñùðïò åöïäéÜæåôáé ìå ïîõãüíï êáé áðïâÜëëåé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá.

ÄéáöïñåôéêÜ æþá áíáðíÝïõí ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï. Ôá óêïõëÞêéá äåí áíáðíÝïõí áðü ôï óôüìá áëëÜ áðü üëï ôïõò ôï óþìá. Ïé õäñüâéåò áñÜ÷íåò áðïèçêåýïõí áÝñá óå öõóáëßäåò êÜôù áðü ôï íåñü. Ôá ðïõëéÜ Ý÷ïõí áõîçìÝíåò áíÜãêåò óå ïîõãüíï, äåí áíáðíÝïõí ìüíï áðü ôï óôüìá, áëëÜ áðïèçêåýïõí áÝñá êáé óå óÜêïõò ìÝóá óôï óþìá ôïõò. Ôá øÜñéá ìðïñïýí íá áíáðíÝïõí óôï íåñü. Ìå ôá âñÜã÷éá ðáßñíïõí ïîõãüíï áðü ôïí áÝñá ðïõ åßíáé äéáëõìÝíïò óôï íåñü.

Ï Üíèñùðïò äåí Ý÷åé áõôÞí ôçí éêáíüôçôá. ¼ôáí êÜíïõìå âïõôéÝò óôç èÜëáóóá, êáôáëáâáßíïõìå ðïëý êáëÜ ðüóï ðïëýôéìïò åßíáé ï áÝñáò ãýñù ìáò. Ãéá íá ìðïñïýìå íá ìåßíïõìå êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôïõ íåñïý ãéá áñêåôÞ þñá, ðñÝðåé íá ìåôáöÝñïõìå ìáæß ìáò öéÜëåò ìå áÝñá.

ÖéÜëåò ìå áÝñá äå ÷ñçóéìïðïéïýí ìüíï ïé äýôåò áëëÜ êáé ïé áóôñïíáýôåò óôïõò äéáóôçìéêïýò ðåñéðÜôïõò Ýîù áðü ôï äéáóôçìüðëïéï, ïé áíèñáêùñý÷ïé óôéò óôïÝò âáèéÜ êÜôù áðü ôç Ãç, ïé ïñåéâÜôåò óôá ðïëý øçëÜ âïõíÜ, üðïõ ï áÝñáò ôçò áôìüóöáéñáò åßíáé ðïëý áñáéüò.

¼ôáí îåóðÜ ðõñêáãéÜ, äåí êéíäõíåýïõìå ìüíï áðü åãêáýìáôá. Óçìáíôéêüò êßíäõíïò äçìéïõñãåßôáé êáé áðü ôïí êáðíü, êáèþò äåí õðÜñ÷åé áñêåôü ïîõãüíï, ãéá íá áíáðíåýóïõìå. Ãéá ôï ëüãï áõôü ïé ðõñïóâÝóôåò ìåôáöÝñïõí ìáæß ôïõò öéÜëåò ìå áÝñá.

Áí îåóðÜóåé ðõñêáãéÜ óôï êôÞñéï ðïõ âñéóêüìáóôå êáé ï ÷þñïò ãåìßóåé ìå êáðíü, ðñÝðåé íá âÜëïõìå ìðñïóôÜ áðü ôï óôüìá êáé ôç ìýôç ìáò Ýíá âñåãìÝíï ðáíß êáé íá áðïìáêñõíèïýìå áðü ôç öùôéÜ ðñïóðáèþíôáò íá áíáðíÝïõìå üóï ãßíåôáé ðéï êïíôÜ óôï ðÜôùìá, üðïõ ï êáðíüò åßíáé ëéãüôåñïò êáé ï áÝñáò ðéï êáèáñüò.

Ç áíáðíïÞ åßíáé ëåéôïõñãßá áðáñáßôçôç ãéá ôç æùÞ. ×ùñßò íá áíáðíÝïõìå, ìðïñïýìå íá áíôÝîïõìå ìåñéêÜ ìüíï äåõôåñüëåðôá. Ôï óýíïëï ôùí ïñãÜíùí ìå ôá ïðïßá ðáßñíïõìå ôï áðáñáßôçôï ïîõãüíï êáé áðïâÜëëïõìå ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá, ôï óýíïëï äçëáäÞ ôùí ïñãÜíùí ôçò áíáðíïÞò, áðïôåëåß ôï áíáðíåõóôéêü ìáò óýóôçìá.

Ç áíáðíïÞ

Ç áíáðíïÞ åßíáé ìßá áðü ôéò âáóéêüôåñåò ëåéôïõñãßåò ôïõ áíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý. ¼ðùò üëïé ïé ïñãáíéóìïß, Ýôóé êáé ï Üíèñùðïò ÷ñåéÜæåôáé ïîõãüíï, ãéá íá æÞóåé. Ìå êÜèå áíáðíïÞ åéóðíÝïõìå áÝñá, åöïäéÜæïíôáò ôïí ïñãáíéóìü ìáò ìå ôï áðáñáßôçôï ïîõãüíï, åíþ ôáõôü÷ñïíá ìå êÜèå åêðíïÞ ìáò áðïâÜëëïõìå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá óôï ðåñéâÜëëïí. ×ùñßò íá áíáðíÝïõìå, äåí ìðïñïýìå íá áíôÝîïõìå ðåñéóóüôåñï áðü ìåñéêÜ äåõôåñüëåðôá.

Ôá üñãáíá ôïõ áíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò ¼ðùò âëÝðåéò óôï óêßôóï, ç ôñá÷åßá êáôáëÞãåé óå äýï âñüã÷ïõò, ðïõ äéáêëáäßæïíôáé óå üëï êáé ìéêñüôåñïõò ó÷çìáôßæïíôáò ôï âñïã÷éêü äÝíôñï. Óôá Üêñá ôïõ âñïã÷éêïý äÝíôñïõ õðÜñ÷ïõí ìéêñïóêïðéêïß óÜêïé, ïé êõøåëßäåò, ðïõ ðåñéâÜëëïíôáé áðü ðïëý ëåðôÜ áéìïöüñá áããåßá. Óôéò êõøåëßäåò êáôáëÞãåé ï áÝñáò ðïõ åéóðíÝïõìå. Êáèþò ï áÝñáò áõôüò åßíáé ðëïýóéïò óå ïîõãüíï, ôï ïîõãüíï áõôü ðåñíÜ áðü ôéò êõøåëßäåò óôï áßìá. Ôáõôü÷ñïíá óôéò êõøåëßäåò öôÜíåé áßìá ðëïýóéï óå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. Ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ðåñíÜ áðü ôï áßìá óôéò êõøåëßäåò êáé áðïâÜëëåôáé ìå ôïí áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ ïíïìÜæåôáé áíôáëëáãÞ áåñßùí. Óôï óêßôóï ç ðïñåßá ôïõ áÝñá ðïõ åéóðíÝïõìå åßíáé óçìåéùìÝíç ìå êüêêéíï ÷ñþìá, åíþ ç ðïñåßá ôïõ áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå ìå ìðëå ÷ñþìá. Óôïõò ðíåýìïíåò äåí õðÜñ÷ïõí ìýåò. Ç êßíçóÞ ôïõò êáôÜ ôçí åéóðíïÞ êáé ôçí åêðíïÞ ãßíåôáé ìå ôïõò èùñáêéêïýò ìõò êáé ôï äéÜöñáãìá.

ÑéíéêÞ êïéëüôçôá

ËÜñõããáò

Ðíåýìïíåò

Âñüã÷ïé

Êõøåëßäåò

83 ÊÜôé ìïõ ìõñßæåé... Ç áßóèçóç ôçò üóöñçóçò åßíáé Üìåóá óõíäåäåìÝíç ìå ôç ëåéôïõñãßá ôçò áíáðíïÞò. Áðü ôçí åðéöÜíåéá ôùí óùìÜôùí ðïõ «ìõñßæïõí», êÜðïéá ìüñéá áðïìáêñýíïíôáé êáé äéá÷Ýïíôáé óôïí áÝñá ðïõ âñßóêåôáé ãýñù ôïõò. ÁíÜëïãá ìå ôï ðüóï «ìõñßæïõí» ôá óþìáôá, áðïìáêñýíïíôáé êáé äéá÷Ýïíôáé óôçí áôìüóöáéñá ëéãüôåñá Þ ðåñéóóüôåñá ìüñéá. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ åéóðíÝïõìå êÜðïéá áðü ôá ìüñéá áõôÜ. ÅéäéêÜ áéóèçôÞñéá óôç ñéíéêÞ êïéëüôçôá «áíáëýïõí» ôç óýíèåóç ôïõ áÝñá êáé óôÝëíïõí áíôßóôïé÷á çëåêôñéêÜ óÞìáôá óôïí åãêÝöáëï, óôÝëíïõí äçëáäÞ, áíÜëïãá ìå ôï ôé ìõñßæïõìå, ìçíýìáôá åõ÷Üñéóôá Þ... äõóÜñåóôá!

¼ôáí ôñþìå, äå ìéëÜìå!

ÓôïìáôéêÞ êïéëüôçôá

Ôñá÷åßá

Åßíáé âÝâáéï üôé Ý÷åéò áêïýóåé ôçí ðáñáôÞñçóç áõôÞ ðïëëÝò öïñÝò. Óßãïõñá äåí åßíáé üìïñöï íá âëÝðïõìå êÜðïéïí ìå áíïé÷ôü ôï óôüìá, åíþ ôñþåé. Åêôüò üìùò áðü ôï üôé äåí åßíáé üìïñöï, åßíáé êáé åðéêßíäõíï! Ç ôñïöÞ öôÜíåé óôï óôïìÜ÷é ìÝóá áðü ôïí ïéóïöÜãï. ÌðñïóôÜ áðü ôïí ïéóïöÜãï âñßóêåôáé ï ëÜñõããáò, áðü ôïí ïðïßï ðåñíÜ ï áÝñáò, ãéá íá öôÜóåé óôïõò ðíåýìïíåò. ¼ôáí êáôáðßíïõìå, ï ëÜñõããáò êëåßíåé áõôüìáôá ìå ôçí åðéãëùôôßäá, üðùò âëÝðåéò óôï áñéóôåñü óêßôóï, ïðüôå ç ôñïöÞ ïäçãåßôáé óôïí ïéóïöÜãï. Áí ç ôñïöÞ ðÜåé óôï ëÜñõããá, ôüôå äåí ìðïñïýìå íá áíáðíåýóïõìå êáé õðÜñ÷åé êßíäõíïò íá ðíéãïýìå. ¼óç þñá ìéëÜìå, âãáßíåé áÝñáò áðü ôïõò ðíåýìïíåò, ïðüôå ï ëÜñõããáò ìÝíåé áíïéêôüò, üðùò âëÝðåéò óôï äéðëáíü óêßôóï. Áí ëïéðüí ìéëÜìå, åíþ ôñþìå, õðÜñ÷åé êßíäõíïò íá ðåñÜóåé ôñïöÞ óôï ëÜñõããá êáé íá ðíéãïýìå.

óôïìáôéêÞ êïéëüôçôá

ñéíéêÞ êïéëüôçôá ìðïõêéÜ

óôïìáôéêÞ êïéëüôçôá

åðéãëùôôßäá ëÜñõããáò ïéóïöÜãïò

ëÜñõããáò ïéóïöÜãïò

ñéíéêÞ êïéëüôçôá

ÁíáðíïÞ êáé õãåßá Ôï ïîõãüíï åßíáé ðïëýôéìï ãéá ôç æùÞ. Ìå ôçí áíáðíïÞ ï oñãáíéóìüò ìáò åöïäéÜæåôáé ìå ôï áðáñáßôçôï ïîõãüíï. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ, üìùò, ìáæß ìå ôïí áÝñá åéóðíÝïõìå êáé ìéêñüâéá, óêüíç êáé Üëëá âëáâåñÜ óùìáôßäéá. Ç ðïéüôçôá ôçò æùÞò ìáò åîáñôÜôáé óå ìåãÜëï âáèìü áðü ôï ðüóï êáèáñüò åßíáé ï áÝñáò ðïõ áíáðíÝïõìå. Óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ðïëëïß Üíèñùðïé õðïöÝñïõí áðü áíáðíåõóôéêÜ ðñïâëÞìáôá. Ç óùóôÞ äéáôñïöÞ, ç Üóêçóç, ïé åêäñïìÝò óôçí åîï÷Þ êáé ï áåñéóìüò ôùí ÷þñùí óôïõò ïðïßïõò æïýìå Þ åñãáæüìáóôå åßíáé óõíÞèåéåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ õãåßá ôïõ áíáðíåõóôéêïý ìáò óõóôÞìáôïò. Ãéá ôçí êáëÞ ìáò õãåßá åßíáé åðßóçò óçìáíôéêü íá áíáðíÝïõìå áðü ôç ìýôç êáé ü÷é áðü ôï óôüìá. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ áðü ôç ìýôç ï áÝñáò õãñáßíåôáé êáé öéëôñÜñåôáé, êáèþò ìéêñÝò ôñé÷ïýëåò óõãêñáôïýí óêüíç êáé Üëëá ìéêñïóêïðéêÜ óùìáôßäéá.

Ðáèçôéêü êÜðíéóìá, åîßóïõ âëáâåñü ìå ôï êÜðíéóìá... Ôï êÜðíéóìá ðñïêáëåß óçìáíôéêÜ ðñïâëÞìáôá óôá üñãáíá ôïõ áíáðíåõóôéêïý êáèþò êáé ôïõ êõêëïöïñéêïý óõóôÞìáôïò. ÐïëëÝò óïâáñÝò áóèÝíåéåò ïöåßëïíôáé óôç âëáâåñÞ áõôÞ óõíÞèåéá. Ãé' áõôü åßíáé óçìáíôéêü íá ðñïôñÝðïõìå üëïõò ôïõò åíÞëéêåò ðïõ êáðíßæïõí, íá ðñïóðáèÞóïõí íá óôáìáôÞóïõí ôç óõíÞèåéá áõôÞ. ¼ôáí êÜðïéïò êáðíßæåé, ìüñéá âëáâåñþí ïõóéþí, üðùò ìüñéá ðßóóáò, íéêïôßíçò ê.Ü. åéóÝñ÷ïíôáé óôïõò ðíåýìïíåò. ÊÜðïéá áðü ôá ìüñéá áõôÜ åðéêÜèïíôáé óôá ôïé÷þìáôá ôùí ìéêñïóêïðéêþí êõøåëßäùí êáé åìðïäßæïõí ôçí áíôáëëáãÞ áåñßùí, åíþ Üëëá, ìÝóù ôùí êõøåëßäùí, ðåñíïýí óôï áßìá ðñïêáëþíôáò ðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ ðñïâëÞìáôá. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá âëáâåñÜ ìüñéá ôá åéóðíÝåé ï êáðíéóôÞò. Ùóôüóï, áí åßìáóôå êïíôÜ ôïõ, åéóðíÝïõìå êáé åìåßò âëáâåñÝò ïõóßåò. ÐñÝðåé, ëïéðüí, íá áðïöåýãïõìå ôçí ðáñáìïíÞ óå ÷þñïõò ðïõ êáðíßæïõí Üëëïé, íá áðïöåýãïõìå, üðùò ëÝìå áëëéþò, ôï ðáèçôéêü êÜðíéóìá. Ïé ðáèçôéêïß êáðíéóôÝò áíôéìåôùðßæïõí ôïõò ßäéïõò êéíäýíïõò ìå ôïõò êáðíéóôÝò. Ìðïñåß íá ìçí êáðíßæïõìå ïé ßäéïé, õðïöÝñïõìå üìùò ðïëëÝò öïñÝò áðü ôïí êáðíü ôùí ôóéãÜñùí ôùí Üëëùí.

Ëéãüôåñç óêüíç êáëýôåñç õãåßá Óôïí áÝñá õðÜñ÷ïõí äéÜöïñá ìéêñïóêïðéêÜ óùìáôßäéá, ðïõ äåí ìðïñïýìå íá äïýìå åýêïëá. ¼ôáí áíáðíÝïõìå, ôá óùìáôßäéá áõôÜ êáôáëÞãïõí óôïõò ðíåýìïíÝò ìáò. Ãé' áõôü êáëü åßíáé íá áðïöåýãïõìå íá ðáñáìÝíïõìå óôï äùìÜôéï, üôáí êÜðïéïò îåóêïíßæåé Þ ôéíÜæåé ôá ÷áëéÜ. Ï óõ÷íüò áåñéóìüò ôïõ äùìáôßïõ ìáò åðßóçò ìðïñåß íá ðåñéïñßóåé ôçí ðïóüôçôá ôùí ìéêñïóêïðéêþí óùìáôéäßùí ðïõ áéùñïýíôáé.

85 Êñáôþíôáò ôçí áíáðíïÞ ìáò Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò äåí ìðïñåß íá áíôÝîåé ÷ùñßò íá áíáðíÝåé ãéá ðåñéóóüôåñï áðü ìåñéêÜ ëåðôÜ. Ç éêáíüôçôá íá «êñáôÜìå» ôçí áíáðíïÞ ìáò, ðïéêßëëåé áðü Üíèñùðï óå Üíèñùðï. ¢ëëïé ìðïñïýí íá áíôÝîïõí ãéá ìåñéêÜ ìüíï äåõôåñüëåðôá, åíþ õðÜñ÷ïõí êé ïñéóìÝíïé ðïõ ìðïñïýí íá êñáôÞóïõí ôçí áíáðíïÞ ôïõò áêüìç êáé ãéá ìåñéêÜ ëåðôÜ ôçò þñáò. Óßãïõñá êáíÝíáò Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá áããßîåé ôéò åðéäüóåéò ôùí æþùí. Ï éððïðüôáìïò ìðïñåß íá êñáôÞóåé ôçí áíáðíïÞ ôïõ ãéá ðÝíôå ëåðôÜ, ôï äåëößíé ðÜíù áðü äÝêá ëåðôÜ, åíþ ï ðéãêïõßíïò êñáôÜ ôçí áíáðíïÞ ôïõ þò êáé åßêïóé ëåðôÜ. ÁíáìöéóâÞôçôïò ðñùôáèëçôÞò åßíáé ç öÜëáéíá, ðïõ êñáôÜ ôçí áíáðíïÞ ôçò þò êáé äýï þñåò äéáíýïíôáò ôåñÜóôéåò áðïóôÜóåéò êÜôù áðü ôï íåñü. Ôï íá óôáìáôÜìå üìùò íá áíáðíÝïõìå åðßôçäåò êñáôþíôáò ôçí áíáðíïÞ ìáò äåí åßíáé ðáé÷íßäé. ×ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ. ÄéáöïñåôéêÜ, ìðïñåß íá áðïäåé÷èåß åðéêßíäõíï áêüìç êáé ãéá ôçí ßäéá ôç æùÞ ìáò.

¢óèìá ¸÷åéò óßãïõñá ðáñáôçñÞóåé êÜðïéïõò óõììáèçôÝò Þ óõììáèÞôñéÝò óïõ íá åéóðíÝïõí áðü Ýíá ìéêñü óðñÝé ìå ðåñßåñãï ó÷Þìá. Ôï óðñÝé áõôü âïçèÜ óôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ Üóèìáôïò, ìéáò êïéíÞò ðÜèçóçò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôï áíáðíåõóôéêü óýóôçìá. Ôï Üóèìá ðñïêáëåßôáé, üôáí «óôåíåýïõí» ïé âñüã÷ïé ôùí ðíåõìüíùí ìáò, áõôïß ïé åêáôïíôÜäåò ìéêñïóêïðéêïß «óùëÞíåò» óôïõò ðíåýìïíåò, áðü ôïõò ïðïßïõò ðåñíÜ ï áÝñáò. Ôï Üóèìá ðñïêáëåß äýóðíïéá êáé áíáðíïÞ ìå âÞ÷á, ìå «óöýñéãìá». Ç áíôéìåôþðéóç ôïõ Üóèìáôïò åßíáé óÞìåñá ó÷åôéêÜ åýêïëç ìå ôç ÷ñÞóç ôùí åéäéêþí óðñÝé. Ðþò ìðïñåßò åóý íá âïçèÞóåéò ôïõò óõììáèçôÝò óïõ; Áñêåß íá ìçí ôïõò åíï÷ëåßò, üôáí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôï ìéêñü áõôü óðñÝé...

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ôá üñãáíá ôïõ áíáðíåõóôéêïý ìáò óõóôÞìáôïò åßíáé ç óôïìáôéêÞ êáé ç ñéíéêÞ ÃëùóóÜñé... êïéëüôçôá, ï ëÜñõããáò, ç ôñá÷åßá, ïé ðíåýìïíåò, ïé âñüã÷ïé, ôï âñïã÷éêü äÝíôñï • AíáðíïÞ ïíïìÜæåôáé ç äéáäéêáóßá êáé ïé êõøåëßäåò. ðñüóëçøçò ïîõãüíïõ êáé áðïâïëÞò • Áðü ôïí áÝñá ðïõ åéóðíÝïõìå ðåñíÜ äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá áðü ôïõò æùíôáíïýò ïîõãüíï óôï áßìá, åíþ ôáõôü÷ñïíá áðü ôï ïñãáíéóìïýò. áßìá áðïâÜëëåôáé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá óôïí • Áíáðíåõóôéêü óýóôçìá ïíïìÜæåôáé ôï óýíïëï ôùí áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ ïñãÜíùí ìå ôá ïðïßá áíáðíÝïõìå. ãßíåôáé óôéò êõøåëßäåò. • Óôïõò ðíåýìïíåò ãßíåôáé ç áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí. • Ï áÝñáò ðïõ åéóðíÝïõìå ðåñéÝ÷åé • ËÜñõããáò ïíïìÜæåôáé ôï ðÜíù ôìÞìá ôçò ðåñéóóüôåñï ïîõãüíï êáé ëéãüôåñï äéïîåßäéï áíáðíåõóôéêÞò ïäïý. ôïõ Üíèñáêá áðü ôïí áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. • Ôñá÷åßá ïíïìÜæåôáé ï áíáðíåõóôéêüò óùëÞíáò ðïõ • Åßíáé ðéï õãéåéíü íá áíáðíÝïõìå áðü ôç óõíäÝåé ôï ëÜñõããá ìå ôïõò âñüã÷ïõò. ìýôç êáé ü÷é áðü ôï óôüìá, ãéáôß Ýôóé ï • Ïé âñüã÷ïé åßíáé äéáêëáäþóåéò ôçò ôñá÷åßáò, ïé áÝñáò êáèáñßæåôáé, õãñáßíåôáé êáé ïðïßåò âñßóêïíôáé ìÝóá óôïõò ðíåýìïíåò. èåñìáßíåôáé ðñéí öôÜóåé óôïõò ðíåýìïíÝò • Ïé êõøåëßäåò åßíáé ìéêñïóêïðéêïß óÜêïé ðïõ ìáò. âñßóêïíôáé óôá Üêñá ôïõ âñïã÷éêïý • Ç óùóôÞ äéáôñïöÞ, ç Üóêçóç, ïé äÝíôñïõ, óôïõò ðíåýìïíåò êáé åêäñïìÝò óôçí åîï÷Þ êáé ï áåñéóìüò ôùí ðåñéâÜëëïíôáé áðü ðïëý ëåðôÜ êëåéóôþí ÷þñùí åßíáé óõíÞèåéåò ðïõ áéìïöüñá áããåßá. óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ áíáðíåõóôéêïý ìáò óõóôÞìáôïò. • Ç áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç êáé ôï êÜðíéóìá ðñïêáëïýí óçìáíôéêÜ ðñïâëÞìáôá óôï áíáðíåõóôéêü ìáò óýóôçìá.

ÊÕÊËÏÖÏÑÉÊÏ ÎåêéíÜ íá «÷ôõðÜ», ðñéí áêüìç ãåííçèïýìå. Áíôëåß áßìá áêïýñáóôá óå üëç ìáò ôç æùÞ. «×ôõðÜ» ðåñéóóüôåñåò áðü åêáôü ÷éëéÜäåò öïñÝò ôç ìÝñá, Üëëïôå ðéï áñãÜ êé Üëëïôå ðéï ãñÞãïñá. Ç êáñäéÜ ìáò!

Ç êáñäéÜ åßíáé áðü ôá ðéï óçìáíôéêÜ üñãáíá ôïõ ïñãáíéóìïý ìáò. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé ðïëý óõ÷íÜ ç êáñäéÜ óõìâïëßæåé ôçí ôñõöåñüôçôá, ôçí áãÜðç, êÜôé ìïíáäéêü êáé ðïëýôéìï. «Êáñäïýëá ìïõ», áðïêáëåß ç ìçôÝñá ôï ðáéäß ôçò. «Ôï ëÝåé ç êáñäéÜ ôïõ», ëÝìå ãé' áõôüí ðïõ åßíáé ôïëìçñüò êáé ãåííáßïò. «Êáñäéáêü ößëï» ÷áñáêôçñßæïõìå ôïí ðéï êáëü ìáò ößëï, åíþ «÷ñõóÞ êáñäéÜ» ëÝìå üôé Ý÷åé áõôüò ðïõ åßíáé ðÜíôá åõãåíéêüò êáé ðñüèõìïò íá âïçèÞóåé ôïõò Üëëïõò…

87 Ç êáñäéÜ åßíáé ôï âáóéêüôåñï üñãáíï ôïõ êõêëïöïñéêïý óõóôÞìáôïò. Áíôëåß áäéÜêïðá áßìá, ôï ïðïßï öôÜíåé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ óþìáôüò ìáò ëüãù ôçò ðßåóçò ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí êáñäéÜ. Ôï áßìá åßíáé ðïëýôéìï ãéá ôïí ïñãáíéóìü. ÓõìâÜëëåé óôçí ðñïóôáóßá áðü ôá ìéêñüâéá, ìåôáöÝñåé ïîõãüíï êáé èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ áðáñáßôçôá ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôïõ ïñãáíéóìïý ìáò áëëÜ êáé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé Üëëåò âëáâåñÝò ïõóßåò, ðïõ áðïâÜëëïíôáé áðü ôï óþìá ìáò.

ÊÜðïéåò öïñÝò Ý÷ïõìå áíÜãêç áðü îÝíï áßìá. ¼ôáí ÷Üíïõìå ëßãï áßìá åîáéôßáò êÜðïéïõ ôñáõìáôéóìïý, ï ïñãáíéóìüò ìáò åýêïëá áíáðëçñþíåé ôç ìéêñÞ áõôÞ «áðþëåéá». Áí üìùò ÷Üóïõìå ðåñéóóüôåñï áßìá ëüãù êÜðïéáò åã÷åßñçóçò, óïâáñÞò áóèÝíåéáò Þ êÜðïéïõ áôõ÷Þìáôïò, ï êßíäõíïò ãéá ôçí õãåßá ìáò åßíáé ìåãÜëïò. Ãé’ áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò ôá íïóïêïìåßá Ý÷ïõí áðïèÝìáôá óå áßìá, ôï ïðïßï ðñïóöÝñïõí óå áíèñþðïõò ðïõ ôï Ý÷ïõí áíÜãêç.

Ôï áßìá äåí êáôáóêåõÜæåôáé ïýôå áãïñÜæåôáé. ÐñïóöÝñåôáé! Ç ðñïóöïñÜ áßìáôïò ïíïìÜæåôáé áéìïäïóßá. Ç áéìïäïóßá äéáñêåß ìüëéò ðÝíôå ëåðôÜ êáé åßíáé áêßíäõíç. Ï ïñãáíéóìüò ðïëý óýíôïìá áíáðëçñþíåé ôçí ðïóüôçôá ôïõ áßìáôïò ðïõ ðñïóöÝñïõìå. ÊÜèå õãéÞò Üíèñùðïò çëéêßáò 18-65 åôþí ìðïñåß íá äßíåé áßìá þò êáé ôÝóóåñéò öïñÝò ôï ÷ñüíï. Ðïëëïß üìùò öïâïýíôáé íá äþóïõí áßìá, åíþ Üëëïé áäéáöïñïýí îå÷íþíôáò ðüóï ðïëýôéìç åßíáé ç ðñïóöïñÜ ôïõ.

Åóý äåí ìðïñåßò áêüìç íá ðñïóöÝñåéò áßìá, ðñÝðåé íá ðåñéìÝíåéò, ìÝ÷ñé íá ãßíåéò 18 åôþí. Ìðïñåßò üìùò íá ðåßóåéò ôïõò ãíùóôïýò óïõ ðïõ åßíáé áñêåôÜ ìåãÜëïé íá ãßíïõí ôáêôéêïß áéìïäüôåò. Ìðïñåßò íá ìÜèåéò ãéá ôéò äéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò ôïõ áßìáôïò êáé íá ôïõò åîçãÞóåéò üôé ç ðñïóöïñÜ áßìáôïò åßíáé ðñïóöïñÜ æùÞò!

Ç êáñäéÜ Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò ìõò ìå ìÝãåèïò ðåñßðïõ üóï ç ãñïèéÜ åíüò áíèñþðïõ. Ëåéôïõñãåß ùò áíôëßá ÷Üñç óôçí ïðïßá ôï áßìá êõêëïöïñåß áäéÜêïðá óôïí ïñãáíéóìü ìáò. ×ùñßæåôáé óå ôÝóóåñá ìÝñç. Ôá äýï åðÜíù ïíïìÜæïíôáé êüëðïé êáé ôá äýï êÜôù êïéëßåò. Ïé êüëðïé åðéêïéíùíïýí ìå ôéò êïéëßåò ìå ôéò âáëâßäåò, ðïõ åðéôñÝðïõí ôç ñïÞ ôïõ áßìáôïò ìüíï áðü ôïõò êüëðïõò ðñïò ôéò êïéëßåò.

Áñéóôåñüò êüëðïò Äåîéüò êüëðïò

Âáëâßäåò

ÁñéóôåñÞ êïéëßá ÄåîéÜ êïéëßá

Ï êáñäéáêüò ðáëìüò ÊÜèå «÷ôýðïò» ôçò êáñäéÜò áíôéóôïé÷åß óå Ýíáí êáñäéáêü ðáëìü. ÊÜèå êáñäéáêüò ðáëìüò ðåñéëáìâÜíåé ôñßá óôÜäéá: • Óôï ðñþôï óôÜäéï óõóôÝëëïíôáé ïé êüëðïé êáé ôï áßìá ðåñíÜåé óôéò êïéëßåò. • Óôï äåýôåñï óôÜäéï óõóôÝëëïíôáé ïé êïéëßåò. Ïé âáëâßäåò åßíáé êëåéóôÝò, ôï áßìá äåí ìðïñåß íá ðåñÜóåé ðßóù óôïõò êüëðïõò, ïðüôå öåýãåé áðü ôçí êáñäéÜ. Ôáõôü÷ñïíá, ïé êüëðïé ãåìßæïõí ðÜëé ìå áßìá. • Óôï ôñßôï óôÜäéï, ðïõ ïíïìÜæåôáé êáñäéáêÞ ðáýëá, ï ìõò åßíáé ÷áëáñüò, ç êáñäéÜ îåêïõñÜæåôáé. Ôï óôÜäéï áõôü äéáñêåß ëéãüôåñï áðü ìéóü äåõôåñüëåðôï. Ç óõ÷íüôçôá ôïõ êáñäéáêïý ðáëìïý äéáöÝñåé áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá êáé ôçí Ýíôáóç ôçò óùìáôéêÞò Üóêçóçò. Ïé êáñäéáêïß ðáëìïß åíüò åíÞëéêá óå êáôÜóôáóç çñåìßáò åßíáé ðåñßðïõ 80 óå Ýíá ëåðôü.

89 Ðüóï áßìá áíôëåß ç êáñäéÜ óïõ; Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò áêïýñáóôïò ìõò. Áíôëåß áßìá êÜèå óôéãìÞ óå üëç óïõ ôç æùÞ. ÎåêïõñÜæåôáé ãéá ëéãüôåñï áðü ìéóü äåõôåñüëåðôï óå êÜèå êáñäéáêü ðáëìü. ÊÜèå ÷ñüíï ç êáñäéÜ óïõ «÷ôõðÜ» ðåñéóóüôåñåò áðü 40 åêáôïììýñéá öïñÝò. Ìéá áíôëßá ìå äõíáôüôçôåò üìïéåò ìå áõôÝò ôçò êáñäéÜò èá Þôáí áñêåôÞ, ãéá íá ãåìßóåé óå ìéá ìÝñá Ýíá ìåãÜëï âõôßï õãñþí êáõóßìùí. Áêïëïõèþíôáò ôéò ðáñáêÜôù ïäçãßåò ìðïñåßò íá êáôáëÜâåéò êáëýôåñá ðüóï áßìá áíôëåß ç êáñäéÜ óïõ. Èá ÷ñåéáóôåßò Ýíá ñïëüé ìå äåõôåñïëåðôïäåßêôç, Ýíá öëéôæÜíé, äýï ìåãÜëåò ëåêÜíåò, íåñü êáé… ôç âïÞèåéá åíüò ößëïõ Þ ìéáò ößëçò óïõ. ÃÝìéóå ôç ìßá ëåêÜíç ìå íåñü. Óôç óõíÝ÷åéá ãÝìéóå ôï öëéôæÜíé ìå íåñü áðü ôç ìßá ëåêÜíç êáé ÜäåéáæÝ ôï óôçí Üëëç. ÆÞôçóå áðü ôï ößëï Þ ôç ößëç óïõ íá ìåôñÜåé ôï ÷ñüíï êáé ðñïóðÜèçóå íá áäåéÜæåéò ðåñßðïõ 70 öëéôæÜíéá íåñü êÜèå ëåðôü. ÁõôÞ åßíáé ðåñßðïõ ç ðïóüôçôá ðïõ áíôëåß ç êáñäéÜ óïõ êÜèå ëåðôü. ÓõíÝ÷éóå ãéá ìåñéêÜ ëåðôÜ… ÌÞðùò êïõñÜóôçêåò;

ÊáñäéïãñÜöçìá Ç êáëÞ ëåéôïõñãßá ôçò êáñäéÜò ìáò åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ ãéá ôçí õãåßá ìáò. Ïé åðéóôÞìïíåò ðáñáêïëïõèïýí ôç ëåéôïõñãßá ôçò êáñäéÜò ìå ìéá åéäéêÞ åîÝôáóç, ôï êáñäéïãñÜöçìá. ¸ôóé, ìðïñïýí íá âãÜæïõí ÷ñÞóéìá óõìðåñÜóìáôá ãéá ôçí êáôÜóôáóÞ ôçò áëëÜ êáé ãéá ôï ðþò ìðïñïýí íá áíôéìåôùðéóôïýí ðéèáíÜ ðñïâëÞìáôá. Ôï êáñäéïãñÜöçìá åßíáé ìéá áðëÞ êáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìç åîÝôáóç ðïõ ãßíåôáé ìå ôçí ôïðïèÝôçóç åéäéêþí «êáëùäßùí» ìå âåíôïýæåò ðÜíù óôï óþìá, óôçí ðåñéï÷Þ ãýñù áðü ôçí êáñäéÜ. Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò ìõò ðïõ äéåãåßñåôáé áðü áóèåíÞ çëåêôñéêÜ óÞìáôá. Ôá óÞìáôá áõôÜ áðïôõðþíïíôáé óôï êáñäéïãñÜöçìá. Óå êÜèå óýóðáóç ðïõ êÜíåé ï ìõò, ó÷çìáôßæåôáé êáé Ýíá «áé÷ìçñü óçìåßï». ¼ôáí ç êáñäéÜ åßíáé õãéÞò, ôá «áé÷ìçñÜ» áõôÜ óçìåßá åßíáé ïìïéüìïñöá, êÜôé ðïõ äå óõìâáßíåé, üôáí õðÜñ÷ïõí êáñäéáêÜ ðñïâëÞìáôá. Ìéá éäéáßôåñç ìïñöÞ ôïõ êáñäéïãñáöÞìáôïò, áðáñáßôçôç óå üóïõò áó÷ïëïýíôáé ìå ôïí áèëçôéóìü, åßíáé ôï ôåóô êïðþóåùò. Óå áõôÞí ôçí åîÝôáóç ôï êáñäéïãñÜöçìá åîåëßóóåôáé, êáèþò ï åîåôáæüìåíïò ôñÝ÷åé Þ êÜíåé ðïäÞëáôï. Ç åîÝôáóç áõôÞ äßíåé óôï ãéáôñü ÷ñÞóéìá óôïé÷åßá ãéá ôçí áíôáðüêñéóç ôçò êáñäéÜò óôç óùìáôéêÞ êüðùóç.

ÌéêñÞ êáé ìåãÜëç êõêëïöïñßá Áêüìç êáé óôïí ðéï ìéêñü ôñáõìáôéóìü, óå ïðïéïäÞðïôå ìÝñïò ôïõ óþìáôüò ìáò, áðü ôçí ðëçãÞ âãáßíåé áßìá. Ôï áßìá öôÜíåé óå üëá ôá óçìåßá ôïõ óþìáôïò, êáèþò êõêëïöïñåß áäéÜêïðá óôïí ïñãáíéóìü ìáò ìÝóá áðü Ýíá äßêôõï áããåßùí, ðïõ ïíïìÜæïíôáé áéìïöüñá áããåßá. Äéáêñßíïõìå äýï êýñéåò «äéáäñïìÝò» ôïõ áßìáôïò óôï óþìá ìáò, üðùò ôéò ïíïìÜæïõìå äéáöïñåôéêÜ, äõï êõêëïöïñßåò. Ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò ôïõò ðíåýìïíåò êáé áíôßóôñïöá ôçí ïíïìÜæïõìå ìéêñÞ êõêëïöïñßá, åíþ ôçí êõêëïöïñßá áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò üëá ôá Üëëá üñãáíá ôïõ óþìáôüò ìáò êáé áíôßóôñïöá ôçí ïíïìÜæïõìå ìåãÜëç êõêëïöïñßá. Ïé äýï áõôÝò «äéáäñïìÝò» äéáêëáäßæïíôáé óå üëï êáé ìéêñüôåñåò, þóôå ôï áßìá êáé ôá óõóôáôéêÜ ðïõ áõôü ìåôáöÝñåé íá öôÜíïõí ðáíôïý óôï óþìá ìáò.

ÐñïóÝ÷ù ôçí õãåßá ìïõ Ç êáñäéÜ êáé ôá áããåßá åßíáé åõáßóèçôá æùôéêÜ üñãáíá. Åßíáé óçìáíôéêü íá õéïèåôïýìå óõíÞèåéåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ êõêëïöïñéêïý óõóôÞìáôïò. Ïé óçìáíôéêüôåñïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí õãåßá ôçò êáñäéÜò êáé ôùí áããåßùí ìáò åßíáé ç äéáôñïöÞ êáé ç óùìáôéêÞ Üóêçóç. Ç äéáôñïöÞ ìáò ðñÝðåé íá åßíáé éóïññïðçìÝíç êáé íá ðåñéëáìâÜíåé üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñåò öõôéêÝò ôñïöÝò êáé ëéãüôåñá æùéêÜ ëßðç, êáèþò êÜðïéá ìüñéá ëéðéäßùí, êõñßùò ç ÷ïëçóôåñüëç, åðéêÜèïíôáé óôá ôïé÷þìáôá ôùí áããåßùí êáé ðñïêáëïýí óôÝíùóç, ìå áðïôÝëåóìá íá åìðïäßæåôáé ç êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò. Óçìáíôéêü åßíáé åðßóçò íá áèëïýìáóôå, êáèþò ç Ýëëåéøç óùìáôéêÞò Üóêçóçò óå óõíäõáóìü ìå ôçí êáôÜ÷ñçóç öáãçôïý Þ ðïôïý áõîÜíåé ôçí ðéèáíüôçôá íá åìöáíßóïõìå êáñäéáããåéáêÜ ðñïâëÞìáôá. Ï êßíäõíïò áõôüò ðåñéïñßæåôáé óçìáíôéêÜ, üôáí ôï âÜñïò ìáò åßíáé óôá öõóéïëïãéêÜ åðßðåäá. Ôï êÜðíéóìá, ôÝëïò, áðïôåëåß êáé áõôü ðáñÜãïíôá ðïõ åðçñåÜæåé ôçí õãåßá ôçò êáñäéÜò, êáèþò óôïõò êáðíéóôÝò ìüñéá âëáâåñþí ïõóéþí üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ìüñéá ðßóóáò, íéêïôßíçò ê.Ü. ðåñíïýí ìÝóù ôùí ðíåõìüíùí óôï áßìá ðñïêáëþíôáò ðïëëÜ êáé äéáöïñåôéêÜ ðñïâëÞìáôá.

91 Áíáðíåõóôéêü êáé êõêëïöïñéêü óýóôçìá: ìéá óôåíÞ «óõíåñãáóßá»... Ïé öëÝâåò êáé ïé áñôçñßåò ìáò äéáêëáäßæïíôáé äéáñêþò óå üëï êáé ëåðôüôåñá áããåßá, ðïõ ç äéÜìåôñüò ôïõò åßíáé ìéêñüôåñç êáé áðü áõôÞ ìéáò ôñß÷áò. Ôá ðïëý ëåðôÜ áõôÜ áããåßá ïíïìÜæïíôáé ôñé÷ïåéäÞ. ÔÝôïéá ôñé÷ïåéäÞ áããåßá ðåñéâÜëëïõí êáé ôéò ìéêñïóêïðéêÝò êõøåëßäåò ôùí ðíåõìüíùí, åðéôñÝðïíôáò ôçí áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí, ôïõ ïîõãüíïõ êáé ôïõ äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá. Ôï áßìá óôïõò ðíåýìïíåò åìðëïõôßæåôáé ìå ïîõãüíï áðü ôïí áÝñá ðïõ åéóðíÝïõìå. Ôï ðëïýóéï óå ïîõãüíï áßìá öôÜíåé ìÝóá áðü ôéò áñôçñßåò óå üëá ôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò, ðáñÝ÷ïíôÜò ôïõò ôï ïîõãüíï ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ãéá ôéò êáýóåéò. Ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôéò êáýóåéò áõôÝò ìåôáöÝñåôáé ìÝóá áðü ôéò öëÝâåò ðÜëé óôïõò ðíåýìïíåò, áð’ üðïõ áðïâÜëëåôáé ìå ôïí áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. Åêåß ï êýêëïò áñ÷ßæåé ðÜëé... Ç êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò áðü ôïõò ðíåýìïíåò óôá üñãáíá êáé áíôßóôñïöá ãßíåôáé ÷Üñç óôçí êáñäéÜ. Ôï áíáðíåõóôéêü êáé ôï êõêëïöïñéêü óýóôçìá óõìðëçñþíïõí ôï Ýíá ôï Üëëï, Ýôóé þóôå ôï ðïëýôéìï ïîõãüíï íá öôÜíåé óå üëá ôá üñãáíá ôïõ óþìáôüò ìáò.

ÁñôçñéáêÞ ðßåóç Ôï áßìá öôÜíåé ðáíôïý óôï óþìá ìáò ëüãù ôçò ðßåóçò ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí êáñäéÜ, ç ïðïßá ëåéôïõñãåß ùò áíôëßá. Ç ðßåóç áõôÞ ïíïìÜæåôáé áñôçñéáêÞ. Ãéá ôçí êáëÞ ìáò õãåßá åßíáé âáóéêü ç áñôçñéáêÞ ðßåóç íá ìçí åßíáé õøçëüôåñç Þ ÷áìçëüôåñç áðü ôá öõóéïëïãéêÜ åðßðåäá. Áí ç áñôçñéáêÞ ðßåóç åßíáé ðïëý õøçëÞ, ôüôå ìðïñåß íá ðñïêëçèïýí âëÜâåò ôüóï óôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò üóï êáé óôá áéìïöüñá áããåßá. Áíôßèåôá, áí ç ðßåóç åßíáé ÷áìçëÞ, äå öôÜíåé óôá üñãáíá áñêåôü ïîõãüíï. Ôçí áñôçñéáêÞ ðßåóç ìðïñïýìå íá ôç ìåôñÞóïõìå ìå åéäéêÜ üñãáíá, ôá éáôñéêÜ ðéåóüìåôñá, ôá ïðïßá åöáñìüæïíôáé óôï ìðñÜôóï. Áí ç áñôçñéáêÞ ðßåóç åßíáé óõíå÷þò õøçëÞ Þ ÷áìçëÞ, ï ãéáôñüò ÷ïñçãåß öÜñìáêá ðïõ ñõèìßæïõí ôçí ðßåóç.

Ôï áßìá Åßìáóôå ôá áé ìïðåôÜëéá.

Ìå ìéá ðñþôç ìáôéÜ ôï áßìá öáßíåôáé óáí Ýíá ïìïéüìïñöï õãñü ìå êüêêéíï ÷ñþìá. Áí ãåìßóïõìå üìùò Ýíá äï÷åßï ìå áßìá êáé ôï ðáñáôçñÞóïõìå ìåôÜ áðü êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, âëÝðïõìå íá îå÷ùñßæåé óôï ðÜíù ìÝñïò ôïõ Ýíá êéôñéíùðü õãñü, åíþ ôï êÜôù ìÝñïò ÁéìïðåôÜëéá ôïõ äï÷åßïõ Ý÷åé âáèý êüêêéíï ÷ñþìá. Ôï êéôñéíùðü õãñü åßíáé ôï ðëÜóìá ðïõ áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü íåñü, åíþ óôï êÜôù ìÝñïò ôïõ äï÷åßïõ âñßóêïíôáé ôá êýôôáñá, áðü ôá ïðïßá áðïôåëåßôáé ôï áßìá, äçëáäÞ ôá ÅñõèñÜ áéìïóöáßñéá åñõèñÜ êáé ëåõêÜ áéìïóöáßñéá êáé ôá áéìïðåôÜëéá. Óôï ðëÜóìá åêôüò áðü ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïò âñßóêïíôáé åðßóçò äéáëõìÝíá äéÜöïñá èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ. Ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò ôá óõóôáôéêÜ áõôÜ öôÜíïõí óå üëá ôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò. ÔÝëïò, óôï ðëÜóìá åßíáé äéáëõìÝíåò âëáâåñÝò ïõóßåò, ðïõ ìåôáöÝñïíôáé ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò, ãéá íá áðïâëçèïýí áðü ôïí ïñãáíéóìü ìáò. ËåõêÜ

ÂïçèÜìå íá êëåßíïõí ïé ðë ×Üñç óå ìáò óôáìáôÜ ç áé çãÝò. ìïññáãßá

áéìïóö

áßñéá

Áñôçñßåò êáé öëÝâåò Ôï áßìá ñÝåé óôï óþìá ìáò ìÝóá áðü ôá áéìïöüñá áããåßá. Ôá áéìïöüñá áããåßá ìÝóá áðü ôá ïðïßá ôï áßìá ñÝåé áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò ôá äéÜöïñá üñãáíá ôïõ óþìáôïò ïíïìÜæïíôáé áñôçñßåò. Ôï áßìá óôéò áñôçñßåò åßíáé ðëïýóéï óå ïîõãüíï. Ôï ÷ñþìá ôïõ åßíáé Ýíôïíï êüêêéíï, ãé' áõôü êáé ïé áñôçñßåò ó÷åäéÜæïíôáé ìå êüêêéíï ÷ñþìá. Ôá áããåßá ìÝóá áðü ôá ïðïßá ôï áßìá ñÝåé áðü ôá äéÜöïñá üñãáíá ôïõ óþìáôïò ðñïò ôçí êáñäéÜ ïíïìÜæïíôáé öëÝâåò. Ôï áßìá óôéò öëÝâåò ðåñéÝ÷åé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êé Ý÷åé ðéï óêïýñï ÷ñþìá. Ïé öëÝâåò ó÷åäéÜæïíôáé óõíÞèùò ìå ìðëå ÷ñþìá. Ïé áñôçñßåò êáé ïé öëÝâåò äéáêëáäßæïíôáé äéáñêþò óå üëï êáé ëåðôüôåñá áããåßá êáé åíþíïíôáé ôåëéêÜ ìåôáîý ôïõò ìÝóá áðü Ýíá ðõêíü äßêôõï ìéêñïóêïðéêþí áããåßùí ðïõ ç äéÜìåôñüò ôïõò åßíáé ìéêñüôåñç áðü áõôÞ ôçò ìéáò ôñß÷áò. Ôá ðïëý ëåðôÜ áõôÜ áããåßá ïíïìÜæïíôáé ôñé÷ïåéäÞ áããåßá.

Åìåßò åßìáóôå ôá åñõèñÜ áéìïóöáßñéá.

Óôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò äßíïõìå ïîõãüíï êáé ðáßñíïõìå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá.

Óôïõò ðíåýìïíåò áöÞíïõìå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé ðáßñíïõìå ïîõãüíï.

93 Åìåßò åßìáóôå ôá ëåõêÜ áéìïóöáßñéá.

Åóý ôé ïìÜäá åßóáé;

ÁðïóôïëÞ ìáò åßíáé íá ðñïóôáôåýïõìå ôïí ïñãáíéóìü áðü ôá ìéêñüâéá.

Ìðïñåß ôï áßìá üëùí ôùí áíèñþðùí íá ðåñéÝ÷åé ôá ßäéá êýôôáñá, õðÜñ÷ïõí üìùò êÜðïéåò ïõóßåò óôçí åðéöÜíåéá ôùí åñõèñþí áéìïóöáéñßùí, ðïõ äåí åßíáé ßäéåò óå üëïõò ìáò. ÁíÜëïãá ìå ôéò ïõóßåò áõôÝò, äéáêñßíïõìå ôÝóóåñéò äéáöïñåôéêÝò ïìÜäåò áßìáôïò. ¸ôóé, êáèÝíáò áðü åìÜò Ý÷åé áßìá ðïõ áíÞêåé óå ìßá áðü ôéò ïìÜäåò: Á, Â, ÁÂ Þ 0. Áí óôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ìáò ÷ñåéáóôåß íá ðñïóöÝñïõìå Þ íá äå÷èïýìå áßìá, åßíáé ðïëý óçìáíôéêü êáèÝíáò ìáò íá ãíùñßæåé óå ðïéá ïìÜäá áßìáôïò áíÞêåé. Êé áõôü ãéáôß ïñéóìÝíïé ôýðïé áßìáôïò äåí ôáéñéÜæïõí ìåôáîý ôïõò êáé áí áíáìåé÷èïýí, èá ðáñåìðïäéóôåß ç ïìáëÞ ñïÞ ôïõ áßìáôïò, ãåãïíüò ðïõ åßíáé ðïëý åðéêßíäõíï ãéá ôçí õãåßá ôïõ ïñãáíéóìïý. ÐñÝðåé üëïé ìáò, ëïéðüí, åêôüò áðü ôéò ... ïìÜäåò ðïõ õðïóôçñßæïõìå, íá îÝñïõìå êáé ôçí ðéï âáóéêÞ ìáò ïìÜäá, ôçí ïìÜäá áßìáôüò ìáò.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ç êáñäéÜ êáé ôï óýíïëï ôùí áéìïöüñùí áããåßùí áðïôåëïýí ôï êõêëïöïñéêü ìáò óýóôçìá. • Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò ìõò. ×ùñßæåôáé óå ôÝóóåñá ÃëùóóÜñé... ìÝñç. • Ç êáñäéÜ åßíáé ìßá áíôëßá ÷Üñç óôçí ïðïßá ôï áßìá êõêëïöïñåß áäéÜêïðá óôïí ïñãáíéóìü. • Êüëðïé ïíïìÜæïíôáé ïé äýï åðÜíù êïéëüôçôåò • Ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò ðñïò êáé áðü ôçò êáñäéÜò. ôïõò ðíåýìïíåò ôçí ïíïìÜæïõìå ìéêñÞ • Êïéëßåò ïíïìÜæïíôáé ïé äýï êÜôù êïéëüôçôåò ôçò êõêëïöïñßá, åíþ ôçí êõêëïöïñßá ðñïò êáé áðü êáñäéÜò. üëá ôá Üëëá üñãáíá ôïõ óþìáôüò ìáò ôçí • Ïé áñôçñßåò åßíáé ôá áéìïöüñá áããåßá ìÝóá áðü ôá ïíïìÜæïõìå ìåãÜëç êõêëïöïñßá. ïðïßá ñÝåé áßìá áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò ôá äéÜöïñá • Ìå ôç ìåãÜëç êõêëïöïñßá áßìá ðëïýóéï óå üñãáíá ôïõ óþìáôïò. ïîõãüíï ìåôáöÝñåôáé óå üëá ôá üñãáíá ôïõ • Ïé öëÝâåò åßíáé ôá áéìïöüñá áããåßá ìÝóá áðü ôá ïðïßá óþìáôïò, åíþ áðü ôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò ñÝåé áßìá áðü ôá äéÜöïñá üñãáíá ôïõ óþìáôïò ðñïò ôçí ìåôáöÝñåôáé áßìá, ðïõ ðåñéÝ÷åé äéïîåßäéï ôïõ êáñäéÜ. Üíèñáêá. • Ôá åñõèñÜ áéìïóöáßñéá åßíáé ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïò • Ìå ôç ìéêñÞ êõêëïöïñßá áßìá ðïõ ðåñéÝ÷åé ðïõ ìåôáöÝñïõí ïîõãüíï êáé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ìåôáöÝñåôáé óôïõò • Ôá ëåõêÜ áéìïóöáßñéá åßíáé ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïò ðíåýìïíåò, åíþ áðü ôïõò ðíåýìïíåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý. ìåôáöÝñåôáé áßìá ðëïýóéï óå ïîõãüíï. • Ôá áéìïðåôÜëéá åßíáé ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïò ðïõ • Ìå ôï ìéêñïóêüðéï ìðïñïýìå íá äïýìå ôá óõìâÜëëïõí óôçí ðÞîç ôïõ. óõóôáôéêÜ ôïõ áßìáôïò. Ôï ðëÜóìá ðïõ • ÐëÜóìá ïíïìÜæïõìå ôï õãñü ìÝóá óôï ïðïßï áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü íåñü êáé ôá êýôôáñá êéíïýíôáé ôá óôåñåÜ óùìáôßäéá, ôá ôïõ áßìáôïò, ôá åñõèñÜ, ôá ëåõêÜ êýôôáñá ôïõ áßìáôïò. Ôï ðëÜóìá áéìïóöáßñéá êáèþò êáé ôá áéìïðåôÜëéá. áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü • Ç õãéåéíÞ äéáôñïöÞ êáé ç óùìáôéêÞ Üóêçóç íåñü. óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ êõêëïöïñéêïý ìáò óõóôÞìáôïò.

ÇËÅÊÔÑÏÌÁÃÍÇÔÉÓÌÏÓ

Ï Üíèñùðïò áó÷ïëÞèçêå ìå ôá ìáãíçôéêÜ öáéíüìåíá åäþ êáé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá, üôáí ðáñáôÞñçóå ãéá ðñþôç öïñÜ öõóéêïýò ìáãíÞôåò íá Ýëêïõí ïñéóìÝíá áíôéêåßìåíá. ×ùñßò ôçí ðáñïõóßá ôùí ìáãíçôéêþí õëéêþí óôç öýóç êáé êõñßùò äß÷ùò ôçí åñåõíçôéêÞ äéÜèåóç üóùí áó÷ïëÞèçêáí åðßìïíá êáé óå âÜèïò ìå ôï ìáãíçôéóìü, ßóùò óÞìåñá íá ìçí ìðïñïýóáìå íá áðïëáìâÜíïõìå ðïëëÜ áðü ôá áãáèÜ ôïõ óýã÷ñïíïõ ðïëéôéóìïý.

Áðü ôéò ìáãíçôéêÝò êÜñôåò êáé ôá äéáêïóìçôéêÜ ìáãíçôÜêéá þò ôéò ðõîßäåò êáé ôïõò ìáãíçôéêïýò ôïìïãñÜöïõò, ïé åöáñìïãÝò ôùí ìáãíçôþí ìïéÜæïõí íá ìçí Ý÷ïõí ôÝëïò.

Ôï 1820 ï Äáíüò öõóéêüò Hans Christian Oersted êÜíïíôáò ðåéñÜìáôá ìå ôçí ìðáôáñßá ðïõ åß÷å åöåõñåèåß ëßãá ÷ñüíéá ðñéí, ðáñáôÞñçóå üôé ôï çëåêôñéêü ñåýìá Ý÷åé ìáãíçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. Ôï ðåßñáìá ôïõ Oersted, ìå ôï ïðïßï áðïäåß÷èçêå ç óýíäåóç ôïõ çëåêôñéóìïý ìå ôï ìáãíçôéóìü, åß÷å ôåñÜóôéá óçìáóßá ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò ôå÷íïëïãßáò. Ôá ðåéñÜìáôá ðïõ áêïëïýèçóáí ïäÞãçóáí ôïõò ÃÜëëïõò öõóéêïýò Ampére êáé Arago êáé ôïí Áìåñéêáíü Henry óôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðñþôùí çëåêôñïìáãíçôþí. Ôïõò çëåêôñïìáãíÞôåò ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýìå óÞìåñá êáèçìåñéíÜ óôá êïõäïýíéá, óôï ôçëÝöùíï, óå ìÜíôñåò ðáëéþí óéäåñéêþí...

Ï êáôÜëïãïò ôùí åñåõíçôþí ðïõ âïÞèçóáí óôçí åîÝëéîç ôçò ôå÷íïëïãßáò åßíáé ìåãÜëïò. Ðñéí áðü 150 ÷ñüíéá ðåñßðïõ êáôáóêåõÜóôçêáí ïé ðñþôïé çëåêôñéêïß êéíçôÞñåò êáé ïé ðñþôåò ãåííÞôñéåò, ïé óõóêåõÝò ðïõ äçìéïõñãïýí çëåêôñéêü ñåýìá. Ôç óçìåñéíÞ åöáñìïãÞ ôùí çëåêôñéêþí êéíçôÞñùí ôç ãíùñßæåéò óßãïõñá. Çëåêôñéêïß êéíçôÞñåò õðÜñ÷ïõí óôá ôñüëåú, óôá ðëõíôÞñéá, óôá ôñõðÜíéá, óôïõò áíåìéóôÞñåò, óå ðïëëÜ ðáé÷íßäéá...

Ìå ôåñÜóôéåò ãåííÞôñéåò óôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ äçìéïõñãåßôáé çëåêôñéêü ñåýìá. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé óôá óðßôéá ìáò ìå ôï äßêôõï çëåêôñïäüôçóçò. Áí ðáñáôçñÞóåéò ôï ÷Üñôç ôçò ÷þñáò ìáò êáé äåéò ðüóá øçëÜ âïõíÜ êáé ðüóá áðïìáêñõóìÝíá íçóéÜ õðÜñ÷ïõí, èá êáôáëÜâåéò ðüóï äýóêïëç åßíáé ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ ôçò ÄÅÇ. Ìå åíáÝñéá, õðüãåéá áëëÜ êáé õðïèáëÜóóéá êáëþäéá ôï çëåêôñéêü ñåýìá öôÜíåé óå êÜèå ãùíéÜ ôçò ÷þñáò ìáò, Ýôóé þóôå íá ìðïñïýìå üëïé íá ÷áñïýìå ôéò åõêïëßåò ðïõ ðñïóöÝñåé ç ÷ñÞóç ôùí çëåêôñéêþí óõóêåõþí. Ïëüêëçñç ç ÅëëÜäá åßíáé Ýíá ôåñÜóôéï, óýíèåôï çëåêôñéêü êýêëùìá.

Ï ìáãíÞôçò Ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ éäéüôçôá ôùí ìáãíçôþí åßíáé ç åëêôéêÞ äýíáìç ðïõ áóêïýí óå ïñéóìÝíá õëéêÜ ðïõ ïíïìÜæïíôáé óéäçñïìáãíçôéêÜ, óôï óßäçñï, óôï íéêÝëéï êáé óôï êïâÜëôéï. Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ïöåßëïíôáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï êéíïýíôáé ôá çëåêôñüíéá ãýñù áðü ôïõò ðõñÞíåò óôá Üôïìá ôùí ìáãíçôþí. Ïé ìáãíÞôåò ìðïñåß íá Ý÷ïõí ôï ó÷Þìá ìéáò ñÜâäïõ, ïðüôå ïíïìÜæïíôáé ñáâäüìïñöïé, ôï ó÷Þìá ðÝôáëïõ, ïðüôå ïíïìÜæïíôáé ðåôáëïåéäåßò, Þ ïðïéïäÞðïôå Üëëï ó÷Þìá. ¼ëïé ïé ìáãíÞôåò Ý÷ïõí äýï ðåñéï÷Ýò, óôéò ïðïßåò ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò åßíáé åíôïíüôåñåò. Ôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò ôéò ïíïìÜæïõìå ðüëïõò ôïõ ìáãíÞôç. Ïé üìïéïé ðüëïé ôùí ìáãíçôþí áðùèïýíôáé, åíþ ïé äéáöïñåôéêïß Ýëêïíôáé. Ïé ìáãíÞôåò ðñïóáíáôïëßæïíôáé óýìöùíá ìå ôï ìáãíçôéêü ðåäßï ôçò Ãçò. Ôï ìáãíçôéêü ðåäßï áõôü ïöåßëåôáé óå çëåêôñéêÜ öïñôßá ðïõ âñßóêïíôáé óå êßíçóç óôï åóùôåñéêü ôïõ ðëáíÞôç ìáò. Ôï Üêñï ôïõ ìáãíÞôç ðïõ ðñïóáíáôïëßæåôáé ðñïò ôï âüñåéï ãåùãñáöéêü ðüëï ôçò Ãçò ôï ïíïìÜæïõìå âüñåéï ðüëï, åíþ ôï Üêñï ðïõ ðñïóáíáôïëßæåôáé óôï íüôéï ãåùãñáöéêü ðüëï ôçò Ãçò, íüôéï ðüëï. Ïé ìáãíÞôåò äéáêñßíïíôáé óå öõóéêïýò êáé óå ôå÷íçôïýò. Ïé öõóéêïß ìáãíÞôåò åßíáé ïñõêôÜ õëéêÜ. ÄçìéïõñãÞèçêáí ÷Üñç óôï ìáãíçôéêü ðåäßï ôçò Ãçò. Ïé ôå÷íçôïß ìáãíÞôåò êáôáóêåõÜæïíôáé ìå ôç âïÞèåéá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.

Âüñåéïò Þ íüôéïò ðüëïò: Ýíá ìéêñü ìðÝñäåìá... Ç ìáãíçôéêÞ âåëüíá ìéáò ðõîßäáò ðñïóáíáôïëßæåôáé ðÜíôá ðñïò ôï ÂïññÜ, åðåéäÞ ç Ãç óõìðåñéöÝñåôáé ùò ôåñÜóôéïò ìáãíÞôçò. Ï íüôéïò ðüëïò ôïõ ãÞéíïõ ìáãíÞôç, ï íüôéïò ìáãíçôéêüò ðüëïò ôçò Ãçò, âñßóêåôáé êïíôÜ óôï âüñåéï ãåùãñáöéêü ðüëï, åíþ ï âüñåéïò ðüëïò ôïõ ãÞéíïõ ìáãíÞôç, ï âüñåéïò ìáãíçôéêüò ðüëïò ôçò Ãçò âñßóêåôáé êïíôÜ óôï íüôéï ãåùãñáöéêü. Ôï ÷ñùìáôéóìÝíï Üêñï äçëáäÞ ôçò ðõîßäáò ðïõ äåß÷íåé ôï ãåùãñáöéêü ÂïññÜ, äåß÷íåé ôï íüôéï ìáãíçôéêü N ðüëï, åßíáé ëïéðüí ï âüñåéïò ðüëïò ôïõ ìáãíÞôç ôçò ðõîßäáò.. Ïõö! B ¼ôáí ðñïóáíáôïëéæüìáóôå ìå ôç ÷ñÞóç ôçò ðõîßäáò, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé ç ðõîßäá «äåß÷íåé» ðñïò ôï ìáãíçôéêü ðüëï ðïõ âñßóêåôáé êïíôÜ áëëÜ ü÷é áêñéâþò åêåß ðïõ åßíáé ï ãåùãñáöéêüò ðüëïò. Áí îå÷Üóïõìå áõôÞ ôç ìéêñÞ ó÷åôéêÜ, ùóôüóï óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ, åßíáé óßãïõñï üôé èá âñåèïýìå êïíôÜ... áëëÜ ü÷é áêñéâþò åêåß ðïõ åðéèõìïýìå!

97 Ôï ôáîßäé ôùí ðïõëéþí ÊÜèå ÷ñüíï åêáôïììýñéá ðïõëéÜ ôáîéäåýïõí ÷éëéÜäåò ÷éëéüìåôñá áðü Ýíá ìÝñïò ôïõ ðëáíÞôç ìáò ðñïò Ýíá Üëëï. Ôá ðïõëéÜ áõôÜ, üðùò ïé ðåëáñãïß êáé ôá ÷åëéäüíéá ðïõ æïõí óôç ÷þñá ìáò ôïõò èåñìïýò ìÞíåò, ïíïìÜæïíôáé áðïäçìçôéêÜ. Ôá ðïõëéÜ áõôÜ îáíáâñßóêïõí ôçí ðáëéÜ ôïõò öùëéÜ ÷ùñßò êáíåßò íá ôïõò äåßîåé ôï äñüìï! Ôï êáôüñèùìá áõôü ôùí ðïõëéþí äåí Ý÷åé åîçãçèåß ôåëåßùò áðü ôïõò åñåõíçôÝò. Åßíáé üìùò ãíùóôü üôé ìåñéêÜ åßäç ðïõëéþí åêôüò áðü ôç èÝóç ôïõ ¹ëéïõ, ôçí êáôåýèõíóç ôïõ áíÝìïõ êáé ôçí üñáóç áíôéëáìâÜíïíôáé êáé ÷ñçóéìïðïéïýí ãéá ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ôïõò êáé ôï ìáãíçôéêü ðåäßï ôçò Ãçò. ¸ôóé ìðïñïýí íá óõíå÷ßæïõí ôï ôáîßäé ôïõò áêüìá êáé ôç íý÷ôá, üôáí äåí ìðïñïýí íá ðñïóáíáôïëéóôïýí ìå ôçí üñáóç.

ÌáãíÞôåò ðïõ äå öáßíïíôáé... ¼ôáí áíáöåñüìáóôå óôïõò ìáãíÞôåò, óêåöôüìáóôå óõíÞèùò ôçí ðõîßäá êáé ôç ìáãíçôéêÞ âåëüíá. Áí êáé ç ÷ñÞóç ôùí ìáãíçôþí ãéá ôïí ðñïóáíáôïëéóìü åßíáé ðïëý óçìáíôéêÞ, ïé ìáãíÞôåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáé óå ðïëëÝò Üëëåò åöáñìïãÝò. ÐïëëÝò öïñÝò ïé ìáãíÞôåò äå öáßíïíôáé, ãé' áõôü áãíïïýìå üôé åßíáé «êñõììÝíïé» óå ðïëëÝò óõóêåõÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ. ÌáãíÞôåò õðÜñ÷ïõí, ãéá ðáñÜäåéãìá, óå üëïõò ôïõò çëåêôñéêïýò êéíçôÞñåò, óôá ìåãÜöùíá ôùí ç÷åßùí, óôï áêïõóôéêü ôïõ ôçëåöþíïõ áêüìç êáé óôá íôïõëÜðéá ìáò, ãéá íá óõãêñáôïýí ôá ðïñôÜêéá êëåéóôÜ... Óôéò éäéüôçôåò ôùí ìáãíçôþí âáóßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôçò êáóÝôáò Þ÷ïõ êáé åéêüíáò, ôùí äéóêåôþí áðïèÞêåõóçò äåäïìÝíùí ãéá ôïí çëåêôñïíéêü õðïëïãéóôÞ áëëÜ êáé üëùí ôùí êáñôþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ôñáðåæéêÝò óõíáëëáãÝò.

Áðü ôïí çëåêôñéóìü óôï ìáãíçôéóìü ¼ôáí ìÝóá áðü Ýíáí áãùãü ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá, ï áãùãüò áðïêôÜ ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò. Áí ôïí ðëçóéÜóïõìå óå ìéá ðõîßäá, èá ðáñáôçñÞóïõìå üôé ç ìáãíçôéêÞ âåëüíá ôçò óôñÝöåôáé. Ôá ìáãíçôéêÜ öáéíüìåíá åßíáé ðéï Ýíôïíá, üôáí ï áãùãüò Ý÷åé ó÷Þìá ðçíßïõ, üôáí äçëáäÞ åßíáé ôõëéãìÝíïò óáí åëáôÞñéï. Ôïðïèåôþíôáò ìßá ñÜâäï áðü óßäçñï óôï åóùôåñéêü ôïõ ðçíßïõ öôéÜ÷íïõìå Ýíáí çëåêôñïìáãíÞôç, óôïí ïðïßï ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò åßíáé áêüìá ðéï Ýíôïíåò. Ï çëåêôñïìáãíÞôçò Ýëêåé ìáãíçôéêÜ õëéêÜ, êáé Ý÷åé âüñåéï êáé íüôéï ìáãíçôéêü ðüëï, üðùò Ýíáò ìüíéìïò ìáãíÞôçò, äéáèÝôåé üìùò ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ìüíï üôáí ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá. Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ôùí ìüíéìùí ìáãíçôþí ïöåßëïíôáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï êéíïýíôáé ôá çëåêôñüíéá ãýñù áðü ôïõò ðõñÞíåò óôá Üôïìá ôùí õëéêþí áõôþí. Êáé óôïõò çëåêôñïìáãíÞôåò ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ïöåßëïíôáé óôçí êßíçóç çëåêôñïíßùí, ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý. Ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá êéíïýíôáé êáôÜ ìÞêïò ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý Üñá êéíïýíôáé êõêëéêÜ ãýñù áðü ôç óéäåñÝíéá ñÜâäï óôï åóùôåñéêü ôïõ ðçíßïõ. Ìüíï ðïõ åäþ ç êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí äéáñêåß ìüíïí üóï ç ðçãÞ åßíáé óõíäåäåìÝíç óôï êýêëùìá. Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò, ìüíéìåò Þ ðñïóùñéíÝò, ïöåßëïíôáé ðÜíôïôå óôçí êßíçóç çëåêôñéêþí öïñôßùí.

ÐåôñÝëáéï Þ çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óôá ìÝóá ìåôáöïñÜò; Ìéá Üìáîá ÷ùñßò Üëïãá êáé Ýíá ôñÝíï ÷ùñßò áôìïìç÷áíÞ ïíåéñåýïíôáí ïé åöåõñÝôåò ôïõ 19ïõ áéþíá êáé óýíôïìá ôï üíåéñü ôïõò Ýãéíå ðñáãìáôéêüôçôá. Ïé ìç÷áíÝò Üñ÷éóáí íá êÜíïõí ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò óôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá êáé íá êéíïýí ôá ï÷Þìáôá. Ïé äýï ôýðïé ìç÷áíþí ðïõ áêüìç êáé óÞìåñá ÷ñçóéìïðïéïýìå åßíáé ïé çëåêôñïêéíçôÞñåò êáé ïé ìç÷áíÝò åóùôåñéêÞò êáýóçò. Ôá ðåñéóóüôåñá ìÝóá ìåôáöïñÜò, áõôïêßíçôá, ëåùöïñåßá, ðëïßá êáé áåñïðëÜíá ÷ñçóéìïðïéïýí ìç÷áíÝò åóùôåñéêÞò êáýóçò ìå êáýóéìï ôï ðåôñÝëáéï Þ ðáñÜãùãÜ ôïõ. Óôéò ðüëåéò üìùò ðáñÜëëçëá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôá ôñüëåú, ôï ìåôñü, ôï ôñáì êáé ï óéäçñüäñïìïò, ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå çëåêôñïêéíçôÞñåò. Ôï ðñþôï çëåêôñéêü ôñáì åãêáéíßáóå ôï 1881 ï Werner Siemens óôï Âåñïëßíï. Ç áíþôáôç ôá÷ýôçôÜ ôïõ äåí åðéôñåðüôáí íá åßíáé ðÜíù áðü 20 ÷éëéüìåôñá ôçí þñá. Ôï 1886 óôçí ßäéá ðüëç êõêëïöïñïýóå êáé ìåôñü. Ç ÷ñÞóç çëåêôñïêéíçôÞñùí åßíáé ðïëý ðéï öéëéêÞ ãéá ôï ðåñéâÜëëïí, êáèþò ïé êéíçôÞñåò áõôïß äåí åêðÝìðïõí ñýðïõò êáé åßíáé ëéãüôåñï èïñõâþäåéò. Ôï ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá ãéá ôçí åõñýôåñç ÷ñÞóç ôùí çëåêôñïêéíçôÞñùí åßíáé ç áðïèÞêåõóç ôçò åíÝñãåéáò. Óôá ôñüëåú, óôï ôñáì, óôï ìåôñü êáé óôï ôñÝíï áõôü üìùò äåí åßíáé ðñüâëçìá, êáèþò ôá ìåôáöïñéêÜ áõôÜ ìÝóá åßíáé ìÝóá óôáèåñÞò ôñï÷éÜò, êéíïýíôáé äçëáäÞ óå ðñïêáèïñéóìÝíç äéáäñïìÞ ìÝóá áðü ôçí ïðïßá ãßíåôáé êáé ç ôñïöïäüôçóÞ ôïõò ìå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá.

99 Ï çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò Ôé êïéíü Ý÷ïõí Ýíá ìéêñü áõôïêéíçôÜêé, ìéá êïýêëá ìå êéíïýìåíá ìÝñç, ìéá çëåêôñéêÞ ïäïíôüâïõñôóá, Ýíá êéíçôü ôçëÝöùíï ìå äüíçóç, Ýíáò áíåìéóôÞñáò, ï ìç÷áíéóìüò ôùí çëåêôñéêþí ðáñáèýñùí óå Ýíá áõôïêßíçôï, Ýíá ðëõíôÞñéï, Ýíá øõãåßï, Ýíáò áíåëêõóôÞñáò, ìéá êõëéüìåíç óêÜëá êáé Ýíá ôñüëåú; Åßíáé ëßãåò ìüíï áðü ôéò ìéêñÝò Þ ìåãÜëåò óõóêåõÝò êáé ìç÷áíÝò óôéò ïðïßåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé çëåêôñéêïß êéíçôÞñåò. Ç ëåéôïõñãßá ôùí çëåêôñéêþí êéíçôÞñùí óôçñßæåôáé óôéò ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ðïõ áðïêôïýí ïé áãùãïß, üôáí ìÝóá ôïõò ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá.

Ôï ðåßñáìá ôïõ Oersted Ôï 1820 ï Äáíüò êáèçãçôÞò Hans Christian Oersted êÜíïíôáò ðåéñÜìáôá çëåêôñéóìïý ôç äéÜñêåéá åíüò ìáèÞìáôïò Ýêáíå ôõ÷áßá ìéá åêðëçêôéêÞ áíáêÜëõøç. Ç ìáãíçôéêÞ âåëüíá ìéáò ðõîßäáò, ôçí ïðïßá åß÷å îå÷Üóåé êïíôÜ óå Ýíáí áãùãü, ìåôáêéíÞèçêå, üôáí ìÝóá áðü ôïí áãùãü Üñ÷éóå íá ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá. Ï Oersted áíôéëÞöèçêå áìÝóùò ôç óçìáóßá ôçò ðáñáôÞñçóÞò ôïõ. ¹ôáí ï ðñþôïò ðïõ óõó÷Ýôéóå ôá ìáãíçôéêÜ ìå ôá çëåêôñéêÜ öáéíüìåíá åðéâåâáéþíïíôáò ðåéñáìáôéêÜ üôé Ýíáò áãùãüò áðïêôÜ ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò, üôáí ìÝóá ôïõ ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá. Óôçí áíáêÜëõøÞ ôïõ áõôÞ ïöåßëïõìå ôç ëåéôïõñãßá ôùí ðåñéóóüôåñùí çëåêôñéêþí óõóêåõþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óÞìåñá.

ÅöáñìïãÝò ôùí çëåêôñïìáãíçôþí Ïé çëåêôñïìáãíÞôåò Ý÷ïõí ðïëëÝò åöáñìïãÝò óôç óýã÷ñïíç ôå÷íïëïãßá. ×ñçóéìïðïéïýíôáé óôá ñåëÝ, óôïõò ãåñáíïýò ãéá ôçí áíýøùóç óéäåñÝíéùí áíôéêåéìÝíùí ìå ìåãÜëï âÜñïò, óôá ìç÷áíÞìáôá áíáðáñáãùãÞò Þ÷ïõ, óôá óõóôÞìáôá óÞìáíóçò ôùí óéäçñïäñüìùí... ÅíôõðùóéáêÞ åöáñìïãÞ ôùí çëåêôñïìáãíçôþí áðïôåëïýí ôá åíáÝñéá ôñÝíá. Ôá ôñÝíá áõôÜ äåí áêïõìðïýí óôéò ñÜãåò. Ôüóï óôá ôñÝíá üóï êáé óôéò ñÜãåò åßíáé ôïðïèåôçìÝíïé éó÷õñïß çëåêôñïìáãíÞôåò. Ôá ôñÝíá áéùñïýíôáé óå áðüóôáóç åíüò ðåñßðïõ åêáôïóôïý áðü ôéò ñÜãåò ëüãù ôçò Üðùóçò ôùí üìïéùí ìáãíçôéêþí ðüëùí ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï ðÜíù ìÝñïò ôçò ôñï÷éÜò êáé óôï êÜôù ìÝñïò ôïõ ôñÝíïõ. Ôï ôá÷ýôåñï åíáÝñéï çëåêôñïìáãíçôéêü ôñÝíï âñßóêåôáé óôçí Éáðùíßá. ×Üñç óôç ìéêñÞ ôñéâÞ ìðïñåß íá áíáðôýîåé ôá÷ýôçôá ðïõ îåðåñíÜ ôá 500 ÷éëéüìåôñá ôçí þñá.

100

Áðü ôï ìáãíçôéóìü óôïí çëåêôñéóìü Ëßãá ÷ñüíéá ìåôÜ ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ Hans Christian Oersted ôï 1820, ï ïðïßïò áðÝäåéîå üôé Ýíáò áãùãüò áðïêôÜ ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò, üôáí ñÝåé ìÝóá ôïõ ñåýìá, ïé Michael Faraday êáé Joseph Henry, áíåîÜñôçôá ï Ýíáò áðü ôïí Üëëï, áðÝäåéîáí üôé óõìâáßíåé êáé ôï áíôßóôñïöï, äçëáäÞ üôé Ýíáò ìáãíÞôçò ðïõ ðåñéóôñÝöåôáé ìÝóá óå Ýíá ðçíßï ðñïêáëåß ôç ñïÞ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Óôçí áíáêÜëõøç áõôÞ óôçñßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôùí ãåííçôñéþí, ôùí óõóêåõþí óôéò ïðïßåò ç ðåñéóôñïöÞ åíüò ìáãíÞôç ôïðïèåôçìÝíïõ ìÝóá óå Ýíá ðçíßï ðñïêáëåß ôç ñïÞ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðñïêáëåß ìáãíçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá áëëÜ êáé ôï áíôßóôñïöï. Ç êßíçóç åíüò ìáãíÞôç ìå óõãêåêñéìÝíï ôñüðï ðñïêáëåß ôç ñïÞ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ôçí êßíçóç äçëáäÞ ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí. Ìðïñïýìå äçëáäÞ íá «ðÜìå» áðü ôïí çëåêôñéóìü óôï ìáãíçôéóìü áëëÜ êáé áíôßóôñïöá, áðü ôï ìáãíçôéóìü óôïí çëåêôñéóìü. Ï çëåêôñéóìüò êáé ï ìáãíçôéóìüò, ëïéðüí, åßíáé öáéíüìåíá ðïõ Ý÷ïõí óôåíÞ ó÷Ýóç ìåôáîý ôïõò êáé äåí ìðïñïýí íá ìåëåôçèïýí áíåîÜñôçôá. Ãé’ áõôü ïíïìÜæïõìå ôá öáéíüìåíá áõôÜ çëåêôñïìáãíçôéêÜ.

Michael Faraday: ìå ôï ìáãíÞôç óôï ôóåðÜêé… Ï Michael Faraday áöéÝñùóå ïëüêëçñç ôç æùÞ ôïõ óôçí ðñïóðÜèåéá íá áðïäåßîåé üôé ôá çëåêôñéêÜ êáé ôá ìáãíçôéêÜ öáéíüìåíá óõíäÝïíôáé óôåíÜ ìåôáîý ôïõò. Ï Faraday ãåííÞèçêå ôï 1791 óôçí Áããëßá. Áðü ôï 1820 Þôáí Þäç ãíùóôü üôé ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðñïêáëåß ôçí êßíçóç ôùí ìáãíçôþí. Ï Faraday ïäçãÞèçêå óôç óêÝøç üôé åßíáé ðéèáíü íá óõìâáßíåé êáé ôï áíôßóôñïöï, ç êßíçóç äçëáäÞ ìáãíçôþí ìå ôïí êáôÜëëçëï ôñüðï íá ðñïêáëåß çëåêôñéêü ñåýìá. ËÝãåôáé üôé ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá ï Faraday óõíÞèéæå íá Ý÷åé óõíå÷þò óôçí ôóÝðç ôïõ ãéëÝêïõ ôïõ Ýíá ìéêñü ìáãíÞôç êáé Ýíá ðçíßï, ãéá íá ôïõ õðåíèõìßæïõí äéáñêþò üôé äåí åß÷å êáôïñèþóåé íá áíáêáëýøåé áêüìá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé êéíÞóåéò ôùí ìáãíçôþí ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí ôçí åìöÜíéóç çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Ðßóôåõå üìùò âáèéÜ óå áõôÞí ôçí éäÝá êáé ìå ôïí êáéñü ïäçãÞèçêå ôåëéêÜ óôçí åðéâåâáßùóç ôçò ôñïìåñÜ óçìáíôéêÞò áõôÞò óêÝøçò ôïõ. Ôçí åðßäåéîç ôçò ïñèüôçôáò ôçò óêÝøçò ôïõ Ýêáíå ìå Ýíá ðåßñáìá ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1831.

101 ÃåííÞôñéåò Ïé ãåííÞôñéåò åßíáé ïé óõóêåõÝò ìå ôéò ïðïßåò ðñïêáëïýìå ôç ñïÞ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ïé óõóêåõÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí åíÝñãåéá äéáöüñùí ìïñöþí óå çëåêôñéêÞ. Ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç ðïõ âñßóêåôáé ìÝóá óôï ðçíßï ôçò ãåííÞôñéáò ìðïñåß íá ãßíåôáé ìå ðïëëïýò äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò. Ç ðéï áðëÞ áëëÜ êáé óõíçèéóìÝíç ãåííÞôñéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ åßíáé ôï äõíáìü ðïõ ðñïóáñìüæåôáé óôç ñüäá åíüò ðïäçëÜôïõ. Åäþ ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç ãßíåôáé áðü ôç ñüäá ðïõ èÝôïõìå óå êßíçóç, êáèþò êÜíïõìå ðåíôÜë. Ïé ðåñéóóüôåñåò ãåííÞôñéåò ãåíéêÞò ÷ñÞóçò åßíáé âåíæéíïêßíçôåò Þ ðåôñåëáéïêßíçôåò. Ôéò ãåííÞôñéåò áõôÝò ÷ñçóéìïðïéïýìå óå ðåñéï÷Ýò ðïõ äåí êáëýðôïíôáé áðü ôï äßêôõï ôçò ÄÅÇ, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí çëåêôñïäüôçóç ìéáò êáíôßíáò óå ìéá áðïìáêñõóìÝíç ðáñáëßá. Ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç óôéò áíåìïãåííÞôñéåò ãßíåôáé ÷Üñç óôçí åíÝñãåéá ôïõ áíÝìïõ. Ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç óôéò ôåñÜóôéåò ãåííÞôñéåò óôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ ãßíåôáé ìå äýï äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò. Óôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá ç ðåñéóôñïöÞ ãßíåôáé áðü ìåãÜëïõò êéíçôÞñåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå ðåôñÝëáéï Þ ëéãíßôç, åíþ óôá õäñïçëåêôñéêÜ ÷Üñç óôï íåñü ðïõ ðÝöôåé ïñìçôéêÜ óå õäñïóôñüâéëïõò.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ïé ìáãíÞôåò ìðïñåß íá åßíáé öõóéêïß Þ ôå÷íçôïß. Ïé öõóéêïß äçìéïõñãÞèçêáí ÷Üñç óôï ìáãíçôéêü ðåäßï ôçò Ãçò, åíþ ïé ôå÷íçôïß êáôáóêåõÜæïíôáé áðü óéäçñïìáãíçôéêÜ õëéêÜ ìå ôç âïÞèåéá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. ÃëùóóÜñé... • Ç ìáãíçôéêÞ äýíáìç áóêåßôáé ìå åðáöÞ áëëÜ êáé • ÌáãíÞôåò ïíïìÜæïíôáé ôá óþìáôá áðü áðüóôáóç. ðïõ Ý÷ïõí ôçí éäéüôçôá íá Ýëêïõí • Ïé ïìþíõìïé ìáãíçôéêïß ðüëïé áðùèïýíôáé, åíþ ïñéóìÝíá õëéêÜ, üðùò ï óßäçñïò, ôï íéêÝëéï ïé åôåñþíõìïé Ýëêïíôáé. êáé ôï êïâÜëôéï. • ¼ôáí Ýíá êáëþäéï äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü • ÓéäçñïìáãíçôéêÜ ïíïìÜæïíôáé ôá õëéêÜ ðïõ ñåýìá, áðïêôÜ ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò. Ýëêïíôáé áðü ôïõò ìáãíÞôåò. • ¼ôáí Ýíá êáëþäéï ðïõ äéáññÝôáé áðü ñåýìá • Ìáãíçôéêïß ðüëïé ïíïìÜæïíôáé ïé äýï ðåñéï÷Ýò Ý÷åé ôç ìïñöÞ ðçíßïõ, ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ôïõ ìáãíÞôç óôéò ïðïßåò ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò åßíáé åíôïíüôåñåò. åßíáé åíôïíüôåñåò. • Ôïðïèåôþíôáò ìéá ñÜâäï áðü óßäçñï óôï • Ðçíßï ïíïìÜæåôáé Ýíá êáëþäéï Þ óýñìá, üôáí åóùôåñéêü åíüò ðçíßïõ öôéÜ÷íïõìå Ýíáí åßíáé ôõëéãìÝíï ìå ó÷Þìá åëáôçñßïõ. çëåêôñïìáãíÞôç. Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ôïõ • Ï çëåêôñïìáãíÞôçò áðïôåëåßôáé áðü Ýíá çëåêôñïìáãíÞôç åßíáé ðïëý ðéï Ýíôïíåò áðü ðçíßï, óôï åóùôåñéêü ôïõ ïðïßïõ Ý÷åé áõôÝò ôïõ ðçíßïõ. ôïðïèåôçèåß ñÜâäïò áðü óßäçñï. • ¼ôáí Ýíáò ìáãíÞôçò ðåñéóôñÝöåôáé ìÝóá óå • ÃåííÞôñéåò ïíïìÜæïíôáé ïé óõóêåõÝò Ýíá ðçíßï, ôüôå ôï ðçíßï äéáññÝåôáé áðü ìå ôéò ïðïßåò ìåôáôñÝðïõìå çëåêôñéêü ñåýìá. Áõôü ôï öáéíüìåíï åíÝñãåéá äéáöüñùí ìïñöþí áîéïðïéåßôáé óôéò ãåííÞôñéåò. óå çëåêôñéêÞ. • Ïé ãåííÞôñéåò åßíáé óõóêåõÝò ðïõ ðñïêáëïýí ôç ñïÞ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ìåôáôñÝðïíôáò åíÝñãåéá äéáöüñùí ìïñöþí óå çëåêôñéêÞ.

Ç üñáóç åßíáé ç óçìáíôéêüôåñç áßóèçóç ôïõ áíèñþðïõ. Ìáò åðéôñÝðåé íá äéáêñßíïõìå ôç ìÝñá áðü ôç íý÷ôá, íá áíáãíùñßæïõìå ôïõò áíèñþðïõò êáé ôá áíôéêåßìåíá ãýñù ìáò, íá áíôéëáìâáíüìáóôå ôá ÷ñþìáôá, íá äéáâÜæïõìå, íá ÷åéñéæüìáóôå ìç÷áíÞìáôá.

ÖÙÓ Ðïý ðÞãå ôï öþò;

Óôï äéðëáíü äùìÜôéï;

Íáé, åäþ åßíáé !

Ôï üñãáíï ôçò üñáóçò åßíáé ôï ìÜôé. Äåí áñêïýí üìùò ìüíï ôá ìÜôéá, ãéá íá äïýìå. ×ñåéÜæåôáé êáé öùò. Ôï öùò ìåôáöÝñåé ðëçñïöïñßá: Ôï öáíÜñé åßíáé êüêêéíï. Óôáìáôþ. Óôï âéâëßï ãñÜöåé «óõìðëÞñùóå ôçí ðáñáôÞñçóç». Ðáßñíù ôï ìïëýâé êáé ãñÜöù. Óôçí ôçëåüñáóç âëÝðù ôéò åéäÞóåéò. Ìáèáßíù ôé ãßíåôáé óôïí êüóìï. ÂëÝðù ôç ößëç ìïõ íá ÷áìïãåëÜ. Åßíáé ÷áñïýìåíç.

103 Ï Üíèñùðïò ðáñáôçñþíôáò ôéò óôáãüíåò ôïõ íåñïý ðÜíù óôá áíôéêåßìåíá ôá åßäå íá ìåãåèýíïíôáé. ×ñçóéìïðïéþíôáò ãõáëß Þ êñýóôáëëï êáôáóêåýáóå öáêïýò. Ôïõò öáêïýò óÞìåñá ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýìå óôéò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò, óôá ôçëåóêüðéá, óôá ìéêñïóêüðéá, ãéá íá äéïñèþóïõìå ðñïâëÞìáôá óôçí üñáóç.

Ôá ðåñéóóüôåñá æþá ðïõ ãíùñßæåéò Ý÷ïõí äýï ìÜôéá, ü÷é üìùò üëá. Ïé áñÜ÷íåò Ý÷ïõí Ýîé ùò ïêôþ ìÜôéá. Ïé ìýãåò Ý÷ïõí åðßóçò ðïëëÜ ìÜôéá. ÊáèÝíá áðü áõôÜ âëÝðåé Ýíá ìÝñïò ôçò åéêüíáò.

Ðáñáôçñþíôáò ðñïóåêôéêÜ ôç öýóç ðñïóðÜèçóå íá êáôáëÜâåé ôá öáéíüìåíá ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôï öùò êáé íá ôá áîéïðïéÞóåé, ãéá íá êÜíåé ôç æùÞ ôïõ ðéï åýêïëç. Óôéò åðéöÜíåéåò ôùí ëéìíþí êáé ôùí ðïôáìþí åßäå ôá áíôéêåßìåíá íá êáèñåðôßæïíôáé. ×ñçóéìïðïéþíôáò ãõáëéóôåñÜ ìÝôáëëá, áñãüôåñá êáé ãõáëß, Ýöôéáîå êáèñÝðôåò. ÓÞìåñá ôïõò êáèñÝðôåò ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ óôá óðßôéá, óôá áõôïêßíçôá, áêüìç êáé óôéò ðñïóüøåéò ôùí êôçñßùí.

Ç üñáóç äåí åßíáé ðñïíüìéï ìüíï ôïõ áíèñþðïõ. Ôá ðåñéóóüôåñá æþá ìðïñïýí íá äïõí. Óå ìåñéêÜ æþá ç áßóèçóç áõôÞ åßíáé éäéáßôåñá áíáðôõãìÝíç, üðùò óôïí áåôü, ðïõ ìðïñåß áðü ðïëý ìåãÜëï ýøïò íá äéáêñßíåé áêüìç êáé ìéêñÜ æþá. Óå Üëëá æþá ðÜëé ç áßóèçóç ôçò üñáóçò äåí åßíáé áíáðôõãìÝíç. Ôá óêïõëÞêéá äåí Ý÷ïõí êáí ìÜôéá. Óå üëï ôïõò ôï óþìá Ý÷ïõí êýôôáñá åõáßóèçôá óôï öùò, ðïõ ôïõò åðéôñÝðïõí íá êáôáëáâáßíïõí áí âñßóêïíôáé óå öùôåéíü Þ óêïôåéíü ìÝñïò. ¼ôáí ôï öùò åßíáé Ýíôïíï, ôñõðþíïõí óôï Ýäáöïò, ãéá íá ðñïóôáôåõôïýí.

104

ÄéÜèëáóç ¼ôáí ôï öùò óõíáíôÜ áíôéêåßìåíá óôçí ðïñåßá ôçò äéÜäïóÞò ôïõ, áíáãêÜæåôáé íá áëëÜîåé êáôåýèõíóç. ¸÷åéò Þäç ìÜèåé üôé, üôáí ôï öùò óõíáíôÜ ëåßåò êáé óôéëðíÝò åðéöÜíåéåò, áíáêëÜôáé, åíþ, üôáí óõíáíôÜ áíþìáëåò ôñá÷éÝò åðéöÜíåéåò, äéá÷Ýåôáé. ¼ôáí ôï öùò óõíáíôÜ óôçí ðïñåßá ôïõ Üëëá äéáöáíÞ áíôéêåßìåíá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá íåñü Þ ãõáëß áëëÜæåé åðßóçò êáôåýèõíóç áëëÜ ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï áð´ üôé üôáí áíáêëÜôáé Þ äéá÷Ýåôáé. ¼ôáí ïé öùôåéíÝò áêôßíåò ðåñíïýí áðü ôïí áÝñá óå Ýíá Üëëï äéáöáíÝò õëéêü Þ áðü Ýíá Üëëï äéáöáíÝò õëéêü óôïí áÝñá, áëëÜæïõí ðïñåßá. Ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìÜæåôáé äéÜèëáóç. Ôï öáéíüìåíï ôçò äéÜèëáóçò ôï áîéïðïéïýìå ìå åéäéêïý ó÷Þìáôïò äéáöáíÞ óþìáôá, ôïõò öáêïýò. Äéáêñßíïõìå äýï åßäç öáêþí, ôïõò óõãêëßíïíôåò êáé ôïõò áðïêëßíïíôåò. ¼ôáí ìéá öùôåéíÞ äÝóìç óõíáíôÞóåé óôçí ðïñåßá ôçò Ýíá óõãêëßíïíôá öáêü, ïé öùôåéíÝò áêôßíåò êáôåõèýíïíôáé, óõãêëßíïõí, ðñïò Ýíá óçìåßï. Áíôßèåôá, üôáí óõíáíôÞóïõí Ýíáí áðïêëßíïíôá öáêü, áðëþíïõí, üðùò ëÝìå äéáöïñåôéêÜ áðïêëßíïõí. Ôï öùò ìðïñïýìå íá ôï áíôéìåôùðßóïõìå åßôå ùò êýìá, öùôåéíü çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, åßôå ùò óùìáôßäéá ðïõ ïíïìÜæïõìå öùôüíéá. Ç äéÜèëáóç ôïõ öùôüò åîçãåßôáé áðü ôçí áëëçëåðßäñáóç ôïõ êýìáôïò Þ ôùí öùôïíßùí ìå ôá Üôïìá ôïõ äéáöáíïýò õëéêïý óþìáôïò, ôï ïðïßï óõíáíôÜ ôï öùò óôçí ðïñåßá ôïõ.

ÅíôõðùóéáêÝò äéáèëÜóåéò... ¸÷åéò óßãïõñá êÜðïéá öïñÜ ðáñáôçñÞóåé ðñéí áðü ìéá âïõôéÜ üôé ç èÜëáóóá Þ ç ðéóßíá óïý öáßíåôáé ðéï ñç÷Þ áðü ü,ôé åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. ¼ìïéá, Ýíá áíôéêåßìåíï ðïõ âñßóêåôáé ìÝóá óôï íåñü íïìßæåéò ðïëëÝò öïñÝò üôé åßíáé ðéï êïíôÜ óïõ áð´ üôé ðñáãìáôéêÜ óõìâáßíåé. Ìéá êïõôÜëá ðïõ âñßóêåôáé ç ìéóÞ ìÝóá óå ìéá êáôóáñüëá ìå íåñü Þ Ýíá ìïëýâé óå Ýíá ðïôÞñé öáßíïíôáé óðáóìÝíá óôçí åðéöÜíåéá ôïõ íåñïý. ¼ëá ôá ðáñáðÜíù åîçãïýíôáé áðü ôç äéÜèëáóç ôïõ öùôüò, êáèþò áõôü ðåñíÜ áðü ôï íåñü óôï ãõáëß êáé áíôßóôñïöá. Ëüãù ôçò áëëáãÞò ôçò ðïñåßáò ôïõ öùôüò âëÝðïõìå ôá áíôéêåßìåíá ðïõ åßíáé ìÝóá óôï íåñü, óå äéáöïñåôéêÞ áðüóôáóç áðü åêåßíç ðïõ ðñáãìáôéêÜ âñßóêïíôáé.

105 Ïé öáêïß óôç æùÞ ìáò Ïé öáêïß ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ðïëëÝò óõóêåõÝò ðïõ Ý÷ïõìå óôç äéÜèåóÞ ìáò êáèçìåñéíÜ äéåõêïëýíïíôáò äéÜöïñåò äñáóôçñéüôçôÝò ìáò. Ãéá íá ðáñáôçñïýìå êáëýôåñá ìéêñÜ áíôéêåßìåíá, ÷ñçóéìïðïéïýìå óõãêëßíïíôåò öáêïýò. Åîáéôßáò ôïõ ôñüðïõ ìå ôïí ïðïßï ÷ñçóéìïðïéïýìå ôïõò öáêïýò áõôïýò ôïõò ïíïìÜæïõìå ìåãåèõíôéêïýò öáêïýò. Ìå ôá êéÜëéá ðáñáôçñïýìå ìáêñéíÜ áíôéêåßìåíá. Óôá êéÜëéá óõíäõÜæïíôáé êáèñÝðôåò êáé óõãêëßíïíôåò öáêïß. ¼ìïéá åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá êáé ôá ôçëåóêüðéá. Êáé åêåß óõíäõÜæïíôáé êáèñÝðôåò êáé óõãêëßíïíôåò öáêïß. Óôá ìéêñïóêüðéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åðßóçò óõãêëßíïíôåò öáêïß. Ðáñüôé ôá ôçëåóêüðéá êáé ôá ìéêñïóêüðéá äå ìïéÜæïõí åîùôåñéêÜ ìåôáîý ôïõò, óôçñßæïíôáé óôçí ßäéá áñ÷Þ ëåéôïõñãßáò. ¸íá óýóôçìá öáêþí êáé êáôüðôñùí âïçèÜ, þóôå íá ìåãåèýíåôáé ðïëëÝò öïñÝò ôï áíôéêåßìåíï ðïõ ðáñáôçñïýìå åßôå áõôü åßíáé ìáêñéíü ïõñÜíéï óþìá åßôå ìéêñïóêïðéêü êýôôáñï. Ôá ðñþôá üñãáíá ðáñáôÞñçóçò êáôáóêåõÜóôçêáí óôç äõôéêÞ Åõñþðç ðåñßðïõ ôï 1600, áöïý ôüôå ðñùôïêáôáóêåõÜóôçêáí ìå áêñßâåéá öáêïß óôï åðéèõìçôü ó÷Þìá.

Ôçëåóêüðéá êáé ìéêñïóêüðéá Ç êáôáóêåõÞ êáé ÷ñÞóç ôïõ ôçëåóêïðßïõ ðñïçãÞèçêå ôïõ ìéêñïóêïðßïõ. Êáé ôá äýï üìùò âïÞèçóáí íá ãßíïõí óçìáíôéêÜ âÞìáôá ðñïüäïõ Þäç áðü ôï 17ï áéþíá, ôüóï óôçí áóôñïíïìßá üóï êáé óôç âéïëïãßá. Ï ðñþôïò ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ôï ôçëåóêüðéï ãéá áóôñïíïìéêÝò ðáñáôçñÞóåéò Þôáí ï Ãáëéëáßïò, ï ïðïßïò ðáñáôçñþíôáò ìå áõôü ôç ÓåëÞíç Ýöôéáîå üìïñöá ó÷Ýäéá ôçò åðéöÜíåéÜò ôçò. Ãéá íá äéïñèþóïõìå ðñïâëÞìáôá óôçí üñáóç, ÷ñçóéìïðïéïýìå åðßóçò öáêïýò, óõãêëßíïíôåò Þ áðïêëßíïíôåò, áíÜëïãá ìå ôï ðñüâëçìá. Öáêïß ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åðßóçò óôéò ìç÷áíÝò ðñïâïëÞò äéáöáíåéþí, óôéò öùôïãñáöéêÝò êáé óôéò êéíçìáôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò.

ÐáñáôÞñçóå ðñïóåêôéêÜ ìßá öáêÞ. Åßíáé ëåðôÞ óôá Üêñá êáé ðá÷éÜ óôç ìÝóç, üðùò äçëáäÞ Ýíáò óõãêëßíùí öáêüò. Ç ïìïéüôçôá óôï ó÷Þìá êáé óôï üíïìá äåí åßíáé ôõ÷áßá. Ïé ðñþôïé öáêïß ðïõ ï Üíèñùðïò êáôáóêåýáóå êáé ÷ñçóéìïðïßçóå Þôáí óõãêëßíïíôåò. Áðü ôçí ïìïéüôçôá ôïõ ó÷Þìáôüò ôïõò ìå ôç öáêÞ ðñïÝêõøå êáé ç ïíïìáóßá ôïõò.

106

×ñþìáôá ¼ôáí ôï ëåõêü öùò ôïõ ¹ëéïõ ðÝóåé åðÜíù óå Ýíá ãõáëß ìå áêáíüíéóôï ó÷Þìá, óå ìéá óáðïõíüöïõóêá, áêüìç êáé óå Ýíá äéÜöáíï ðëáóôéêü óôõëü, ðáñáôçñïýìå üôé åìöáíßæïíôáé äéÜöïñá ÷ñþìáôá. Ôï ëåõêü öùò åßíáé, ëïéðüí, óýíèåóç ðïëëþí áêôéíïâïëéþí ìå äéáöïñåôéêÜ ÷ñþìáôá. Ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüò ðáñáôÞñçóå ðñþôïò ï Newton ôï 1666. Óôç öýóç ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüò ôçí ðáñáôçñïýìå, üôáí ìåôÜ áðü âñï÷Þ åðéêñáôåß çëéïöÜíåéá. Ôï öùò ôüôå áíáëýåôáé óôá áéùñïýìåíá óôáãïíßäéá ôïõ íåñïý äçìéïõñãþíôáò ôï ïõñÜíéï ôüîï. Ôï öùôåéíü êýìá Þ ôá öùôüíéá, üôáí áëëçëåðéäñïýí ìå ôá óùìáôßäéá åíüò õëéêïý óþìáôïò, äåí áëëÜæïõí ìüíï êáôåýèõíóç áëëÜ êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ. ¸íá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ åßíáé ç óõ÷íüôçôá ôïõ öùôüò, ôçí ïðïßá åìåßò áíôéëáìâáíüìáóôå ùò ÷ñþìá. Ãéáôß üìùò Ý÷ïõí ôá äéÜöïñá áíôéêåßìåíá ãýñù ìáò äéáöïñåôéêü ÷ñþìá; Áò ðÜñïõìå ôá ðñÜãìáôá ìå ôç óåéñÜ... Ãíùñßæåéò üôé ôï ëåõêü öùò åßíáé ç óýíèåóç üëùí ôùí ÷ñùìÜôùí. ¼ôáí ôï ëåõêü öùò ðÝöôåé, ãéá ðáñÜäåéãìá, óå Ýíá êüêêéíï áíôéêåßìåíï, áðïññïöþíôáé üëá ôá öùôüíéá åêôüò áðü áõôÜ ìå ìéá óõãêåêñéìÝíç óõ÷íüôçôá, ôç óõ÷íüôçôá ðïõ áíôéóôïé÷åß óôï êüêêéíï ÷ñþìá. Ôá öùôüíéá áõôÜ áíáêëþíôáé áðü ôçí åðéöÜíåéá ôïõ áíôéêåéìÝíïõ êáé öôÜíïõí ìÝ÷ñé ôá ìÜôéá ìáò. ÂëÝðïõìå ôï áíôéêåßìåíï êüêêéíï! Êáé ðüôå Ýíá óþìá Ý÷åé ìáýñï ÷ñþìá; ¼ôáí áðïññïöÜ üëá ôá öùôüíéá êáé äåí áíáêëÜ êáíÝíá! Ôþñá ìÝíåé ìüíï íá óêåöôåßò ðüôå Ýíá áíôéêåßìåíï Ý÷åé ëåõêü ÷ñþìá....

Äçìéïýñãçóå... Ýíá ïõñÜíéï ôüîï Ìßá çëéüëïõóôç ìÝñá, áöïý æçôÞóåéò Üäåéá áðü êÜðïéïí ìåãáëýôåñï, ðÞãáéíå óå Ýíáí áíïé÷ôü ÷þñï êáé ðÜñå Ýíá óùëÞíá ôïõ ðïôßóìáôïò. Áöïý âåâáéùèåßò üôé äå èá åíï÷ëÞóåéò êáíÝíáí, Üíïéîå ôç âñýóç êáé ðßåóå ôï äÜ÷ôõëü óïõ óôçí Üêñç ôïõ óùëÞíá, Ýôóé þóôå ôï íåñü íá ðÝöôåé óá âñï÷Þ. ÓôñÝøå ôï óùëÞíá ðñïò ôá ðÜíù, åíþ Ý÷åéò ôçí ðëÜôç óïõ ãõñéóìÝíç óôïí ¹ëéï. Áí ðñïóðáèÞóåéò ëßãç þñá, èá äåéò ôï ïõñÜíéï ôüîï íá åìöáíßæåôáé, áöïý õðÜñ÷ïõí êáé ïé äýï ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôç äçìéïõñãßá ôïõ, ôï öùò êáé ôï íåñü.

107 Ç óçìáóßá ôùí ÷ñùìÜôùí Ôá ÷ñþìáôá óôç öýóç Ý÷ïõí ðïëý ìåãÜëç óçìáóßá áêüìç êáé ãéá ôçí åðéâßùóç. Ôá Ýíôïíá ÷ñþìáôá ôùí ëïõëïõäéþí ôñáâïýí ôçí ðñïóï÷Þ ôùí åíôüìùí. Ïé ðåôáëïýäåò áíïßãïõí ôá ðïëý÷ñùìá öôåñÜ ôïõò, ãéá íá ðñïóåëêýóïõí ôï ôáßñé ôïõò, åíþ ôá êëåßíïõí, üôáí èÝëïõí íá ðåñíïýí áðáñáôÞñçôåò. Óå êÜðïéá æþá ôá ÷ñþìáôá ôïõ óþìáôïò Ý÷ïõí ìßá äéáöïñåôéêÞ óçìáóßá. Ôï Ýíôïíï êüêêéíï, êßôñéíï Þ ðïñôïêáëß ÷ñþìá ìðïñåß íá åßíáé ìßá ðñïåéäïðïßçóç ãéá ôïõò å÷èñïýò ôïõ æþïõ üôé áõôü Ý÷åé äçëçôÞñéï, äáãêþíåé Þ Ý÷åé ðïëý ðéêñÞ ãåýóç. Óå Üëëá æþá ðÜëé ôï ÷ñþìá ôïõ óþìáôüò ôïõò ôáéñéÜæåé ìå ôá ÷ñþìáôá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óôï ïðïßï æïõí. Áõôü ôá âïçèÜ íá êñýâïíôáé áðü ôïõò å÷èñïýò ôïõò. ÐáñáôÞñçóå ôéò åéêüíåò. Åßíáé åýêïëï íá äéáêñßíåéò ôá æþá;

Ìéêñïß ÷ñùìáôéóôïß êüêêïé... Ìå ôç ìåßîç ôùí âáóéêþí ÷ñùìÜôùí ìðïñïýìå íá «äçìéïõñãÞóïõìå» üëá ôá ÷ñþìáôá. Áí «áíáêáôÝøïõìå» êüêêéíï ìå êßôñéíï ÷ñþìá, öôéÜ÷íïõìå ðïñôïêáëß. ÐïëëÝò öïñÝò äåí åßíáé êáí áíÜãêç íá «áíáêáôÝøïõìå» ôá ÷ñþìáôá, áñêåß íá ôïðïèåôÞóïõìå ðïëëÝò ìéêñÝò êïõêßäåò äéáöïñåôéêþí ÷ñùìÜôùí ðëÜé ðëÜé. Êáèþò ïé êïõêßäåò åßíáé ðïëý êïíôÜ, äåí ìðïñïýìå íá ôéò îå÷ùñßóïõìå êáé ôï ïðôéêü åñÝèéóìá ðïõ ðáßñíïõìå åßíáé áõôü ôïõ ÷ñþìáôïò ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôç ìåßîç ôùí êïõêßäùí. Áí ìå Ýíá éó÷õñü ìåãåèõíôéêü öáêü ðáñáôçñÞóåéò áõôü ôï ßäéï ôï âéâëßï ðïõ êñáôÜò, èá äåéò, ãéá ðáñÜäåéãìá, üôé ôï ðïñôïêáëß äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá ìßãìá ðïëëþí ìéêñïóêïðéêþí êüêêéíùí êáé êßôñéíùí êïõêßäùí. Ìå ðáñüìïéï ôñüðï äçìéïõñãïýíôáé ôá ÷ñþìáôá óôçí ôçëåüñáóç. Áí åîåôÜæáìå ôç öùôéóìÝíç ïèüíç ìéáò Ýã÷ñùìçò ôçëåüñáóçò ì' Ýíá ìåãåèõíôéêü öáêü, èá äéáðéóôþíáìå üôé êáëýðôåôáé áðü ïìÜäåò ìéêñïóêïðéêþí êüêêùí. Ç êÜèå ïìÜäá ðåñéëáìâÜíåé Ýíáí êüêêéíï, Ýíáí ðñÜóéíï êáé Ýíáí ìðëå êüêêï. ÁíÜëïãá ìå ôï ðüóï áêôéíïâïëåß êÜèå êüêêïò Ý÷ïõìå ôçí áßóèçóç äéáöïñåôéêïý ÷ñþìáôïò.

108

ÌÜôé

ñç Êü

Ç äéÜìåôñïò ôçò êüñçò áëëÜæåé áíÜëïãá ìå ôç öùôåéíüôçôá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ñõèìßæåôáé ç ðïóüôçôá ôïõ öùôüò ðïõ ðåñíÜ óôï ìÜôé.

Êåñá ôï

Ïé öùôåéíÝò áêôßíåò áíáêëþíôáé êáé äéá÷Ýïíôáé ðÜíù óå üëá ôá áíôéêåßìåíá. ¸ôóé êÜðïéåò áðü áõôÝò öôÜíïõí óôá ìÜôéá ìáò. Ïé öùôåéíÝò áêôßíåò äéáèëþíôáé óôïí êñõóôáëëïåéäÞ öáêü êáé åóôéÜæïíôáé ðÜíù óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá, üðïõ ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôçò åéêüíáò ðïõ ðáñáôçñïýìå. Ç åðéöÜíåéá ôïõ ÷éôþíá áõôïý åßíáé êáëõììÝíç ìå åêáôïììýñéá öùôïåõáßóèçôá êýôôáñá. Ôï ïðôéêü åñÝèéóìá, ç åéêüíá ðïõ âëÝðïõìå, ìåôáöÝñåôáé óôïí åãêÝöáëï ìÝóá áðü ôï ïðôéêü íåýñï. Ðáñüëï ðïõ ôá åßäùëá ó÷çìáôßæïíôáé áíôåóôñáììÝíá óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá, ï åãêÝöáëüò ìáò ôá «áíáëýåé» áõôüìáôá, ïðüôå âëÝðïõìå ôá áíôéêåßìåíá êáíïíéêÜ êáé ü÷é… áíÜðïäá.

äÞ åé

ò ÷éôþíáò

Ðñïóôáôåýåé ôï öáêü ôïõ ìáôéïý. Ï ÷þñïò áíÜìåóá óôïí êåñáôïåéäÞ ÷éôþíá êáé ôï öáêü åßíáé ãåìÜôïò ìå õãñü.

•

• • • ïå ëë

öáêü ò éäÞò

Êñõ óô á

Ôï öùò ðåñíÜ ìÝóá áðü ôïí êñõóôáëëïåéäÞ öáêü. Ç êáìðõëüôçôá ôïõ óõãêëßíïíôá áõôïý öáêïý ìåôáâÜëëåôáé, Ýôóé þóôå ôï åßäùëï íá ó÷çìáôßæåôáé ðÜíôïôå êáèáñü óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá. Ðßóù áðü ôïí êñõóôáëëïåéäÞ öáêü, óôï åóùôåñéêü ôïõ ìáôéïý õðÜñ÷åé Ýíá äéÜöáíï æåëÝ.

éäá ºñ

Ç ßñéäá åßíáé ôï ÷ñùìáôéóôü ìÝñïò ôïõ ìáôéïý. Åßíáé Ýíá äéÜöñáãìá, óôï êÝíôñï ôïõ ïðïßïõ õðÜñ÷åé Ýíá Üíïéãìá, ç êüñç, áðü üðïõ ðåñíÜ ôï öùò.

109

äÞò ÷éôþí ï åé á ñ óô

Áìöé

âë

Ï áéóèçôÞñéïò ÷éôþíáò ôïõ ìáôéïý. Åäþ ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôùí áíôéêåéìÝíùí ðïõ ðáñáôçñïýìå. Ç åðéöÜíåéÜ ôïõ åßíáé êáëõììÝíç áðü åêáôïììýñéá öùôïåõáßóèçôá ïðôéêÜ êýôôáñá.

åýñï üí éê

Ïð ô

Ôï ïðôéêü íåýñï óõíäÝåé ôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá ìå ôïí åãêÝöáëï. ÌåôáöÝñåé ôï ïðôéêü åñÝèéóìá áðü ôï ìÜôé óôïí åãêÝöáëï.

•

Öùò áããåëéáöüñïò...

•

Ôï öùò ìåôáöÝñåé ðëçñïöïñßá. Ôá öùôüíéá, ôï çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, îåêéíïýí áðü ôç öùôåéíÞ ðçãÞ êáé ìåôáäßäïíôáé åõèýãñáììá, ùóüôïõ íá óõíáíôÞóïõí êÜðïéï äéáöáíÝò, çìéäéáöáíÝò Þ áäéáöáíÝò óþìá. Åêåß åßôå óõíå÷ßæïõí ôçí ðïñåßá ôïõò åßôå áëëÜæïõí êáôåýèõíóç åßôå áðïññïöþíôáé. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, áí óôç óõíÝ÷åéá óõíáíôÞóïõí ôï ìÜôé ìáò, ìáò ðëçñïöïñïýí ãéá ôçí ýðáñîç, ôç ìïñöÞ êáé ôéò éäéüôçôåò ôïõ óþìáôïò êáé ôçò öùôåéíÞò ðçãÞò. Ôï çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, ëïéðüí, Þ ôá öùôüíéá ëåéôïõñãïýí óôï ìéêñüêïóìï ùò «áããåëéáöüñïé» ðëçñïöïñßáò.

110 ÐñïóÝ÷ù ôá ìÜôéá ìïõ óáí ôá ìÜôéá ìïõ! Ôá ìÜôéá ìáò åßíáé ðïëýôéìá. Åßíáé óçìáíôéêü íá öñïíôßæïõìå ãéá ôçí êáëÞ ôïõò õãåßá õéïèåôþíôáò êÜðïéïõò áðëïýò âáóéêïýò êáíüíåò: • Ôï Ýíôïíï öùò åßíáé åðéêßíäõíï. Ðñïóôáôåýïõìå ôá ìÜôéá ìáò ôïðïèåôþíôáò ìðñïóôÜ ôïõò ôá ÷Ýñéá ìáò, üôáí ôï öùò åßíáé Ýíôïíï. • ÊáôÜ ôçí ðáñáìïíÞ ìáò óôïí Þëéï öïñÜìå ïðùóäÞðïôå ãõáëéÜ çëßïõ, ðïõ ðñïóôáôåýïõí ôá ìÜôéá ìáò áðü ôçí åðéêßíäõíç õðåñéþäç áêôéíïâïëßá. • ÖïñÜìå ðÜíôá ðñïóôáôåõôéêÜ ãõáëéÜ, üôáí åñãáæüìáóôå ìå ïõóßåò ðïõ ìðïñåß íá ðåôá÷ôïýí óôá ìÜôéá ìáò Þ üôáí êÜíïõìå åñãáóßåò êáôÜ ôéò ïðïßåò ìðïñåß íá ìðïõí óôá ìÜôéá ìáò èñáýóìáôá. • Ôá ìÜôéá ìáò êïõñÜæïíôáé, üôáí åñãáæüìáóôå ðïëëÝò þñåò óôïí õðïëïãéóôÞ, éäéáßôåñá üôáí êáèüìáóôå ðïëý êïíôÜ óôçí ïèüíç. ÐñÝðåé, ëïéðüí, íá êÜíïõìå ôáêôéêÜ äéáëåßììáôá êáé ç áðüóôáóÞ ìáò áðü ôçí ïèüíç íá åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí 50 åêáôïóôÜ. Ãéá ôïí ßäéï ëüãï êáèüìáóôå ìáêñéÜ áðü ôçí ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò. • Ç óùóôÞ äéáôñïöÞ åßíáé óçìáíôéêÞ ãéá ôçí êáëÞ õãåßá ôùí ìáôéþí ìáò. Ç âéôáìßíç Á ðïõ ðáßñíïõìå áðü ôá êáñüôá, ôï Üóðñï ëÜ÷áíï, ôéò íôïìÜôåò êáé ôï óðáíÜêé åßíáé ðïëýôéìç ãéá ôá ìÜôéá ìáò.

ÏðôéêÝò áðÜôåò Óßãïõñá èåùñåßò ôá ìÜôéá óïõ áîéüðéóôá. Ìðïñåßò Üñáãå íá ôá åìðéóôåýåóáé ðÜíôá; Ïé ðáñáêÜôù åéêüíåò èá óå ìðåñäÝøïõí. Ãéáôß üìùò ìðåñäåõüìáóôå üëïé ôï ßäéï; Åßíáé ïé ïñéæüíôéåò ãñáììÝò ðáñÜëëçëåò; Ôé âëÝðåéò óôçí åéêüíá; Ìßá ðñáãìáôéêÜ ðåñßåñãç óêÜëá... Åßíáé ôá ôïýâëá ðñÜãìáôé óôñáâÜ;

111 Êéíïýìåíá ó÷Ýäéá Êüøå Ýíá ÷áñôüíé ìå ðëåõñÜ ðåñßðïõ 10 åêáôïóôÜ. ÆùãñÜöéóå óôç ìßá üøç ôïõ Ýíá êëïõâß êáé óôçí Üëëç Ýíáí ðáðáãÜëï. ¢íïéîå ìßá ôñýðá áñéóôåñÜ êáé ìßá äåîéÜ áðü ôï êëïõâß, óôï ìÝóï ôïõ ÷áñôïíéïý. ÄÝóå óôéò ôñýðåò ôéò äýï Üêñåò ìéáò ÷ïíôñÞò êëùóôÞò ìå ìÞêïò ðåñßðïõ 80 åêáôïóôÜ, üðùò âëÝðåéò óôçí åéêüíá. ÐÝñáóå ôá äÜ÷ôõëÜ óïõ óôçí êëùóôÞ êáé ôÝíôùóÝ ôçí. ÆÞôçóå áðü ìéá ößëç Þ Ýíá ößëï óïõ íá ãõñßóåé ôï ÷áñôüíé ðïëëÝò öïñÝò êáé íá ôï áöÞóåé, üôáí ç êëùóôÞ ôõëé÷ôåß áñêåôÜ. ÔÝíôùóå ôçí êëùóôÞ êáé ðáñáôÞñçóå ôï ÷áñôüíé ðïõ ðåñéóôñÝöåôáé. Ï åãêÝöáëïò äéáôçñåß ôçí åíôýðùóç ìéáò åéêüíáò ãéá êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ç éäéüôçôá áõôÞ ôïõ åãêåöÜëïõ ïíïìÜæåôáé ìåôáßóèçìá. Áí óôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äïýìå ìéá Üëëç åéêüíá, ï åãêÝöáëïò äåí îå÷ùñßæåé ôéò äýï åéêüíåò. Óôçí éäéüôçôá áõôÞ óôçñßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ êáé ôçò ôçëåüñáóçò. Ïé åéêüíåò ðñïâÜëëïíôáé ãñÞãïñá ç ìßá ìåôÜ ôçí Üëëç êé Ýôóé Ý÷ïõìå ôçí áßóèçóç ôçò êßíçóçò.

ÁíÜãëõöç ãñáöÞ ãéá ôõöëïýò Ï ãñáðôüò ëüãïò åßíáé âáóéêü ìÝóï åðéêïéíùíßáò. Ôïí ôñüðï áõôü åðéêïéíùíßáò äå óôåñïýíôáé ïýôå ïé óõíÜíèñùðïß ìáò ðïõ äåí ìðïñïýí íá äïõí. Ç áßóèçóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí, ãéá íá äéáâÜóïõí, åßíáé ç áöÞ. «ÄéáâÜæïõí» áêïõìðþíôáò ôï ÷Ýñé ôïõò ðÜíù áðü áíÜãëõöá ãñÜììáôá, óõíäõáóìïýò áðü ìéêñÝò ôåëßôóåò êáé ãñáììÝò. Ç ãñáöÞ áõôÞ ïíïìÜæåôáé ãñáöÞ Âraille, ðñïò ôéìÞ ôïõ Louis Braille ðïõ ôçí åöçýñå. Ç ãñáöÞ Braille äå ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìüíï óå åéäéêÜ âéâëßá áëëÜ êáé óå ðéíáêßäåò óå äçìüóéïõò ÷þñïõò, óôïõò áíåëêõóôÞñåò, áêüìç êáé óå ðïëëÜ ìç÷áíÞìáôá. ÁíÜãëõöá óýìâïëá êáé åéäéêÜ óçìÜäéá ðáñáôçñïýìå êáé óå äéÜöïñåò óõóêåõÝò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óôï ôçëÝöùíï, üðïõ ìéá áíÜãëõöç ôåëßôóá óôï ðëÞêôñï ìå ôïí áñéèìü 5 âïçèÜ óôïí åíôïðéóìü ôùí ðëÞêôñùí. Áêüìç êáé óôá ÷áñôïíïìßóìáôá õðÜñ÷ïõí åéäéêÜ óýìâïëá ðïõ âïçèïýí ôïõò óõíáíèñþðïõò ìáò ðïõ äåí ìðïñïýí íá äïõí.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • ¼ôáí ôï öùò ðåñíÜ áðü ôïí áÝñá óå Ýíá Üëëï äéáöáíÝò õëéêü Þ áðü Ýíá äéáöáíÝò õëéêü óôïí áÝñá, áëëÜæåé ðïñåßá. ÃëùóóÜñé... • Óôïõò öáêïýò ôï öùò äéáèëÜôáé. ¸íáò öáêüò ìðïñåß íá åßíáé óõãêëßíùí Þ áðïêëßíùí. • ÄéÜèëáóç ïíïìÜæïõìå ôçí áëëáãÞ ôçò • Óôïõò óõãêëßíïíôåò öáêïýò, ïé ðïñåßáò ôïõ öùôüò, üôáí áõôü óõíáíôÜ öùôåéíÝò áêôßíåò óõãêåíôñþíïíôáé óå Ýíá äéáöáíÞ Þ çìéäéáöáíÞ óþìáôá. óçìåßï, åíþ ìå ôïõò áðïêëßíïíôåò, • Öáêïß ïíïìÜæïíôáé ïñéóìÝíá äéáöáíÞ óþìáôá áðïìáêñýíïíôáé ç ìßá áðü ôçí Üëëç. åéäéêïý ó÷Þìáôïò. • Ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ ìðïñåß íá áíáëõèåß • Óõãêëßíïíôåò ïíïìÜæïíôáé ïé öáêïß ðïõ åßíáé óå öùò äéáöüñùí ÷ñùìÜôùí, üðùò óôï ðá÷ýôåñïé óôç ìÝóç êáé ëåðôüôåñïé óôá Üêñá. ïõñÜíéï ôüîï. Ç óýíèåóç üëùí ôùí • Áðïêëßíïíôåò ïíïìÜæïíôáé ïé öáêïß ðïõ åßíáé ÷ñùìÜôùí äßíåé ëåõêü ÷ñþìá. ëåðôüôåñïé óôç ìÝóç êáé ðá÷ýôåñïé óôá Üêñá. • Ôï åóùôåñéêü ôïõ ìáôéïý ìáò • ÖÜóìá ïíïìÜæåôáé ôï óýíïëï ôùí ÷ñùìÜôùí ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôçí ßñéäá, ôçí êüñç êáé åìöáíßæïíôáé êáôÜ ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüò. ôï óõãêëßíïíôá öáêü. Ïé åéêüíåò ôùí • ºñéäá ïíïìÜæåôáé ôï ÷ñùìáôéóôü ìÝñïò ôïõ ìáôéïý. áíôéêåéìÝíùí ðïõ âëÝðïõìå • Êüñç ïíïìÜæåôáé ôï Üíïéãìá óôï êÝíôñï ôçò ó÷çìáôßæïíôáé óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ßñéäáò, áðü üðïõ ðåñíÜ ôï öùò. ÷éôþíá áíôåóôñáììÝíåò. • Óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá • Ôï ïðôéêü íåýñï, ôï ïðïßï óõíäÝåé ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôùí ôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá ìå ôïí áíôéêåéìÝíùí ðïõ ðáñáôçñïýìå. åãêÝöáëï, ìåôáöÝñåé ôá ïðôéêÜ åñåèßóìáôá áðü ôï ìÜôé ìáò óôïí åãêÝöáëï.

112

ÏÎÅÁ ÂÁÓÅÉÓ ÁËÁÔÁ

¼ôáí áêïýìå ôç ëÝîç «÷çìåßá», öÝñíïõìå ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò óôï íïõ ìáò ðïëýðëïêá ÷çìéêÜ åñãáóôÞñéá Þ åñãïóôÜóéá. Êé üìùò, ÷çìéêÜ ðñïúüíôá ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ ÷ùñßò ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò íá îÝñïõìå üôé áõôÜ áíáðôý÷èçêáí óå ÷çìéêÜ åñãáóôÞñéá.

Ðñïúüíôá ôçò ÷çìéêÞò Ýñåõíáò åßíáé ôá ðëáóôéêÜ, ôá óõíèåôéêÜ õöÜóìáôá, ôá êáèáñéóôéêÜ, ôá öÜñìáêá ãéá ôïí Üíèñùðï, ôá æþá áëëÜ êáé ôá öõôÜ, ôá êáýóéìá, ìå ôá ïðïßá èåñìáßíïõìå ôá óðßôéá ìáò êáé ìå ôá ïðïßá êéíïýíôáé ôá ï÷Þìáôá ðïõ ìáò ìåôáöÝñïõí, ôá óõíôçñçôéêÜ ðïõ äéáôçñïýí ôá ôñüöéìá. Ç ðñüïäïò óôç ÷çìåßá ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò Ý÷åé áëëÜîåé ôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ.

113 Óôï Ãåíéêü ×çìåßï ôïõ êñÜôïõò åëÝã÷ïíôáé üëá ôá ðñïúüíôá, ðñéí öôÜóïõí óôá óðßôéá ìáò. Ïé ÷çìéêïß åëÝã÷ïõí ôá ôñüöéìá, ôá öÜñìáêá, ôï íåñü, ôá áðïññõðáíôéêÜ, ôá êáëëõíôéêÜ. Áêüìç êáé ï áÝñáò ðïõ áíáðíÝïõìå åëÝã÷åôáé êáèçìåñéíÜ. Áí ç ñýðáíóç îåðåñÜóåé êÜðïéá üñéá, ïé ÷çìéêïß ìÜò ðñïåéäïðïéïýí, ãéá íá ðÜñïõìå Ýêôáêôá ìÝôñá.

Ôá ÷çìéêÜ öáéíüìåíá äåí ðåñéïñßæïíôáé óôá åéäéêÜ åñãáóôÞñéá. ×çìéêÝò äéáäéêáóßåò óõìâáßíïõí äéáñêþò ãýñù ìáò. Ôá ìÝôáëëá óêïõñéÜæïõí, áí äåí ðñïóôáôåýïíôáé áðü ôç âáöÞ, ôá öýëëá óáðßæïõí, üôáí ðÝöôïõí áðü ôá äÝíôñá, ïé ôñïöÝò ðïõ ôñþìå áëëÜæïõí óýóôáóç óôï óþìá ìáò äßíïíôáò åíÝñãåéá áðáñáßôçôç ãéá ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ìáò. Ôá ÷çìéêÜ ðñïúüíôá äéåõêïëýíïõí ôç æùÞ ìáò, üôáí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óùóôÜ. Óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ ÷ñçóéìïðïéïýìå ðïëëÜ êáèáñéóôéêÜ êáé áðïññõðáíôéêÜ. Ôá ðñïúüíôá áõôÜ åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìá, ìðïñåß üìùò íá åßíáé åðéêßíäõíá ãéá ôçí õãåßá ìáò, áí äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óùóôÜ. Åñåèßæïõí ôï äÝñìá êáé ðñïêáëïýí âëÜâåò óôá ìÜôéá. Áí êáôáðéïýìå êÜðïéï áðü áõôÜ, êéíäõíåýïõìå áðü åãêáýìáôá êáé äçëçôçñéÜóåéò. Ãé’ áõôü ðñÝðåé íá äéáâÜæïõìå ðÜíôïôå ôéò ïäçãßåò ÷ñÞóçò êáé íá ëáìâÜíïõìå õðüøç ôéò ðñïåéäïðïéÞóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óå áõôÝò. Éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ áðáéôåßôáé, üôáí ÷ñçóéìïðïéïýìå óõã÷ñüíùò äéÜöïñá êáèáñéóôéêÜ.

Ïé ïõóßåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ åßíáé ðÜñá ðïëëÝò êáé äéáöïñåôéêÝò. Óôç ÷çìåßá ïé äéÜöïñåò ïõóßåò ÷ùñßæïíôáé óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôéò éäéüôçôÝò ôïõò. Ïõóßåò ðïõ Ý÷ïõí ðïëëÝò ðáñüìïéåò éäéüôçôåò áíÞêïõí óôçí ßäéá êáôçãïñßá. Ôñåéò ðïëý óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ÷çìéêþí ïõóéþí åßíáé ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá. ÏîÝá, âÜóåéò êáé Üëáôá óõíáíôÜìå ðáíôïý ãýñù ìáò, óôç öýóç, óôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò, óôï óðßôé ìáò.

114

Óôá ß÷íç ôùí ïîÝùí, ôùí âÜóåùí êáé ôùí áëÜôùí Ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá åßíáé ôñåéò óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ÷çìéêþí ïõóéþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ. Ôï ëåìüíé êáé ôï îßäé ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá, óôá ïðïßá ïöåßëåôáé ç îéíÞ ôïõò ãåýóç. ÏîÝá ðåñéÝ÷ïõí åðßóçò ôá ðåñéóóüôåñá öñïýôá. Ç ìáãåéñéêÞ óüäá, ç ïäïíôüðáóôá, üðùò êáé ôá ðåñéóóüôåñá êáèáñéóôéêÜ ðïõ äéáëýïõí ôá ëßðç, ðåñéÝ÷ïõí âÜóåéò. ÂÜóç åßíáé êáé ç áììùíßá, ïõóßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôá ôñáýìáôá êáé óôá ôóéìðÞìáôá ôçò ìÝëéóóáò. ¼ôáí áíáìåéãíýåôáé Ýíá ïîý ìå ìßá âÜóç, ðñïêáëåßôáé ÷çìéêÞ áíôßäñáóç, ðïõ ïíïìÜæåôáé åîïõäåôÝñùóç. ÊáôÜ ôçí åîïõäåôÝñùóç äçìéïõñãïýíôáé íÝåò ÷çìéêÝò ïõóßåò, ôá Üëáôá. ¸íá áðü ôá Üëáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ åßíáé ôï ìáãåéñéêü áëÜôé. ¢ëáôá åßíáé åðßóçò ôï ìÜñìáñï, ç êéìùëßá, ï ãýøïò, ôï êÝëõöïò ôùí áâãþí. Ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá åßíáé ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ êáôáôÜóóïõìå óôç ãåíéêüôåñç ïìÜäá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí. Åßíáé, äçëáäÞ, ïõóßåò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü äýï Þ ðåñéóóüôåñá áíüìïéá Üôïìá, óå áíôßèåóç ìå ôá ÷çìéêÜ óôïé÷åßá ôùí ïðïßùí ôá ìüñéá áðïôåëïýíôáé áðü üìïéá Üôïìá. Ïé ôñåéò áõôÝò êáôçãïñßåò äåí äéáêñßíïíôáé ìüíï áðü ôéò éäéüôçôÝò ôïõò áëëÜ êáé áðü ôç óýóôáóÞ ôïõò.

Ôï «üðëï» ôùí ìõñìçãêéþí êáé ôçò ôóïõêíßäáò Ôá ìõñìÞãêéá áíôéìåôùðßæïõí ôïõò å÷èñïýò ôïõò ìå Ýíá ïîý, ôï ìõñìçêéêü ïîý. ¼ôáí ôá ìõñìÞãêéá ôóéìðÞóïõí êÜðïéï æþï, ôï ïîý áõôü ðñïêáëåß ðüíï. Ôï ôóßìðçìá êÜðïéùí ìõñìçãêéþí ìðïñåß áêüìç êáé íá óêïôþóåé ìéêñÜ æþá. Ôï ßäéï ïîý õðÜñ÷åé êáé óôéò ôóïõêíßäåò. Ôá öýëëá ôçò ôóïõêíßäáò êáëýðôïíôáé áðü Ýíá ëåðôü ôñß÷ùìá. Óå áõôü ôï ôñß÷ùìá âñßóêåôáé ôï ìõñìçêéêü ïîý. ¼ôáí áããßæïõìå ôéò ôóïõêíßäåò, ôï ïîý ðñïêáëåß ðüíï, ôóïýîéìï êáé åñåèéóìü.

Ìßá âÜóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êÜèå ìÝñá Ôï êáëü öáãçôü åßíáé óßãïõñá ìåãÜëç áðüëáõóç. Éäéáßôåñá ôá ãëõêÜ åßíáé ðåéñáóìüò, óôïí ïðïßï ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò äõóêïëåýïíôáé íá áíôéóôáèïýí. ÌåôÜ ôï öáãçôü üìùò, éäéáßôåñá áí áõôü åßíáé ðëïýóéï óå óÜê÷áñá, óôï óôüìá ìáò äçìéïõñãïýíôáé ïîÝá, ðïõ åßíáé åðéêßíäõíá ãéá ôçí áäáìáíôßíç ôùí äïíôéþí ìáò. Ôï óùóôü âïýñôóéóìá, üóï ôï äõíáôüí ðéï óýíôïìá ìåôÜ ôï öáãçôü, ðñïóôáôåýåé ôá äüíôéá ìáò. ÐëÝíïíôáò ôá äüíôéá ìáò áðïìáêñýíïõìå ôá õðïëåßììáôá ôùí ôñïöþí. Ç ðñïóôáóßá üìùò ôùí äïíôéþí ìå ôï âïýñôóéóìá äå óôáìáôÜ åäþ. Ç ïäïíôüêñåìá ðåñéÝ÷åé âÜóç, ðïõ åîïõäåôåñþíåé ôá ïîÝá óôï óôüìá ìáò ðñïóôáôåýïíôáò ôçí áäáìáíôßíç.

115 ¢ëáôá óôï íåñü Óôï íåñü õðÜñ÷ïõí äéáëõìÝíá Üëáôá. Ïé óôáëáêôßôåò êáé ïé óôáëáãìßôåò óôá óðÞëáéá äçìéïõñãïýíôáé áðü ôá Üëáôá óôï íåñü ðïõ óôÜæåé. Ç ðïóüôçôá ôùí áëÜôùí ðïõ åßíáé äéáëõìÝíç óôçí ßäéá ðïóüôçôá íåñïý åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ. ¼ôáí ôï íåñü ðåñéÝ÷åé ðïëëÜ Üëáôá, ëÝìå üôé åßíáé «óêëçñü», åíþ, üôáí ðåñéÝ÷åé ëßãá Üëáôá, ëÝìå üôé åßíáé «ìáëáêü». ¼ôáí ôï íåñü åßíáé «óêëçñü», äçìéïõñãåßôáé ðñüâëçìá óôéò óùëçíþóåéò, êáèþò ôá Üëáôá ðïõ óõãêåíôñþíïíôáé óå áõôÝò åìðïäßæïõí ôç äéÝëåõóç ôïõ íåñïý. Ôï ðñüâëçìá ðáñáôçñåßôáé åíôïíüôåñï, üðïõ ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý ðïõ ðåñíÜ ìÝóá áðü ôïõò óùëÞíåò åßíáé ìåãÜëç, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óôéò áíôéóôÜóåéò ôùí ðëõíôçñßùí.

×ëùñéïý÷ï íÜôñéï Þ áëëéþò... ìáãåéñéêü áëÜôé Ôï áëÜôé åßíáé ìéá ïõóßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ. Ôï áëÜôé äå íïóôéìßæåé áðëÜ ôá öáãçôÜ, áëëÜ åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôçí ðÝøç êáé ãéá ôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ íåõñéêïý óõóôÞìáôïò. Ôï áëÜôé ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò ùò óõíôçñçôéêü ôñïößìùí. ÊñÝáò, øÜñéá êáé åëéÝò äéáôçñïýíôáé ìå áëÜôé. ÁõôÞ ôïõ ç éäéüôçôá åîçãåß ãéáôß ôï áëÜôé Þôáí ðïëýôéìï ðñéí áðü ôçí áíáêÜëõøç ôùí øõãåßùí, ôüóï ðïëýôéìï ðïõ ðïëëÝò öïñÝò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ùò íüìéóìá. Óôç ÑùìáúêÞ áõôïêñáôïñßá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ïé óôñáôéþôåò, ïé ëåãåùíÜñéïé, ðëçñþíïíôáí ìå «ðïëýôéìï» ìáãåéñéêü áëÜôé. Áðü ôç ëáôéíéêÞ ïíïìáóßá ôïõ áëáôéïý, sal, ç áìïéâÞ áõôÞ ïíïìÜóôçêå salarius, ëÝîç áðü ôçí ïðïßá ðñïÝêõøå óôçí áããëéêÞ ãëþóóá ôï salary, ðïõ óçìáßíåé ìéóèüò êáé ôï ñÞìá sale, ðïõ óçìáßíåé ðïõëÜù. Ôï áëÜôé ìðïñïýìå íá ôï ðÜñïõìå áðü ïñõ÷åßá, óõ÷íüôåñá üìùò ôï ðáßñíïõìå áðü ôï íåñü ôçò èÜëáóóáò. ÊïíôÜ óôçí áêñïãéáëéÜ êáôáóêåõÜæïíôáé äåîáìåíÝò ìå ðïëý ìéêñü âÜèïò êáé ìåãÜëç åðéöÜíåéá, ðïõ ïíïìÜæïíôáé áëõêÝò. Ïé áëõêÝò ãåìßæïõí ìå èáëáóóéíü íåñü. ¼ôáí áõôü åîáôìéóôåß, óõãêåíôñþíåôáé ôï áëÜôé ðïõ Þôáí äéáëõìÝíï óå áõôü.

116

Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ Óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ êáèáñéóôéêÜ êáé áðïññõðáíôéêÜ, ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá êáé âÜóåéò. Ôá ðñïúüíôá áõôÜ ìáò âïçèïýí íá êáèáñßæïõìå ôï óðßôé êáé ôá ñïý÷á ìáò. ÁíÜëïãá ìå ôç ÷ñÞóç åðéëÝãïõìå ôï êáôÜëëçëï êáèáñéóôéêü Þ áðïññõðáíôéêü. Ìßá âáóéêÞ éäéüôçôá ôùí ïîÝùí åßíáé ç äéÜëõóç ôùí áëÜôùí. ÐïëëÜ áðü ôá êáèáñéóôéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôï óðßôé, üðùò áõôÜ ðïõ äéáëýïõí ôá Üëáôá óôï ìðÜíéï, ôï êáèáñéóôéêü ãéá ôï óßäåñï êáé ôï êáèáñéóôéêü ãéá ôçí êáöåôéÝñá ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá. Ïé âÜóåéò ðÜëé äéáëýïõí ôá ëßðç. Ôá ðåñéóóüôåñá áðïññõðáíôéêÜ ãéá ôá ðéÜôá êáé ôá ñïý÷á, üðùò êáé ôá êáèáñéóôéêÜ ãéá ôï öïýñíï ðåñéÝ÷ïõí âÜóåéò. Ç ÷ñÞóç ôùí ÷çìéêþí ïõóéþí äåí åßíáé ðÜíôá áêßíäõíç. Ãé´ áõôü ðñÝðåé íá ôá ÷ñçóéìïðïéïýìå ìå ðñïóï÷Þ êáé íá äéáâÜæïõìå ôéò ïäçãßåò ðñïöýëáîçò. Óôéò óõóêåõáóßåò ôùí åìðïñéêþí ðñïúüíôùí áíáãñÜöåôáé áí áõôÜ åßíáé ïîÝá Þ âÜóåéò Þ áí ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá Þ âÜóåéò. ÃåíéêÜ óå üëá ôá ÷çìéêÜ ðñïúüíôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ðñÝðåé íá áíáãñÜöåôáé ç óýóôáóÞ ôïõò êáé ï ÷çìéêüò ôýðïò ôïõò ðïõ ìáò ðëçñïöïñåß áðü ðïéÜ Üôïìá áðïôåëïýíôáé.

ÊáèáñéóôéêÜ êáé áðïññõðáíôéêÜ: ìáêñéÜ áðü ôá ìéêñÜ ðáéäéÜ ÐïëëÜ êáèáñéóôéêÜ êáé áðïññõðáíôéêÜ ðåñéÝ÷ïõí ÷çìéêÝò ïõóßåò éäéáßôåñá åðéêßíäõíåò. Ãé’ áõôü êáé ðñÝðåé íá öõëÜóóïíôáé óå ìÝñïò üðïõ äåí ìðïñïýí íá öôÜóïõí ìéêñÜ ðáéäéÜ, üðùò óå íôïõëÜðéá ðïõ êëåéäþíïõí êáé âñßóêïíôáé ó÷åôéêÜ øçëÜ. Ãéá ôïí ßäéï ëüãï, ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí ìéêñþí ðáéäéþí, ôï êáðÜêé ðïëëþí êáèáñéóôéêþí åßíáé åéäéêÜ êáôáóêåõáóìÝíï, Ýôóé þóôå íá ìçí ìðïñïýí íá áíïßîïõí ôï äï÷åßï ìéêñÜ ðáéäéÜ.

Áðü ôç óôÜ÷ôç êáé ôï ëßðïò óôá óýã÷ñïíá áðïññõðáíôéêÜ Ôá ðñþôá óáðïýíéá êáôáóêåõÜóôçêáí áðü ôïõò ÓïõìÝñéïõò ìå ëßðïò êáé óôÜ÷ôç, ðåñßðïõ ôï 2500 ð.×. Ãéá ðïëëÝò åêáôïíôÜäåò ÷ñüíéá üìùò ïé Üíèñùðïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôá óáðïýíéá êõñßùò óáí êáëëõíôéêÜ êé Ýðëåíáí ôá ñïý÷á ôïõò ìüíï ìå íåñü. Ôï 14ï áéþíá äçìéïõñãÞèçêáí ôá ðñþôá åñãáóôÞñéá ðáñáãùãÞò óáðïõíéïý óôçí Éôáëßá, ôçí Éóðáíßá êáé ôç íüôéá Ãáëëßá. ÓéãÜ - óéãÜ ç æÞôçóç óå óáðïýíé ìåãÜëùíå êé Ýôóé ðáñáôçñÞèçêå Ýëëåéøç óôéò ðñþôåò ýëåò. Ôï ðñþôï áðïññõðáíôéêü óå ìïñöÞ óêüíçò ãéá ðëýóéìï óôï ÷Ýñé âãÞêå óôçí áãïñÜ ôï 1907 óôç Ãåñìáíßá. Ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðñþôùí çëåêôñéêþí ðëõíôçñßùí ôç äåêáåôßá ôïõ 1950 Üñ÷éóå êáé ç ðáñáãùãÞ áðïññõðáíôéêþí ãéá ðëõíôÞñéá. Ôá áðïññõðáíôéêÜ óÞìåñá åßíáé âåëôéùìÝíá óå ó÷Ýóç ìå ðáëéüôåñá. Êáèáñßæïõí êáëýôåñá êáé åßíáé ðéï öéëéêÜ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí. Ç Ýñåõíá óõíå÷ßæåôáé êáé óÞìåñá ìå óôü÷ï ôçí ðáñáãùãÞ áðïññõðáíôéêþí áêüìç ðéï öéëéêþí ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí.

117 Ç üîéíç âñï÷Þ Ôá ìíçìåßá åßíáé óýìâïëá ôçò éóôïñßáò êáé ôïõ ðïëéôéóìïý ìáò. Åßíáé ðïëýôéìç êëçñïíïìéÜ, ðïõ ïöåßëïõìå íá ðñïóôáôåýïõìå ìå êÜèå ôñüðï. Ç ÷þñá ìáò åßíáé ãåìÜôç óçìáíôéêÜ ìíçìåßá. Ôá ðåñéóóüôåñá áðü áõôÜ åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá áðü ìÜñìáñï. Êßíäõíï ãéá ôá ìíçìåßá áõôÜ áðïôåëåß ç áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç. Ôï íåñü ôçò âñï÷Þò óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ õðÜñ÷åé Ýíôïíï ôï ðñüâëçìá ôçò áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò, ðåñéÝ÷åé ïîÝá, ãé’ áõôü êáé ç âñï÷Þ ïíïìÜæåôáé üîéíç. Ôá ïîÝá ðñïêáëïýí öèïñÜ óôá ìÜñìáñá. Óôçí ÁôôéêÞ, ãéá ðáñÜäåéãìá, õðÜñ÷åé êßíäõíïò öèïñÜò ôùí ìíçìåßùí áðü ôçí üîéíç âñï÷Þ. Ïé åðéóôÞìïíåò áíáæçôïýí äéÜöïñåò ëýóåéò ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõò. Áêüìá êáé ç ìåôáöïñÜ ôùí ìáñìÜñùí ôïõ Ðáñèåíþíá óå ìïõóåßá êáé ç áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõò ìå áíôßãñáöá óôï âñÜ÷ï ôçò Áêñüðïëçò Ý÷åé óõæçôçèåß. Ï ìüíïò óßãïõñïò êáé áðïôåëåóìáôéêüò ôñüðïò ðñïóôáóßáò ôïõò åßíáé ï ðåñéïñéóìüò ôçò áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò. Ç ðïéüôçôá ôçò æùÞò ìáò åîáñôÜôáé óçìáíôéêÜ áðü ôçí êáèáñüôçôá ôïõ áÝñá ðïõ áíáðíÝïõìå. Ï ðåñéïñéóìüò ôçò áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò üìùò äåí åßíáé óçìáíôéêüò ìüíï ãéá ôïõò áíèñþðïõò áëëÜ êáé ãéá ôá ìíçìåßá ìáò, ôçí éóôïñßá ìáò.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ïé äéÜöïñåò ïõóßåò ÷ùñßæïíôáé óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôéò éäéüôçôÝò ôïõò. Ôñåéò ðïëý óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ïõóéþí åßíáé ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá. ÃëùóóÜñé... • Ãéá íá äéáðéóôþóïõìå áí ìéá ïõóßá åßíáé ïîý Þ âÜóç Þ áí ðåñéÝ÷åé ïîý Þ âÜóç, • Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò åßíáé ÷ñçóéìïðïéïýìå ôïõò äåßêôåò. êáôçãïñßåò ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ • Ç ÷çìéêÞ áíôßäñáóç ðïõ ãßíåôáé, üôáí ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ óôçí êáèçìåñéíÞ ðñïóèÝôïõìå ìßá âÜóç óå Ýíá ïîý Þ Ýíá æùÞ. ïîý óå ìßá âÜóç ïíïìÜæåôáé • ÅîïõäåôÝñùóç ïíïìÜæåôáé ç ÷çìéêÞ åîïõäåôÝñùóç. ÊáôÜ ôçí åîïõäåôÝñùóç áíôßäñáóç ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé, üôáí äçìéïõñãïýíôáé íÝåò ÷çìéêÝò ïõóßåò, ôá áíáìåéãíýåôáé Ýíá ïîý ìå ìßá âÜóç. Üëáôá. • Äåßêôåò ïíïìÜæïíôáé ïñéóìÝíåò ïõóßåò ðïõ • Ôá ïîÝá äéáëýïõí ôá Üëáôá. Ôá áëëÜæïõí ÷ñþìá, üôáí Ýñèïõí óå åðáöÞ êáèáñéóôéêÜ õãñÜ ðïõ äéáëýïõí ôá Üëáôá, ìå ïîÝá Þ âÜóåéò Þ ìå ïõóßåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá. ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá Þ âÜóåéò. • Ïé âÜóåéò äéáëýïõí ôá ëßðç. Ôá • ¢ëáôá ïíïìÜæïíôáé ïé ïõóßåò ðïõ áðïññõðáíôéêÜ, ôá óáðïýíéá êáé ôá ðáñÜãïíôáé êáôÜ ôçí êáèáñéóôéêÜ ãéá ôï öïýñíï ðåñéÝ÷ïõí åîïõäåôÝñùóç ïîÝùí áðü âÜóåéò. âÜóåéò Þ âÜóåùí áðü • Ç áðñüóåêôç ÷ñÞóç êáèáñéóôéêþí êáé ïîÝá. áðïññõðáíôéêþí åßíáé åðéêßíäõíç. Ãé´ áõôü ðñÝðåé íá äéáâÜæïõìå ðñïóå÷ôéêÜ êáé íá áêïëïõèïýìå ìå óõíÝðåéá ôéò ïäçãßåò ÷ñÞóçò.

118

ÌÅÔÁÄÏÔÉÊÅÓ ÁÓÈÅÍÅÉÅÓ Ðñéí óôç ãçí åðÜíù æïýóáí ôùí áíèñþðùí ïé öõëÝò äß÷ùò ôá êáêÜ ôïõ êüóìïõ êáé ôïí ðüíï ôï óêëçñü äß÷ùò ôéò âáñéÝò áññþóôéåò, ðïõ èáíÜôïõò äßíïõíå. Ìá ç ãõíáßêá áð' ôï ðéèÜñé ìå ôá äåéíÜ ðÞñå ìå ôá ÷Ýñéá ôçò ôï êáðÜêé êáé óêïñðþíôáò Ýãíïéåò Ýöåñå âáñéÝò. Ìüíç áõôïý ðéá ç Åëðßäá ìåò óô' áñÜãéóôï êáõêß ìðñïò óôïõ ðéèáñéïý ôá ÷åßëç Ýìåéíå, äåí ðÝôáîå ãéáôß ðñþôá ôï êáðÜêé óôï ðéèÜñé Ýâáëå. ¢ëëá üìùò ìýñéá ðÜèç óôïõò áíèñþðïõò óêüñðéóáí êé åéí' ç ãç êáêÜ ãéïìÜôç, êé åéí' ãéïìÜôç ç èÜëáóóá êáé áññþóôéåò óôïõò áíèñþðïõò ôçí çìÝñá Þ ôç íõ÷ôéÜ ìüíåò Ýñ÷ïíôáé êáé öÝñíïõí ôá êáêÜ ãéá ôïõò èíçôïýò óéùðçëÜ ãéáôß ôïõò ðÞñå ï óïöüò Äßáò ôç öùíÞ. Çóßïäïò, «¸ñãá êáé ÇìÝñáé», 8ïò áéþíáò ð.×.

Ïé áóèÝíåéåò ôáëáéðùñïýóáí ôçí áíèñùðüôçôá Þäç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá. ¼ðùò öáßíåôáé êáé óôï áðüóðáóìá ôïõ Çóßïäïõ, óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá ç óôÜóç ôùí áíèñþðùí ãéá ôç æùÞ, ôéò áóèÝíåéåò êáé ôï èÜíáôï Þôáí ìïéñïëáôñéêÞ. Ïé áóèÝíåéåò èåùñïýíôáí áíáðüöåõêôï êáêü, ôéìùñßá ôùí èåþí. Ïé ëïéìïß åîáöÜíéæáí ðüëåéò ïëüêëçñåò. Áðü éóôïñéêÜ åõñÞìáôá ãíùñßæïõìå üôé ç åõëïãéÜ èÝñéæå áðü ôçí åðï÷Þ ôùí áñ÷áßùí Áéãõðôßùí êáé óõíÝ÷éæå íá óêïôþíåé ìÝ÷ñé êáé ôïí ðåñáóìÝíï áéþíá. Óôï Ìåóáßùíá, ìéá Üëëç áññþóôéá, ç ëÝðñá, åìöáíßóèçêå óôçí Åõñþðç. ¹ôáí öïâåñÜ ìåôáäïôéêÞ êáé ðñïêÜëåóå ôïí êïéíùíéêü áðïêëåéóìü ôùí ìïëõóìÝíùí áôüìùí. Ïé áóèåíåßò áðïìïíþíïíôáí õðï÷ñåùôéêÜ óå åéäéêïýò ïéêéóìïýò - èåñáðåõôÞñéá, ôá ïðïßá óõíÞèùò âñßóêïíôáí óå ìéêñÜ íçóÜêéá. Ç ðáíþëç, ãíùóôÞ êáé ùò Ìáýñïò ÈÜíáôïò, áöÜíéóå ôï 14ï áéþíá ó÷åäüí ôï Ýíá ôÝôáñôï ôïõ ðëçèõóìïý ôçò Åõñþðçò ìÝóá óå ôÝóóåñá ìüëéò ÷ñüíéá.

119 Ôç ìåôÜäïóç ôùí åðéäçìéþí åõíïïýóáí ïé ìåôáêéíÞóåéò ðëçèõóìþí. Ç áíáêÜëõøç ôïõ ÍÝïõ Êüóìïõ áðü ôïí Êïëüìâï, ãéá ðáñÜäåéãìá, åß÷å ùò áðïôÝëåóìá íá áðïäåêáôéóôåß ï ðëçèõóìüò ôùí áõôü÷èïíùí êáôïßêùí ôçò ÁìåñéêÞò, áöïý ôá ðëçñþìáôá ôïõ Êïëüìâïõ ìåôÝöåñáí ìéêñüâéá, Üãíùóôá þò ôüôå óôïõò ðëçèõóìïýò áõôïýò. Áñãüôåñá ç ÷ïëÝñá, ç ìåãÜëç ìÜóôéãá ðïõ «÷ôõðÜåé» ðéï ãñÞãïñá áðü êÜèå Üëëç áóèÝíåéá, ìåôáäüèçêå, áêïëïõèþíôáò ôïõò êõñéüôåñïõò äñüìïõò ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò ìåôáíÜóôåõóçò, êáôÜ äéáäï÷éêÜ êýìáôá áðü ôéò Éíäßåò óôçí Åõñþðç êáé áðü åêåß óôçí ÁìåñéêÞ, êáèþò ðïëëïß áðü ôïõò ôáîéäéþôåò åß÷áí ìïëõíèåß áðü ôçí áññþóôéá óôá ëéìÜíéá, ðñéí åðéâéâáóôïýí óôá ðëïßá. Ïé ìåôáäïôéêÝò áóèÝíåéåò Þôáí ç áéôßá èáíÜôïõ åêáôïììõñßùí áíèñþðùí, áêüìç êáé óôï ðñüóöáôï ðáñåëèüí. Ç ðáãêüóìéá åðéäçìßá ãñßðçò ôïõ 1918-1919 Üöçóå ðßóù ôçò ðÜíù áðü 20 åêáôïììýñéá íåêñïýò. Ãéá íá êáôáëÜâïõìå ôï ìÝãåèïò ôçò ôñáãùäßáò, áñêåß íá óõãêñßíïõìå ôïí áñéèìü áõôü ìå ôá 8,5 åêáôïììýñéá íåêñþí ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ.

Ãéá ðïëëïýò áéþíåò ï Üíèñùðïò ðáñáêïëïõèïýóå áíÞìðïñïò ôçí åîÜðëùóç ôùí åðéäçìéþí ðñïóðáèþíôáò íá åìðïäßóåé ôç ìåôÜäïóÞ ôïõò ìå áêñáßá ìÝóá, áðïìïíþíïíôáò ðëçèõóìïýò, ðïëëÝò öïñÝò áêüìç êáé êáßãïíôáò ðüëåéò ïëüêëçñåò. Ìüëéò ôï 19ï áéþíá, ìå ôçí åîÝëéîç ôçò åðéóôÞìçò, ôçí êáèéÝñùóç ôçò äçìüóéáò õãéåéíÞò êáé ôçí åöáñìïãÞ ôçò ðñïëçðôéêÞò éáôñéêÞò Üñ÷éóå íá áíôéìåôùðßæåé áðïôåëåóìáôéêÜ ôçí åîÜðëùóç ôùí ìåôáäïôéêþí áóèåíåéþí êáé êõñßùò íá ðñïëáìâÜíåé ôçí åêäÞëùóÞ ôïõò. ÓÞìåñá ôá ôñüöéìá êáèþò êáé ôï íåñü ðïõ ðßíïõìå åëÝã÷ïíôáé ó÷ïëáóôéêÜ, þóôå íá ðåñéïñßæåôáé ï êßíäõíïò ìåôÜäïóçò ìéêñïâéáêþí ëïéìþîåùí. Ìå ôçí åíçìÝñùóç êáé ôçí áãùãÞ õãåßáò öñïíôßæïõìå, þóôå ï êáèÝíáò ìáò íá ãíùñßæåé êáé íá åöáñìüæåé ôá áðáñáßôçôá ìÝôñá ðñïóùðéêÞò õãéåéíÞò. Ìå ôïí ðñïëçðôéêü åìâïëéáóìü èùñáêßæïõìå ôïí ïñãáíéóìü ìáò Þäç áðü ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá áðÝíáíôé óå ðïëëÝò áóèÝíåéåò. Ìå ôá åìâüëéá êáé ôá áíôéâéïôéêÜ ðñïëáìâÜíïõìå êáé áíôéìåôùðßæïõìå áóèÝíåéåò ðïõ óôï ðáñåëèüí âáóÜíéóáí ôçí áíèñùðüôçôá. Ç åîÝëéîç ôçò éáôñéêÞò êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò óþæåé æùÝò...

120

Ìéêñüâéá Ãýñù ìáò õðÜñ÷ïõí åêáôïììýñéá äéáöïñåôéêïß ìéêñïïñãáíéóìïß, áüñáôïé ìå ôï ãõìíü ìÜôé: éïß, âáêôÞñéá, ìýêçôåò, ðñùôüæùá. Ïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ôá ìéêñüâéá, üðùò ïíïìÜæïíôáé áëëéþò, æïõí óôï Ýäáöïò, óôïí áÝñá, óôï íåñü, áêüìç êáé ìÝóá óôï óþìá ìáò. Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü áõôïýò åßíáé áâëáâåßò, ðïëëïß ìÜëéóôá åßíáé êáé ùöÝëéìïé. ×Üñç óå áõôïýò, ãéá ðáñÜäåéãìá, óáðßæïõí êáé äéáëýïíôáé ðïëëÜ Ü÷ñçóôá õëéêÜ óôç öýóç. ×Üñç óå áõôïýò ðáñáóêåõÜæåôáé ôï ãéáïýñôé, ôï ôõñß êáé ôï êñáóß... ÊÜðïéïé Üëëïé ìéêñïïñãáíéóìïß üìùò åßíáé åðéêßíäõíïé ãéá ôïí Üíèñùðï. ÏíïìÜæïõìå ôïõò ïñãáíéóìïýò áõôïýò ðáèïãüíïõò. Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò äéáèÝôåé äéÜöïñïõò ìç÷áíéóìïýò, ãéá íá åìðïäßæåé ôçí åßóïäï ôùí ìéêñïâßùí óôï óþìá. Ùóôüóï, ïñéóìÝíåò öïñÝò êáôáöÝñíïõí íá åéóÝëèïõí óôï óþìá ìáò ðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ãéá ôïõò ïðïßïõò äåí Ý÷åé áíáðôõ÷èåß Üìõíá. Ôüôå áññùóôáßíïõìå.

O äåêÜëïãïò... ôçò áôïìéêÞò õãéåéíÞò Ôá ìéêñüâéá åéóÝñ÷ïíôáé óôï óþìá ìáò êõñßùò áðü ôç ìýôç, ôï óôüìá êáé ôá áíïé÷ôÜ ôñáýìáôá. Ãéá ôçí áðïöõãÞ ôçò ìåôÜäïóçò ôùí åðéâëáâþí ìéêñïâßùí åßíáé áðáñáßôçôç ç õéïèÝôçóç êáíüíùí õãéåéíÞò. Ç êáèçìåñéíÞ ìáò åðáöÞ ìå Üëëïõò áíèñþðïõò, ç êáôáíÜëùóç âñþìéêùí ôñïößìùí Þ ìç êáôÜëëçëïõ íåñïý êáé ç ÷ñÞóç ìïëõóìÝíùí áíôéêåéìÝíùí áðïôåëïýí ôéò ðéï óõ÷íÝò áéôßåò ìåôÜäïóçò áóèåíåéþí. Ìðïñåßò íá ðñïóôáôåõôåßò áðü ôç ìåôÜäïóç ôùí áóèåíåéþí, áëëÜ êáé íá ðñïóôáôÝøåéò ôïõò Üëëïõò, õéïèåôþíôáò êÜðïéïõò áðëïýò êáíüíåò. Ïé ðéï âáóéêïß êáíüíåò áôïìéêÞò õãéåéíÞò åßíáé: • ÐëÝíïõìå êáëÜ ôá ÷Ýñéá ìáò ðñéí áðü ôï öáãçôü. • Ðñïóôáôåýïõìå ôá ôñüöéìá áðü ôá Ýíôïìá. • Äéáôçñïýìå ôá ðåñéóóüôåñá ôñüöéìá óôï øõãåßï. • Áðïöåýãïõìå íá Ýñèïõìå óå åðáöÞ ìå áíèñþðïõò ðïõ ðÜó÷ïõí áðü êÜðïéá ìåôáäïôéêÞ áóèÝíåéá ãéá üóï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá åðéâÜëëåôáé. • Äå ÷áúäåýïõìå êÜðïéï æþï, áí äåí ìðïñïýìå áìÝóùò ìåôÜ íá ðëýíïõìå ôá ÷Ýñéá ìáò. • Êáëýðôïõìå ìå åðßäåóìï ôñáýìáôá Þ ðëçãÝò óôï äÝñìá ìáò. • Äå âÜæïõìå ôá ÷Ýñéá ìáò óôï óôüìá, äåí ôñþìå ôá íý÷éá ìáò. • Äå ÷ñçóéìïðïéïýìå ðñïóùðéêÜ áíôéêåßìåíá Üëëùí (ð.÷. ïäïíôüâïõñôóá). • ÂÜæïõìå ðÜíôá ôï ÷Ýñé ìáò ìðñïóôÜ áðü ôï óôüìá ìáò, üôáí âÞ÷ïõìå Þ üôáí öôåñíéæüìáóôå.

121

ÄéáäåäïìÝíåò ìåôáäïôéêÝò áóèÝíåéåò Ç éëáñÜ åßíáé ìéá ìåôáäïôéêÞ áóèÝíåéá ìå ÷áñáêôçñéóôéêÜ óõìðôþìáôá ôá åîáíèÞìáôá ðïõ åìöáíßæïíôáé óå üëï ôï óþìá. Ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé ðíåõìïíßá Þ åãêåöáëßôéäá. Ïé éïß ôçò ãñßðçò ìåôáëëÜóóïíôáé äéáñêþò. Ôá óõìðôþìáôá ôçò ãñßðçò óõíÞèùò åßíáé Þðéá, êÜðïéåò öïñÝò üìùò ìðïñåß íá åßíáé êáé èáíáôçöüñá. Ìßá áóèÝíåéá ôïõ áíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò åßíáé ç ðíåõìïíéêÞ öõìáôßùóç. Ìåôáäßäåôáé, üôáí ôá Üôïìá ðïõ ðÜó÷ïõí áðü ôçí åíåñãü ìïñöÞ ôçò âÞîïõí, ãåëÜóïõí Þ öôåñíéóôïýí, ïðüôå ìåôáöÝñïíôáé óôïí áÝñá ìéêñïóêïðéêÜ óôáãïíßäéá ãåìÜôá ìå ôï âáêôÞñéï ðïõ ðñïêáëåß ôç öõìáôßùóç. Ôá âáêôÞñéá ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôï ìïëõóìÝíï íåñü ðñïêáëïýí äéÜññïéá êáé ðõñåôü. Ïé Üíèñùðïé ðïõ äåí ðßíïõí êáèáñü íåñü êéíäõíåýïõí ðåñéóóüôåñï áðü áóèÝíåéåò, üðùò ç äõóåíôåñßá, ç ÷ïëÝñá Þ ï ôýöïò. Ç åëïíïóßá, ôÝëïò, åßíáé ìéá áóèÝíåéá ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ðñùôüæùá. Ìåôáäßäåôáé êõñßùò ìå ôï ôóßìðçìá ìïëõóìÝíùí èçëõêþí êïõíïõðéþí.

Ðñùôïðüñïé åîåñåõíçôÝò ¸ùò ôï 19ï áéþíá ëßãá ðñÜãìáôá Þôáí ãíùóôÜ ãéá ôéò ìïëõóìáôéêÝò áóèÝíåéåò. Ç êõñßáñ÷ç áíôßëçøç Þôáí üôé áõôÝò ïöåßëïíôáé óå êáêïäáéìïíßá. Ôçí áíáêÜëõøç ôçò óçìáóßáò ôçò äçìüóéáò õãéåéíÞò áëëÜ êáé ôçí áíáêÜëõøç ôùí åìâïëßùí ôçí ïöåßëïõìå óå ìåñéêïýò åñåõíçôÝò, ïé ïðïßïé åðéóÞìáíáí êÜðïéá ó÷Ýóç ìåôáîý ôçò Ýëëåéøçò êáèáñéüôçôáò êáé ôçò ìåôÜäïóçò ôùí áóèåíåéþí. Ãýñù óôá 1860 ôñåéò åðéóôÞìïíåò, ï Lïuis Pasteur, ï Joseph Lister êáé ï Robert Koch, åðéäüèçêáí óå ðñáãìáôéêü áãþíá åíáíôßïí ôùí ìïëõóìáôéêþí áóèåíåéþí. Ðüôå äéáôõðþíïíôáò ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõò èåùñßåò êáé ðüôå óõæçôþíôáò ôéò éäÝåò ôïõò, ïé ôñåéò áõôïß åðéóôÞìïíåò áðÝäåéîáí üôé õðåýèõíá ãéá ôéò áóèÝíåéåò åßíáé ôá ìéêñüâéá, ôá ïðïßá ìðüñåóáí íá áíáãíùñßóïõí êáé íá áðïìïíþóïõí. ÔåëéêÜ, ðáñáóêåõÜóôçêáí ôá åìâüëéá ðïõ åîáóöÜëéæáí ôçí áíïóïðïßçóç åíáíôßïí ðïëëþí ëïéìùäþí áóèåíåéþí, ïé ïðïßåò áðïäåêÜôéæáí ôçí áíèñùðüôçôá ãéá áéþíåò.

122

Ðñüëçøç êáé áíôéìåôþðéóç áóèåíåéþí Ïé ìåôáäïôéêÝò áóèÝíåéåò åîáêïëïõèïýí íá áðïôåëïýí êáé óôéò ìÝñåò ìáò êßíäõíï ãéá ôçí õãåßá ìáò. Ï ðéï áðïôåëåóìáôéêüò ôñüðïò áíôéìåôþðéóÞò ôïõò åßíáé ç ðñüëçøç. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç öñÜóç ôïõ ÉððïêñÜôç, ôïõ '´ ôü èåñáðåýåéí». «ðáôÝñá» ôçò éáôñéêÞò åðéóôÞìçò: «êÜëëéïí ôü ðñïëáìâÜíåéí, ç Ç õéïèÝôçóç êáíüíùí áôïìéêÞò êáé äçìüóéáò õãéåéíÞò êáé ï åìâïëéáóìüò áðïôåëïýí ôá ðéï áðïôåëåóìáôéêÜ ìÝôñá ðñüëçøçò ôçò ìåôÜäïóçò ôùí áóèåíåéþí. Áí, ðáñÜ ôá ìÝôñá, åêäçëùèåß êÜðïéá áóèÝíåéá, áõôÞ áíôéìåôùðßæåôáé ìå ôá áíôéâéïôéêÜ, ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ åìðïäßæïõí ôçí åîÜðëùóÞ ôçò.

Ôá åìâüëéá Óôïí ïñãáíéóìü ìáò åéóÝñ÷ïíôáé äéáñêþò äéÜöïñïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ïé ïðïßïé áíôéìåôùðßæïíôáé áðïôåëåóìáôéêÜ ìå ôçí ðáñáãùãÞ êáôÜëëçëùí áíôéóùìÜôùí áðü ôï áíïóïðïéçôéêü óýóôçìá, ôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ äéáñêåß ìåñéêÝò ìÝñåò. ÐáñÜëëçëá, óôïí ïñãáíéóìü ìáò äçìéïõñãïýíôáé åéäéêÜ êýôôáñá, ðïõ ëÝãïíôáé êýôôáñá ìíÞìçò, Ýôóé þóôå, áí Ýñèïõìå îáíÜ áíôéìÝôùðïé ìå ôï ßäéï ìéêñüâéï, íá åßíáé Üìåóç ç áíÜðôõîç áíôéóùìÜôùí. Ôá åìâüëéá äåí åßíáé ðáñÜ öõóéêÝò ïõóßåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí åîáóèåíçìÝíåò ìïñöÝò ôïõ ìéêñïâßïõ. Êáèþò åéóÝñ÷ïíôáé óôï óþìá ìáò, ðñïêáëïýí ôçí åíåñãïðïßçóç ôïõ áìõíôéêïý ìç÷áíéóìïý, ôçí áíÜðôõîç áíôéóùìÜôùí êáé ôç äçìéïõñãßá ôùí êõôôÜñùí ìíÞìçò, ÷ùñßò üìùò íá åêäçëþíïíôáé ôá óõìðôþìáôá ôçò áóèÝíåéáò, áöïý ôá ìéêñüâéá åßíáé åîáóèåíçìÝíá. Ç åíåñãïðïßçóç üìùò ôïõ áíïóïðïéçôéêïý óõóôÞìáôïò êáé ç ðáñáãùãÞ áíôéóùìÜôùí èùñáêßæïõí ôïí ïñãáíéóìü ìáò, áöïý, áí óôï ìÝëëïí Ýñèïõìå áíôéìÝôùðïé ìå ôï ìéêñüâéï, Ý÷ïõìå Þäç áíáðôýîåé ôá êýôôáñá ìíÞìçò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõ. Ç ÷ïñÞãçóç åìâïëßïõ ìåôÜ áðü ôç ìüëõíóç åßíáé ÷ùñßò íüçìá, áöïý ç ðáñáãùãÞ áíôéóùìÜôùí óôïí ïñãáíéóìü ìáò áðáéôåß äéÜóôçìá êÜðïéùí çìåñþí.

ÁíôéâéïôéêÜ Ôá áíôéâéïôéêÜ åßíáé ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ åìðïäßæïõí ôçí åîÜðëùóç ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí. Ç äñÜóç ôïõò äåí åíåñãïðïéåß ôç öõóéêÞ Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý. Ôá áíôéâéïôéêÜ äñïõí ìå ÷çìéêÝò äéåñãáóßåò ðïõ åìðïäßæïõí ôçí áíÜðôõîç ôùí ìéêñïâßùí. Áíôßèåôá ìå ôá åìâüëéá ðïõ ÷ïñçãïýíôáé ðñïëçðôéêÜ, ôá áíôéâéïôéêÜ ÷ïñçãïýíôáé ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí ìåôÜ áðü ôçí åêäÞëùóç êÜðïéáò áóèÝíåéáò. ÊÜèå áíôéâéïôéêü åßíáé êáôÜëëçëï ãéá ïñéóìÝíá ìüíï åßäç ìéêñïâßùí. Åßíáé óçìáíôéêü ç ÷ïñÞãçóÞ ôïõò íá ãßíåôáé ìüíï üôáí åßíáé áðïëýôùò áðáñáßôçôï êáé ìüíï ìåôÜ áðü ôç óýóôáóç ôïõ ãéáôñïý, ï ïðïßïò ãíùñßæåé ôï êáôÜëëçëï êÜèå öïñÜ åßäïò áíôéâßùóçò. Äåí õðÜñ÷ïõí áíôéâéïôéêÜ ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí éþí, ç ÷ïñÞãçóÞ ôïõò, ëïéðüí, óôéò éþóåéò äåí Ý÷åé êáíÝíá íüçìá.

123 Ç áëüãéóôç ÷ñÞóç öáñìÜêùí Ðïëý óõ÷íÜ, üôáí åßìáóôå Üññùóôïé, ößëïé êáé óõããåíåßò ìÜò óõìâïõëåýïõí íá ðÜñïõìå Ýíá «èáõìáôïõñãü» öÜñìáêï ðïõ ôïõò Ýêáíå áìÝóùò êáëÜ, üôáí åß÷áí ôï ßäéï ðñüâëçìá ìå åìÜò. Ïé óõìâïõëÝò áõôÝò ìðïñåß íá áðïäåé÷ôïýí åðéêßíäõíåò ãéá ôçí õãåßá ìáò. Ôá öÜñìáêá ìÜò âïçèïýí íá áíôéìåôùðßóïõìå ìßá áóèÝíåéá, äåí ðñÝðåé üìùò íá îå÷íÜìå üôé åßíáé ïõóßåò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷ïõí áñíçôéêÞ åðßäñáóç, üôáí ÷ïñçãïýíôáé ÷ùñßò ôç óýóôáóç êáé ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôïõ ãéáôñïý ìáò. Áêüìç êáé óõíçèéóìÝíá öÜñìáêá, üðùò ôá ðáõóßðïíá êáé ôá áíôéðõñåôéêÜ, ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí ðñïâëÞìáôá, áí äåí åßìáóôå ðñïóåêôéêïß óôç ÷ñÞóç ôïõò. Ï ãéáôñüò åßíáé ï ìüíïò åéäéêüò íá äéáãíþóåé ôçí áóèÝíåéÜ ìáò êáé íá ìáò ÷ïñçãÞóåé ôï êáôÜëëçëï öÜñìáêï ìå ôç óùóôÞ äïóïëïãßá áíÜëïãá ìå ôï öýëï, ôçí çëéêßá êáé ôï âÜñïò ôïõ óþìáôüò ìáò. Ôï ÷åéìþíá ðïëëïß áðü åìÜò åìöáíßæïõìå ðïíüëáéìï, óõíÜ÷é êáé ðõñåôü. ¸÷ïõìå, üðùò ëÝìå, ìßá «ßùóç», Ý÷ïõìå ðñïóâëçèåß äçëáäÞ áðü êÜðïéïí éü. Ç ðéï óõíçèéóìÝíç ðñïôñïðÞ ðïõ äå÷üìáóôå åßíáé íá ðÜñïõìå áíôéâéïôéêÜ ÷ùñßò íá óõìâïõëåõôïýìå ôï ãéáôñü. Êáèþò äåí õðÜñ÷ïõí áíôéâéïôéêÜ ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí éþí, ç ðñïôñïðÞ áõôÞ ü÷é ìüíï åßíáé áíïýóéá, áëëÜ ìðïñåß íá áðïäåé÷èåß êáé åðéêßíäõíç.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ïé ðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß Þ üðùò ïíïìÜæïíôáé áëëéþò ôá ìéêñüâéá, ìåôáäßäïíôáé óôïí Üíèñùðï áðü ôçí åðáöÞ ìå ìïëõóìÝíá Üôïìá, æþá Þ áíôéêåßìåíá, ìå ìïëõóìÝíåò ôñïöÝò Þ íåñü, áëëÜ êáé ìÝóù ÃëùóóÜñé... ôïõ áÝñá. • Ç åßóïäïò ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí óôï óþìá • Ðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß Þ áëëéþò ìáò ãßíåôáé êõñßùò áðü ôï óôüìá, ôç ìýôç Þ ìéêñüâéá ïíïìÜæïíôáé ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áðü áíïé÷ôÜ ôñáýìáôá. ðïõ ðñïêáëïýí äéÜöïñåò áóèÝíåéåò. • Ãéá ôçí ðñüëçøç ôçò ìåôÜäïóçò áóèåíåéþí • Ìüëõíóç ïíïìÜæåôáé ç åßóïäïò åíüò åßíáé áðáñáßôçôï íá ôçñïýíôáé êáíüíåò ìéêñïïñãáíéóìïý óôï óþìá ìáò. áôïìéêÞò êáé äçìüóéáò õãéåéíÞò. • Ëïßìùîç ïíïìÜæåôáé ç «åãêáôÜóôáóç» êáé ï • ¼ôáí êÜðïéá ìéêñüâéá åéóÝëèïõí óôï óþìá ðïëëáðëáóéáóìüò ôùí ðáèïãüíùí ìáò, åíåñãïðïéåßôáé ç Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý ìéêñïïñãáíéóìþí óôï óþìá ìáò. êáé äçìéïõñãïýíôáé áíôéóþìáôá. • Ôá áíôéóþìáôá åßíáé ïõóßåò ðïõ ðáñÜãåé ï • Ôá åìâüëéá ðåñéÝ÷ïõí åîáóèåíçìÝíïõò ïñãáíéóìüò ìáò ãéá ôçí Üìõíá áðÝíáíôé óôá ìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ åíåñãïðïéïýí ôïõò ìéêñüâéá. ìç÷áíéóìïýò Üìõíáò ôïõ ïñãáíéóìïý êáé • Ôá åìâüëéá åßíáé öõóéêÝò ïõóßåò ðïõ åéóÜãïíôáé ôç äçìéïõñãßá áíôéóùìÜôùí. óôï óþìá ìáò ìÝóù ôïõ åìâïëéáóìïý êáé • Ôá åìâüëéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí ðñïêáëïýí ôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý êáé ôç ðñüëçøç ôùí áóèåíåéþí. Ç ÷ïñÞãçóÞ äçìéïõñãßá áíôéóùìÜôùí. ôïõò ìåôÜ ôçí åêäÞëùóç ôçò áóèÝíåéáò • Ôá áíôéâéïôéêÜ åßíáé ÷çìéêÝò ïõóßåò ìå åßíáé ÷ùñßò íüçìá. ôéò ïðïßåò áíôéìåôùðßæïíôáé ïé • Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ëïéìþîåùí, áóèÝíåéåò, áöïý áöïý áõôÝò åêäçëùèïýí, åêäçëùèïýí. ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ÷çìéêÝò ïõóßåò, ôá áíôéâéïôéêÜ.

124

ÁÍÁÐÁÑÁÃÙÃÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ ÕðÜñ÷ïõí ïñãáíéóìïß ðïõ áíáðáñÜãïíôáé ÷ùñßò íá æåõãáñþíïõí, üðùò êÜðïéá åßäç öõôþí. Áí, ãéá ðáñÜäåéãìá, êüøïõìå êáé óôç óõíÝ÷åéá öõôÝøïõìå Ýíá êëáäß áðü âáóéëéêü, óå ìåñéêÝò åâäïìÜäåò èá Ý÷åé äçìéïõñãçèåß Ýíá öõôü üìïéï ìå ôï áñ÷éêü. ¢ëëïé, ðÜëé, ïñãáíéóìïß áíáðáñÜãïíôáé ÷Üñç óôç ìåóïëÜâçóç êÜðïéïõ Üëëïõ æùíôáíïý ïñãáíéóìïý, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôá ëïõëïýäéá ðïõ áíáðáñÜãïíôáé ìå ôç âïÞèåéá ôùí ìåëéóóþí ðïõ ìåôáöÝñïõí ôç ãýñç áðü ôï Ýíá Üíèïò óôï Üëëï.

Ç óõíÝ÷éóç ôçò æùÞò ðÜíù óôç Ãç êáé ç äéáôÞñçóç ôùí äéáöüñùí åéäþí åîáóöáëßæåôáé ÷Üñç óôçí áíáðáñáãùãÞ. Ïé äéáäéêáóßåò ôçò áíáðáñáãùãÞò ðáñïõóéÜæïõí ìåãÜëç ðïéêéëßá óôá öõôÜ êáé óôá æþá.

Ïé ðåñéóóüôåñïé ïñãáíéóìïß üìùò, ìåôáîý áõôþí êáé ï Üíèñùðïò, ãéá íá äçìéïõñãÞóïõí áðïãüíïõò, æåõãáñþíïõí. Áõôü ãßíåôáé áíÜìåóá óå äýï Üôïìá äéáöïñåôéêïý öýëïõ, Ýíá áñóåíéêü êáé Ýíá èçëõêü. Ç âéïëïãéêÞ áõôÞ ëåéôïõñãßá ãßíåôáé ÷Üñç óå ïñéóìÝíá üñãáíá óôï áíäñéêü êáé ôï ãõíáéêåßï óþìá. Ôï óýíïëï áõôþí ôùí ïñãÜíùí ïíïìÜæåôáé áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá.

125

Ìðïñåßò íá ðáñáôçñÞóåéò ôçí áíÜðôõîç åíüò áíèñþðïõ áðü ôç óôéãìÞ ôçò ãÝííçóÞò ôïõ. ÂëÝðåéò ôá ìùñÜ íá ìåãáëþíïõí êáé íá áíáðôýóóïõí äåîéüôçôåò. Ç áíÜðôõîç üìùò ôïõ áíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý äåí îåêéíÜ ìå ôç ãÝííçóç. Ôï ðñþôï óôÜäéï ôïõ êýêëïõ ôçò æùÞò åíüò áíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý, îåêéíÜ ìÝóá óôï óþìá ôçò ìçôÝñáò ôïõ, üðïõ êáé áíáðôýóóåôáé óôáäéáêÜ Ýùò ôç óôéãìÞ ôçò ãÝííçóÞò ôïõ. ÁõôÞ ç «ðåñßïäïò êýçóçò», üðùò ïíïìÜæåôáé, äéáñêåß öõóéïëïãéêÜ åííÝá ìÞíåò ðåñßðïõ. Äå óõìâáßíåé üìùò ôï ßäéï óå üëá ôá Ýìâéá.

¸ôóé, åíþ ôá ðïíôßêéá ÷ñåéÜæïíôáé ìüëéò 3 åâäïìÜäåò ãéá íá ãåííçèïýí êáé ôá êïõíÝëéá 4, Ýíá Üëïãï ãåííéÝôáé ìåôÜ áðü 11 ìÞíåò. Óôç öÜëáéíá, ç áíôßóôïé÷ç ðåñßïäïò êýçóçò äéáñêåß áðü 365 þò 500 çìÝñåò, áíÜëïãá ìå ôï åßäïò. ÐñùôáèëçôÞò áíáäåéêíýåôáé ï åëÝöáíôáò, êáèþò ðáñáìÝíåé óôï óþìá ôçò ìçôÝñáò ôïõ áðü 20 þò 24 ìÞíåò, äçëáäÞ ãéá 2 ÷ñüíéá ðåñßðïõ!

Ðþò îåêéíÜ ç æùÞ; Óôá ðåñéóóüôåñá Ýìâéá üíôá, ç æùÞ áñ÷ßæåé ìå Ýíá ìüíï êýôôáñï, áðü ôï ïðïßï ó÷çìáôßæåôáé óôáäéáêÜ Ýíáò íÝïò ïñãáíéóìüò. Ï Üíèñùðïò äçìéïõñãåßôáé áðü Ýíá áñ÷éêü êýôôáñï, ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí Ýíùóç äýï êõôôÜñùí, åíüò ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôï óþìá ôçò ãõíáßêáò êáé åíüò áðü ôï óþìá ôïõ Üíäñá.

126

Ç áñ÷Þ ôçò æùÞò Ôï óýíïëï ôùí ïñãÜíùí ðïõ ÷ñçóéìåýïõí ãéá ôçí áíáðáñáãùãÞ áðïôåëåß ôï áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá. Ôá üñãáíá áõôÜ åßíáé äéáöïñåôéêÜ óôç ãõíáßêá êáé óôïí Üíäñá. Ôá áíäñéêÜ üñãáíá áíáðáñáãùãÞò åßíáé ïé üñ÷åéò, üðïõ ðáñÜãïíôáé ôá óðåñìáôïæùÜñéá, ç åêöïñçôéêÞ ïäüò ìÝóù ôçò ïðïßáò ïäçãïýíôáé ôá óðåñìáôïæùÜñéá áðü ôïõò üñ÷åéò óôçí ïõñÞèñá êáé ôï ðÝïò, ìÝóù ôïõ ïðïßïõ ìåôáöÝñïíôáé ôá óðåñìáôïæùÜñéá óôïí êüëðï ôçò ãõíáßêáò. Ôá ãõíáéêåßá üñãáíá áíáðáñáãùãÞò åßíáé ï êüëðïò, üðïõ åéóÝñ÷åôáé ôï ðÝïò, ç ìÞôñá, óôá ôïé÷þìáôá ôçò ïðïßáò åìöõôåýåôáé ôï ãïíéìïðïéçìÝíï ùÜñéï, ïé ùïèÞêåò, üðïõ öõëÜóóïíôáé êáé ùñéìÜæïõí ôá ùÜñéá êáé ïé óÜëðéããåò ðïõ óõíäÝïõí ôç ìÞôñá ìå ôéò ùïèÞêåò.

óÜëðéããá ùïèÞêç

DNA

ìÞôñá êüëðïò

åêöïñçôéêÞ üäïò

ïõñÞèñá ðÝïò

üñ÷éò

ÊÜèå êýôôáñï ôïõ ïñãáíéóìïý ìåôáöÝñåé óôïí ðõñÞíá ôïõ ôï ãåíåôéêü êþäéêá, ôï DNA, ðïõ åßíáé ìïíáäéêü ãéá êÜèå Üíèñùðï êáé áêñéâþò ßäéï óå üëá ôá êýôôáñá. Ôá êýôôáñá äçëáäÞ áðü ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáé ïé ôñß÷åò ìáò, ôï äÝñìá ìáò, ôá åóùôåñéêÜ üñãáíá... Ý÷ïõí óôïí ðõñÞíá ôïí ßäéï êþäéêá DNA. Ôïí êþäéêá áõôü ðñïöáíþò ìåôáöÝñïõí êáé ôá áíáðáñáãùãéêÜ êýôôáñá. Ï ãåíåôéêüò êþäéêáò ôïõ æõãùôïý ðñïêýðôåé áðü ôç «ìåßîç», ôç óýíèåóç ôïõ êþäéêá ôïõ ðáôÝñá êáé ôçò ìçôÝñáò. Ó´ áõôü ôï ãåãïíüò ïöåßëïíôáé êáé ôá êëçñïíïìéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ìå Üëëá ëüãéá ìïéÜæåéò óôç ìçôÝñá êáé óôïí ðáôÝñá óïõ, ãéáôß «ìïéÜæïõí» ôá DNA óáò!

127 Ãïíéìïðïßçóç Ìéá êáéíïýñãéá æùÞ áñ÷ßæåé, üôáí Ýíá ùÜñéï ãïíéìïðïéçèåß áðü Ýíá óðåñìáôïæùÜñéï. Ôá ùÜñéá Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß êáôÜ ôçí åìâñõúêÞ çëéêßá êáé öõëÜóóïíôáé óôéò ùïèÞêåò. Åêåß êÜèå 28 ðåñßðïõ çìÝñåò ùñéìÜæåé Ýíá ùÜñéï êáé îåêéíÜ ôï ôáîßäé ôïõ ðñïò ôéò óÜëðéããåò. Áí ôï ùÜñéï äå ãïíéìïðïéçèåß, áðïâÜëëåôáé áðü ôïí ïñãáíéóìü ôçò ãõíáßêáò. Ãéá íá ãïíéìïðïéçèåß ôï ùÜñéï, ðñÝðåé íá åíùèåß ìå Ýíá óðåñìáôïæùÜñéï. Áðü ôá åêáôïììýñéá óðåñìáôïæùÜñéá ôïõ ðáôÝñá ðïõ åéóÝñ÷ïíôáé óôïí êüëðï êáé êéíïýíôáé ðñïò ôéò óÜëðéããåò, Ýíá ìüíï èá äéåéóäýóåé óôï ùÜñéï. ¼ôáí óõìâåß áõôü, ëÝìå üôé ôï ùÜñéï Ý÷åé ãïíéìïðïéçèåß. Ôá ôïé÷þìáôá ôïõ ãïíéìïðïéçìÝíïõ ùáñßïõ, ôïõ æõãùôïý, üðùò ïíïìÜæåôáé, óêëçñáßíïõí, þóôå íá ìçí ìðïñåß íá äéåéóäýóåé Üëëï óðåñìáôïæùÜñéï. Ôï æõãùôü äéáéñåßôáé óå äýï êýôôáñá, ôá äýï êýôôáñá äéáéñïýíôáé óå ôÝóóåñá, ôá ôÝóóåñá óå ïêôþ, ôá ïêôþ óå äåêÜîé... ÁõôÞ ç ïìÜäá êõôôÜñùí ðïõ ïëïÝíá êáé äéáéñåßôáé óå ðåñéóóüôåñá êýôôáñá êéíåßôáé ìÝóá áðü ôéò óÜëðéããåò êáé êáôáëÞãåé íá «öùëéÜóåé» ìÝóá óôç ìÞôñá. Åêåß áõôÜ ôá êýôôáñá èá óõíå÷ßóïõí íá äéáéñïýíôáé, ïðüôå èá áñ÷ßóåé íá ó÷çìáôßæåôáé ôï Ýìâñõï, ôï ïðïßï èá áíáðôýóóåôáé óôç ìÞôñá ãéá 9 ìÞíåò ðåñßðïõ, þò ôç óôéãìÞ ôïõ ôïêåôïý.

ÅîùóùìáôéêÞ ãïíéìïðïßçóç ÖõóéïëïãéêÜ, ç ãïíéìïðïßçóç, äçëáäÞ ç Ýíùóç ôïõ ùáñßïõ ìå ôï óðåñìáôïæùÜñéï, ãßíåôáé ìÝóá óôï óþìá ôçò ãõíáßêáò. ¼ôáí õðÜñ÷åé ïñãáíéêü ðñüâëçìá óôç ãõíáßêá Þ óôïí Üíôñá, ìðïñåß ç Ýíùóç áõôÞ íá ãßíåé ôå÷íçôÜ Ýîù áðü ôï óþìá ôçò ãõíáßêáò. Ç óõãêåêñéìÝíç ìÝèïäïò ãïíéìïðïßçóçò ïíïìÜæåôáé ôå÷íçôÞ Þ åîùóùìáôéêÞ. Ç áíÜìåéîç óðåñìáôïæùáñßùí êáé ùáñßùí ãßíåôáé óå äïêéìáóôéêü óùëÞíá. Ìüëéò ôï ùÜñéï ãïíéìïðïéçèåß, ôïðïèåôåßôáé óôç ìÞôñá, üðïõ áíáðôýóóåôáé öõóéïëïãéêÜ. Óôéò ìÝñåò ìáò ç ìÝèïäïò áõôÞ åöáñìüæåôáé áñêåôÜ óõ÷íÜ êáé ìå åðéôõ÷ßá. ¼ôáí, üìùò, ðñùôïåöáñìüóôçêå, ôï 1978, èåùñÞèçêå áñêåôÜ ðáñÜäïîç êáé áóõíÞèéóôç. Êáèþò ç ãïíéìïðïßçóç áõôÞ ãßíåôáé óå äïêéìáóôéêü óùëÞíá, ôï ðñþôï ðáéäß ðïõ ãåííÞèçêå ìå áõôÞ ôç ìÝèïäï, ç áìåñéêáíßäá Louise Brown, åß÷å ïíïìáóôåß óôçí åðï÷Þ ôçò êáé Ýìåéíå ãíùóôÞ ùò «ðáéäß ôïõ óùëÞíá».

Ôá äßäõìá Óôï óþìá ôçò ãõíáßêáò ùñéìÜæåé åíáëëÜî óå êÜèå ùïèÞêç Ýíá ùÜñéï êÜèå 28 çìÝñåò ðåñßðïõ. ÌåñéêÝò öïñÝò ùñéìÜæïõí ôçí ßäéá ðåñßïäï äýï ùÜñéá, ðïõ êéíïýíôáé ðñïò ôéò óÜëðéããåò. Áí åêåßíç ôçí ðåñßïäï åéóÝëèïõí óðåñìáôïæùÜñéá óôéò óÜëðéããåò, õðÜñ÷åé ðåñßðôùóç íá ãïíéìïðïéçèïýí êáé ôá äýï ùÜñéá, áðü äéáöïñåôéêü âÝâáéá óðåñìáôïæùÜñéï ôï êáèÝíá. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ, èá áíáðôõ÷èïýí óôç ìÞôñá ôçò ãõíáßêáò äýï Ýìâñõá ðïõ ìïéÜæïõí ìåôáîý ôïõò óáí áäÝñöéá, äåí åßíáé üìùò ðáíïìïéüôõðá, áöïý Ý÷ïõí ðñïÝëèåé áðü äéáöïñåôéêÜ ùÜñéá êáé óðåñìáôïæùÜñéá. Óðáíéüôåñá, ôá äýï ôìÞìáôá ôïõ åíüò ãïíéìïðïéçìÝíïõ ùáñßïõ ÷ùñßæïíôáé ôï Ýíá áðü ôï Üëëï ôåëåßùò êáôÜ ôçí ðñþôç äéáßñåóç. ¸÷ïõìå ôüôå äýï æõãùôÜ, ðïõ óõíå÷ßæïõí íá äéáéñïýíôáé ôï êáèÝíá áíåîÜñôçôá áðü ôï Üëëï. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ôá äýï Ýìâñõá åßíáé ðáíïìïéüôõðá, áöïý Ý÷ïõí ðñïÝëèåé áðü ôï ßäéï ùÜñéï êáé ôï ßäéï óðåñìáôïæùÜñéï, Ý÷ïõí äçëáäÞ ôéò ßäéåò áêñéâþò ãåíåôéêÝò ðëçñïöïñßåò. Ôá äßäõìá ðïõ ãåííéïýíôáé óå áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç åßíáé ßäéá óå üëá ôá åîùôåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò.

128

Ç áíÜðôõîç ôïõ åìâñýïõ Ç áíÜðôõîç ôïõ åìâñýïõ, ç êýçóç, ãßíåôáé óôï óþìá ôçò ãõíáßêáò êáé äéáñêåß ðåñßðïõ åííÝá ìÞíåò. Ôï ãïíéìïðïéçìÝíï ùÜñéï, ôï æõãùôü áñ÷ßæåé íá äéáéñåßôáé, ðñéí áêüìç öôÜóåé óôç ìÞôñá óå üëï êáé ðåñéóóüôåñá êýôôáñá. Ç ïìÜäá áõôÞ ôùí êõôôÜñùí «öùëéÜæåé» óôç ìÞôñá. Ôï Ýìâñõï, ðñïóôáôåõìÝíï óôçí êïéëéÜ ôçò ìçôÝñáò, áíáðôýóóåôáé åêåß ãéá åííÝá ìÞíåò ðáßñíïíôáò ïîõãüíï êáé ÷ñÞóéìá èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ ìÝóá áðü ôïí ïìöÜëéï ëþñï. Ôï 2o ìÞíá ôçò êýçóçò, ç êáñäéÜ ëåéôïõñãåß êáíïíéêÜ, åíþ ç äçìéïõñãßá ôùí ðíåõìüíùí ïëïêëçñþíåôáé ôïí 8ï ìÞíá. Ôï Ýìâñõï áðü ôïí 5ï ìÞíá áñ÷ßæåé íá êéíåß ôá Üêñá ôïõ êáé íá êëïôóÜ ôçí êïéëéÜ ôçò ìçôÝñáò ôïõ. Áðü ôçí 26ç åâäïìÜäá êáôáðßíåé êáé ïõñåß, åíþ óôáäéáêÜ áíáðôýóóåé üëåò ôéò ëåéôïõñãßåò ðïõ èá ôïõ åðéôñÝøïõí íá æÞóåé ìüíï ôïõ, Ýîù áðü ôï óþìá ôçò ìçôÝñáò.

Ðþò ôñþåé êáé ðþò áíáðíÝåé ôï Ýìâñõï Ôï ïîõãüíï êáé ç ôñïöÞ ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ôï Ýìâñõï, ãéá íá áíáðôõ÷èåß, ðñïóöÝñïíôáé áðü ôç ìçôÝñá ôïõ. Óôç ìÞôñá, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò, áíáðôýóóåôáé Ýíá ðñïóùñéíü üñãáíï, ðïõ ïíïìÜæåôáé ðëáêïýíôáò. Áðü ôïí ðëáêïýíôá îåêéíÜåé ï ïìöÜëéïò ëþñïò, ðïõ êáôáëÞãåé óôçí êïéëéÜ ôïõ åìâñýïõ. ÌÝóá áðü ôïí ïìöÜëéï ëþñï ñÝåé áßìá áðü ôç ìçôÝñá ðñïò ôï Ýìâñõï êáé áíôßóôñïöá. Ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò ìüñéá ïîõãüíïõ êáé èñåðôéêþí óõóôáôéêþí ðåñíïýí óôï êõêëïöïñéêü óýóôçìá ôïõ åìâñýïõ, åíþ áðïâÜëëïíôáé ìüñéá äéïîåßäéïõ ôïõ Üíèñáêá êáé Üëëùí âëáâåñþí ïõóéþí. ¼ôáí ôï Ýìâñõï ãåííçèåß, ï ðëáêïýíôáò áðïâÜëëåôáé áðü ôï óþìá ôçò ìçôÝñáò.

Õðåñç÷ïãñÜöçìá Ôï õðåñç÷ïãñÜöçìá åßíáé ìéá åîÝôáóç áíþäõíç êáé áêßíäõíç ãéá ôï Ýìâñõï êáé ôç ìçôÝñá. Ç åîÝôáóç áõôÞ ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå ôç âïÞèåéá åíüò ïñãÜíïõ, ðïõ ïíïìÜæåôáé õðåñç÷ïãñÜöïò. Ï õðåñç÷ïãñÜöïò åêðÝìðåé Þ÷ïõò ðïõ äåí ìðïñïýìå íá áêïýóïõìå, ïé ïðïßïé áíáêëþíôáé ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï óôá êüêêáëá, óôïõò ìõò êáé óôá äéÜöïñá üñãáíá. ¸ôóé, ï õðåñç÷ïãñÜöïò åìöáíßæåé óå ìéá ïèüíç ôçí åéêüíá ôïõ åìâñýïõ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, ï ãéáôñüò ìðïñåß íá ðñïóäéïñßóåé ôï ìÝãåèïò êáé ôçí çëéêßá ôïõ åìâñýïõ, áëëÜ êáé íá äéáðéóôþóåé áí ç áíÜðôõîÞ ôïõ åßíáé öõóéïëïãéêÞ.

129

ÐáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí õãåßá ôïõ åìâñýïõ Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ õãåßá êáé ôç óùóôÞ áíÜðôõîç åíüò åìâñýïõ äåí ìðïñåß ðáñÜ íá åîáñôþíôáé áðü ôç ìçôÝñá, óôï óþìá ôçò ïðïßáò áíáðôýóóåôáé ôï Ýìâñõï. Ïé óçìáíôéêüôåñïé áðü áõôïýò ôïõò ðáñÜãïíôåò åßíáé ç óùóôÞ äéáôñïöÞ ôçò ìçôÝñáò, ç ðñïóï÷Þ ðïõ ðñÝðåé íá äåß÷íåé óôç ëÞøç öáñìÜêùí êáèþò êáé ç äéáêïðÞ âëáâåñþí óõíçèåéþí, üðùò ôï êÜðíéóìá êáé ç êáôáíÜëùóç ïéíïðíåõìáôùäþí. Ç äéáôñïöÞ ôçò ðñÝðåé íá åßíáé éóïññïðçìÝíç êáé íá êáëýðôåé ôéò áíÜãêåò ôçò óå âéôáìßíåò êáé óßäçñï, óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçò åãêõìïóýíçò. Ç ëÞøç êÜðïéïõ öáñìÜêïõ èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìüíï áöïý ç Ýãêõïò óõìâïõëåõôåß ôï ãéáôñü ôçò, êáèþò ïñéóìÝíá öÜñìáêá ìðïñåß íá âëÜøïõí ôï Ýìâñõï. Ìå ôï êÜðíéóìá âëáâåñÝò ïõóßåò ðåñíÜíå óôï óþìá ôçò ìçôÝñáò êáé öôÜíïõí ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò êáé óôï Ýìâñõï, åíþ ðåñéïñßæåôáé äñáìáôéêÜ ç ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ ðïõ öôÜíåé óå áõôü.

Ìå ìéá ìáôéÜ... • Ôï áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá ôçò ãõíáßêáò áðïôåëåßôáé áðü ôéò ùïèÞêåò, ôéò óÜëðéããåò, ôç ìÞôñá êáé ôïí êüëðï. ÃëùóóÜñé... • Ôï áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá ôïõ Üíäñá áðïôåëåßôáé áðü ôïõò üñ÷åéò, ôçí åêöïñçôéêÞ ïäü êáé ôï ðÝïò. • ÙÜñéï ïíïìÜæåôáé ôï áíáðáñáãùãéêü • Ôá ùÜñéá öõëÜóóïíôáé óôéò ùïèÞêåò. êýôôáñï ôçò ãõíáßêáò. Åêåß êÜèå 28 çìÝñåò ùñéìÜæåé Ýíá • ÓðåñìáôïæùÜñéï ïíïìÜæåôáé ôï áíáðáñáãùãéêü ùÜñéï. êýôôáñï ôïõ Üíäñá. • Ãéá íá ãïíéìïðïéçèåß ôï ùÜñéï, ðñÝðåé • Ãïíéìïðïßçóç ïíïìÜæåôáé ç Ýíùóç ôïõ íá åíùèåß ìå Ýíá óðåñìáôïæùÜñéï. óðåñìáôïæùáñßïõ ìå ôï ùÜñéï. • Ôï æõãùôü ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü • Ïé ùïèÞêåò åßíáé ôá üñãáíá ôïõ áíáðáñáãùãéêïý ôçí Ýíùóç ôïõ ùáñßïõ ìå ôï óõóôÞìáôïò ôçò ãõíáßêáò üðïõ öõëÜóóïíôáé ôá ùÜñéá. óðåñìáôïæùÜñéï «öùëéÜæåé» óôá • Ïé üñ÷åéò åßíáé ôá üñãáíá ôïõ áíáðáñáãùãéêïý ôïé÷þìáôá ôçò ìÞôñáò, üðïõ áñ÷ßæåé óõóôÞìáôïò ôïõ Üíäñá, ðïõ ðáñÜãïõí ôá ç êýçóç ðïõ äéáñêåß 9 ìÞíåò. óðåñìáôïæùÜñéá. • Ôï Ýìâñõï áíáðôýóóåôáé • Æõãùôü ïíïìÜæåôáé ôï ãïíéìïðïéçìÝíï ùÜñéï. ðáßñíïíôáò ïîõãüíï êáé ÷ñÞóéìá • Óôç ìÞôñá ôçò ãõíáßêáò «öùëéÜæåé» ôï æõãùôü. èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ áðü ôç ìçôÝñá, • Êüëðïò ïíïìÜæåôáé ôï üñãáíï ôïõ áíáðáñáãùãéêïý ìÝóá áðü ôïí ïìöÜëéï ëþñï. óõóôÞìáôïò ôçò ãõíáßêáò ìÝóá áðü ôï ïðïßï ôá • Ãéá ôç óùóôÞ áíÜðôõîç ôïõ óðåñìáôïæùÜñéá öôÜíïõí óôç ìÞôñá. åìâñýïõ, ç Ýãêõïò ðñÝðåé êáôÜ ôç • Ôï ðÝïò åßíáé ôï üñãáíï ôïõ äéÜñêåéá ôçò êýçóçò íá áíáðáñáãùãéêïý óõóôÞìáôïò ôïõ Üíäñá äéáôñÝöåôáé óùóôÜ êáé íá ðïõ ìåôáöÝñåé óðåñìáôïæùÜñéá áóêåßôáé. Åðßóçò, ðñÝðåé íá óôïí êüëðï ôçò ãõíáßêáò. áðïöåýãåé ôï êÜðíéóìá êáé ôçí êáôáíÜëùóç ïéíïðíåõìáôùäþí.

Ìå áðüöáóç ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâÝñíçóçò ôá äéäáêôéêÜ âéâëßá ôïõ Äçìïôéêïý, ôïõ Ãõìíáóßïõ êáé ôïõ Ëõêåßïõ ôõðþíïíôáé áðü ôïí Ïñãáíéóìü Åêäüóåùò Äéäáêôéêþí Âéâëßùí êáé äéáíÝìïíôáé äùñåÜí óôá Äçìüóéá Ó÷ïëåßá. Ôá âéâëßá ìðïñåß íá äéáôßèåíôáé ðñïò ðþëçóç, üôáí öÝñïõí âéâëéüóçìï ðñïò áðüäåéîç ôçò ãíçóéüôçôáò ôïõò. ÊÜèå áíôßôõðï ðïõ äéáôßèåôáé ðñïò ðþëçóç êáé äåí öÝñåé âéâëéüóçìï, èåùñåßôáé êëåøßôõðï êáé ï ðáñáâÜôçò äéþêåôáé óýìöùíá ìå ôéò äéáôÜîåéò ôïõ Üñèñïõ 7 ôïõ Íüìïõ 1129 ôçò 15/21 Ìáñôßïõ 1946 (ÖÅÊ 1946, 108, Á´)

ÂÉÂËÉÏÓÇÌÏ

Áðáãïñåýåôáé ç áíáðáñáãùãÞ ïðïéïõäÞðïôå ôìÞìáôïò áõôïý ôïõ âéâëßïõ, ðïõ êáëýðôåôáé áðü äéêáéþìáôá (copyright), Þ ç ÷ñÞóç ôïõ óå ïðïéáäÞðïôå ìïñöÞ, ÷ùñßò ôç ãñáðôÞ Üäåéá ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ.

ÅÑÃÏ ÓÕÃ×ÑÇÌÁÔÏÄÏÔÏÕÌÅÍÏ 75% ÁÐÏ ÔÏ ÅÕÑÙÐÁÉÊÏ ÊÏÉÍÏÔÉÊÏ ÔÁÌÅÉÏ ÊÁÉ 25% ÁÐÏ ÅÈÍÉÊÏÕÓ ÐÏÑÏÕÓ

ISBN 960-06-1883-6