/ ALGEMEEN
Energieneutrale school is geen utopie ;LRZ[ LU ILLSK! Gerrit Tenkink
Sinds dit jaar is de EPC voor de onderwijsfuncties aangescherpt Plein Oost in Haarlem (nummer 2 in de
van 1.3 naar 0.7 en in 2020 gaat deze naar (bijna) nul. Diverse praktijkvoorbeelden tonen dat het mogelijk is om energieneutrale, gezonde en betaalbare scholen te bouwen. Hoe kunnen schoolbesturen en gemeenten ervoor zorgen dat zij de school krijgen die zij beogen en dat de school ook de komende tientallen Het Christiaan Huygens College in Eindhoven, nummer 14 in de
jaren deze kwaliteit houdt?
top-15 meest energiezuinige PO- en VO-scholen 2014.
/
L[ IV\^LU ]HU LLU LULYNPLa\PUPNL ZJOVVS PZ [LJOUPZJO NVLK TVNLSPQR THHY OL[ ]YHHN[ ^LS KL UVKPNL L_WLY[PZL ]HU VWKYHJO[NL]LYZ ZJOVVSILZ[\YLU LU NLTLLU[LU =HHR ^VYK[ KPL L_WLY[PZL PUNLO\\YK =LYKLY PZ LY HTIP[PL K\YM JYLH[P]P[LP[ LU LLU NVLKL ZHTLU^LYRPUN UVKPN VT KL KVLSLU [L ]LY^LaLUSPQRLUยน aLN[ 0YTH ;OPQZZLU ZLUPVY HK]PZL\Y +\\YaHHT =HZ[NVLK IPQ KL 9PQRZKPLUZ[ ]VVY 6UKLYULTLUK 5LKLYSHUK 9=6 US +LaL KPLUZ[ VUKLYZ[L\U[ LULYNPLUL\[YHHS IV\^LU ]HU ZJOVSLU LU KL ]LYK\\YaHTPUN ]HU ILZ[HHUKL ZJOVSLU PU VWKYHJO[ ]HU OL[ 4PUPZ[LYPL ]HU )PUULUSHUKZL AHRLU LU 2VUPURYPQRYLSH[PLZ LU VUKLYZ[L\U[ OPLYTLL OL[ 5H[PVUHHS ,ULYNPL (RRVVYK KL =LYLUPNPUN 5LKLYSHUKZL .LTLLU[LU LU KL .YLLU +LHS =LYK\\YaHTPUN :JOVSLU 0UMVYTH[PL PUZ[Y\TLU[LU LU ]VVYILLSKLU OPLY]HU aPQU [L ]PUKLU VW 9=6 US -YPZZL:JOVSLU
60 | november 2015 | Duurzame Scholen
*VTWHJ[ IV\^LU 6USHUNZ WYLZLU[LLYKL aL LLU [VW ]HU TLLZ[ LULYNPLa\PUPNL ZJOVSLU PU OL[ WYPTHPY LU ]VVY[NLaL[ VUKLY^PQZ aPL RHKLY VW WHNPUH ยธ>L aPLU KH[ LY aLLY \P[LLUSVWLUKL VU[^LYWLU LU THH[YLNLSWHRRL[[LU aPQU [VLNLWHZ[ VT [L RVTLU [V[ LLU SHNL ,7* =HHR PZ KHHYIPQ NLRVaLU ]VVY JVTWHJ[ IV\^LU PU JVTIPUH[PL TL[ LLU NVLKL PZVSH[PL LU LLU LMร JPwU[L ]LY^HYTPUN +HHYUHHZ[ ISPQR[ ]YHHNNLZ[\\YKL ]LU[PSH [PL LU NVLK NLYLNLSKL ]LYSPJO[PUN ]HU ILSHUNยน aLN[ ;OPQZZLU 0U KL [VW ^VYK[ NLTPKKLSK WYVJLU[ ]HU OL[ NLIV\^ NLIY\PR[ ]VVY VUKLY^PQZ +L V]LYPNL Y\PT[L OLLM[ LLU RHU[VVY M\UJ[PL VM PZ PUNLYPJO[ HSZ NLTLLUZJOHWWLSPQRL VM ZWVY[Y\PT[L >H[ ]LYKLY VW]HS[ IPQ KLaL ]PQM[PLU ZJOVSLU PZ KH[ aVUULWHULSLU IPQKYHNLU HHU KL LULYNPLU\S ZJVYL AVUKLY WHULSLU ]VSKVLU KL ZJOVSLU LJO[LY VVR HHU KL UPL\^L ,7* LPZ ]HU
top-15) heeft een EPG van -0,002.
7HZZPLM IV\^LU 0U KL [VW Z[HHU ]LYKLY KYPL WHZZPLM NLIV\^KL ZJOVSLU +LaL ZJOVSLU OLIILU L_[YH KPRRL PZVSH[PL LU RPLYKPJO[PUN ยธ+HHY\P[ ]HS[ VW [L THRLU KH[ WHZZPLM IV\^LU LLU NVLKL TVNLSPQROLPK PZ VT LULYNPLUL\[YHHS IV\^LU [L ]LY^LaLUSPQRLU )PQ KL ZJOVSLU PU KLaL [VW PZ ]LYSPJO[PUN KL NYVV[Z[L LULYNPLWVZ[ /L[ NLIY\PR ]HU ]LU[PSH[VYLU Z[HH[ VW WSLR [^LL LU KL ]LY^HYTPUN PZ LULYNPLWVZ[ U\TTLY KYPL 0U ]LSL NL]HSSLU ^VYK[ NLIY\PRNLTHHR[ ]HU LLU ^HYT[L LU RV\KLVWZSHN ^RV :SLJO[Z PU LURLSL NL]HSSLU aPQU IPQaVUKLYL VU[^LYWLU VM [LJOUPLRLU [VLNLWHZ[ aVHSZ LLU ZJOVVS PU LLU RHZ LLU RSPTHH[]SVLY VM ]VVY]LY^HYTPUN ]HU ]LU[PSH[PLS\JO[ ]PH NYVUKI\PaLU PU JVTIPUH[PL TL[ OL[ )H6W[ Z`Z[LLT +L KYPL (TZ[LYKHTZL ZJOVSLU PU KL SPQZ[ aPQU HHUNLZSV[LU VW Z[HKZ]LY^HYTPUN ยน 6T HHU KL LULYNPL LU KL IPUULURSPTHH[LP ZLU \P[ OL[ )V\^ILZS\P[ [L ]VSKVLU TVL[LU PU ZJOVSLU [LNLU^VVYKPN ]LLS [LJOUPZJOL PUZ[HSSH[PLZ ^VYKLU NLWSHH[Z[ aVHSZ IPQ]VVYILLSK LLU ^RV WVTW ยธ=VVY NLTLLU[LU LU ZJOVSLU PZ OL[ SHZ[PN VT HHU KLaL LPZLU LU HTIP[PLZ [L ]VSKVLU LU KHU VVR UVN LLUZ KL Q\PZ[L WHY[PQLU ZLSLJ[LYLUยน SHH[ ;OPQZZLU ^L[LU ยธ>H[ R\U QL IPQ]VVYILLSK aLSM KVLU LU ^H[ TVL[ QL \P[ILZ[LKLU LU ^HHY TVL[ QL ^LS LU ^HHY NLLU L_WLY[PZL ]VVY PUO\YLU&ยน
4VVPL YLZ\S[H[LU KHURaPQ ZHTLU^LYRPUN 9=6 US OLLM[ LY]HYPUNLU ]HU KL aLZ RVWSVWLYWYVQLJ[LU NLI\UKLSK /PLY\P[ ISPQR[ KH[ ZHTLU^LYRLU ]HU LZZLU[PLLS ILSHUN PZ ยน0U HSSL NL]HSSLU PZ LY PU[LUZPLM ZHTLUNL^LYR[ [\ZZLU VWKYHJO[NL]LYZ IV\^WHY[PQLU LU NLIY\PRLYZ +LaL ZHTLU^LYRPUN ]LYSPLW UPL[ V]LYHS ]SLRRLSVVZ THHY OLLM[ ^LS [V[ TVVPL YLZ\S[H[LU NLSLPKยน aLN[ ;OPQZZLU ยธ=LYKLY TVL[ QL LY]VVY aVYNLU KH[ QL RYPQN[ ^H[ QL ^PS[ IPQ]VVYILLSK TL[ OL[ 7YVNYHTTH ]HU ,PZLU -YPZZL :JOVSLU VM TL[ .79 .LIV\^ LU IVYN KLaL LPZLU [PQKLUZ KL IV\^ IPQ VWSL]LYPUN LU PU KL NLIY\PRZMHZL /L[ IV\^LU ]HU LLU LULYNPLa\PUPNL ZJOVVS PZ ttU THHY ILSHUNYPQR PZ OL[ VVR KH[ KPL ZJOVVS VVR KHHK^LYRLSPQR LULYNPLa\PUPN PZ LU ISPQM[ >VYK[ OL[ ILVVNKL SHNL LULYNPLNLIY\PR VVR LJO[ NLOHHSK& 0Z OL[ IPUULUTPSPL\ VVR LJO[ NLaVUK LU aPQU KL NLIY\PRLYZ VVR [L]YLKLU&ยน
<P[ KL ร UHUJPwSL HUHS`ZL ]HU aLZ ZJOVSLU ISPQR[ KH[ KL TLLYRVZ[LU ]VVY L_[YH LULYNPLILZWHYLUKL THH[YLNLSLU YLKLSPQR ILWLYR[ aPQU NLISL]LU ยธ,PNLUSPQR OLLM[ ]VVYHS OL[ WYVJLZ TLLY [PQK LU K\Z NLSK NLRVZ[ KHU IPQ OL[ IV\^LU ]HU LLU NL^VUL ZJOVVS /L[ aVLRLU UHHY ร UHUJPLYPUN PZ LJO[LY UPL[ HS[PQK LLU]V\KPN ]VVY NLTLLU[LU 0U KL aLZ WYVQLJ[LU aPQU UHHZ[ SHUKLSPQRL LU SVRHSL Z\IZPKPLZ LU ZWVUZVYPUN LU LPNLU ร UHUJPLYPUN VVR PUUV]H[PL]L ร UHUJPLYPUNZVWSVZZPUNLU NLRVaLU /L[ PZ OHUKPN VT KP[ HS PU KL PUP[PH[PLMMHZL TLL [L ULTLU +L TVNLSPQROLKLU KHHY[VL aPQU IPQ]VVYILLSK OL[ IL[YLRRLU ]HU KL RVZ[LU ]HU KL ILOLLYMHZL IPQ PU]LZ[LYPUNZILZSPZZPUNLU ]VVY ร UHUJPLYPUN KVVY \P[]VLYLUKL WHY[PQLU JVTIPUH[PL ]HU M\UJ[PLZ LU T\S[PM\UJ[PVULLS NLIY\PR ยน
7YLZ[H[PLZ TVUP[VYLU AVHSZ LLYKLY HHUNLNL]LU OHTLY[ ;OPQZZLU LYVW KH[ VVR UH OL[ VWSL]LYLU OL[ ]HU ILSHUN PZ VT KL WYLZ[H[PLZ ]HU OL[ NLIV\^ [L TVUP[VYLU ยธ)PQ KL VWSL]LYPUN PZ OL[ ILSHUNYPQR VT [L JOLJRLU VM HSSLZ PUKLYKHHK HHU^LaPN PZ LU UHHY ILOVYLU M\UJ[PVULLY[ ALSMZ IPQ RVWSVWLYWYVQLJ[LU NHH[ UHTLSPQR ^LS LLUZ ^H[ TPZ 4L[LYZ VU[IYLRLU KL aVU^LYPUN ^LYR[ UPL[ NVLK VM KL ^HYT[LWVTW ]VVY KL RVLSPUN Z[HH[ \P[ .VLK LU KLZR\UKPN ILOLLY PZ ]HU NYVV[ ILSHUN ALRLY ]VVY KL PUZ[HSSH[PLZ 0TTLYZ [LNLU^VVYKPN aP[[LU LY PU ZJOVVSNLIPLKLU ]LLS TLLY LU PUNL^PRRLSKLYL PUZ[HSSH[PLZ KHU ]YVLNLY +H[ ILNPU[ IPQ ZPTWLSL aHRLU! JOLJR KL LULYNPLYLRLUPUN SLLZ KL TL[LYZ HM /L[ RVT[ IPQ]VVYILLSK ]VVY KH[ RVLSPUN OL[ OLSL QHHY HHUZ[HH[ PU WSHH[Z ]HU HSSLLU PU KL aVTLY ,LU HUKLY ZPTWLS W\U[! SVZ Z[VYPUNLU ZULS VW >HU[ ]LLS Z[VYPUNLU SLPKLU [V[ VU[L]YLKLU NLIY\PRLYZ ยน 6VR OL[ VUKLYOV\K ]YHHN[ ]VSNLUZ ;OPQZZLU ]LLS HHUKHJO[ ยธ(SZ LY KLJLU[YHSL ]LU[PSH[PL\UP[Z aPQU [VLNLWHZ[ TVL[LU YLNLSTH[PN IH[[LYPQLU ^VYKLU ]LY]HUNLU LU ร S[LYZ ^VYKLU ZJOVVUNLTHHR[ ,U KL PUZ[LSSPUNLU QHHYSPQRZ VW[PTHSPZLYLU RHU VVR aVTHHY ]PQM[PLU WYVJLU[ LULYNPL ILZWHYLU >PS OL[ ZJOVVSILZ[\\Y KP[ aLSM KVLU VM \P[ILZ[LKLU& /L[ aPQU HSSLTHHS W\U[LU ^HHY LLU NLTLLU[L LU LLU ZJOVVSILZ[\\Y NVLK V]LY UH TVL[LU KLURLU ยน
Duurzame Scholen | november 2015 | 61
/ ALGEMEEN
Advertentie Irma Thijssen, senior adviseur duurzaam vastgoed
bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Op welke basisschool heb je gezeten (en waar)? Prinses Ireneschool in Tiel.
Wat was je favoriete vak? Rekenen, en creatieve vakken.
Wat wilde je later worden? Foto: Corbis / Hollandse Hoogte
Juf natuurlijk.
Het klimaat voor optimale prestaties Slimme oplossingen voor frisse scholen
De eindmusical, ik was de quizmaster.
Waarvoor ben je wel eens in de hoek gezet? Ik was best verlegen en braaf eigenlijk.
Top 15 meest energiezuinige PO- en VO-scholen 2014 Scholen:
De â&#x20AC;&#x2DC;Frisse Schoolâ&#x20AC;&#x2122; is een term die steeds vaker opduikt. Terecht, want uit onderzoek blijkt dat er veel te verbeteren is aan het binnenklimaat én de energieprestaties van scholen. Bovendien zijn scholen vanaf heden zelf verantwoordelijk voor een goed binnenklimaat en dat heeft voordelen! Want door slimme toepassingen wordt het binnenklimaat veel gezonder en comfortabeler en kunnen de energiekosten fors omlaag. Zo heeft u de investering snel terugverdiend. ABB, specialist in gebouwsysteemtechniek, levert slimme oplossingen voor scholen. Omgevingen waar verwarming, verlichting, ventilatie en veiligheidsvoorzieningen en andere functies zich automatisch voegen naar de gebruiker. Dat betekent dat leerlingen én medewerkers zich kunnen concentreren op studie en werk. Maak kennis met onze oplossingen. www.abb.nl/lowvoltage
ABB b.v. Frankeneng 15, NL-6716 AA Ede Tel. +31 (0)318 66 93 00, Fax +31 (0)318 63 17 18 E-mail: info.lowvoltage@nl.abb.com
62 | november 2015 | Duurzame Scholen
:[Y\PRLSISVRRLU IPQ YLUV]H[PLWYVQLJ[LU
Wat is het leukste moment dat je je nog kunt herinneren uit de basisschooltijd?
Locatie:
EPG:
4-* +L ;YLKKLY >LZ[LYNLLZ[ >LZ[LYNLLZ[ ;YPLTLU
7SLPU 6VZ[ /HHYSLT
7YHR[PQRZJOVVS -VJ\Z /\`NLU /LLYO\NV^HHYK
)\YNLTLLZ[LY >HSKHZJOVVS
5LZ (TLSHUK
)YLKL :JOVVS /V\[OH]LU
(TZ[LYKHT
6): +L >PSNLUZ[HT
9V[[LYKHT
6K`ALL :6 WHZZPLM
.VLZ
/L[ 2SH]LYISHK
(TZ[LYKHT
02* ALLI\YNLYLPSHUK
(TZ[LYKHT
3`JL\T :JOYH]LUSHU[
:JOPLKHT
+L ,ULYNPLZJOVVS WHZZPLM
1PTZ\T
=LSKO\PaLYZJOVVS WHZZPLM
,KL
*(/ =PSLU[\T
+YVU[LU
*OYPZ[PHHU
,PUKOV]LU
)LZ[HHUKL 76 LU =6 ZJOVSLU PU 5LKLYSHUK aPQU NLTPKKLSK aV»U ]LLY[PN QHHY V\K LU K\Z [VL HHU LLU PUNYPQWLUKL YLUV]H[PL VM ^LSSPJO[ ZSVVW 6W WHWPLY aPQU ]VVY KL TLLZ[L YLUV]H[PLWSHUULU \P[Z[LRLUKL YLZ\S[H[LU [L ILOHSLU VW NLIPLK ]HU IPUULURSPTHH[ LULYNPLILZWHYPUN LU ]LYK\\YaHTPUN =LYK\\YaHTPUN ]HU SHILS , UHHY (& .LLU WYVISLLT +L PU]LZ[LYPUN ]LYKPLU[ aPJO PU ]PQM[PLU QHHY [LY\N 6VR OL[ ]LYIL[LYLU ]HU OL[ IPUULURSPTHH[ LU OL[ OHS]LYLU ]HU KL *6 \P[Z[VV[ PZ PL[Z KH[ [LJOUPZJO NLaPLU PU KL TLLZ[L NL]HSSLU TVNLSPQR PZ >HHYVT NLIL\Y[ OL[ KHU [VJO UVN aV ^LPUPN& 2VY[VT! >HHYVT ^VYKLU UPL[ KL YLZ\S[H[LU NLOHHSK KPL [LJOUPZJO NLaPLU HS SHUN ]VVYOHUKLU aPQU& =VSNLUZ ;OPQZZLU aPQU LY TLLYKLYL VVYaHRLU ¸+L Ã&#x201E;UHUJPLYPUN ]HU IHZPZZJOVSLU PZ JVTWSL_ LU KL UVYT]LYNVLKPUNLU aPQU SLPKLUK ,JO[LY! ZJOVVSILZ[\YLU LU NLTLLU[LU aPQU ]HHR VUILRLUK TL[ KL TVNLSPQROLKLU =HHR aPQU aL [LY\NOV\KLUK IPQ OL[ PUZJOHRLSLU ]HU THYR[WHY[PQLU +H[ NLSK[ ]VVY Ã&#x201E;UHUJPLYPUNZTVNLSPQROLKLU THHY VVR ]VVY KL [LJOUPZJOL TVNLSPQROLKLU 0Z LY LYNLUZ PU KL I\\Y[ LLU WYVISLLT TL[ LLU >26 KHU NHH[ aV»U ]LYOHHS HS ZULS KL YVUKL LU KH[ aVYN[ ]VVY HYN^HHU ¹ =VSNLUZ ;OPQZZLU R\UULU ZJOVSLU ILNPUULU TL[ OL[ VWZ[LSSLU ]HU LLU 0U[LNYHHS /\PZ]LZ[PUNZWSHU 0/7 LLU ]HZ[NVLKZ[YH[LNPL LU LLU R^HSP[LP[ZTL[PUN 6VR TVL[LU aPQ HTIP[PLZ MVYT\SLYLU LU OHHSIHHYOLPKZZ[\KPLZ \P[]VLYLU LU LLU I\ZPULZZWSHU TL[ LLU 7SHU ]HU (HUWHR LU LLU 7YVNYHTTH ]HU ,PZLU VWZ[LSSLU ¸)PQ KL \P[]VLYPUN TVL[ LY HHUKHJO[ aPQU ]VVY KL WYVQLJ[ILOLLYZPUN RVZ[LU R^HSP[LP[ LU WSHUUPUN LU TVUP[VYPUN ]HU KL HMNLZWYVRLU WYLZ[H[PLZ +HHYUHHZ[ PZ OL[ ]HU ILSHUN VT WLY MHZL HHU [L NL]LU ^PL ZJOVVSILZ[\\Y NLTLLU[L HK]PZL\Y ^HUULLY TVL[ HJ[LYLU¹ HSK\Z ;OPQZZLU =VVY TLLY PUMVYTH[PL LU KL SLPKYHHK =LYK\\YaHTLU )HZPZZJOVSLU ]LY^PQZ[ aL UHHY 9=6 US -YPZZL:JOVSLU
Duurzame Scholen | november 2015 | 63