Vlag! 22 by Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde

Tweejaarlijks periodiek van de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde

Vlag! 22/280 voorjaar 2018

Vlaggen van Donetsk, Loegansk en Krim

De republiek der Zuid-Molukken

Vlag Gambia ontkomt nĂ¨t aan een verminking

Kruisvlaggen in Engeland

Vlag van gemeente Valkenburg aan de Geul

In dit nummer

Vlag! 22 3

Jos Poels – Donetsk, Loegansk

eigenlijk:

en Krim 8

Wim Schuurman –

nr 280

De republiek der Zuid-Molukken Voor u ligt het het eerste nummer van Vlag! in 2018. De Nederlandse Vereniging voor Vlag11 In Memoriam Anton Warnies

genkunde heeft de titel overgenomen van het gezamenlijke blad Vlag! dat het negen jaar lang samen met de Stichting Vlaggenparade Rotterdam tot eind 2017 uitgaf.

12 Jos Poels – Vlag Gambia ontkomt nèt aan een

In die periode zijn wij verwend met een volledig in kleur gedrukt blad, dat wij voor de helft kon-

verminking

den vullende met kleurige vlaggenkundige artikelen. De Vlaggenparade gaat in z’n communicatie geheel digitaal, iets dat goed aansluit bij haar doel:

23 Wim Schuurman – Kruisvlaggen in Engeland

Rotterdamers, uit alle windstreken, tot elkaar brengen. De vlaggen op de parade spelen hierin een belangrijke rol. Op elke vlaggenmast zit een QR-code. Eenmaal gescand vertelt die het verhaal van een Rotterdammer die in het land van de vlag zijn wortels heeft.

29 Marcel van Westerhoven – Valkenburg aan de Geul

Nu is hier Vlag! ‘nieuwe stijl’ die geheel door de NVvV-redactie ingedeeld kan worden. Dat betekent op alle pagina’s artikelen over vlaggen. Naast dat dit Vlag! 22 is, is het ook NVvV’s

30 Hijsen of niet? – Valkenburg aan de Geul

280ste uitgave als we alle Vexilla Nostra’s, ons lijfblad van voor de gezamenlijke uitgave, erbij optellen. Dit blad is bedoeld om achtergrondverhalen te plaatsen, voor actuele informatie is www.vlaggenkunde.nl het medium.

Omslag voorzijde:

Wij, de redactie, zijn de auteurs bijzonder erkentelijk voor hun boeiende bijdragen en wensen

Theun Okkerse – Complementaire vlaggen, fotocollage, 2018

de lezers veel vlaggenkundig leesplezier.

De foto is genomen in de tuin van Museum Voorlinden in Wassenaar en gaf aanleiding om een photoshop-collage te maken. De prachtige schaduw van twee bomen leidt het oog naar de vlaggen. Vanzelfsprekend stond er in werkelijkheid slechts één mast met daarin de Nederlandse vlag. De duoschaduw van de bomen vraagt om twee masten en vlaggen. Dat maakt het beeld onwaarschijnlijk maar tegelijkertijd wil het overtuigen. De volstrekte gelijkheid, van de identiek wapperende vlaggen, krijgt een eigenaardige wending door de tegenovergestelde kleurstelling. Rood is groen, wit is zwart en blauw is oranje; alsof een ﬁlter alleen de kleuren omkeerd en het beeld ongemoeid laat. ThO



Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | voo rj a ar 20 18

Colofon Vlag! nr 22/280, voorjaar 2018 ISSN 1877-167X

Abonnement € 25,– per jaar Aanmelden bij:

Marcel van Westerhoven, secretaris NVvV Willemsbos 89 2134 EC Hoofddorp m.westerhoven@gmx.net www.vlaggenkunde.nl

Redactie Daan van Leeuwen, Theun Okkerse, Marcel van Westerhoven Vaste medewerkers: dr Willem van Ham, Daan van Leeuwen, Wim Schuurman, Marcel van Westerhoven

Grafische vormgeving: Theun Okkerse c/o Pictoright Printwerk: RAD Dordrecht

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this magazine may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

Donetsk, Loegansk en Krim laten met vlaggen zien Russisch te willen zijn Industriële Donbas wil los van Oekraïne

De twee Oost-Oekraïense regio’s Donetsk

niet is voltooid, kwam vier jaar geleden in

en Loegansk, die vier jaar geleden eenzij-

Oekraïne aan de oppervlakte. Toen daar een

dig de onafhankelijkheid uitriepen, heb-

pro-Russische regering verdere toenadering

ben nu beiden vlaggen. Die twee lijken

tot Rusland zocht, braken eind 2013 in de

niet alleen op elkaar; ze doen ook erg aan

hoofdstad Kiev protesten uit. Deze zoge-

de Russische driekleur denken. Dat is pre-

naamde Euromaidan Revolutie leidde op

cies wat de Oost-Oekraïense Russen met

24 februari 2014 tot het vertrek van de pro-

hun vlaggen tot uitdrukking willen bren-

Russische president Viktor Janoekovitsj.

gen: ze willen bij Rusland horen. De Rus-

De nieuwe Oekraïense regering die

sen in Krim en Sebastopol hebben dat al

daarop aantrad, zocht toenadering tot de

direct in 014 gedaan.

Europese Unie (EU). En dat was weer tegen het zere been van de etnische Russen in

Door JOS POELS

Oost-Oekraïne. De onrust verplaatste zich van Kiev naar het schiereiland Krim in de Zwarte Zee. Tientallen gewapende mannen

ij het uiteenvallen van de Sovjet-

bestormden op 27 februari het parlements-

Unie in december 1991 werden de

gebouw in de regionale hoofdstad Simfero-

vijftien republieken onafhankelijke

pol, en hesen er de Russische vlag.

behielden de grenzen uit het communisti-

plaats, waarbij 96,6% van de bevolking voor

landen. Ze veranderden hun vlaggen, maar

Al op 16 maart vond er een referendum

sche tijdperk. Dat zorgde weer voor nieuwe

aansluiting bij Rusland koos. De Russische

conﬂicten waarbij diverse gebieden eenzij-

president Vladimir Poetin gaf daaraan twee

dig hun onafhankelijkheid uitriepen. Trans-

dagen later gevolg. Krim werd als een zelf-

nistrië scheidde zich van Moldavië af;

standige republiek in de Russische Federatie

Abchazië en Zuid-Ossetië losten zich van

opgenomen. De Krim was op 19 februari

Georgië, en Nagorno Karabach – vorig jaar

1954 – in de tijd van de Sovjet-Unie – door

omgedoopt tot Artsakh – maakte zich los

Rusland aan Oekraïne afgestaan. De op het

van Azerbeidzjan.

schiereiland gelegen belangrijke ijsvrije ha-

Het jongste bewijs dat na 25 jaar de ontmanteling van de Sovjet-Unie nog steeds

venstad Sebastopol diende als marinebasis van de Sovjet-Unie. Vlag! 2 2/ 28 0 | voorjaar 20 18



Afb 1. De vlag van Krim doet bewust heel erg denken

Afb 2. Het op 24 september 1992 aangenomen

Afb 3. De marinebasis Sebastopol heeft een bijzon-

aan de vlag van Rusland.

wapen voor Krim heeft de Russische annexatie

dere status. De vlag werd op 21 april 2000 aangeno-

overleefd.

men.

Etnische Russen

oﬃcieel erkend. Maar inwoners van Donetsk

Het zware industriegebied Donbas, in het

en Loegansk mogen van hem zonder enkel

oosten van Oekraïne, wordt bevolkt door in

probleem in Rusland wonen, reizen, werken

meerderheid etnische Russen. Die raakten

en studeren. De rest van de wereld heeft de

een volkomen andere volgorde, maar Krim

geïnspireerd door wat er in Krim gebeurde.

nieuwe staatjes nog niet erkend, wat die ook

toonde met de kleurentrits aan dat ze eigen-

Op 6 april 2014 werden de overheidsgebou-

niet heeft gedaan met de andere eenzijdig

lijk als Russen willen worden gezien. Als uit-

wen in de oblasten Donetsk en Loegansk be-

uitgeroepen voormalige Sovjet-gebieden.

leg van de kleuren werd gezegd dat rood

stormd door pro-Russische opstandelingen.

vastgesteld als 1:2 (Afb 1). Blauw, wit en rood zijn de kleuren van de Russische vlag. Ze waren weliswaar in

voor het verleden van Krim staat, wit voor

Ze eisten het uitschrijven van referenda over

Krim

het heden, en blauw voor de toekomst van

aansluiting bij Rusland. De volksraadplegin-

Na de onafhankelijkheid van Oekraïne in

het gebied1. De vlag werd op 21 april 1999 bevestigd

gen die daarop 11 mei werden gehouden,

1991 kregen de oblasten, vergelijkbaar met

resulteerden in grote steun voor afscheiding

regio’s of provincies, van Kiev toestemming

door een resolutie van parlement van Krim.

van Oekraïne. Loegansk en Donetsk riepen

om eigen vlaggen aan te nemen. Dat deden

Die bevestiging was nodig omdat de Repu-

een dag later eenzijdig de onafhankelijkheid

de meeste van de 24 oblasten, één repu-

bliek Krim een half jaar eerder als Autonome

uit als volksrepublieken. De staatsvorm van

bliek en twee zelfstandige steden in de jaren

Republiek Krim een nieuwe status had ge-

volksrepubliek verwijst naar de communisti-

rond de eeuwwisseling.

kregen binnen Oekraïne.

sche tijd en dient als een soort legitiem bewijs dat het volk het voor het zeggen heeft.

Krim had in het laatste jaar van het be-

De annexatie van Krim door Rusland in

staan van de Sovjet-Unie van Moskou de

maart 2014 was geen aanleiding de vlag te

status gekregen van Autonome Socialisti-

veranderen. Die symboliseerde immers pre-

den internationaal niet erkend. Oekraïne

sche Sovjet Republiek. Op 26 februari 1992,

cies wat de bevolking van Krim wilde. Er

heeft geprobeerd de pro-Russische opstan-

de Sovjet-Unie bestond niet meer, werd

werd wel een nieuwe wet opgesteld, die op

delingen met geweld weer binnen zijn gren-

Krim omgevormd tot een republiek binnen

5 juni 2014 van kracht werd. Daarin werd

zen te krijgen. Voor een deel is dat gelukt,

het Oekraïense staatsbestel.

ook het wapen in het gebruik bevestigd dat

De onafhankelijkheidsverklaringen wer-

maar sinds de Akkoorden van Minsk in 2015

Het parlement van Krim nam 24 septem-

was aangenomen in de tijd dat Krim deel was van Oekraïne (Afb 2).

is er een bestand van kracht. Beide oblasten

ber 1992 een eigen vlag aan, naar een ont-

zijn sindsdien feitelijk verdeeld in Oekra-

werp van A. Malyhin en V. Trusov. Volgens

iense en ‘onafhankelijke’ gebieden. De strijd

artikel 1 van de Wet over de Staatsvlag van

in de Oekraïense tijd een aparte status. De

heeft tot nog toe zeker aan 10.000 mensen

de Republiek Krim bestond die vlag uit drie

marinebasis werd in 2014 tegelijk met Krim

het leven gekost.

horizontale banen, donkerblauw, wit en

geannexeerd. De stad behield zijn speciale

rood. De blauwe en rode baan hadden elk

status en de vlag die het op 21 april 2000

tie is het voor de twee volksrepublieken na

een hoogte van 1/6 van de vlag en de witte

had vastgesteld: een rood doek met daarop

vier jaar nog niet gekomen. Poetin heeft de

middenbaan had een hoogte van 4/6.

het op 12 februari 1969 aangenomen ‘com-

onafhankelijkheid van de twee landjes niet

De lengte-breedteverhoudingen waren

munistische’ wapen (Afb 3). Plannen de vlag

Tot aansluiting bij de Russische Federa-

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | voo rj a ar 20 18

Sebastopol op het Krim-schiereiland had

Afb 4. De vlag van het oblast Loegansk werd op

Afb 5. De lichtblauwe bovenste baan symboliseert

Afb 6. Loegansk’s wapen lijkt veel op

4 september 1998 vastgesteld.

dat Loegansk bij Rusland wil horen.

een staatswapen uit de Sovjet-tijd.

te veranderen, zijn nog niet uitgevoerd.

opkomt. De marmot en het paard komen uit

sisch gebied. Andere gebieden in Oost-Oe-

enkele stedelijke wapens van Loegansk. De

kraïne met grote concentraties etnische Rus-

den met blauw in het wapen de Zwarte Zee

17 goudgele- en veertien witte sterren die

sen vervangen de witte baan uit de

en met wit de kenmerkende witte huizen in

het wapenschild op de vlag omcirkelen,

Russische vlag voor een andere, eigen kleur.

de stad. Het lint met ster verwijst naar de

staan voor de 17 districten en veertien ste-

Donetsk heeft zwart in de bovenste baan

N. Krylov en S. Shakhunov symboliseer-

titel Heldenstad. Sebastopol kreeg die voor de moed die zijn inwoners in 1941-42 toonden tijdens de Duitse belegering. Ook de

den in het oblast . Deze vlag uit 1998 is nog steeds de vlag van het deel van het oblast dat niet in han-

staan. Groen is de kleur van de Russen in Charkov, een ten noorden van Loegansk gelegen Oekraïens oblast.

lauwertak herinnert daar aan. Het stand-

den is van de pro-Russische opstandelingen

beeld van adelaar met lauwerkrans staat in

die op 12 mei 2014 de Volksrepubliek Loe-

Oblast Donetsk

werkelijkheid in de haven. Het herinnert aan

gansk uitriepen. Het parlement van deze re-

Het parlement van het oblast Donetsk nam

de schepen die Rusland daar tijdens de

publiek schreef op 15 mei een ontwerpwed-

in de Oekraïense tijd op 17 augustus 1999

Krimoorlog in 1854-1855 afzonk om de

strijd uit voor een nationale vlag. Op 24 sep-

een vlag aan naar een ontwerp van Nina Gri-

haven te blokkeren voor de Engels-Franse

tember stelde het die vast. Deze vlag (ver-

gorievna Shcherbak. De kunstenares uit de

vloot2.

houdingen 2:3) heeft drie even hoge banen.

stad Donetsk was een van de bijna twee-

De bovenste lichtblauw, de middelste don-

honderd deelnemers aan een door het

Steenkool

kerblauw en de onderste rood (Afb 5). De re-

oblast uitgeschreven ontwerpwedstrijd. Vol-

In de Oekraïense tijd hadden de oblasten

bellen namen toen ook een nieuw wapen

gens de ontwerpinstructies moest in de vlag

Donetsk en Loegansk vlaggen aangenomen.

aan, dat heel veel lijkt op een staatswapen

de ziel van de regio worden blootgelegd.

Als eerste van de twee stelde het oblast-par-

uit de Sovjet-tijd (Afb 6). De Vlaggenwet

Shcherbak’s vlag (verhoudingen 2:3) had

lement van Loegansk op 4 september 1998

werd op 5 januari 2018 enigszins aangepast,

twee even hoge banen. Boven blauw, bene-

een vlag vast, naar een ontwerp van L. Zhda-

maar raakte de kleuren en verhoudingen

den zwart. Op de blauwe baan staat een

nov (Afb 4). Het is een blauw doek met in de

van de vlag zelf niet.

gele, halve zon met twaalf stralen. Op de

linker bovenhoek het wapen dat Loegansk

Het uiterlijk van de vlag is niet heilig

op 15 mei 1998 had aangenomen naar een

voor de pro-Russische rebellen in Loegansk.

ontwerp van A. Zakoretskyi.

Ze wordt ook veel gezien in niet-oﬃciële va-

Op het midden van het wapenschild staan, in zwart, een hoogoven en twee ha-

zwarte baan staan vijf gele reﬂecties van de zon (Afb 7). “Deze vlag symboliseert dageraad, we-

rianten, zoals met wapen, of met wapen én

dergeboorte en bewustwording. Ik vind het

de naam van het land in cyrillische letters.

heel leuk als de zon achter een wolk onder-

mers. Ze symboliseren de zware industrie in

Twee van de drie Russische kleuren zijn

het gebied, mogelijk gemaakt door de aan-

in de landsvlag van Loegansk opgenomen.

heb ik hier in de Donbas heel vaak gezien,”

gaat en je dan haar stralen goed ziet. Dat

wezigheid van grote hoeveelheden steen-

Hiermee eren de etnische Russen hun moe-

zei Shcherbak in een interview met de krant

kool. De zon staat symbool voor het feit dat

derland. Met de lichtblauwe bovenste baan

Segodnya in 20094. De kunstenares moet

Loegansk daar in Oekraïne ligt waar de zon

symboliseert Loegansk zichzelf als een Rus-

heel vaak uitleggen dat de zwarte baan niet Vlag! 2 2/ 28 0 | voorjaar 20 18



Afb 7. De vlag van het oblast Donetsk, in

Afb. 8. Op 21 juni 2014 nam het parlement deze

Afb 9. Het wapen van de Volksrepubliek Donetsk

1999 ontworpen door Nina Grigorievna Shcherbak.

vlag voor De Volksrepubliek Donetsk aan.

heeft erg veel weg van het wapen van Rusland.

voor de Zwarte Zee staat. Een dergelijke link

woorden ‘Donetskaja Narodnaj’, en in de on-

kleur diende te zijn, zonder wat voor sym-

is makkelijk te leggen, want het oblast ligt

derste, rode baan ‘Respublika’, de Volksrepu-

bool dan ook erop (Afb 10). Het duurde ech-

aan de Zee van Azov, die deel uitmaakt van

bliek Donetsk (Afb 8). Aan de stemming, ook

ter nog tot 9 februari 2018 tot de

de Zwarte Zee. De ontwerpster wilde met de

voor het wapen (Afb 9), namen 74 van de

Vlaggenwet door de Volksraad werd aange-

zwarte baan de rijke kolenafzettingen sym-

147 parlementsleden deel5. Een maand later

nomen. Nadat president Alexander Zakhar-

boliseren.

werd vlucht MH17 van Malaysian Airlines in

chenko van het land er op 27 februari zijn

het gebied van de volksrepubliek uit de

goedkeuring aan gaf, werd die van kracht.

De vlag van Shcherbak werd in het begin van de demonstraties in april-mei

lucht geschoten. Bij de 298 slachtoffers die

De vlag van Donetsk, zonder emblemen

2014 nog vaker gezien in het pro-Russische

daarbij omkwamen, waren 193 Nederlan-

en opschriften, was al langzaam in gebruik

kamp. Maar zij maakte al gauw plaats voor

ders.

gekomen voordat die oﬃcieel werd in fe-

driebanige vlaggen: boven zwart, midden

In welke vorm het besluit over de vlag is

bruari 2018. Zo werden al in mei 2015 Oe-

blauw en beneden rood, en over alles heen

genomen, blijft onduidelijk. Besluiten van

kraïense nummerplaten vervangen door die

een dubbelkoppige adelaar met op de borst

de Volksraad uit mei 2014 lijken onvind-

van de volksrepubliek, voorzien van een

een schild met de afbeelding van de aarts-

baar . De vaststelling van de vlag is hoe dan

plaatje van een effen driebanige vlag. Het

engel Michaël. Vaak met in cyrillische letters

ook overhaast genomen. Op 1 december

gebruik van die vlaggen raakte vooral inge-

2015 startte een parlementscommissie een

burgerd bij oﬃciële instanties, nog niet bij

onderzoek naar de juiste nationale symbo-

het volk.

de naam Volksrepubliek Donetsk. In de in alle haast opgestelde Grondwet van de Volksrepubliek Donetsk van 14 mei

len. Commissievoorzitter Herman Kadyrov

2014 werd in artikel 3 over de nationale

zei toen: "De staatssymbolen van het land

Krivoy Rog Republiek

symbolen vastgelegd dat er een speciale

weerspiegelen zijn identiteit en soevereini-

De vlag van de Volksrepubliek Donetsk

wet moet komen waarin de vlag en het ge-

teit. De driekleur, die we vandaag zien, is de

wordt in verband gebracht met de kortston-

bruik ervan worden vastgesteld. Het volks-

vlag van de Krivoy Rog Republiek. We had-

dige Krivoy Rog Republiek. Deze werd met

parlement discussieerde op 21 juni over de

den eerst niet de mogelijkheid om heraldi-

Rood-Russische steun op 12 februari 1918

nationale symbolen. Het Russische persbu-

sche experts te raadplegen, en ook geen

opgericht, in het huidige grensgebied van

reau Tass noteerde dat de gemoederen

kunstenaars. Het besluit moest snel worden

Oekraïne en Rusland. De steden Charkov en

daarbij nogal verhit raakten. Er was onenig-

genomen. Zo werden als noodgeval de vlag

Loegansk waren op verschillende momen-

heid over de volgorde van de banen en over

en het wapen van de Dnjepr geadopteerd.

ten hoofdstad van deze volksrepubliek. De

de vraag of de koppen van de adelaar al dan

Op dit moment worden we geconfronteerd

nu gebruikte vlag van Donetsk zou een

niet kronen moesten dragen.

met de noodzaak om de kwestie van de ont-

kopie zijn van de vlag van de Krivoy Rog Re-

Uiteindelijk nam het parlement van de

wikkeling van staatssymbolen grondiger te

publiek. Na het Verdrag van Brest-Litovsk,

Volksrepubliek Donetsk een zwart-blauw-

benaderen”7.

tussen Rusland en Duitsland, hield de repu-

rode vlag aan met daarop een grote adelaar en bovenin de zwarte baan in cyrillisch de 

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | voo rj a ar 20 18

De commissie kwam tot het eindoordeel dat de vlag van de volksrepubliek een drie-

bliek op te bestaan. Het grondgebied werd in 1921 opgenomen in Sovjet-Oekraïne8.

Afb. 10. De vlag van de Volksrepubliek Donetsk heeft

Afb. 11. De in 2013 voorgestelde vlag voor

sinds 27 februari 2018 drie evenhoge banen. De

Novorossia, een mogelijke federatie van Donetsk en

zwarte baan symboliseert Donetsk.

Loegansk.

In de universiteit van Donetsk weet Kri-

een idee dat eind 2013 tijdens de Euromai-

voy Rog Republiek-expert Vladimir Kornilov

dan Revolutie op Facebook was geboren in

zeker dat dit verhaal over de vlag een fabel-

pro-Russische kringen.

tje is. “Die vlag is nooit gebruikt in de Krivoy

Journalist Alexander Chalenko claimt

Rog Republiek. Daar wapperde toen een

dat hij betrokken was bij het ontwerpproces

Noten 1 Andriy Grechylo: "Contemporary ﬂags of the Ukrainian regions: Old traditions and new designs", Proceedings of the 20th International Congress of Vexillology, Stockholm 2003, p. 236.

communistische rode vlag”, zegt hij. “Het zit

van de vlag voor Nieuw-Rusland (Afb 11). “Ik

anders. Mijn broer en ik hebben in 1989 of

stelde me een witte achtergrond voor, met

1990 een vlag ontworpen voor de Donbas

daarop een blauw Sint-Andreaskruis met

3 Grechylo, 2003, p. 239-240.

Beweging. Het idee was simpel: de kleuren

rode randen. Die was duidelijk geïnspireerd

4 https://www.segodnya.ua/regions/donetsk/ﬂah-

van de vlag van de toenmalige Sovjet Repu-

op de Russische marinevlag. Volgens mij is

bliek Oekraïne plus een zwarte baan voor de

duidelijk waarom”, aldus Chalenko op zijn

kolenindustrie in Donetsk. Onze vlag was

eigen Facebook-pagina. “Maar anderen stel-

rood boven, blauw in het midden en zwart

den voor om de kleuren te wisselen, om

beneden” . De vlag die de gebroeders Kornilov voor

rood de hoofdkleur te maken. Het blauwe

2 Persoonlijke mededeling Viktor Lomantsov, 7 april 2018.

donetskoj-oblacti-vybirali-iz-200-variantov.html (Geraadpleegd, 3 april 2018) 5 http://tass.ru/mezhdunarodnayapanorama/1271627 (Geraadpleegd, 27 maart 2018) 6 De website van de Volksraad van Donetsk

kruis daarop zou witte randen moeten krij-

(https://dnrsovet.su) houdt alle wetten en decreten.

de Donbas Beweging (Interdvizheniye Don-

gen. Dat resulteerde in een mooie vlag. De

De nummering van beide besluitreeksen begint pas

basa), bedachten, werd op 8 oktober 1991

kleuren van de Novorossia-vlag waren iden-

in november 2014.

door de beweging erkend en aangenomen.

tiek aan de Russische driekleur. En op 4 de-

Interdvizheniye Donbasa maakte zich des-

cember 2013 nam ik ‘namens het volk’ het

ennye-simvoly-dnr/ (Geraadpleegd, 19 mei 2017)

tijds sterk voor het instandhouden van de

initiatief en riep op: ”Iedereen die Euromai-

8 Maxim Edwards: Symbolism of the Donetsk People’s

Sovjet-Unie. Kornilov: “Jaren later dook de

dan niet accepteert, moet de vlag van Novo-

Republic, 9 June 2014. https://www.opendemo-

vlag weer op, maar de volksrepubliek veran-

rossia ophangen bij zijn Facebook-proﬁel” 10.

cracy.net/od-russia/maxim-edwards/symbolism-of-

derde de volgorde van de banen, waardoor

De vlag was in het eerste jaar van de af-

het tot uitdrukking kon brengen dat die bij

scheiding van Donetsk en Loegansk vaak te

Rusland wil horen. Hetzelfde geldt voor de

zien, maar het idee om tot een federatie te

dubbelkoppige adelaar.”

komen is nooit doorgezet. Naar verluidt omdat Poetin een dergelijke federatie niet

Nieuw-Rusland

ziet zitten. In de twee nieuwe volksrepublie-

Loegansk en Donetsk hebben een maand

ken hebben ze echter een andere manier

nadat ze tot volksrepublieken werden uitge-

gevonden om Poetin te laten zien dat ze

roepen geprobeerd om samen te gaan in

Russisch willen worden. Steeds vaker wordt

een federatie, die Nieuw-Rusland (Novoros-

de Russische vlag, al dan niet samen met die

sia) zou moeten gaan heten. Novorossia was

van de eigen volksrepubliek, uitgestoken.

7 https://dnrsovet.su/deputaty-obsudili-gosudarstv-

donetskpeople%E2%80%99s-republic-ﬂag-novoros siya (Geraadpleegd 21 juni 2014) 9 Messenger-interview met Vladimir Kornilov, 4 april 2018. 10 https://www.fort-russ.com/2015/12/the-real-storyof-novorossiya-ﬂag/ (Geraadpleegd, 4 april 2018)

Vlag! 2 2/ 28 0 | voorjaar 20 18



De Republiek der Zuid-Molukken (RMS) Ook in 01 bezocht Thijs van Leeuwen, oud-voorzitter van de

Indonesië gehandeld heeft in strijd met de R.T.C.- overeenkomsten en

NVvV, de Vierdaagse van Nijmegen, een wereldbekend wandel-

haar eigen grondwet.

evenement. Hij signaleerde er een hem onbekende vlag en nam

Ambon, 25 april 1950 De Regering der Zuid-Molukken,

contact met mij op. Omdat ik die na een middag zoeken en het

w.g. J.H. Manuhutu & A. Wairisa’

(Afb 3.)

inschakelen van flagfinders nog niet thuis kon brengen, plaatste ik een bericht op onze facebookpagina. Binnen een dag was

Op 28 april 1950 werd een staatscommissie benoemd die tot taak

met hulp van enkele reacties de onbekende ons bekend ge-

kreeg een nationale vlag te ontwerpen. Deze commissie stond

maakt. Het is de tweede vlag in dit artikel (afbeelding 7) waar

onder voorzitterschap van M.A. Tetelepta, de latere minister van On-

het toen om draaide. Verder zij opgemerkt dat RMS-ers al vele

derwijs. De ontworpen en genaaide vlag werd dinsdagmorgen

jaren deelnemen aan de Vierdaagse van Nijmegen. Dit blijkt bij-

2 mei 1950 op het plein tegenover het regeringsgebouw in Kota

voorbeeld uit afbeelding 1, waar de RMS-vlag net de toeschou-

Ambon om 10.00 uur voor het eerst gehesen. We beschikken niet

wers groet.

over een foto van de vlag zelf van dat historische moment. Afb 4

D oor W IM SC H UU R MAN

Op 4 mei 1950 werden per regeringsbesluit in ‘Berita Ambon’ de vorm

met medewerking van Thijs van Leeuwen en van Jos Poels

en betekenis van de nieuwe vlag uiteengezet. Op 2/4 mei 1950 is de vlag van de Republiek der Zuid-Molukken bij Regeringsbesluit vast-

p 27 december 1949 droeg Nederland de soevereiniteit

gesteld. Afb 5.

van Nederlands-Indië met uitzondering van Nieuw-Guinea

over aan de Republik Indonesia Serikat (RIS), oftewel de Ver-

enigde Staten van Indonesië, na daarover afspraken gemaakt te hebben op de zogenaamde Rondetafelconferentie [RTC]. De ZuidMolukken maakten toen als daerah ofwel district deel uit van de Negara Indonesia Timur [NIT], de Federatie van Oost-Indonesische Staten die in december 1946 gevormd was. Nadat duidelijk geworden was dat deze jonge staat in de eenheidsstaat Indonesië ingelijfd zou worden, werd de onafhankelijke Republik Maluku Selatan [RMS], de Republiek der Zuid-Molukken, op 25 april 1950 geproclameerd, nadat de vorming van een onafhankelijke Republik Indonesia Timur [RIT] ofwel Republiek Oost-Indonesië was mislukt. Dit alles was mogelijk volgens de bepalingen van de RTC en NIT. Afb 2.

Afb 1: 1972, vlaggendragers groeten het publiek op de hoofdtribune van de Nijmeegse Vierdaagse.

‘Onafhankelijkheidsverklaring Zuid-Molukken, Ter voldoening aan de waarachtige wil, eis en aandrang van het

Deze vlag is onder twee namen bekend: Bandera Pelani (Regen-

Volk der Zuid-Molukken, proclameren wij hierbij de onafhankelijkheid

boogvlag) en Bandera Ampa ’Cora’ (De Molukse Vierkleur). Het doek

de fakto en de jure van de Zuid-Molukken met de politieke vorm van

kent verhoudingen van 2 : 3 en kent vier lengtebanen van

een republiek, los van elke staatkundige betrekking met de staat Oost-

blauw/wit/groen/rood in de verhoudingen van 1:1:1:6. Afb 6.

Indonesie en de Republiek der Verenigde Staten van Indonesie, op grond van het feit dat de deelstaat Oost-Indonesie niet in staat is zich

De betekenis van de kleuren:

als deelstaat te handhaven in overeenstemming met de regelingen van

Blauw symboliseert de zee, die door haar rijke opbrengst zo’n grote

de Denpasar-conferentie, welke nog wettig van kracht zijn, alsmede in

rol speelt in het dagelijkse leven van het volk. Het symboliseert ook

overeenstemming met het Besluit van de Zuid-Molukken Raad van

de trouw van het Molukse volk aan het land.

11 maart 1947, terwijl voorts de Regering van de Verenigde Staten van

Wit doelt op de zuiverheid van de strijd en op de vrede die gediend



Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | voo rj a ar 20 18

Afb 6 Oﬃciële vlag van de Zuid-Molukken, vlag van de RMS in ballingschap

Afb 3 Proklamasi Republik Maluku Selatan.

Afb 2 Ligging van de Zuid-Molukken.

Afb 4 Aangetreden RMS-kabinet (links) bij de eerste

Afb 5 Toeschouwers/deelnemers. De vlag wordt

vlaghijsing. Het dundoek ging rechts buiten beeld in

links buiten beeld gehesen.

top.

Afb 7 Tweede vlag; status van voorlopig ontwerp

. Afb 8 Staatswapen RMS.

Afb 9: logo FKM.

Afb 10 Tweede logo FKM

uit 1950. Vlag! 2 2/ 28 0 | voorjaar 20 18



wordt. Het is de kleur van de witte stranden die door de zee worden

spreuk MENA-MURIA in hoofdletters. Boven de duif staat in hoofd-

overspoeld.

letters de naam van de staat in twee gebogen regels: REPUBLIK

Groen is de kleur van het rijke landschap, dat het volk voedsel

MALUKU-SELATAN

schenkt.

De wapenspreuk betekent letterlijk: ‘Voor - Achter’, in de zin van:

Rood is het symbool van de voorouders, de oerkleur ofwel asa van

“Wij vormen samen een onverbrekelijk geheel!” Deze woorden heb-

het hele land. Het symboliseert ook het bloed en vuur van het volk

ben het dynamisch karakter gekregen van een klaroenstoot, een

om zich te verdedigen tegen vreemde indringers.

strijdkreet die het volk oproept tot een hechte barricade voor eigen

Deze Regenboogvlag ofwel Molukse Vierkleur is de oﬃciële vlag van

levensrechten: Mena Muria, ofwel één voor allen, allen voor één.

de Zuid-Molukkers en hun regering in ballingschap.

De Molukse cultuur is rijk aan symboliek en bijgeloof. Als men een witte duif waarneemt bij een belangrijke gebeurtenis, dan ziet men

Het precieze uiterlijk van deze vlag was medio mei 1950 niet direct

dit als een goed voorteken, ook bij militaire expedities.

duidelijk! Twee kranten meldden dat in de blauwe baan een vis met schelpen afgebeeld zou zijn 1.

Nationaal volkslied Vanaf de beginperiode van de RMS werd de kapata (Alfoerenlied)

Een week later werd op 9 mei 1950 in Ambon opnieuw voor het

“Hena Masa Waia” gebruikt als nationaal volkslied. Een Alfoer was de

eerst een vlag gehesen. Volgens Stefan Lambregts op Flags of the

oorspronkelijke bewoner van het eiland Ceram.

World in 2006 kende deze geen lengtebanen, doch evenhoge met

Daar dit lied te pas en te onpas gezongen werd in door de eenheids-

een broekingdriehoek: drie evenhoge banen van blauw, wit en

staat Indonesia bezette gebieden, achtte de Zuid-Molukse regering

groen met een rode broekingdriehoek waarop een cirkel van zeven

het niet langer geschikt als volkslied.

witte vijfpuntige sterren.

Hena Masa Waia wordt door sommige Molukse politieke groeperin-

Van de sterren wordt verondersteld dat deze staan voor de belang-

gen/organisaties nog steeds gehandhaafd als nationaal volkslied. De

rijkste eilanden van de Zuid-Molukken, te weten Buru, Ceram,

RMS kent oﬃcieel een ander volkslied: MALUKU TANAH AIRKU ofwel

Ambon, Wetar, de Tanimbar eilanden, de Key eilanden en de Aru ei-

De Molukken, mijn vaderland.

landen. Deze vlag werd in vlaggenkundige kring bekend door een publica-

Op 9 mei 1950 werd het leger, de APRMS, opgericht en op 25 mei

tie in het Heraldisch Tijdschrift, jaargang 11 (2005). Hierin staat letter-

werd de RMS-grondwet van kracht.

lijk de volgende passage:

Op 17 augustus 1950 riep president Soekarno de Indonesische een-

“Vrijwel tegelijkertijd met het ontwerp voor de vlag van de RMS in

heidsstaat uit. Op 28 september begon de invasie van Ambon. Op

Indonesië kwam een andere vlag in Nederland in gebruik. Deze is

5 november daaropvolgend viel de hoofdstad Ambon in handen

mogelijk naar een voorlopig ontwerp, dat direct na de uitroeping

van het Indonesische leger. Begin december week de RMS-regering

van de RMS aan Nikijuluw werd doorgegeven, gemaakt.”

uit naar het eiland Ceram. Vandaar werd onder leiding van Chris

Met Nikijuluw wordt hier de Molukse arts Karel Nikijuluw, toenmalig

Soumokil de guerillaoorlog voortgezet.

algemeen vertegenwoordiger van de RMS in het buitenland, be-

De Proclamatie van de RMS is onderwerp geweest op de agenda

doeld. In het artikel in het Heraldisch Tijdschrift wordt helaas geen

van de Verenigde Naties, maar werd daar verdrongen door de Korea-

bron genoemd.

oorlog. Na de arrestatie van Soumokil op 2 december 1963 liep de

De vraag omtrent dit vlagmodel blijft: hoe verhoudt dit tweede

oorlog in 1966 ten einde. De tijd na 1966 werd op de eilanden en

vlagmodel uit Nederland zich tot de hijsing van 9 mei op Ambon? Te

met name op Ambon gekenmerkt door zware onderdrukking.

meer gezien de communicatiemiddelen van dat moment. Is er

Kleine groepen actieve RMS-ers bleven voortdurend actief, en veel

sprake van gebrekkige of miscommunicatie geweest? Afb 7.

RMS-ers werden door de bezetter in de gevangenis gezet. Vanuit Nederland zet de Molukse gemeenschap zich nog steeds in

In juli 1950 nam de regering van de Republiek der Zuid-Molukken

voor een eigen staat op de Molukken.

[RMS] oﬃcieel een staatswapen aan. Afb 8. Het ronde wapen met dubbele rand toont een pombo ofwel

FKM

witte Zuid-Molukse duif, die op het punt staat op te vliegen, de vleu-

Het Front Kedaulatan Maluku, ook bekend als Maluku Sovereignty

gels halfgeopend en met in de snavel een vredestakje. Op de borst is

Front, is een kleine, meestal niet-gewelddadige groep die zelfbe-

een wapenschild getatoeëerd met gekruist een traditionele Molukse

stemming voor de Molukken nastreeft en dus afscheiding van de

parang of kapmes, een salawaku ofwel een smal schild en een tom-

eenheidsstaat Indonesië. Het FKM is een vereniging van politieke-

bak ofwel een speer.

en mensenrechtenorganisaties. Het FKM werd op15 juni 2000 op

Onder de pombo twee gekruiste olijftakken, waaronder de wapen-

Ambon opgericht. Een van hun activiteiten is het laten wapperen

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

van de RMS-vlag in het openbaar. De leider is Alex Manuputty, die naar de Verenigde Staten van Amerika is gevlucht en vandaar het streven naar onafhankelijkheid steunt.

In Memoriam Anton Warnies

Vanwege het – in de ogen van Indonesië – uitvoeren van illegale activiteiten zitten verschillende Zuid-Molukkers

(10 juli 1935 - 17 januari 2018)

lange gevangenisstraffen uit. Het FKM gebruikte in de eerste jaren een logo op witte

Begin dit jaar is op 82-jarige leeftijd Anton Warnies overleden. Binnen de Ne-

ondergrond bestaande uit de wapperende eerste RMS-

derlandse Vereniging voor Vlaggenkunde, waarvan hij lid was sinds 1993,

vlag omkranst met van blauwe hoofdletters de naam

was hij een bekend en prominent ﬁguur. Hij diende de vereniging vele jaren

van de vereniging voluit en de initialen van een groter

als secretaris en was ook enige tijd voorzitter.

lettertype onder de vlag. Momenteel gebruikt het FKM (ook) een ander logo.

Anton was beroemd binnen de vereniging, want hij was de enige persoon, die nog daadwerkelijk vlaggen bij zijn werkzaamheden had gebruikt.

De naam is uitgebreid met PERWAKILAN USA, staat in

Hij praatte als het ware met vlaggen. Als piepjong matroos monsterde hij aan

zwarte hoofdletters op een witte ring met een zwarte

als seiner 3e klasse bij de Koninklijke Marine. Hij voer over de wereldzeeën op

binnen- en buitenrand; tussen de woorden een schei-

kruisers en zelfs op het enige vliegkampschip dat Nederland ooit gehad

dingsstreepje; ook hier onderin de initialen F.K.M. Het

heeft: Hr. Ms. Karel Doorman. Op de brug van die schepen was hij voor de

veld binnen en buiten de ring is donkerrood. Binnen de

commandant een belangrijke vraagbaak om vlaggen op andere schepen te

ring is de pombo van wit met lijnen van zwart geplaatst.

duiden, vlaggenseinen te ontcijferen en natuurlijk zelf ook met vlaggen te

Over diens staart is een wit lint in de vorm van een

seinen.

boogdeel gelegd, waarop de wapenspreuk MENA MOERIA in hoofdletters. Afb 9. Gezien de naamsuitbreiding, het land waar de heer

Later gaf hij hierin les op de Verbindingsschool op het Amsterdamse Marine Etablissement. Daarbij vervaardigde hij zelf met kleurpotlood zijn eigen lesmateriaal wat hij met een knipoog naar zijn roepnaam Toon de titel gaf:

Manuputty verblijft, de stijl van dit logo dat op een zegel

VLAGVERTOON!. Binnen de marine klom Anton op van eenvoudig matroos

lijkt en het feit dat men bij de Verenigde Naties om aan-

tot Luitenant-ter-Zee 2e klasse. Een hele prestatie in zijn tijd. Trots toonde hij

dacht voor de kwestie der Zuid-Molukken vraagt, kan

dan ook altijd zijn oﬃcierssabel, dat de wand van zijn huiskamer sierde.

het zijn dat het vanuit de VS gebruikt wordt. Afb 10.

Voor de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde, maar ook voor vele buitenlandse vlaggenverenigingen en belangstellenden is hij van onschatbare waarde geweest. Door zijn expertise en praktische ervaring met vlaggen

Het Nieuwsblad voor Sumatra, 15 mei 1950, p. 1 en De Locomotief,

en als beheerder van de bibliotheek van de vereniging was hij in staat alle

Samarangsch Handels- en Advertentie-blad, Vol. 98, No. 211, 15 May

vlaggenvragen deskundig, maar ook met de nodige humor te beantwoor-

1950, p1.

den. Door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, waardoor er tal van nieuwe lan-

Dank

den ontstonden, en de afschaﬃng van het apartheidsregiem in Zuid-Afrika,

Graag wil ik Jos Poels bedanken voor het aanleveren van gegevens uit

waardoor dit land een nieuwe vlag moest krijgen, beleefde Anton op vlag-

zijn archief.

genkundig gebied gouden tijden. Voor mij als voorzitter was hij een belangrijke steun en toeverlaat bij de

Bronnen:

organisatie van Vlaggendagen op uiteenlopende plaatsen zoals het Scheep-

https://www.wereldvlaggen.nl/nl/vlag-de-republiek-der-zuid-mol-

vaartmuseum Amsterdam, het Maritiem Museum Rotterdam, het Sportmu-

ukken-rms-2e-vlag.html

seum en het VOC-schip De Batavia in Lelystad, het Vakbondsmuseum en Huis

–

http://www.maluku-collection.nl/vlag.html

Doorn.

–

https://nl.wikipedia.org/wiki/Republiek_der_Zuid-Molukken

–

www.museum-maluku.nl

tergrond is bij zijn overlijden het liedje uit de musical De Jantjes toepasselijk:

–

Stg Moluks Historisch Museum SvA-1968-nr-221 PDF

“Nou tabé dan! Ik groet je mijn mooi Amsterdam.

–

http://www.republikmalukuselatan.nl/nl/content/historie.html

De kapitein staat al op de brug. Geef me nog een poot, straks gaat de boot”.

http://www.michr.net/moluccas-sovereignty-front---front-kedaulat-

Anton Vaarwel!

–

an-maluku-fkm.html –

https://en.wikipedia.org/wiki/Maluku_Sovereignty_Front

Anton was een rasechte Amsterdammer en mede gezien zijn marineach-

Thijs van Leeuwen, Oud-voorzitter Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

Vlag Gambia ontkomt nèt aan een verminking Ontwerper Louis Lucien Thomasi symboliseerde de gouden toekomst van zijn land President Yahya Jammeh wilde onlangs

Koloniën uitgezonden kapitein Alexander

Eerste vlaggen

van Gambia, het kleinste land van Afrika,

Grant sloot in april 1816 een verdrag met

De etnische groepen in Gambia gebruikten

een Islamitische Republiek maken en dat

het stamhoofd van Kombo over St. Mary’s Is-

geen vlaggen. De enige vlaggen die ze daar

ook in landsvlag tot uitdrukking bren-

land. Deze stond de zandbank, die in de

zagen, waren die, die werden gebruikt door

gen. Net voordat de dictator een islami-

eeuwen daarvoor door de Portugezen Ban-

Europese en Amerikaanse slavenschepen.

tisch symbool in de vlag kon

julo werd genoemd, af aan de Britten. St.

De Britten markeerden hun bezittingen over

verordonneren, werd hij zijn land uitge-

Mary’s Island gaf hen de perfecte controle

de hele wereld met Union Flags, meestal bij

gooid. De door Louis Lucien Thomasi ont-

over de monding van de brede rivier in de

hun overheidsgebouwen en bij militaire

worpen kleurige banenvlag bleef

Atlantische Oceaan. Hier werd een nieuwe

posten. Gambia maakte daar geen uitzonde-

daarmee een verminking bespaard. De

nederzetting gebouwd, naar een ontwerp

ring op. In de begintijd van de Britse con-

Gambiaanse vlag is, sinds haar ingebruik-

van Sir Charles MacCarthy. Hij noemde de

trole over de Gambia-rivier bestonden er

name bij de onafhankelijkheid in 1,

nederzetting Bathurst, naar de toenmalige

nog geen vlaggen voor de kolonies. Dit ver-

uitgegroeid tot een waar nationaal sym-

Britse minister van Koloniën, Henry Bathurst.

anderde op 16 januari 1866, toen de Admi-

bool. De vlaggenhistorie van het land dat

Bathurst – in 1973 herdoopt tot Banjul –

raliteit in Londen Circulaire No. 4-S over de

ontstond om slavenschepen tegen te

diende ook als een nieuw thuis voor be-

koloniale kleuren rondstuurde. In die circu-

houden.*

vrijde slaven.

laire werd voorgeschreven: “Alle vaartuigen

Sierra Leone, een ander Brits territorium Door JOS POELS

die toebehoren aan, of in dienst zijn van de

aan de West-Afrikaanse kust, werd als be-

koloniën, (...) moeten een blauwe vlag voe-

stuurszetel aangewezen. Van daaruit werd

ren, met het zegel of de badge van de kolo-

et Verenigd Koninkrijk was in 1807

ook Goudkust, zoals Ghana toen heette, ge-

nie in de vlucht”1.

het allereerste land dat de slaven-

controleerd. Deze merkwaardige bestuur-

handel afschafte. De Britten maak-

lijke constructie duurde tot 1842, toen het

loniale vlaggen kon ontstaan na de afschaf-

ten het niet alleen hun eigen

kleine gebied in Gambia een aparte kolonie

ﬁng van het systeem waarbij de Britse vloot

slavenhandelaren moeilijk, ze deden dat ook

werd. Inmiddels was de Britse jurisdictie

was verdeeld in een rood, een blauw en een

voor die van andere landen. In het gebied

over het gebied uitgebreid. In 1823 hadden

wit squadron. De kleur van de vlag ver-

dat nu bekend staat als Gambia, stichtten ze

de Britten een eiland op ongeveer 250 kilo-

raadde tot dan toe tot welk squadron het

een basis van waaruit ze de Gambia-rivier

meter stroomopwaarts in de Gambia-rivier

schip behoorde. De witte versie van de vlag,

konden controleren en slavenschepen stop-

gekocht van inheemse hoofden. Dit is waar

of ensign zoals die door de Britten werd ge-

pen. Deze rivier was uitgegroeid tot een

Georgetown (nu Janjanbureh) ontstond.

noemd, bleef aan de marine voorbehouden.

soort snelweg voor mensentransporten van-

Toen in 1857 de Britten Albreda (nu Alba-

De blauwe versie kwam vrij voor vaartuigen

uit het West-Afrikaanse binnenland.

darr) op de noordoever van de rivier ver-

in dienst van de overheid; de rode versie

wierven, werd Gambia in feite volledig Brits.

voor boten van particulieren.

De door het Londense ministerie van 1

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

De introductie van onderscheidende ko-

De nieuwe koloniale vlaggen, ensigns,

Afb 1. De Admiraliteitsraad in

Afb 2. Palmbomen zijn overal in

Afb 3. In 1877 kreeg Goudkust

Londen keurde in 1870 de

Gambia te zien. Maar geen heu-

van de Admiraliteit hetzelfde

badge van de West-Afrikaanse

vels en olifanten. Wel koeien,

embleem als dat, dat werd ge-

Nederzettingen goed. In novem-

zoals hier in de omgeving van

bruikt tijdens de periode van de

ber 1888 eindigde het gebruik

Kasa Kunda in het Western Dis-

West-Afrikaanse Nederzettin-

ervan.

trict.

gen. G en C staan voor Gold

kwamen steeds tot stand door nauwe sa-

Coast.

menwerking van de Admiraliteit, het ministerie van Koloniën in Londen, en de Britse gouverneur ter plaatse. De introductie van het koloniale vlaggensysteem ging aanvankelijk aan Gambia voorbij, want het gebied versmolt – voor de tweede keer – met Sierra Leone en Goudkust, in datzelfde jaar 1866. Toen werd ook het gebied in en om Lagos, in het hedendaagse Nigeria, onderdeel van de nieuwe entiteit. Deze vier Britse gebieden werden gezamenlijk de West Africa Settlements, de West-Afrikaanse Nederzettingen, genoemd. Het duurde vier jaar voor de West African Settlements een badge kregen, die in de blauwe koloniale vlag, de blue ensign, kon

Afb 4. Badge die Kolonie Lagos

Afb 5. Na de ontbinding op 28

Afb 6. Gambia’s eigen versie van

worden gebruikt. De Admiraliteitsraad

in 1886 van de Admiraliteit

november 1888 van de West-

de badge met olifant, verleend

(Lords Commissioners of the Admiralty) in

kreeg.

Afrikaanse Nederzettingen

kort na 28 november 1888.

Londen keurde het ontwerp in 1870 goed

kreeg Sierra Leone van de Admi-

(Afb 1). De badge was gebaseerd op het

raliteit een olifantenbadge met

oude zegel van Sierra Leone . Het toont een

de hoofdletters S.L.

landschap met een bruinachtige olifant – het lijkt erop dat die trompettert – voor een

Afb 7. De koloniale vlag van

palmboom en groene heuvels op de achter-

Gambia verscheen voor het

grond. Onder de olifant staan de rode, kapi-

eerst in de editie van 1889 van

tale letters 'WEST AFRICA SETTLEMENTS' .

het oﬃciële vlaggenboek van de Britse Admiraliteit.

Verkeerd landschap Deze afbeelding zou best een accuraat weergegeven landschap kunnen zijn voor Lagos, de Goudkust en Sierra Leone; dat was zien, omdat alleen schepen in dienst van de

miraliteit hetzelfde embleem dat werd ge-

bied had (en heeft) geen groene heuvels en

kolonie het recht hadden deze vlag te voe-

bruikt in de periode dat het gebied deel uit-

het huist ook geen olifanten. Het enige

ren. Onder deze boten zal de nieuwe koloni-

maakte van de West Africa Settlements. In

nauwkeurige dat de vlag-badge voor Gam-

ale stoomboot St. Mary zijn geweest, die in

plaats van de volledige naam van de neder-

het echter zeker niet voor Gambia. Dit ge-

bia aangeeft, is de palmboom. Die zijn overal in het land te zien (Afb 2).

zetting te gebruiken, werden de rode hoofd-

De gebieden Lagos en Goudkust verlie-

letters G. en C. gebruikt, afkorting voor Gold

1875 de Dover verving . ten de West-Afrikaanse Nederzettingen in

Coast (Afb 3), de Engelse benaming voor

ments werd niet op grote schaal gebruikt.

1874 toen deze fuseerden tot Goudkust. In

Goudkust. Toen Lagos in 1886 Goudkust

Het werd aanvankelijk nooit aan land ge-

1877 kreeg de kolonie Goudkust van de Ad-

verliet en een zelfstandige kolonie werd,

De blue ensign van de West Africa Settle-

Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

•

1

kreeg het twee jaar later hetzelfde olifantsembleem, maar met de rode hoofdletter L. voor Lagos (Afb 4). Sierra Leone en Gambia bleven over als de West-Afrikaanse Nederzettingen tot 28 november 1888. Gambia en Sierra Leone werden toen beide zelfstandige kolonies. Sierra Leone kreeg de olifantenbadge met de hoofdletters S. L., voor Sierra Leone

Afb 8. Hoogstwaarschijnlijk is de vlag die de overheidsboot 'Mansah Kilah' voert, hier op een foto uit 1904, de

(Afb5). Gambia kreeg hetzelfde embleem

blue ensign met Gambia’s olifantenbadge.

van de Admiraliteit, maar met een rode G., voor Gambia (Afb 6). Hiermee kwam een einde aan het gebruik van de West Africa

ATLANTISCHE

Settlements-badge uit 18705.

Gambia’s eigen badge

Kerewan

•

Serekunda

De nieuwe status als kolonie had een mooie gelegenheid kunnen zijn om alle fouten uit

OCEAAN

•

Farafenni Mansa Konko

mbia

•

Georgetown

• •

Basse Santa Su

•

Brikama Gunjur

het vorige ontwerp te halen. Gambia had

nog steeds geen groene heuvels en inheemse olifanten. Deze kans werd echter

Afb 9. Gambia grenst aan drie zijden aan Senegal.

door geen van de samenwerkende overBoodschapper), die in 1894 was aangeschaft

Gambia is, telt acht belangrijke etnische

Toen Gambia het nieuwe embleem

voor het opzetten van een reguliere weke-

groepen9. Het zijn dezelfde groepen als in

kreeg, was het – met uitzondering van de

lijkse posten passagiersdienst. Het is zeer

het naburige Senegal. Om administratieve

hoofdletter G – identiek aan dat van Sierra

waarschijnlijk dat de vlag die op de foto te

redenen werd Bathurst en zijn omgeving tot

Leone, Goudkust en Lagos. Pas vanaf 1909

zien is die in 1904 werd gemaakt, de blue

kolonie en de rest van het gebied tot een

nam het aantal olifantenkentekens lang-

ensign met de Gambiaanse versie van de oli-

protectoraat verklaard, vandaar de oﬃciële

zaam af6. De nieuwe Gambia-badge werd

fantenbadge is8 (Afb 8).

naam de Kolonie en het Protectoraat Gam-

heidsinstanties aangegrepen.

voor het eerst gepubliceerd in de 1889-edi-

In 1889 werden de huidige grenzen van

bia. Na een kort conﬂict tussen de Britse ko-

tie van het oﬃciële Britse Admiraliteits-vlag-

Gambia getrokken, toen het Verenigd Ko-

loniale troepen en inheemse Gambianen,

genboek ‘Drawings of the Flags in use at the

ninkrijk daarover een overeenkomst be-

werd in 1906 het Britse koloniale gezag ste-

reikte met Frankrijk, die het bestuur

vig gevestigd.

Present Time by Various Nations‘ (Afb 7). Zoals dat het geval was met de vorige

uitoefende over Senegal (Afb 9). Dat verdrag

In 1924 werd overwogen de badge in de

vlag, werd het nieuwe koloniale doek van

hield totaal geen rekening met de etnische

vlag te wijzigen. Op 11 maart van dat jaar

Gambia niet vaak gezien. Het werd zeker

groepen die door het trekken van de grens

werd daartoe een voorstel vanuit het Gou-

niet beschouwd als een symbool dat de hele

van elkaar werden gescheiden. Het hield al-

vernementskantoor in Bathurst gestuurd

kolonie symboliseerde. Het was eerder een

leen rekening met de strategische belangen

naar de minister van Koloniën in Londen.

symbool voor de Britten dat ze het gebied

van het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Het

Helaas is het niet duidelijk waarom een

vast in handen hadden. Het werd alleen ge-

gaf Gambia de geograﬁsche vorm van een

nieuw ontwerp werd voorgesteld en

bruikt door koloniale schepen. Een van hen

aardnoot, die vreemd genoeg nu een be-

waarom het plan niet tot uitvoering kwam.

was het stoomschip 'Mansah Kilah' (Konings

langrijk exportproduct is. Het gebied dat nu

De originele documenten die betrekking

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

Afb 10. De ‘foute’ badge werd in 1944 in een serie

Afb 11. De douane in Bathurst kreeg in 1934 toe-

van de Gambiaanse postzegels verwerkt.

stemming voor een speciale douanevlag.

Goudkust (Ghana) in 1957 het startschot gaf. In sommige koloniën moesten bloedige • oorlogen worden gevoerd om de onafhanS

Afb 12. Tijdens de parade voor het bereiken van autonomie op 4 oktober 1963, waren er meerkleurige doe-

kelijkheid te bereiken. In andere gebieden

ken uitgehangen, zoals te zien op deze zwart-witfoto.

werden partijen opgericht, wiens belangrijkste programmapunt onafhankelijkheid was. Hun partijkleuren hadden grote invloed op de nationale vlag van hun land nadat de onafhankelijkheid eindelijk was bereikt. Dit was echter niet het geval voor Gambia. De weg naar onafhankelijkheid van het land verliep redelijk vredig. De eerste lokale politieke partijen werden in de jaren 50 opgericht. De United Party (UP) en de People's Progressive Party (PPP) ontwikkelden zich tot de meest prominente en invloedrijke. De PPP, met een grote Mandinka aanhang, ontpopte zich in 1960 als de toonaangevende pleitbezorger voor onafhankelijkheid. Gambia verwierf interne autonomie op 4 oktober 1963, met PPP-leider Dawda Jawara als premier. Langs de route van de parade die die

hebben op het onderwerp zijn niet te vin-

verkeerde hij in de veronderstelling dat het

dag werd afgenomen, waren kleurrijke

den, noch in het National Record Oﬃce in

een oﬃciële vlag was. Het ministerie van Ko-

spandoeken opgehangen, zoals te zien is op

Banjul, noch in de National Archives in Lon-

loniën in Londen zocht daarop goedkeuring

een zwart-witfoto die die dag in Bathurst

don10. Tien jaar later, in 1944, werd het ont-

bij de Admiraliteit, die die uiteindelijk ook

werd gemaakt (Afb 12). Helaas weten we de

werp van de 'foute' olifantenbadge nog

verleende. Op 31 januari 1934 werd de gou-

exacte kleuren niet, laat staan de betekenis

steeds gebruikt in een reeks Gambiaanse

verneur in Gambia meegedeeld dat de Ad-

ervan. Er bestond een zogenaamde 'be-

postzegels (Afb 10).

miraliteit "geen bezwaar had tegen de

leefdheidsvlag', ontworpen voor de minis-

voortzetting van de praktijk van het gebruik

ters, maar ik heb het ontwerp niet kunnen

van de blauwe vlag zoals beschreven ... bij

traceren13.

Er was nog een andere vlag in gebruik, die kan worden beschouwd als een koloni-

ale vlag van Gambia. In de jaren 20 van de

Customs House in Bathurst" . Op deze ma-

Het verlangen naar onafhankelijkheid

vorige eeuw begon de douane in Bathurst,

nier kreeg de speciale Gambiaanse douane-

werd omarmd door andere politieke par-

zonder oﬃciële toestemming van de Admi-

vlag sanctie12.

tijen. Samen oefenden ze steeds meer druk uit op de Britse regering. Om deze reden

raliteit in Londen, zijn eigen vlag te gebruiken. Het was een Britse blue ensign met in de

Onafhankelijkheid

werden alle politieke partijen in juli 1964

vlucht een Tudor-kroon, met eronder het

In de jaren vijftig en zestig van de vorige

voor besprekingen over onafhankelijkheid

woord Customs (douane) (Afb 11). Het wap-

eeuw maakten de meeste gebieden in

uitgenodigd naar Marlborough House in

perde bij het Customs House in Bathurst.

Afrika hun koloniale bestuurders in Europa

Londen. Daar werd overeengekomen dat

Het onterechte gebruik werd begin 1933

duidelijk dat ze het in hun eigen land voor

Gambia op 18 februari 1965 onafhankelijk

ontdekt door de autoriteiten in Londen.

het zeggen wilden krijgen. Dit zette het pro-

zou worden.

Toen de gouverneur ernaar werd gevraagd,

ces van dekolonisatie op gang, waarvoor

Nog voordat er in Londen werd onderVlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

1

handeld over complete zelfstandigheid was

Het selectieproces zou volgens het kabi-

de regering in Bathurst zich ervan bewust

net eind augustus 1964 klaar moeten zijn.

dat er vroeg of laat een nieuwe vlag nodig

De winnaar van elk onderdeel van de com-

was. In een gezamenlijk memorandum van

petitie zou 50 pond ontvangen. Het kabinet

4 juni 1964 wezen gouverneur Sir John Paul

hield zich echter ook het recht voor om “met

en premier Jawara het kabinet erop dat er

alternatieve ontwerpen en composities te

twee manieren waren waarop Gambia zijn

komen – of de beleefdheidsvlag als natio-

vlag zou kunnen krijgen : “Het kan ofwel door het uitschrijven van

nale vlag voort te zetten, als de wedstrijd niks passends voortbrengt”.

een open ontwerpwedstrijd en het installeren van een klein comité dat het kabinet ad-

Selectiecomité

viseert welke ontwerpen het meest in

Het kabinet stelde acht mensen aan om zit-

aanmerking komen; ofwel het kabinet be-

ting te nemen in het selectiecomité voor

sluit het College of Arms een ontwerp te

vlag en wapen. Dit waren parlementsvoor-

laten maken op basis van gegevens die wij

zitter Sir Alieu Jack; Procureur-generaal Sir

aanleveren. In beide gevallen moet het ont-

Phillip Bridges; Onderwijs-directeur de heer

werp worden voorgelegd aan de Admirali-

S.H.M. Jones (1923-); mevrouw Rachel Car-

teit om te voorkomen dat er verwarring

rol; directeur medische diensten

ontstaat met al bestaande vlaggen; en het

dr. John Mahoney (1919-2012); Seyfu Omar

College of Arms moet een beschrijving en

Sise (district Opper Saloum); en zakenvrouw

de sluitingsdatum van de wedstrijd en de

een afbeelding produceren om ter goedkeu-

Jacob Mahoney. Mevrouw E. Topham werd

hoogte van het prijzengeld, legt de regering

ring voor te leggen aan Hare Majesteit (dit is

benoemd tot secretaris.

geen speciale voorwaarden op met betrek-

van toepassing als Gambia binnen het Com-

Secretaris Topham nodigde op 15 juni

monwealth [Britse Gemenebest - JP] blijft,

1964 de zeven leden van de commissie uit

king tot de ontwerpen”. Hoewel het kabinet de commissie voor-

maar in ieder geval hebben we de assisten-

voor hun eerste bijeenkomst, op vrijdag 26

hield dat het geen speciale voorwaarden

tie van het College of Arms nodig). De vlag

juni. Op de agenda stond het vaststellen van

zou opleggen, had het wel ideeën in welke

wordt daarna ingeschreven in de registers

de spelregels en het samenstellen van een

richting het vlagontwerp zou moeten gaan.

van het College of Arms.”

advertentie waarin de bevolking zou wor-

De vlag die het naburige Sierra Leone in

den opgeroepen om met geschikte voor-

1961 bij onafhankelijkheid had aangeno-

ring werd besloten ontwerpwedstrijden uit

stellen te komen voor een nieuwe vlag en

men (Afb 13) had inspiratie gegeven: “Het

te schrijven voor een nationale vlag, een

een nieuw wapen en motto voor Gambia.

ontwerp moet op schaal zijn en de vlag

In de daaropvolgende kabinetsvergade-

wapen en een volkslied. De redenering voor

Deze uitnodiging maakte ook duidelijk dat

moet vergezeld gaan van een oﬃciële be-

het uitschrijven van de ontwerpwedstrijd

het de taak van de commissie was: “Om

schrijving (de vlag van Sierra Leone heeft

voor een vlag was15:

maximaal twaalf ontwerpen, elk voor de na-

bijvoorbeeld groen vanwege zijn landbouw-

“…de beleefdheidsvlag die de ministers

tionale vlag en het staatswapen (met inbe-

kundige hulpbronnen, wit voor vrede en

momenteel gebruiken, is op zich bevredi-

grip van motto), uit de ingekomen

blauw voor zijn natuurlijke haven).”

gend en origineel; desalniettemin is het

inzendingen te selecteren en deze uiterlijk

voordeel van het uitschrijven van een ont-

31 augustus 1964 aan de regering voor te

werpwedstrijd, en voor het wapen en het

leggen voor een deﬁnitieve keuze.”

motto, dat er onder de bevolking een groter

In de uitnodiging voor de eerste bijeen-

Afb 13. Het Gambiaanse kabinet was erg ingenomen

draagvlak wordt gecreëerd voor de onaf-

komst van het selectiecomité werd er ook

met de vlag die Sierra Leone

hankelijkheid.”

met nadruk op gewezen dat: “Afgezien van

in 1961 had aangenomen.

1

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

< Afb 14. Het Gambia News Bulletin drukte oproepen af om na te denken over nationale symbolen.

haalden uit de 504 voorstellen de twaalf beste. Ze sloten hun werk af met het opstellen van een verslag hoe ze tot hun keuzes waren gekomen. Welke twaalf ontwerpen voor het kabinet werden voorgelegd, is onbekend. Maar Afb 15. Het College of Arms in Londen

op 1 september besloot het kabinet om

stuurde een diploma van het Gambi-

“voorlopig een vlag op basis van nummer

aanse staatswapen zoals dat koningin

147 te selecteren en een exemplaar te laten

Elizabeth II was goedgekeurd. (National

maken”18. Het kabinet koos ook een wapen.

Record Oﬃce, Banjul)

Het was echter nog te vroeg om de keuzes openbaar te maken, zoals de Gambia News Bulletin enkele dagen later meldde19: “De

< Afb 16. Het bewijs dat Gambia

ontwerpen worden openbaar gemaakt

18 oktober 1964 een vlag kreeg.

zodra ze zijn gecontroleerd om ervoor te

College of Arms MS Standards 3, p. 76.

zorgen dat de vlag niet conﬂicteert met die

Afgedrukt met toestemming van de

van een ander land en dat het wapenschild

Kings, Heralds and Pursuivants of Arms.

overeenkomt met de geaccepteerde regels van de heraldiek.”

Direct na de eerste bijeenkomst van het

De ontwerpen voor de toekomstige vlag

selectiecomité werden er oproepen gepubli-

Inzendingen

en het wapen werden wel naar Londen ge-

ceerd in het Gambia News Bulletin, een uit-

Tijdens het Gambiaanse regenseizoen dat

stuurd voor goedkeuring door koningin Eli-

gave van het Gambiaanse voorlichtings-

jaar stuurden 238 mensen in totaal 504

zabeth II. Ergens in de eerste helft van

dienst (Afb 14).

voorstellen in voor een toekomstige natio-

oktober stemde zij in met beide voorstellen

Zo’n vijftig universiteiten in Sierra Leone,

nale vlag. We kennen er nu slechts eentje

en gaf het College of Arms in Londen op-

Ghana, Nigeria en het Verenigd Koninkrijk

van, omdat dit ontwerp bij de onafhankelijk-

dracht om ze te registreren20.

werden ook verzocht de oproepen aan hun

heid de vlag van het land werd. De namen

Omdat het de praktijk was (en nog

prikborden op te hangen. In Londen riep de

van de deelnemers en het aantal inzendin-

steeds is) dat het College of Arms diploma’s

BBC African Service in het radioprogramma

gen worden bewaard in het Nationaal Ar-

van de goedgekeurde wapens en vlaggen

‘London Fanfare’ Gambiaanse ex-pats op om

chief in Banjul. 74 Deelnemers stuurden

stuurt naar de aanvragers, zal de regering

ideeën in te sturen. Een van de basisregels

meer dan één ontwerp in; eentje had zelfs

van Gambia die vast en zeker hebben ont-

die de commissie de deelnemers opdroeg

dertig ideeën op papier gezet. De uiteinde-

vangen. Die van het wapen wordt bewaard

was: "Het ontwerp van de vlag moet verge-

lijke winnaar stuurde acht ontwerpen in.

in het Nationaal Archief in Banjul (Afb 15).

zeld gaan van een oﬃciële beschrijving. Bij-

Maar helaas zijn de honderden ontwerpen

Het vlaggendiploma kan echter niet worden

voorbeeld groen voor agrarische hulpbronnen, blauw voor de Gambia-rivier."

zelf niet te traceren . Vier dagen na de sluitingsdatum van de

getraceerd. De aftekening van de vlag in de registers van het College of Arms dient

De hint van het kabinet dat blauw en

ontwerpwedstrijd kwam het comité al op-

daarom nu als juridisch document, dat er

groen in de toekomstige vlag zouden moe-

nieuw bijeen. Dit keer om twaalf geschikte

een Gambiaanse vlag werd vastgesteld. Het

ten voorkomen, was overgenomen door het

ontwerpen te selecteren om aan het kabinet

document draagt 18 oktober 1964 als

Vlag- en Wapencomité. De sluitingsdatum

voor te leggen. Commissieleden mevrouw

datum en de daarop afgebeelde vlag heeft

voor de competitie werd vastgesteld op za-

Mahoney en Seyfu Omar Sisay waren niet

lengte-breedteverhouding van 1:2 (Afb 16).

terdagmiddag 15 augustus 1964.

komen opdagen. De wel aanwezige leden

In de kabinetsvergadering van 27 oktoVlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

1

ber 1964 brak vice-premier Sheriff S. Sisay het nieuws aan zijn collega's dat de koningin het genoegen had gehad de toekomstige

Lo ui s Lu c ie n Th o m a s i

vlag goed te keuren. Het kabinet besloot daarop de resultaten van de ontwerpwedstrijden spoedig te publiceren21. Dit gebeurde echter pas bijna een maand later, in

Louis Lucien Thomasi werd in 1910 gebo-

cember 1964 ontving hij tijdens een

de Gambia News Bulletin van 21 november

ren vlakbij Bamako, toen onderdeel van

ceremonie voor het bestuurskantoor in

1964. Daarin werd onthuld dat het gekozen

Frans West-Afrika, maar tegenwoordig de

Bathurst een cheque van 50 pond als

ontwerp was aangedragen door de heer

hoofdstad van Mali28. Hij verhuisde naar

prijs van premier Dawda Jawara.

L. Thomasi in Bathurst. Geen foto's, tekenin-

Bathurst (Banjul) in Gambia, waar hij een

De vlag werd voor het eerst gehesen

gen of uitleg, slechts een éénregelige be-

gezin stichtte en voor een lokaal vissers-

tijdens de onafhankelijkheidsfeesten,

schrijving22: "De vlag heeft horizontale

bedrijf ging werken. In 1964, toen hij de

middernacht 17/18 februari 1965. De

banen van rood, blauw en groen, de blauwe

Gambiaanse vlag ontwierp, was hij een

vlagontwerper woonde het historisch

baan wordt aan elke zijde begrensd door

zelfstandige accountant.

moment bij, maar niet als een eregast.

een smalle witte baan."

Louis Lucien Thomasi was 54 jaar

Daarover voelde hij zich erg teleurge-

Het parlement van Gambia werd niet

toen hij hoorde dat er een wedstrijd was

steld, vertelde hij zijn kinderen en klein-

geïnformeerd door het kabinet over de

uitgeschreven voor de toekomstige na-

kinderen. Het was alleen maar omdat hij

keuze van de toekomstige nationale symbo-

tionale vlag. Hij stuurde acht ontwerpen

bij toeval de hertog van Kent sprak dat

len. Deze werden pas op 21 december 1964

in. Allemaal in de kleuren rood, wit,

hij de volgende dag op de receptie in het

’s morgens om 10.30 uur voor het eerst aan

blauw en groen.

bestuurskantoor werd uitgenodigd. De

het grote publiek getoond. Vanaf de trappen

Tegen zijn kinderen en kleinkinderen

hertog van Kent was zeer verrast te

van de nieuwe regeringsgebouwen in Bed-

heeft hij de keuze voor deze kleuren al-

horen dat de ontwerper van de mooie

ford Place aan het MacCarthy Plein in Bat-

tijd zo uitgelegd: Rood moest de zon

vlag niet was uitgenodigd voor de onaf-

hurst, vertelde premier Jawara de menigte

symboliseren, die helder en licht is. Het is

hankelijkheidsceremonie.

iets meer over de vlag23: “De nationale vlag

de zon die over de toekomst van Gambia

Afgezien van de 50 pond als prijs

met horizontale banen van rood, blauw en

schijnt. Wit symboliseerde de vrede. De

voor het winnende ontwerp kreeg Louis

groen, en de blauwe baan aan beide kanten

twee banen waren wat smaller dan de

Lucien Thomasi nooit verdere erkenning

voorzien van een smalle, witte baan, is ont-

andere banen. Blauw stond voor de

voor zijn werk. Hierover is hij altijd te-

worpen door de heer Louis Lucien Thomasi,

Gambia-rivier, met alles dat die geeft,

leurgesteld gebleven. Premier Jawarda

Hagan Street 72, Bathurst. Zijn ontwerp

zoals vis. De rivier geeft leven aan Gam-

bood de ontwerper van de Gambiaanse

werd uit meer dan 400 inzendingen zorgvul-

bia. Het groen is aan de onderkant van

vlag na de onafhankelijkheid een baan

dig geselecteerd door eerst een speciaal

de vlag. Het symboliseert de vegetatie.

als nationale auditor aan. Maar om de

hiervoor benoemd comité en daarna door

Landbouw zou de belangrijkste hulp-

baan te krijgen, moest Thomasi genatu-

het kabinet zelf.

bron voor Gambia zijn na de onafhanke-

raliseerd worden. Een jaar na de onaf-

lijkheid, omdat Gambia geen andere

hankelijkheid kreeg hij de Gambiaanse

grondstoffen heeft.

nationaliteit, maar de beloofde baan

woond en gewerkt; eerst bij een lokaal be-

heeft hij nooit gekregen.

drijf en vervolgens als privé-accountant. Na

Thomasi was er vrij zeker van dat een van zijn inzendingen zou worden uitge-

Louis Lucien Thomasi stierf op 4 no-

kozen als nationale vlag. Hij had gelijk,

vember 1985. Zijn kinderen en kleinkin-

want tijdens een ceremonie op 21 de-

deren wonen nog steeds in Gambia.

1

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

De heer Thomasi, hoewel geboren in wat nu Mali is, heeft hier vele jaren ge-

meer dan dertig jaar hier mogen we hem veilig als een Gambiaan accepteren.” De premier gaf vervolgens Thomasi een

cheque van 50 pond en een stevige handdruk. Cheques werden ook gegeven aan de heer R.N. Motin voor zijn wapenontwerp, en voor de heer en mevrouw Howe voor de tekst en de melodie van het toekomstige volkslied. Premier Jawara gaf tijdens de onthulling van de nationale symbolen geen verklaring voor de betekenis van de kleuren en banen in de vlag. De uitleg moest wachten tot donderdag 18 februari 1965. In Afb 17. Op Onafhankelijkheidsdag, 18 februari 1965, werd een folder uitgegeven over de nieuwe

het bijzijn van de hertog en hertogin van Kent, werd

nationale symbolen van Gambia.

om middernacht in Bathurst de Britse Unievlag gestreken. In haar plaats werd de door Thomasi ontworpen vlag gehesen. De laatste Britse bezitting in West-Afrika werd daarmee het kleinste onafhankelijke land van Afrika. Koningin Elizabeth II bleef bij de onafhankelijkheid echter wel aan als het staatshoofd van Gambia. Op de dag van de onafhankelijkheid gaf de Gambiaanse overheid een kleurenfolder uit over de nieuwe nationale symbolen. Hierin werden de kleuren en banen voor het eerst vrij nauwkeurig beschreven en verklaard24 (Afb 17):

Afb 18. De Gambiaanse posterijen vierde de onafhankelijkheid met de uitgave van een setje

“Beschrijving van de vlag - De vlag bestaat uit drie

postzegels met de nieuwe vlag en het wapen.

banen in rood, blauw en groen, van elkaar gescheiAfb 19. Lantaarnpalen in Gambia's hoofdstad

Afb 20. Het hoofdkantoor van de nationale

den door smalle witte stroken. De bovenste rode

Banjul zijn beschilderd in de vlaggenkleuren.

Gambiaanse voetbalbond, de Schorpioe-

baan staat voor de zon; het blauw symboliseert de

nen, in Banjul.

Gambia-rivier en het groen de landbouwopbrengsten. De witte strepen staan voor eenheid en vrede.” Betekenis kleuren Het is duidelijk dat Louis Lucien Thomasi25 de suggestie van het selectiecomité voor vlaggen en wapens ter harte heeft genomen, om met de kleur groen de landbouw te symboliseren en met het blauw de rivier Gambia. Het blijft echter onduidelijk of ook hij het verhaal achter de vlagkleuren heeft bedacht. De commissie had immers de ontwerpers gevraagd de voorstellen te begeleiden van een ‘oﬃciële beschrijving’, wat moet worden gelezen en verstaan als een verklaring van de kleuren. Om twee redenen blijft er ruimte voor speculatie. In de eerste plaats omdat de origiVlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

1

schreven over de staatsvorm. Er was een meerderheid, maar niet genoeg voor de twee-derde meerderheid die voor een grondwetswijziging nodig was. Een tweede referendum resulteerde in een ja voor een republiek. Premier Dawda Jawara werd president. Deze transformatie, op 24 april 1970, had geen invloed op de nationale vlag. De grondwet van de Republiek Gambia vermeldde de nationale symbolen ook niet. In de periode 1981-1989, toen Gambia en Senegal probeerden de Confederatie Senegambia op te richten, is er nooit serieus nagedacht over de vlag van deze voorgestelde unie. Onmiddellijk na de onafhankelijkheid nam het parlement van Gambia een wet aan om het gebruik van het wapen van Gambia nele ontwerpen en omschrijvingen niet daar

al niet aan het parlement voorgelegd, en is

te reguleren26. Iets soortgelijks werd er voor

te vinden zijn, waar ze zouden moeten zijn.

daarna ook niet gepubliceerd in de Gambia

de vlag niet gedaan, tot 1996. In dat jaar

En in de tweede plaats voor het feit dat de

Gazette, de oﬃciële staatskrant waarin alle

werd, na een referendum, de grondwet van

eerste verklaring voor de vlaggenkleuren

besluiten van nationaal belang worden ge-

de (tweede) Republiek Gambia aangeno-

dateert van een half jaar na de selectie.

publiceerd. In de overheidsfolder met de na-

men, waarin de vlag van Gambia voor het

Heeft de overheid in die zes maanden tijd

tionale symbolen die werd uitgegeven op de

eerst een wettige verankering kreeg. Twee

een verklaring voor de kleuren bedacht?

dag van de onafhankelijkheid werden de

jaar eerder was bij een militaire coup, waar-

Hier moet worden opgemerkt dat de

kleuren niet nader gespeciﬁceerd dan als

bij geen bloed had gevloeid, Jawara afgezet.

rood, wit, blauw en groen. De vlag werd in

Hij had het land meer dan dertig jaar geleid.

zoals die in de folder die op Onafhankelijk-

1966 toegevoegd aan de editie uit 1955 van

Luitenant Yahya Jammeh werd in zijn plaats

heidsdag werd uitgegeven, 1:2 bedragen.

Flags of All Nations van de Britse Admiraliteit.

tot president benoemd.

verhoudingen van de Gambiaanse vlag,

Die verhoudingen werden ook gebruikt

Die afbeelding toont de vlag in verhoudin-

voor de vlag die op die dag van Westminster 20 40 km

gen van 2:3. De Admiraliteit speciﬁceerde de

Sinds het ontwerp van Louis Lucien Thomasi

Abbey in Londen wapperde. De verhoudin-

kleuren daarin als T813 voor middelblauw;

de nationale vlag van Gambia werd, is die

gen van vlag op de postzegels die ter gele-

T816 voor rood; T819 voor wit en Tartan-

door geen enkele etnische of politieke groe-

genheid van de onafhankelijkheid werden

groen, een vrij donkere tint groen.

pering gekaapt of betwist. Het doek heeft verschillende belangrijke constitutionele

uitgegeven, zijn echter 2:3 (Afb 18). Let hier op dat de nieuwe vlag boven een rode zons-

Gambia een republiek

veranderingen overleefd. Dit is mede te ver-

opgang over de Gambia-rivier wappert. De

Vanaf het begin van de onafhankelijkheid

klaren door het feit dat Gambia geen onaf-

zonsopkomst werd in Afrika vaak gebruikt

was Gambia niet gelukkig met het feit dat

hankelijkheidspartijen had, die hun kleuren

om symbolisch aan te geven dat onafhanke-

het een constitutionele monarchie binnen

aan het land konden opleggen. Het heeft

lijkheid wordt gezien als een nieuwe dage-

het Britse Gemenebest was. Nog in novem-

ook geholpen dat het ontwerp van de vlag

raad.

ber van het jaar dat de onafhankelijkheid

eenvoudig is en over het algemeen als mooi

werd bereikt, werd er een referendum uitge-

en evenwichtig wordt beschouwd.

De nationale vlag van Gambia werd eerst 0

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

Afb 21. Nummerplaat van een auto van het parlement. Afb 22. De nationale kleuren op het gezicht van een enthousiaste voetbalsupporter.

van zijn medewerkers naar het kantoor van de Gambiaanse historicus Hassoum Ceesay in het Nationaal Museum in Banjul. “Twee keer waren ze hier. Ze hadden er totaal geen verstand van”, herinnert Ceesay zich. “De vlag deugde volgens hen en Jammeh niet, want die zou door de Britten zijn opgelegd. Afb 23. Elk klaslokaal in Gambia heeft ergens een

Er moest daarom een vlag komen die het is-

afbeelding op een muur geschilderd. Schoolkinde-

lamitische karakter van het land tot uitdrukking bracht, net zoals bijvoorbeeld in de

ren leren een liedje over hun vlag.

vlag van Pakistan. Een ster, een halve maan of zo. Ik moest er maar een rapport over opstellen en met plannen komen.” Op 1 december 2016 vonden in Gambia presidentsverkiezingen plaats. Vriend en vijand verwachtte dat Jammeh met grote meerderheid zou winnen. Maar tot ieders stomme verbazing versloeg oppositiekandidaat Adama Barrow president Jammeh, die al 22 jaar in het zadel zat. Jammeh gaf aanvankelijk zijn nederlaag toe, maar verklaarde daarna de verkiezingsuitslag ongeldig. Barrow werd echter beëdigd, als de eerste gekozen Gambiaanse president, in de ambassade van Gambia in de Senegalese hoofdstad Dakar. Nadat daarna troepen van andere West-Afrikaanse landen Gambia binAfb 24. Uitzinnige vreugde nadat de dictatoriale president Yahya Jammeh in januari 2017 het land werd uit-

nentrokken, vertrok Jammeh uiteindelijk

gejaagd.

naar Equatoriaal Guinea, een ander dictatoriaal geregeerd land in West-Afrika.

De kleuren worden tegenwoordig ge-

doen hun best het in de grondwet omschre-

De daarna de straten instromende Gam-

bruikt in allerlei straatornamenten overal in

ven model te volgen. Het is vaak de kleuren-

bianen toonden hun blijdschap en opluch-

Gambia. Het is te zien in alle uithoeken van

trits die wordt herkend.

ting met het uitsteken en wapperen van

het land (Afb 19-22). De meeste klaslokalen

hun nationale vlag (Afb 24). Ceesay in het

in Gambia hebben ergens wel een op de

Islamitische Republiek

Nationaal Museum haalde opgelucht adem.

muur geschilderde vlag staan (Afb 23). De

De tot dictator uitgegroeide president Yahya

“Ik heb de medewerkers van Jammeh zoveel

kinderen leren een liedje over hun vlag,

Jammeh verordonneerde in december 2015

mogelijk met het kluitje in het riet gestuurd.

waarin de betekenis van de vlagkleuren

Gambia tot een islamitische staat. Dat wilde

De verandering van de vlag heb ik dan ook

wordt uitgelegd. Gambiaanse schepen en

hij ook in de vlag tot uitdrukking laten

geen letter op papier waardig gegund. Er is

vissersboten voeren de nationale vlag of zijn

komen. Het was voor hem een uitgelezen

totaal geen reden toe, want de vlag van

in haar kleuren geverfd. De vlaggen zijn in

moment om zijn handtekening op de lands-

Gambia is door en door Gambiaans en

de meeste gevallen van eigen maaksel en

vlag achter te laten. Jammeh stuurde twee

wordt eigenlijk door niemand betwist.” Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

1

* Dit is een vertaling uit het Engels van Jos Poels’

Despatches Forwarded to the Secretary of

lezing ‘Where The Gambia River Gives Life: A Tri-

State for the Colonies, Commenced 4th July,

bute to Gambia’s Flag Designer Louis Lucien Tho-

1914, in het Nationaal Archief in Banjul. Er is

masi’, uitgesproken tijdens het 27-ste FIAV

nog een vermelding voor 29 september

Vlaggencongres in Londen, 7-11 augustus 2017.

1924, die meldt: “Badge voor Gambia.

De tekst is ook enigszins aangepast.

Nieuw. No. 167”. 11. NA Kew. CO 323/1222/2 Use of naval en-

Noten:

signs as government establishments: replies

‘Circular No.4-S. Colonial Colours’, The Navy

to circular of 10 December 1932. Red 16.

List, gecorrigeerd tot 20 december 1865

speciﬁeke douanevlag voor alle overzeese

dence Supplement, 21 november 1964 (No. 137), p. Supplement 2. 23. ‘Flag, Anthem and Coat of Arms – The Prime

News Bulletin, 22 december 1964 (No. 150)

vlaggen.

werp te maken. De douane van Gambia lijkt

p. 2. Zie ook: Hassoum Ceesay: ‘The History

Let op het ontbreken van een hoofdletter N

Nigeria te hebben gekopieerd, maar andere

of The Gambia national anthem and ﬂag’,

na Africa. De oﬃciële naam van het gebied

gebieden hadden alleen de afkorting ‘HMC’,

Daily Observer (Banjul), 7 July 2000, p. 1x.

was West African Settlements.

of ‘HM Customs’ zonder kroon, of gewoon

Francis Bisset Archer: The Gambia Colony

het woord ‘Customs’ of ‘HM Customs’. 13. De beleefdheidsvlaggen voor ministers

24. The Flag, Coat-of-Arms and National Anthem of The Gambia. Government Printer, Banjul, [18 februari 1965]. 25. In alle vlagpublicaties tot nu toe wordt de

Londen: St. Bride's Press, [1906], p. 78.

worden genoemd in Conclusions of a Special

National Archives (NA), Kew, Londen: Colo-

Meeting of Cabinet held in the Cabinet Room

heer Thomasi ten onrechte Lucien Thomasi

nial Oﬃce, CO 325/54, Colonial Flags 1865 -

on Friday the 5th June, 1964, National Record

genoemd. Zijn volledige naam is Louis Lu-

1909, bevat een plaat met verscheidene

Oﬃce in Banjul (NRO Banjul), inv. no. EXE3,

cien Thomasi. Persoonlijke mededeling Tho-

badges, waarop die van de West-Afrikaanse

ﬁle 5 Cabinet Conclusions, 1962-1965, 5

masi’s kleinzoon, Louis Thomasi, aan auteur,

June 1964, p. 5. 14. NRO Banjul, inv. no. EXE5, dossier 36 Execu-

27 juni 2017. 26. An Act to regulate the use of the Coat of

titeit. Zie 8198 '[18]89".

tive Council Minutes and Papers, 1952-

Arms of The Gambia, Act of The Gambia, No.

David Prothero ‘Chronology of Elephant and

1965, 4 juni 1964.

14 of 1965. Gambia Gazette, 1965, pp. 65-

15. NRO Banjul, inv. no. EXE3, dossier 5 Cabinet

1906 toen Lagos fuseerde met het Niger

Conclusions, 1962-1965, Conclusions of a

Coast Protectoraat om Kolonie en Protecto-

Special Meeting of Cabinet held in the Cabinet

raat van Zuid-Nigeria te vormen. ‘S.L. 'ein-

Room on Friday the 5th June, 1964. 16. NRO Banjul, Inv. No. GOV1, No. 60 National

1914 aan Sierra Leone werd verleend, op de

Flag and Coat of Arms Committee. Brief Go-

Blue Ensign terecht kwam. Het gebruik van

vernment’s Oﬃce, 15 juni 1964, No.

‘G. C. 'eindigde 1957 toen Goudkust als

GO/S3786/2. (geraadpleegd, 29 mei 2017)

Ghana onafhankelijk werd.

17. Tijdens de bezoeken in 2010, 2011, 2016 en

67. 27. Persoonlijke mededeling Hassoum Ceesay aan auteur, 28 februari 2018. 28. Deze biograﬁe is gebaseerd op een telefonisch interview met Marcel Thomasi, zoon van Louis Lucien Thomasi, 4 maart 2010.

Mijn dank gaat uit naar: De familie Thomasi (Ban-

Drawings of the Flags in the use at the Present

2017 van de auteur aan de NRO Banjul was

jul, Dakar); Hassoum Ceesay (Nationaal Museum

Time by Various Nations’, London: Admiralty,

het duidelijk dat de instelling grote moeite

Banjul); medewerkers van het Nationaal Archief

August 1889, p. 11.

heeft met het beheer. De meeste stukken

in Banjul; eigenaren en medewerkers van het

Francis Bisset Archer: The Gambia Colony

werden in dozen bewaard en waren moei-

Gunjur Project (Gunjur); vlaggendeskundige

and Protectorate ', p. 128.

lijk te vinden. Het is best mogelijk dat ont-

David Prothero (High Wycombe); en Patricia

Dit zijn: de Mandinka (ongeveer 41% van de

brekende stukken, waaronder de originele

Keegan Poels (Chester). Allemaal hebben ze op

bevolking); de Wolof (15%); de Fula (19%);

tekeningen bewaard zijn gebleven, maar

hun eigen manier waardevolle bijdragen gele-

de Jola (10%); de Serahuli (8%); de Serer

verkeerd zijn (terug)geplaatst. Andere

verd aan de totstandkoming van deze vlaggen-

(2,5%); de Aku (0,8%) en de Manjago

dozen waren er niet, naar verluidt om de in-

geschiedenis van Gambia.

(1,7%). Alle etnische groepen werden getroffen door de slavenhandel. 10. Dit is op te maken uit de General Index Book



p. 6. 22. The Gambia News Bulletin, Special Indepen-

Minister presents the Prizes’, The Gambia

digde in 1916 toen het wapen dat op 30 juli

Conclusions, 1962-1965, 27 oktober 1964,

wilden, werden gemachtigd een eigen ont-

Palm ﬂags', op FOTW-website: ‘L.’ eindigde

21. NRO Banjul, inv. no. EXE3, dossier 5 Cabinet

gebieden. De overzeese gebieden die dat

zien van de opmerking "Afgeschaft Admiral-

Standards 3.76.

Persoonlijke mededeling David Prothero,

Nederzetting is doorgestreept en is voor-

1964 (No. 103), p. 2. 20. College of Arms, Londen. Deel Coll. Arms

expert op het gebied van badges op Britse

and Protectorate – Een oﬃcieel handboek.

12. David Prothero voegt toe: Er bestond geen

[sic.], p. 333.

19. The Gambia News Bulletin, 3 september

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

houd ervan te digitaliseren. 18. NRO Banjul, inv. No. EXE3, dossier 5 Cabinet Conclusions, 1962-1965, 1 september 1964.

Kruisvlaggen in Engeland Uitzicht vanuit Mousehole op St Micheal’s Mount in Cornwall. Het zeilscheepje voert de zwarte vlag van Cornwall.

Foto Theun Okkerse

Cornwall van Engeland ligt de county

de weg gebruikt. Het Cor-

het zien van het witte tin in

ontwikkelingen waar te nemen. Dit is

Cornwall. Dit county is al

nisch is zeer verwant aan

de zwarte steenkool en as.

door veranderde wetgeving mogelijk

sinds het Paleoliticum be-

het Welsh in Wales en het

Echter, in Cornwall durft

gemaakt. The Flag Institute is het or-

woond. Het kent een heel

Bretons in Bretagne. Alle

men toe te geven dat nie-

gaan waar de vlaggen geregistreerd

mild zeeklimaat, heeft een

drie behoren ze tot de Kelti-

mand met zekerheid ook

kunnen worden. Het instituut geeft

lange en gevarieerde kust

sche taalfamilie. Als taal van

maar iets over hem kan

voor deze vlaggen de voorkeur aan een

en is bekend om zijn venen.

het volk stierf het Cornisch

vaststellen. Je moet nogal

verhouding van het doek van  : .

Het graafschap is een van

in de tweede helft van de

goedgelovig of naïef zijn

Deel 1 van de reeks over regionale

de twee armste regio’s van

18de eeuw uit. De laatste

om Piran serieus te nemen.

vlaggen verscheen in Vlag! nr. 1, voor-

het Verenigd Koninkrijk. De

echte gebruiker was moge-

Mogelijk is de tinmijnbouw

jaar 01, bladzijden  tot en met 0

economie is Cornwalls

lijk Dolly Pentreath, die be-

wel de verklaring voor de

onder de titel: Rozenvlaggen in Enge-

grootste probleem. Toe-

kend staat om de uitspraak:

keuze van beide kleuren

land.

risme brengt ongeveer

”I don’t want to speak En-

van de vlag. Historisch ge-

25 % van het inkomen bin-

glish” en die in 1777 over-

zien was het delven van tin

nen. Zoals meer Keltische

leed. Een andere bron

een belangrijke poot van de

gebieden kent Cornwall een

claimde in 2011 dat de laat-

Cornische economie. In de

vibrerende traditie van

ste spreker van het Cornisch

19de eeuw kwamen er ook

volksmuziek die niet alleen

in 1914 overleed. Niets hier-

nog kopermijnen in pro-

tijdens festivals gepresen-

over is dus zeker.

ductie, doch vanaf het mid-

l bijna twee decennia zijn er op

blazen Cornisch. Deze taal

verhaal gaat dat de heilige

regionaal-vlaggenkundig ge-

In het uiterste zuidwesten

wordt ook op borden aan

deze twee kleuren nam bij

bied in Engeland heel mooie

Door WIM SCHUURMAN

teerd wordt. Landbouw en

den van die eeuw ging het

visserij waren van oudsher

Dit graafschap heeft een

met beide vormen van

ook belangrijke pijlers van

countyvlag vastgesteld en

mijnbouw bergafwaarts. De

de economie.

laten registreren, die al tra-

vlag stamt uit die eeuw. De

Een ander probleem is van

ditioneel bekend is uit de

tegenhanger in de omge-

politieke aard: de onver-

19de eeuw. Zie afb 1. Het is

keerde kleuren vinden we

schilligheid van de Engelse

een zwart dundoek met een

aan de overkant van het Ka-

centrale overheid ten op-

aﬂopend wit kruis over het

naal in Bretagne; het is er de

zichte van het graafschap.

midden, dat bekend staat

Kroaz Du, het zwarte kruis.

als de Sint Piranvlag. De

Cornwall is erkend als een

vlag wordt door velen als

van de Keltische naties met

Engels is de meest gebruikte taal in Cornwall. Een

nationale vlag van Cornwall

een onderscheiden cultu-

minderheid spreekt vloei-

en embleem van het Corni-

rele identiteit die zijn histo-

end het nieuw leven inge-

sche volk beschouwd. Het

rie weerspiegelt. Er zijn

Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8



mensen die vragen stellen bij de

Sinds 21 november 2013 kent

en het zuiden ligt een golvend

moor en Exmoor en de kleur wit

de county een countyvlag. Zie

landbouwgebied. Er zijn twee

vertegenwoordigt zowel het op-

van het gebied. Op 24 april

afb 2. Het ontwerp is van James,

nationale parken: Dartmoor, dat

stuivende, zoute zeewater van

2014 werd bekend gemaakt dat

Katie en Holly Moffatt. De vlag

geheel op het grondgebied van

Devons twee kusten en de

het Cornische volk de status van

kent twee evenhoge banen geel

Devon ligt en Exmoor, dat ge-

aardewerkindustrie en mijn-

nationale minderheid verleend

en blauw met op het midden

deeltelijk ook in de graafschap

bouw in het algemeen. De vlag

zal worden binnen de Europese

het St. Cuthbertkruis van het

Somerset ligt.

van Devon wordt toegewijd aan

raamwerk-

een in het ander. Geel en blauw

De bronnen van inkomsten zijn

Sint Petroc, een lokale heilige

conventie voor de bescherming

zijn de kleuren van de county.

vooral het toerisme, de levering

die erg bekend is in zuidwest

van nationale minderheden.

Het ontwerp werd door middel

van klei voor de nationale

Engeland. Vandaar een aﬂopend

van een wedstrijd verkozen. Het

aardewerkindustrie en zware

kruis over het midden.

County Durham

dundoek werd tijdens een

industrie die grotendeels is ge-

Na de aanname van de coun-

Dit county ligt in het noordoos-

plechtigheid in Durham Cathe-

concentreerd rond de grote

tyvlag werd deze in de jaren

ten van Engeland en gedeelte-

dral ontrold en gezegend.

steden Plymouth en Exeter.

erop volgend steeds populair-

lijk aan de Noordzee. De

Daarna werd de vlag op de top

hoofdstad is Durham. Het ge-

van de kathedraal gehesen door

In 2002 vroegen Devonscouts

dere stap volgde: de

bied heet niet Durhamshire. Het

Katie en Holly Moffatt.

via de radio of luisteraars wisten

bestuursraad van het graaf-

is al heel lang bekend als County

Iedereen mag de vlag voeren.

of Devon ook een vlag bezat,

schap, Devon County Council,

Durham. Oorspronkelijk was het

Zowel op County Durham Day

aangezien zij hem niet kenden.

erkende het dundoek oﬃcieel

huidige grondwettelijke status

der, waarop er een heel bijzon-

een Vrijheid onder controle van

als op 20 maart, de verjaardag

BBC-radio Devon nam de zoek-

als countyvlag en hijst de vlag

de bisschoppen van Durham en

van St. Cuthbert, wordt het pu-

tocht naar een vlag voor Devon

nu buiten de County Hall!

werd toen ook wel de ‘Liberty of

bliek speciaal verzocht de vlag

op sleeptouw en vroeg het pu-

Durham’ en ‘Liberty of

uit te steken.

bliek ontwerpen op te sturen.

De naam Devon wordt via de

Na twee online stemronden was

gebiedsaanduiding Defenascir

St Cuthbert's Land’ genoemd. De jurisdictie van de bisschop

Devon

men er in 2003 uit: het win-

van rond de achtste eeuw afge-

werd gebaseerd op claims, dat

Met Devon kan zowel het histo-

nende ontwerp van de hand van

leid van Dumnonia, het grond-

koning Ecgfrith van Northum-

rische én ceremoniële graaf-

student Ryan Sealey verkreeg

gebied van de Dumnonii, een

bria een aanzienlijk gebied ge-

schap als het administratieve

49% van de stemmen. De De-

van de Britse Keltische stam-

schonken had aan St. Cuthbert

graafschap worden bedoeld. In

vonvlag kent drie kleuren: groen

men. De vestiging van Angelen

bij zijn verkiezing voor de zetel

het laatste geval horen Ply-

Pantone 348, zwart en wit. Afb3.

en Saksen in Brittannië leidde

van abdij Lindisfarne in 684 op

mouth en Torbay niet tot Devon:

Deze kleuren worden traditio-

ertoe dat een deel van het

het Heilige eiland Lindisfarne

zij vormen twee zelfstandige be-

neel aan Devon toegeschreven

grondgebied van de Dumnonii

voor de kust in de Noordzee.

stuurlijke eenheden. De hoofd-

en vind je bijvoorbeeld terug

door deze nieuwkomers in de

Rond 883 schonk Guthfrith, de

stad is Exeter. Het graafschap is

aan de Exeter Univeristy, in de

achtste en negende eeuw werd

koning van York, het gebied tus-

het enige Engelse county dat

kleuren van het Devons ruby-

ingenomen en veroverd en in

sen de wateren Tyne en Wear. In

twee gescheiden kustlijnen

team en van Plymouth Argylle

het koninkrijk Wessex werd op-

1069 kreeg het gebied te maken

heeft: in het noorden grenst het

FC. Het groen van het dundoek

genomen.

met invasies van Noormannen.

aan het Kanaal van Bristol, in het

staat voor de kleur van de glooi-

In het graafschap werd vroeger

zuiden aan Het Kanaal.

ende en weelderige heuvels in

Dorset

steenkool gedolven, maar net

Het landschap van Devon wordt

het graafschap Devon, het zwart

Dit graafschap ligt in het zuiden

als bij ons zijn de mijnen geslo-

wel romantisch genoemd. Tus-

vertegenwoordigt de hoge en

van Engeland aan Het Kanaal.

ten.

sen de kustlijnen in het noorden

winderige heidevelden Dart-

De hoofdstad is Dorchester. De

4

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

Norfolk

East Anglia

Cambridgeshire Suﬀolk

helft van Dorsets inwoners

In 2006 namen Dave White en

van de Duke of Monmouth-op-

woont in het verstedelijkt ge-

Stephen Coombs het initiatief

stand in 1685 en de kleuren zijn

bied rond Dorchester. De rest

om te komen tot een vlag voor

ook te vinden in het wapen van

van het graafschap bestaat

Dorset. In mei 2007 begonnen

de Sherborne abdij.

Afb.1

Cornwall

voornamelijk uit dunbevolkt

verschillende websites hun ont-

platteland.

werp te verkopen: een wit veld

East Anglia

Het eerste geschreven gebruik

waarop drie rode leeuwen

Volgens de moderne NUTS 2

van de naam Dorset, ‘Dorsete-

onder elkaar. Vervolgens kwa-

statistieken omvat East Anglia

schire’ dateert uit het jaar 940 na

men zij erachter dat dit ontwerp

de counties Norfolk, Suffolk en

Afb. 2 County Durham

Christus. De naam betekent ‘zij

in het geheel niet mocht. Het

Cambridgeshire inclusief de

die wonen in Dorchester, waar

was namelijk de wapenvlag van

stad Peterborough. Het vroe-

met de vuisten gevochten

de Dorset bestuursraad en die

gere koninkrijk van de East An-

wordt’. In Dorset zijn veel Ro-

mocht zonder hun toestemming

gles, dat rond het jaar 520

meinse voorwerpen opgegra-

niet gebruikt worden! Samen

ontstond door het samengaan

ven. Op de plek van de stad

met een ander duo dat ook een

van de North Folk en South Folk,

Dorchester veroverde Vespasia-

vlag voor het graafschap pro-

werd door een huwelijk vergroot

nus in 54 na Chr. Maiden Castle

mootte, besloten ze het St.

met het Isle of Ely, een moeilijk

Afb.3

Devon

op de Keltische Durotrigen.

Wite’s Cross onder de aandacht

toegankelijk historische streek

Later vertraagde een defensieve

te brengen. Toen een en ander

rond Ely in Cambridgeshire.

loopgraaf, de Bokerley Dyke, de

in de media kwam, wilde de be-

Het landschap van East Anglia

Saksische verovering van Dorset

stuursraad ineens meer ontwer-

lijkt een beetje op dat van Ne-

pen zien en een wedstrijd om de

derland en Vlaanderen en is een

met bijna tweehonderd jaar. In

Afb. 4 Dorset

789 voerden volgens de Anglo-

beste te verkiezen! In de nazo-

ﬁetsgebied. Korenvelden strek-

Saxon Chronicle de Vikingen de

mer van 2008 kon men stem-

ken zich uit onder weidse luch-

eerste aanval uit in Engeland op

men. Het St. Wite’s Cross ofwel

ten. Molens steken met hun

de kust van Dorset bij Isle of

Dorset Cross behaalde met 54%

wieken boven het met riet om-

Portland.

van de stemmen een ruime

zoomde waterland uit. De Fens

voorsprong op de anderen en

in het zuidwesten waren moe-

werd zo Dorsets countyvlag.

raslanden die met hulp van Hol-

Coast. In 2001 werd de kust van

De vlag is van geel met over het

landers zijn drooggelegd. Nu

Dorset en East-Devon toege-

midden een wit aﬂopend kruis

zijn het vruchtbare landbouw-

voegd aan de Werelderfgoedlijst

met rode zomen. Afb 4. De

gronden met sloten en dijkjes.

Het graafschap staat bekend om zijn kustgebied, de Jurassic

Afb. 5 East Anglia

van UNESCO. De rotsen van Dor-

neemt. Toerisme is sinds de

kleur geel is Pantone 116 en het

De Broads in Norfolk en Suffolk

set hebben fossielen opgeleverd

19de eeuw een bron van inkom-

rood 186. Deze kleuren worden

zijn ondiepe meren die zijn ont-

uit alle perioden van het Meso-

sten voor Dorset geweest. Het

om verschillende redenen als

staan door turfafgraving in de

zoïcum.

graafschap kent relatief warme

die van Dorset beschouwd. Ze

Middeleeuwen. Je vindt midden

De belangrijkste sector van de

zomers. Dorset heeft met een

zijn te vinden in het wapen van

in het gebied lage heuvels van

economie in het graafschap is

aantal andere zuidelijke gebie-

de DCC, bestuursraad, waarin de

kalksteen, prachtige oude bos-

de landbouw, hoewel door au-

den als Kent, Hampshire, West

draak het vroegere Saksische

sen en droge heidelanden. De

tomatisering het aantal perso-

Sussex en East Sussex het groot-

koninkrijk Wessex verzinne-

economie van het gebied was

nen dat werkzaam is in deze tak

ste aantal zonuren per jaar van

beeldt. Er wordt een lijn gelegd

vele eeuwen gebaseerd op wol,

al decennialang gestaag af-

de Britse eilanden.

naar gebruikte kledij ten tijde

laken en andere textielvormen Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8



en maakte het tot een rijk deel

plaatsen daar zijn Cheltenham

duizend inzendingen binnen.

de Romeinse tijd worden ze

van Engeland totdat deze be-

en Cirencester. Deze laatste ligt

De uiteindelijke beslissing nam

“Scillonia insula” genoemd. Van

drijfstak bij de Industriële Revo-

in de Cotswold streek, in het

Carr met zijn echtgenote samen.

een Engelse vloot die uit Gibral-

lutie naar de Midlands en het

oosten van de county. Lang ge-

Ontwerper Bentall had zich aan

tar terugkeerde naar Ports-

noorden verschoof. De universi-

leden, tot 1373, hoorde Bristol

de opdracht gehouden: zijn ont-

mouth werden er op 22 oktober

teit van Cambridge is een van

ook bij het graafschap Glouces-

werp was helder en eenvoudig.

1707 zes zeilschepen naar de

de oudste en beroemdste van

tershire. In juli 2007 kampte de

En ik denk opvallend door de

klippen van Scilly gedreven,

de wereld. Tijdens WO II waren

county met de een van de erg-

gekozen tinten.

waar er vier zonken of kapseis-

er zeer veel luchtmachtbases

ste overstromingen in de Britse

voor de bommenwerpers die

geschiedenis.

Isles of Scilly

rijse zeerovers de eilanden

Ongeveer 45 km ten zuidwesten

regelmatig aangedaan hebben

Sinds 1 juli 2008 waait er in

van Land’s End in Cornwall ligt

en er bewoners als slaaf wegvoerden.

richting Nazi-bezet Europa vlogen.

den. Het schijnt dat de Barba-

Gloucestershire een inmiddels

de archipel van de Scilly eilan-

Het gebied kent een provincie-

erkende countyvlag, die niet

den; vijf bewoonde en ongeveer

vlag. Deze werd voorgesteld

enkel door het kruis, maar meer

140 onbewoonde stukjes aarde.

Bestuurlijk gezien is Scilly een

door George Henry Langham en

door de kleurstelling opvalt. Afb 6

Met uitzondering van Hugh

unitary authority en heeft dus

overgenomen door de in 1896

Op een groen doek staat een

Town op St. Mary's, dat in 1949

een eigen raad, de Council of

gestichte London Society of East

blauw aﬂopend kruis over het

aan de inwoners werd verkocht,

the Isles of Scilly, die een eigen

Anglians en zal van even na

midden met brede crèmewitte

is de archipel het bezit van de

vlag voert. Op het gebied van

1900 stammen. Het is de En-

zomen. De lichtgroene tint is

Britse Kroon. St. Mary's is het

justitie, politie en voor ceremo-

gelse St. Jorisvlag met op het

Pantone 360, het crèmewit 7402

grootste eiland en daar woont

niële doeleinden vallen de eilan-

kruispunt van de rode armen

en het blauw 300. Ontwerper

ook zo’n driekwart van de bevol-

den echter onder het

een blauw schild belegd met

Jeremy Bentall verklaarde dat

king. Toerisme is tegenwoordig

graafschap Cornwall.

drie gouden kronen, twee

deze kleuren typische zaken van

het belangrijkste middel van be-

De bevolking voert een vlag

boven een. Het wapen is ont-

het landschap weergeven: het

staan. Vroeger waren dit visserij

sinds februari 2002. Een maand

leend aan de Wuﬃngadynastie,

groen staat voor het platteland,

en landbouw. Het klimaat is ide-

eerder besloot men bij de Scilly

die er in Anglo-Saksische tijden

de Gouden Vallei, het blauw

aal voor de teelt van bloemen.

News een vlag te ontwikkelen

regeerde. Het ziet er hetzelfde

voor de rivier de Severn en het

Snijbloemen en dan vooral nar-

met steun van de bevolking. Na

uit als het kleine wapen van

crèmewit voor de Cotswold

cissen vormen het belangrijkste

enkele stemrondes bleek de

Zweden. Afb 5

Stone. Bentall beschrijft het crè-

exportproduct. Toeristen komen

‘Scillonian Island Cross’ vlag het

De Pantone-nuances van de

mewit als bleekgeel en geeft

veel af op de stranden, maar er

meest toepasselijke ontwerp. Zie

vlag zijn wit, rood 186, blauw

geen verklaring voor de keus

zijn ook vogelaars bij, aangezien

afb 7 Oogmerk was de sterke

286 en geel 116. Verhoudingen

van het kruis. Door het kruis

de eilanden door hun ligging de

Keltische erfenis tot uiting te

van het dundoek 3 : 5, dit in te-

wordt het dundoek ook ‘Severn

eerst mogelijke landingsplaats

brengen. Dit zien we in het kruis

genstelling tot die van de St. Jo-

Crossvlag’ genoemd.

en foerageerplek vormen voor

over het midden dat herinnert

trekvogels die de Atlantische

aan het Keltische kruis. De vijf

De countyvlag kwam er door

Oceaan oversteken.

‘pentacles’ ofwel vijfpuntige

Gloucestershire

toedoen van Gloucesters High

De archipel is al sinds de Steen-

sterren staan voor de ligging

Gloucestershire ligt in het zuid-

Sheriff Jonathan Carr. Hij schreef

tijd bewoond. Later werden de

van de eilanden en hun grootte.

westen van Engeland. Het graaf-

ter gelegenheid van het 1000-

eilanden door de Phoeniciërs

Die pentacles zijn een Keltisch

schap heeft dezelfde naam als

jarig bestaan van de county een

bezocht en door de Grieken ge-

beschermingssymbool, relevant

zijn hoofdstad. Andere bekende

wedstrijd uit. Er kwamen wel

noemd. In een beschrijving uit

voor de eilanden omdat deze

risvlag.



Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

van strategisch belang voor

stuurlijk verdeeld in 3 Parts:

vazalstaat van het koninkrijk

Groot-Brittannië waren, speci-

Lindsey, Kesteven en Holland.

Wessex. Tegenwoordig moeten

aal tijdens de oorlogen tegen

Die zijn in 1974 samengegaan

we bij de naam Mercia denken

Spanje. Men koos voor de kleur

onder de naam Lincolnshire.

aan heel het gebied van de Mid-

Afb. 6 Gloucestershire

wit omdat die de eigenschap-

BBC Radio Lincolnshire en

lands van de Ierse Zee tot de

pen van kruis en sterren bena-

Lincolnshire Life Magazine heb-

Noordzee. In dit gebied kun je

drukt. Er zijn mensen die er de

ben er samen een ontwerpwed-

naast de countyvlaggen ook de

betekenis van zuiverheid en

strijd georganiseerd. Uit de

provinciale vlag met de naam St.

onschuld in zien. Vlaggenkun-

binnengekomen ontwerpen

Alban’s Cross zien wapperen. Het

Afb. 7 Isles of Scilly

dig gezien is de vluchttop geen

werden zes inzendingen gese-

is een blauw dundoek met ver-

optimale plek voor een beeld-

lecteerd waaruit het publiek kon

houdingen van 3 : 5 belegd met

element. In dit geval duidt het

kiezen. De winnaar was Michelle

een geel schuinkruis. Zie afb 9

gehele vlaggendoek op de ei-

Andrews. Haar vlag is gekwarti-

In de historische hoofdstad van

landen en de uitgestrekte At-

leerd van groen en blauw met

het vroegere koninkrijk Mercia,

lantische Oceaan ten westen

over de snijlijnen een rood aﬂo-

Tamworth, wappert het dun-

en zuiden van de archipel, als

pend van geel gezoomd kruis.

doek nog elke dag en zeker op

het ware een blik vanuit de

Op het snijpunt van de armen is

Tamworth Castle. De provincie-

hoogte.

een gele lelie gelegd. De ver-

vlag is geregistreerd met de

De kleur blauw, Pantone 286,

houding van de zijden van de

kleurnuances Pantone blauw

in de onderste helft van de vlag

vlag is 3 : 5. Afb 8. De vlag is op

280 en geel 109. Over de dikte

staat voor de wateren van de

24 oktober 2005 aangenomen

van de kruisarmen heb ik geen

en werd op vijf plaatsen in de

gegevens gevonden.

poelen en die een belangrijk

county voor het publiek ont-

Het vroegere koninkrijk bestond

aspect van het leven op Scilly

huld. De kleurnuances zijn Pan-

voordat de heraldiek ontstond.

oceaan, die de eilanden oms-

Afb. 8 Lincolnshire

Afb. 9 Mercia

uitmaken. De kleur oranje in de

tone groen 355, blauw 286, geel

En het is dus waarschijnlijk dat

bovenste helft van de vlag is nu-

zo gehaast is en waar men op

109 en rood 186. De kleur groen

middeleeuwse herauten een

ance Pantone 137. Deze kleur

het platteland nog aan de zon-

staat voor de velden, het blauw

blauw wapenschild met een

boven de blauwe stelt de vuur-

dagsrust hecht. De meeste toe-

verwijst naar de zee en de

gouden schuinkruis aan Mercia

gloed van de zonsondergang

risten tref je er aan de kust en in

wijdse hemel. Het rode kruis is

toekenden, zoals ze dat ook

boven het zeewater voor.

de steden ten oosten van de

het St. Joriskruis en staat voor

deden met andere vroegere ko-

De grootste ster staat voor het

Lincolnshire Wolds. Dat is een

Engeland. De kleur geel staat

ninkrijken. Het schuinkruis ver-

eiland St. Mary, de kleinere ster-

heuvelachtig gebied in het

voor de oogsten die in de zomer

wijst naar de eerste Britse

ren vergeleken met die van

noordoosten van een buitenge-

rijpen en staat tevens voor de

christelijke martelaar, St. Alban,

St. Mary staan voor Tresco 12:20,

wone schoonheid. Andere na-

bijnaam van de bevolking ‘Yel-

naar wie de stad St Albans in

St. Martin’s en St. Agnes 10: 20,

tuurlijke delen zijn de

lowbellies’. De lelie komt uit het

Bryher 9:20.

Marshes, evenwijdig aan de

wapen van de hoofdstad Lin-

kust, de Fens in het zuidoosten

coln.

Lincolnshire

en de Lincoln Edge, een kalk-

U vindt Lincolnshire in het oos-

steenhelling van noord naar

Mercia

ten van Engeland aan de Noord-

zuid in de westelijke helft van de

Mercia was een onafhankelijk

zeekust. Het is een landelijk

county.

koninkrijk van 527 – 879 en

gebied waar het leven nog niet

Lincolnshire was vroeger be-

daarna tot 918 een tribuut- of Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8



Hertfordshire is genoemd en die

Afb.10

Nottinghamshire

De kleuren zijn volgens het Pan-

baksteenrood veld. De kleuren

ook dat schuinkruis voert. Alban

tone systeem groen 364, wit en

goud en baksteenrood zijn de

zou onthoofd zijn in de Ro-

rood 186. Het dundoek kent de

representatieve kleuren van het

meinse stad Verulamium – nu

verhouding 3: 5.

graafschap, die ontleend zijn

St Albans – ergens in de 3de of

De boogschutter van groen

4de eeuw na Christus.

aan het cricketteam. De kleur

stelt Robin Hood voor. Zijn sil-

zwart is een verwijzing naar de

houet is afgeleid van het beeld

leerverwerkende industrie. Het

kruis wordt aan het koninkrijk

van hem bij Nottingham Castle.

kruis duidt erop, dat het graaf-

Mercia gelinked sinds op zijn

Het groene doek verwijst naar

schap als kruispunt fungeert

Het gouden ofwel gele schuin-

Afb.11

Northamptonshire

minst de 17de eeuw toen het de

de groene velden en bossen van

voor het land. De door de Ro-

regio in John Speed’s atlas ver-

Hood en deze lag vaak in de

het graafschap. Robin Hoods sil-

meinen aangelegde weg, Wat-

tegenwoordigde. De naam Mid-

clinch met de sheriff en zijn

houet geplaatst op een wapen-

ling Street, voert door het

lands is pas voor het eerst in

mannen. Nog elk jaar bezoeken

schild kwam in veel van de

graafschap. Ten tijde van de Da-

1555 vastgelegd als ‘mydlande’.

drommen toeristen de stad en

ingezonden ontwerpen voor én

nelaw was deze weg de grens

Het is dus zeer wel mogelijk dat

de omringende dorpen in Sher-

geeft Nottinghamshires indus-

tussen het Angelsaksische ko-

de naam Mercia voordien de

wood Forest. Een andere groep

triële erfgoed weer. Het rode

ninkrijk Mercia en het gebied

voorkeur had. Mercia is de gela-

geïnteresseerden bezoekt het

kruis met de witte zomen is het

van de Denen. Gevolg is dat het

tiniseerde vorm van het Oud-En-

erfgoed van de steenkool- en

St. Joriskruis, het teken bij uit-

graafschap een van de weinige

gelse Miercna rīce, het rijk van

ijzerertswinning, de spoorwe-

stek voor Engeland op een doek;

is met zowel Angelsaksische

het grensvolk. In de periode van

gen en kanalen.

en Nottinghamshire ligt in het

plaatsnamen als Deense.

centrum van Engeland.

De roos op het midden van het

de Angelsaksen en de Noorman-

De countyvlag werd aangeno-

nen liep de grens tussen beide

men op 20 mei 2011. Twee luis-

De vlag werd voor het eerst ge-

kruis en de vlag roept de zegs-

machten dwars door Mercia.

teraars van BBC Nottingham,

hesen op 24 mei 2011 bij cere-

wijze ‘rose of the shires’ op. Een

Jane Bealby en Mike Gaunt,

monies op diverse plekken in de

roos is al heel lang het symbool

Nottinghamshire

deden presentator Andy Whitta-

county.

voor het graafschap. De roos

Dit graafschap ligt in de ooste-

ker de suggestie om tot een

lijke Midlands en kent de stad

vlaginstelling te komen.

Northamptonshire

geving en kleuren aan bij de af-

Nottingham als hoofdstad. Deze

Whittaker organiseerde daarop

Dit graafschap ligt eveneens in

beeldingen van rozen die

stad maakte tot 1998 deel uit

een verkiezing. Het deﬁnitieve

de Midlands. Het kent sinds

vroeger al gebruikt zijn.

van Emma sluit goed qua vorm-

van het county, maar kent nu

ontwerp is opgebouwd uit ele-

11 september 2014 een eigen

De vlag werd voor het eerst ge-

een eigen bestuur. Het gebied

menten van ingezonden vlag-

countyvlag die ontworpen is

hesen op 25 oktober 2014. Die

werd in de 5de eeuw het vesti-

ontwerpen.

door Brady Ells en Ian Chadwick.

datum was tevens de eerste

gingsgebied voor de Angelen

De countyvlag kent een donker-

De jury bij de wedstrijd voegde

Countyday. De graafschapsraad

en maakte later deel uit van het

groen veld dat op het midden

hier een inzending van Emma

koos die datum, omdat dat de

koninkrijk Mercia. Ook Saksen

belegd is met een rood aﬂopend

Rayif aan toe, door haar roos op

St. Crispinsdag is, de naamdag

vestigden zich hier vroeger. De

kruis met witte zomen met op

het kruis te plaatsen en zo een

van de patroonheilige van het

naam verschijnt voor het eerst

de kruising van de armen een

unieke roos en vlag voor Nor-

schoeisel.

in 1016. Maar tot 1568 werd dit

wit wapenschild waarop van

thamptonshire te verkrijgen.

In het Pantone kleurensysteem

graafschap samen met dat van

donkergroen een staande boog-

Afb 11

heeft de tint goud nummer 123.

Derbyshire onder één sheriff be-

schutter op het moment van

Het dundoek toont over het

Dit dundoek kent twee tinten

stuurd. Nottinghamshire is be-

schieten. De schutter is naar de

midden een aﬂopend gouden

baksteenrood: Maroon 201 en

kend van de legende van Robin

vluchtzijde gewend. Zie afb 10

kruis met zwarte randen op een

222. Groen heeft tint 35.



Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

Historische leeuw over stroompje

De nieuwe vlag van Valkenburg aan de Geul

Afb. 1.

Afb. 2.

Gemeentewapen

Wapen voormalige gemeente

Valkenburg aan de Geul

Valkenburg-Houthem

Afb. 3. Vlag voormalige

Afb. 4. Vlag voormalige

Afb. 5. Vlag huidige gemeente

gemeente Valkenburg-Houthem

gemeente Berg en Terblijt

Valkenburg aan de Geul vanaf 2016.

en huidige gemeente Valkenburg aan de Geul tot 2016

Sinds 01 heeft de gemeente Valkenburg aan de Geul

voegd. Van al deze gemeenten hadden alleen Valkenburg,

haar eenvoudige driebanenvlag ingeruild voor een dun-

Houthem en Oud-Valkenburg gemeentewapens. Valkenburg-

doek met een leeuw over een golvende baan. De ge-

Houthem behield het sprekende gemeentewapen van Valken-

meente zoals die nu is dateert van 1, toen

burg met de drie valken en de burcht (afb. 2) en leidde

Valkenburg-Houthem samenging met Berg en Terblijt.

daarvan de kleuren af voor de vlag in drie banen blauw, geel en rood die ze in 1959 aannam (afb. 3) 2. Het blauw was de

Door MARCEL VAN WESTERHOVEN

veldkleur, geel was de kleur van de valken en de penningen en rood die van de burcht.

De wapens en vlaggen

Na de fusie met Berg en Terblijt kregen het geel en het

eiden hadden wapens en vlaggen. Valkenburg aan de

rood nog een extra lading: het geel voor de mergelsteen van

Geul besloot na de fusie de oude driebanenvlag van

de kasteelruïne en voor de gouden sleutel uit het wapen van

Valkenburg-Houthem te behouden1, maar nam wel

het kapittel van Sint Servaas en het rood van de Valkenburgse

een nieuw wapen aan met in de bovenhelft de symbolen van

leeuw en van de hoofdkleur van de oude vlag van Berg en Ter-

Valkenburg en onder die van Berg en Terblijt, het schild ge-

blijt. Tevens was rood de veldkleur van het kapittelwapen van

houden door twee rode Valkenburgse leeuwen (afb. 1). Val-

Sint Servaas. Het kapittel van Sint Servaas te Maastricht had

kenburg-Houthem was ontstaan in 1940, toen Valkenburg,

Berg eeuwenlang in bezit. In het wapen van Berg en Terblijt

Houthem, Oud-Valkenburg en Schin-op-Geul fuseerden. De

was de sleutel zwart op zilver, maar in het oorspronkelijke ka-

gemeente Strucht was al in 1879 aan Schin-op-Geul toege-

pittelwapen was die goud op rood. De vlag van Berg en TerVlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8



G R U B M I L

Maastricht \

\ Valkenburg aan de Geul

blijt was rood met een witte naar de vlucht-

leeuw is een verbindend historisch element.

zijde gerichte keper met aan de broekzijde

De door de hele gemeente stromende Geul is

een zwarte sleutel (afb. 4). De zwarte sleutel

een verbindend geograﬁsch element. Het

kwam uit het wapen en verwees naar boven-

geel heeft als extra betekenis de mergelkleur

genoemd kapittel en naar Berg. Speciﬁek voor

die veel gebouwen in de oude stad kenmerkt.

Terblijt stond de witte keper op rood. Het is

Het eerste ontwerp had een brede blauwe

Herkenbaarheid Bram Bartelts docent primair onderwijs

De gemeente wil ervoor zorgen dat de vlag wordt herkend en

baan van een derde van de vlaghoogte. Na

dat deze teruggrijpt op de histo-

penbeeld van het geslacht Van den Bongart,

voorleggen aan de Hoge Raad van Adel kwam

rie en omgeving. Met de twee-

waarvan leden eeuwenlang de vrije rijksheer-

deze met het advies er een smalle blauwe

staartige leeuw en het

baan van een zesde van de vlaghoogte van te

kleurgebruik is dat ook voor een

maken ter verbetering van de herkenbaarheid

deel gelukt. Maar het ontwerp

De nieuwe vlag

en zichtbaarheid op afstand; de rode leeuw

van de vlag lijkt te veel op het

De nieuwe vlag (afb. 5) is op 15 februari 2016

contrasteert tegen een gele achtergrond im-

provinciewapen van Overijssel;

bij raadsbesluit aangenomen en heeft de vol-

mers veel beter dan tegen een blauwe.

diezelfde golvende blauwe baan

een draaiing met een kwartslag van het wa-

3, 4

lijkheid Terblijt in bezit hadden .

gende omschrijving: “Drie golvende banen

en de kleuren zie je daarin terug.

geel, blauw en geel waarvan de hoogten zich

Kanttekeningen

verhouden als 5 : 2 : 5 en over alles heen een ge-

Er zijn nog twee kanttekeningen te plaatsen.

In 2011 had de gemeente een

kroonde rode leeuw.” Zoals gebruikelijk staat de leeuw op een

In de eerste plaats zou de achtergrond van de

ontwerp klaarliggen, dat door

Valkenburgse leeuw eigenlijk wit moeten zijn,

de Hoge Raad van Adel was

derde van de vlaglengte. Hij heeft een hoogte

zoals op het wapen van de Heren (daarin zil-

goedge-

van circa 7/10 van de vlaghoogte.

ver). De Stichting Vestingstad Valkenburg pro-

keurd, waar

Het ontwerp van de nieuwe vlag komt van de

pageerde eerder dan ook een witte vlag met

deze pro-

gemeente zelf. Aanleiding was de wens van

een rode leeuw. De gemeente wilde echter

blemen

het college om de oude banenvlag te vervan-

sterk vasthouden aan de kleuren van de oude

niet bij speelden. Ik heb navraag

gen door een meer historisch verantwoord

driebanenvlag. De andere kanttekening be-

gedaan over waarom dit ont-

ontwerp, in samenhang met het voltooid her-

treft de grote gelijkenis met de provincievlag

werp is gepasseerd, maar daar is

stel van het historisch karakter van de stad,

van Limburg en het provinciewapen van

nog geen antwoord op geko-

onder andere met de herbouw van de Gren-

Overijssel. Te groot misschien?

delpoort en de Geulpoort met stadsgracht, en

men. Het ontwerp uit 2011 is minder speels, maar deze een-

met de viering van de 975ste verjaardag van

Bronnen

voud maakt de vlag sterker. Voor

Valkenburg op 15 februari 2016. Daarbij wilde

(1) Vexilla Nostra jaargang 20, nr. 137, maart/april 1985,

alle inwoners uit Valkenburg aan

men sterk vasthouden aan de kleuren uit de

p. 27

de Geul is deze vlag goed te her-

oude banenvlag. Zodoende kwam er een ont-

(2) Kl. Sierksma, Nederlandse Vlaggenboek, Het Spectrum,

kennen. Meer visuele hints in de

werp met de rode gekroonde leeuw uit het

Utrecht 1962, p. 122/123

vlag over de omgeving zijn niet

wapen van de Heren van Valkenburg over een

(3) Vexilla Nostra jaargang 7, nr. 41, april 1972, p. 36

nodig. In Valkenburg weten ze

blauwe golvende baan voor de Geul tegen

(4) Vexilla Nostra jaargang 22, nr. 148,

ook zonder golvende blauwe

een gele achtergrond. Bovendien komt de

januari/februari 1987, p. 10

baan wel waar de Geul door het

leeuw in tweevoud voor als schildhouder van

landschap loopt.

het huidige wapen. Daarnaast kwam deze voor op het wapen van Houthem. De Heren

Mijn advies: niet hijssen en het

van Valkenburg speelden een prominente rol

ontwerp van 2011 nog eens

in de geschiedenis van Zuid-Limburg en hun

goed bekijken.

0

Vl a g ! 2 2 / 2 8 0 | vo o r ja ar 2 018

Hijsen of niet ? Onafhankelijk van elkaar geven in deze rubriek drie deskundigen hun mening over een vlag die hen door de redactie is voorgelegd. Dit moet leiden tot discussie over de criteria waaraan een ‘goede’ vlag zou moeten voldoen. In deze aﬂevering de nieuwe vlag van

Valkenburg aan de Geul.

zeker bijzonder fraai genoemd worden

Leeuw uit zijn habitat

Van leeuw naar valk?

Theun Okkerse ontwerper

Dr Willem van Ham oud-archivaris

‘Het centrum van Valkenburg heeft als

Ook in het stukje Nederland, dat het

was de vlag van Limburg, die in hoofdzaak

maar het kende een voorganger van vrijwel gelijke ﬁguratie en kleurstelling. Dat

kloppend hart van de gemeente Valken-

mooiste zou zijn, kunnen zaken verande-

een blauwe baan combineerde met de

burg aan de Geul inmiddels een ware meta-

ren –zij het niet altijd even plotseling. De

Limburgs – Valkenburgse leeuw. Eén van

morfose ondergaan’ lees ik op de

vlag van Valkenburg uit 1959 bestond

de varianten van de hand van de architect

gemeentelijke site. Nu wappert er in de ge-

bijna 60 jaar uit drie even hoge banen van

Louis Maris te Maastricht die in 1948 op

meente een ‘bijna’ Overijsselse banier, die

blauw, geel en rood. De nieuwe vlag, vast-

de ontwerptafel kwamen, omschreef hij

ook sterk aan de Limburgse- maar zeker

gesteld in februari 2016, had wel dezelfde

als: “In goud (geel) een blauwe balk, waar-

ook aan Zuid-Hollandse provincievlag doet

kleuren als de oude, maar volgorde en

overheen geplaatst aan de broekzijde

denken.

beeldvorm laten een heel anders geheel

(stokzijde) en daarnaar gewend, een ge-

Dat laat zich moeilijk rijmen met wat de

zien. Oﬃcieel wordt deze omschreven als:

kroonde, rode leeuw met dubbele staart.”

heren van Valkenburg in het kloppende

“drie golvende banen geel, blauw en geel,

Al schijnen beide beschrijvingen naar on-

hart ooit zelf hesen: een rode leeuw op een

waarvan de hoogten zich verhouden als

derling erg verschillende vlaggen te ver-

witte ondergrond.

5:2:5 en over alles heen een gekroonde

wijzen, indien men de tekeningen naast

rode leeuw”.

elkaar zet worden de overeenkomsten

De reden dat er een nieuwe vlag moest komen was dat de oude banenvlag niet paste bij de pitoreske kasteelruïne en de

Welke de betekenis kan aan de kleuren en ﬁguren werden toegekend? De be-

volkomen duidelijk. Valkenburg aan de Geul is zeker een on-

twee stadspoorten die pas gerestaureerd

schrijving geeft hierover maar gedeeltelijk

derdeel van Limburg dat (misschien) wel

en gereconstrueerd waren.

een oplossing. Het geel verwijst niet al-

het mooiste is, maar het blijft toch een

Het is dan ook onbegrijpelijk dat het

leen naar de gele mergelsteen waaruit de

speciﬁeke regio die door zijn historische

geel – mergel – zo’n prominente plaats in

burcht aan de Geul is gebouwd, maar ook

betekenis een eigen ‘sprekende’ vlag ver-

het vlagontwerp heeft gekregen. Mergel

naar de gele (gouden) sleutel in een rood

dient. Daarom kan bij een volgende

kan dan wel het materiaal zijn waarmee de

veld die het wapen van het Sint-Servaas-

grensverandering deze ‘nieuwe’ vlag uit

burcht is gebouwd, maar dat rechtvaardigt

kapittel te Maastricht uitmaakte. Dit kapit-

2016 beter gestreken worden. Een alter-

de betekenisverchuiving van Limburg naar

tel had belangrijke bezittingen in Berg en

natief ligt voor de hand: de symbolische

Overijssel / Holland niet.

Terblijt. Blauw verwijst als vanzelfspre-

toren uit het aloude stadswapen met als

kend naar het riviertje de Geul. De rode

bekroning een valk zou dan in dubbele zin

Hier word het bewijs geleverd dat amateurisme ongelukkige ontwerpen oplevert:

leeuw was niet alleen de wapenﬁguur van

in top gehesen kunnen worden. Wat mij

onbelangrijke elementen als visuele zoen-

de heren van Valkenburg, maar symboli-

betreft hoeven wij daar geen 60 jaar meer

offers (het geel komt uit de oude vlag) die

seerde ook hun bezit (heerlijkheid, later

op te wachten.

tot verwarrende vlagontwerpen leiden. Het was beter geweest als de ‘gemeente-

graafschap). Voor de komst van Fransen had het Land van Valkenburg 41 dorpen

vlag’ los zou staan van het werkelijke

omvat. De tegenwoordige gemeente

grondgebied. Dan kunnen er twee vlaggen

komt niet verder dan 11 stuks! Wel wordt

gevoerd worden: één voor de gemeente

het wapenschild van Valkenburg aan de

Valkenburg aan de Geul en één voor Val-

Geul sinds 1984 aan beide zijden gedra-

kenburg zelf; gewoon wit met een rode

gen door een Valkenburgse leeuw.

leeuw. Het kasteel mag dan een ruïne zijn,

Er kan echter nog een bezwaar tegen de

maar er kan wel een gave vlag wapperen!

nieuwe vlag naar voren worden gebracht.

Deze vlag niet hijsen.

In zijn samenstelling mag het dundoek

Literatuur – S. van Broekhoven e.a., Monumenten in Nederland. Dl. Limburg. Z.pl. (2003) 355-357. – M. Habets, De Heren van Valkenburg. Walram en Valkenburgse Leeuw. Database Nederlandse Gemeentewapens www.vestingstadvalkenburg.nl – J. Poels en G.Urlings, Hoog in top. 60 jaar Limburgse vlag 1953-2013. [Maastricht] 2013. – M. van Westerhoven, ‘Historische leeuw over stroompje’, Vlag! 22/280, voorjr. 2018, 29-30. – J. Poels en provincie Limburg, Wapenfeiten, [Maastricht] 2011. Vlag! 2 2 /28 0 | voor jaar 2 01 8

1

De gepavoiseerde (versiert met seinvlaggen) bijna tachtig jaar oude zeesleper ‘Hudson’ uit Maassluis tijdens de vlootschouw van ‘Dordt in Stoom’ , mei 2018. Foto The u n Ok k ers e