UVOD U RAČUNARSTVO - Internet i Web Katedra za Računarstvo, Elektronski fakultet, Univerzitet u Nišu
Prof. dr Dragan Stojanović
Uvod u računarstvo Računarstvo i informatika
2010
Kratak istorijat Interneta 1969 ARPANET (Advanced Research Projects Network) pokrenut od strane Ministarstva Odbrane SAD sa čvorovima na univerzitetima UCLA, Stanford Research, UCSB, Univ. of Utah… projektuje “best effort” mrežu 1971- U mreži je 15 čvorova i 23 host računara 1972- Razvijen E-mail 1982- TCP/IP protokoli su izabrani kao komunikacioni protokoli ARPANET-a
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
2
Internet oko 1971. godine
Logical map of the ARPANET, April 1971
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
3
Kratak istorijat Interneta (nastavak) 1984 - Broj hostova dostiže 1000 1988 - Chat razvijen od strane Jakko Oikarenen 1989 - Broj hostova dostiže 10000 1990 - Arpanet prestaje da postoji i nastaje Internet nakon što Vlada SAD ukida zabranu komercijalne upotrebe ARPANET-a 1991- Inicijalni razvoj World Wide Web (WWW) u okviru CERN, od strane Tim Berners-Lee 1992 - Broj hostova dostiže 1000000 1995 - Netscape predstavlja prvi hipermedijalni Web pretraživač (browser) kao rezultat istraživanja na Univerzitetu Minesota (Mosaic) 1996 - Microsoft predstavlja Internet Explorer i započinje “rat Web pretraživača” Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
4
Internet danas (2010) ~2 milijarde korisnika 800 000 000 Internet hostova više 230 konektovanih država (skoro sve) više od 250 miliona Web sajtova (broj svakodnevno raste!) Internet protokoli (TCP/IP) postaju svetski standard za računarske mreže i različite vrste uređaja se priključuju na mrežu …računari, mobilni telefoni, personalni digitalni asistenti (PDA), Playstation-i, kućna elektronika … Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
5
Internet Internet je krajnja WAN koja pokriva celu Zemlju kao labava konfederacija računarskih mreža različitog tipa i mehanizama komunikacije Sastavljen je od mnogo malih mreža koje su u vlasništvu i upravljane od različitih organizacija Nije ničije vlasništvo i niko nema centralnu kontrolu nad celokupnim Internetom Intranet, extranet Zasniva se na TCP/IP protokolima
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
6
IP adresa IP (verzija 4) adresa je 32 bitni binarni broj (~4 milijarde različitih adresa) koji se sastoji od dva dela: Identifikator domena, mrežna adresa koja specificira segment mreže (identifikator mreže) Broj hosta, koji specificira određen računar u okviru tog domena
IP adresa se ispisuje u vidu 4 decimalna broja u opsegu [0,255] kao dekadna vrednost svakog pojedinačnog bajta u IP adresi. Primer: Identifikator domena (mreže)
Broj hosta
IPV6 –128 bitne adrese → 2128 različitih IP adresa Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
7
Naziv domena i hosta Simbolička adresa (gislab.elfak.ni.ac.rs) Naziv domena (elfak.ni.ac.rs) Naziv hosta (gislab)
Poslednji segment domena predstavlja domen najvišeg nivoa (top-level domain -TLD) Domeni zasnovani na tipu organizacije (com, edu, gov, net, org, info, …) Domeni koji označavaju državu u kojoj su registrovani predstavljaju dvoznačne kodove država (rs, uk, it, ru, ca, ch, …)
Delovi simboličke adrese razdvojeni tačkama nemaju nikakve veze sa dekadnim brojevima razdvojenim tačkama u IP adresi Svaki administrator domena mora da održava katalog simboličkih adresa i njima odgovarajućih IP adresa u okviru svog domena Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
8
Domain Name System (DNS) DNS server vrši prevođenje simboličke adrese u IP adresu Postoji DNS server za svaki TLD koji sadrži informacije o svim DNS serverima nižeg nivoa koji evidentiraju poddomene u okviru tog TLD Svaka organizacija poseduje DNS server za sopstveni domen (elfak.ni.ac.rs), ukoliko ne može da konvertuje simboličku adresu u odgovarajuću IP adresu prosleđuje simboličku adresu drugom DNS serveru Na primer: DNS server za TLD rs DNS na Univerzitetu u Nišu poseduje informacije o DNS serverima u okviru pod-domena ni.ac.rs DNS server na elektronskom fakultetu (elfak.ni.ac.rs) obezbeđuje prevođenje svih simboličkih imena hostova na ovom domenu u IP adrese
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
9
Internet aplikacije E-mail – razmena elektronske pošte Telnet – konektovanje na udaljeni računar, prijava i aktiviranje aplikacija na udaljenom računaru FTP – razmena datoteka WWW (World Wide Web) – razmena hipermedijalnog sadržaja
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
10
World Wide Web (WWW, Web) WWW nastao 1989, u okviru CERN kao način razmene informacija o naučnim istraživanjima u oblasti nuklearne fizike; tvorac Tim Berners Lee Prvi pretraživači su bili tekstualni Mosaic - Prvi GUI Web pretraživač (1993) Web postaje nazastupljenija Internet aplikacija Razvija se e-trgovina, e-poslovanje, e-učenje, emedicina, e-sve_i_svašta
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
11
Komponente Web-a Web server – podržava HTTP protokol, poseduje IP adresu, odgovarajući softver (Web, http server) i Web resurse: html, multimedijalne, programske datoteke Web pretraživač (browser): Mozilla Firefox, MS Internet Exlorer, Opera, Google Chrome, itd. HTTP (HyperText Transfer Protocol) URL (Uniform Resource Locator) – jedinstvena adresa resursa na Internetu Protokol://Naziv-hosta.Naziv-domena/Put/Naziv-resursa http://cs.elfak.ni.ac.rs/sr/postdiplomske.html Internet i Web Uvod u računarstvo
HTML - “HyperText Markup Language” –
Prof. dr Dragan Stojanović
12
Web U adresnoj liniji Web pretraživača (browser-a) specificira se URL adresa Web resursa (html datoteke) koji se zahteva Zahtev se preko HTTP protokola prosleđuje Web serveru Web server zahtevane dokumente (HTML), slike, multimedijalne sadržaje, programe, itd. šalje Web pretraživaču (browser-u) koji interpretira primljeni sadržaj i prikazuje ga korisniku
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
13
HTML Web stranice su kreirane korišćenjem jezika nazvanog HTML (Hypertext Markup Language) Primarni elementi jezika su oznake, ili tagovi (tags) koji se ubacuju u dokument da bi se na poseban način označili delovi podataka u dokumentu Tagovi su ograđeni uglastim zagradama (<. . . >) Reči poput HEAD, TITLE, i BODY nazivaju se elementi i specificiraju tip taga Tagovi se obično koriste u parovima, tako da ukoliko je početna oznaka, na primer, <BODY> odgovarajuća krajnja oznaka sa znakom / ispred naziva elementa, poput </BODY> Web browser određuje na koji način će Web stranica biti prikazana u zavisnosti od taga u dokumentu
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
14
HTML tagovi <HTML> </HTML> <HEAD> </HEAD> <TITLE> </TITLE> <BODY> </BODY> <BR> <P> </P> <FONT> </FONT> <A> </A> <IMG> <FORM> </FORM> <INPUT> <TABLE> </TABLE> <TR> </TR> <TD> </TD> … Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
15
HTML primer <HTML> <HEAD> <TITLE> Moja Web strana </TITLE> </HEAD> <BODY> <h1> Detinjstvo </h1> <IMG SRC =“rodjendan1.gif”> <A HREF=“http://www.parentspage.com/roditelji/rod.html”> Roditelji</A><BR> <A HREF=“http://www.Perapage.com/pera.html”> Brat Pera</A><BR> … </BODY> </HTML> Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
16
Inetraktivne Web stranice Kada je HTML razvijen nije postojala mogućnost interakcije korisnika sa podacima i slikama prikazanim u okviru Web stranice Dinamičko kreiranje Web stranice na osnovu podataka iz baza podataka ili drugih Web servera omogućile su programske tehnologije na serveru, poput: CGI, ASP, JSP, PHP, itd. Interakciju korisnika za sadržajem Web stranice u okviru Web browsera omogućile su programske tehnologije na klijentu: Script jezici (JavaScript, VBScript), Java apleti, ActiveX kontrole, Macromedia Flash, itd.
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
17
Standardizacija WWW W3C – međunarodna organizacija koja razvija WWW standarde (http://www.w3c.org) HTML ima predefinisan skup tagova i svaki tag ima unapred određeno značenje, uglavnom vezano za način prikazivanja informacija koje uokviruje u Web browseru XML (Extensible Markup Language) metajezik koji omogućava kreiranje novih markup jezika, tako da kreator dokumenta može definisati sopstveni skup oznaka (tagova) i njima opisati sopstveni dokument, prevashodno njegov sadržaj XML tehnologije XML Schema (XSD) jezik omogućava definisanje tagova i šeme dokumenta XSL (Extensible Stylesheet Language) – jezik koji omogućava definisanje transformacije iz jednog u drugi XML format
Prof. dr Dragan Stojanović
Internet i Web Uvod u računarstvo
18