ឯកសារស្រសាវស្រាវ
អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីត្លែរ និងអាណាចក្រអាល្លឺម៉ង់មួយពាន់ឆ្ាាំ
ងួន សុខហាង ២០១២
អឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ បិសាចក្នុងេរឿងនិទាន
េរៀបេរៀងរបមូលចងរក្ងេោយ ៖ ងួន សុខហឿង សូមរក្ាសិទ្ធិររប់ែបបយើង ។ េ ោះពុមពឆ្នាំ ២០១២
អរមភក្ថា ែប៊ឡាំង,អលលឺម៉ង់ យប់ៃងៃទ្៊ី៣០ មក្រា ១៩៣៣ តាមដងវិង៊ីវីែលមរសាាស មាន សេមលងែរសក្េហឿរក្េរ្រៀវៃនបណ្តារជនអលលឺម៉ង់ជាមួយនឹងការេលើក្ៃដសាាាំរលង់េ ើងេៅេលើ ជាសញ្ញារាំណ្តប់ដល់ ការមក្ដល់របស់េមដឹក្នាំក្ាំពូល និងក្ងទ្័ពក្ាំេទ្ចរបស់រណបក្ឝ ណ្តសុ៊ី ។ េមដឹក្នាំែដលេររំពឺងថានឹងនាំមក្នូវក្ត៊ីរីក្ចាំេរើនដល់មហមនុសឝអលលឺម៉ង់ និង អណ្តចរក្អលលឺម៉ង់ងម៊ីមួយ ។ េលើបុរសេនោះជានរណ្ត? េហ្ើយក្តាាអ្វ៊ីែដលជាំរុញឲ្យមហជនអលលឺម៉ង់េោរពរូបោល់ យើងេនោះ ? េលើោល់ នេរបើរ ស់អ្ាំណ្តចរបស់ោល់ែបបណ្តខលោះ ? ជេយ! េមដដឹក្នាំៃន ពួក្េយើង! ជេយ! ហ្ុ៊ីែលលរ! ជេយ! ជ័យជាំនោះដ៏អ្សាារយ! ជេយ! មហមនុសឝអលលឺម៉ង់ ! ោល់រឺ អឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ
បុរសែដលពិភពេោក្មិនអចបាំេភលច ន ។ ោល់ជា
បុរគលដ៏សាំខាន់ក្នុងសង្គ្រាមេោក្េលើក្ទ្៊ី២ ជាធាលុផឝាំែដលមិនអចខវោះ ន ។ សានៃដែដល ោល់ នបនឝល់ទ្ុក្ រឺជាមហវិនសក្មមេរកាមសង្គ្រាមេោក្េលើក្ទ្៊ី ២ ។ េសៀវេៅេនោះនឹងនាំមក្ជូនេោក្អ្នក្នូវដាំេណើរជ៊ីវិលរបស់អ្នក្ដឹក្នាំដ៏អ្សាារយមានក្់ ែដលអចេៅ នថាជាក្ាំពូលអ្នក្ដឹក្នាំពិភពេោក្ក្នុងយុរសម័យងម៊ីេនោះ ។ េដើមប៊ីឲ្យមាន ភាពសុរក្ិលលអ ខ្ុាំ ទ្ជាអ្នក្និពនធ នរសាវរជាវរបមូលផតុាំនូរាល់ឯក្សារទាាំងបរេទ្ស និង ឯក្សារជាភាសាជាលិនន មក្រច ច់ប្ចូលោនជាមួយនឹងទ្សឝនៈផ្ទាល់ខលួនឲ្យេលចេចញ ជារូបរាងេសៀវេៅ “អឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និង អណ្តចរក្អលលឺម៉ង់ ១០០០ឆ្ន ” េនោះេ ាំ ើង ។ ជាចុងេរកាមេនោះ សូមេមតាាខនត៊ីអ្ភ័យេទាសព៊ីសាំណ្តក្់មិលតអ្នក្អន ចាំេ ោះចាំនុចខុស ឆគងននែដលអចនឹងេក្ើលមានក្នុងេសៀវេៅេនោះផង ។
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
បណាាឦនាំដាំបូងៗរបស់ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ
េនេះនឹងថ្លាែលលងែសតងអាំព៊ីដាំេ
ើរជ៊ីវិលរបស់មហាបុរស អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ (Adolf Hitler) ។
េលរអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរបានរបសូលេៅៃលងទ៊ី២០ែែ េមសាគ.ស១៨៨៩នាទ៊ីររុងរប៊ូេៅ-ែអ៊ម-អ៊៊ិន(Braunauam-Inn,)ែដលឧទ៊ីរបជុាំជនមួយសថិលែរបររពាំែដនរបេទសអូ រទ៊ីស និង របេទសអាលលឺម៉ង់ ។ អល់មានឪពុរេឨមេះ អាឡ យស៍ ហ្ុ៊ីែលលរ (ALois Hitler) ឯមាាយនាមនាង ហារ៉ ហ្ុ៊ីែលលរ (Clara Hitler) ។ េពលេរើលឪពុរអល់មានអាយុ៥២ឦនាំេៅ េហ្ើយ រីឯមាាយវិញេទើបនឹងមានអាយុែល ២៩ឦនាំប៉ុេនានេះែដល នាាំបត៊ីរបពនធមួយគូេនេះមានអាយុែុសអនដល់េៅ២៣ឦនាំឯ េណាេះ ។ គូរសររមួយគូេនេះព៊ីមុនមរធ្លាប់ឧរូនធម៌ និង ឪពុរធម៌នឹងអន
ែលេឪយសារេមើលេ ើញថ្លរូននិងឳពុរ
សុទធែលេៅរាំរពាឥលមានគូអប់
េទើបសេរមចចិលតឥប់ៃដអន
រសាងសុភមងគលរគួសារលម៊ីមួយេឡើងមរ ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរឧរូនទ៊ីបួនរនុងចាំេនាមបងបសូនរបាាំនារ់ ។ េឪយសារសម័យេនាេះវិឧាសារសតសុឡភិបាលេៅមានររមិលទាបេៅេឡើយេទើបេធវើឲ្យេលរអាឡ យស៍និងនាងហារ៉រលូវបាល់បង់រូនរូនឧទ៊ីរសលញ់របស់អល់អស់ប៊ីនារ់ផទួនៗេឪយរួចរស់ជ៊ីវិលមរ រលឹមែលព៊ីរនារ់គឺអាឌុលហ្វ៍ និងបសូនរស៊ីនាមនាងផូឡាប៉ុេនានេះ ។ ឪពុរអាឌុលហ្វ៍គឺឧមន្រនត៊ីរជហរថ្លនរ់ែពស់មានរ់មានឤរឧមន្រនត៊ីគយែដលេធវើរិចចហរទារ់ទង នឹងែផនរពនធឪរ ។ េឪយសារែលួនឧមន្រនត៊ីមានរ់េទើបអល់រលូវេធវើឲ្យែលួនឯងហាយឧមនុសឝលឹងរុឹងេហ្ើយ ែលងឪរ់ររិលយររមឧរ់លរ់ដល់ររុមរគួសារ ។ មានេពលែលេះអល់បានរជុលៃដឪរ់ទ
ឌរមមយើង
ធងន់ធងរដល់រុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ែដលមិនបានសរមបែលួន េធវើតាមដាំបូនាមនែលួនឧឳពុរេទៀលផង ។ េរពាេះែលរុមារអាឌុល ហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលល ឧរូនរបុសេទាលែលមានរ់ែដលមានជ៊ីវិលេៅរស់ អល់់ រលូវទទួលបាននូវហរយរទុរឪរ់ែពស់ព៊ីសាំណារ់ឪពុរមាាយ ឧពិេសសគឺអនរមាាយរបស់អល់ែលមតង។ឧេរៀងរល់េពលែដល រុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ េរើលមានបញ្ហាឧមួយឪពុរែលួនមតងៗ នាងហារ៉ឧមាាយែលងេចញមុែហរពារ ហន់េជើង និងជួយ អាសាររូនេនេះឧនិចចែដលឧេហ្លុនាាំឲ្យអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ហាយឧរូនសាំ
ពវចិលតែលមួយរបស់មាាយ
ឬអាចថ្លឧរូន
ទេរមើសរ៏ថ្លបានែដរ ។ េឪយបានទទួលរត៊ីរសលញ់យើង រឧល់េរៅព៊ីមាាយែបបេនេះេហ្ើយ េទើបរុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ មានហរេអរពរសលញ់មាតាយើងឡាាំងបាំផុលែដលេយើងនឹង េ ើញេៅេពលេរហយ ។ ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 1
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ហលព៊ីលូចរុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ឧសិសឝដ៏ពូែរ មានរ់រនុងថ្លនរ់បឋមសិរាេហ្ើយ ែលមទាាំងែលងែលទទួលបាន ពារយសរេសើថ្លឧេរមងែដលេពាេពញេឪយភាពឧអនរដឹរនាាំ និងគុ ធម៌លសរបៃព ។ េលើសព៊ីេនេះអល់ ឧសិសឝែដលមាន របាឧាវងៃវនិងមានចរិយសុភាពរលឺមរលូវែលមេទៀលផង ។ េៅសាលេរៀនអល់ឥប់អារមម ៍ឡាាំងបាំផុលេៅេលើ មុែវិឧា របវលតិសារសតសន្រឤាមរបស់អាលលឺម៉ង់ ភូមិវិទានិងសិលបៈគាំនូរ ។ មានៃលងមួយេនាេះ អល់បានេពាលរបាប់ឪពុរអល់ថ្ល រូប អល់ចង់ហាយសិលបៈររមួយរូបនាាំឲ្យេលរឪពុរែឹងេលើរូប អល់យើងឡាាំងេហ្ើយេរឿងេនេះរ៏ហាយឧទាំនាស់ពារយសមត៊ីរវង រូននឹងឳពុរមិនេចេះឈប់ឈររហ្ូលអស់េពញមួយជ៊ីវិល ។ លុេះមួយរយៈេរហយមរគឺេពលែដលអល់មាន អាយុ១១ឦនាំ បសូនរបុស េអល ម៉ុនល៍ (Edmund) រ៏បានសាាប់ េឪយសារជមងឺររ្ជឹលរនុងវួយរលឹមែលរបាាំមួយឦនាំប៉ុេនានេះ ។ តាាំងព៊ីេពលេនាេះមរេគសេងេលេ ើញថ្ល រុមារអាឌុលហ្វ៍
ឥប់េផតើមផ្លាស់បតូរអលតចរិលែលួនឯងព៊ីលសៗមរឧមនុសឝរសពាប់រសេពានេហ្ើយេឆវ
ឦវឦប់ែឹងរចេលលឪរ់មិលតភរតិសូមប៊ីែលរគូៗរ៏រលូវអល់ែរសរគាំហ្រឪរ់ែដរ ។ េឪយបនតអាររៈែបប េនេះរហ្ូលមរ មិនយូរប៉ុនាមនអល់បាល់បង់ហរេហលសរេសើ េឪយសារហរសិរាលយចុេះរគប់មុែវិឧាសូ មប៊ីែលមុែវិឧាែដលអល់េពញចិលតបាំផុលរ៏អល់មិនអាចបាំេពញពុនទុលសបានែដរ
េហ្ើយែលមទាាំងទទួល
បានរលឹមេរហមមធយមេទៀលផង ។ វបានេធវើឲ្យរូបអល់ធ្លារ់ែលួនមរហាយឧសិសឝធមមតាមានរ់ែដលអមន េគឯងឥប់អារមម
៍ ។ ទាាំងឪពុរមាាយ និងបណាារគូៗបានែិលែាំអូសទាញរុមារអាឌុលហ្វ៍ ឲ្យ
រលលប់មរររផលូវលសរលហលវិញែលរ៏រលូវអល់បដិេសធរហ្ូលមរ េទើបេធវើឲ្យពួរេគអស់ទឹរចិលតនិងែលង ែវល់ឡាយព៊ីរូបអល់េឪយបេណាាយឲ្យអល់េធវើអវ៊ីៗ តាមែលែលួនអល់ចង់េធវើ ។ េរហយមរេឪយរលូវេគ េបាេះបង់េឥលឲ្យឯហ
អល់រលូវឤរេៅេសពគប់ឧមួយមិលតភរតិលម៊ីៗែដលមានអាយុេរមងៗឧងអល់
េៅវិញ ។ ឧមួយនឹងពួរេរមងៗទាាំងេនាេះអល់បានេលងែលបងឧមួយអនេសទើររល់ៃលង េហ្ើយែលបង ែដលអាដុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរចូលចិលតេលងឧងេគ គឺឧែលបងែដលទារ់ទងនឹងហររបយុទធលស៊ូ ។ វពិល ណាស់េឪយសារអល់មានអាយុេរចើនឧងមិលភរតិដ៏ៃទ េទើបរគប់េពលេលងទាាំងអស់ អល់មាននាទ៊ីេធវើ ឧអនរដឹរនាាំហររបយុទធ ។ រុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលររ៏ធ្លាប់បានចូលេរៀនេៅសាលរគិសតសាសនា មួយរែនលងែដរ គឺបានចាំនួន២ឦនាំ រ៍ប៉ុែនតអល់មិនបានែិល ែាំសិរាេរៀនសូរលប៉ុនាមនេទ
េឪយេរបើេពលេវលភាគ
េរចើនរបស់អល់េៅរមានតឧមួយែលនឹងេសៀវេៅរូបភាព សត៊ីព៊ីសឹរសន្រឤាម និងវីរៈបុរសសន្រឤាមអាលលឺម៉ង់ េៅវិញ ។ គួបញ្ហារ់ែដរថ្ល េៅឦនាំ១៨៩៦ នាងហារ៉ ឧមាាយ បានរបសូល នាង ផូឡា ឧបសូនរស៊ីែលមានរ់គល់ែដលនឹង រួចរស់មានជ៊ីវិលបនតឧមួយបងរបុស អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 2
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
េៅៃលងទ៊ី៣ ែែមររ ឦនាំ១៩០៣ រនុងេពលែដល អាឌុលហ្វ៍ មានអាយុ១៣ឦនាំ េលរអាឡ យស៍ ហ្ុ៊ីែលលរឧឳពុររ៏ទទួលមរ
ៈភាពេឪយសារជមងឺររលសួលធងន់ធងរ។ េហ្ើយអល់បានបនឝល់ទុរ
ឲ្យរគួសារេនេះនូវរទពយសមបលតិមធយមលមម បូររួមនិងរបារ់េបៀវលឝបាំណាច់ៃនហរសាាប់របស់េលរអាឡ យស៍ វសមលមមសរមាប់នាងហារ៉អាចរគប់រគងសាានភាពរស់េៅរបស់រគួសារេនេះបាន។ លវ៊ីលបិលែល អាឌុលហ្វ៍ មិនចូលចិលតឳពុរែលួនែមន ែលអល់រ៏មានរត៊ីេអរពយើងរឧលេរៅដល់េលរឳពុរែដរ ។ េរហយេពលែដលសាាម៊ីបាល់បង់ជ៊ីវិល នាងហារ៉រ៏រលូវទទួលែុសរលូវទាាំងរសុងេៅេលើរគួសារទាាំងមូល ។ េឪយរត៊ីរសលញ់ដ៏េមាេះមុលែដលមាាយមានេទាេលើរូនរបុសសាំ រពេហ្ើនេឡើងមិនសូវសាាប់ដាំបូនាមនមាាយ
ពវ បានេធវើឲ្យអាឌុលហ្វ៍ហន់ែល
េហ្ើយរ៏មិនែាំសិរាែដរែដលឧេហ្លុនាាំឲ្យហរសិរារបស់
អល់ហន់ែលយើប់យឺនេឡើងៗ
។
ហន់ែលពុេះរេរញ្ហាលេឡើងៗ
រហ្ូលេធវើឲ្យអល់សេរមចចិលតេបាេះបង់ហរសិរាេឥលទាាំងរសុង។មាាយ
មិនអាចនឹងបដិេសធនូវសាំេ
សថិលេៅរនុងវ័យ១៥ឦនាំឧវ័យជាំទង់ែដលទឹរចិលតេឆវឦវរបស់អល់
ើរបស់រុនរបុសសាំ
ពវបានេឡើយមានែលបេណាាយតាមចរិលរូន។
ឧអរុសលេៅៃលងទ៊ី២១ ែែធនូ ឦនាំ១៩០៧ មាាយឧទ៊ីេអរពរសលញ់របស់អាឌុលហ្វ៍ បាន លឥរេលរេៅេឪយសារជមងឺមហារីរ
បនាាប់ព៊ីបានទទួលហរពាបាលព៊ីេលរេវជជប
ឌិលជវ៊ីហ្វ
មួយរូបរួចមរ ។ រយៈេពលេនាេះគឺឧេពលេវលមហាអារររ់បាំផុលសរមាប់ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ អនរ មាាយែដលធ្លាប់ែលប៊ីបាច់ររាែលររូបអល់តាាំងព៊ីលូចមរ ឥឡូវបានឣាលឥរឦាយព៊ីរូបអល់េហ្ើយរ៏មិន អាចវិលវិញបានេឡើយ ។ េឪយរត៊ីរសលញ់ និងសាាយរសេណាេះមាាយ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរបានអងគុយ សាំរុរសរមរ់ទឹរែភនរ ព៊ីមុែផនូរសព អនររស៊ីហារ៉ អស់េពលឧងមួយេមាើង ។ េនេះបឤាញថ្ល អល់ រសលញ់អនរមាាយអល់ឡាាំងបាំផុល ។ សរុបមរេយើងេ ើញថ្លរុមារ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរធ្លាប់ឧេរមងលសហលព៊ីលូច ែលបនាាប់ព៊ីហរ សាាប់របស់បសូនរបុសបានេធវើឲ្យអល់បារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំង ។ េយើងរអន់ែលដឹងថ្លឥប់តាាំងព៊ីេនាេះមរ អល់រ៏មិនែិលែាំេរៀនសូរលេទេហ្ើយែលមទាាំងឥប់េផតើមបេ្ជញនូវអលតចរិលេហងហចនិងចូលចិលតេលង ែលបងណាែដលមានហររបយុទធលស៊ូរួមនឹងហរចិលតរមានតយើងជរ់ចិលតនូវរល់សរមមភាពសន្រឤាមនា នាែដលមានេៅរនុងេសៀវេៅរូបភាព េទើបេធវើឲ្យរូបអល់ឥប់េផតើមមានរត៊ីរសៃមមួយ ែដលនឹងហាយឧ ហរពិលនាអនាគល ។ រពឹលតិហរ
៍េរហយែដលមាាយបានសាាប់េរហមហរពាបាលពិសាំនារ់េលរគរូ
េពទយជវ៊ីហ្វែដលអល់យល់ថ្លមិនបានយរចិលតទុរឪរ់ដល់ជមងឺមាាយអល់ផងេនាេះ
បានេធវើឲ្យរូបអល់
ហន់ែលមានហរសសប់ សសប់ និងសសប់ឡាាំងេឡើងៗ រហ្ូលហាយឧគាំនុាំមួយែដលនឺងនាាំអល់ឲ្យហាយឧ មនុសឝេឣរេៅបាំផុលចាំេពាេះជនណាែដលហាឿនរបឦាំនឹងរូបអល់ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 3
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
យុវវ័យរាំរពារនុងទ៊ីររុង បនាាប់ព៊ីឳពុរមាាយសាាប់ អាឌុលហ្វ៍ រលូវធ្លារ់ែលួនហាយឧេរមងរាំរពា។ ឥប់ព៊ីេនាេះមរអល់ មិនមានអនរនរណាអាចជួយឧបលថមភដល់រូបអល់បានេឡើយ។ េហ្លុេនេះ េហ្ើយេទើបរនុងរាំលុងឦនាំ ១៩០៨ អល់រលូវេធវើដាំេ ើរវររសុររាំេ ើលេៅហន់រដឌធ្លន៊ី វីែយន របស់របេទសអូរទ៊ីស េឪយ សងឃឹមថ្លនឹងអាចែសវងររជ៊ីវភាពលម៊ីមួយបាន ។ រាំលុងេពលេនាេះអល់មិនមានផទេះសែមបងពិលរបារដ សានរ់េៅេនាេះេទេហ្ើយបរេភាគែលនាំបុ័ងនិងអាហារតាមហាងនានាែដលសរមាប់ែលរបឧជនររ៊ីររ ហ្ូបែលប៉ុេនានេះ ។ េឪយអមនសញ្ហាប័រលមធយមសិរា អល់រលូវបានបសិេសធមតងឧព៊ីរដងមិនឲ្យចូល េរៀនរនុងសាលសិលបៈទ៊ីររុងវីែយន ។ វពិលឧបានេធវើឲ្យអល់អសងឃឹមបនតិចបនតួចែដរ ។ រនុងេពល េនាេះអល់បានេរបើរបាស់េទពេហសលយសិលបៈែដលអល់មានមរចិ្ចឹមររពេះេឪយ ហរគូរគាំនូរ និង រូបភាពផាយពា ិជជរមមនានាលរ់ ។ សថិលរនុងសាានភាពែបបេនេះ អល់មិនអាចេគចផុលរត៊ីររលាំបារ េវទនាបានេឡើយ ។ ែលេបើេទាេះឧរលូវរស់េៅឧមួយរបឧជនររ៊ីរររនុងទ៊ីររុងយើងណា រ៏ ហ្ុ៊ីែលលរមិន បេណាាយែលួនឯងឲ្យពាលអាវែសែដរ ។ អល់រ៏ធ្លាប់រសលញ់នារីអូរទ៊ីសមានរ់ ែដរ ែដលឧេសនហារអដាំបូងរបស់អល់ ែលេសនហាេនេះរ៏រលូវចប់េៅវិញេៅេពល ែដលនារីេនាេះេៅេរៀបហរឧមួយនឹង បុរសជនឧលិជវ៊ីហ្វមានរ់របល់ចិលតអល់។ េគសេងេលេ ើញថ្លអល់មិន ចូលចិលតផឹររសា ឬជរ់បារីេទ េហ្ើយ េរចើនេរបើេពលេវលទាំេនររបស់អល់អាន េសៀវេៅនានាែដលនិយយព៊ីសាសនា េៅបូពាៀរបេទស េសៀវេៅរបវលតិសារសត េសៀវេៅសត៊ីព៊ីហរស ាាំទឹរចិលត េហ្ើយ ឧពិេសសបាំផុលគឺេសៀវេៅនេយបាយ ។ េឪយសារេសៀវេៅទាាំងេនេះេហ្ើយបានជរមុញ អាឌុលហ្វ៍ឲ្យហាយឧបុគគលែដលពូែរនិយយសត៊ី េហ្ើយអល់ែលងែរសរគាំហ្ររបរបេឪយអាំណាចដល់នរណាែដលហាឿនរបឦាំងគាំនិលអល់ ។ មិនែល ប៉ុេនានេះអល់ែលមទាាំងទាល់េឥលនូវរល់គាំនិលនានាែដលមានលរខ ៈផទុយព៊ីគាំនិលរបស់អល់ ។ តាមរ យៈេសៀវេៅែដលអល់បានអាន អាឌុលហ្វ៍មានជាំេនឿថ្លអល់ “មិនមានអវ៊ីរលូវេរៀនលេៅេទៀលេទ េហ្ើយរ៏មិនមានអវ៊ីែដលអល់រលូវែរែរបែដរ” វឧជាំេនឿែដលអល់មានរហ្ូលដល់ៃលងសាាប់ ។ េសៀវេៅ ទាាំងេនាេះបានេធវើឲ្យអល់មានជាំេនឿយើងមុលមាាំដូចបណាាជនឧលិអូរទ៊ីសនិង អនរនិយយភាសាអាលលឺ ម៉ង់ដ៏ៃទេទៀលែដរថ្ល “ជនឧលិអាលលឺម៉ង់ឧពូជសាសន៍មាាស់េលើេ”គ អាលលឺម៉ង់សមបូរេឪយរាំពូល មនុសឝេពារេពញេឪយសមលថភាពែពស់ែដលសរតិសមសរមាប់េធវើឧអនរដឺរនាាំព៊ីភពេលរទាាំងមូល ។ េឪយបានពរងឹង នូវគាំនិលរបស់អល់ឲ្យហន់ែលរឹងមាាំេឡើង ហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើមប ាតេះនូវគាំនិលសសប់េែពើម ជនឧលិេផឝងៗ ែដលរស់េៅេលើទឹរដិអូរទ៊ីសេហ្ើយែដលមិននេចេះភាសាអាលលឺម៉ង់ ឧពិេសសបាំផុល គឺ ជនឧលិ ជវ៊ីហ្ែវ ដលេរហយហាយឧសរលូវធាំបាំផុលរបស់់ហ្ុ៊ីែលលរ េពលែដលអល់េឡើងហន់អាំណាចេៅ អាលលឺម៉ង់ ។ ជនឧលិជវ៊ីហ្វ ឧជនឧលិលាំណាងឲ្យអវ៊ីៗែដលពិសពុលនិងែុសឆគងសរមាប់អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ី ែលលរ ។ េៅទ៊ីររុងវីែយន ហ្ុ៊ីែលលរ បានអាននូវបណាាអលថបទឧេរចើនសត៊ីអាំព៊ីហរវយរបហារេៅេលើពួរជវ៊ី ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 4
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ហ្វ ។ េលើសព៊ីេនេះេៅេទៀលអល់រ៏បានេ ើញនូវហរសសប់េែពើមែដលបានបេ្ចញមរយើងឧរ់ែសតង និងឧរបឥាំចាំេពាេះជនឧលិជវ៊ីហ្វទាាំងេនាេះ ។ ពួរជវ៊ីហ្វឧអនរែសវងររសមភាព របឧធិបេលយយ និង េសរីភាពែដឡវផទុយពិអវ៊ីៗែដលហ្ុ៊ីែលលររបាថ្លនចង់បាន ។ ពួរេនេះចង់ឲ្យេសរីភាព រគប់ែបបយើងរួម ទាាំងហរេបាេះេឦនលេរជើសេរើសលាំណាងររសតឧេដើមែដឡសុទធសឹងែលឧរបស់អមនរបេយជន៍សរមាប់ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរែដលជរ់ចិលតនឹងឈុលឦរសន្រឤាមតាាំងព៊ីរុមារភាពមរបានរបឦាំងយើង ឡាាំងដល់គាំនិលចង់បានសុែសនតិភាពរបស់ជនឧលិជវ៊ីហ្វ ែដលអល់យល់ថ្លជិវិលគឺហរលស៊ូ របយុទធ េដើមប៊ីឈនេះ ។ សរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ(ឥប់ព៊ីេនេះលេៅែញុាំសូមេៅេឨមេះអល់េឪយែល៊ីថ្លហ្ុ៊ីែលលរ)
មានែលហរេរបើ
របាស់ធម៌េតា និងហ្ិងាប៉ុេនានេះេទើបអាចេឪេះរសាយបញ្ហាចាំេពាេះមុែ និងសេរមចេអលេៅបាន ។ េសចរត៊ីេមតាាររុណា សនាានចិលតលស និងគុ ធម៌គឺឧវលថុឆេួលល៊ីលែដលសរមាប់ែលបុគគលមានភាព ទន់េែាយនិងលងង់េលាប៉ុេនានេះ ។ ហ្ុ៊ីែលលរេជឿថ្ល មនុសឝភាគេរចើនេធវើរិចចហរណាមួយមិនែមនេឪយ ចិលតរសលញ់ឬអា ិលអាសូរេនាេះេទ គឺេគេធវើេឡើងេដើមប៊ីែលអាំណាចឬេឪយភាពេលភលន់និងភ័យ ឡាចប៉ុេនានេះ ។ ហ្ុ៊ីែលលរធ្លាប់បាននិយយថ្ល “រាំពូលអនរភូលភរ រ៏ឧរាំពូលអនរេវទមនតែដរ” (Great liars are also great magicians.) េឪយេហ្លុេហ្ើយេទើបអល់បាននិយយេហ្ើយនិយយេទៀលនូវអវ៊ី ែដលអល់េៅថ្លឧសរលូវរបស់មហាជនឧលិអាលលឺម៉ង់ េហ្ើយបនាាប់មរវរ៏ហាយឧពារយេសាារ ែដលេគយរមរអនុវលតតាម។ អល់បានលរមង់ទិសមហាជនឲ្យសសប់ជនឧលិជវ៊ីហ្វេឪយហរទមាារ់ រាំហ្ុសរគប់ែបបយើង ឲ្យពួរេនេះទទួលែុសរលូវេលើអវ៊ីៗ ទាាំងអស់ែដលប៉េះពាល់ដល់ជិវិលឯរជនរបស់ េគ ។ អល់បានេរបើរបាស់យុទធអនរលរ់ទាំនិញ មរេឣសនាបរញ្ហាបដល់ែួររាលអនរសាាប់ េឪយហរ និយយេហ្ើយនិយយេទៀលនូវេរឿងដែដលេរចើនេលើរ េរចើនដង។ អល់មានជាំេនឿថ្លហរេរបើរបាស់ ពារយសាម្ដឤយៗអាចនឹងេធវើឲ្យមនុសឝរនុងសងគមទាាំងមូលេជឿ និងទទួលយរគាំនិលរបស់អល់បាន យើងឦប់រហ្័ស ។ ទនទឺមអនេនេះែដរ ហ្ុ៊ីែលលរេជឿថ្លមានែលហរេធវើេគឯងឲ្យែលបឡាចប៉ុេនានេះេទើបអាចឲ្យេគេជឿថ្លបុព ញវេហ្លុណាមួយរលឹមរលូវ និងយុលតិធម៌បាន ។ អល់មានមលិមួយថ្ល េដើមប៊ីឲ្យហរេធវើឲ្យេគែលបឡាចនិង សាាប់តាមែលួនរបរបេឪយេឧគជ័យគឺមិនរលូវឲ្យមានហរែលបឡាចណាមួយេទៀលេរើលេឡើងរពមអន េឡើយ ។ ទាាំងអស់េនេះេហ្ើយែដលសុទធែលឧលទធផលៃន េមេរៀនលម៊ីរបស់ ហ្ុ៊ីែលលរ ទទួលបានព៊ីហរ សិរា រលិេះរិេះ និងពិឥរណាតាមរយៈបណាាេសៀវេៅនិងរពឹលតប័រល ឯរសារនានាែដលអល់បានអានរ មលុងេពលែដលអល់រស់យើងលាំបារេវទនា រណាាលទ៊ីររុងវីែយន ។ េហ្ើយេមេរៀនទាាំងេនេះេហ្ើយនឹង រលូវយរមរអនុវលតេឪយរូបអល់ផ្លាល់េៅេពលែដលអល់ហន់អាំណាចេៅអាលលឺម៉ង់ ។
ររុងម៊ុយ ឯកសារស្សាវស្រាវ
ិច និងសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ ទំព័រ 5
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
េៅរនុងែែឧសភា ឦនាំ១៩១៣ ហ្ុ៊ីែលលរ បានទទួលនូវរបារ់េបៀវលឝបាំណាច់ចុងេរហយរបស់ សពេលរ អាឡយន៍ ឧបិតា ។ េហ្ើយភាាមៗបនាាប់ព៊ីេនាេះមរ អល់រ៏បានសេរមចចិលតយើងឦប់ រហ្័សេដើមប៊ីេៅរស់េៅេលើទឹរដ៊ីៃនរបឧជនរាំពូលមនុសឝរបស់អល់ គឺទ៊ីររុងម៊ុយ ិច របស់អាលលឺ ម៉ង់េដើមប៊ីេគចេចញព៊ីហលពវរិចចេយធ្ល អូរទ៊ីស -ហ្ុងរគ៊ី ។ ប៉ុែនតលុេះដល់ែែស៊ីហា ឦនាំ១៩១៤ គឺេៅ េពលែដលសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ បានឦបេឆេះេឡើង ហ្ុ៊ីែលលរ បានសម័រគចិលតចូលបេរមើឲ្យរងទ័ពអា លលឺម៉ង់រនុងឫនៈឧនារសា ។ េទាេះប៊ីឧលួនាទ៊ីរបស់អល់លរមូវឲ្យអល់របឈមនឹងេរអេះថ្លនរ់ដល់ជិវិល រគប់វិនាទ៊ីរ៏អល់មិនែដល លសូញែលសរ ឬរែររចិលតេឡើយ ផទុយេៅវិញអល់ែបរឧែិលែាំបាំេពញភាររិចចឡាាំង េឡើងៗរហ្ូលទទួលបាននូវេមៃដ “អាយរន ររស” ថ្លនរ់ទ៊ីមួយ និងទ៊ីព៊ីរែលមេទៀងផង (Iron Cross) ។ រ៏ប៉ុែនតនាយទាហានហាហានមួយរូបេនេះេសទើរែលរលូវបាល់បង់ែភនរទាាំងគូេៅរនុងៃលងទ៊ី១៥ ែែលុល ឦនាំ ១៩១៨ រនុងេពលែដលរងេរអេះេឪយហរបាញ់ឧសម័នពុលព៊ីភាគ៊ីអង់េគលស វគឺឧបទពិេសាធន៍ដ៏ធាំ បាំផុលែដលអល់ធ្លាប់ទទួលបានព៊ីមុនមរ ។ ែ ៈេពលែដលអល់រាំពុងែលសរមារពាបាលេៅរនុង មនទ៊ីរេពលេៅេឡើយ អល់បានសាាប់ឮព៊ីហរចុេះ ឥញ់សន្រឤាមរបស់អាលលឺម៉ង់ ។ រអន់ែលឮដាំ ឹង េនេះភាាម ហ្ុ៊ីែលលរបានសែមតងេចញនូវហរេសារសាា យឧពន់េពររហ្ូលេគងយាំេឧគេែនើយ ។ វបាន េធវើឲ្យអល់មិនចង់និយយសត៊ីអស់មួយរយៈធាំ ។ មិនែុសព៊ីរបឧជនអាលលឺម៉ង់រប់ពាន់អនរេទៀលែដរ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹង និងេជឿឧរ់ថ្លរងទ័ពរបស់អាលលឺ ម៉ង់មិនបានឥញ់សន្រឤាមេទ ែលគឺរលូវឥញ់េឪយ សារពួរសរលូវវយរបហារព៊ីេរហយែនង ។ អាលលឺ ម៉ង់ឥញ់រ៏េឪយសារពួរនេយបាយរបល់ ែដល ទទួលហរជាំរុញព៊ីពួររុាំមុយនិសត និងពួរជវ៊ីហ្វ េហ្ើយែដលសុែចិលតទទួលយរសនតិភាព យល់ រពមបឈឈប់សន្រឤាម ។ អល់បានេៅររុមេនេះថ្ល ឧ “ឧររិដឌររែែវិចឆិហ ” (November Criminals) តាមមនុសឝឧេរចើនេទៀល េហ្ើយេបត ឧាថ្លនឹងសរសឹរចាំេពាេះហរេបាេះបង់េឥលនូវ ហរលស៊ូេនេះវិញ ។ សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ បានប្ចប់ឧសាាពរ េហ្ើយភាគ៊ីអាលលឺម៉ង់ រលូវចុេះហ្លថេលឡេលើ សនធិសញ្ហាសនតិភាព ែវៃសល៍ (The Treaty of Versailles) ដ៏មហាអយុលតិ-ធម៌សរមាប់អារបឧ ជនអាលលឺម៉ង់ និងឧពិេសសសរមាប់អនរហាហាឿនអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរែដលេសទើរែលបានលេះបង់ជ៊ីវិលរនុង សន្រឤាមេៅេហ្ើយេនាេះ។ សនធិសញ្ហាេនេះលរមូវឲ្យបាល់បង់ទឹរដ៊ីមួយចាំែ ររបស់មហាមនុសឝអាលលឺ ម៉ង់រួមទាាំងធនធ្លនទាាំងឡាយឧប់ឧមួយែដនដ៊ីេនាេះផង។ េលើសព៊ីេនេះេទៀលវែលមទាាំងបានបញ្ហាឲ្យ អាលលឺម៉ង់សងៃលលែូចឡលៃនសន្រឤាម េហ្ើយនិងលេះបង់ែដនដ៊ីអាណានិគមរបស់ែលួនយើងអយុលតិធម៌ េទៀលផង ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ សសប់សនធិសញ្ហាែវៃសល៍ េនេះឧទ៊ីបាំផុលេហ្ើយអល់នឹរេហ្រវេឥលេៅ េពលឡងមុែ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 6
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ឆលងតាមរយៈសន្រឤាមមួយេនេះ បានផតល់នូវហរលល់ដាំឧេរចើន បូររួមទាាំងបទពិេសាធន៍យើង អសាារយដល់អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ វែលមទាាំងបានេធវើឲ្យអល់បានែសវងររេ ើញ ព៊ីភាពឡាាំងអសាារយ របស់ែលួន និងេធវើឲ្យអល់យល់ហន់ែលចាស់លស់េឡើងៗអាំព៊ីលរមូវហរ និងទ៊ីតាាំងពិលរបារដសរមាប់ ែលួនអល់េហ្ើយែដលអល់នឹងរលូវែលេៅហន់ហប់នាេពលឡងមុែ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 7
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ហរសេរមចចិលតដ៏សាំឡន់របស់អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ េរហយសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១បានចប់ ហ្៊ែលលរែដលមានអាយុ២៩ ឦនាំ បានរលឡប់េៅហន់ ទ៊ីររុងម៊ុយ ិចវិញ េហ្ើយហរមរដល់េលើរេនេះហ្ុ៊ីែលលររលូវបានេគអនុញ្ហាលឲ្យេៅ រស់េៅរនុងបនាាយ ទាហានរបស់ទិររុងម៊ុយ ិច ។ េពលេនាេះលទធិរុាំមុយនិសតរាំពុងវយរបហារមរេលើអាលលឺម៉ង់ទាាំង មូលផងេនាេះ រួមទាាំងទ៊ីររុងម៊ុយ ិចផងែដរ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ ផ្លាល់មាឤរមម ៍ភ័យឡាចនិងមិនេពញចិលត នឹងលទធិមួយេនេះទាល់ែលេសាេះ ។ អល់យល់ថ្លអនរដឹរនាាំអាំណាចគ ៈបរឝសងគមនិយមែដលមាន អាំណាចទាាំងេនាេះសុទធែល ឧពួរជវ៊ីហ្វទាាំងអស់ សូមប៊ីែលមាាស់លទធិ គឺ ហល់មាើរឝរ៏េឪយ ។ េឪយសារចរិរនេយបាយសសប់ជវ៊ីហ្វរសាប់ផង េៅែែររេឪ ឦនាំ១៩១៩អល់ រលូវបានេគែ នាាំឲ្យេធវើ ឧភានរ់ឤរសមាាល់ មានភាររិចចេសុើបយរហរ ៍ព៊ីពួរសងគមនិយម និងពួររុាំមុយនិសតនិយម ។ បនាាប់ព៊ីទទួលបានភាររិចចេនេះេហ្ើយអល់រ៏ឥប់េផតើមចូលរួមរបជុាំឧមួយររុមមួយែដលមាន េឨមេះថ្ល “បរឝពលររអាលលឺម៉ង”់ ។ េបើេមើលពិេរតេៅបរឝេនេះមានេឨមេះែបបរុាំមុយនិសតនិយម ែល ធ្លលុពិលបរឝេនេះឧអងគហរមួយែដលមានគាំនិលឧលិនិយម និងគាំនិលរបឦាំងជវ៊ីហ្វ យើងឡាាំងហាបាំផុល ។ ហ្ុ៊ីែលលរែដលមានភាររិចច យរហរ
៍ ៊ីររុមបរឝេនេះ ឥប់េផតើមជរ់ចិលតេៅនឹងេអលហរ ៍របស់ ព បរឝែដលរសបនឹងេអលគាំនិលអល់យើងឡាាំងេនាេះ បានបាំេភលច េឥលភាររិចចែលួនឯង េហ្ើយែបរឧបានេឡើងនិយយែលលងហរ ៍ មួយរបឦាំងនិងពួរជវ៊ីហ្វយើងរងរុបងអសាារយ ។ តាាំងព៊ីេពល េនាេះមរ ហ្ុ៊ីែលលរហាយឧបុគគលែដលេគឥប់អារមម ៍បាំផុល ។ ែដលេរហយមរមិនយូរប៉ុនាមន ហ្ុ៊ីែលលររ៏រលូវបានអេ្ជើញឲ្យចូលរួ មឧសមាជិរបរឝេនេះ េឪយអល់រលូវបានអល់ទទួលយរភាាមៗ គឺេៅៃលងទ៊ី ១២ ែែរញ្ហា ឦនាំ១៩១៩ ។ េឪយហរបុិនរបសប់
សាាល់ជាំនាញរនុងហរេរបើរបាស់សាំនួនេវហារ, េចេះនិយយែលលង េសចរឋ៊ីយើងព៊ីេរេះ េរាេះរាយ ឥលមានរអារ់រអួលផងេនាេះ ហ្ុ៊ី ែលលររលូវបានទទួលហរដេមលើងឫនៈមរឧ សមាជិរទ៊ី៧ ៃនគ ៈ រមាមធិហររបលិបលតិរបស់បរឝែលមេទៀលផង ។ មរដល់េពលេនេះអល់រាំពុងែលឥប់េផតើមអនុវលតនូវេមេរៀន ទាាំងឡាយែដលអល់បានេរៀនសូរលហលព៊ីេពលែដលអល់រស់េៅទ៊ីររុងវិែយនឧបេ
ាើរៗេហ្ើយ ។
ហ្ុ៊ីែលលររ៏ធ្លាប់រុលឹរឲ្យដឹងថ្លរាំលុងេពលែដលអល់សេរមចចិលតចូលរួមរនុងបរឝពលររអាលលឺម៉ង់េនាេះគឺ ឧ “ហរសេរមចចិលតដ៏សាំឡន់បាំផុលរនុងជ៊ីវិលែញ ” ុាំ ។ អល់បានេលើរយររពឹលតិហរ េ៍ នាេះមរពិព ៌នា រនុងេសៀវេៅ េម៉ន ហាំថ្ល៖ “ ែញុាំបាននិយយអស់ សាមសិបនាទ៊ី , ែញុាំមានអារមម ធ ៍ មមតាែដលព៊ីមុន មរែញុាំមិនែដលគិលថ្លែញុាំងអាចេធវើហរនិយយបាន! បនាាប់ព៊ីរយៈេពលសាមសិបនាទ៊ី មនុសឝមានរនុង រូនបនទប់លូចេនាេះរលូវបានឩតាំងឲ្យសាទរនឹងអាំរទយើងឡាាំងហាែដលបឤាញេឡើងតាមរយៈហរលេះបង់ វីភាគទានផ្លាល់ែលួនរហ្ូលដល់េៅប៊ីរយរបារ់មាើរ(Marks) របស់អាលលឺម៉ង់ ។”របារ់ទាាំងេនេះទាំនងរលូវ បានយរេៅេរបើរបាស់រនុងហរេបាេះពុមពែិលតប័ ណ និងហរេឣសនាផឝពវផាយឲ្យបរឝ ។ េឪយេមើលេ ើញអវ៊ីហន់ែលរលូនេៅមុែេហ្ើយេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើមមានទាំនុរចិលតេលើែលួន ឯងឡាាំងេឡើង ។ អល់រ៏ឥប់េផតើមបាំេពញមុែឤរនានារបស់បរឝេឪយរបឹងែរបងបេ្ជញអស់ថ្លមពល ែដលអល់មាន ។ អល់បានចុេះផាយហរេឣសនារតាមហរែសលនានាេដើមប៊ីទារ់ទាញរបមូលផតុាំ សមាជិរបែនថមេទៀលដល់បរឝ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ បានេបើរឲ្យមានហររបជុាំមហាជនេៅតាមបណាាហាងផឹរសុ៊ី នានា ែដលមានមនុសឝរុេះររ ។ ឧមួយនឹងជាំនាញរនុងហរជែជរយរឈនេះរបស់អល់ ហ្ុ៊ីែលលរបាន ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 8
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ប្ចុេះច្ចូលឲ្យេគែរែរបេឨមេះបរឝ ឧលម៊ី គឺ ព៊ី “បរឝពលររអាលលឺម៉ង”់ េៅឧ “បរឝពលររអា លលឺម៉ង់ឧលិសងគមនិយម” ែដលរលូវេគេៅហល់ ថ្លឧ “ណាសុ”៊ី វិញ ។ េរហយមរសថិលេរហមហរែ នាាំរបស់ អាឌុលហ្វ៍ហ្ុ៊ីែលលរ គ បរឝរ៏បានេលើរេឡើងនូវ រមមវិធ៊ីមួយែដលសរុបេចញនូវេអលហរ ៍ធាំៗ របស់បរឝ។ រមមវិធ៊ីនេយបាយលម៊ីេនេះបាន បឤាញយើងចាស់អាំព៊ីហរជាំហ្ររបឦាំងនឹងសនធិ សញ្ហាែវរ-ៃសល៍ ែដលឧរិចចរពមេរពៀងប្ចប់សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ និងឧរិចចរពមេរពៀងែដលហ្ុ៊ី ែលលរសសប់បាំផុល ។ រមមវិធ៊ីនេយបាយេនេះបានអាំពាវនាវឲ្យ ពលរដឌនិយយភាសាអាលលឺម៉ង់ទាាំងអស់រប់ ទាាំងរបឧជនែដលរស់េៅរបេទសអូរទ៊ីស និងេឆរូសលូវ៉គ៊ីទាាំងអស់ ឲ្យមររួបរួមអនេរហមទង់ែលមួយ (ទង់ណាសុ៊ី) ។ េហ្ើយេៅរនុងេនាេះរ៏មានបញ្ហារ់យើងចាស់ថ្ល បរឝសនាថ្លនឹងដរហ្ូលស្ដឧលិ អាលលឺម៉ង់ែដលឧរាំពូលមនុសឝេចញព៊ីពួរជវ៊ីហ្វទាាំងអស់ ែដលហ្ុ៊ីែលលរគិលថ្លឧពួរេថ្លរទាប ឧពួរ ែដលមរដេ ាើមភាពសមបូរសបាយព៊ី ពួរអាលលឺម៉ង់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរហាឿនសនាថ្លនឹងដឹរនាាំអាណាចររ អាលលឺម៉ង់លម៊ីមួយែដលមានែល ជនឧលិអាលលឺម៉ង់ប៉ុេនានេះ ឲ្យេឦពេះេៅររលាំឪប់ទ៊ី មួយេលើពិភពេលរ ែលមទាាំងអាចមានអាយុ១០០០ឦនាំឯេណាេះ ។ េឆលើយលបេៅនឹងេសចរត៊ីរបហសហ្ួចេៅព៊ីសាំណារ់បុរសែដលពូែរេរបើរបាស់េវហារស័ពវឧ អាវុធេនេះ សមាជិររបស់បរឝណាសុ៊ីមានហរេរើនេឡើងយើងឦប់រហ្័សឧទ៊ីបាំផុល ។ េឪយសមលថ ភាពនិងជាំនាញរនុងហរនិយយបានេធវើឲ្យសមាជិររនុងបរឝនាាំអនេហលសរេសើររាំពូលបុរស(ពុលទឹរ មាើល់)េនេះយើងឡាាំង េហ្ើយរហ្ូលដល់រពមរបគល់អាំណាចរគប់រគងបរឝទាាំងរសុងឲ្យេៅហ្ុ៊ីែលលរ តាម សាំេ
ើរព៊ីអល់ែលមេទៀលផង ។ បនាាប់ព៊ីទទួលបានអាំណាចរគប់រគងបរឝេហ្ើយ ហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើម
បេងេើលេឡើងរងរមាាាំងរបឪប់អាវុធមួយេឪយឲ្យេឨមេះថ្ល “រងរាំេទច” ែដលមានភារៈរិចចឥប់ពួរឬ ររុមបរឝណា ែដលហាឿនរបឦាំងឬមានគាំនិលផទុយព៊ីហ្ុ៊ីែលលរ និងបរឝណាសុ៊ី រពមទាាំងពួរជវ៊ីហ្វផងែដរឧពិេសសគឺមានភារៈរិចចហរពារ ហ្ុ៊ីែលលរែលួនឯងផ្លាល់ែលមតង ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានេធវើហរបញ្ហារភាា មៗឲ្យពួរេនេះេចញរបលិបលតិហរៃវូពួរជវ៊ីហ្វឧមាាស់ហាង លរ់ដូរទាំនិញនានា និងឲ្យដុលរាំេទចហាងទាាំងេនាេះេឥល ែលមតង ។ ឥប់តាាំងព៊ីឦនាំ១៩២០ មរហ្ុ៊ីែលលររលូវបានេគ សមាាល់ថ្លឧេមដឹរនាាំមិនអាចជាំទាស់បានរបស់បរឝណា សុ៊ី ។ េរហមហរដឹរនាាំរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ ទង់របស់បរឝណាសុ៊ី ហន់ែលេលចេធ្លាេឡើងៗ េរពាងរពាល េៅអាលលឺម៉ង់ភាគឡង លបូង។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 9
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
រដឌរបហារបរជ័យ ចូលគុរ និពនធ“េម៉ន ហាំ” រនុងែែេមសាឦនាំ១៩២១, េរហមហរអបសងេល់ព៊ីសនធិសញ្ហាសនតិភាពែវៃសល៍ បានបនឝល់ ឲ្យអាលលឺម៉ង់សងៃលលែូចឡលទាាំងអស់ែដលេរើលពិសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១។ បាំ ុលរបមា ឧ ៣៣ ពាន់លនដុលា ៃនសាំ ងសន្រឤាមេនេះបានជេះឥទធិពលយើងឡាាំដល់ររមិលអលិផរណាេៅអាលលឺម៉ង់ ។ រូបិយប័ ណអាលលឺម៉ង់, របារ់មាើរ បានធ្លារ់លៃមលយើងគាំហ្ុរ ។ មុនេពលែដលសាំ ងរលូវ បានរបហស ៤មាើរអាលលឺម៉ង់េសមើនឹង១ដុលាអាេមរិរ ។ បនាាប់មរគឺ៧៥មាើរេសមើនឹង១ដុលារនុងឦនាំ ១៩២២េហ្ើយរ៏ធ្លារ់មរ៤០០មាើរេសមើនឹង១ដុលា ។ រឪាភិបាលអាលលឺម៉ង់បានសាំ ូមពរឲ្យមានហរ ផ្លារសាំ ង ។ ែលរបេទសបារាំងបានបដិេសធ ។ អាលលឺម៉ង់បានបាំពានេឪយមិនបានេធវើតាមរិចច សនាសាំ
ងរបស់ែលួន ។ រនុងេពលេនាេះគឺរនុងែែមររ ឦនាំ១៩២៣ ទាហានបារាំង បានចូលេៅហន់
ហប់រលួលរតាលាំបន់ឧសាហ្រមម រួហ្៍ (Ruhr) របស់អាលលឺម៉ង់ ។ របារ់មាើររបស់អាលលឺម៉ង់បានធ្លារ់ មរដល់១៨ ០០០មាើរ់រនុងមួយដុលារ រហ្ូលមរដល់ែែររេឪ ឦនាំ១៩២៣គឺ ១៦០ ០០០ , ែែ ស៊ីហា ១ ០០០ ០០០ និងរហ្ូលដល់ែែវិចឆិហឦនាំ១៩២៣ធ្លារ់ចុេះយើងសេមបើមគឺ ១ដុលារអាេមរិរ មានលៃមលរហ្ូលដល់៤ ០០០ ០០០ ០០០ (បួនពាន់លន)របារ់មាើរអាលលឺម៉ង់ ។ របឧជនអាលលឺម៉ង់ េសទើរែលបាល់បង់ជ៊ីវិល ។ របារ់ែែែដល ទទួលបានគឺអមនលៃមលេឡើយ ។ េរគឿង េទសមានលៃមលរប់លនមាើរ ។ របឧជន ឥប់េផតើមេធវើរុបរមម ។ មរដល់េពលេនេះ បរឝណាសុ៊ី ឥប់េផតើមេមើលេ ើញសភាពហរ ៍ហារ់ មាន អាំេណាយផលលសេហ្ើយ។ មរទល់ នឹងែែវិចឆិហឦនាំ១៩២៣,បរឝណាសុ៊ីមាន អនរអាំរទរបែហ្លឧ៥៥ ០០០នារ់ េហ្ើយឧបរឝែដលធាំបាំផុលេៅអាលលឺម៉ង់ ។ ឧមួយនឹរហរបញ្ហាសមាជិរបរឝ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹងថ្លអល់រលូវែលបេ្ជញសរមមភាព ឬរ៏រលូវរបឈម នឹងហរបាល់បង់ភាពឧអនរដឹរនាាំបរឝណាសុ៊ី ។ េហ្លុេនេះេហ្ើយហ្ុ៊ីែលលរ ហរបាវ៉េរៀេឪយេរបើហ
ិងបរឝណាសុ៊ីបានគិលេចញនូវែផនហរឥប់ជរមិលពួរេម-ដឹរនាាំរដឌ
ុងហាំេភលើងបងខាំពួរេគឲ្យទទួលយរហ្ុ៊ីែលលរេឡើងហន់អ-ាំ ណាចេធវើឧេមដឹរនាាំ
រាំពូល ។ បនាាប់មរ េឪយមានហរអាំរទព៊ីឧលតមេសន៊ីយ៍ េអរិច លូដិនដូហ្វ (Erich Ludendorff) ែដលឧេមទ័ពដ៏េឆនើមរបស់អាលលឺម៉ង់រនុងសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីមួយ េហ្ើយអល់រ៏ឧបុគគលែដលេជឿថ្ល រងទ៍ពអាលលឺម៉ង់មិនបានឥញ់សន្រឤាមេទ ។ ភាាមៗពួរេគរ៏បានឪរ់េចញែផនហរេនេះឲ្យអនុវលត ។ េគបានេរជើសេរើសរែនលងែដលមានហររបមូលផតុាំេឪយហ្វូងមហាជន អនរជាំនួញនិងេភញៀវរិលតិលយសនា នាដ៏ធាំបាំផុលេៅម៊ុយ
ិចេដើមប៊ីេធវើហរ ។
នាៃលងទ៊ី៨ ែែវិចឆិហរ ឦនាំ១៩២៣ ,រងរមាាាំងណាសុ៊ី េរហមបញ្ហាហរផ្លាល់ព៊ីហ្ឺរមាើន់ហ្គររីង (Hermann Göring)បានេធវើហរេឡាមព័ទធទ៊ីតាាំងទ៊ីតាាំងេនាេះ ។ េវលេមាើង៨:៣០នាទ៊ីយប់,ហ្ុ៊ីែលលរ និងរងរាំេទចរបស់អល់បានបាំផទុេះចូលរនុងរែនលងរបមូលផតុាំែដលនាាំឲ្យេរើលមានភាពរចបូររចបល់យើង ឡាាំង។ហ្ុ៊ីែលលរបានបាញ់ហាំេភលើងេឡើងេៅេលើេហ្ើយែរសរហេនើហ្វូងមនុសឝែដលរាំពុងរសឡាាំងហាំងឲ្យ ររាភាពេសងៀមសាាល់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរនិង ហ្គររីង បានហ្រ់េឡើងេលើេវទិហររសបេពលរងរាំេទច របស់អល់ ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 10
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
រាំពុងពរឤយែលួនេពញសាលធាំ ។ េទសាភិបាលរដឌ ហាាេសទវ វុន ឡហ្រួ (Gustav von Kahr)រលូវ បានរុឡនហរែលលងហរេឪយសារសរមមភាពេនេះេហ្ើយបានរបគល់េវទិហរឲ្យេៅហ្ុ៊ីែលលរ។ “បដិវលតន៍ឧលិនិយមបានឥប់េផតើមេហ្ើយ ”
ហ្ុ៊ីែលលរែរសរ។
“អមននរណាមានរ់រលូវបានអនុ
ញ្ហាលិឲ្យឥរេចញពិសាលេនេះេឡើយ។ េបើេៅែលមិនមានសាាល់ភាាមៗេទែញុាំនឹងេរបើរបាស់ហាំេភលើងយនត ! រដឌបាលបាវ៉េរៀរលូវបានដរេចញេហ្ើយរលូវជាំនួសេឪយរឪាភិបាលបេណាាេះអាសននមួយ ។ ទាហាន និងប៉ូលិសរាំពុងែលែហ្ររបួនេពញទ៊ីររុងទាាំងមូលេរហមបឪ សាាសទ៊ីហ!” ។ តាមហរពិលវឧហរ រុហ្រទាាំងរសុង ែលអនរេៅរនុងសាលទាាំងអស់សុទធែលមិនដឹង ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹរនាាំឲ្យមានរដឌរបហារដេ
ាើមអាំណាចមួយេនេះេឡើងព៊ីរឪាភិបាលបាវ៉េរៀេៅអា លលឺម៉ង់ េឪយយរគាំរូតាមេបន៊ីលូ មូសូ ល៊ីន៊ី បានដេ ាើមអាំណាចេៅ អ៊៊ីតាល៊ី រួចមរលម៊ីៗ ។ ែលេឪយអរុសលរបស់ អល់ែផនហររបស់អល់រលូវបរជ័យ ទាាំងរសុង ។ អល់បានេគចែលួនេៅពួន េៅផទេះមិលតភរតិរបស់អល់មានរ់ រ៏ប៉ុែនត អល់រលូវេគឥប់មរវិញបាន េហ្ើប្ជូន ចូលមនទ៊ីរ ុាំឣាំងែលនស៍ប៊៊ឺរ ភាាមៗ េដើមប៊ីរង់ឥាំហរហល់េទាសឧសាធ្លរ ៈ។ ឧមួយនឹងហររលាំរលយ
បដិវលតន៍របស់បរឝណាសុ៊ី , វេធវើឲ្យអនរសេងេលហរ ៍យល់បានថ្លអាជ៊ីពនេយបាយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ និង ចលនារបស់បរឝណាសុ៊ីផ្លាល់រលូវដួលរលាំយើងរាំសល់និងគួរឲ្យអស់សាំេ ើច។ ែលតាមហរពិលឧរ់ ែសតងវមិនបានដូចេគរុពឹងទុរេឡើយហរហល់េទាសេលើរូបអល់មិនបានប្ចប់អាជិពនេយបាយអល់ េឡើយ ែលវគឺឧអវ៊ី ែដលអល់បានេៅថ្លឧ “ហរឥប់េផតើមពិលរបារដ” របស់អល់េៅវិញ ។ េៅៃលង ទ៊ី១ េមសា ១៩២៤ លុលហររាំពូលបានសេរមចហល់េទាសអល់ឲ្យឧប់គុរ ៥ឦនាំព៊ី បទរបរពឹលតបទេលើមសរពហ្មទ ឌររមិលធងន់ ។ ែលេឪយសាររបឧរបិយភាពរបស់អល់ និងេឪយសារ គាំនិលឧលិនិយមរបស់អល់បានេធវើឲ្យរបឧជ អាលលឺម៉ង់ឧេរចើនឥល់ទុររូបអល់ឧអនរហាហានមួយ រូប ឧអនរឧលិនិយមដ៏អសាារយ។ ដូេចនេះេហ្ើយេទើបមានអនរអាំរទរូប អល់ឧេរចើនអនរេផញើរលិែិលសុាំឲ្យសរមាល េទាសេលើរូបអល់ េហ្ើយទ៊ីបាំផុលហ្ុ៊ីែលលរ បានឧប់គុរែល ៩ែែប៉ុេនានេះ ។ េៅរនុងគុរ នេយបាយមនទ៊ីរ ុាំឣាំងែលនស៍ប៊៊ឺរ ែដលជ៊ីវភាពរបស់ហ្ុ៊ីែលលររស់េៅដូចេភញៀវ ពិេសសសានរ់រនុងសណាាអរ អ្ចឹងែដរ ។ អល់រលូវបានទទួលនូវរបបអាហារឦាញ់ៗ រពមទាាំងអាចជួបទាំនារ់ទាំនងហរឤរឧ មួយេលឡផ្លាល់ែលួនបានឧរបឥាំេទៀលផ ង។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 11
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
េៅរនុងរាំលុងែែវិចឆិហឦនាំ១៩២៣ គឺ រនុងចេនាាេះ េពល៩ែែរនុងគុរេនេះេហ្ើយែដលហ្ុ៊ី ែលលរបានេរបើេពលេវលឧេរចើនេដើមប៊ីបឤាញព៊ី គាំនិលទាាំងអស់របស់អល់ តាមរយៈហរសរេស រេសៀវេៅជ៊ីវរបវលតិនេយបាយសេងខបរបស់អល់ ។ វឧេសៀវេៅែដលបានេរៀបរប់ព៊ីឦរជ៊ីវិល នេយបាយរបស់អល់ រពមអនឧមួយនឹងេអល ជាំហ្រ និងែផនហរនានាែដលអល់នឹងអនុវលតេៅ េពលែដលអល់េឡើងហន់អាំណាចរាំពូលែដលឧ សុបិនតរបស់អល់ ។
“េម៉ន ហាំ ”
(Mein
Kampf )ឧភាសាអាលលឺម៉ង់ ែរបឧភាសាែែមរ េយើងថ្លឧ “ហរលស៊ូរបស់ែ”ញុាំ ។ លវ៊ីលបិលែលេសៀវេៅមួយរាលេនេះរលូវបា និពនធេឡើងេឪយហ្ុ៊ីែលលររ៏ពិលែមន, រ៏ប៉ុែនត“េម៉ន ហាំ” មិនអាចេចញឧរូបរងេឡើយរបសិនេបើ អល់មិនបានរបគល់វេៅឲ្យ រូឌុលហ្វ៍ េហ្េះស៍ ែដលឧេលឡផ្លាល់របស់អល់ចងររងេនាេះ។ បានអានេសៀវេៅេម៉ន ហាំ គឹហារ់ប៊ី ដូចឧបានសាាប់ហរែលលងហរ ៍ដ៏ែវងអនាាយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរសត៊ីព៊ី យុវវួយភាពរបស់អល់, េពលដាំបូងៗៃន ហរចូលរួមរនុងបរឝណាសុ៊ី,គេរមាងអនាគលសរមាប់អាលលឺម៉ង់ និងគាំនិលនានារពមទាាំងហររបរួល របែជងរបស់អល់ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 12
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ហរឥប់េផតើមពិលរបារដរបស់ែញុាំ រលឹមែលប៉ុនាមនៃលងមុនបុ
យ
ូែអល គឺរនុងរាំលុងែែធនូឦនាំ១៩២៤ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលររលូវបាន េឪេះែលងឲ្យមានសិទធេសរីភាពេឡើងវិញ បនាាប់ព៊ី៩ែែ រនុងមនទ៊ីរ ុាំឣាំងែដលបានផតល់ឲ្យអល់នូវេមេរៀនសត៊ីព៊ី រាំហ្ុសរបស់អល់ ។ អល់បានប្ចូលបែនថមនូវហរពល៌ មានលម៊ីឧេរចើនសនធឹរ សត៊ីព៊ីរដឌរបហារ និងឧបដិវលតន៍ មិនសេរមចរបស់បរឝណាសុ៊ីហលព៊ីែែវិចឆិហ ១៩២៣ េហ្ើយែដលមានហរឧប់ទារ់ទងដល់អនាគល ចូល េៅរនុងសាំេៅេសៀវេៅេម៉ន ហាំ។ ឥឡូវេនេះអល់បាន ដឹងថ្លហរផតួលរុលាំរឪាភិបាលរបឧធិបេលយយេឪយ ហ្ិងា េហ្ើយេឪយអមនហរចូលរួមអាំរទព៊ី ពួរេយធ្ល
េរឿងរ៉វឲ្យេរើលមុនេពលរាំ
និងសាាប័នពារ់ព័នធេផឝងៗេទៀលគឺឧហរពាយមេធវើ ល់ែដលវមិនអាចេៅរួចបានឧឪច់ឡល។ មតងេនេះអល់បានេផតឧាថ្លនឹង
មិនរបរពឹលតរាំហ្ុសែបបេនាេះមតងេទៀលេឡើយ ។ ហ្ុ៊ីែលលរមានគាំនិលលម៊ីមួយ គឺេដើមប៊ីអាចផតួលរឪាភិបាលេហ្ើយរបមូលអាំណាចមរឲ្យអល់និង បរឝណាសុ៊ីរគប់រគង រលូវែលេរើលេចញព៊ីហរេបាេះេឦនលេឪយរបឧធិបេលយយ ។ បរឝណាសុ៊ីនិងេរៀបចាំ បេងេើលឲ្យមានលរខ ៈដូចឧរឪាភិបាលមួយេឪយែលួនឯង េនាេះអាំ -ណាចរ៏នឹងរលូវទទួលបាន េហ្ើយ នឹងនាាំមរនូវលទធិរបឧធិបេលយយេឪយរសបចាប់ែលមេទៀលផង។ េពលេនាេះរឪាភិបាលេនេះនឹងរអិល ែលួនចូលេៅទ៊ីទាាំងពិលរបស់វ។ ប៉ុែនតមុននឹងេរឿងរ៉វទាាំងេនេះអាចឥប់េផតើមបាន, ហ្ុ៊ីែលលរឥាំបាច់រលូវជរមេះបញ្ហាឥស់េឥលសិ ន។ បនាាប់ព៊ីរពឺលតហរ
៍បដិវលតន៍ហលពិេលើរមុនមរ , រឪាភិបាលអាលលឺម៉ង់របឥាំបាវ៉េរៀ បានេធវើហរ
ហាមរបាមមិនឲ្យបរឝណាសុ៊ី និងហែសលរបស់ែលួន (The Völkischer Beobachter ) មានសរមម ភាពបាន ។ ហរេនេះបានេធវើឲ្យបរឝណាសុ៊ី បាល់បង់នូវហរឥល់ែចងរគប់រគងេឪយសារមានបញ្ហាែែវង គាំនិលអនរនុងររុមអនរដឹរនាាំ ។ េៅេដើមឦនាំ ១៩២៥, ហ្ុ៊ីែលលរមានឱហសបានចូលជួបពិេរអេះេយបល់ឧមួយនាយររដឌមន្រនត៊ី បាវ៉េរៀេហ្ើយអល់បានេធវើហរលួងេលមប្ចុេះប្ចូលរបរបេឪយេឧគជ័យ ឲ្យមានហរេលើរែលងនូវ បរមាមេឪយសនាឧមួយនឹងឬរពារសុភាពរបសាថ្ល គ បរឝណាសុ៊ីនឹងេធវើរិចចហរដលរសប តាមចាប់ និងរសបតាមរដឌធមមនុ្ដរបឧធិបេលយយផងែដរ ។ េៅៃលងទ៊ី២៧រុមភេះ,បរឝណាសុ៊ី បានេធវើហរជួបជុាំដ៏ធាំឧេលើរ ទ៊ី១េៅម៊ុ យ ិច បនាាប់ ព៊ីរពឺលតិហរ ៍រដឌ របហារមរេហ្ើយហ្ុ៊ីែលលររលូវបានអេះអាង ឧលម៊ីមតងេទៀលរនុងមុែឤរឧេមដឹរ នាាំ ឪច់ឡលរបស់បរឝណាសុ៊ី ។ ប៉ុែនតេៅ េពលែដលអល់េធវើេសចរត៊ីែលលហរ ៍េៅ ហន់សមាជិរណាសុ៊ីឧងបួនពាន់នារ់ េនាេះ, ហ្ុ៊ីែលលរបានេភលចែលួនេហ្ើយរ៏បាន ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 13
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
រពួសមរឧលម៊ីនូវពារយសមត៊ីសមលុលនិងហរគាំរមរាំែហ្ងដល់របបសាធ្លរ
រដឌរបឧធិបេលយយ, លទធិមាើ
រឝនិយម និងសរលូវធមរបស់អល់គឺជនឧលិជវ៊ីហ្វ ។ សរមាប់ឧហដូរ , រឪាភិបាលបាវ៉េរៀ បានទេះ អល់មួយរាំេផលៀងយើងឡាាំងតាមរយៈបរមាមមិនឲ្យអល់និយយឧសាធ្លរ ៈអស់ ២ឦនាំ។ វគឺឧ ដាំេ ើរលយេរហយដ៏ធាំបាំផុលសរមាប់បុគគលែដលទទួលបានេឧគជ័យេឪយសារែលជាំនាញែលលង ហរ ៍េនេះ។ ប៉ុែនតទនទឹមនឹងហរេធវើឲ្យែរចិលត ឬរ៏បនថយេលបឿនបរឝ , ហ្ុ៊ីែលលរបានឥប់េផតើមេរៀបចាំរចនា សមព័នធបរឝណាសុ៊ីេឡើងវិញភាលមៗតាមរយៈហររបឹងែរបងយើងរជួលេរជើម ។ េពលេនាេះេហ្ើយែដលហ្ុ៊ី ែលលរឥប់េផតើមបេងេើលេឡើងនូវគ បរឝណាសុ៊ីមួយយើងរឹងមាាំេហ្ើយែដលរលូវរគប់រគងអាលលឺម៉ង់េរហម បញ្ហាព៊ីរូបអល់ ។ គួឲ្យេគរល់សមាាល់ែដរថ្ល ឥប់តាាំងព៊ីមានេសរី ភាពមរវិញ ហ្ុ៊ីែលលរេចេះែរលមសរអារបបរិរិយ សមត៊ីសេតានិងហរេសលៀរពារ់របស់ែលួនឲ្យហន់ែលរបេសើរឧងមុន។ ឧមួយនឹងទឹរមុែមាាំទាាំព៊ីធមមឧលិ របស់អល់ េគររមនឹងេ ើញហ្ុ៊ីែលលរេសើចឬសូមប៊ីែលញញឹម ។ េនេះចង់បឤាញថ្លអល់ឧបុគគលែដល ហ្មល់ចល់ និងរលឹមរលូវ។ េឪយបានេរៀបចាំរសាងបរងួបរងួមបរឝណាសុ៊ីេឡើងវិញឲ្យមានរេបៀបេរៀបរយលសេហ្ើយ អល់ របារដចាស់រនុងចិលតណាស់ថ្លអវ៊ីែដលអល់រង់ឥាំេនាេះគឺឱហសហ្ុចឲ្យ ។ រនុងចេនាាេះេពលរបាាំឦនាំ គឺព៊ី ឦនាំ១៩២៤ ដល់១៩២៩ របេទសអាលលឺម៉ង់មានភាពសមបូរសបាយេរចើនេឡើង នាាំឲ្យរបឧជន រសាយអារមម ៍ែលងគិលដល់រាំហ្ឹងសន្រឤាមេទៀល ។ េហ្លុេនេះេហ្ើយសមាជិររនុងគ បររឝណាសុ៊ី បានលយចុេះ ។ ែលហ្ុ៊ីែលលររ៏េៅែលរុពឹងរនុងចិលតឧនិចច ថ្លរនុងៃលងណាមួយសាំណាងរបស់អល់នឹងមរ ដល់េហ្ើយអល់នឹងអាចេរមចេអលបាំ
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ងេធវើឧេមដឹរនាាំអាលលឺម៉ង់ឧរ់ឧមិនឡនេឡើយ។
ទំព័រ 14
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ឱហស...រ៏បានមរដល់ ទ៊ីបាំផុលអវ៊ីែដលហ្ុ៊ីែលលរបារុពឹងទុរមរឧយូរ េហ្ើយេនាេះរ៏បានមរដល់ ។ េៅរពឹរៃលងអឤារទ៊ី ២៩ ែែលុល ឦនាំ ១៩២៩ ទ៊ីផារហ្៊ុន វូល រសទ៊ីល េៅអាេមរិបានរសុលចុេះ ឧេហ្លុបណាាលឲ្យទ៊ីផារ ហ្ិរ្ដវលថុពិភពេលរ ឪាំរាលចុេះេៅររេរអេះភ័យយើងឡាាំង ។ េសដឌរិចចរបស់អាលលឺម៉ង់ែដលេពល េនាេះរុពឹងេៅេលើហរែច៊ីបុលព៊ីអាេមរិររលូវជួបបញ្ហា ។ េៅេពលែដលបាំ ុលរលូវដល់េវលសង េហ្ើយ ទ៊ីផារនាាំេចញអាលលឺម៉ង់រលួវសងួលហ្ួលែហ្ង ភាាមៗេនាេះឧសឝហ្រមមអ ាូងេរបងរបស់អាលលឺម៉ង់រ៏រលូវ ប្ឈប់ ។ ភាពអមនហរឤរេធវើនិងហរដួលរលាំធនារអរទូទាាំងអាលលឺម៉ង់បានបងេឧវិបលតិសងគមយើង ធងន់ធងរ។ អលិផរណាបានរលលប់មរឩតាំញ៊ី អាលលឺម៉ង់សារឧលម៊ី។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹងយើងចាស់រនុងចិលតថ្លឱហសមាសរបស់ែលួនបានមរដល់េហ្ើយ។ ភាាមៗេនាេះគ បរឝណាសុ៊ីែដលដឹរនាាំេឪយហ្ុ៊ីែលលរ បានេរើនសមាជិរែលួនយើងឦប់រហ្័សបាំផុល។ ហ្ុ៊ីែលលរបានចុេះេធវើហរេឣសនាឡាាំងេឡើងៗ េហ្ើយអល់ែលងែលនិយយដែដលៗសត៊ីព៊ីេអលបាំនងនិង ហរសនានានាែដលអល់នឹងេធវើវ េពលែដលអល់អាចេឡើងហន់ អាំណាចបាន ។ អល់បានសនាថ្ល នឹងេធវើឲ្យជនឧលិអាលលឺម៉ង់រគប់រូប មានហរឤរេធវើ រសាងសងគមអាលលឺ ម៉ង់មួយែដលមានែលភាពសមបូររុង េរឿង េហ្ើយមានែលឲ្យមានែលជន អាលលឺម៉ង់ប៉ុេនានេះែដលអាចរស់េលើ ែដនដ៊ី អាលលឺម៉ង់បាន ។ អល់បាន សនាថ្លនិងេធវើឲ្យេសដឌរិចចអាលលឺ ម៉ង់មានសថិរភាព ។ រហ្ូលដល់ពារ់រណាាល ឦនាំ១៩៣០, សមាពលៃនេសដឌិចច ធ្លារ់ចុេះបានេធវើឲ្យមានហរបារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំងដល់បណាាជនអាលលឺម៉ង់។ រឪាភិបាលអាលលឺម៉ង់បាន ឥប់េផតើមជាំពារ់ែលួនរនុងហរេឪេះរសាយវិបលតិ ។ ហាាសេសទវ េរសតសេមន (Gustav Stresemann) រ ដខមន្រនត៊ីហរបរេទសដ៏ចាំណានរបស់អាលលឺម៉ង់ រលូវបានសាាប់រនុងែែលុល ឦនាំ១៩២៩ គឹមុនេពលវិបលតិវូ លរសទ៊ីលបនតិចប៉ុេនានេះ។ អល់បានចាំនាយេពលេវលឧេរចើនឦនាំេដើមប៊ីសាារ និងេធវើឲ្យមានសថិរភាពេសដឌ រិចចអាលលឺម៉ង់ ប៉ុែនតឧអរុសលអល់រលូវបាល់បង់ជិវិលទាាំងមិនទាន់បានប្ចប់វ ។ វិបលតិដ៏ធងន់ធងរេនេះបានជរមុញឲ្យមានភាពចរមូងចរមាសយើងឡាាំងរនុងបណាាគ
បរឝ
នេយបាយអាលលឺម៉ង់ ឧេហ្លុនាាំឲ្យមានហរែបរបារ់ឧររុមេផឝងៗែដលមិនអាចនិងសរមុេះសរមួល អនបាន ។ រនុងែែមិនា ឦនាំ១៩៣០ ែហ្៊នរិច រប៊៊ឺន៊ិង (Heinrich Bruening) សមាជិរៃនគ
បរឝ
ហលូលិរនិយមរណាាល បានហាយឧអធិហរបល៊ីអាលលឺម៉ង់ ។ េលរអធិហរបល៊ីរប៊៊ឺន៊ិងរលូវបានជួប របទេះនឹងហរជាំទាស់យើងឡាាំងព៊ីពួររបឦាំងេៅេលើគាំេរងហរជួយសេន្រឤាេះរបឧជនអាលលឺម៉ង់ឲ្យេជៀស ផុលព៊ីវិបលតិហ្ិរ្ដវលថុេនេះ ។ េដើមប៊ីអាចបាំែបរររ
ិមួយេនេះបាន
របធ្លនាធិបល៊ី ហ្ុិនដិនេប៊ើគ (Hindenburg) េដើមប៊ីសាំ
,
េលរបានេៅជួបេលរ
ូមពរឲ្យេលរយរមារតា៤៨ៃនរដឌធមនុ្ដ
មរេរបើរបាស់េដើមប៊ីឲ្យេលររបធ្លនាធិបល៊ីអាចមានអាំណាចេពលមានអាននរនុងហររគប់រគងរបេទស ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 15
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
េឪយរសបចាប់ ។ រិចចហរេនេះបាននាាំឲ្យមានរាំហ្ឹងយើងឡាាំងហាព៊ីសាំណារ់ពួររបឦាំង ,េហ្ើយបាន េធវើហរឲ្យដរចាប់េនេះេចញ។ វិធ្លនហរ
៍ចុងេរហយ,េៅែែររេឪ ១៩៣០ រប៊៊ឺន៊ិងបានសាំ
ូមពរឲ្យហ្ុិនដិនេប៊ើគេធវើហរ
រុលយសភាេហ្ើយេរៀបចាំឲ្យមានហរេបាេះេឦនលសារឧលម៊ីែដលនឹងរលូវបានេធវើេៅៃលងទ៊ី១៤ ែែរញ្ហា ។ ហ្ុ៊ីែលលរនិងបរឝណាសុ៊ី បានេធវើហរវយលុរយើងឥស់ៃដរនុងយុទធនាហរេនេះ ។ ពលរដឌអាលលឺម៉ង់ហារ់ មានភាពែឆសលឆសន់នឹងឦរនេយបាយនានារបស់អនរររុងែប៊រឡាាំង ។ ពួរេគធុញរទាន់នឹងភាពររ៊ីររ ហរឈឺឥប់ និងភាពទន់េែាយនានា ។ ពួរេគអសងឃឹមឧឡាាំងេហ្ើយមិនចង់សាាប់នរណាទាាំងអស់ , សូមប៊ីែលអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងបរឝណាសុ៊ី ឥប់េផតើមេធវើយុទធនាហរែបបែយល់គួច នាឦនាំ១៩៣០ ែដលមានលរខ ៈមិនែដលជួបរបទេះេៅអាលលឺម៉ង់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ ែលួនឯងបានេចញេធវើ ដាំេ ើរពាសេពញអាលលឺម៉ង់ េឪយពាាំនាាំយរឧមួយនូវហរែលលងហរ ៍យើងេរាេះរាយ រនុងរិចចរបជុាំ នានា េឪយមានទាាំងហរឥប់ៃដររ់ទារ់ដល់មហាជន , ហរចុេះហ្លថេលឡនានា, ហរបិទផាយរូប ភាពេឣសនារ េហ្ើយសូមប៊ីែលហរឥប់េលើបពួរេរមងៗឧរូនេៅមហាជនែលមេទៀលផង ។ យូេសហ្វ េហ្គើបែបល ឧសហ្ហរីដ៏ជាំនិលរបស់សុ៊ីែលលរ បាន េរៀបចាំឲ្យមានហររបជុាំឧសាធ្លរ ៈឧេរចើន, ហរ េដើរដែងឞរគមេភលើង, ហរបិទបឤាញនូវប័ ណេឣស នាររគេបើទិសទ៊ី រួមទាាំងហរេបាេះពុមភផាយនូវហរ ែសលបរឝណាសុ៊ីេលែពិេសសៗ ឧេរចើនែលម េទៀលផង ។ របឧជនលលឺម៉ង់េពលេនាេះរាំពុងែលសថិល រនុងសាានភាពបារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំងេឪយសារហរ េរើនេឡើងនូវរាំេ ើនៃនភាពររ៊ីររលាំបារេវទនានិង ភាពមិនរបារដរបឧៃនអសថិរភាពនេយបាយ របស់របេទសអាលលឺម៉ង់ ។ សរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ ែដលឧ រាំពូលអនរេវហារ, ហលនុវលតភាពមាសែដលអាច ឲ្យអល់អាចបេ្ចញនូវសមលថភាពពិលរបស់អល់ េនាេះរ៏បានមរដល់លមម ។ អល់បានររេ ើញហរ ទារ់ទាញយើងអសាារយរនុងហរែលលងហរ
៍េៅហន់
បណាាអនរសាាប់ហរែលលងសុនទររថ្លរបស់អល់ ។ ហ្ុ៊ី ែលលរបានផតល់ឲ្យបណាាជនអាលលឺម៉ង់នូវធវ៊ីែដលពួរេគគាំពុងែលេរសរឣានចង់បាន េនាេះគឺហរេលើរទឹរ ចិលត ។ អល់បានផតល់នូវពាំនូរៃន ហរសនារឧេរចើនែដលមានភាពមិនចាស់លស់េហ្ើយែដលអល់ េជៀសវងមិនផតល់ភាពលមសិល ។ អល់បានេរបើរបាស់ឣារបេយគែដលមានលរខ
ៈឤយនិងសាាប់
យល់ េហ្ើយបញ្ហារ់វឧលម៊ីមតងេហ្ើយមតងេទៀល ។ រគប់យុទធនាហររបស់អល់រលូវបានេរៀបចាំេឡើងយើងរបុងរបយ័លន េដើមប៊ីឲ្យហាយឧរពឺលតិហរ ៍ ែដលលសបាំផុល ។ េឪយមានេចលនាគិលទុរឧមុន អនរសាាប់ទាាំងអស់រលូវេធវើហររង់ឥាំរហ្ូលេរើលេឡើង នូវហរតានលឹងធុញរទាន់មួយ េដើមប៊ីបាំែបរេចញនូវភាពដនឹងធឹងរនុងចិលតេឪយសារសេមលងលន្រនត៊ីេយធ្ល និងសេមលៀរបាំពារ់ព័
៌េតានល េហ្ើយេៅទ៊ីបាំផុលមនុសឝពិេសសែដលរគប់អនរាំពុងរង់ឥាំរ៏បានមរដល់
ឧមួយសេមលងែរសរជ័យេឣសយើងរងរុពងពាសេពញសាលទាាំងមូលែដលបានឩតាំងឲ្យរុេភើប េឪយផ្លារសញ្ហាបរឝណាសុ៊ីែដលរលូវបានពយួរយើងមានសណាាប់ធ្លនប់េៅរគប់រជុងទាាំងអស់ ។ ហ្ុ៊ីែលល របានឥប់េធវើហរេផតើមែលលងពារយេពចន៍េឪយសេមលងលិចៗ ែបបសាារ់េសទើរ េឪយបនតិចមតងៗហន់ែល ចាស់េឡើងៗេហ្ើយរ៏បាំេបាើងលេមលើងសេមលងយើងឡាាំងហាេឡើងៗេៅរគប់េពលែដលអល់សែមតងព៊ីេសច ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 16
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
រត៊ីលូចចិលតឬរ៏ចងរាំហ្ឹង ។ អល់បានប្ចូលសេមលង និងហយវិហរឥលេឡាេះរពមេឪយហរសែមតងទឹរ មុែែដលបល់ែបនេៅតាមពារឝសមត៊ីែដលអល់រាំពុងនិយយ ។ ជាំនាញេនេះបាននាាំឲ្យអនរសាាប់ទារ់ ទាញចិលតយើងឡាាំងរហ្ូលដល់ពួរេគញ៊ីែភនរ េផទៀងរលេចៀររបុងរបយ័លនឥាំសាាប់ពារយរគប់មាើល់ែដល ផុសេចញព៊ីបបូរមាើល់របស់អល់រហ្ូល ។ ហ្ុ៊ីែលលរ សនារគប់យើងដល់រគប់ៗអន៖ រគប់ៗអននឹង មានហរឤរេធវ,ើ វិបុលភាពនឹងេរើលមានដល់ រគប់អនរជាំនួញ , ចាំ ូលនឹងេរើនេឡើងដល់ រគប់ឧសាហ្រមម, បេងេើនចាំនួនទាហានអាលលឺ ម៉ង់, និងហរេធវើឲ្យអាលលឺម៉ង់មានភាពសមបូរ សបាយរុងេរឿងេឡើងវិញឧេដើម ។ អល់បាន សនាថ្លនឹងេធវើឲ្យអាលលឺម៉ង់ឡាាំងហាេឡើងវិញ េហ្ើយអល់នឹងប្ចប់ហរសងបាំ ុលសន្រឤាម េលរេលើរទ៊ី១ េឪយែហ្រេឥលសនធិសញ្ហា ទ៊ីររុងែវរៃសេឥល ។ អល់រ៏បានសនាថ្ល នឹងបាំបាល់េឥលនូវអាំេពើពុររលួយ, និងលទធិមាើរឝិសេៅអាលលឺម៉ង់ េហ្ើយឧពិេសសគឺអល់នឹងឥល់ វិធ្លនហរយើងេឣរេៅបាំផុលដល់ជនឧលិជវិហ្ស៍ ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានេធវើហរអាំពាវនាវដល់បណាាជនអាលលឺម៉ង់រគប់ឧន់ថ្លនរ់ទាាំងអស់ឲ្យរួបរួមអនេរហម ទង់បរឝណាសុ៊ីែដលមានរូបអល់ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរឧអនរដឹរនាាំ ។ គឺេៅៃលងេបាេះេឦនល ទ៊ី២៤ ែែរញ្ហា ឦនាំ១៩៣០ ,ឧលទធផលគ បរឝណាសុ៊ីទទួលបាន សនលឹរេឦនលអាំរទចាំនួន ៦ ,៣៧១,០០០ សេមលង គឺទទួលបានអាំណាចរហ្ូលដល់១០៧េតអ៊ីរនុង សភាឧលិអាលលឺម៉ង់នាេពលេនាេះ។ វគឺឧេឧគជ័យដ៏រុងេរឿងបាំផុលសរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ។រលឹមែលមួយយប់ ប៉ុនេនាេះ គ
បរឝណាសុ៊ី បានផ្លាស់បតូរព៊ីបរឝលូចមួយហាយមរឧគ
បរឝនេយបាយធាំបាំផុល
លាំឪប់ទ៊ី២េៅអាលលឺម៉ង់ ។ វពិលឧបានជរមុញហ្ុ៊ីែលលរឲ្យពរងឹងរិលានុភាពឧលិេនាេលើឦរអនតរឧលិ េហ្ើយរ៏បានឪស់េលឿនដល់េររើនដល់សារព័ល៌មានលប៊ីៗ េៅេលើពិភពេលរឲ្យេឥមេរមចង់ដឹងចង់ ឮែដរ។ អល់រលូវបានទទយលហរេឡាមព័ទធជុាំជិលេឪយសារែលសាំេ ើរសុាំេធវើបទសមាាសន៍នានាឧ េរចើន។ អនរសារព័ល៌មានអនតរឧលិពិលឧមិន អស់ចិលតនឹងអវិែដលអល់បានេធវើេឡើយ ។ ពួរ េគពិលឧចង់ដឹងព៊ីបាំ ងពិលថ្លេលើអល់មាន ន័យែបបណាែដលហាឿនែហ្រេឥលនូវសនធិ សញ្ហាែវរៃសល៍? េហ្ើយថ្លេលើចាស់ែដរឬេទ ែដលអាលលឺម៉ង់នឹងមិនទទួលែុសរលូវចាំេពាេះ សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីមួយ? េបើនិយយដល់ េរឿងអល់េធវើឲ្យែញុាំនឹរេ ើញដល់េលរ សារ់ ឡូ ( Charlie Chaplin) ែដលឧលួរសែមតង ដ៏សារសមបាំផុលរនុងហររតាប់តាមហ្ុ៊ីែលលរ យើងររមិចររេមើម។ េៅៃលងទ៊ី១៣ ែែ លុល ១៩៣០, សថិលរនុងឯរសណាានអាវព ៌េតានល ពួរអនរ លាំណាងររសតរបស់បរាណាសុ៊ី បានរបមូល អនឧឯរចឆ័នចូលេៅអងគុយេលើេតអ៊ីរនុង ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 17
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
សភាឧលិអាលលឺម៉ង់។ េៅេពលែដលមានហរឧេទទសនាមេឡើងមរ រគប់ៗអនសុទញធែលបានែរសរ រពមអនថ្ល “ជ័េយហ្ុ៊ីែលលរ!ជ័េយ!” ។ ពួរេគមិនមានបាំ ងថ្លនឹងសហាហរឧមួយភាគ៊ីរឪាភិបាល របឧធិបេលយយបនតិចេសាេះេឡើយ។ ពួរេគពិលឧបានដឹងថ្លវគឺឧគុ របេយជន៍ដ៏លសរបស់បរឝពួរ ែលួនរនុងហរេធវើឲ្យសភាពហរ ៍អាលលឺម៉ង់ហន់ែលអារររ់េឡើងៗ។ ដូេចនេះេហ្ើយេទើបមានហរបេងេើនស េមលងឲ្យេរហរលវ៉ព៊ីសាំនារ់បុរសសមត៊ីមុលឧងែផលឪវ ហ្ុ៊ីែលលរេៅហន់ទុរគលជនអាលលឺម៉ង់ ។ រងរមាាាំង របឪប់អាវុធរបស់បរឝណាសុ៊ី បានពារ់សេមលៀរបាំពារ់ឧជនសុ៊ីវិលេហ្ើយបានឥប់េបើរឦរជប់ េលៀងយើងឥស់ៃដចាំេពាេះជ័យជមនេះេលើហរេបាេះេឦនលេលើរេនេះ េឪយបានជូនឧហដូរយើងឧប់ចិលត មិនអាចបាំេភលចបានដល់ រល់ហាងទាំនិញ, េភាជន៊ីយឪាន រ៏ដូចឧរគិេះសាាននានាែដលមានមាាស់ឧ ជនឧលិជវិព េឪយវយបាំែបររ្ចរ់ទាារបងសួចឲ្យបារ់ែបរេែទចេដើមប៊ីបឤាញថ្ល គង់មានៃលងមួយពួរ ឯងនឹងដូចរ្ចរ់េនេះអ្ចឹង។ មរដល់េពលេនេះ សរមាប់ពួររបឧធិបបេលយយអាលលឺម៉ង់េពលេវលគឺ ឧរបស់ពួរេគ ែលអនរហន់នាឡិហរគឺឧ អាឌុហ្វ ហ្ុ៊ីែលលរឯេណាេះេទ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 18
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ជ័យជាំនេះ និងអលតឣលរបស់េអនជ៊ី សថិលរនុងចេនាាេះឦនាំ១៩៣០ និង ១៩៣១ គឺឧឦនាំមាសៃនហរេធវើនេយបាយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ។ មរដេលើេពលេនេះបរឝណាសុ៊ីគឺឧគ
បរឝធាំលាំឪប់ទ៊ីព៊ីររនុងសងគមនេយបាយអាលលឺម៉ង់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ
ែលួនឯងរ៏បានហាយឧអនរនិពនធដ៏លប៊ី មានរ់ែដលបានលរ់េសៀវេៅ េម៉ន ហាំ ឪច់រហ្ូលដល់េៅឧង របាាំ មុឺនរាល (៥០,០០០) េហ្ើយេសៀវេៅេនេះេហ្ើយែដលនាាំអល់ឲ្យមានេឨមេះហន់ែលលប៊ី និោមាន របឧរបិយែលមេទៀល។ េហ្ើយបរឝណាសុ៊ី រ៏បានរសាងទ៊ីបញ្ហាហរបរឝលម៊ីសាាល េៅទ៊ីររុងម៊ុយនិច ែដលឲ្យេឨមេះថ្ល ផទេះព ៌េតានល។ េលើពួរេគបានរបារ់មរព៊ីណាេដើមប៊ីបងេរបេងេើលបរឝេនេះហន់ែលលស និងឡាាំងេឡើងៗ? ពិលណាស់ លុយឧេរចើនរលូវបានបងឞូរចូលមររនុងបរឝតាមរយៈពួរឧសាហ្ររអា លលឺម៉ង់ែដលឦាលេហ្ើយបានសមលឹងេ ើញនូវអាំណាច និងអាគលដ៏លសរបស់បរឝេនេះ។ ពួរេគវិនិេយគ ឧមួយ ហ្ុ៊ីែលលរ រនុងបាំ ងនិងទទួលបាននូវហរអនុេរអេះ រពមនឹងហរលបសនងណាមួយេៅេពល ែដលហ្ុ៊ីែលលរបានហន់អាំណាច។ របារ់របស់ពួរេគបានយរេៅេរបើរបាស់េដើមប៊ីបេងេើនរបារ់ែែដល់ បុគគលិរដ៏េរចើនរបស់បរឝ និងេលើេរបងសរមាប់េរបើរបាស់េលើមាើសុ៊ីនេឣសនានានារបស់បរឝណាសុ៊ី ។ េលើសព៊ីេនេះេទៀល ហ្ុ៊ីែលលររ៏បានទទួលហរអាំរទព៊ីសាំណារ់ នាយឧលតមេសន៍មួយចាំនួនរបស់អាលលឺ ម៉ង់ផងែដរ។ ពួរេនេះសងឃឹមថ្ល េរហយែដរហ្ុ៊ីែលលរបានេឧគជ័យ េពលណាអល់នឹងែហ្រ សនធ៊ី សញ្ហា ែវៃសល៍ែដលបានររមិល នូវវឌឍនភាពរបស់រងទ័ពអាលលឺ ម៉ង់េឪយហរររមិលឲ្យអាលលឺម៉ង់ មានរងទ័ពរលឹមែល មួយែសន នារ់ (១០០,០០០) េឥល ។ ពិលណាស់ថ្លពួរឧលតមេសន៊ីយ៍ ទាាំងេនាេះរលូវបានជរមុញចិលត តាមរយៈហរសែមតងរបស់េលរមាាស់សមត៊ីែផសមមុល ហ្ុ៊ីែលលរ។ ហ្ុ៊ីែលលរធ្លាប់បានេរបើរបាស់បនទប់ហល់រត៊ី របស់លុលហរ ដមប៊ីេធវើហរប្ជូនេសចរត៊ីអាំពាវនាវដល់ពួរឧលតមេសន៊ីយ៍ថ្លនឹងមិនមានហរជមនួសរង ទ័ពរបស់ែលួនឧមួយនឹងរងរមាាាំងបរឝណាសុ៊ីេឡើយ េៅេពលែដលបរឝណាសុ៊ីេឡើងហន់អាំណាច ែល បរឝណាសុ៊ីនឹងជួយេធវើទាំេនើបរមមរងទ័ពអាលលឺម៉ង់ទាាំងមូលឲ្យហាយឧទ័ពឡាាំងហាេឡើងដល់រាំពូលែល មតង។ មួយមាើល់េនេះេហ្ើយែដលេធវើឲ្យពួរឧលតមេសន៊ីយ៍េរសរសន្រឤាមទាាំងេនាេះញញឹមបិទ មាើល់មិន ជិលេហ្ើយរ៏សលុងេៅតាមអល់ែលមតង។ េទាេះឧយើងណារ៏េឪយ រ៏ រងរមាាាំងរបស់បរឝណាសុ៊ីផ្លាល់ បានបងេរបញ្ហាឧេរចើនដល់អល់ផងែដរ។ អាំេពើហ្ិងារឧេរចើនរលូវបានបងេរេឡើងេហ្ើយពួររងរមាាាំង ទាាំងេនាេះចង់េធវើែលួនេគឲ្យហាយឧទាហានបដិវដឋន៍អាលលឺម៉ង់ យើងពិលៗ ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានពាយមប្ឌប់ អាំេពើរហ្ិងារទាាំងេនាេះេរពាេះអល់ដឹងចាស់ណាស់ថ្លេនេះមិនែមនឧេពលេវលសរមាប់ហ្ិងារេទ។ អវ៊ីៗ បានរបេសើរេឡើងវិញបនាាប់ព៊ីមានហរឥប់ែលួនេមបញ្ហារហរ ហ្ុិនរិចហ្ុិមឡឺរ (ហ្ុិនរិចហ្ុិមឡឺរ បានេធវើអលតឣលរនុងគុរ) និងលុបបាំបាល់ពួររងរមាាាំងទាាំងេនាេះេឪយជាំនួសមរវិញនូវរងអងគររឝ ផ្លាល់របស់ហ្ុ៊ីែលលរវិញ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 19
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
មរដល់ទ៊ីេនេះសូមរលលប់េៅេរហយបនតិច គឺរលលប់េៅរររដូវេតា ឦនាំ ១៩២៨វិញ។ ហល េណាេះ ហ្ុ៊ីែលលរបានជួលផទេះេៅឯជនបទែរបរ បុឺចេលសហាាដិន (Berchtesgaden) ។ មរទល់ នឹងឤយុសាមសិបរបាាំបួនឦនាំ(៣៩) វគឺឧរនែលងែលមួយគល់ែដលអល់េៅថ្លឧេគហ្ឪានពិល របារដរបស់អល់ ឥប់តាាំងព៊ីអល់ែបរេចញព៊ីមាតា។ អល់បានយរផទេះេនាេះមរេធវើឧទ៊ីលាំេៅអចិៃន្រនត យ៍ែដល េរហយមរវហាយឧវីឡាសេឹមៃសេរបស់អល់។ ហ្ុ៊ីែលលរបានទារ់ទងេៅ បងរស៊ីចុងរបស់អល់ គឺនាង េអនជ៊ីឡា ឲ្យឥរេចញព៊ីទ៊ីររុងវីែយ៉ន េដើមប៊ីមររស់េៅជួបជុាំបងបសូនសាច់ឩលិែលមួយ និង អាចមរេមើលហរឤររនុងផទេះសែមបងឲ្យែលួនផងែដរ។ អនររស៊ី េអនេជឡាមិនបានមរែលឯងេទ អល់ បាននាាំមរឧមួយនូវរូនរស៊ីដ៏រសស់សាាល គឺនាងេជល៊ី ែដលមានអាយុេទើបនឹងៃមភឦនាំ ។ រអន់ែល េ ើញរមួយរស៊ីដ៏រសស់សាាលភាាម ហ្ុ៊ីែលលររ៏បារ់លង់សរមស់ភាាមែលមតង។ អល់បានលួងលមរបេលម េសនហ្៍រមួយរស៊ីែលួនឯងដូចយុវជនែដលេទើបមានេសនហាេថ្លមងលម៊ីអ្ចឹង។ វពិលឧគួរឲ្យអស់សាំេ ើច ែដរ ែដលថ្ល ហ្ុ៊ីែលលរបានេដើរផារទិញអ៊ីវ៉ន់, ចូលហាងហេហ្វ, េៅេមើលរុនឧមួយអន រពមទាាំងនាាំ នាងេៅចូលរយមរនុងរិចចរបជុាំនានារបស់បរឝេទៀលផង។ ចាំែនរឯនាងេជល៊ីរ៏រាំពុងែលលង់នឹងភាព លប៊ីលាញរបស់េលរពូមានរ់េនេះែដរ ។ មនុសឝមានបាននាាំអនមរសុាំហ្លថេលឡ ព៊ីេលរពូរេមាាេះេៅ េពលែដលអនរទាាំងពិររាំពុងទទួលទានហេហ្វ វពិលឧេធវើឲ្យ នាងរុេភើបចិលតណាស់។ េលើសព៊ីេនេះេៅេទៀលគឺរគប់រែនលងែដល ពួរេគេៅដល់ នាងសេងេលេ ើញសុទធែលរងអងគររឝេសសរសេេះ ឥាំហរពារសុវលថិភាពជូនគូរេសនហ្៍មួយគូរេនេះ។ ែលឧអរុសល, េអជ៊ីរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ រលូវបានែបរចិលតពិ េលរពូរមឝល់ តាមរយៈហរែចចង់ព៊ីសាំណារ់ពួររេមាាេះៗ ។ អនរែដលបានេសនហាព៊ីនាងេនាេះគឺឧអនរេបើរឡានរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ ផ្លាល់។ េហ្ើយរេមាាេះេនាេះេសទើរែលបាល់បង់ជ៊ីវិលេៅេហ្ើយ រុាំែល េអនជ៊ីសាំ ពវលល់ជងគង់អងវរ េទើបហ្ុ៊ីែលលររពមបនធូរៃដឲ្យ ។ ឧ លនូរនឹងជ៊ីវិលរបស់ែលួនេគរលូវសបលថ្លមិនឲ្យបឤាញមុែសារឧលម៊ី ចាំេពាេះេអនជ៊ីឬហ្ុ៊ីែលលរ។ ៃលងបនាាប់មរេអនជ៊ីរលូវបានឪរ់ឲ្យសថិល េរហមហរឣាាំេមើលរគប់េពលេវលព៊ីសាំណារ់អងគររឝចិលតែដរេដ លហ្ុ៊ីែលលរទុរចិលតបាំផុល។ េទាេះប៊ីឧបុរសេសាមេះេសនហ្៍ េនេះ
អ៊ីវ៉រប៉ន
រសលញ់េអនជ៊ីឡាាំងប៉ុនានរ៏េឪយ រ៏អល់រលូវបានទារ់ទាញចិលតេឪយរញ្ហាអ៊ីវ៉រប៉ន
(Eva
Braun) ែដលមានវ័យរលឹមែល១៧ឦនាំ។ នាងឧបុគគលិររនុងហាងលលរូបមួយែដលមានមាាស់ឧអនរ លលរូបផ្លាល់ែលយនរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ ។ េហ្លុេនេះេហ្ើយេទើបេធវើឲ្យពួរេគមានឱហសជួបអនឧេរចើន។ សូម ឤរមរររទាំនារ់ទាំនងេសនហាពូនិងរមួយវិញមតង, គឺេៅរនុងែែរញ្ហា ឦនាំ១៩៣១, េលរពូបានបញ្ហារ យើងឪច់អហ្ឤារហាមមិនឲ្យរមួយរស៊ីេចញេៅណាឦាយព៊ីរនុងផទេះេឡើយ។ េរឿងេនេះបានេធវើឲ្យនាងេអ នជ៊ីែឹងយើងឡាាំង។ នាងេៅែលទទូចទាាំងបងខាំសុាំេចញេៅេរត ។ ែលហ្ុ៊ីែលលរបដិេសដភាាមៗ។ វបានេធវើ ឲ្យទាំនារ់ទាំនងេនេះេរបេះឦរយើងធងន់ធងរបាំផុល។ េៅេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរបានឥរេចញេៅេដើមប៊ីរបជុាំរិចច ហររនុងបរឝ, រូដុហ្វេហ្ស បានទុរស័ពទមរអល់ េហ្ើយបានរបាប់ថ្ល រមួយរស៊ីរបស់អល់បានបាញ់ សមាាប់ែលួនឯងេៅរនុងបនទប់េហ្ើយ។ វគឺេរឿងអរុសលបាំផុល, ហ្ុ៊ីែលលរបានរលលប់មរវិញភាាមៗ។ អវ៊ី ែដលអល់បានេ ើញេៅេពលេនាេះគឺសារសពនាងេអនជ៊ី ែដលមានសានមរអប់ហាំេភលើងែល៊ី ទាំលុេះចាំ របេហាងេបេះដូងហ្ូរឨមររហ្មរឥលេពញបនទប់។ េសចរត៊ីេសនហាមួយេនេះបានប្ចប់េហ្ើយ។ ហ្ុ៊ី ែលលរ បានបារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំង, អល់មិនបានទទួលទាន េហ្ើយរ៏មិនេគងអស់ប៊ីបួនៃលង។ ហែសល របឦាំងណាសុ៊ីបានេឥទហ្ុ៊ីែលលរថ្លបានបញ្ហារឲ្យរមួយរស៊ីេធវើអលតឣល ែលេបើតាម ហ្ឺរេមន ហ្គូរឺង បាន ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 20
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
និយយថ្ល ហ្ុ៊ីែលលរ និងមិនេធវើអាំេពើរែបបេនេះឪរ់រមួយរស៊ីសាំ
ពវរបស់អល់េឡើយ។ ហ្ុ៊ីែលលរែលួនឯងរ៏
ធ្លាប់បាននិយយថ្ល េជល៊ី គឺឧមនុសឝរស៊ីមានរ់គល់ែដលអល់រសលញ់។ អល់បានររាទុររូបលល របស់នាងឪរ់ពយួរតាាំងេៅេលើជញ្ហាាំង ែដលបានលមសរេឪយបុបាារសស់សាាលេៅេរៀងរល់ៃលងែួប រាំេ ើល និងៃលងមរ ៈរបស់នាង។ រគប់េពលែដលអល់រុលឹរពិរូបនាង េគែលងសេងេលេ ើញទឹរែភនររ លឹងរេលងហ្ូររសរ់មរឧនិចច។ មិនយូរប៉ុនាមន, បនាាប់ព៊ីមរ ៈភាពរបស់នាង, ហ្ុ៊ីែលលបានបដិេសដ ឩតាំសាច់េហ្មែដលេគបេរមើឧអាហារេពលរពឹរ។ អវ៊ីែដលអល់និយយេនាេះគឺ វេរបៀបបាននឹងពិសារ សារសព។ េហ្ើយរ៏ឥប់តាាំងព៊ីេពលេនាេះែដរ ែដលហ្ុ៊ីែលលរ ែលងទទួលទានសាច់។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 21
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
េឧគជ័យ,ផ្លាច់ហរ,រួបរួម,រសាង និងរាំេទច នាែែស៊ីហា ឦនាំ១៩៣២ គ បរឝណាសុ៊ី ទទួលបានេតអ៊ីសរុបរនុងសភាចាំនួន២៣០េត អ៊ី។ េហ្ើយរ៏ហាយឧបរឝដ៏ធាំបាំផុលរនុងសភាអាលលឺម៉ង់។ េហ្ើយអវ៊ីែដលគួរឲ្យភាារ់េផសើលគឺ រនុងរមលុងែែ មររឦនាំ១៩៣៣ សមាជិរបរឝរបឦាំងនានាបានេសនើសុាំរបធ្លនាធិបល៊ី ហ្ុិនេដនបឺរឲ្យហ្ុ៊ីែលលរេធវើឧ អធិហរបល៊ីអាលលឺម៉ង់។ ឧលទធផល េពលែដលហ្ុ៊ីែលលរេឡើងហន់ដាំែ ង ពួររបឦាំងទាាំងេនាេះបាន ទទួលផលលបសនងយើងឥស់ៃដ។ គឺនាររល៊ីៃលងទ៊ី៣០ មររ ១៩៣៣ េនាេះេហ្ើយែដលរបឧជនែបរ ឡាាំង រប់ពាន់នារ់នាាំអនេចញមរអបអរសាទរដល់ហរដែងឞរឧរបួនរបស់រងរាំេទចៃនគ បរឝណា សុ៊ីរបស់េលរអធិហរបល៊ីេថ្លមងលម៊ី អាឌុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរ។ េហ្ើយេរហយេនាេះមួយែែគឺ េៅយប់ៃលងទ៊ី២៧ែែ រុមភេះ ឦនាំ១៩៣៣ មានហរលួចដុលវិមានរដឌសភាឧលិរបស់អលលឺាំ់ម៉ង់ ែដលេនេះឧសានៃដសែមតងឦរ េលោនរបស់ររុមរងរាំេទចរបស់ណាសុ៊ី េហ្ើយែដល រលុវហ្ុ៊ីែលលរបែងវងឲ្យេៅឧអេពើេភវររមមរបស់សរលូវ ឧលិេៅវិញ។ ហរេនេះបានឩតាំងឲ្យហ្ុ៊ីែលលរេសនើសុាំ អាំណាចដឹរនាាំទាាំងរងទ័ព, ប៉ូលិស និងអាំណាច នេយបាយេដើមប៊ីអាចឲ្យអល់រាំេទចពួរេនាេះេឥល។ ឧលទធផលបនាាប់ព៊ីបានអាំណាចទាាំងអស់មរេហ្ើ យេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលរបានរបហសឪរ់អាលលឺម៉ង់រនុងសភាព អាសនន េហ្ើយដរហ្ូលសិទធិពលរដឌអាលលឺម៉ង់ទាាំងរសុ ង។ មិនយូរប៉ុនាមន បណាារអនរែដលរបឦាំងហ្ុ៊ីែលលររលូវ បានឥប់ែលួន, គ
បរឝរបឦាំងនិងសហ្ជិពនានា
រលូវបានបិទ។ អាដុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរបានរបហសបេងេើល អាណាចររអលលឺម៉ង់១០០០ឦនាំ។ េៅៃលងទ៊ី២ ែែ ស៊ីហាឦនាំ១៩៣៤ របធ្លនាធិបល៊ី ហ្ុិនេដនបឺរ បាន ទទួលមរ ៈភាព ភាាមៗហ្ុ៊ីែលលររ៏បានរបមូល អាំណាចទាាំងអស់ មរហន់ហាប់យើងែ
នៃដ។ ឥប់
ព៊ីេពលេនាេះមរអាំណាចទាាំងអស់ធ្លារ់េលើរណាាប់ៃដបុរសឡាាំងមានរ់េនេះេហ្ើយ។ េយើងអាចនិយយ បានថ្ល អល់ជិេះេសេះែលងៃដេហ្ើយ។ អនររបឦាំងនឹងរូបអល់ទាាំងអស់រលូវទមាារ់េចញព៊ីលាំែ ង េហ្ើយប្ជូនេៅហន់ជាំរុ ុាំែលួនែដលមិនមានសងឃឹមថ្លអាចរស់រនបានែលមេទៀលផង។ ហ្ុ៊ីែលលរបាន បញ្ហារភាាមៗឲ្យរគប់រគងេលើរគឹេះសាាននានាទាាំងរបស់រដឋឋរ៏ដូចឧឯរជន។ គ
បរឝណាសុ៊ី េរបើ
របាស់នេយបាយឧលិនិយម និងសងគមនិយមែដលរបឦាំងនឹងរបបរុមមុយន៊ីសត ។ ទាហានរបស់អា លលឺម៉ងគឺ ឧរងរងរមាាាំងឧលិែដលអាំរទែលហ្ុ៊ីែលលរមានរ់គល់។ អល់បានលរមូវឲ្យេគេៅអល់ថ្លឧ េលរេមដឹរនាាំ ( Mi Furhrer) ។ ហ្ុ៊ីែលលរែហ្រសនធិសញ្ហា ែវរៃសល៍េឥល។ អល់បានបញ្ហារឲ្យប េ ាញជនឧលិជវិព េចញព៊ីរគប់រគឹេះសាាននានាទាាំងរដឌនិងឯជន។ ហាងលរ់ទាំនិញរបស់ជនឧលិជវិព រលូវបានរាំេទច េហ្ើយមិនមានហរលរ់ទាំនិញដល់ពួរេនេះេទ។ មិនយូរប៉ុនាមន ជនឧលិជវិពរលូវបានេគ ឥប់ប្ជូនេៅជាំរុរបមូលផតុាំ។ អមននរណាហាឿនរបឦាំទេងវើររបស់អល់េឡើយ។ ឧហរពិលណាស់ របឧជនអាលលឺម៉ង់ហន់ែលេពញចិលតចាំេពាេះរូបអល់េៅវិញ។ េរពាេះចេនាាេះឦនាំ ១៩៣៣ ដល់១៩៣៩ េសដឌរិចចអាលលឺម៉ង់ឥប់េផតើមរបេសើរេឡើងតាមរយៈហរផតល់ហរឤរឲ្យរបឧ ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 22
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ពលរដឌអាលលឺម៉ង់េធវើ។ ហ្ុ៊ីែលលរបាន បញ្ហារឲ្យបេងេើលេរងចររឧសាហ្ រមមសពាាវុធដូចឧេរងចររផលិល យនតេហាេះ ហាំេភលើង នាវមុជទឹរ ឧេដើម។ េនេះេហ្ើយែដលេធវើ ឲ្យរបឧជនអាលលឺម៉ង់រប់ពាន់នារ់ មានហរឤរេធវើ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានឥល់ តាាំងឲ្យមានហរេរើ់សរងទ័ពបែនថម េដើមប៊ីបាំេពញលរមូវហរសភាព ហរ ៍របេទសឧលិ ។ រងទ័ពអា លលឺម៉ង់បានេរើនេឡើងយើងឦប់ រហ្័សបាំផុល ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានបឤាញឲ្យពលរដឌអាលលឺម៉ង់េ ើញថ្លមានែលហររួបរួមអនឧធលុងមួយ ៃនរបឧ ឧលិអាលលឺម៉ង់ែលមួយ េរហមហរដឹរនាាំរបស់ែលួនែលមានរ់គល់េទេទើបអាលលឺម៉ង់អាចេគចផុលព៊ីសភាព ហរ ៍ រចបូររចបល់ េហ្ើយមានែលហររបគល់អាំណាចទាាំងអស់មរឲ្យអល់ប៉ុេនានេះេទើបអាលលឺម៉ង់អាច ហាយឧឧលិសាសន៍រាំពូលែដលនឹងដឹរនាាំពិភពេលរបាន។ េរហមហរដឹរនាាំរបស់ហ្ុ៊ីែលលរេសដឌរិចច អាលលឺម៉ង់បានសទុេះេឡើងមរវិញ។ អល់បានបេងេើលអងគហរយុវជនហ្ុ៊ីែលលរ េឡើងមរ រនុងេអលបាំ ងប ាតេះេអលគាំនិលរសលញ់េមដឹរនាាំ គឺរូបអល់េនេះឯង ។ អល់ឦាលែមនែទន យុវជនហ្ុ៊ីែលលរ រសលញ់ ហ្ុ៊ីែលលរ េអរពហ្ុ៊ីែលលរ េហ្ើយេពលអនាគលពួរេគរ៏នឹងហាយឧអនរេសាមេះសម័រគអល់បាំផុលែដរ។ លវិលបិលែល អល់ឧអនរដឹរនាាំផ្លាច់ហរគួរឲ្យឡាចយើងណារ៏េឪយរ៏អល់មិនែមនមិនឡាយែវល់ព៊ីរបឧជនេនាេះែដ រ។ អល់ដឹងចាស់ណាស់ថ្លអាំណាចទាាំងអស់គឺេចញព៊ីរបឧជន។ របឧជនឧរមាាាំងដ៏ឡាាំងហារបស់ សងគម។ ដូេចនេះអល់មិនបានេធវសរបេហ្សរនុងហរែលររាយរចិលតទុរឪរ់េលើសុែមាលភាពនិងសនតិ សុែរបស់របឧជនែដរ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានេរៀបចាំឲ្យមានហរេលើរសទួយសុែភាពរបឧជនអាលលឺម៉ង់ េហ្ើយគឺ សរមាប់ែលពលរដឌអាលលឺម៉ង់ែលប៉ុេនានេះ។ ជនឧលិ បរេទស ឧពិេសសជវ៊ីព មិនមានសិទធទទួលបានហរ ែលទាាំេនាេះេទ។ អល់បានបាំផុសឲ្យមានចលនារបឦាំងនឹងហរជរ់បារី េរពាេះអនរវិទាសារសតអាលលឺម៉ង់ បានររេ ើញថ្ល បារីេធវើឲ្យមានជមងឺមហារីរសួល េហ្ើយែលួនអល់ផ្លាល់សសប់បារីឡាាំងបាំផុល។ គួរបញ្ហារ់ ែដរថ្លរនុងសងគមអាលលឺម៉ង់នាេពលេនាេះហរររាំងឡងសញ្ហាលិគឺឧេរឿងសាំឡន់បាំផុល។ មានែលពលរដឌ អាលលឺម៉ង់ប៉ុេនានេះ ែដលអាចទទួលបាននូវផលរបេយជន៍ព៊ីរដឌ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 23
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
នេយបាយអនតរឧលិ សរមាប់រិចចហរនេយបាយអនតរឧលិវិញ អល់បានបញ្ហារ់យើងចាស់េៅរនុងេសៀវេៅេម៉ន ហាំថ្ល ហររបមូលផតុាំជនឧលិអាលលឺម៉ង់េឡើងវិញគឺឧមហ្ិចឆិតាែលមួយគល់របស់អល់។ រួចព៊ីេនាេះគឺឧហរ ពរង៊ីរែដនដ៊ីអាលលឺម៉ង់លលសនធឺងតាមបេណាាយទិសឡងេរើល េៅហន់ប៉ូឡូញ , អ៊ុយែររន និង សហ្ ភាពសូេវៀល។ ហរពរងឹរេនេះគឺឧេរឿងសាំឡន់បាំផុលរនុងហរបេងេើលនូវរបវលតិសារសតអលលឺម៉ង់លម៊ីមួយែដល នឹងហាយេៅឧមាាស់េលើឧលិសាសន៍នានាេលើសលរេលរ។ អល់បានសមលឹងេមើលេ ើញថ្លរបប ហាាសុ៊ីសេៅអុ៊ីតាល៊ី គឺឧសមព័នធមិលតរបស់អល់យើងលសរបេសើរបាំផុល។ អង់េគលស រ៏អាចឧសមព័នធមិលត ែដរ ឲ្យែលអង់េគលសហាឿនលេះបង់នូវនេយបាយឥស់គាំរិលរបស់ែលួនរនុងហរទប់លាំនឹងអាំណាចេៅទវ៊ីប អុឺរូុប រពមទាាំងរាំ
ល់នូវរពាំែដនៃនចាំ
ុលេរតរបេទសរបស់ែលួន។ ចាំែ
រឯេៅភាគឡងលិចឯ
េណាេះវិញ បារាំងេៅែលឧសរលូវព៊ីធមមឧលិរបស់អាលលឺម៉ង់ដែដល េហ្ើយបារាំងរលូវែលចុេះឥញ់ ឬរ៏ រលូវបានរាំេទចេឥលេដើមប៊ីអាចឲ្យដាំេ
ើរពរងឹរអាណាចររអាលលឺាំម៉ង់ហ្ុ៊ីែលលរអាចសេរមចបាន។
មុននឹងអាចបងេរហរែផនហរេនេះបាន វពិលឧមានសារៈសាំឡន់ណាស់រនុងហររុលយេឥល នូវអវ៊ីៗែដលឧលរខែ
ឌប៉េះពាល់ដល់អាលលឺម៉ង់។ វចាស់ណាស់ថ្លសរលូវដាំបូងទ៊ីមួយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរគឺ
សនធិសញ្ហាែវរៃសល៍ ។ អល់បានេរបើរបាស់រល់មនតវិឧាហរែដលអល់មានទាាំងប៉ុនាមនេដើមប៊ីេឣសនា ឲ្យទវ៊ីបអុឺរូុបទាាំងមូលេរហររបឦាំងនឹងរបបប៉ុលេសវិគ និងទទូចអងវរឲ្យេគេជឿឧរ់ថ្លអល់ឧសនតិបុរស យើងពិលៗ ។ អល់បានពាយមបឤាញឲ្យេគឯងេជឿថ្លអល់គឺឧសុភាពបុរសែដលរសលញ់សនតិ ភាព េហ្ើយអវ៊ីែដលអល់របាថ្លនចង់បានគឺឧសនតិភាពតាមរយៈហរដរេចញនូវអសមភាព េចញឲ្យ អស់ព៊ីរនុងសនធិសញ្ហា ែវរៃសល៍។ អល់បានរបាប់េគឯងថ្ល៖េលរអនរសារគិលេៅេមើលថ្ល៖ “េហ្លុអ៊ី រ៏អយុលតិធម៌េមល៉េះ ែដលអាលលឺម៉ង់ឥញ់សន្រឤាមេហ្ើយឧអនររឝល់ណាស់េៅេហ្ើយ ែបរឧមររលូវសង ែគឯងរគប់អន គឺរលូវសងពួរអនរែដលឈញនេះេៅវិញ។ វពិលឧមិនសមេសាេះែដលមនុសឝព៊ីរនារ់ វយអនដល់ចុងប្ចប់អនរឥញ់ែដលសល់ែលដេងឞើមផតឹរៗែបរឧរលូវេចញលុយសងអនរឈនេះេៅវិញ។” េៅែែលុលឦនាំ១៩៣៣ អល់បានសេរមចេឧគជ័យរនុងហរដរេចញនូវហរហល់បនថយ សពាាវុធេឥលេៅរនុងសននិសិទធសត៊ីព៊ីនិសពាាវុធ និងសននិបាលឧលិ។ អល់ែលមទាាំងបានចុេះហ្លថេលឡ េលើសនធិសញ្ហាមិនឨានពានអនឧមួយប៉ូឡូញែលមេទៀលផងេៅែែមររឦនាំ១៩៣៤។ រល់ហរលុប េឥលនូវសនធិសញ្ហាណាមួយនឹងអាចេធវើេៅបានដរបណា ែលមានហរេសនើរឲ្យពិភារា ែសវងររនូវរិចច រពមេរពៀងលម៊ីណាមួយេហ្ើយែដលរលូវបានទទូចសុាំេឪយមហ្ិចឆិតាៃនជនអាលលឺាំម៉ង់។ េរឿងមួយែដល បរឝណាសុ៊ីេធវើហ្ួសេហ្លុេនាេះគឺ៖ េៅេពលែដលណាសុ៊ីអូរទ៊ីសេឪយមានហរសមគាំនិលឧមួយនឹង អងគភាពណាសុ៊ីសអាលលឺម៉ង់ផងេនាេះបានលបេធវើឣលអធិហរបល៊ីរបស់អូរទ៊ីសគឺេលរ អ៊៊ិនេហ្គលបឺល ឌូលហ្វុស(Chancellor Engelbert Dollfuss ) េហ្ើយែលមទាាំងបានពាយមបេះេបារេៅែែររេឪ ១៩៣៤ ែលហរប៉ុនប៉ងន៉បានទទួលបរជ័យ។ េលរអធិហរបល៊ី អាឌុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរបានេចញមរ របហសបដិេសដរល់ទាំនួលែុសរទូវទាាំងអស់។ េៅែែមររឦនាំ១៩៣៥មានហរេធវើរបឧសិទធិេៅេលើ ែដនដ៊ី សារេលនដ៍ ។ េហ្ើយឧលទធផលសេមលងឧងេតសិបភាគរយ(៩០)បានសេរមចរួបរួមែដនដ៊ី ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 24
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
រលលប់េៅហន់អាណាចររអាលលឺម៉ង់វិញ។ រហ្ូលដល់ែែមិនាឦនាំដែដល ហ្ុ៊ីែលលរបានែ ឥប់េរ
នាាំឲ្យមានហរ
ឌទាហាន េទាេះប៊ីឧវរលូវបាននាាំមរនូវហររបឦាំងលវ៉ព៊ី អង់េគលស បារាំងនិងអ៊៊ីតាល៊ីរ៏
េឪយ។ ហររបឦាំរលូវបានហល់បនថយមរវិញរសបេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរបានេរៀបចាំឲ្យមានហរបឤាញ នេយបាយហរទូលសនតិភាពរបរបេឪយេឧគជ័យមួយរនុងហរអនទងចិលតអង់េគលសេដើមប៊ីចរឥរ សត៊ីព៊ី សនធិសញ្ហា រងនាវ នាែែមិលុនាឦនាំ១៩៣៥ ែដលបានផតល់សិទធិឲ្យអាលលឺម៉ង់អាចរលិេះរិេះដល់បញ្ហារង នាវបាន។ រណាាប់ៃដធងន់បាំផុលរបស់អល់បានមរដល់នាែែមិនឦនាំ១៩៣៦ គឺេៅេពលែដលអល់ បានេរបើរបាស់ហរអល់េទាសរបស់រលិហរសញ្ហារវង បារាំងនិង សហ្ភាពសូេវៀល េដើមប៊ីររមិលលាំបន់ ដររងទ័ពៃនែដនដ៊ី រុីនេលនដ៍ ។ វឧហរសេរមចចិលតមួយែដលផទុយព៊ីេយបល់របស់ទ៊ីរបឹរាេយធ្ល របស់អល់។ េៅេពលេនាេះែដរអល់រ៏បានហរចងសមព័នធមិលតឧមួយអុ៊ីតាល៊ី ។ រនុងែែវិចឆិហឦនាំ ១៩៣៧ រនុងជាំនួបរបជុាំសមាាល់មួយឧមួយនឹង េមបញ្ហាហរេយធ្លរបស់អល់, ហ្ុ៊ីែលលរបានឪរ់េចញនូវគេរមាង ចមាាំងអនាគលរបស់អល់ ែដលនឹងឥប់េផតើមេចញព៊ី អូរទ៊ី និង េឆរូសលូវ៉គ៊ី។ ពិលដូចគេរមាងរបស់អល់ែមន។ េឪយសេងេលេ ើញយើងចាស់ថ្ល អងគហរសងគមរបឧឧលិ ពិលឧអមនលទធភាពនិងអាំណាចអវ៊ីេសាេះេដើមប៊ីហរបន្រឤាបេលើជប៉ុនរនុងហរឨានពានែដនដ៊ីមាើន់ជូរី េហ្ើយរ៏ មិនអាចទប់អុ៊ីតាល៊ីមិនឲ្យហន់ហប់េអលយូព៊ីបានេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹងថ្លេពលេវលសរមាប់ ែផនហររបស់អល់បានមរដល់េហ្ើយ។ ភាាមេនាេះគឺ េៅរនុងែែមិនាឦនាំ ១៩៣៨ ហ្ុ៊ីែលលរបានបញ្ហារឲ្យ រងទ័ពអាលលឺម៉ង់ចូលលុរលុយ អូរទ៊ីស ែដលឧមាលុភូមិរបស់អល់។ ែលអវ៊ីែដលេធវើឲ្យេគភាារ់េផសើលគឺ ជនឧលិអូរទ៊ីសរប់ពាន់អនហបានេចញមរទទួលសាាគមន៍ហ្ុ៊ីែលលរេហ្ើយដាំេរើងសរេសើរអល់ថ្លឧវិរៈ បុរសេៅវិញ។ បនាាប់ព៊ីេនាេះមរហ្ុ៊ីែលលរបានអនទងចិលតបារាំងនឹងអង់េគលសឲ្យរពមរបគល់ែដនដ៊ីេឆរូសលូ វ៉គ៊ី ភារឡងលិចមរឲ្យែលួនវិញេឪយសមាាងថ្លែដនដ៊ីេនេះឧរបស់អាលលឺម៉ង់េហ្ើយរបឧជនទាាំងេនាេះ សុទធែលនិយយភាសាអាលលឺម៉ង់។ ែផនហរអល់បានសេរមចបនតិចមតងៗេហ្ើយ។ ប៉ុនាមនែែេរហយមរ គឺេៅែែម៊ីនា ១៩៣៩, អាលលឺម៉ង់បានវយរគប់រគងេលើ េឆរូសលូវ៉គ៊ីទាាំងមូលែលមតង ។ ហរឥប់េផតើម ៃនគេរមាងចមាាំងែដលអល់បានេរអងេឡើងបានសេរមចេហ្ើយ។ ៃលងទ៊ី១ ែែរញ្ហា ឦនាំ១៩៣៩, អាលលឺម៉ង់បានឨានពាន ប៉ូឡូញ ែដលឧហរបឤាញព៊ីហរ ឥប់េផតើមបឤាល់េភលើងសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី២របស់ហ្ុ៊ីែលលរ។ េលើអល់បានេរបើឧបាយែបបណាេដើមប៊ីអាច ឨានពានប៉ូឡូឋេ ោយរសបចាប់បាន? មុនរងទ័ពរបស់អល់ឥប់េផតើមវយរបហារេៅេលើប៉ូឡូញ ហ្ុ៊ីែលលរបានឲ្យេគេរៀបចាំឦរសែមតង មួយឲ្យពិភពេលរេមើលេ ើញថ្លប៉ូឡូញបានឨានពានអាលលឺម៉ង់។ អល់បានឲ្យេគឥប់អនរេទាស រនុងជរមាំរបមូលផតុាំរបស់អាលលឺម៉ង់ចាំនួនដប់ព៊ីរនារ់នារ់(១២) េឪយឥល់ឲ្យេសលៀរពារ់ឯរសណាានទា ហាឿនប៉ូឡូញ េហ្ើយរ៏សមាាប់េឥលេៅែរបររពាំែដនប៉ូឡូញ។ េឪយសមាាងេលសថ្លប៉ូឡូញ ឨាន បានអាលលឺម៉ង់េនេះេហ្ើយ េទើបហ្ុ៊ីែលលរឥល់ហរប៉ូឡូញយើងឥស់ៃដ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានរបហសភាាមៗថ្លេនេះ គឺឧឧបលតិវេហ្លុរបស់ប៉ូឡូញរនុងហរែដលពួរេគបានពាយមឨានពានែដនដិអាលលឺម៉ង់។ ឧមួយ នឹងហររបឌិលនូវឦរេលោនមួយេនេះេហ្ើយែដលនាាំឲ្យសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីរឥប់រាំេ
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ើលេឡើង។
ទំព័រ 25
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ឧមួយនឹងហរេបើរឦររបយុទធដាំបូង នាេមាើងរបមា
ឧ ៤៖៤៥នាទ៊ីរពហាម, ទាហាន
របស់ហ្ុ៊ីែលលរ (អាលលឺម៉ង់) បានេរៀបរបនួនចងឧែែឝរចវ់់ារ់របយុទធេៅសមរភូមិមុែរបស់ប៉ូឡូញលលស នធឺងរបែវង មួពាន់របាាំព៊ីររយហាសិបៃម៉ល៍ (១,៧៥០) ។ សារគិលេមើលថ្លសរលូវេរៀបរបួន ែវងយើង េនេះេលើប៉ូឡូញមានរមាាាំងប៉ុនាននឹងអាចទប់ទល់បាន? រងទាហានេលមើរេជើងមួយលនរបាាំែសននារ់ (១.៥), អមេឪយរងរលេរហេះេលឿនរបស់អាលលឺម៉ង់ចាំនួន ព៊ីរពាន់របាាំព៊ីរយ េរគឿង (២,៧០០) បាន វយសរមុរចូលយើងេរៅនឹងេលឿនបាំផុលេៅរនុងែដនដ៊ីប៉ូឡូញ។ រងទាហានទាាំអេនាេះរលូវបានអាំរទ េឪយហរទមាារ់រអប់ែបរៃនរងអាហសរបស់អាលលឺម៉ង់េដើមប៊ីរេមទចរងអាហសរបស់ប៉ូឡូញឲ្យសូនយ េហ្ើយែលមទាាំងទមាារ់រអប់ែបររេមទចផលូវែដរ ននិងែែឝផលូវសាំឡន់នានា េឪយបនឝល់់ទុររលឹមែលភាព ភ័យឡាចនិងរនធល់ចិលតសរមាប់ប៉ូឡូញែលប៉ុេនានេះ។ អវ៊ីែដលហន់ែលភាារ់េផសើលបាំផុលេនាេះគឺ ទាាំងរងរល េរហេះ ទាាំងរងអាហសអាលលឺម៉ង់ និយយរួមគឺរងទ័ពអាលលឺម៉ង់បានបាំពារ់នូវសពាារវុធយើងទាំេ
ើប
និងអសាារយបាំផុល។ ភាាមៗេនាេះែដរ បារាំង នឹងអង់េគលសបានសេរមចចិលត របហសសន្រឤាមរបឦាំងអាលលឺម៉ង់។ បារាំង នឹងអង់េគលស បានែិលែាំជួយយរអាសារប៉ូឡូញ េឪយប្ជូនជាំនួយេៅសមរភូមិភាាមៗែដរ ប៉ុែនតរងរាំេទចរបស់ហ្ុ៊ីែលលរឡាាំងណាស់ ។ េៅទ៊ីបាំផុលប៉ូឡូញរ៏បរជ័យ។ សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីររ៏ បានេចញរូបរងមរ ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 26
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីរ េឪយសារែលសន្រឤាមេនេះមានទាំហ្ាំធាំេពរេហ្ើយវហ្ួសព៊ីអវ៊ីែដលែញុាំអាចបររសាយឲ្យេរាេះ រាយបាន។ ែញុាំសូមេលើរយរែលេហ្លុហរ យុទធសារសត
៍ណាែដលសាំឡន់ៗែលប៉ុនេនាេះ។
សន្រឤាមរបស់អាលលឺម៉ង់រលូវបានសនមល់ទុរឧមុនតាាំងពិដាំបូងមរេឪយមហា
បុរស អាដុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរ។ េៅេពលែដលទទួលបានេឧគជ័យេលើប៉ូឡូញ ែលបរជ័យរនុងហរចរឥរ ឧមួយអង់េគលស អល់បានបញ្ហារឲ្យរងទ័ពអាលលឺម៉ង់េរលៀមចាាំង វយរបហារេៅហន់ទិសឡងលិច។ េឪយសារែលធ្លលុអាហសមិនអាំេណាយផល បានេធវើឲ្យនាយឧលតេសន៊ីរបស់អល់សេរមចផ្លារហរវយ របហារទិសឡងលិចសិន។ វបានេធវើឲ្យមានហរែរែរបធាំៗព៊ីរេៅរនុងែផនហររបស់ហ្ុ៊ីែលលរ។ ទ៊ីមួយគឺ ឧបញ្ហាររបស់ហ្ុ៊ីែលលររនុងហរបឤារនូវហររបឈមអនឧយថ្លេហ្លុណាមួយឧមួយអង់េគលសេៅ រេវ យ តាមរយៈហរហន់ហប់របេទសេនេះ និង ឪនឺមាើរនាែែេមសា ឦនាំ ១៩៤០។ ហ្ុ៊ីែលលរបានយរចិលត ទុរឪរ់ឡាាំងបាំផុលចាំេពាេះរបលិបលតិហរមួយេនេះ។ ហរចូលអនតរគមន៍របស់អល់េៅរនុងជួររងទ័ពបាន េធវើឲ្យរបលិបលតិហរហន់ែលមានលាំនឹងលសេឡើង។ ទ៊ីព៊ីរគឺគេរមាងវយរបហារចូលតាមលាំបន់ អាដិនេ ស( Ardennes) របស់ឧលតមេសន៊ី េអរិច វូន មាើនែសតន ( Erich von Manstein) ជាំនួសឲ្យហរវយ របហារផលូវឦាយេៅភាគឡងេជើង។ គេរមាងេនេះបានឥប់េផតើមេៅៃលងទ៊ី១០ ែែឧសភា។ េនេះគឺឧ ហរ ឥប់េផតើមរបរបេឪយេឧគជ័យយ់់ាងរលចេះរលចង់។ រងទ័ពអាលលឺម៉ង់បានហន់ហប់េៅដល់រាំពង់ ែរពរ(Channel ports)រនុងរយៈេពលដប់ៃលង។ រលឹមែលបួនៃលងប៉ុេនានេះ ហ្ូឡង់បានទមាារ់អាវុធចុេះឥញ់ សន្រឤាម។ េហ្ើយបាល់រង់( Belgium) អាចលស៊ូបានែលដប់របាាំមួយៃលងប៉ុេនានេះ។ េៅៃលងទ៊ី១៤ែែមិលុ នារងទ័ពអាលលឺម៉ង់បានចូលដល់េបេះដូងបារាំង គឺទិររុងបាើរីស។ រឪាភិបាលលម៊ីរបស់បារាំងែដល បេងេើលេឪយេលរមាើសាល ភ៊ីលិប េប៉េលន( Marshal Philippe Petain)សាំ ូមពរឲ្យមានយុទធ សនតិភាពេៅព៊ីរយប់បនាាប់។ េរហយមរបារាំង រលូវបានែបងែចរឧព៊ីរលាំបន់គឺ លាំបន់មួយរគប់រគង េឪយរងទ័ពអាលលឺម៉ង់រគបរគង េហ្ើយមួយែផនរេទៀលសថិលេរហមហររគប់រគងរបស់រឪាភិបាលេលរ េប៉េលនែដលមានមូលឪានេៅ វិជ៊ី( Vichy)។ េពលេនេះហ្ុ៊ីែលលរបានបែងវរហ ុងធាំមរររអង់េគលសវិញ មតង។ េបើររេលរមរេមើលអង់េគលសវិញេ ើញថ្លអង់េគលសមានរបាាំងធមមឧលិឧរនាាំងហរពារយើមាាំ េរពាេះអង់េគលសរលូវបានផ្លាច់េចញព៊ីឧបទវ៊ីបេឪយែរពរអង់េគលស (English Channel)។ េដើមប៊ីអាច បេងេើលែផនទ៊ីវយរបហារអង់េគលសបាន អាលលឺម៉ង់រលូវរិេះររវិធ៊ី ណាែដលអាចវយេអររ៏បារទឹររ៏បាន (របលិបលតិហរេតាសមុរទ),អាលលឺម៉ង់បានេរអងទមាារ់រអប់ែបរយើងឡាាំងហាេៅេលើែដនដ៊ីអង់េគលស េពញមួយរដូវេតា ឦនាំ១៩៤០ បូររួមទាាំងហរវយឆមរ់េពលយប់េលើទ៊ីររុងឡុនដុង និងលាំបន់ឧសាហ្ រមមនានាេទៀលផង។ វបានេធវើឲ្យប៉េះពាល់ដល់ជនសុ៊ីវិល បណាាលឲ្យមានហរសាាប់នឹងរបួសយើង ធងន់ធងរបាំផុល។ រងទ័ពអាហសភូមិននទ (The Royal Air Force (RAF)) របស់អង់េគលសបានទទួល បរជ័យឧយថ្លេហ្លុ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានផ្លារែផនហរលុរលុយអង់េគលសេឪយសារែលធនធ្លនដ៏សនធឹរ សនាាប់របស់អង់េគលស េហ្ើយរងទ័ពរបស់ែលួនរ៏មានរាំ
ល់ែដរ ។ នាយររដឌមន្រនត៊ីអង់េគលស វិនសតុន
ឈឹចឆឺល ឥប់េផតើមទទួលបាននូវជាំនួយព៊ីសហ្រដឌអាេមរិចែដលបានឆលងហរសេរមចព៊ីរពឺទធសភាអាេម រិចេៅេដើមឦនាំ១៩៤១។ េៅៃលងទ៊ី២២ មិលុនា១៩៤១ អាលលឺម៉ង់បានេបើរយុទធនាហរវយយរែដនដ៊ី សូេវៀលេណាលាំបន់ (AA) (ឥប់ព៊ីេែលតអាឡន់េហ្េល រហ្ូលដល់អារសាាឡន់) ។ វបានេធវើឲ្យសូេវៀលបងខាំ ចិលតចូលរួមឧមួយររុមសមព័នធមិលត(មានបារាំង,អង់េគលស,ហណាឪ និងអាេមរិចឧេមេហាង)េដើមប៊ី របឦាំងនឹងររុមសមព័នធរល៊ីភាគ៊ីែដលមានរាលមាើសុ៊ីនឧអាលលឺម៉ង់,អុ៊ីតាល៊ី និងជប៉ុន។ ែបរមរេមើល សភាពហរ ៍សន្រឤាមេៅអាន្រហ្វិរឡងេជើង រងរមាាាំងរបស់អាេមរិចនិងអង់េគលសបានបរជ័យេរហម ៃដរបស់អាលលឺម៉ង់និង អុ៊ីតាល៊ី រនុងឦនាំ១៩៤៣។ ចាំែ រឯសមរភូមិសន្រឤាមេៅភាគឡងេរើលឯេ េះ ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 27
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
វិញហរវយបរលបលរបស់សូេវៀលឥប់េផតើមេឡើងរនុងែែវិចឆិហ
១៩៤២េហ្ើយប្ចប់មរវិញេឪយ
ឨមឪបធរ ៊ីេៅរនុងសមរភូមិរបយុទធសាាល៊ីរហដ(Stalingrad)។ រងទ័ពអាលលឺម៉ង់ជួបនឹងបញ្ហា ឧបេរចើនដូចឧែវេះេសបៀងរពមទាាំងថ្លនាំសងេូវេហ្ើយអាហសធ្លលុរឤរេពរចាំែ រឯរងទ័ពសូេវៀលឧ មាាស់រសុរែដលសាុាំនឹងអាហសធ្លលុពិលឧមានេរបៀបយើងឡាាំង។ េៅែែៃលងទ៊ី៣១ ែែមររឦនាំ ១៩៤៣ រងទ័ពែដលេសសសល់របស់អាលលឺម៉ង់បានចុេះឥញ់។ េៅៃលងទ៊ី៦ ែែមិលុនាឦនាំ១៩៤៤ រង ទ័ពសមព័នធមិលតបានឥប់េផតើមេបើរឦរវយរបហារទញវីបអឺរូុបទាាំងមូល។ អង់េគលស ,ហណាឪ,អាេមរិច បានប្ជូនទាហានចាំនួនមួយែសនរបាាំមុឺនរបាាំមួយពាន់នារ់(156,000) តាមបេណាាយេឆនរសមុរទបា រាំង។ ឧហរេឆលើយលប ហ្ុ៊ីែលលរបានបងឞូររមាាាំងចុងេរហយបាំផុលរបស់អល់េៅហន់អឺរូុបឡងលិចេឪយ យល់រពមទទួលឥញ់ភាគឡងេរើល។ រងពលរបស់សូេវៀលបានចូលហន់ហប់ែដនដ៊ីប៉ូឡូញ , េឆរូសលូ វ៉គ៊ី, ហ្ុងរគ៊ី និងរូមាើន៊ី េៅេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរររបមូលផតុាំរងមាាាំងរបស់ែលួនេដើមប៊ីបេ ាញអាេមរិចនិង អង់េគលសេចញព៊ីអាលលឺម៉ង់រនុងសមរភូមិ ប៊ុលេហ្គ( Bulge) (ែែធនូ ១៩៤៤ ដល់ មររ ១៩៤៥) ែដលឧហរែែឝរហរពារធមចុងេរហយបាំផុលរបស់អាលលឺម៉ង់។ ហរទមាារ់រអប់ែបរមួយេៅែែរុមភៈ ឦនាំ ១៩៤៥ សរមាប់នាាំមុែទាហានសមព័នធមិលតរនុងហរវយរបហារេលើអាលលឺម៉ង់ែដលឧហរវយរបហារ ចុងេរហយបាំផុល។ ឧលទធផលអាលលឺម៉ង់បានចុេះឥញ់ទាាំងរសុងេៅៃលងទ៊ី៨ែែឧសភា ១៩៤៥។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 28
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
អវសានជ៊ីវិល គឺេៅេពលែដលរងទ័ពសរលូវព័ទធជុាំជិលែលួន េនាេះេហ្ើយែដលមហាបុរស អាឌុហ្វហ្ុ៊ីែលលរ បាន ដឹងយើងចាស់ថ្លអាណាចររអាលលឺម៉ង់របស់អល់នឹងរលូវដួលរលាំឦប់ៗេនេះេហ្ើយ។ េហ្ើយវពិល ណាស់ែដលរូបអល់រ៏មិនអាចនឹងមានជ៊ីវិលេមើលេ ើញអាលលឺម៉ង់ដ៏អសាារយ១០០០ឦនាំែដលអល់សនា េនាេះែដរ។ អល់បានសមលឹងេ ើញថ្លជនឧលិអាលលឺម៉ង់ែដលអល់រសលញ់េសមើសឤោរេនាេះ មិនឡាាំងហា ដូចែដលអល់បានគិលទុរេនាេះេទ។ អល់ែលមទាាំងបានដឹងេទៀលថ្ល អវ៊ីៗែដលអល់បានលេះបង់ សរមាប់អាលលឺម៉ង់គឺ មុែឧមិនលបសនងអល់ឲ្យបានលសេឡើយ។ នាៃលងទ៊ី ៣០ ែែេមសា ឦនាំ១៩៤៥ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹរៃដ នាង អ៊ីវ៉រប៉ន ចុេះេៅហន់បញ្ហាហរ េរហមដ៊ីរបស់អល់ េឪយយរេៅនូវថ្លនាំពុលមួយរ្ចប់ រពមឧមួយនឹងហាំេភលើងែល៊ីមួយេដើមផង។ អល់ បានរបាប់អ៊ីវ៉ថ្ល “េបើសាាប់រ៏រលូវសាាប់តាមរេបៀបអនរហាហានែដរ េបើគង់ែលេគសមាាប់ដែដរ សមាាប់ែល យនឯងវិញលសឧង” ។ និយយចប់អល់រ៏លយថ្លនាំពុលផឹរេហ្ើយរបាប់ឲ្យនាងេអវ៉បាញ់ឲ្យចាំរាល ែលួន រួចេអវ៉រលូវែលបាញ់សមាាប់ែលួនតាមអល់ែដរ។ ជ៊ីវិលរបស់បុរសមានរ់ែដលេសទើរែលរគប់រគងពិភព េលរទាាំងមូលេៅេហ្ើយេនាេះរ៏រលូវប្វប់េឪយរេបៀបេនេះ។ ហ្ុ៊ីែលលរគឺឧបុរសមានរ់ែដលបានេធវើឲ្យអាលលឺម៉ង់េឡើងដល់ររមិលរាំពូលរបស់ែលួន។ វហារ់ប៊ីដូចឧេលឿនេពរេទែដលជ៊ីវិលរបស់មហាវិរបុរស ៃនអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ ឦនាំមានរ់េនេះរលូវប្ចប់? ែញុាំមិនអាចេឆលើយលបនឹងសាំនួរេនេះបានេទ។ មានែលេលរអនរអានេទែដលអាចេធវើហរ សននិឪានបាន។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 29
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
េរឿងែដលសេងវគ េលើអនរដឹងេទថ្ល ហលព៊ីបណាាឦនាំដាំបូងៗហ្ុ៊ីែលលរបានឥល់តាាំងឲ្យររុមចល័លមួយចុេះរបមូល ជនឧលិជវ៊ីពតាមបណាាភូមិរសុរនានាឲ្យមរឈរលាំរង់ជួរអនេៅមុែរេៅាែដលជ៊ីររូចេរសច ។ បនាាប់ មររ៏េរបើហាំេភលើងបាញ់រេះសមាាប់េឥលទមាារ់រនុងរេៅាេនាេះែលមតងេៅ។ ែលបនាាប់មរគឺេៅចេនាាេះ េពលមុនសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីរ និងរនុងេពលេធវើសន្រឤាម ហ្ុ៊ីែលលរបានបឤាប់ឲ្យមានហរបេងេើលជាំរុ ុាំ ឣាំងឧេរចើនសរមាប់ឪរ់ពួរអនរេទាសនេយបាយនានា ឧពិេសសពួរជវ៊ីពែលមតង។ ជាំរុទាាំងេនាេះភាគេរចើនគឺឧជាំរុមរ
ៈ។ ជាំរុមរ
ៈែដលលប៊ីបាំផុលគឺអសវ៊ីលស៍ សថិលរនុងែដនដ៊ីប៉ូ
ឡូញ។ ជាំរុេនេះបានសមាាប់ជ៊ីវិលមនុសឝអស់រប់លននារ់ េហ្ើយេតសិបភាគរយឧជនឧលជវ៊ីព។ ណាសុ៊ីដឹរជ្ជូនអនរេទាសតាមឡានដឹរទាំនិញ នាវ និងតាមរលេភលើងេៅហន់ជាំរុទាាំងេនាេះ។ េពល ែដលពួរេគមរដល់ជាំរុ រិចចហរដាំបូងគឺហរដរហ្ូលអស់ព៊ីែលួននូវរទពយទាាំងឡាយែដលែលួនមាន។ អនរ េទាសរលូវែបងែចរឧព៊ីរ គឺអនរមានរមាាាំងែដលណាសុ៊ីទុរេរបើហរសិន នឹងអនរែដលេែាយឬមានជមងឺ នឹងរលុវប្ចូនេៅរនុងបនទប់ឧសម័នពុលេដើមប៊ីសមាាប់េឥល។ អនរែដលរួចផុលព៊ីហរសមាាប់រនុងបនទប់ ឧសម័នពុលមិនរប់ថ្លមានសាំណាងេនាេះេទ។ ពួរេគរលូវេវទនាេទវដង។ មិនមានហរផតល់អាហារឬរ៏េទ រផឹរេឡើយ។ អនរេទាសទាាំងអស់រស់េៅរនុងបនទប់ែដឡបិទ ជិលឈឹង។ ែញុាំមិនចង់េធវើហរបរិយយឲ្យេរចើនេពរេនាេះេទេរពាេះវពិលឧេធវើឲ្យសែងវគចិលតេពរេហ្ើយ។ សូមេលរអនរអានេមតាាេមើលរូបភាពឡងេរហមេៅចុេះ។
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 30
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 31
“អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦ ” នាំ
សម្រង់សរតីរបស់អាឌុហ្ល៍ ហ្ុីត្លលរ
អនរែដលពូែររុហ្របាំផុល រ៏ឧរគូេវទមនតដ៏អសាារយមានរ់ែដរ! ហរសសប់ គឺមានសភាពឧរ់លរ់ឧងហរមិនចូលចិលត! ហររុហ្រមិនែមនសរមាប់ហរពារែលួនេទ ែលគឺសរមាប់វយរបហា! ៃលងៃនេសចរត៊ីសុែសុភមងគលផ្លាល់ែលួន បានចប់េហ្ើយ ! សមបលតិមានលៃមលបាំផុលរបស់រឪាភិបាលគឺរបឧជនមិនេចេះគិល ! អាលលឺម៉ង់នឹងហាយឧមហាអាំណាចដ៏ធាំបាំផុ ឬរ៏មិនបានហរអវ៊ីទាាំងអស់ ! សចចៈធម៌មិនែមនបញ្ហាឧបញ្ហាេទ ែលជ័យជាំនេះេទែដលឧបញ្ហា ែញុាំេរបើអារមម
៍េដើមប៊ីេឪេះរសាយេរឿងឧេរចើន ែលេរបើេហ្លុផលែលបនតិចបនតួចប៉ុេនានេះ !
ពួរេគនឹងេជឿឧរ់េបើអនរនិយយេរឿងរុហ្រញយៗ ! វពិបាររនុងហររបយុទធឧមួយហរពិល ែលរសួលរបយុទធលតាាំងនឹងចាំេនេះដឹង ! ហររុហ្រមនុសឝមួយររុមធាំ វរសួលឧងហររុហ្រមនុសឝមានរ់! អនរឈនេះមិនែដលសួរេគថ្លអល់មានសចចៈភាពឬអល់េទ!
ឯកសារស្សាវស្រាវ
ទំព័រ 32
អ្នកដែលពូដកកុហកបំផុត ក៏ជាគ្រូវវទមន្តែ៏អ្ស្ចារយម្នាក់ដែរ! ការស្អប់ រឺម្នន្ស្ភាពជាក់លាក់ជាងការមិន្ចូលចិតត! ការកុហកមិន្ដមន្ស្គ្ម្នប់ការពារខ្លួន្វទ ដតរឺស្គ្ម្នប់វាយគ្បហា! ថ្ងៃថ្ន្វស្ចកតីស្ុខ្ស្ុភមងគលផ្ទាល់ខ្លួន្ បាន្ចប់វហើយ ! ស្មបតតិម្នន្តថ្មលបំផុតរបស្់រដ្ឋាភិបាលរឺគ្បជាជន្មិន្វចេះរិត !
រកាស្ិទធិ