Panjali Yoga Pranayaamam (పతంజలి యోగ ప్రణాయామం)

|üP»´l jÓ÷>± >∑Ts¡Te⁄ u≤u≤sêyéT<˚yé yê] ~e´ ÄodüT‡\‘√...

|ü‘+· »*

eTVü≤]¸ jÓ÷>∑ ` ÁbÕD≤j·÷eT+ ì‘·´kÕ<Ûq ä Áø£eT+

dü+|üPs¡í Äs√>∑´+ ` Äq+<ä+ ` Äj·TTwü߸ ø√d+ü

q÷ø£\ dü÷s¡´Á|üø±wt

2

Á|ü<eä∏ T eTTÁ<äD : 2017 Á|ü‘T· \T : 1,000 yÓ\ : s¡÷ˆˆ 35`00

Á|ü‘T· \≈£î :

ÄÁ‘˚j·Tdü |ü_¢πøwüHé‡ &√sY HÓ+. 2`42`10/5, bòÕ{¢ Ÿ HÓ+. 203, ªl kÕsTT e÷qdü nbÕsYyº TÓ +{Ÿμ ôdø±ºsY ` 11, j·TyéT.$.|æ. ø√\ì, $XÊK|ü≥ï+ ` 530 017. ôd˝Ÿ : 8522825622

eTTÁ<äD : dü‘´· + Ä|òôt d{Ÿ Ç+Á|æ+{Ÿ‡ ãè+<ëeq+, eT<ÛTä sêq>∑s,Y $XÊK|ü≥ï+. bò˛Hé : 0891`2796538, 984 999 6538.

3

n+øÏ‘·+

y˚\ dü+e‘·‡sê\ eTq uÛ≤s¡rj·T jÓ÷>∑ $C≤„q dü+|ü<qä T >∑Ts¡T|üs+¡ |üs>¡ ±, •wü´ Á|ü•wüß´\≈£î n+~+∫q ÁbÕNq ãTTwüß\≈£î, eTTK´+>± n+‘·]+∫b˛‘·Tqï jÓ÷>±, ÁbÕD≤j·÷eT, Äj·TTπs«<ä+ $C≤„q+ô|’ $X‚wü n<Û´ä j·Tq+, |ü]XÀ<Ûqä #˚dæ Á|ü#ês¡+ #˚d÷ü ,Ô <˚X¯ yê´|ü+Ô >±qT eT]j·TT Á|ü|+ü #· yê´|ü+Ô >± ø√≥¢ eT+~øÏ ≈£î\, eT‘·, C≤‹ uÒ<Ûë\qT #·÷|ü≈£î+&Ü n+<ä]ø° jÓ÷>∑•ø£åDqT ñ∫‘·+>± n+~düTqÔ ï n|üs¡ eTVü≤]¸ |ü‘+· »* Hê >∑Ts¡Tes¡T´\T

lll |üP»´kÕ«$T u≤u≤sêyéT <˚yé eTVü≤sêCŸ>±]øÏ n+øÏ‘+· ÇdüTHÔ êïqT. ` q÷ø£\ dü÷s¡´Á|üø±wt

4

ÁbÕs¡úq jÓ÷>π q ∫‘·d Ô ´ü |ü<q ˚ yê#ê+ eT\+ X¯Øs¡d´ü #· yÓ< ’ ´ä øπ q jÓ÷bÕ ø£s√‘·+Ô | Á e ü s¡+ eTT˙Hê+ |ü‘+· »*+ bÁ Õ+»*sêq‘√dæà uÛ≤e+ : jÓ÷>∑XÊÁdüeÔ TT #˚‘· eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ e÷*q´eTT\T, yê´ø£sD¡ XÊÅdüÔeTT #˚‘· yê≈£îÿ jÓTTø£ÿ e÷*q´eTT\T, yÓ’<ä´XÊÅdüÔeTT #˚‘· X¯Øs¡ e÷*q´eTT\T b˛>=≥Tºq{Ϻ eTTìÁX‚wüߺ&Ó’q |ü‘·+»* eTVü≤]¸øÏ qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT.

5

jÓ÷>∑ <Ûäs¡à+ Äùd‘·T Væ≤e÷#·\|üs¡´+‘·+ uÛÑs¡‘·K+&É+ q\TeT÷˝˝≤ y˚\ dü+e‘·‡sê\T>± Á|üC≤yêVæ≤ì˝À n+‘·Øq¢ +>± $ì|ædTü qÔ ï |ü<+ä ªjÓ÷>∑μ. uÛ≤s¡rj·T C≤„q dü+|ü<˝ä q’… y˚<ë\T, ñ|üìwü‘T· \Ô T, uÛ>Ñ e∑ BZ‘,· |ü⁄sêD≤\˝À ªjÓ÷>∑μ >∑T]+∫ $X‚w+ü >± Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. ÁbÕNqyÓTÆq, $düÔè‘·yÓTÆq jÓ÷>∑ $wüj·÷\qT eTVü≤s¡T¸\T $$<Ûeä TT\T>± dü÷Árø£]+#ês¡T. |ü‘+· »* eTVü≤]¸ ‘·q jÓ÷>∑ <äsÙ¡ qeTT˝À ªªjÓ÷>∑•Ã‘·Ô eè‹Ô ìs√<Û'ä ˆˆμμ n+fÒ jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä ∫‘·Ô eè‹Ô ìs√<Ûeä TT nì $e]+#ês¡T. eTqdüTqT nBÛqeTT˝À ñ+#·Tø=qTq{Ϻ $<Ûëqy˚T jÓ÷>∑. n˝≤π> ªªÁ|üe÷D $|üs¡´j·T $ø£\Œ ìÁ<ëdüà è‹μμ n+fÒ Á|üe÷DeTT, $|üs´¡ j·TeTT, $ø£\ŒeTT, ìÁ<ä, düà è‹ nì #·÷|æHês¡T. á 5 $<Ûeä TT\>∑T eè‘·T\Ô T nuÛ≤´düeTT eT]j·TT yÓs’ ê>∑´eTT #Ó+~q|ü &ÉT kÕ<Ûqä #˚ eTqdüT‡q+<äT \j·T‘·«eTT ÁbÕ|æ+Ô #·TqT. eTqdüT‡, Ä‘·à jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTT˝À dæsú y¡ TÓ Æ b˛e⁄q|ü &ÉT jÓ÷>∑eTT ø£\T>∑TqT. yê´dü eTVü≤]¸ ªªjÓ÷>∑' düe÷~Û'μμ nì #Ó|Œæ ]. yê´ø£sD¡ XÊÅdeÔü TT˝À ªj·TTCŸμ nqT <Ûë‘·Te⁄#˚ uÛ≤yês¡eú TT˝À ª|òTü xŸμ Á|ü‘´· j·TeTTqT #˚sT¡ Ã≥e\¢ ªjÓ÷>∑μ X¯ãe∆ TT jÓTTø£ÿ e⁄´‘·Œ‹ÔjT· >∑TqT. ‘ê‹«ø£ <äèw摺 √ #Ó|Œü e˝…qqï dü+j·TeT |üPs¡«ø£ kÕ<Ûqä H=qs¡TÃ#·T Ä‘·àqT |üs¡e÷‘·à‘√ bÕ≥T ø£*|æy˚dæ düe÷~Û jÓTTø£ÿ Äq+<äeTTqT bı+<äT≥j˚T jÓ÷>∑eTT.

ªªjÓ÷>∑dúü ≈£îs¡T ø£sêàDÏ dü+>∑+ ‘·´ø±Ô« <Ûqä +»j·T ˆ dæ<´∆ä dæ<√∆´' düy÷Ó uÛ÷Ñ ‘ê« düeT‘·«+ jÓ÷>∑ ñ#·Ã‘˚ˆˆμμ ^‘· 2`48

6

ndü+>∑ uÛ≤eeTT‘√ Á<äwüº>±HÓ’ n+‘·s¡Z‘· ~e´Áù|s¡D#˚ Áù|]‘·T&Ó’ øöX¯\´‘· |üPs¡«ø£eTT>∑ ø£sà¡ ˝§qs¡TÃ≥ ^‘·jT· +<äT ªjÓ÷>∑μ eTì #Ó|Œü ã&çq~. <ä‘êÔÁ‘˚jT· jÓ÷>∑ XÊÅdeÔü TT, jÓ÷>∑sê» ñ|üìwü‘T· ˝Ô À jÓ÷>∑eTTqT 4 s¡øe£ TT\T>± e]í+#·ã&çq$. n$ : 1) eT+Á‘·jÓ÷>∑eTT :` kÕ<Ûä≈£î&ÉT ñ|ü<˚X¯+ bı+~q eT+Á‘·eTTqT 12 dü+e‘·‡s¡eTT\T $~Û |üPs¡«ø£eTT>∑ »|æ+∫q#√ dæ<Tä \∆ ìïj·TT \_Û+#· >∑\e⁄.

2) \j·TjÓ÷>∑eTT : <Óq’ +~q ÁøÏjT· \ìï+{Ïì Ä#·]+#·T#·T ìs¡+‘·se¡ TT áX¯«s¡Tì <Ûë´qyÓTTqs¡TÃ≥ \j·TjÓ÷>∑eTT. 3) Vü≤sƒj ¡ ÷Ó >∑eTT : eTTÁ<ä\T, ÄdüqeTT\T, ÁbÕD≤j·÷eTeTT eT]j·TT ã+<Ûeä TT\ nuÛ≤´düeTT#˚ X¯Øs¡eTTqT ìs¡à\eTT, eTqdüT‡qT @ø±Á>∑ yÓTTqs¡TÃ≥ Vü≤sƒj ¡ ÷Ó >∑eTT nqã&ÉTqT. 4) sê»jÓ÷>∑eTT : j·TeT, ìj·TeTeTT\T eTTqï>∑Tyêì nuÛ≤´düeTT#˚ ∫‘·eÔ TTqT ìs¡à\yÓTTq]Ã, CÀ´‹s¡àj·T Ä‘·à jÓTTø£ÿ kÕø屑êÿs¡ yÓTTqs¡TÃø=qT≥ sê»jÓ÷>∑eTqã&ÉTqT. ncÕº+>∑j÷Ó >∑eTT : jÓ÷>∑kÕ<Ûqä e\¢ X¯øÔÏ e+‘·yTÓ qÆ ÄVü‰s¡|<ü ës¡eú TT\T Js¡yí TÓ ,Æ eT\$düsq®¡ kÕ|ò>” ± »s¡>≥ ∑ + e\¢ X¯Øs¡u≤Û s¡eTT ‘·–bZ ˛sTT, X¯Øs¡ Äs√>∑´eTT #·øÿ£ ã&ç düT+<äse¡ TT>∑ n>∑TqT. Ç+‘˚ø±ø£ jÓ÷>∑eTT dü÷\ú X¯Øs¡eTT‘√ bÕ≥T dü÷ø£Î X¯Øs¡eTT eT]j·TT eTqdüT‡≈£î ≈£L&Ü X¯øìÔÏ #·TÃqT. jÓ÷>∑eTT e\¢ Ç+Á~j·T ìÁ>∑V≤ü eTT eT]j·TT eTH√ ìÁ>∑V≤ü eTT ≈£L&Ü ø£\T>∑TqT. ncÕº+>∑ jÓ÷>∑eTT jÓTTø£ÿ nuÛ≤´düeTT#˚ kÕ<Û≈ä î£ \T ndü‘´· eTT, n$<ä´ jÓTTø£ÿ ‘êeTdü>T∑ DeTT\ qT+&ç s¡ø+åÏ |üã&ç ‘·q ~e´dü«s¡÷|üeTT, CÀ´‹s¡àj·TeTT, Äq+<äeTj·TeTT, XÊ+‹eTj·TeTT, |üse¡ T #Ó‘’ q· ´yÓTqÆ Jyê‘·à |üse¡ ÷‘·àqT #˚sT¡ ≥≈£î ø±e\dæq X¯øìÔÏ bı+<äTqT.

7

á Á|üø±s¡eTT>∑ eTqeTT jÓ÷>∑ e÷s¡ZeTT ne\+_+∫ XÊØs¡ø£, e÷qdæø,£ uÖ~∆ø,£ Ä<Ûë´‹àø£ ñqï‹ì bı+<äT#·T eTq \ø£´å yÓTqÆ áX¯«s¡ kÕø屑êÿs¡eTT eT]j·TT |üPsêíq+<äeTT jÓTTø£ÿ nqTuÛ÷Ñ ‹ì bı+<ä>\∑ eTT. e´øÏÔ XÊ+‹j˚T Á|ü|+ü #·XÊ+‹øÏ eT÷\eTT. ø±˙ H˚{Ï düe÷»+˝À nH˚ø£ Ä<ÛTä ìø£ kÂø£s´¡ eTT\T, ùde\T, $H√<äeTT\T ñqï|üŒ{Ïø° me]ø° XÊ+‹ ˝Ò<Tä . ªXÊ+‹j·TT˝Òø£ kÂK´eT÷ ˝Ò<Tä μ nHêïs¡T yêπ>j Z T· ø±s¡T\T ‘ê´>∑jT· ´. BìøÏ #·øÿ£ ì |ü]cÕÿs¡+ jÓ÷>∑. e÷qe ‘·‘«· eTT X¯Øs¡eTT, eTqdüT‡ nqT s¬ +&ÉT n+XÊ\qT ø£*–j·TTqï~. X¯Øs¡eTT #·øÿ£ ì Äs√>∑´eTT, kÂwü̃eeTT, <äè&Û‘É «· eTT ø£*– ñ+&Ée˝…qT. n˝≤π> eTqdüT‡ eT+∫ uÛ≤yê\T ø£*– ñ+&ç düÁø£eTyÓTqÆ Ä˝À#·Hêdüs[¡ ì, XÊÅdj Ô” T· <äèø£Œ<Ûeä TTqT ø£*– ñ+&Ée˝…qT. n{Ϻ X¯Øs¡eTT, eTqdüT‡\ ø£\sTTø£‘√ e´øÏÔ ‘·q˝Àì n˝ÖøÏøX£ ≈¯ î£ \Ô qT, ~e´C≤„qeTTqT nqTuÛ Ñ e eTT˝ÀìøÏ ‘Ó # · T Ãø=qTqT. n≥Te+{Ï e´øÏ Ô |ü ] |ü P s¡ T í & Ó ’ <äT'KsêVæ≤‘·´eTTqT bı+<äT≥j˚T ø±ø£ Äq+<äÁbÕ|æìÔ bı+<äTqT. nH˚ø£ jÓ÷>∑ $<ÛëqeTT\Tqïq÷ ø£sà¡ , uÛøÑ ,ÔÏ C≤„q, sê»jÓ÷>∑eTT˝Ò Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ $. @ jÓ÷>∑ $<ÛëqeTT kÕ<Ûqä #˚jT· e˝…qqï kÕ<Û≈ä î£ &ÉT yÓTT<ä≥>± ªncÕº+>∑ jÓ÷>∑eTTμ kÕ<Ûäq #˚j·Te˝…qT. X¯Øs¡eTT @$<Ûä+>± $$<Ûä n+>∑eTT\T ø£\dæ |üì#˚jT· T#·Tqï<√ n<˚ $<Ûeä TT>± 8 $wüjT· eTT\‘√ ≈£L&çq düeTÁ>∑ jÓ÷>∑ dü+Á>∑V≤ü y˚T ncÕº+>∑ jÓ÷>∑eTT. n$ : 1) j·TeTeTT 2) ìj·TeTeTT 3) ÄdüqeTT 4) ÁbÕD≤j·÷eTeTT 5) Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT 6) <Ûës¡D 7) <Ûë´qeTT 8) düe÷~Û. Ç+<äT˝À j·TeTeTT, ìj·TeTeTT e´øÏÔ ÁX‚jT· düT‡πøø±ø£ düe÷»ÁX‚jT· düT‡≈£î ≈£L&Ü ‘√&ÉŒ&ÉTqT. ÄdüqeTT\T kÕ<Ûä≈£îì XÊØs¡ø£ <äè&ÛÉ‘·«+ ø=s¡≈£î. ÁbÕD≤j·÷eTeTT, Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT kÕ<Û≈ä î£ ì e÷qdæø£ $ø±düeTTq≈£î. <Ûës¡D, <Ûë´qeTT, düe÷~Û, kÕ<Û≈ä î£ ì Ä<Ûë´‹àø£ $ø±düeTTq≈£î ‘√&ÉŒ&ÉTqT.

8

j·TeTeTT j·TeTeTT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ πøåeTeTTqπø ø±ø£ düe÷»ÁX‚j·TdüT‡q≈£î ≈£L&Ü ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. 1. nVæ≤+dü : e÷≥\‘√ ø±ì, |üqT\‘√ ø±ì, ∫es¡≈î£ eTqdüT‡q+<äT ø±ì <˚ìøÏ Vü‰ì ‘·\+#·≈î£ +&ÉT≥ ˝Òø£ Væ≤+dü #˚jT· ≈£î+&ÉT≥ nVæ≤+dü.

2. dü‘·´eTT : eTqeTT #·÷&É≥+, $q≥+ <ë«sê ‘Ó*dæø=qT#·THêïeTT. #·÷dæq~ #·÷dæq≥T¢, $qï~ $qï≥T¢ eTqdüT‡ q+<äT+#·Tø=ì |ü\T≈£îq<˚ dü‘´· eTqã&ÉTqT. m\¢| ü &É÷ Á|æjT· yÓTqÆ dü‘´· eTTH˚ |ü\Tø£e˝…qT. Á|æjT· eTT ø£<ë nì ndü‘´· eTTqT |ü\Tø£sê<äT. n˝≤π> ø£]qƒ |ü⁄ e÷≥\T, yÓ÷düeTT, Áu≤+‹ì, <äT'KeTTqT ø£*–+#·T e÷≥\T e÷{≤¢&sÉ ê<äT. n<˚ $<Û+ä >± Vü‰ìø£sy¡ TÓ qÆ dü‘´· eTT\T ≈£L&Ü |ü\Tø£sê<äT. 3. nùdj Ô T· eTT (<=+>∑‘q· +) : XÊÅdÔü $s¡T<äe› TT>± Ç‘·sT¡ \ k˛eTTàqT ˝Òø£ edüTeÔ ⁄\qT eTqdüT‡q+<äT ø±ì, #˚‘\· ˝Àø±ì Á>∑V≤æ +#·≈î£ +&ÉT≥, ø√s¡≈î£ +&ÉT≥ nùdj Ô T· eTT. 4. ãÁ Vü≤à#·s´¡ eTT : ø±eTyêdüq\qT ñ‘˚õÔ ‘·yTÓ Tqs¡Tà eT]j·TT s¬ #·Ã>=≥Tºq{Ϻ ÄVü‰s¡bÕ˙j·TeTT\T, <äèX¯´eTT\T, ÁXÊe´eTT\T, X¯è+>±s¡eTT\T yÓTT<ä\>∑T yêìì |ü]‘·´õ+∫ ìs¡+‘·se¡ TT Ms¡´ s¡øD å£ yÓTTqs¡TÃ#·T ‘·eT düeTdüÔ Ç+Á~j·TeTT\T nq>± ø£qT\T, #Óe⁄\T, Hêdæøe£ TT, ‘·«#·, Hê\Tø£ ìs¡+‘·se¡ TT X¯óuÛeÑ TT\yÓ|’ ⁄ü Áù|sπ |æ+#·T#·T eTqdüT‡ m|ü &ÉTqT uÛÁÑ <äeT>∑T ñ‘·eÔ T Ä˝À#·q\T ø£*–j·TT+&ÉT≥y˚T ÁãVü≤à#·s´¡ eTT nqã&ÉTqT. ìj·TeTã<ä+∆ >± uÛ≤s¡´‘√ XÊÅdÔü Á|üø±s¡+ dü+kÕs¡eTT #˚jT· T#·T Ç‘·s¡ Åd\Ô” qT ‘·*‘¢ √ düe÷qeTT>± ‘·\+#·T#·T+&ÉT≥ ≈£L&Ü ÁãVü≤à#·s´¡ eTT nqã&ÉTqT. ª<Ûsä êàs¡ú ø±eT yÓ÷ø£μå kÕ<Ûqä eTT #˚jT· T#·T, XÊÅdÔü düeTà‘·+>± ø£sà¡ \qT Ä#·]+#·≥+ ≈£L&Ü ÁãVü≤à#·s´¡ y˚T. 5. n|ü]Á>∑Vü≤eTT : J$+#·T≥≈£î ø±e\dæq ø£˙dü<ÛäqeTT, eÅdüÔeTT\T

9

yÓTT<ä\>∑T |ü<ës¡úeTT\T eT]j·TT >∑èVü≤eTT‘√ dü+‘·Twæº #Ó+~ e÷qe J$‘·eTT jÓTTø£ÿ eTTK´ \ø£´å eTT\>∑T |üse¡ ÷‘·àqT #˚sT¡ ≥≈£î kÕ<Ûqä #˚jT· ≥+ n|ü]Á>∑V≤ü eTT. nedüsê\≈£î $T+∫ ≈£L&Éu≥… ≥º y˚T |ü]Á>∑V≤ü eTT. Ç<˚ <äT'K ùV≤‘·Te⁄. ø±e⁄q Á|ü‹ e÷qe⁄&ÉT n|ü]Á>∑V≤ü eTT bÕ{Ï+#·e˝…qT.

ìj·TeTeTT\T ìj·TeTeTT\T e´øÏÔ jÓTTø£ÿ ÁX‚jT· düT‡ ø=s¡≈î£ #˚jT· ã&çq$.

1) XÖ#·eTT : XÖ#·eTq>± X¯ó∫ ` |ü$Á‘·‘.· á XÖ#·eTT, X¯ó∫‘·«eTT ˝Òø£ |ü$Á‘·‘j · T· qTq~ ≈£L&É s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\T>∑ qT+&ÉTqT. ˇø£{Ï u≤Vü≤´eTT, s¬ +&Ée~ n+‘·s‘Z¡ e· TT. nq>± kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Á|ü‹~qeTT »\eTT#˚ X¯Øs¡ X¯ó~∆, dü‘ê´#·sD ¡ eTT#˚ eTqdüT‡ X¯ó~∆ì eT]j·TT $<ä´, ‘·|dü Tü ‡\ <ë«sê Ä‘·àX¯ó~∆ eT]j·TT C≤„qeTT <ë«sê ãT~∆ì X¯ó~∆ |üs#¡ T· ø=qe˝…qT. 2) dü+‘√wüeTT : eTq e<ä>› \∑ düeTdüÔ kÕ<Ûqä eTT\#˚ dü+|üPs¡eí TT>± Á|üjT· ‘·ïeTT #˚jT· e˝…qT. n<˚ |ü⁄s¡TcÕs¡eú TT eTq Á|üjT· ‘·ïeTTq≈£î Á|ü‹ |ò\ü eTT>± @$T \_Û+∫qqT |üP]Ô>± dü+‘·è|æÔ #Ó+<äe˝…qT, \_Û+#·ì <ëìì ø√s¡Tø=qsê<äT. nq>± eTq |ü⁄s¡TcÕs¡eú TT, |üse¡ ÷‘·àø£è|ü#˚ eTq≈£î \_Û+∫q <ëìì ‹s¡düÿ]+#·T≥ eT]j·TT \_Û+#·ì <ëì¬ø’ ÄX¯ |ü&É≈£î+&Ü ñ+&É≥y˚T dü+‘√wüeTT. 3) ‘·|üeTT : düTK<äT'KeTT\T »j·÷|ü»j·TeTT\T, ˝≤uÛÑqcÕº\T, e÷Hêee÷qeTT\T, Äø£*<ä| ü \T, o‘√wüeí TT\T yÓTT<ä\>∑T <ä«+<ä«eTT\qT düV≤æ +#·T≥qT nuÛ≤´düeTT #˚jT· TfÒ ‘·|dü Tü ‡. ø£seÔ¡ ´bÕ\q˝À m{Ϻ u≤<Û\ä T e∫ÃqqT yêìì düV≤æ +#·T#·T ìs¡+‘·se¡ TT ‘·eT dü«<Ûsä à¡ eTTqT bÕ{Ï+#·T≥j˚T ‘·|eü TT (˝Òø)£ ‘·|dü Tü ‡. n+‘˚ ø±˙! n–ï eT<Û´ä q ì\T#·T≥, n–ï>∑T+&ÉeTT˝À q&ÉT#·T≥, ˇ+{Ï ø±\Tô|’ ì*∫ X¯Øs¡eTTq≈£î ø£weºü TT ø£*–+#·Tø√e≥+ ‘·|eü TT ø±H˚ ø±<äT.

10

4) kÕ«<Ûë´j·TeTT : Á|üDe+ (z+ø±s¡) »|üyTÓ Tqs¡TÃ≥ eT]j·TT yÓ÷ø£eå TT yÓ|’ ⁄ü q≈£î ø=ìb˛e⁄q{Ϻ y˚<eä TT\T, ñ|üìwü‘T· \Ô T, jÓ÷>±~ <äsÙ¡ qeTT\T, uÛ>Ñ e∑ BZ‘· yÓTT<ä\>∑T XÊÅdeÔü TT\qT ÁX¯<ë∆|Pü s¡«ø£eTT>∑ n<Û´ä j·Tq yÓTTqs¡TÃ≥j˚T kÕ«<Ûë´j·TeTT nì eTVü≤]¸ yê´düT\T ‘Ó*Œ]. kÕ«<Ûë´j·TeTT e\¢ Ä˝À#·q\˝À, dü+kÕÿs¡eTT\˝À |ü$Á‘·‘,· ~e´‘·«eTT eT]j·TT <Ûèä &Û‘É «· eTT ø£\T>∑TqT. s¬ +&Ée ns¡eú TT dü« G n<Û´ä j·TqeTT nq>± ‘·qqT ‘êqT n<Û´ä j·Tq yÓTTqs¡TÃø=qT≥.

5) áX¯«s¡ | Á D ü Ï <ÛëqeTT : Hê≈£î J$‘·eTT˝À X¯Øs¡eTT, eTqdüT‡, ãT~∆, X¯ø,ÔÏ s¡÷|üeTT, j·Te«qeTT, düeTè~∆, ◊X¯«s¡´eTT\T, |ü<$ä , n~Ûø±s¡eTT, >ös¡eeTT, yÓu’ eÑÛ eTT yÓTT<ä\>∑Tqe˙ï Ä |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì ø£è|ü e\¢H˚ \_Û+∫q$. ø±e⁄q H˚qT Hê düeTdüÔ ø£sà¡ \qT áX¯«s¡TìøÏ düeT]Œ+#Ó<qä T nqT <äè&ÛeÉ T>∑T dü+ø£\Œy˚T áX¯«s¡ Á|üDÏ <ÛëqeTT.

ÄdüqeTT ªªdæsú y¡ Té düTK+ ÄdüqyéTμμ nì jÓ÷>∑ dü÷Á‘·eTT\˝À |ü‘+· »* eTVü≤]¸ ìs¡«∫+#ÓqT. nq>± ÄdüqeTT dæsú e¡ TT>±qT, düTKeTT>±qT ñ+&Ée˝…qì ns¡eú TT. X¯Øs¡eTTqT, eTqdüT‡qT, X¯øeÔÏ T+‘·+ #˚dæ n+‘·s‘Z¡ · X¯øìÔÏ y˚T˝§ÿ\T|ü⁄≥≈£î ÄdüqeTT\T ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. eTqdüT‡, XÊ«dü bı+~ø£>± ø£*dæ |üì#˚jT· T≥≈£î ÄdüqeTT\T m+‘√ ñ|üø]£ +#·TqT. kÕ<Û≈ä î£ &ÉT »|üeTT, <Ûë´qeTT, n<Û´ä j·Tq+, |üPC≤~ $<ÛTä \T eT]j·TT $<ä´, ñ<√´>∑, yê´bÕs¡, e´eVü‰sê~ |üqT\T ìs¡«]Ô+#·T≥≈£î ˇπø dü\ú +˝À ÄdüqeT+<äT dæsú e¡ TT>∑, düTKeTT>∑ m≈£îÿeùd|ü⁄ ≈£Ls=ÃH˚ X¯øÔÏ ÄdüqeTT\ e\q e#·TÃqT. Vü≤sƒj ¡ ÷Ó >∑ Á|üB|æø˝£ À düèwæ˝º À 84 \ø£\å JesêX¯ó\qT b˛*q 84 \ø£\å ÄdüqeTT\T ø£\eì ‘Ó\T|üã&çq$. yê{Ï qT+&ç 84 $<Ûeä TT\>∑T

11

ÄdüqeTT\T #·÷|üã&çjT· Tqï$. \ø£\å eT+~ s√>∑T\≈£î ùde\+~+∫q nqTuÛeÑ +‘√ m≈£îÿe yê´<ÛTä \≈£î øπ e\+ 8 ÁbÕD≤j·÷e÷\T, 12 ÄdüHê\‘√ qj·T+ #˚jT· e#·Ãì jÓ÷>± >∑Ts¡Te⁄ kÕ«MT sêyéT<˚yé u≤u≤ ãTTEe⁄ #˚XÊs¡T. M{ÏH˚ kÕ<ÛHä ê Áø£eT+˝À Çe«ã&çq$. jÓ÷>∑ kÕ<Û≈ä î£ \≈£î eTTK´ dü÷#·q\T : 1) ÄdüqeTT\T y˚jT· T≥≈£î yÓTT‘·ìÔ eÅdeÔü TT, ø£+ã[ ˝Òø£ jÓ÷>± y˚T{Ÿ yÓTT<ä\>∑T $<äT´<ë«Vü≤ø£eTT ø±ì <ëìì H˚\ô|’ |üsT¡ #·Tø√e˝…qT. 2) kÕ<Ûqä ø=s¡≈î£ @ø±+‘· Á|ü<X˚ e¯ TT, dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ >±* e#·Tà Á|ü<X˚ e¯ TT eT]j·TT á>∑\T, <√eT\T, NeT\T u≤~Û+#·ì Á|ü<X˚ e¯ TTqT m+#·Tø√e˝…qT. 3) ÁbÕs¡qú ‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫ ÁbÕs¡qú ‘√ eTT–+#·e˝…qT. 4) Äø£*‘√ ñqï|ü &ÉT, Äj·÷dü+‘√ ñq|ü &ÉT, n\dæb˛sTT ñqï|ü &ÉT, Ä+<√fi¯q>± ñqï|ü &ÉT ÄdüqeTT\T y˚jT· sê<äT. 5) XÊØs¡ø+£ >±, e÷qdæø+£ >± |üP]Ô>± $ÁXÊ+‹ bı+~q ‘·sT¡ yê‘· e÷Á‘·yT˚ ÄdüqeTT\T y˚jT· e˝…qT. 6) ÄdüqeTT\T y˚jT· T≥≈£î 30 ì$TcÕ\ eTT+<äT ø=~›>± ˙fi¯ófl Á‘ê>∑T≥ eT+∫~.

7) ÄdüqeTT\T kÕ<Ûqä ÁbÕs¡+_Û+#·T≥≈£î eTT+<äT eT\, eT÷Á‘· $düsq®¡ #˚jT· e˝…qT. eT\ã<äø∆ +£ ø£\yês¡T <ëìì b˛>=≥Tºø=qe˝…qT. 8) jÓ÷>∑ kÕ<Û≈ä î£ \T ÄdüqeTT\T y˚jT· T≥≈£î 1) uÛÀ»q+ ‘·sT¡ yê‘· ` 4 >∑+≥\T, 2) n˝≤ŒVü‰s¡eTT ({Ï|òæHé) ‘·s¡Tyê‘· ` 3 >∑+≥\T 3) bÕ\T Á‘ê–q ‘·sT¡ yê‘· ` 2 >∑+≥\T, 4) {° / ø±|ò” yÓTT<ä˝q’… $ Á‘ê–q ‘·sT¡ yê‘· ` 1 >∑+≥ düeTj·T+ U≤∞ Çe«e˝…qT.

12

9) kÕïqeTT #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä #˚jT· ≥+ eT+∫~. n˝≤π> jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä |üP]Ô nsTTq 15 ì$TcÕ\ ‘·sT¡ yê‘· kÕïqeTT #˚d,æ nq+‘·s+¡ 30 ì$TcÕ\≈£î ÄVü‰s¡+ rdüTø√yê*.

10) jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä ñ<äjT· + ˝Òø£ kÕj·T+Á‘·+ #˚jT· e#·TÃqT. 11) e<äT\T>±qT, ‘˚*ø£>±qT ñqï X¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ eÅkÕÔ\qT <Û]ä +#·e˝…qT. 12) eÁC≤düqeTT e÷Á‘·yT˚ uÛÀ»q+ #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· ≈£L&Ü y˚jT· e#·TÃqT. 13) eè<äT\∆ T, Bs¡øÈ ±*ø£ s√>±\‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ yês¡T düT•øÏ‘å T· ˝…q’ jÓ÷>± •ø£≈å î£ \ düeTø£eå TT˝À kÕ<Ûqä #˚jT· e˝…qT.

Åd”Ô\≈£î Á|ü‘˚´ø£ dü÷#·q\T : 1) Åd\Ô” T ãTT‘·TÁø£eT eT+<äT (|æØ&é‡ düeTj·T+) m{Ϻ jÓ÷>±düqeTT\T y˚jT· sê<äT. 2) Åd\Ô” T >∑s“¡ e¤ TT <Û]ä +∫q ‘·sT¡ yê‘· jÓ÷>∑ n<Ûë´|ü≈î£ ì |üs´¡ y˚øD å£ ˝À ‘·–q dü÷#·q\‘√ e÷Á‘·yT˚ jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä #˚jT· e˝…qT. 3) Åd\Ô” T Á|üdyü êq+‘·s+¡ ˇø£ HÓ\ s√E\ es¡≈î£ m{Ϻ jÓ÷>±düHê\T y˚jT· sê<äT. 3 HÓ\\T ‘·sT¡ yê‘· Çã“+~ ˝Òì ndüHê\T y˚jT· e#·TÃqT. n+‘·kÁ Õe >Á +∑ <ÛTä \qT (m+&√Åø¬ H’ é >±¢+&é‡) |Á uü ≤Û $‘·+ #˚ùd ÄdüHê\T : 1. |”ìj·T˝Ÿ Á>∑+~Û : osê¸dqü +, düsê«+>±düq+, eèøå±düq+.

2. |æ≥÷´≥Ø Á>∑+~Û : osê¸dqü +, düsê«+>±düq+, eèøå±düq+.

3. <∏s’Ó êsTT&é Á>∑+~Û : düsê«+>±düq+, Vü≤˝≤düq+, eT‘ꇴdüq+.

4. bÕ+ÁøÏj÷· dt : eT‘˚‡´+Á<ëdüq+, #·Áø±düq+ 5. eT÷Á‘· |æ+&Ü\T : uÛTÑ »+>±düq+, jÓ÷>∑eTTÁ<ëdüq+, eT‘˚‡´+Á<ëdüq+.

6. n~Ûeèø£ÿ Á>∑+~Û : eTj·T÷sêdüq+, uÛTÑ »+>±düq+, jÓ÷>∑eTTÁ<ëdüq+, eT‘˚‡´+Á<ëdüq+.

13

7) »qH˚+Á~j·÷\ Á>∑+<ÛäT\T : eÁC≤düq+, dæ<ë›düq+, X¯˝≤“¤düq+, ñ‘êÔqbÕ<ëdüq+.

$$<Ûä yê´<ÛTä \≈£î ñ|üj÷Ó –+#˚ ÄdüHê\T : 1. }ãø±j·T+ : |ü•ÃyÓ÷‘êÔdüq+, >√eTTU≤düq+, eT‘˚‡´+Á<ëdüq+, <Ûqä Tsêdüq+, Vü≤dübÔ Õ<ëdüq+.

2. ø°fifl¯ yê´<ÛTä \T : Msêdüq+, uÛTÑ »+>±düq+, X¯\uÛ≤düq+, <Ûqä Tsêdüq+, eÁC≤düq+, eT‘ꇴdüq+, dü|eÔü ÁC≤düq+.

3. n~Ûø£ s¡øbÔ£ ˛≥T : X¯yêdüq+, |ü<ëàdüq+, dü«dæø±düq+.

4. ‘·≈î£ ÿe s¡øbÔ£ ˛≥T : düsê«+>±düq+, osê¸dqü +, uÛTÑ »+>±düq+, jÓ÷>∑eTTÁ<ëdüq+.

5. XÊ«düyê´<ÛTä \T / Bs¡øÈ ±*ø£ <ä>T∑ Z : uÛTÑ »+>±düq+, düsê«+>±düq+, |ü•ÃyÓ÷‘êÔdqü +, eT‘ꇴdüq+, eÁC≤düq+, dæ+Vü‰düq+.

6. eT<ÛäTy˚TVü≤+ : eTj·T÷sêdüq+, uÛÑT»+>±düq+, eT‘˚‡´+Á<ëdüq+, >√eTTU≤düq+, #·Áø±düq+.

7. nJs¡+í / nJ]Ô / mdæ&{ç Ï : eÁC≤düq+, Msêdüq+, |üeqeTTø±Ôdqü +, ñ‘êÔq bÕ<ëdüq+, eTj·T÷sêdüq+, ns¡eú T‘˚‡´+Á<ëdüq+, >√eTTU≤düq+.

8. >±´Ådøºæ ˘ s¡T>∑à‘·\T : |üeqeTTø±Ôdqü +, C≤qT•sêdüq+, uÛTÑ »+>±düq+, <Ûqä Tsêdüq+, ñ‘êÔqbÕ<ëdüq+.

9. yÓT<ä&ÉT yê´~Û / ìÁ<ä ˝Ò$T / @+¬¬>®ÌsTT{° : X¯yêdüq+, osê¸dqü +, jÓ÷>∑eTTÁ<ëdüq+, |ü<ëàdüq+, dü«dæø±düq+.

10. Åd\Ô” ãTT‘·T s¡T>∑à‘·\T / >∑sꓤXj ¯ T· s¡T>∑à‘·\T : X¯\uÛ≤düq+, Msêdüq+, ñ‘êÔq bÕ<ëdüq+, |ü•ÃyÓ÷‘êÔdqü +, eT‘ꇴdüq+, düT|üeÔ ÁC≤düq+.

14

11. eT÷\yê´~Û / yÓTT\\T : osê¸dqü +, düsê«+>±düq+, Vü≤˝≤düq+, ñ‘êÔqbÕ<ëdüq+.

ÁbÕD≤j·÷eTeTT ÁbÕD≤ìøÏ eT÷˝≤<Ûës¡+ XÊ«düÁøÏj·T. á XÊ«düÁøÏj·T˝À rdüTø=H˚ yêj·TTe⁄ ÁbÕD≤ìï ì\u…&TÉ ‘·T+~. ø±ã{Ϻ ÁbÕDyêj·TTe⁄qT n<äT|ü⁄˝À ñ+#·≥+ nH˚ ÁøÏjT· ì ÁbÕD≤j·÷eT+ nì #Ó|Œü e#·TÃ. ÁbÕD≤j·÷eT+ e\¢ eTqdüT‡, ãT~∆˝Àì ˝ÀbÕ*ï bÕs¡Á<√\ã&ÉTqT. eT\ìπøbå Õ\qT X¯Øs¡+ qT+&ç $dü]+® #·{≤ìøÏ ÁbÕD≤j·÷e÷ìøÏ $T+∫q~ eTs=ø£{Ï ˝Ò<Tä . $_Ûqï ÁbÕD≤j·÷e÷\T #˚jT· ≥+ e\q X¯Øs¡+, eTqdüT‡ eT]j·TT Ç+Á~j·÷\≈£î #Ó+~q eT*Hê\˙ï <ä÷s¡+ ne⁄‘êsTT. ÁbÕDyêj·TTe⁄≈£î, eTqdüT‡øÏ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Û+ä e⁄+~. ÁbÕDyêj·TTe⁄qT dæØú ø£]+#·≥+ e\¢ eTqdüT‡øÏ @ø±Á>∑‘· ø£\T>∑T‘·T+~. ÁbÕD≤j·÷e÷ìï bÕ{Ï+#·≥+ e\q <äTwü‘º «· + b˛e⁄qT. eTqdüT‡ì dæØú ø£]+#·≥+ e\¢ jÓ÷>∑eTT jÓTTø£ÿ k˛bÕHê˝…q’ <Ûë´q+, düe÷~Û dæ‘ú T· \T ø£\T>∑TqT. ÁbÕD≤j·÷e÷ìï ìs¡+‘·s+¡ >± #˚jT· ≥+ e\¢ eTqdüT‡˝À ì+&çe⁄qï |üPs¡«»qà|ü⁄ bÕbÕ\˙ï q•+|üCj Ò T· ã&É‘êsTT. jÓ÷>±düHê\T <ë«sê dü÷\ú X¯Øs¡|⁄ü nHês√>±´ìï, yê´<ÛTä \qT qj·T+ #˚dTü ø√e#·TÃ. jÓ÷>±düHê\ ø£+fÒ ÁbÕD≤j·÷eT Á|üuÛ≤e+ m≈£îÿe>± |ü&ÉT‘·T+~. ÁbÕD≤j·÷eTeTT e\¢ dü÷\ú , dü÷ø£Î X¯Øs¡+ô|’ ≈£L&Ü düŒwüyº TÓ qÆ Ø‹˝À Á|üu≤Û e+ #·÷|ædTü +Ô ~. dü÷\ú +>± #ÓbÕŒ\+fÒ ÁbÕD≤j·÷eT+ nH˚~ ñ#êä«dü, ìXÊ«kÕ\qT ˇø£ |ü<‹∆ä ˝À nuÛ´Ñ dæ+#·≥+ e\¢ }|æ]‹‘·T\Ô T ã\ã&ç s¡øÔ£ Á|ükÕsêìï Áø£eTã<ä+∆ #˚jT· ≥+ e\q X¯ØsêìøÏ |üP]Ô dü«dü‘ú q· T, |üPs¡í Äj·TTsêúj÷· ìï ø£*–düT+Ô ~.

15

kÕ<Ûës¡D+>± #ê˝≤ eT+~øÏ >∑{>ºÏ ± }|æ] rdüTø√e≥+ n\yê≥T ˝Ò<Tä . Bìe\¢ X¯Øs¡+˝À ˇø£ bÕe⁄ uÛ≤>∑+ }|æ]‹‘·T\Ô T e÷Á‘·yT˚ |üì #˚d,æ $T>∑‘ê eT÷&ÉT e+‘·T\ uÛ≤>∑+ e´s¡+ú >± ñ+≥T+~. |ò*ü ‘·+>± n$ düãÔ ‘∆ ≈· î£ n\yê≥T |ü&ç eT*q, e´s¡|ú <ü ësê∆\T n+<äT˝À b˛>∑T|ü&‘É êsTT. Bìe\¢ ø£j å T· , ø√]+‘· <ä>T∑ ,Z HÓeTTà#˚s≥¡ + e+{Ï yê´<ÛTä \ u≤]q|ü&‘É ês¡T. }|æ]‹‘·T\Ô á ndü+|üP]Ô #·s´¡ e\q s¡øÔ£ Á|üdsü D¡ +˝À, X¯óÁuÛ|Ñ sü #¡ ≥· +˝À Ä≥+ø£+ ø£\T>∑T‘·T+~. ÁbÕD≤j·÷eT+ e\¢ e÷qdæø£ yê´<ÛTä \T, Ä+<√fi¯q\T, Ä<äTsê∆, ìsêX¯, ìdüŒ èVü≤, ;Û‹ yÓTT<ä˝q’… e˙ï ‘=\–b˛‘êsTT. ÁbÕD≤j·÷eT+ e\¢ e÷qdæø£ dæ‹ú yÓTs¡T>∑T<ä˝Ò ø±≈£î+&Ü C≤„|øü £ X¯ø,ÔÏ #·Ts¡T≈£î<äq+, ˝Àø£ C≤„q+, <ä÷s¡<èä wæ,º ì•‘·|]ü o\HêX¯ø,ÔÏ @ø±Á>∑‘,· y˚T<Ûdä Tü ‡ yÓTT<ä˝q’… $ ≈£L&Ü ô|+#·T≈£îì düTBs¡øÈ ±\+ Äq+<ä+>±, Vü‰sTT>± Áã‘·ø£ e#·TÃ. ˇø£ ÁbÕDÏ ‘êqT rdü T ø=H˚ XÊ«dü y ˚ > ∑ + <ëì J$‘· ø ±˝≤ìï ìs¡sí TT+#·≥+˝À eTTU≤´+X¯+. kÕ<Ûës¡D e÷qe⁄&ÉT dü>≥∑ Tq ì$TcÕìøÏ 16 kÕs¡T¢ XÊ«dü rdüT≈£î+{≤&ÉT. ÁbÕD≤j·÷eT+ <ë«sê jÓ÷>∑ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À 8 qT+&ç 10 kÕs¡T¢ XÊ«dæ+#·≥+, ‘·sê«‘· ‘·sê«‘· kÕ<Ûqä e\¢ ì$TcÕìøÏ 4 ` 6 kÕs¡≈¢ î£ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. Ç<˚ ãTTwüß\, jÓ÷>∑T\ J$‘·ø±\ |ü]$T‹ jÓTTø£ÿ s¡V≤ü dü´+. ä ≈£î ø=ìï ìj·Te÷\T : ÁbÕD≤j·÷eT kÕ<Ûq 1) ÁbÕD≤j·÷eTeTTqT ˇø£ |ü]X¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ , Á|üXÊ+‘·yTÓ qÆ Á|ü<X˚ +¯ ˝À #˚j÷· *. kÕ<Û´ä yÓT‘Æ ˚ »˝≤X¯j÷· ìøÏ düMT|ü+˝À ≈£Ls=Ãì #˚j÷· *.

2) q>∑sê\˝À ø±\Twü´ Á|üu≤Û e+ ñqï≥¢sTT‘˚ eTT+<äT Äe⁄H˚‹ BbÕìï yÓ*–+∫ ñ+#ê*.

3) |ü<ëàdüq+, dæ<ë∆dqü +, eÁC≤düq+˝À >±ì ≈£Ls=Ãì kÕ<Ûqä #˚jT· e#·TÃ. $<äT´<ë«Vü≤+ ø±ì ñìï, q÷\T, #ê|ü|{ü ≤ºqT ÁøÏ+<ä y˚dTü ø=ì ≈£Ls√Ãyê*. H˚\ô|’ ≈£Ls√Ã˝Òì yês¡T ≈£îØÃ˝À düTU≤düq+˝À ≈£Ls=Ãì #˚j·Te#·TÃ.

16

4) XÊ«düÁøÏjT· eTT≈£îÿ‘√ e÷Á‘·yT˚ #˚j÷· *. eTT≈£îÿ‘√ #˚ùd XÊ«düÁøÏjT· Ç&É (#·+Á<ä), |æ+>∑fi¯ (dü÷s¡´) Hê&ÉT\ <ë«sê ñc˛íÁ>∑‘ì· düeTdæ‹ú ˝À ñ+#·T‘·T+~. n˝≤π> >±*˝Àì <äTeTTà, <Û÷ä [ì }|æ]‹‘·T\Ô ˝ÀøÏ yÓfifl¯ ≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT‘·T+~.

5) ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚ùd≥|ü &ÉT eTqdüT‡qT Á|üXÊ+‘·+>±, @ø±Á>·+>± ñ+#·Tø√yê*.

6) ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚ùd≥|ü &ÉT n\dæb˛sTTq≥Tº>± nì|æùdÔ eT<Û´ä ˝À dü÷ø£àå yê´j·÷e÷\T #˚jT· e#·Tà (˝Òø)£ $ÁXÊ+‹ rdüTø√e#·TÃ.

7) ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚ùd≥|ü &ÉT XÊ«düqT ÁX¯eT ø£*>π $<Û+ä >± ì\T|üsê<äT. ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚ùd≥|ü &ÉT >±*|”\TÃø√e&É+ ª|üPs¡ø+£ μ n˙ Ä >±*ì ˝À|ü\ ì*|æe⁄+#·≥+ ª≈£î+uÛøÑ +£ μ n˙ >±*ì e~* y˚jT· &É+ ªπs#·ø+£ μ nì, XÊ«düqT ãj·TfÒ ì*|æ ñ+#·&Üìï ªªu≤Vü≤´≈£î+uÛøÑ +£ μμ nì n+{≤s¡T. 8) ÁbÕD≤j·÷eT+ n+fÒ |üPs¡ø,£ ≈£î+uÛøÑ ,£ sπ #·ø±\T e÷Á‘·yT˚ ø±<äT. <ëì ns¡ú+ XÊ«düÁøÏj·TqT |üP]Ô>± ÄBÛq+ #˚j·T&É+, eTqdüT‡qT düeT‘Í\´dæ‹ú ˝À ñ+#·≥+, @ø±Á>∑‘· kÕ~Û+#·&+É .

9) ÁbÕD≤j·÷eT kÕ<Ûqä ÁbÕs¡+_Û+#˚ eTT+<äT M˝…q’ ìï kÕs¡T¢ z+ø±s¡+ ñ#·Ã]¤ +#·&+É m+‘√ Á|üj÷Ó »qø£s+¡ .

10) ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚ùd≥|ü &ÉT yÓqïeTTø£, yÓT&É, ‘·\ ì{≤s¡T>± e⁄+#ê*. ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚ùd≥|ü &ÉT @$<ÛäyÓTÆq ÁX¯eT, Çã“+~ ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·÷*.

11) @$<Ûyä TÓ qÆ ø£+>±s¡T |ü&≈É î£ +&Ü $XÊ«dü+‘√ C≤Á>∑‘>Ô· ± ÁbÕD≤j·÷eT+ kÕ<Ûqä #˚j÷· *.

12) ÁbÕD≤j·÷e÷ìï ñ<äj·T+ kÕ|ò”>± $s√#·q+ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ø±\ø£è‘ê´\T rs¡TÃø=ì #˚j÷· *.

13) ÁbÕD≤j·÷eT+ |üP]Ô #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· 15 ì$TcÕ\T ‘·sT¡ yê‘· kÕïq+

17

#˚j÷· *, n˝≤π> 15 ì$TcÕ\ ‘·sT¡ yê‘· |üfifl¯ s¡kÕ\T, yÓTT\ø£\T yÓTT<ä˝q’… |ü<ësêú\T rdüTø√e#·TÃ.

14) ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚dqæ yÓ+≥H˚ {°, ø±|ò” ˝Ò<ë Ç‘·s¡ ñ‘˚»Ô ø£s¡ |ü<ësêú\qT ùd$+#·sê<äT. 15) ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· bÕ\T, ô|s¡T>∑T, eTõ®>,∑ \d”‡, |ü+&És¢ d¡ +ü , ≈£Ls¡>±j·T\ s¡d+ü , u§bÕŒsTT, Ä|æ˝Ÿ, C≤eT yÓTT<ä˝q’… |ü+&ÉTq¢ T rdüTø√e≥+ eT+∫~.

16) jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #˚ùdyês¡T kÕ‹«ø£ uÛÀ»q+ #˚j÷· *. XÊU≤Vü‰s¡ uÛÀ»qy˚T ÁX‚wyºü TÓ qÆ ~, dü+|üPs¡yí TÓ qÆ ~ eT]j·TT XÊÅdj Ô” T· yÓTqÆ ~.

17) ñ<äj·T+ ˝Ò∫q ‘·s¡Tyê‘· ˙fi¯ófl Á‘ê>∑≥+, #·\¢ì ˙{Ï‘√ ø£fi¯flqT ø£&TÉ ø√ÿe≥+ e\¢ ñ<äs+¡ eT]j·TT H˚Á‘ê\≈£î eT+∫~.

18) >∑s“¡ e¤ ‘·T˝…q’ eTVæ≤fi¯\T ø£bÕ\uÛ≤‹, u≤Vü≤´ÁbÕD≤j·÷eT+ eT]j·TT n–ïkÕs¡ ÁøÏjT· \T ‘·|Œæ +∫ dü÷ø£àå yê´j·÷e÷\T #˚j÷· *.

Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT Ç+Á~j·TeTT\qT »sTT+#·Tq~ eTqdüT‡. <Û´˚ j·TeTTq+<äT ì\T|ü⁄≈î£ qï eTqdüT‡, Ç+Á~j·T yê+#Û\· ø¬ ’ <Û̊´j·TeTTqT $&ç∫ ‘·q Çwüeº TT e∫Ãq≥T¢ Ç‘·s¡Á‘ê b˛e⁄q|ü⁄&ÉT $wüj·TeTT\ qT+&ç eTs¡*à eTqdüT‡ eT]j·TT Ç+Á~j·TeTT\qT n+‘·sT¡ àKeTT #˚jT· ≥y˚T Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT. Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT <ë«sê kÕ<Û≈ä î£ q≈£î Ç+Á~j·TeTT\ ô|’ |üP]Ô n~Ûø±s¡eTT ø£\T>∑TqT.

<Ûës¡D Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTTqT nuÛÑ´dæ+#·T <Û̊´j·TeTTq+<äT eTqdüT‡ ø£≥Tºã&ç ñ+&˚ nedüj ú T˚ <Ûës¡D. ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTT, Vü≤è<äjT· ø£eT\eTT, Hê_Û#Á· ø£+, Hêdæø±Á>∑+ yÓTT<ä\>∑T Á|ü<X˚ e¯ TT\ qT+&ç @<√ ˇø£kÕúqeTT ô|’ eTqdüT‡qT ìÁ>∑V≤ü yÓTTqs¡TÃ≥, @ø±Á>∑‘· H=qs¡TÃ≥ <Ûës¡DeTT nqã&ÉTqT. Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT

18

<ë«sê Ç+Á~j·TeTT\T eT]j·TT eTqdüT‡ n+‘·sT¡ àKeT>∑Tq|ü &ÉT <ëìì @<√ ˇø£ kÕúqeTT q+<äT dæús¡yÓTTqs¡TÃq~y˚T <Ûës¡DeTT. <Ûës¡DeTT <Ûë´qeTTq≈£î |ü⁄Hê~.

<Ûë´qeTT eTq jÓTTø£ÿ <Û̊´j·TeTT (#˚jT· e\dæq |üì) ô|H’ ˚ <Ûë´dü (Ä˝À#·q) |üP]Ô>± @ø±Á>∑yTÓ qÆ #√ n~j˚T <Ûë´qeTT. <Ûë´qeTT e÷qe J$‘·eTT˝À n‹ eTTK´yÓTqÆ ~. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹ q+<äT <Ûë´qeTT Á|ü‹ÁøÏjT· ˝ÀqT n+‘·sꓤ>y∑ TÓ Æ ñqï~. <Ûë´qeTT ˝Ò≈î£ +<ë J$‘·eTT ndü+|üPs¡+í . <Ûë´qeTT ˝Ò≈î£ +&Ü eTq jÓTTø£ÿ uÛÖ‹ø£ eT]j·TT Ä<Ûë´‹àø£ \ø£´å eTT\T dü|\üò eTT ø±e⁄. <Ûë´qeTT‘√H˚ eTqeTT ìs¡+‘·se¡ TT Äq+<äeTj·T, XÊ+‹eTj·T J$‘·eTT >∑&|É >ü \∑ eTT. ø±e⁄q <Ûë´Hêìï ìs¡+‘·s+¡ Ä#·]+#·e˝…qT.

düe÷~Û <Û̊´j·TeTTô|q’ H˚ <Ûë´düqT+#·T≥ <Ûë´qeTT. <Ûë´qeTT #˚dqæ eTqdüT‡ Ä<Ûë´qeTTq+<äT ©qyÓTÆ ‘·qqT ‘êqT eTs¡#T· qT. n|ü &ÉT <Ûë´‘· (<Ûë´ì+#·Tyê&ÉT), <Û˚´j·TeTT (<Ûë´ì+|üã&ÉTq~) <Ûë´qeTT (ÁøÏj·T) @ø£eT>∑T≥j˚T düe÷~Û. n+fÒ <Ûë´qeTT dæ~+∆ ∫q ‘·sT¡ yê‘· ‘·q jÓTTø£ÿ e´øÏ‘Ô «· eTTqT eTs¡∫, Ä‘·àdæ‹ú ì bı+<äTqT. Ç<˚ e÷qe J$‘· >∑eT´yÓTqÆ ªjÓ÷>∑ düe÷~Ûμ. düe÷~Û dæ~+∆ ∫q yêìøÏ ‘·qT øπ e\+ kÕøÏå nì á #·sê#·s¡ düèwæyº TÓ T‘·+Ô $X¯« #Ó‘’ q· ´eTT#˚ q&É|ãü &ÉT≥qT <ä]Ù+#·TqT. <äT'KeTT q•+∫ X¯Øs¡+, eTqdüT‡\ <ë«sê e#·Tà <äT'KeTT\ qT+&ç $eTTøÏÔì bı+~, XÊX¯«‘· Äq+<äeTTqT bı+<äTqT.

19

ì‘·´ jÓ÷>∑ kÕ<ÛHä ê øÁ e £ T+ düTU≤düq+˝À ≈£Ls=Ãì 3 kÕs¡T¢ ªz+ ø±sêìïμ >∑{>ºÏ ± ñ#·Ã]¤ +#ê* ªÁbÕs¡qú μ : 1. düV≤ü » yê´j·÷eT+ : 2. dü÷s¡´ qeTkÕÿsê\T : 3. ÄdüHê\T : m) ≈£Ls=Ãì #˚ùd$ : 1) eT+&É÷ø±düq+ (I, II) 2) X¯Xø¯ ±düq+ 3) >√eTTU≤düHé 4) ns¡e∆ T‘˚‡´+Á<ëdüqeTT _) uÀsê¢|&ü TÉ ø=ì #˚ùd$ : 1) eTø£sêdüq+ 2) X¯\uÛ≤düq+ (I, II,III) 3) uÛTÑ »+>±düqeTT (I, II). dæ) yÓ\ø¢ \Ï |ü&TÉ ø=ì #˚ùd$ : 1) ñ‘êÔqbÕ<ëdüq+ 2) ns¡úVü≤˝≤ düqeTT 3) bÕ<äeè‘êÔdqü eTT 4) ~«#·ÁøÏø±düqeTT (1, 2) 5) |üeqeTTø±Ôdqü eTT 6) eTs¡ÿ{≤düqeTT (1, 2, 3) 7) X¯yêdüqeTT. 4. dü÷ø£å àyê´j·÷eT+ : 5. eTTK´ ÁbÕD≤j·÷e÷\T : 1) uÛÁÑ dæøÔ £ ÁbÕD≤j·÷eT+ 2) ø£bÕ\ uÛ≤‹ ÁbÕD≤j·÷eT+ 3) u≤Vü≤´ ÁbÕD≤j·÷eT+ 4) ñ»®sT÷ ÁbÕD≤j·÷eT+ 5) nqT˝ÀeT ` $˝ÀeT ÁbÕD≤j·÷eT+ 6) ÁuÛ≤eTØ ÁbÕD≤j·÷eT+ 7) ñBZ<ä∏ ÁbÕD≤j·÷eT+.

6) eTT–+|ü⁄ : 1) dæ+Vü‰düHé 2) Vü‰kÕ´düHé 7) XÊ+‹ eT+Á‘·+ : z+ <Í´' XÊ+‹' n+‘·]ø£+å XÊ+‹' |üèB∏«XÊ+‹', Ä|ü' XÊ+‹' zwü<j äÛ T· ' XÊ+‹' eqdüŒ‘·jT· ' XÊ+‹' ~«X‚«<˚yê' XÊ+‹Ás¡“Vü≤à XÊ+‹' düs«¡ >¥+ XÊ+‹' XÊ+‹πse XÊ+‹' kÕe÷ XÊ+‹ sπ ~Û ˆ z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹'

20

ì‘·´ jÓ÷>∑ kÕ<Ûäq nìï ej·TdüT‡\ yês¡T Á|ü‹ì‘·´+ jÓ÷>∑kÕ<Ûqä #˚jT· ≥+ e\¢ XÊØs¡ø,£ e÷qdæø£ Äs√>±´ìï bı+<äe#·TÃ. Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T n+fÒ Åd\Ô” T, |ü⁄s¡Twüß\T, |æ\\¢ T, eè<äT\∆ T kÕ<Ûqä #˚dæ dü+|üPs¡í Äs√>±´ìï bı+<ä{≤ìøÏ nqT>∑TD+>± 60 ì$TcÕ\ ì‘·´kÕ<Ûqä Áø£eT+ (dæ\ãdt)qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

I

ÁbÕs¡qú : jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä qT ÁbÕs¡qú ‘√ ÁbÕs¡+_Û+#ê*. @ |üìì ÁbÕs¡+_Û+∫Hê ÁbÕs¡úq‘√ yÓTT<ä\Tô|&É‘êeTT. ÁbÕs¡úq #˚j·T≥+ e\¢ eTqdüT‡, X¯Øs¡+ dü+dæ<e∆ä Te⁄‘êsTT. dæsú +¡ >± düTU≤düq+˝À ≈£Ls=Ãì ÁøÏ+~ ÁbÕs¡qú #˚jT· e˝…qT. 1) 3 kÕs¡T¢ z+ø±s¡+ ñ#·Ã]¤ +#·≥+‘√ yÓTT<ä\Tô|{≤º*. ÁbÕeTTK´+ : Ä<ä´+‘· s¡V≤æ ‘·yTÓ qÆ X¯ã+∆ ªz+ø±s¡+μ. $X¯«eT+‘ê yê´|æ+∫q nq+‘·Xø¯ ÔÏ ªz+ø±s¡+μ. @ø±Á>∑‘‘· √ $+fÒ ‹]π> Á|ür<ëìqT+&ç z+ø±s¡+ ñ<ä“$¤ dü÷Ô ìs¡+‘·s+¡ >± Á|ü‹<Û«ä ìdü÷Ô ñ+≥T+~. Ä z+ø±s¡+ô|q’ eTq eTqdüT‡qT ì\|ü>*∑ –‘˚ eTq+ @ |üì#˚dTü eÔ ⁄Hêï eTq eTqdüT‡ e÷Á‘·+ <Ûë´q+˝À \sTTdü÷Ô ÁãVü‰àq+<ëìï bı+<äT‘·÷ ñ+≥T+~.

2) ÁøÏ+~ eT+Á‘ê\qT ˇø=ÿø£ÿ kÕ] ñ#·Ã]+#ê*.

1) >±sTTÁr eTVü‰ eT+Á‘·+ : z+ uÛÑ÷s¡T“¤e düT‡e' ˆ ‘·<∏ä‡ $‘·Ts¡«πsD´+ ˆ uÛÑs√Z <˚edü´ BÛeTVæ≤ ˆ ~ÛjÓ÷jÓ÷q' Á|ü#√<äj·÷‘Y ˆˆ ‘ê‘·Œs¡´eTT : yÓT\≈£îe, ø£\, >±&ÛÉ ìÁ<ä nHÓ&ç eT÷&ÉT ˝Àø£eTT\˝À dü+#·]+#·T#·Tqï H˚qT ÁX‚wyü̃ TÓ qÆ dü$‘ê˝Àø£eTTqT nq>± ‘·TØj·T dæ‹ú ì bı+<äT≥≈£î >±qT, Hê ãT~∆øÏ Áù|s¡D Ç#ÓÃ&ç uÛsÑ √Z <˚e⁄ì <Ûë´ì+‘·TqT. 2) eTVü‰ eTè‘·T´+»j·T eT+Á‘·+ : z+ Á‘·´+ãø£+ j·TC≤eTùV≤ düT>∑+~Û+ |ü⁄wæºes¡úqyéT ˆ ñsê«s¡Tø£ $Te ã+<ÛHä ê‘Y eTè‘√´s¡Tàøj å° T· e÷eTè‘ê‘Y ˆˆ

21

‘ê‘·Œs¡´eTT : eT+∫ düTyêdüq ø£*–, u≤>∑T>± |üø«£ yÓTqÆ <√dü|+ü &ÉT @ Ø‹>± <ëì ‘=&çjT· qT+&ç $&çe&ÉTH√ nfÒ¢ eTè‘·T´e⁄ qT+&ç $&çe&ç neTè‘·‘«Ô· eTTqT bı+<äT≥≈£î >±qT Ä eTè‘·T´+»j·TTì ÁbÕ]ú+‘·TqT. 3) dü+ø£\Œ eT+Á‘·+ : z+ düVü≤Hêee‘·T düVü≤HÍuÛÑTq≈£îÔ ˆ düVü≤Ms¡´+ ø£s¡yêeôV’≤ ˆˆ ‘˚»dæ«Hê eBÛ‘·eTdüTÔ ˆ e÷ $~«cÕeôV’≤ ˆˆ ‘ê‘·«s¡´eTT : >∑Ts¡T •wüß´\eT>∑T eTq\≈£î s¡ø£åD ø£\T>∑T >±ø£! ñuÛj Ñ T· T\eTT j·TTø£eÔ T>∑T kÕ‹«ø£yTÓ qÆ ÄVü‰s¡eTTqT >¬ ø’ =+<äTeTT >±ø£! (eTq C≤„H+˚ Á~j·TeTT\ <ë«sê Á>∑V≤æ +|üã&ÉTq<ä+‘·eTT ÄVü‰s¡yT˚ n>∑TqT) eTq $<ë´uÛ≤´düeTT#˚ ñuÛj Ñ T· T\eTT ãT~∆, <Ûs’Ó ´¡ eTT, C≤„qeTT\qT bı+<äT<äTeTT >±ø£! ñuÛj Ñ T· T\eTT C≤„q ‘˚»düT‡#˚ Á|üø±•+#Ó<eä TT >±ø£! eTq ne>±Vü≤q˝À uÛ<Ò eä TT mqï&ÉTqT ø£\T>∑≈î£ +&ÉT>±ø£! (nq>± @ uÛ≤eeTT uÛ≤wü˝À e´ø°Ôø£]+|üã&çq<√ <ëìì j·T<Ûë‘·<∏äeTT>± ¬>’ø=qTq≥T¢ Äos¡«~+|ü ã&ÉT‘·TeTT >±ø£!)

4) ÁbÕs¡Hú ê eT+Á‘·+ : z+ ndü‘√e÷ dü<eZä Tj·T ˆ ‘·eTk˛e÷ CÀ´‹s¡eZ Tj·T ˆ eTè‘√´sêà neTè‘·+>∑eTj·T ˆˆ ‘ê‘·Œs¡´eTT : dü<ë e÷s¡TŒ #Ó+<äT#·Tqï{Ϻ ndü‘Y |ü<ës¡eú TT qT+&ç e÷s¡TŒ #Ó+<äì dü‘Y |ü<ës¡eú TT yÓ|’ ⁄ü q&ç|+æ |ü⁄eTT. nC≤„qeTT nqT Nø£{Ï qT+&ç C≤„q dü«s¡÷|üeT>∑T yÓ\T‘·Ts¡T ˝ÀìøÏ Á|üy•˚ +|ü#j ˚ T· TeTT. eTè‘·T´e⁄ qT+&ç neTs¡‘«· dæ‹ú øÏ b˛e⁄q≥T¢ #˚jT· TeTT. 5) z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹' ‘ê‘·Œs¡´eTT : z+ø±s¡ dü«s¡÷|üyÓTÆq Ä |üs¡ÁãVü≤àeTT n~Û<Ó’$ø£, n~ÛuÖÛ ‹ø£, Ä<Ûë´‹àø£ u≤<Û\ä qT XÊ+‹+|ü #˚jT· TqT >±ø£!

22 II

düV≤ü » yê´j·÷eT+ (˝Òø)£ jÓ÷–ø˘ C≤–+>¥ : 12 nuÛ≤´kÕ\T (Á|üÁøÏjT· \T)

#˚jT· T $<ÛëqeTT : 12 Á|üÁøÏjT· \T es¡Tdü>± 30 ôdø£qT\T #=|ü q #˚j÷· *. ˝Ò<ë 10 kÕs¡T‘¢ √ yÓTT<ä\ô|{Ϻ 20 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. Ç+<äT˝À 1. 3 Á|üÁøÏjT· \T ì\T#·Tqï#√fÒ |üsT¡ >¬ ‘Ô̊$.

2. 3 Á|üÁøÏjT· \T ì\T#·Tqï <ä>sπZ∑ yÓ÷ø±fi¯ófl e+∫ ≈£Ls=Ãì #˚ùd$.

3. 4 Á|üÁøÏjT· \T ì\T#·Tqï <ä>sπZ∑ X¯Øsêìï e+#·T‘·÷ #˚ùd$.

4. 2 Á|üÁøÏjT· \T ì\T#·Tqï #√fÒ >¬ +‘·T‘·÷ #˚ùd$.

1) kÕ<Ûës¡D kÕŒ{Ÿ C≤–+>¥ : ì\T#·Tqï <ä>sπZ∑ #˚‘T· \T yÓ÷#˚‹ es¡≈î£ eT&ÉTdü÷Ô ø±fi¯ófl eT&ÉeT\T |æsT¡ <äT\≈£î ‘·–˝Ò $<Û+ä >± |ü]>¬ ‘êÔ*.

2. kÕŒ{Ÿ C≤–+>¥ : ì\T#·Tqï <ä>sπZ∑ #˚‘T· \T ô|ø’ Ï m‘·T‘Ô ÷· ø±fi¯fl eT&ÉeT\T |æsT¡ <äT\≈£î ‘·–˝Ò $<Û+ä >± |üsT¡ >¬ ‘êÔ*.

3. Á|ò+ü {Ÿ kÕŒ{Ÿ C≤–+>¥ : q&ÉTeTT ô|’ #˚‘T· \T ô|≥Tºø=ì yÓ÷ø±fi¯ófl #ÛêrøÏ ‘·–˝Ò $<Û+ä >± ø±fi¯ófl eTT+<äT≈£î ô|ø¬’ ‘·T‘Ô ÷· ì\ã&çq #√fÒ C≤–+>¥ #˚j÷· *.

4. >∑T+J\T : #˚‘T· \T q&ÉTeTT ô|q’ ñ+∫ yÓ÷ø±fi¯fl ô|’ >∑T+J\T rùd $<Û+ä >± dü>+∑ es¡≈î£ >±˙ |üP]Ô>± ø±˙ ≈£Ls=Ãì ô|ø’ Ï ˝Òyê*.

5. Vü≤qTe÷Hé ôd&’ é dæ{+Ï >¥‡ : s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl 21/2 ˝Òø£ 3 n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+ ñ+∫ ì\ã&ç s¬ +&ÉT #˚‘T· \T ãTC≤ìøÏ düe÷+‘·s+¡ >± #·÷|æ ˇø£ ø±\Te+∫ Ç+ø√ø±*ô|’ ≈£Ls=Ãyê*. ‘·s¡Tyê‘· ø±\T e÷s¡Tdü÷Ô #˚j·÷*.

6. Vü≤Hée÷Hé Å|òü+{Ÿ dæ{Ï+>¥‡ : ¬s+&ÉT ø±fi¯fl eT<ä´ 1 n&ÉT>∑T <ä÷s¡+ ñ+∫ ì\ã&ç s¬ +&ÉT #˚‘T· \T q&ÉTeTT ô|’ ñ+∫ ˇø£ ø±\T yÓqTø£≈î£ ‹qï>± #ê|æ eTT+<äT ø±\T yÓ÷ø±*ô|’ ≈£Ls=Ãyê*. Ç˝≤ ø±\T e÷s¡Tdü÷Ô #˚j÷· *.

23

7. eTT+<ä T ≈£ î yÓ q Tø£ ≈ £ î e+>∑ ≥ + : kÕ<Û ë s¡ D dæú‹˝À ì\ã&ç ¬s+&ÉT ø±fi¯ófl eT<Û´ä ˇø£ n&ÉT>∑T <ä÷s¡+ e⁄+∫, ¬s+&ÉT #˚‘T· \T uÛTÑ C≤\≈£î düe÷+ ‘·s+¡ >± eTT+<äT≈£î #ê|æ >±*ì |”\Tdü÷Ô q&ÉTeTT ô|u’ ≤Û >∑+ yÓqøÏÿe+>∑T‘·÷, #˚‘T· \qT yÓqøÏÿ #êbÕ*. >±*ì e<äT\T‘·÷ kÕ<Ûës¡D dæ‹ú øÏ sêyê*.

8. Á‹ø√D≤dü q + Á|ü ø £ ÿ ≈£ î e+>∑≥+ : ø±fi¯fl eT<Û´ä 2 n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+‘√ ì\ã&ç, s¬ +&ÉT #˚‘T· \T uÛ÷Ñ $TøÏ düe÷+‘·s+¡ >± #ê|æ, q&ÉTeTT qT+&ç X¯Øsêìï Á|üøÿ£ ≈£î e+#·T‘·÷, e+π>yÓ|’ ⁄ü #˚‹ì yÓ÷ø±\T ô|’ ñ+∫ ô|’ #˚‹ì #Ó$øÏ ‘êøÏd÷ü Ô uÛ÷Ñ $TøÏ düe÷+ ‘·s+¡ >± #êbÕ*. Ç˝≤ ¬ s +&É e yÓ ’ | ü ⁄ ≈£ L &Ü #˚j÷· *.

9. ø√D≤düq+ : ø±fi¯fl eT<Û´ä 3 n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+‘√ ì\ã&ç, s¬ +&ÉT #˚‘T· \T uÛ÷Ñ $TøÏ düe÷+‘·s+¡ >± #ê|æ, eTT+<äT≈£î e+–

24

≈£î&ç#˚‹‘√ m&ÉeTø±\T u§≥qy˚\TqT, m&ÉeT #˚‹‘√ ≈£î&çø±\T u§≥qy˚\TqT ‘ê≈£î‘·÷ y˚>+∑ >± #˚j÷· *.

10. }s¡«∆ Vü≤kÕdüq+ (˝Òø)£ Vü≤kÕÔdqü + : kÕ<Ûës¡D dæ‹ú ˝À ì\ã&ç s¬ +&ÉT #˚‘T· \qT ô|ø’ Ï ˝≤>∑T‘·÷ yÓqTø£≈î£ M˝…q’ +‘· es¡≈î£ yÓfi≤fl*. ‹]– kÕ<Ûës¡D dæ‹ú øÏ sêyê*. _. bÕ<äV≤ü kÕÔdqü + : kÕ<Ûës¡D dæ‹ú ˝À ì\ã&ç s¬ +&ÉT #˚‘T· \qT eTT+<äT≈£î #ê|æ, q&ÉTeTT ô|’ X¯Øsêìï eTT+<äT≈£î e+∫ s¬ +&ÉT #˚‘T· \‘√ s¬ +&É÷ ø±fi¯flqT |ü≥Tº ø√yê*. ‹]– kÕ<Ûës¡D dæ‹ú øÏ sêyê*.

11. Ms¡uÁÑÛ <ëdüq+ : s¬ +&ÉT ø±fi¯fl eT<Û´ä s¬ +&ÉT n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+‘√ ì\ã&ç s¬ +&ÉT #˚‘T· \qT uÛ÷Ñ $TøÏ düe÷+‘·s+¡ >± ñ+∫, s¬ +&ÉT ø±fi¯flqT >¬ +‘·T‘·÷ <ä>sZ∑ ø¡ Ï ‘Ód÷ü ,Ô s¬ +&ÉT #˚‘T· \qT ô|ø’ Ï m‹Ô ø£\bÕ*. n˝≤π> >¬ +‘·T‘·÷ s¬ +&ÉT ø±fi¯flqT <ä÷s¡+ #˚d÷ü ,Ô #˚‘T· \qT øÏ+<ä≈î£ ø±fi¯fl≈£î ‘êøÏ+#ê*. Ç˝≤ y˚>+∑ >± #˚j·÷*.

12) kÕŒ{Ÿ &Üì‡+>¥ : ø±fi¯ófl s¬ +&ÉT <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+∫ bÕ<ë\T ø£<|ä ≈ü î£ +&Ü #˚‘T· \T uÛTÑ C≤\ m‘·T˝Ô À uÛ÷Ñ $TøÏ düe÷+‘·s+¡ >± ñ+∫ ø±*eT&Ü\T s¬ +&É÷ ô|ø’ Ï ˝Ò|,æ bÕ<ë\T m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü ≈£î, #˚‘T· \T ≈£î&çy|’Ó ⁄ü ≈£î eT]j·TT #˚‘T· \T m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü ≈î£ , bÕ<ë\T ≈£î&çy|’Ó ⁄ü ≈î£ ‹|ü ‘·÷ ø±fi¯ófl ø£<|ä ≈ü î£ +&Ü q&ÉTeTT e÷Á‘·yTÓ ‹|ü ‘·÷ y˚>+∑ >± #˚j÷· *. Ç˝≤ 10 qT+&ç 20 kÕs¡T¢ #˚j÷· *.

25

26

dü÷s¡´qeTkÕÿs¡eTT dü÷s¡T´&ÉT düeTdüÔ »>∑‘T· ≈Ô î£ X¯øÔÏ Á|ü<ëÛ ‘·. n˝≤π> e÷qe⁄ìøÏ XÊØs¡ø,£ e÷qdæø,£ Ä<Ûë´‹àø£ X¯≈î£ \Ô qT Ç#˚Ã$ dü÷s¡´qeTkÕÿsê\T. jÓ÷>±düHê\T, ÁbÕD≤j·÷eTeTT\T ø£*|æ @ø£ø±\+˝À #˚ùd<˚ dü÷s¡´qeTkÕÿsê\T. Ç$ eTq X¯ØsêìøÏ q÷‘·H√‘Ô̊C≤ìï ÇkÕÔsTT. X¯Øs¡+˝Àì nìï e´edüú\T, n+‘·' ÁkÕeÁ>∑+<ÛTä \T $&ÉT<ä\#˚jT· T Vü‰s√àqT\qT dü]#˚jT· TqT. dü÷s√´<äjT· +, dü÷sê´düeÔ Tj·T düeTj·÷\˝À #˚jT· e#·TÃ. m≈£îÿe düeTj·T+ ˝Òq|ü &ÉT ø£˙dü+ dü÷s¡´qeTkÕÿsê\T #˚jT· ≥+ <ë«sê dü+|üPs¡í |ò*ü ‘ê\T bı+<äe#·TÃ. á ÁøÏ+~ eT+Á‘·+ #·~$ dü÷s¡´qeTkÕÿsê\T ÁbÕs¡+_Û+#ê*.

Væ≤s¡DàjT˚ D bÕÁ‘D˚ , dü‘´· kÕ´|æV≤æ ‘·yTé eTTK+ ˆ ‘·‘Y ‘·«+ |üPwüHé nbÕeèDT dü‘´· <Ûsä êàjT· <äèwüj º T˚ ˆˆ Á|ü‹kÕúsTT ÁbÕs¡+uÛ≤ìøÏ eTT+<äT ;C≤ø£så y¡ TÓ qÆ ªz+ ø±s¡μ eT+Á‘·+‘√ dü÷s¡´Hêe÷ìï »|æd÷ü Ô dü÷s¡´qeTkÕÿsêìï Ä#·]+#ê*.

1) 2) 3) 4) 5) 6)

z+ $TÁ‘êj·T qeT' z+ s¡ej˚T qeT' z+ dü÷sê´j·T qeT' z+ uÛ≤qy˚ qeT' z+ K>±j·T qeT' z+ |üPùwí qeT'

7) z+ Væ≤s¡D´>∑sꓤjT· qeT' 8) z+ eTØ#·jT˚ qeT' 9) z+ Ä~‘ê´j·T qeT' 10) z+ dü$Á‘˚ qeT' 11) z+ nsêÿj·T qeT' 12) z+ uÛ≤düÿsêj·T qeT'

27

12 uÛ+Ñ –eT\T es¡TdüÁø£eT+˝À |üP]Ô #˚ùdÔ ˇø£ dü÷s¡´qeTkÕÿs¡+ |üP]Ô ne⁄‘·T+~. n$ : 1. #˚‘T· \T CÀ&ç+∫, ø±fi¯ófl ø£*|æ ì\ã&Ü*.

2. #˚‘T· \T ô|ø¬’ ‘·T‘Ô ÷· , >±*ì |”\Tdü÷Ô q&ÉTeTTì yÓqøÏÿe+#ê*.

3. X¯Øsêìï eTT+<äTøÏ e+∫ qT<äT{Ïì yÓ÷ø±*øÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ‘Ó∫Ã, ns¡ #˚‘T· \T ø±fi¯fl≈£î Çs¡TyÓ|’ ⁄ü \ H˚\øÏ Äì+#ê*. Ç|ü &ÉT >±*ì ãj·T≥≈£î e<ä˝≤*.

4) ≈£î&ç ø±*ì yÓqøÏÿ #ê|æ, m&ÉeTø±*ô|’ ≈£Ls=Ãì #Ûêrì ô|ø¬’ ‹Ô, ‘·\ì ô|ø¬’ ‹Ô #·÷&Ü*. >±*ì u≤>± |”˝≤Ã*.

5) m&ÉeT ø±*ì ≈£L&Ü yÓqøÏÿ#ê|æ ≈£î&çø±*‘√ #˚]Ã, #˚‘T· \T ø±fi¯flô|’ X¯Øsêìï ì*|æ |æsT¡ <äT\qT ô|’ ø¬ ‹Ô ªΛμ Äø±s¡+˝À ñ+∫ >±*ì ãj·T≥≈£î e<ä˝≤*.

28

6) #˚‘·T\T, ø±fi¯ófl ø£<ä|ü≈£î+&Ü X¯Øs¡+ ãs¡Te⁄qT #˚‘·T\T ø±fi¯flô|’ ñ+∫ H˚\qT ‘êπø≥≥T¢ X¯Øsêìï H˚\≈£î düe÷+‘·s+¡ >± ªkÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+μ ˝≤ ñ+#ê*. XÊ«düsV¡ ≤æ ‘· dæ‹ú ˝À ñ+&Ü*.

7) XÊ«dü rdüTø=ì ‘·\ô|ø¬’ ‹Ô #˚‘T· \T, ø±fi¯ófl, @ e÷Á‘·+ ø£<|ä ≈ü î£ +&Ü yÓHïÓ eTTø£qT <Ûqä düT‡˝≤ e+#ê*. yÓ÷ø±fi¯ófl H˚\qT ‘êø£sê<äT. 8) XÊ«dü$&ç∫ô|{Ï,º |æsT¡ <äT\T ô|ø’ Ï ˝Ò|⁄ü ‘·÷ ‘·\qT H˚\øÏ~+#ê*. ns¡ #˚‘T· \T, bÕ<ë\T H˚\qT ‘ê≈£î‘·÷ ªΛμ Äø±s¡+>± X¯Øs¡+ ñ+#ê*.

9) m&ÉeTø±*ì yÓqøÏÿ #ê|æ, ≈£î&ç ø±*ì s¬ +&ÉT #˚‘T· \ eT<Û´ä ≈£î rdüT≈£îe∫à #Ûêrì, ‘·\ì ô|’ ø¬ ‹Ô #·÷&Ü*. >±*ì u≤>± d”˝≤Ã*.

10) m&ÉeT ø±*ì ≈£L&Ü #˚‘T· \ eT<Û´ä ≈£î rdüTø=ì e∫à ‘·\qT yÓ÷ø±fi¯fl≈£î ‘êøÏ+#ê* >±*ì ãj·T≥≈£î e<ä˝≤*.

11) ô|ø’ Ï ˝Ò∫ ì\ã&ç #˚‘T· \qT ô|ø’ Ï m‘·T‘Ô ÷· , >±*ì |”\Tdü÷Ô q&ÉTeTTqT yÓqøÏÿ e+#ê*.

12) ‹qï>± ì\ã&ç #˚‘T· \T CÀ&ç+∫ dü÷s¡´qeTkÕÿs¡ dæ‹ú øÏ sêyê*.

dü÷ø£Î yê´j·÷eTeTT X¯Øs¡eTT q+<ä* nìï meTTø£\T ø°fifl¯ ‘√ »‘·|sü #¡ ã· &ç ñ+&ÉTqT. á ø°fió¯ fl Äs√>∑´ø£se¡ TT>± ñqï|ü &ÉT eTq X¯Øs¡ uÛ≤>∑eTT\T eTè<äTe⁄>± @ Çã“+~ ˝Ò≈î£ +&Ü e+>∑TqT. á $<Û+ä >± nìï uÛ≤>∑eTT\T e+>∑T≥≈£î dü÷ø£å yê´j·÷eTeTT\T <√Vü≤<ä+ #˚jT· TqT. <ä+&ÜdüqeTT˝À ≈£Ls¡TÃ+&ÉT dæ‹ú : ≈£Ls=Ãì #˚jT· T ÄdüqeTT\T, dü÷ø£Îyê´j·÷eTeTT\T <ä+&Üdüq dæ‹ú ‘√ ÁbÕs¡+_Û+#Ó<sä T¡ . s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl eTT+<äT≈£î #ê|æ, bÕ<äeTT\T s¬ +&ÉT ø£*|æ ≈£Ls=Ãqe˝…qT. q&ÉTeTTq≈£î s¬ +&ÉT yÓ|’ ⁄ü \ ns¡#‘˚ T· \qT uÛ÷Ñ $Tô|’ Äì+∫ q&ÉTeTTqT ‹qï>± ñ+#·e˝…qT.

29

1) bÕ<äeTT\ Áy˚fifl¯ ø=s¡≈î£ : s¬ +&ÉT bÕ<äeTT\ eT&ÉeT\T dæsú +¡ >± ñ+∫ ø±*y˚fifl¯ qT eTT+<äT≈£î, yÓqTø£≈î£ yÓT\¢ yÓT\¢>± e+#·e˝…qT. á $<Û+ä >± |ü~kÕs¡T¢ #˚jT· e˝…qT. 2) eT&ÉeT, bÕ<ë\ ø=s¡≈î£ : s¬ +&ÉT ø±fi¯fl bÕ<ë\T eT&ÉeT\T qT+&ç eTT+<äT≈£î, yÓqTø£≈î£ e+#·e˝…qT. á $<Û+ä >± 10 kÕs¡T¢ #˚jT· e˝…qT. 3) bÕ<äeTT\ y˚fifl¯ ø=s¡≈î£ : s¬ +&ÉT bÕ<äeTT\qT ø=+‘· <ä÷s¡+˝À ñ+#·e˝…qT. ≈£î&ç bÕ<äeTT y˚fifl¯ qT eè‘êÔø±s¡+˝À 5 ` 10 kÕs¡T¢ Á‹|üŒe˝…qT. ‘·sT¡ yê‘· e´‹πsø£~X¯˝À Á‹|üŒe˝…qT. n˝≤π> m&ÉeT bÕ<äeTT‘√ ≈£L&Ü #˚jT· e˝…qT. 4) yÓ÷ø±\T, q&ÉTeTT, |æsT¡ <äT\ ø=s¡≈î£ : ≈£Ls=Ã+&ç ≈£î&ç bÕ<ëìï m&ÉeT ‘=&Éô|’ ñ+∫, ≈£î&ç bÕ<ëìï m&ÉeT #˚‹‘√ |ü≥Tºø=ì yÓ÷ø±*ì ≈£î&ç #˚‹‘√ |ü≥Tºø=ì yÓ÷ø±*ì #Ûê‹ø° Äì+#·e˝…qT. Ç˝≤ 5 ` 10 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. n<˚ $<Û+ä >± m&ÉeT bÕ<ëìï ≈£î&ç ‘=&Éô|’ ñ+∫ #˚j÷· *. Bìe\¢ |æsT¡ <äT\˝À n~Ûø£ Áø=e⁄« ‘·–,Z |ü<ëàdüq+ y˚jT· {≤ìøÏ düT\uÛeÑ Te⁄‘·T+~.

5.m. yÓ÷ø±* ∫|üŒ\ ø=s¡≈î£ : s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl eTT+<äT≈£î #ê|æ, ≈£î&ç ø±*ì yÓ÷ø±* e<ä≈› î£ eT&ç∫, <ëì ÁøÏ+<ä uÛ≤>∑+˝À s¬ +&ÉT ns¡#‘˚ T· \qT ñ+∫ n~$T|ü{ºÏ bÕ<äeTTqT eTT+<ä] yÓ|’ ⁄ü qT+&ç >∑T+Á&É+>± ôdø’ +¢Ï >¥ #˚dTü qÔ ï≥T¢ Á‹bÕŒ*. Ç˝≤ s¬ +&Ée ø±*‘√ ≈£L&Ü #˚j÷· *. Bì e\¢ yÓ÷ø±fi¯flHÓ| ü \T sêe⁄.

5._. s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+∫ s¬ +&ÉT #˚‘T· \T yÓ÷ø±fi¯fl ô|’ ñ+∫ eTT+<äT≈£î e+– ì\ã&ç s¬ +&ÉT yÓ÷ø±* ∫|üŒ\qT ≈£î&çô||’ ⁄ü qT+&ç eè‘êÔø±s¡+>± Á‹bÕŒ*. ‘·sT¡ yê‘· m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü qT+&ç eè‘êÔø±s¡+>± Á‹bÕŒ*. á yê´j·÷eT+ e\¢ yÓ÷ø±fi¯ófl ã\+>± ne⁄‘êsTT.

30 1

2A

2B

3A

3B

4

5A

5B

6A

6B

6B

7

8A

8B

9

6) bı≥º eT]j·TT q&ÉTeTT ø=s¡≈î£ (s¡Tã“&É+) (m) ≈£Ls=Ãì ø±fi¯flqT eTT+<äT≈£î #ê|æ, s¬ +&ÉT #˚‘T· \ y˚fifl¯ qT |ü≥Tºø=ì bÕ<ë\T yÓqTø£≈î£ Á‹|ü #·÷ q&ÉTeTTqT yÓqTø£≈î£ e+#·e˝…qT n˝≤ ‹]– eTT+<äT≈£î e+– #˚‘T· \qT bÕ<ë\ e<ä≈› î£ ‘˚yê* Ç˝≤ ‹s¡>*∑

31

_)

7)

8)

9)

s¡TãT“ ‘·Tqï≥T¢ >∑T+Á&É+>± ‹bÕŒ*. á $<Û+ä >± düe´~X¯˝À 10 kÕs¡T¢ n|üdeü ´~X¯˝À 10 kÕs¡T¢ ‹bÕŒ*. Bìe\¢ bı≥º, q&ÉTeTT <ä>sZ∑ ¡ ñ+&˚ Áø=e⁄« ø£sT¡ >∑TqT. s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl m&É+>± #ê|æ, s¬ +&ÉT #˚‘T· \T uÛTÑ C≤\≈£î düe÷+‘·s+¡ >± #ê|æ, ≈£î&ç #˚‘√Ô m&ÉeTø±* u§≥q y˚\T |ü≥Tºø=ì, m&ÉeT #˚‹ì, ‘·\ì yÓqTø£≈î£ Á‹|æŒ #·÷&Ü*. n<˚ $<Û+ä >± s¬ +&ÉeyÓ|’ ⁄ü #Ój÷· ´* á $<Û+ä >± 10 qT+&ç 20 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. Bì e\¢ ≈£L&Ü bı≥º, q&ÉTeTT uÛ≤>±\˝À Áø=e⁄« ‘=\–b˛e⁄qT. ã≥sYô|Ì¢ò : ≈£Ls=Ãì s¬ +&ÉT bÕ<ë\‘√ qeTkÕÿs¡+ ô|fÒº $<Û+ä >± ø£*|æ #˚‘T· \‘√ bÕ<ë\qT <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ˝≤– ø±fi¯flqT ÁøÏ+<ä≈î£ ô|ø’ Ï Ä&ç+#ê*. Ç˝≤ 20 ` 30 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. Bìe\¢ bı‹Ô ø£&TÉ |ü⁄ ø£+&Ésê\T <äè&Û+É >± ne⁄‘êsTT. |ü<ëàdüq+ y˚jT· {≤ìøÏ ø±e\dæq X¯øÔÏ \_ÛdTü +Ô ~.

M|ü⁄ ø=s¡≈î£ : s¬ +&ÉT #˚‘T· \‘√ eTDÏø≥ £ Tº\qT |ü≥Tºø=ì ô|ø’ Ï ˝Ò|æ ‘·\yÓqTø£ yÓ|’ ⁄ü q≈£î b˛ìe«e˝…qT. XÊ«düqT ˝À|ü\≈£î ì+|ü⁄ø=qT#·T ≈£î&ç #˚‹‘√ m&ÉeT #˚‹ì ‘·\≈£î ≈£î&çy|’Ó ⁄ü qT+&ç ˝≤>∑e˝…qT. yÓT&É eT]j·TT ‘·\qT dæsú e¡ TT>∑ ñ+#·e˝…qT. XÊ«düqT e<äT\T‘·÷ #˚‘T· \T ô|ø’ Ï ‘˚e˝…qT. Ç<˚ $<Û+ä >± s¬ +&Ée yÓ|’ ⁄ü #˚jT· e˝…qT. á $<Û+ä >± 10 kÕs¡T¢ #˚jT· e˝…qT. #˚‘T· \T düs¬ «’ ø£˝Ÿ kÕŒ+&ç ˝…{’ dÏ t eT]j·TT Ábò˛»Hé k˛\¶sY ø=s¡≈î£ : s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl eTT+<äT≈£î #ê|æ ≈£Ls=Ãì #˚‘T· \T s¬ +&É÷ uÛTÑ C≤\≈£î düe÷+‘·s+¡ >± eTT+<äT≈£î #ê∫, u§≥q y˚\T ns¡#‹˚ ˝À ñ+∫ |æ&øç fiÏ ó¯ fl _–+∫ #˚‘T· \T e+#·≈î£ +&Ü düe´, n|ü düe´ ~X¯\˝À >∑T+Á&É+>± 10 ` 20 kÕs¡T¢ ‹bÕŒ*.

10) #˚‹ y˚fifl¯ ø=s¡≈î£ : n˝≤π> |æ&øç fiÏ ó¯ fl _–+∫ ‘Ós∫¡ Ç˝≤ 10 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. Bìe\¢ #˚‹ y˚fió¯ fl eTDÏø≥ £ Tº düeTdü´\T b˛e⁄qT.

32 10A

10B

11A

11B

11C

12 (1)

12 (1)

12 (2)

12 (2)

13(1)

12 (3)

13(2)

13(3)

11) yÓ÷#˚‘T· \T, >∑T+&Ó, düsê«sTTø£˝Ÿ eT]j·TT uÛTÑ C≤\ H=|ü \ ø=s¡≈î£ : ø±fi¯flqT eTT+<äT≈£î #ê|æ ≈£Ls=Ãì #˚‘·T\qT eTT+<äT≈£î #ê|æ yÓ÷#˚‘T· \T eT&ç∫ #˚‹ y˚fió¯ fl uÛCÑ ≤\≈£î ‘·–*+∫ yÓ÷#˚‘T· \T ø£\T|ü⁄‘÷·

33

XÊ«dü rdæø=ì ô|’ qT+&ç yÓqTø£≈î£ >∑T+Á&É+>± ‹|üŒe˝…qT Ç˝≤ 5 ` 10 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ‘·sT¡ yê‘· e´‹πsø£ ~X¯˝À #˚j÷· *.

12) yÓT&É >=+‘·T ø=s¡≈î£ : 1) ≈£Ls=Ãì yÓT&ÉqT ≈£î&çy|’Ó ⁄ü ≈£î e+∫ ≈£î&ç uÛTÑ »eTT‘√ ø£\|üe˝…qT. n˝≤π> m&ÉeT uÛTÑ »eTT‘√ ø£\bÕ*. n˝≤π> yÓT&ÉqT eTT+<äT≈£î e+∫ >∑&e¶É TTqT #ÛêrøÏ ‘·–*+#ê*, ‘·sT¡ yê‘· yÓT&ÉqT yÓqTø£≈î£ e+#ê* Ç˝≤ 10 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ∫es¡>± yÓT&ÉqT düe´, n|ü düe´ ~X¯\˝À eè‘êÔø±s¡+>± ‹bÕŒ*.

2) ≈£î&ç ns¡#‹˚ ì ≈£î&ç #Ó$ô|ì’ ‘·\ô|q’ e⁄+∫ #˚‹‘√ •s¡dTü ‡qT ˇ‘·eÔ ˝…qT. eTs¡\ ‘·\ qT+&ç #˚‹yÓ|’ ⁄ü ˇ‹Ô&ç #˚jT· e˝…qT. á Á|üø±s¡+>± #˚‹‘√ •s¡dTü ‡qT, •s¡dTü ‡‘√ #˚‹ì ˇ‹Ô&ç #˚jT· ≥+ e\¢ yÓT&ÉjT· +<äT ˇø£ ø£+|üqeTT ø£\T>∑TqT. Ç˝≤ 4, 5 kÕs¡T¢ #˚jT· e˝…qT. 3) s¬ +&ÉT #˚‘T· \ y˚fifl¯ qT ˇø£ <ëì‘√ ˇø£{Ï ô|qy˚dæ ‘·\ yÓqTø£ uÛ≤>∑eTTq ñ+∫ #˚‘T· \‘√ ‘·\qT eT]j·TT ‘·\‘√ #˚‘T· \qT ˇ‹Ô&ç #˚jT· e˝…qT. Ç≥T¢ #˚jT· T≥e\q ‘·\ eT]j·TT yÓT&É≈î£ Äs√>∑´ ø£se¡ TT. 13) ø£qTï\ ø=s¡≈£î : düTU≤düqeTT˝À ≈£Ls=Ãì ‘·\qT ø£<ä|ü≈£î+&Ü 1) ø£fi¯flqT ô|’øÏ, ÁøÏ+<äøÏ ø£<ä|üe˝…qT 2) ø£fi¯flqT ≈£î&ç yÓ’|ü⁄≈£î, m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü ≈£î ø£<|ä ˝ü q… T. 3) ø£fifl¯ qT e\j·÷ ø£è‹˝À düe´ eT]j·TT n|üdeü ´ ~X¯\˝À Á‹|üŒe˝…qT. HÓeTà~>± Á‹bÕŒ*. y˚>+∑ >± Á‹|æŒ q≥¢sTT‘˚ ø£fió¯ fl ‹]–q≥T¢ nì|æ+#·TqT. Ä ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&ÉT ns¡#‘˚ T· \qT sê|æ&#ç d˚ æ ø£fifl¯ ≈£î ˇ‹Ô&ç ø£*–+#· ≈£î+&Ü ø£fifl¯ ≈£î ns¡#‘˚ T· \T ‘·–*+#ê*. Ç˝≤ #˚jT· ≥+ e\¢ ø£+{Ïqsê\T, ø£fió¯ fl X¯øeÔÏ T+‘·eTe⁄qT. ø£+{Ï n\dü≥ b˛e⁄qT.

34

bÁ ÕD≤j·÷eTeTT 1. uÛÁÑ dæøÔ ± ÁbÕD≤j·÷eT+ : düT\TyÓq’ , düTKyÓTqÆ Ädüq+˝À ≈£Ls=Ãì, s¬ +&ÉT Hêdæø± s¡+Á<ë\ <ë«sê s¬ +&ÉTqïs¡ ôdø£+&É¢ bÕ≥ XÊ«düqT ˝À|ü*øÏ rdüTø=ì eTs¡\ s¬ +&ÉTqïs¡ ôdø£+&É¢ bÕ≥T ˇø£ Áø£eT |ü<‹úä ˝À ãj·T{ÏøÏ e<ä˝≤*. á $<Û+ä >± ˇø£ÿ ì$Twü+˝À Ä>∑≈î£ +&Ü 12 kÕs¡T¢ uÛÁÑ dæøÔ ± ÁbÕD≤j·÷ìï #˚j÷· *. ˇø£ Äeè‘·+˝À 5 ì$TcÕ\ bÕ≥T #˚j÷· *.

C≤Á>∑‘\Ô· T : 1) n~Ûø£ s¡øbÔ£ ˛≥T, >∑T+&Ó »ãT“\‘√ u≤<Ûä |ü&y˚ ês¡T y˚>+∑ >± #˚jT· sê<äT. 2) XÊ«dü |”˝ÃÒ ≥|ü &ÉT ø£&TÉ |ü⁄ uÛ≤>∑+ ô|ø’ Ï sê≈£L&É<Tä . Vü≤è<äjT· ‘êq+ es¡≈£î >∑T+&Ó uÛ≤>∑+˝À >∑T+&Ó˝Àì meTTø£\ n+#·T\ es¡≈£î bı+π>≥≥T¢ XÊ«düì+bÕ*. &Éj·÷ÁbòÕy˚Tà{Ïø˘ &û|tÁ;‹+>¥ ù|πs uÛÑÅdæÔø£ ÁbÕD≤j·÷eT+ 3) y˚d$ü ø±\+˝À á ÁbÕD≤j·÷e÷\ dü+K´qT ‘·–+Z #ê*. Á|üj÷Ó »Hê\T : 1) »\TãT, <ä>T∑ ,Z n\Ø®, ÄkÕúà, nìï s¡ø±\ XÊ«dü dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T ‘·>T∑ ‘Z êsTT. }|æ]‹‘·T\Ô T ã\|ü&‘É êsTT, >∑T+&Ó, yÓT<ä&TÉ ≈£î ‘·–q+‘· ÁbÕDyêj·TTe⁄ n+<ä≥+ e\¢ Äs√>∑´e+‘·+ ne⁄‘êsTT. 2) <∏s’Ó êsTT&é, {≤Hé dæ˝‡Ÿ yÓTT<ä˝q’… >=+‘·T dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T qj·TeTe⁄‘s· TT. 3) s¡ø+Ô£ X¯ó~∆ ne⁄‘·T+~. yê‘·, |æ‘,Ô· ø£bÕò \ düeT‘Í\´+ ne⁄‘·T+~.

4) ÁbÕD≤ìï, eTqdüT‡qT dæsú ¡ |üsT¡ düT+Ô ~.

2) ø£bÕ\ uÛ≤‹ ÁbÕD≤j·÷eT+ : ø£bÕ\+ n+fÒ qT<äTs¡T. uÛ≤‹ n+fÒ ø±+‹, ‘˚»+, Á|üø±X¯+. eTq qT<äT{Ï uÛ≤>±ìï ø±+‹eT+‘·+, Á|üø±X¯e+‘·+ #˚ùd ÁbÕD≤j·÷eTy˚T ø£bÕ\ uÛ≤‹. ø£bÕ\ uÛ≤‹˝À XÊ«düqT ã\+>± ãj·T≥≈£î e<ä˝≤*. n+fÒ ì#êä«dü+ (πs#·ø+£ ) eTq X¯ø‘ÔÏ √ M˝…q’ +‘· y˚>+∑ >± #˚kÕÔ+. n|ü &ÉT ˝À|ü*øÏ >±* <ëq+‘·≥ n<˚ edüT+Ô ~. ø£bÕ\uÛ≤‹ì ìs¡+‘·sêj·T+>± ˇø£ ôdø£qT≈£î

35

ˇø£kÕ], ˇø£ ì$Twü+˝À 60 kÕs¡T¢ #=|ü q Ä|ü≈î£ +&Ü ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À 5 ì$TcÕ\T #˚j÷· *. ‘·sT¡ yê‘· 15 ì$TcÕ\≈£î ô|+#ê*. Á|üjÓ÷»Hê\T : 1) eTTK+ ø±+‹e+‘·+, ‘˚CÀe+‘·+ ne⁄‘·T+~.

2) Ädüeú ÷, XÊ«düÁøÏjT· yê´<ÛTä \T, n\Ø®\T, ôdq’ dt yÓTT<ä˝q’… s√>±\T qj·TeTÚ‘êsTT. 3) >∑T+&Ó, }|æ]‹‘·T\Ô yê´<ÛTä \T, dü÷\ú ø±j·T+, eT<ÛTä y˚TVü≤+, eT\ã<äø∆ +£ , mdæ&{ç ,Ï øÏ&ïç yê´<ÛTä \T, Áb˛ùd{º Ÿ Á>∑+~Û yê´<ÛTä \T qj·TeTe⁄‘êsTT. 4) X¯Øs¡ ÁbÕD≤<Ûës¡ #·Áø±\T X¯ó~∆ ne⁄‘êsTT. e÷qdæø£ Á|üXÊ+‘·‘,· ìX¯Ã\‘· \_ÛkÕÔsTT. C≤Á>∑‘\Ô· T : 1) n~Ûø£ s¡øbÔ£ ˛≥T, >∑T+&Ó»ãT“\T, ôV≤]ïj·÷, düj÷· {Ïø± düeTdü´\T ñqïyês¡T HÓeTà~>± #˚j÷· *.

3) u≤Vü≤´ ÁbÕD≤j·÷eTeTT : |ü<ëàdüq+˝À ø±ì dæ<ë›dqü +˝À ø±ì ≈£Ls=Ãì XÊ«düqT M˝…q’ +‘· es¡≈L£ >±*ì ãj·T≥≈£î e<ä˝≤*. ‘·sT¡ yê‘· ‘·\qT eTT+<äT≈£î e+∫ >∑&ܶìï #Ûê‹øÏ ‘·–˝Ò≥≥T¢ H=øÏÿ ô|{≤º* BìH˚ ªª»\+<Ûsä ¡ ã+<Û+ä μμ n+{≤s¡T. Ä ‘·sT¡ yê‘· bı≥ºqT ‘√|ü*øÏ ˝≤– yÓHÓïeTTø£≈£î H=øÏÿ|ü{≤º* BìH˚ ªñ&Ü´D ã+<Û+ä μ n+{≤s¡T. Ä ‘·sT¡ yê‘· eT\<ë«s¡+ (>∑T<äu≤Û >±˙ï) eT÷Á‘˚+Á~j·÷ìï ô|ø’ ˝Ï ≤– ñ+#ê* BìH˚ ªeT÷\ã+<Û+ä μ n+{≤s¡T. á eT÷&ÉT ã+<Ûë\qT ˇπøkÕ] #˚jT· {≤ìï ªeTVü‰ã+<Û+ä μ n+{≤s¡T. á $<Û+ä >± >±*ì |”\Ã≈£î+&Ü Ä|ü>*∑ –q+‘· düeTj·T+ ÄbÕ*. >±* |”\Ãe˝…qqï|ü &ÉT eTT+<äT eT÷\ ã+<Ûëìï ‘·sT¡ yê‘· ñ&Ü´D ã+<Ûëìï ‘·sT¡ yê‘· »\+<äs¡ ã+<Ûë\qT HÓeTà~>± e~*, HÓeTà~>± >±* |”˝≤Ã*. á $<Û+ä >± u≤Vü≤´ ÁbÕD≤j·÷e÷ìï ã+<Ûë\‘√ ø£*|æ 3 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. Á|üj÷Ó »Hê\T : 1) eT\<ë«s¡+ C≤s¡≥+, eT÷\X¯+K, |òwæ sü ,Y |òdæ Tü ´º ˝≤, jÓ÷ì C≤s¡T≥, n~Ûø£ eT÷Á‘·$düsq®¡ , eT÷Á‘·+˝À ÁkÕyê\T eT]j·TT jÓ÷ì düeTdü´\‘√ ñqïyês¡T Bìì 11 kÕs¡T¢ nuÛ≤´dü+ #˚j÷· *.

36

2)

X¯Øsêìï |ü]X¯óÁuÛ|Ñ sü ∫¡ , Ms¡´ >∑eTHêìï eè~∆ #˚d,æ lÁ|òTü düÿ\q+ e+{Ï yÓ|’ Øü ‘ê´\qT qj·T+#˚dTü +Ô ~.

3) ≈£î+&É*˙ y˚T˝§ÿ\T|ü⁄‘·T+~.

4) eT<ÛTä y˚TVü≤ yê´~Û ìj·T+Á‘·D˝À u≤>± |üì#˚dTü +Ô ~.

C≤Á>∑‘\Ô· T : 1) >∑T+&Ó »ãT“\Tqïyês¡T, n~Ûø£ s¡øbÔ£ ˛≥T ø£\yês¡T ì|ü⁄DT\ dü÷#·q\‘√ #˚j÷· *. 2) ãTT‘·TÁø£eT+, >∑]“¤D° Åd\Ô” T #˚jT· sê<äT. n–ïkÕs¡ÁøÏjT· : >±*ì ˇø£ÿ kÕ] ãj·T≥≈£î e<ä*, ñ|æ] ã+~Û+∫ bı≥ºqT ˝À|ü*øÏ ˝≤>∑T‘·÷, ãj·T≥≈£î e<äT\T‘·÷, >±*ì Ä|ü>*∑ –q+‘· düeTj·T+ Ç˝≤ #˚j÷· *. Ä ‘·sT¡ yê‘· |üP]Ô>± XÊ«dü rdüTø√yê*. Ç˝≤ eT÷&ÉTkÕs¡T¢ #˚j÷· *.

4. ñ»®sTT ÁbÕD≤j·÷eTeTT : @ Ädüq+˝À nsTTHê ≈£Ls=Ãì M˝…q’ +‘·>± >=+‘·T ø£+&Ésê\qT _–+∫, s¬ +&ÉT Hêdæø± s¡+Á<ë\ >∑T+&Ü X¯ã+∆ ‘√ }|æ]‹‘·T\Ô ì+&Ü >±*ì |”*à ‘·\qT eTT+<äT≈£î ~+∫ >∑&+¶É ‘√ #Ûê‹øÏ ‘·–*+∫ ª»\+<äs¡ ã+<Û+ä μ y˚j÷· *. n˝≤ 10 ôdø£qT\T ñ+∫q ‘·sT¡ yê‘· ã+<Û+ä e<ä* m\¢| ü &É÷ ≈£î&ç eTT≈£îÿ s¡+Á<Û+ä eT÷dæ m&ÉeT eTT≈£îÿ s¡+Á<Û+ä <ë«sê e÷Á‘·yT˚ BÛs+È¡ >± XÊ«düqT e<ä˝≤*. á $<Û+ä >± ñ»®sTT ÁbÕD≤j·÷eT+ ø£˙dü+ 5 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. düeTdü´\T ñqïyês¡T 11 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. Á|üj÷Ó »Hê\T : 1) <∏s’Ó êsTT&é, >∑Ts¡ø,£ ìÁ<ä˝$Ò T, Vü≤è<äjT· s√>±\T, Ädüeú ÷, {≤ì‡˝Ÿ‡, >=+‘·Tø£≈î£ dü+ã+~Û+∫q yê´<ÛTä \T qj·TeTe⁄‘êsTT. 2) e÷qdæø£ e‹Ô&,ç s¡øbÔ£ ˛≥T, nJs¡+í , ø°fifl¯ yê´<ÛTä \T, »˝À<äs+¡ , ø£j å T· , »«s¡+, |”V¢ ≤ü dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T ≈£L&Ü qj·TeTe⁄‘êsTT. 5) nqT˝ÀeT, $˝ÀeT ÁbÕD≤j·÷eTeTT : á ÁbÕD≤j·÷e÷ìøÏ dæús¡+>± düTU≤düq+˝À ≈£Ls=Ãì ≈£î&ç#˚‹

37

u§≥qy˚\T‘√ ≈£î&ç Hêdæø±s¡+Á<ëìï eT÷dæ }|æ] ‹‘·T\Ô T |üP]Ô>± ì+&˚ es¡≈î£ m&ÉeT s¡+Á<Û+ä ‘√ yÓT\¢>± XÊ«dü|*” à m&ÉeT s¡+Á<Ûëìï ñ+>∑s+¡ y˚\T‘√ eT÷dæ, ≈£î&ç s¡+Á<Ûëìï ‘Ós∫¡ >±*ì |üP]Ô>± yÓT\Z>± e<ä˝≤*. ‘·sT¡ yê‘· ≈£î&ç eTT≈£îÿ‘√ >±* |”*à m&ÉeT eTT≈£îÿ‘√ e<ä˝≤*. á $<Û+ä >± ˇø£ <ëì ‘·sê«‘· ˇø£{>Ï ± ≈£î&ç, m&ÉeT Hêdæø±s¡+Á<ë\ <ë«sê nqT˝ÀeT, $˝ÀeT ÁbÕD≤j·÷e÷ìï 3 ì$TcÕ\T‘√ yÓTT<ä\T ô|{Ϻ düeTj·÷ìï ô|+#ê*. Á|üj÷Ó »Hê\T : 1) Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü kÕ<Ûäq #˚ùdÔ X¯Øs¡ eT+‘·{øÏ ° ÁbÕDX¯øÔÏ düs|¡ süò ê #˚ùd nìï Hê&ÉT\÷ |ü]X¯ó<äe∆ Te⁄‘êsTT. 2) X¯Øs¡+˝À n~Ûø+£ >± ù|s¡T≈£îb˛sTTq ø=e⁄« ø£]– s¡ø£ÔHêfi≤\T |üP]Ô>± ‘Ós¡T#·Tø=ì >∑T+&Ó≈î£ s¡øÔ£ Á|üdsü D ¡ ìs¡+‘·sêj·T+>± kÕ>∑T‘·T+~.

3) yê‘·, |æ‘,Ô· ø£|üò <√cÕ\T ‘·>T∑ ‘Z êsTT. 4) yê‘· <√wü+ e\¢ @s¡Œ&˚ ø°fifl¯ H=|ü \T, <∏s’Ó êsTT&é yê´<ÛTä \T, H=|ü \T, eT÷Á‘·, »qH˚+Á~j·T dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T qj·TeTe⁄‘êsTT. 5) J$‘·+˝À e´‹πsø£ uÛ≤yê\T ‘=\– $XÊ«dü+, ñ‘ê‡Vü≤+, Ädüø,ÔÏ <Ûs’Ó ´¡ + ô|s¡T>∑T‘êsTT. 6) ÁuÛ≤eTØ ÁbÕD≤j·÷eTeTT : düTU≤düq+˝À ≈£Ls=Ãì ø£fió¯ fl eT÷düTø=ì s¬ +&ÉT #˚‘T· \ u§≥q y˚fifl¯ ‘√ #Óe⁄\T eT÷dæ, #·÷|ü⁄&TÉ y˚fió¯ flqT qT~{Ïô|’ ñ+∫ $T–*q eT÷&ÉT y˚fi¯ófl‘√ ø£fi¯flqT eT÷dæñ+∫ Hêdæø±s¡+Á<Ûë\ <ë«sê |üP]Ô>± >±*ì |”*Ã, H√s¡TeT÷dæ yÓT\¢>± XÊ«dü e<äT\T‘·÷ ‘·TyÓTà<ä s¡a+ø±s¡+ #˚ùd Ø‹˝À z+ø±s¡+ #˚j÷· *. á $<Û+ä >± 3 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ø±´q‡sY, &çÁ|üwHü ,é bÕ]ÿq‡Hé‡ yê´~Û, yÓTÁÆ >¬ H’ ,é

38

>∑T+&Ó dü+ã+<Ûä yê´<ÛTä \T, ø£+{Ï »ãT“\T ñqïyês¡T 11 qT+&ç 21 kÕs¡T¢ kÕ<Ûqä #˚j÷· *. Á|üj÷Ó »q+ : 1) eTqdüT‡ ìX¯Ã\dæ‹ú bı+<äT‘·T+~. e÷qdæø£ Ä+<√fi¯q, n~Ûø£ s¡øbÔ£ ˛≥T, >∑T+&Ó »ãT“\T e+{Ï yê´<ÛTä \T qj·TeTe⁄‘êsTT. 7) ñBZ‘· ÁbÕD≤j·÷eT+ : dæsú +¡ >± ≈£Ls=Ãì \j·Tã<ä+› >± 3 qT+&ç 5 ôdø£q¢ bÕ≥ s¬ +&ÉT Hêdæø\£ <ë«sê XÊ«düqT ˝ÀìøÏ rdüTø=ì z+ ø±sêìï ñ#·Ã]dü÷Ô düTe÷s¡T 15 qT+&ç 20 ôdø£q˝¢ À XÊ«düqT ãj·T{ÏøÏ e<ä˝≤*. á $<Û+ä >± 5 qT+&ç 10 ì$TcÕ\T #˚j÷· *.

8) Á|üDe ÁbÕD≤j·÷eT+ (<Ûë´q+) : ô|’ ÁbÕD≤j·÷e÷\T kÕ<Ûqä #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· ø£fió¯ fl eT÷düTø=ì <Ûë´q eTTÁ<ä˝À eTqdüT‡qT XÊ«düÁøÏjT· ô|’ \>∑ï+ #˚dæ |ü$Á‘· z+ø±s¡ Á|üDe eT+Á‘êìï ÁX¯<>∆ä ± »|æ+#ê*. eT+∫ jÓ÷>∑ X¯øÔÏ ñ<ä“$¤ düT+Ô ~. Ç˝≤ M˝…q’ +‘· ùd|ü⁄ <Ûë´q+ #˚j÷· *.

ÄdüHê\T I.

≈£Ls=Ãì #˚ùd$ :

eT+&É÷ø±düq+ : $<Ûëq+ : eÁC≤düq+˝À ≈£Ls=Ãì #˚‹ u§≥q y˚fió¯ fl eT&ç∫ |æ&øç fiÏ ó¯ fl

1(a)

1(b)

39

_–+∫ s¬ +&ÉT |æ&øç fiÏ fl¯ qT Hê_Û (u§&ÉT)¶ øÏ Çs¡TyÓ|’ ⁄ü \ ñ+∫ XÊ«düqT ãj·T≥≈£î e<äT\T‘·÷ eTT+<äT≈£î e+– ‘·\qT ô|ø¬’ ‹Ô eTT+<äT≈£î #·÷&Ü*. ø=+‘· ùde⁄ es¡≈î£ á dæ‹ú ˝À ñ+&ç ‘·sT¡ yê‘· ‹]– eÁC≤düq+ ˝ÀøÏsêyê*. Ç˝≤ 3, 4 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ˝≤uÛ≤\T : 1) JsêíXj ¯ T· eTTqT, bÕ+ÁøÏj÷· dtqT ÁøÏj÷· e+‘· yÓTTqs¡TÃqT. ø±e⁄q ÇqT‡*Hé ñ‘·Œ‹Ô ô|s¡T>∑TqT. &Éj÷· _{Ïdt qj·TeT>∑TqT. 3) Vü≤è<äjT· eTTq≈£î eT+∫~.

X¯XÊ+ø±düqeTT $<Ûëq+ : eÁC≤düqeTT˝À ≈£Ls=Ãì XÊ«dü rdüT≈£î+≥÷ s¬ +&ÉT #˚‘T· \qT ô|ø’ Ï m‘êÔ*. eTT+<äT≈£î e+>∑T#·T XÊ«düqT ãj·T≥øÏ e<äT\T‘·÷ #˚‘T· \T H˚\ô|’ Äìdü÷Ô yÓ÷#˚‘T· \T ‘·\ qT<äTs¡T ≈£L&Ü H˚\qT ‘êπø≥≥T¢ yÓ÷bÕ*. |æsT¡ <äT\T ô|ø’ Ï ˝Òe≈£L&É<Tä . Ç˝≤ ø=+‘· düeTj·T+ ñ+&ç ‹]– eÁC≤düq dæ‹ú øÏ sêyê*. ˝≤uÛ≤\T : 1) Vü≤è<äjT· eTTq≈£î Äs√>∑´+ Ç#·TÃqT. 2) Áù|>∑T\T, JsêíXj ¯ T· eTT, eT÷Á‘·|+æ &Ü\≈£î ã\eTTì#·TÃqT. 3) Åd\Ô” >∑sꓤXj ¯ T· eTTq≈£î ã\eTT ì#·TÃqT bı≥º, q&ÉTeTT #·T≥÷ºñqï n~Ûø£ Áø=e⁄«qT ‘·–Z+#·TqT. 4) e÷qdæø£ yê´<ÛTä \T, $düT>∑T, ø√|üeTT ‘·>T∑ qZ T.

ns¡∆eT‘˚‡´+Á<ëdüqeTT $<Ûëq+ : <ä+&ÜdüqeTTq ≈£Ls=Ãì (¬s+&ÉT ø±fi¯ófl eTT+<äT≈£î #ê|æ) m&ÉeTø±*ì eT&ç∫ ø±*eT&ÉeTqT |æsT¡ <äT\ e<ä≈› î£ ‘˚yê*, ≈£î&ç ø±\TqT eT&ç∫ ≈£L&ç yÓ÷ø±\TqT m&ÉeT #˚‹øÏ, #Ûê‹øÏ eT<Û´ä qT+∫ ≈£î&ç bÕ<äeTTqT m&ÉeT yÓ÷ø±\T e<ä› ãj·T{Ïy|’Ó ⁄ü uÛ÷Ñ $Tô|’ ñ+∫ m&ÉeT #˚‹‘√ |ü≥Tºø√yê*. ≈£î&ç #˚‹ì q&ÉTeTT

40

yÓqTø£ qT+&ç Á‹|æŒ ≈£î&çy|’Ó ⁄ü q≈£î ‹]– #·÷&Ü*. á $<Û+ä >± ø=+‘· düeTj·T+ ñ+&ç ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&Ée yÓ|’ ⁄ü ≈£L&Ü #˚j÷· *. ˝≤uÛ≤\T : 1) eT<ÛTä y˚TVü≤eTT eT]j·TT q&ÉTeTT H=|æŒ yê´<ÛTä \ ìyês¡D n>∑TqT. 2) Vü≤è<äjT· $ø±s¡eTTqT ‘=\–+∫ Áù|e⁄\≈£î ã\$T#·TÃqT. 3) M|ü⁄, yÓHïÓ eTTø£ uÛ≤>±\˝À s¡øÔ£ Á|üdsü D ¡ düe´+>± ne⁄qT.

>√eTTU≤düqeTT $<Ûëq+ : <ä+&ÜdüqeTT˝À ≈£Ls=Ãì, m&ÉeTø±*ì eT&ç∫ <ëì eT&ÉeTô|’ ≈£Ls=Ãì, ≈£î&çø±\T ô|q’ ñ+∫ yÓ÷ø±fi¯ófl ˇø£ <ëìô|’ ˇø£{Ï ñ+&ÉTq≥T¢ n+fÒ m&ÉeT yÓ÷ø±\Tô|’ ≈£î&ç yÓ÷ø±\T ñ+&Ü*. ≈£î&ç #˚‹ì ô|’ ø¬ ‹Ô yÓqTø£≈î£ n+fÒ M|ü⁄yÓ|’ ⁄ü ≈£î ÁøÏ+<ä≈î£ #êbÕ*. m&ÉeT #˚‹ì ÁøÏ+~ qT+&ç yÓqTø£≈î£ n+fÒ M|ü⁄ yÓ|’ ⁄ü ≈£î ô|ø’ Ï #êbÕ*. yÓT&É, q&ÉTeTT ‹qï>± ñ+∫, ≈£L&ç #˚‹ì m&ÉTeT #˚‹ì y˚fifl¯ ‘√ ã+~Û+∫ ˇø£{Ï s¬ +&ÉT ì$TcÕ\T ñ+#ê*. Ä ‘·sT¡ yê‘· ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T e÷]à s¬ +&Ée yÓ|’ ⁄ü ≈£L&Ü #˚j·÷*. ˝≤uÛeÑ TT\T : 1) n+&Éø√X¯eè~∆, <Ûë‘·Ts√>∑eTT\T, ãVüQeT÷Á‘·eTT, ÅdÔ” >∑sꓤXj ¯ T· , ãTT‘·TÁø£eT s√>∑eTT\ô|’ $X‚wü Á|üu≤Û eeTT. 2) ø±˝ÒjT· eTT, eT÷Á‘· |æ+&ÉeTT\≈£î ã\eTTì#·TÃqT. ø°fifl¯ yê‘·eTT\qT ‘=\–+#·TqT II

uÀsê¢|&ü TÉ ø=ì #˚ùd$ :

eTø£sêdüq+ $<Ûëq+ : bı≥ºô|’ uÀsê¢ |ü&TÉ ø=ì s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl <ä>sZ∑ >¡ ± #ê|æ, ‘·\qT ô|ø’ Ï ˝Ò|,æ s¬ +&ÉT yÓTT#˚‘T· \T ÁøÏ+<äøÏ Äìà s¬ +&ÉT ns¡#‘˚ T· \ô|’ >∑&e¶É TT Äìà eTT+<äT≈£î #·÷&Ée˝…qT. XÊ«dü |”\Tdü÷Ô eTT+<äT ˇø=ÿø£ÿ ø±\T ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl yÓqTø£≈î£ eT&ç∫ |æsT¡ <äT\≈£î ‘êøÏ+#·e˝…qT. XÊ«düqT $&É÷dü÷Ô

41

ø±fi¯flqT ‹qï>± #ê|üe˝…qT. á $<Û+ä >± 20 qT+&ç 25 kÕs¡T¢ #˚jT· e˝…qT. ˝≤uÛeÑ TT\T : 1) q&ÉTeTT H=|æŒ, düj÷· {Ïø±, düsê«sTTø£˝Ÿ kÕŒ+&ç˝{’… dÏ t yÓTT<ä˝q’… düeTdü´\≈£î m+‘√ ñ|üdeü Tq+ ø£*–+#·TqT. 2) ÄdüeÔ ÷, XÊ«dü dü+ã+<Ûä s√>∑eTT\T, yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü \ ìyês¡D˝À m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT.

uÛTÑ »+>±düqeTT

(I & II)

1. $<Ûëq+ : bı≥ºô|’ uÀsê¢ |ü&TÉ ø=ì ns¡#‘˚ T· \qT #ÛêrøÏ Çs¡TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ H˚\ô|’ ñ+∫ >±*|”\Tdü÷Ô Hê_Ûô|’ uÛ≤>±ìï ô|ø’ Ï ˝Ò|ü⁄‘·÷ Äø±XÊìï #·÷&Ü*. Hê_ÛøÏ ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+ uÛ÷Ñ $Tô|’ Äì+∫, ø±fi¯flqT #ê|æ bÕ<äeTT\T s¬ +&É÷ <ä>sZ∑ >¡ ± ø£*|æ ñ+#ê*. Ç˝≤ 30 ôdø£qT¢ ñ+&ç >±*ì e<äT\T‘·T e÷eT÷\T dæ‹ú øÏ sêyê*. Ç˝≤ 4, 5 kÕs¡T¢ #˚j÷· *.

2. $<ÛëqeTT : #˚ùd $<Ûëq+ n+‘ê ˇø£ÿfÒ Bì˝À s¬ +&ÉT ns¡#‘˚ T· \T ˇø£ <ëìô|’ ˇø£{Ï ñ+∫ #ÛêrøÏ ÁøÏ+<äq ñ+∫ #Ûêrì ô|ø’ Ï ˝Ò|⁄ü ‘êeTT. ˝≤uÛ+Ñ : 1) düsê«sTTø£˝Ÿ kÕŒ+&ç˝{’… dÏ ,t dæ|¢ &t dç ÿt eT]j·TT düeTdüÔ yÓHïÓ eTTø£ düeTdü´\≈£î #·øÿ£ ì |ü]cÕÿs¡+.

X¯\uÛ≤düqeTT ` 1 $<Ûëq+ : bı≥ºô|’ uÀsê¢ |ü&TÉ ≈£îì s¬ +&ÉT ns¡#‘˚ T· \qT ‘=&É\ ÁøÏ+<ä ñ+∫ XÊ«düqT ˝À|ü*øÏ rdüTø=ì ≈£î&çø±\T yÓ÷ø±* e<ä› e+#·≈î£ +&Ü ô|ø’ Ï ˝ÒbÕ*. >∑&ܶìï uÛ÷Ñ $Tô|’ Äì+#ê*. XÊ«düqT e<äT\T‘·÷ ø±*ì H˚\ô|ø’ Ï

42

rdüT≈£îsêyê*. n<˚ $<Û+ä >± m&ÉeT ø±*‘√ ≈£L&Ü #˚j÷· *. Ç˝≤ 3 ` 4 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. n<˚ rÁe q&ÉTeTT H=|æŒ>±ì, >∑T+&Ó »ãT“\T >±ì ˝Òq≥¢sTT‘˚ s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl ø£*|æ ˇπø kÕ] #˚j÷· *. ñjÓ÷>∑eTT\T : 1) q&ÉTeTT H=|æŒ, düj÷· {Ïø±, yÓHïÓ eTTø£ ÁøÏ+<ä uÛ≤>∑+˝À ø£\T>∑T s√>∑eTT\ ô|’ $X‚weü TT>± |üì#˚jT· TqT.

X¯\uÛ≤düqeTT ` 2 $<ÛëqeTT : bı≥ºô|’ uÀsê¢ |ü&ÉTø=ì ≈£î&ç #˚‹ì #Ó$ eT]j·TT ‘·\ düè•+#˚≥≥T¢ ‹qï>± #ê|üe˝…qT. m&ÉeT #˚‹ì yÓqTø£ M|ü⁄ ô|’ ñ+#·e˝…qT. XÊ«düqT ˝À|ü*øÏ rdüT≈£î+≥÷ eTT+<ä] qT+&ç ‘·\qT ≈£î&ç #˚‹ì, yÓqTø£ qT+&ç m&ÉeT bÕ<äeTTqT uÛ÷Ñ $Tô|’ qT+&ç ô|ø’ Ï ˝Ò|eü ˝…qT. á dæ‹ú ˝À ø=+‘· ùd|ü⁄ ñ+&ç j·T<Ûëdæ‹ú øÏ sêe˝…qT. Ç˝≤π> #˚‹ì e÷]à #˚jT· e˝…qT.

X¯\uÛ≤düqeTT ` 3 $<Ûëq+ : bı≥ºô|’ uÀsê¢ |ü&TÉ ø=ì s¬ +&ÉT #˚‘T· \T M|ü⁄ yÓqTø£ ˇø£ <ëì‘√ s¬ +&Ée #˚sTT eTDÏø≥ £ TºqT |ü≥Tºø=qe˝…qT. XÊ«düqT ˝À|ü\øÏ rdüT≈£î+≥÷ yÓTT<ä≥ #Ûêr, ‘·\qT j·T<ÛëX¯øÔÏ ô|ø’ Ï ˝Ò|æ ô|ø’ Ï #·÷&Ée˝…qT. XÊ«düqT e<äT\T‘·÷ |üPs¡«dæ‹ú øÏ sêe˝…qT.

43

˝≤uÛ≤\T : X¯\uÛ≤düq+ ` 1 ≈£î @$<Ûyä TÓ qÆ ˝≤uÛ≤\T ñHêïjÓ÷ ny˚ M{ÏøÏ ≈£L&Ü ñ+&ÉTqT. III

yÓ\ø¢ \Ï |ü&TÉ ø=ì #˚ùd$ :

ñ‘êÔq bÕ<ëdüqeTT $<Ûëq+ : yÓ\ø¢ ˝Ï ≤ |ü&TÉ ø=ì ns¡#‘˚ T· \T ‘=&É\ Á|üø£ÿq H˚\ô|’ Äì+∫, ø±fi¯ófl s¬ +&É÷ ‹qï>± #ê|æ bÕ<ë\T s¬ +&É÷ ø£*|æ ñ+#ê*. Ç|ü &ÉT XÊ«düqT ˝À|ü*øÏ rdüTø=ì ø±fi¯flqT eT&Ée≈£î+&Ü ‹qï>± 30 &çÁ^\ es¡≈î£ HÓeTà~>± ô|ø’ Ï m‹Ô ø=+‘· ùd|ü⁄ ñ+&Ü*. HÓeTà~>± ø±fi¯flqT H˚\ô|ø’ Ï ‘˚yê* XÊ«düqT ãj·T{ÏøÏ e<ä˝≤*. ø=+‘· $ÁXÊ+‹ rdüTø=ì eTs¡˝≤ #˚j÷· * Ç˝≤ 5, 6 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. q&ÉTeTT H=|æŒ n~Ûø+£ >± ñqï yês¡T ˇø=ÿø£ÿ ø±*‘√ á Ädüq+ #˚j·÷*. ˝≤uÛ≤\T : 1) Bì e\q k˛˝≤sY ô|ø¢ò ‡˘ (Hê_Û #·Áø£+) dü] #˚jT· ã&ÉTqT. 2) eT\ã<äø∆ e£ TT, >±´dt Á≥ãT˝Ÿ, dü÷\ú ø±j·TeTT <ä÷s¡eT>∑TqT. Js¡í X¯øÔÏ ô|s¡T>∑TqT.

ns¡ú Vü≤˝≤düqeTT $<Ûëq+ : á ÄdüqeTT ñ‘êÔq bÕ<ëdüqeTT e˝…H˚ j·TT+&ÉTqT. uÛ<Ò eä TT øπ e\eTT ñ‘êÔq bÕ<ëdüq eTT˝À s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl düTe÷s¡T 300 &çÁ^\T ô|ø’ Ï ˝Ò|⁄ü ‘ês¡T. ø±ì ns¡ú Vü≤˝≤düqeTT˝À 900 &çÁ^\T ˝Ò|ãü &ÉTqT.

44

˝≤uÛeÑ TT\T : ñ‘êÔq bÕ<ëdüqeTTq≈£î ø£\T>∑T ˝≤uÛeÑ TT\˙ï ø£\T>∑TqT. dü÷\ú ø±j·T+ ‘·–+Z #·T≥˝À ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT.

bÕ<ä eè‘êÔdüqeTT >

$<Ûëq+ : yÓ\¢øÏ˝≤ |ü&ÉTø=ì #˚‘T· \T s¬ +&É÷ X¯ØsêìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ±H˚\ ô|’ ñ+#ê*. ø±fi¯ófl s¬ +&É÷ <ä>sZ∑ >¡ ± ñ+#ê*. ≈£î&çø±*ì ô|’ ø¬ ‹Ô eè‘êÔø±s¡+˝À Á‹bÕŒ*. Ç˝≤ 5 ` 10 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ‘·sT¡ yê‘· e´‹πsø£ ~X¯˝À Á‹bÕŒ*. ‘·sT¡ yê‘· ≈£î&ç ø±\TqT ~+|æ m&ÉeTø±\T ô|’ ø¬ ‹Ô ô|’ $<Û+ä >± #˚j÷· *. ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&É÷ ø±fi¯óflqT ø£*|æ ˇπøkÕ] ô|ø¬’ ‹Ô >∑T+Á&É+>± ø±¢ø˘ yÓC’ Ÿ, @+{° ø±¢øy˘ C’Ó Ÿ ‹bÕŒ*. ˝≤uÛ≤\T : ‘=&É\T, |æs¡T<äT\T, q&ÉTeTT uÛ≤>±\˝À ô|]–q Áø=e⁄«qT ø£]–+#·TqT. bı≥ºqT ‘˚*ø£>±, |ü\T#·>± #˚jT· TqT.

>

~«#·ÁøÏø±düqeTT

>

>

$<Ûëq+ : yÓ\ø¢ ˝Ï ≤ |ü&TÉ ø=ì #˚‘T· \T s¬ +&É÷ X¯ØsêìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± H˚\ô|’ ñ+#ê*. XÊ«düqT |”\TÃø=ì ˇø£ ø±\TqT |üP]Ô>± ô|ø’ Ï ˝Ò|æ ñ+∫ s¬ +&Ée ø±\T eT&ç∫ eT&ÉeTqT ‘=&É\e<ä› qT+&ç >∑T+Á&É+>± ôdø’ ˝Ï Ÿ #·Áø£eTT e˝… ‹|üŒe˝…qT. á $<Û+ä >± X¯øìÔÏ ã{Ϻ 10 ` 20 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ‘·sy¡ ê‘· ø±\T e÷]à #˚j÷· *. á $<Û+ä >±H˚ s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl ˇπø kÕ] ‹|ü ‘·÷ ôdø’ ˝Ï Ÿ ‘=πøÿ $<Û+ä >± ø±fi¯flqT Á‹|üŒe˝…qT. ‘·s¡Tyê‘· e´‹πsø£ ~X¯˝À #˚j÷· *. Ç˝≤ 10 ` 15 kÕs¡T¢ X¯øìÔÏ ã{Ϻ #˚j·÷*.

45

˝≤uÛ≤\T : 1) dü÷\ú ø±j·T+ ‘·–+Z #·TqT, nHêeX¯´ø£eTT>± ô|]–q ãs¡Te⁄qT oÁ|òTü eTTq ‘·–+Z #·TqT. 2) eT\ã<äø∆ e£ TT, nJs¡eí TT, ÄeT¢|‘æ eÔ· TT yÓTT<ä\>∑Tq$ ‘=\–+#·TqT.

|üeqeTTø±ÔdüqeTT $<Ûëq+ : yÓ\ø¢ ˝Ï ≤ |ü&TÉ ø=ì ≈£î&çø±*ì eT&ç∫ XÊ«düe<äT\T‘·÷ yÓ÷ø±*ì #˚‘T· \ düV‰ü j·TeTT‘√ #Ûê‹ e<ä≈› î£ ‘˚yê*. eTT≈£îÿqT yÓ÷ø±*‘√ ‘êø±*. m&ÉeT ø±\TqT ‹qï>± H˚\ô|’ #ê∫ ñ+#ê*. ø=+‘· düeTj·T+ ‘·s¡Tyê‘· j·T<Ûëdæ‹ú øÏ sêyê*. ‘·sT¡ yê‘· m&ÉeT ø±*‘√ #˚j÷· *. Ä ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&ÉT ø±fi¯fl‘√ á ÄdüqeTT #˚j÷· *. ˝≤uÛ≤\T : bı≥º uÛ≤>∑+˝À ô|]–q Áø=e⁄«qT ‘·–+Z #·TqT. 2) ÄeT¢|‘æ eÔ· TT (mdæ&{ç )Ï >∑T+&Ó »ãT“\T, ø°fi¯fls√>∑eTT\T eT]j·TT q&ÉTeTT H=|æŒ yÓTT<ä\>∑T yê{ÏøÏ ñ|üj÷Ó >∑eTT. 3) ø£&TÉ |ü⁄˝À yêj·TT $ø±s¡eTTqT ‘=\–+#·TqT. 4) Åd\Ô” yê´<ÛTä \T, >∑sꓤXj ¯ T· dü+ã+~Û‘· yê´<ÛTä \T ‘·–+Z #·TqT.

eTs¡ÿ{≤düqeTT $<Ûëq+ : yÓ\ø¢ ˝Ï ≤ |ü&TÉ ø=ì s¬ +&ÉT #˚‘T· \T uÛTÑ C≤\≈£î düe÷+‘·s+¡ >± #êbÕ*. ns¡ #˚‘T· \T Äø±X¯+ yÓ|’ ⁄ü q≈£î ‹|æŒj·TT+#ê*. s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl yÓ÷ø±fi¯fl e<ä› eT&ç∫ bÕ<ë\qT |æsT¡ <äT\≈£î ‘·–˝Ò≥≥T¢ ñ+#ê*. Ç|ü &ÉT yÓ÷ø±fi¯flqT ≈£î&çy|’Ó ⁄ü q≈£î e+∫ ≈£î&ç yÓ÷ø±*ì H˚\ô|’ Äì+#ê*. m&ÉeT yÓ÷ø±\T ≈£î&ç yÓ÷ø±*ô|’ ñ+#ê*. ≈£î&ç bÕ<ä+ ô|’ m&ÉeT bÕ<ëìï ñ+#ê*. ‘·\qT m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü ‹|æŒ m&ÉeT ns¡#s˚ TTì #·÷&Ü*. Ç<˚ $<Û+ä >± m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü qT+&ç ≈£L&Ü #˚j÷· *.

46

$<Ûëq+ 2 : yÓTT<ä{Ï Ädüq+ e˝… y˚j÷· *. ø±˙ Bì˝À s¬ +&ÉT yÓ÷ø±fi¯fl eT<Û´ä n&ÉT>∑Tqïs¡ <ä÷s¡+ ñ+#ê*. Ç|ü &ÉT ≈£î&ç yÓ÷ø±*ì ≈£î&çy|’Ó ⁄ü q≈£î e+#·Tø=qT#·T uÛÑ÷$Tô|’ yÓ÷bÕ*. m&ÉeT yÓ÷ø±*ì ≈£î&ç bÕ<äeTTô|’ ñ+#ê*. yÓT&ÉqT m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü e+∫ j·TT+#·TeTT. Ç<˚ $<Û+ä >± s¬ +&Ée bÕ<äeTT‘√ ≈£L&Ü #˚j÷· *.

1

2 $<Ûëq+ 3 : yÓ\ø¢ ˝Ï ≤ |ü&÷É ø=ì s¬ +&ÉT Vü≤düeÔ TT\qT uÛTÑ »eTT\≈£î düe÷+‘·s¡ eTT>∑ #ê|æ, ns¡#‘˚ T· \T Äø±X¯eTT yÓ|’ ⁄ü ñ+#ê*. ≈£î&ç ø±*ì HÓeTà~>± ô|ø’ Ï 900 &çÁ^\ es¡≈î£ m‹Ô yÓ÷ø±* <ä>sZ∑ ¡ e+#·≈î£ +&Ü 3 ≈£î&ç bÕ<ëìï m&ÉeT ns¡#˚sTT e<ä›≈£î rdüTø=ì yÓfi¯fle˝…qT. n|ü &ÉT XÊ«dü ˝À|ü*øÏ ì+|æ ‘·\qT ≈£î&çy|’Ó ⁄ü ≈£î ‹|æŒ ≈£î&ç ns¡#s˚ TTì #·÷&Ü*. m&ÉeT ø±\TqT ‹qï>± ñ+#ê*. á dæ‹ú ˝À ø=+‘· ùd|ü⁄ ñ+&ç ≈£î&çø±\TqT 900 es¡≈î£ ô|ø¬’ ‹Ô HÓeTà~>± m&ÉeT ø±* |üøÿ£ ≈£î ‘Ó∫à j·T<Ûëdæ‹ú øÏ sêyê*. Ç<˚ $<Û+ä >± m&ÉeT ø±*‘√ ≈£L&Ü #˚j÷· *. á $<Û+ä >± 3, 4 kÕs¡T¢ #˚j÷· *.

˝≤uÛ≤\T : 1) q&ÉTeTT H=|æŒ, düs¬ «’ sTTø£˝Ÿ kÕŒ+&ç ˝…{’ dÏ ,t dæ|¢ &t dç ÿt , eT]j·TT düj÷· {Ïø±\ ìyês¡D≈£î ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. 2) eT\ã<äø∆ +£ , >±´dt, bı≥º H=|ü \T, $s√#·qeTT\T ‘=\–b˛e⁄qT.

47

X¯yêdüqeTT $<Ûëq+ : yÓ\ø¢ ˝Ï ≤ |ü&TÉ ø=ì #˚‘T· \T, ø±fi¯ófl m&É+>± #ê|æ ø£fió¯ fl eT÷düTø=ì HÓeTà~>± 4 ` 5 XÊ«dü\T BÛs+È¡ >± rdüTø=ì e<ä˝≤*. eTqdüT˝À @ Ä˝À#·q sê˙j·T≈£î+&Ü $ÁXÊ+‹ì, Äq+<ëìï bı+<ë*.

˝≤uÛ≤\T : 1) e÷qdæø£ ˇ‹Ô&,ç ôV≤’ ._.|æ., ìÁ<ä˝$Ò T yÓTT<ä˝q’… yê{Ïì b˛>=≥TºqT. 2) X¯Øs¡eTT, eTqdüT‡, eTdæwÔ ÿü eTT eT]j·TT Ä‘·à≈£î |üPs¡í $ÁXÊ+‹, X¯ø,ÔÏ ñ‘ê‡Vü≤eTT, Äq+<äeTT\T \_Û+#·TqT. 3) <Ûë´q dæ‹ú $ø±düeTT H=+<äTqT. 4) ÄdüqeTT\T y˚j·TTq|ü⁄&ÉT eT<Ûä´ eT<Ûä´˝À X¯yêdüqeTT y˚jT· ≥+ e\¢ ø=~› düeTj·TeTTq+<˚ X¯Øs¡eTT jÓTTø£ÿ ã&É*ø£ ‘=\–b˛e⁄qT.

dæ+Vü‰düqeTT $<Ûëq+ : eÁC≤düqeTT˝À ≈£Ls=Ãì yÓ÷ø±fi¯flqT yÓ&\É TŒ>± ñ+∫ #˚‹ y˚fió¯ fl yÓqTø£≈î£ ñ+&˚ $<Û+ä >± ns¡#‘˚ T· \T ‘=&É\T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ b˛ìyê«*. >±* u≤>± |”*à Hê\Tø£qT ãj·T≥≈£î #ê|æ ø£qTu§eTà\ eT<Ûä´ #·÷dü÷Ô dæ+Vü≤eTTe˝… >∑]®+#·e˝…qT. á $<Ûä+>± 3 ` 4 kÕs¡T¢ #˚j·Te˝…qT. dæ+Vü‰düqeTT y˚dæq ‘·s¡Tyê‘· ø£+sƒ¡eTT qT+&ç #=+>∑e<äT\T‘·÷ #˚‹‘√ ø£+sƒe¡ TTqT eTkÕCŸ #˚j÷· *. ˝≤uÛ≤\T : 1) <∏s’Ó êsTT&é, {≤ì‡˝Ÿ‡ eT]j·TT Ç‘·s¡ >=+‘·T dü+ã+<Ûä

48

s√>∑eTT\+<äT ñ|üj÷Ó >∑øs£ e¡ TT. 2) ø£ssí¡ √>∑eTT\T eT]j·TT q‹Ô ñqï |æ\\¢ ≈£î Ç~ m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑øs£ e¡ TT.

Vü‰kÕ´düqeTT $<Ûëq+ : düTU≤düqeTT˝À ≈£Ls=Ãì XÊ«düqT u≤>± |”\TÃø=ì _>∑sZ >¡ ± qyê«*. á $<Û+ä >± 5, 6 kÕs¡T¢ #˚j÷· *. ˝≤uÛ≤\T : qe«≥+ e\¢ e÷qdæø£ e‹Ô&ç <ä÷s¡ eTe⁄‘·T+~. X¯Øs¡+˝Àì {≤øχHé‡ ‘=\–b˛‘êsTT.

eTT–+|ü⁄ ÁbÕs¡úq düπs« uÛÑe+‘·T düTœq' düπs« dü+‘·TìsêeTj·÷' düπs« uÛÑÁ<ëDÏ |üX¯´+‘·T e÷ø£•Ã‘Y <äT'K uÛ≤>∑“¤y˚‘Y ˆˆ z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹' uÛ≤e+ : n+<äsT¡ düTKeTT>± qT+<äTs¡T >±ø£ n+<äsT¡ Äs√>∑´e+‘·T\T>± qT+<äTs¡T >±ø£ düèwæ˝º À nìï+{Ïì |ü$Á‘· <äèw摺 √ #·÷#·T<äTs¡T >±ø£ mes¡T <äT'KeTT\ u≤]q |ü&≈É î£ +<äTs¡T >±ø£ . $qï|ü+ : Ç+<äT˝Àì n+XÊ\T @M H˚qT dü«+‘·+>± Áyêdæq$ ø±e⁄.

H˚qT H˚s¡TÃø=ì, ns¡ú+ #˚düTø=qï $wüj·÷\qT Áø√&ûø£]+∫ jÓ÷>± H˚sT¡ Ãø=qT ÁbÕs¡+uÛ≈Ñ î£ \ ñ|üj÷Ó >±s¡+ú Áyêj·T≥+ »]–+~. Ç+<äT˝À @yÓTHÆ ê bıs¡bÕ≥T¢ ñqï≥¢sTT‘˚ ô|<ä› eTqdüT‡‘√ eTìï+∫, Äos¡«~kÕÔsì¡ , n˝≤π> ‘·| ü \qT ‘Ó*j·T#˚ùdÔ ‘·<Tä |ü] eTTÁ<äD˝À düe]+#·Tø√>∑\qì dü$qj·T+>± ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. Ç≥T¢ MT q÷ø£\ dü÷s¡´Á|üø±wt