Nieuwsbrief oktober 2014
Overzicht van de voorbije activiteiten
Vrijdag 5 september 2014: Nachtvlinderinventarisatie Zwart Goor in Merksplas We brachten vandaag een bezoek aan het Zwart Goor in Merksplas waar Natuurpunt De Kievit een aantal percelen in beheer heeft. Onze gids was Joris Vranckx die het gebied door en door kent. We kregen heel wat interessante informatie over dit unieke gebied. We maakten een wandeling langs de vijver waar de tijd is blijven stilstaan. Daarna bezochten we de dreef waar we de bomen hadden ingesmeerd: Piramidevlinder, Huismoeder, Braamvlinder, Schilddrager, Gewone breedvleugeluil, Boogsnuituil, Groente-uil, Kooluil, Volgeling, Agaatvlinder, Vierkantvlekuil, Zwarte c-uil en Lijnsnuituil werden waargenomen. Daarnaast zaten er opvallend veel Korrelschalebijters die duidelijk ook zin hadden in deze tijdelijke kroeg. Ook de hoornaar vond het hier best leuk en dook geregeld op. Daarna brachten we een bezoek aan de lichtvallen. Ook hier zaten heel wat verschillende nachtvlinders in maar wel geen zeldzame soorten. De Turkse uil was een soort die we hier konden verwachten. Naast het Zwart Goor bevinden zich heel wat serres met tomaten. Naast tomaten leven de rupsen van deze trekvlinder ook van aardbeien, braam, valse salie, slangenkruid, moerasscherm en tabak. Een andere leuke soort was de Zilveren groenuil. Soms wordt hij verward met de sterk gelijkende Grote groenuil. Bedankt aan onze gids Joris Vranckx voor de rondleiding en aan Ronny Jansen voor het helpen bij de nachtvlinders !
Zilveren groenuil De soort overwintert als pop in een stevige cocon in de vorm van een bootje, vastgemaakt op of onder een blad van de waardplant of achter schors.
Zondag 21 september 2014: Gagelhappening-Natuurpuntfeest in Landschap de Liereman Onze vlinderwerkgroep deelde samen met Natuurpunt Educatie en JNM Taxandria de opgestelde tent om onze vlinderwerkgroep Taxandria voor te stellen aan het grote publiek. We hadden een leuk infobord met foto’s , een film over dagvlinders, heel wat opzoekmateriaal, verschillende potjes met insecten, slakken, spinnen, wantsen, een aquarium met waterdieren en een terrarium gevuld met nachtvlinders. Vooral de nachtvlinderwedstrijd viel in de smaak. De vraag was heel simpel: Hoeveel nachtvlinders zitten er verstopt in het terrarium? Wie juist gokte kon een zoekkaart winnen. Het was leuk om te observeren want sommige deelnemers stonden minutenlang te zoeken en te tellen. Een 60-tal mensen nam deel aan de wedstrijd maar er was slechts één persoon die het juiste aantal raadde (26 vlinders). In de namiddag werden twee “viezebeestjeswandelingen” georganiseerd door de vlinderwerkgroep. Gilbert Loos en Willy Ronsmans namen de deelnemers mee naar de Echelkuil op zoek naar alles wat vloog en kroop. Emiel Boeckx en Jelle Ronsmans bemanden de infostand. De leukste waarnemingen waren o.a. Grijze herfstuil , Herfstbremspanner, Gewone mijnspin, Marmerspin, Paardenbijter en Grote spinnende watertor.
Lieveheersbeestjes leren herkennen
Voorzitter Emiel Boeckx op onze infostand
Wandeling in de Echelkuil
Vroeger: De 'Echelkuil' ontleent zijn naam aan voormalige 'echelkwekerij' (echel = bloedzuiger) van dokter Smagghe uit Turnhout. De medicinale bloedzuigers kwamen voor in de vijvers van De Echelkuil en waren een onmisbaar element in de toenmalige geneeskunde. Oude paarden werden in de vijvers gedreven, waarop de bloedzuigers zich vasthechtten, zodat men ze gemakkelijk kon 'oogsten'. Nu: Wie dacht dat dit enkel in het verleden werd toegepast leest best onderstaande artikel.
DE MEDICINALE BLOEDZUIGER
Op het eerste zicht lijkt het misschien niet echt compatibel met de moderne geneeskunde, maar bloedzuigers maken wel degelijk terug een inherent deel uit van de hedendaagse gezondheidszorg.
Al sinds de tijd wanneer mensen zich voor het allereerst begonnen te verdiepen in de kunst van het genezen, hebben medicinale bloedzuigers (Hirudo medicinalis) steeds een belangrijke rol gespeeld. Er wordt zelfs verondersteld dat ook dieren genieten van de geneeskrachtige eigenschappen van medicinale bloedzuigers. Het Duitse woord voor bloedzuiger, “Egel” is afgeleid van het Griekse echis, wat kleine slang betekent. Er is zelfs sprake van dat de slang op de bekende staf van Asclepius in feit een bloedzuiger hoort te zijn. Wat er ook van zij, de bloedzuiger is omwille van zijn genezende krachten al heel lang gekend. Bij oude Germaanse volkeren bijvoorbeeld stond de term “bloedzuiger” synoniem voor “genezer”. Dhanvantari, de Indiase god van Ayurveda, draagt een bloedzuiger in één van zijn vier handen. In de middeleeuwen stonden in Engeland genezers bekend als “bloedzuigers”.
Na een gedwongen onderbreking van nagenoeg 100 jaar, die ongeveer duurde tot het jaar 1975 (een gevolg van de frequente excessieve behandelingen van de 19de eeuw, wat toen vampirisme genoemd werd, maar ook een gevolg van de beperkte kennis en de vooroordelen die toen heersten), hebben bloedzuigers als
het ware opnieuw “een vergunning om geneeskunde te beoefenen” als genezers en levende apotheken.
De diertjes werden opnieuw ontdekt door de reconstructieve plastische chirurgie toen in de jaren 80 het afgerukte oor van een jongentje pas weer kon worden aangehecht na het toedienen van bloedzuigers. Sindsdien spreken we van een renaissance wat betreft het gebruik van bloedzuigers in de geneeskunde. De moderne biochemie is er achter gekomen welke actieve farmaceutische stoffen en mechanismen zich in het speeksel van de bloedzuigers bevinden. In die mate zelfs dat de vroegere twijfel betreffende de geneeskrachtige efficiëntie van de bloedzuigers nagenoeg volledig verdwenen is en de vooroordelen tegen dergelijke behandeling als zou het gaan om middeleeuwse kwakzalverij, zijn op hun beurt naar het rijk der fabelen verwezen. Deskundigen hebben zelfs het belang van Hirudin, samen met de farmaceutische stoffen in het speeksel, vergeleken met dat van penicilline, al hebben de twee natuurlijk compleet verschillende effecten.
Deze bloedzuigende diertjes hebben lange tijd te kampen gehad met vooroordelen. Dat is begrijpelijk voor wie met hen weinig vertrouwd is, maar de realiteit komt hoegenaamd niet overeen met het negatieve beeld dat men tot op vandaag heeft van de bloedzuiger. Hun reputatie kan moeilijk slechter zijn. Jammergenoeg zijn bloedzuigers niet alleen bekend om hun geneeskrachtige eigenschappen, maar ze worden ook wel eens gestigmatiseerd als boosaardige vampieren. Wanneer we hen vergelijken met mensen, zien we echter dat ze een erg tolerant leven leiden. Het zijn geen veelvraten. Aan één maaltijd hebben ze genoeg voor 1 tot 2 jaar. (Wie van ons kan dat zeggen?) Ze leven enkel in heel zuiver water. Ze zijn erg mooi om naar te kijken. De vormen op hun rug zijn uitzonderlijk en hun elegante zwemstijl doet sterk denken aan dolfijnen. Hun beet doet niet echt pijn. Meestal veroorzaakt die slechts een kleine irritatie. Ze reinigen de stervormige wondjes die ze veroorzaken. Hun speekselklieren bevatten geen pathogenen. Tijdens de voorbije 450 miljoen jaar (daarna raken we hun spoor bijster), hebben ze ondanks de vooroordelen constant hun genezende krachten geïnnoveerd en ontwikkeld en dat specifiek gericht op zoogdieren – waaronder de mens dus! Bron: http://www.blutegelpharm.de/egel/opencms/nl/blutegel_nl/index.html
De medicinale bloedzuiger is tegenwoordig zeer zeldzaam maar wordt nog wel massaal gekweekt in speciale kwekerijen:
Vrijdag 26 september 2014: Filmavond rond dagvlinders in België
Emiel Boeckx , de voorzitter van Vlinderwerkgroep Taxandria, heeft maar liefst 76 dagvlinders kunnen fotograferen en filmen die in België voorkomen. Het resultaat hiervan , met unieke beelden, was te zien in het bezoekerscentrum De Klapekster in Wortel. Vooraf werd onze vlinderwerkgroep voorgesteld aan de hand van heel wat leuke foto’s die tijdens onze activiteiten zijn gemaakt. Het was een heel gezellige avond! De aanwezigen waren onder de indruk van het mooi in beeld gebrachte vlindergedrag . Achteraf konden ze ook nog heel wat extra informatie krijgen aan onze infostand. Ook een dikke pluim voor de organisatie van deze avond door Natuurpunt Markvallei !
Helaas zit het dagvlinderseizoen er bijna op! Bedankt aan iedereen die zijn steentje heeft bijgedragen tijdens één van onze activiteiten.
Vlinder van de maand: De Herfstbremspanner (Chesias legatella) Deze zeldzame nachtvlinder kan je vanaf nu vinden door de bremstruiken af te speuren. Vorig jaar hield de vlinderwerkgroep een zoektocht in Landschap de Liereman. Er werden toen 55 vlinders geteld waarvan 6 exemplaren op licht. De andere vlinders werden aangetroffen op de bremstruiken. Je kan de vlinders vooral vinden in heiden en open bossen; ook struwelen, (spoor)dijken en duinen.
Rita Vanhullebusch Kenmerkend zijn de lange bleke streep langs de voorrand en de twee grote ovale licht geringde vlekken.
Willy Ronsmans Overdag kan je de vlinders ook vinden op de bremstruiken. Ze zitten in de lengterichting op dikkere takken.
Carina Van Steenwinkel Rups: april-juli. De verpopping vindt ondergronds plaats. De soort overwintert als ei op de waardplant.
Bijzondere waarnemingen in september 2014
Zwarte witvleugeluil - Aporophyla nigra 2014-09-23 Meerle - Elsakker Š Bart Hoeymans
Bruine essenuil - Lithophane semibrunnea 2014-09-23 Meerle - Elsakker Š Bart Hoeymans
Activiteiten najaar 2014:
Donderdag 6 november 2014: Vergadering vlinderwerkgroep Taxandria in het Natuurpunt Museum in Turnhout om 20.00 uur
Vrijdag 21 november 2014: Wintervlinderwandeling in het FRAC te Turnhout In deze periode van het jaar beginnen de wintervlinders aan hun kort bestaan. De vleugelloze vrouwtjes lokken de mannetjes naar zich toe om te paren . Kom dit winters liefdesverhaal van dichtbij bewonderen. Beginuur: 19.00 uur Einduur: 20.30 uur Organisatie: Natuurpunt Vlinderwerkgroep Taxandria Waar? Info:
Slachthuisstraat Turnhout (FRAC) Willy Ronsmans 0495 16 96 70 of willy_ronsmans@msn.com
Zaterdag 29 november 2014: Vlinderstudiedag in Mechelen De vlinderstudiedag gaat door in de Campus De Ham in Mechelen. Zoals vorig jaar rijden we samen met het busje naar ginder. Meer info volgt in de nieuwsbrief van november.
Werkdag i.f.v. het Gentiaanblauwtje
Er wordt dit najaar ook nog een werkdag georganiseerd i.s.m. afdeling de Turnhoutse Kempen. Meer info volgt nog.
Nieuw : Rode lijst lieveheersbeestjes http://www.inbo.be/docupload/3769.pdf