Sekretariat Ministra
Warszawa, dnia 15 grudnia 2010 roku
Wystąpienie Pana Ministra Radosława Sikorskiego na otwarciu konferencji „Ukraina 2010+ - zmiana czy kontynuacja w stosunkach z Polską i Niemcami” (Warszawa, 16 grudnia 2010 roku)
Panowie Prezydenci, Szanowni Państwo Dziękuję organizatorom za zachęcenie do refleksji nad przemianami na Ukrainie i ich wpływem na relacje z partnerami europejskimi. Realizowane w ostatnich latach reformy w tym kraju oraz tegoroczna zmiana u steru potwierdziły, że Ukraina zasługuje, z racji swojego społecznego, gospodarczego i geopolitycznego potencjału, na wsparcie ze strony Unii Europejskiej i jej członków. Polską perspektywę współpracy polsko-ukraińskiej oraz roli tego kraju w Europie wyznacza konsensus wszystkich ugrupowań politycznych zakładający, że w interesie naszego kraju jest wspieranie demokratycznych i rynkowych reform na Ukrainie oraz współpraca z rządem w Kijowie, niezależnie od jego barw politycznych. Nie dziwi zatem, że na spotkaniach Yalta Strategy Group można spotkać polskich polityków od lewicy po prawicę. Nie dziwi też to, że obecny tutaj Prezydent Aleksander Kwaśniewski w rankingu ukraińskiego Instytutu Światowej Polityki został wymieniony jako jeden z największych orędowników włączenia Ukrainy do struktur euro-atlantyckich. Uważamy, iż zmiana władzy na Ukrainie i utworzenie koalicji parlamentarnej przełożyły się na stabilizację sytuacji wewnętrznej oraz otworzyły nowe możliwości wyjścia z kryzysu i wdrożenia reform gospodarczych. Na przekór niepokojącemu zjawisku „zmęczenia Ukrainą,” które obserwujemy w niektórych kręgach europejskich, nadal będziemy wspierać transformację polityczno-gospodarczą na Ukrainie. Jesteśmy gotowi na miarę naszych możliwości angażować się w proces jej wszechstronnej modernizacji.
Skala zaangażowania Polski uzależniona będzie jednak od
determinacji władz Ukrainy w zakresie budowania społeczeństwa obywatelskiego, demokratycznej transformacji państwa i umacniania mechanizmów rynkowych. Jak zauważył Prezydent Komorowski „wcześniej, co było słabością polskiej polityki wobec Ukrainy, łatwo ulegano deklaracjom słownym i mylono je z dokonaniami.” Teraz probierzem zmian mają stać się realne osiągnięcia.
1
Nadzieją napawa program reform ukraińskich na lata 2010-2014 zatytułowany wymownie „Zamożne Społeczeństwo, Konkurencyjna Gospodarka, Skuteczne Państwo.” Wśród nich tak ważnych, jak: reforma emerytalna, rolna, liberalizacja i deregulacja gospodarki, kontynuacja reform w sektorze paliwowo-energetycznym, poprawa klimatu inwestycyjnego poprzez przyjazny, partnerski stosunek do inwestorów i równe ich traktowanie. Powodzenie reform równałoby się z uczynieniem Ukrainy kraju otwartego, wdrażającego europejskie standardy. Szanowni Państwo, Nie zamierzamy jako Polska nikogo na siłę uszczęśliwiać. Niemniej podtrzymujemy stanowisko, że Ukrainie jest potrzebna silna i dostatnia Unia Europejska, a Unii stabilna, rozwijająca się i demokratyczna Ukraina. Finalité integracji europejskiej uwarunkowane jest udziałem Ukrainy. Z zadowoleniem więc przyjmujemy deklaracje prezydenta Wiktora Janukowycza, że europejska integracja a w perspektywie członkostwo Ukrainy w Unii Europejskiej są strategicznym celem nowych władz w Kijowie. Nie powinno być sprzeczności pomiędzy kierunkiem europejskim, a zbliżeniem ukraińsko-rosyjskim pod warunkiem, że nie zachwiana zostanie podstawa normatywna relacji Ukrainy z Europą, to znaczy: poszanowanie zasad demokracji, praworządność i mechanizmy wolnorynkowe. Poprawa stosunków Ukrainy z Federacją Rosyjską leży w interesie obu krajów, a także w interesie Europy. Należy przy tym wziąć pod uwagę to, o czym przypomniał niedawno Janusz Onyszkiewicz, że impuls modernizacyjny i środki na jego realizację nie przyjdą z Rosji. Odnosi się to tak do reform w gospodarce, jak i w sektorze obronnym. W tym drugim przypadku duży wpływ nań w ostatnich latach miał Sojusz Północnoatlantycki. Szanując wybór strategii bezpieczeństwa suwerennego państwa pozostaje żywić nadzieję, że Ukraina w dalszym ciągu będzie czerpała ze skutecznych wzorców promowanych przez instytucje euro-atlantyckie. Wiemy, jak skomplikowany jest proces harmonizacji prawa danego kraju z unijnym acquis, bo sami tego kiedyś doświadczyliśmy. Obserwujemy w wypowiedziach przedstawicieli obecnych władz Ukrainy postrzeganie integracji europejskiej nie jako wybór cywilizacyjny, ale jako pragmatycznej gry interesów. Tutaj zwracamy uwagę ukraińskim przyjaciołom że umowa o pogłębionej i kompleksowej strefie wolnego handlu ma znaczenie nie tylko w kontekście wzajemnego poszerzenia dostępu do rynków. Owszem, zapewni ona otwarcie liczącego pół miliarda konsumentów rynku unijnego dla ukraińskich producentów i – pod warunkiem, że Ukraina polepszy klimat inwestycyjny – przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej Ukrainy. Jej wartość dodaną stanowi jednak
2
towarzyszący pakiet kluczowych reform. Jest to potężny bodziec adaptacji na drodze do integracji europejskiej. Niewydajność post-sowieckich rozwiązań jest zasadniczą przeszkodą na drodze modernizacji Ukrainy. Dotkliwie widać to w szczególności w sektorze energetycznym. Podpisanie przez Ukrainę we wrześniu bieżącego roku Protokołu akcesji do Europejskiej Wspólnoty Energetycznej zapowiada wdrażanie europejskich reform rynku gazowego. Polska docenia znaczenie Ukrainy dla bezpieczeństwa energetycznego Europy. Dlatego podjęliśmy decyzję o wniesieniu wkładu finansowego do Szwedzkiej Inicjatywy Podnoszenia Efektywności Energetycznej w Europie Wschodniej w ramach Partnerstwa Wschodniego. Promowanie energooszczędności
stanie się
jednym z priorytetów polskiego programu współpracy rozwojowej z Ukrainą, na który planujemy przeznaczyć w budżecie tegorocznym realizowanym przyszłym roku łącznie blisko 13 milionów złotych. Szanowni Państwo, Szczyt Unia Europejska-Ukraina, który odbył się w ubiegłym miesiącu w Brukseli, przyniósł dalsze możliwości w zakresie integracji europejskiej. Z satysfakcją odnotowujemy postęp w negocjacjach w sprawie umowy stowarzyszeniowej oraz przekazanie Ukrainie Planu Działania na rzecz liberalizacji wizowej. Polska zabiegała o ten Plan dla Ukrainy, więc jego uzyskanie uznajemy po części również za nasz sukces. Jesteśmy przekonani, że realizacja oferty Partnerstwa Wschodniego w znaczącej mierze przyspieszy proces integracji Ukrainy z Europą. W poniedziałek, w Brukseli, na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych Unii oraz państw partnerskich rozmawialiśmy o potrzebie rychłej realizacji projektów flagowych. Kładziemy na to nacisk, bowiem mam wrażenie, że przy większej i woli i dynamice ze strony Komisji Europejskiej sprawy mogłyby potoczyć się szybciej. Potrzebny jest pogłębiony dialog polsko-niemiecko-ukraiński, który umożliwiłby wsłuchanie się w oczekiwania i wyobrażenia naszych ukraińskich partnerów dotyczące Partnerstwa Wschodniego oraz tworzenie nowych projektów. O dobrym klimacie dla takiej trójstronnej współpracy świadczyć może nasze dzisiejsze spotkanie, także wizyta, którą wspólnie z ministrem Steinmeierem odbyłem w Kijowie w czerwcu 2009 r.
3
Unia Europejska dostrzega, że jedną z przeszkód w rozwoju państw partnerskich i ich współpracy z Brukselą, są niewydolne instytucje państwowe. Chcemy temu zaradzić. W październiku Unia i Ukraina podpisały porozumienie w sprawie zainicjowania Kompleksowego Programu Rozwoju Instytucjonalnego, który pomoże zreformować ukraińską administrację centralną. Na ten cel przeznaczono 40 milionów euro. Pożądaną w tym kontekście byłaby polsko-niemiecka współpraca na rzecz podwyższania kwalifikacji zawodowych ukraińskich kadr urzędniczych. Mógłby to być program studyjny realizowany w polskich i niemieckich urzędach administracji, we współpracy z instytucjami szkoleniowymi. Z zadowoleniem przyjęliśmy deklarację prezydenta Janukowycza, dotyczącą dostosowania prawa na Ukrainie do standardów europejskich, w tym stworzenia nowoczesnego prawa wyborczego. Polska gotowa jest do przekazania swoich doświadczeń w zakresie transformacji ordynacji wyborczej, reformy administracyjnej w szczególności i przeprowadzania wyborów lokalnych, bo to duży sukces w 20 latach polskiej wolności. Sądzę, że wspólnie z naszymi niemieckimi kolegami moglibyśmy zaproponować ukraińskim przyjaciołom wymianę doświadczeń w tej dziedzinie, a także w sferze regulacji określających zasady działania mediów publicznych i zapewniających przejrzystość rynku mediów. Doceniając reformatorski zapał nowych władz w Kijowie nie możemy przymykać oczu na występujące w ostatnim czasie – cytując treść rezolucji Parlamentu Europejskiego - „niepokojące oznaki zmniejszania się szacunku dla demokracji i pluralizmu.” Obawy wzbudza krytyczna ocena przygotowania i przebiegu kampanii wyborczej do władz lokalnych, w tym wprowadzenie za przysłowiowe pięć dwunasta zmian do ordynacji wyborczej. To się zawsze źle kojarzy. Społeczność międzynarodowa odnotowała również próby ograniczania niezależności mediów. Kontynuacja takich praktyk przyniosłaby szkodę wizerunkowi Ukrainy jako lidera demokratycznych przekształceń w swoim regionie. Nie dajmy dojść do głosu Kasandrze kreślącej wizję Ukrainy jako uwikłanej w nieczyste powiązania pomiędzy biznesem i polityką, zżeranej korupcją. Unikając uderzania w ton kaznodziejski powiedzmy wprost: Potrzebujemy Ukrainy silnej, demokratycznej – nie ma sprzeczności pomiędzy tymi pojęciami – która stanie się wzorem do naśladowania przez inne kraje regionu. Ukrainy, która wniesie wkład na rzecz bezpieczeństwa europejskiego, w tym w rozwiązanie konfliktu w Nadniestrzu, na miarę powierzonego jej przewodnictwa w OBWE w 2013 roku. Chciałbym zaapelować w sprawie Nadniestrza, bo to kwestia, na którą władze ukraińskie mają olbrzymi wpływ. To, co Ukraina zrobiłaby na rzecz rozwiązania konfliktu byłoby zauważone i docenione w Europie. Szanowni Państwo,
4
Przyszły rok stworzy dogodne warunki dla kontynuacji dialogu Ukrainy z Unią Europejską, za sprawą dwóch Prezydencji w Radzie Unii – węgierskiej, a następnie polskiej. Dla Ukrainy będą to Prezydencje znamienne, bowiem sprawować je będą dwaj sąsiedzi i partnerzy, którzy są zainteresowani szerokim otwieraniem się Unii Europejskiej na Ukrainę i konsekwentnie dają temu wyraz. Jeśli Kijów nie wykorzysta tej koniunktury, kolejne Prezydencje mogą okazać się mniej sprzyjające sprawie ukraińskiej. Pamiętajmy o tym. Dziękuję za uwagę.
5