Humans of flower market booklet

Page 1

Humans of Flower Market


Humans of Flower Market


โครงการนี้เป็นส่วนหนึ่งของผลงานนักศึกษา ระดับปริญญามหาบัณฑิตเเละดุษฎีบัณฑิต รายวิชาการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นและการพัฒนาชุมชน หลักสูตรสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร คณะที่ปรึกษา ผศ.ดร.สุพิชชา โตวิวิชญ์ อ.ดร.เกรียงไกร เกิดศิริ รศ.ชินศักดิ์ ตัณฑิกุล คณะผู้จัดทำ� เดชพล จิตรพงษ์ ป่านธันวา พัฒนกุลชัย ศศมน รัตนาลังการ จันทะนอม สุขขะเสริม ปริญญา มรรคสิริสุข สันติ กมลนรากิจ ถ่ายภาพโดย ศศมน รัตนาลังการ พิมพ์ที่ บริษัท โอเชี่ยนฟิล์ม จำ�กัด 29/40-44 ถ.พระรามที่ 6 แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน กทม. 10330 โทร.02-215-4760 แฟกซ์ 02-214-0377


Humans of Flower Market


บทนำ� หนังสือเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของผลงานนักศึกษาระดับป.โท-เอก รายวิชาการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นและ การพัฒนาชุมชน หลักสูตรสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ ม.ศิลปากร จุดมุ่งหมายเพื่อสังเกต สำ�รวจ บันทึก และนำ�เสนอลักษณะความสัมพันธ์ของกลุ่มผู้คนที่แตกต่างหลากหลายในพื้นที่โดยรอบของย่าน “ปากคลองตลาด” รวมถึงความคิดเห็นทีพ่ วกเขามีตอ่ “ความเป็นย่านของปากคลองตลาด” ทีย่ อ่ มมีการเปลีย่ นแปลง อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้จากการเจริญเติบโตของเมืองและนโยบายจากภาครัฐ จากการสังเกตในเบื้องต้นพบรูปแบบความสัมพันธ์และกลุ่มคนหลากหลาย เช่น มนุษย์ดอกไม้ (ทั้งประเภท formal ที่เป็นพ่อค้าแม่ขายในตึกแถว และประเภท informal ที่เป็นร้านค้าแผงลอยบนฟุตบาทและถนน) รวมถึง มนุษย์รถเข็น มนุษย์โยนของ มนุษย์ส่งน้ำ�แข็ง มนุษย์อาหารตามสั่ง มนุษย์นวด มนุษย์เทศกิจ มนุษย์ตุ๊กตุ๊ก ฯลฯ เหล่าล้วนมีความสัมพันธ์กันทั้งในเชิงกายภาพ เศรษฐกิจ และสังคม เป็นระบบนิเวศเชิงมนุษย์ที่น่าสนใจ หากความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิต สามารถแบ่งในเบื้องต้นเป็น 4 ลักษณะ* ได้แก่ ความสัมพันธ์ ที่ต่างฝ่ายต่างได้ประโยชน์ (+/+) ความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์อีกฝ่ายไม่ได้ไม่เสียประโยชน์ (+/0) ความ สัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์อีกฝ่ายเสียประโยชน์ (+/-) และความสัมพันธ์ที่ต่างฝ่ายต่างเสียประโยชน์ (-/-) โดยมีรูปแบบความสัมพันธ์ทั้ง 1.) แบบพึ่งพาอาศัยกัน เช่น ภาวะพึ่งพา ภาวะได้ประโยชน์ร่วมกัน ภาวะอิงอาศัย หรือภาวะเกื้อกูล 2.) แบบปฏิปักษ์ต่อกัน เช่น ภาวะปรสิต ภาวะล่าเหยื่อ ภาวะแข่งขัน ภาวะหลั่งสารยับยั้งการ เจริญ และ 3.) แบบเป็นกลางต่อกัน ระบบความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มมนุษย์ในปากคลองตลาดก็มีความหลาก หลายเช่นกัน การมีอยู่หรือหายไปของกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งย่อมส่งผลทั้งบวก ศูนย์ และลบต่อกัน อย่างไรก็ตาม เนื่องจากมนุษย์มีความซับซ้อนเชิงความคิดและเชิงอารมณ์มากกว่าสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นมากนัก ความหมายของคำ�ว่า “ได้ประโยชน์” หรือ “เสียประโยชน์” นัน้ คณะทำ�งานเชือ่ ว่าน่าจะถูกนิยามโดยสิง่ มีชวี ติ นัน้ ๆ เอง ไม่ใช่เป็นการคาดเดาด้วยทฤษฎีของผูเ้ ชีย่ วชาญหรือความปรารถนาดีของบุคคลภายนอกแต่เพียงอย่างเดียว ท้ายที่สุดความท้าทายของการพัฒนาพื้นที่ปากคลองตลาดคงขึ้นอยู่กับการสร้างสมดุลระหว่างการจัดการ การใช้สอยพื้นที่สาธารณะเพื่อความเป็นสาธารณะหรือประโยชน์ส่วนตัว ความเป็นระเบียบเรียบร้อยและความ เป็นย่าน การมอง informal economy เป็นอุปสรรคหรือโอกาสในการพัฒนาเมือง ความเข้าใจในความสัมพันธ์ ระหว่างกันและการรับฟังความคิดเห็นของกลุ่มมนุษย์ปากคลองที่มีต่อกันเป็นเพียงกระบวนการในขั้นต้นที่อาจจะ พอมีประโยชน์บ้างต่อการวางแผนเพื่อพัฒนาย่านปากคลองตลาดต่อไปในอนาคต *ข้อมูลจาก https://wiki.stjohn.ac.th/groups/thabom_science_m6s2/revisions/f7bc9/11/ เข้าถึงวันที่ 3 เมษายน 2559



สารบัญ ปากคลองตลาดเกิดขึ้นได้อย่างไร ดอกไม้มาจากไหน? ดอกไม้ชนิดต่างๆในพื้นที่ปากคลอง เเละการเดินทางของดอกไม้ มนุษย์ปากคลองตลาด HUMANS OF FLOWER MARKET • มนุษย์เเรงงาน • มนุษย์เเม่ค้า • มนุษย์บริการ • มนุษย์หาบเร่ • มนุษย์ต่างด้าว บทส่งท้าย The making off แหล่งที่มาของข้อมูล


ปากคลองตลาด ปากคลองตลาดเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์เคียงคู่กรุงรัตนโกสินทร์ ทั้งนี้ เพราะตลอดช่วงสมัยที่ผ่านมาพื้นที่ดังกล่าวได้มีการใช้ที่ดินหลากหลายรูปแบบต่อ เนื่องมาจนถึงปัจจุบัน อาทิเช่น เคยเป็นย่านวังที่ประทับของบรรดาเจ้านายและขุนนางชั้นผู้ใหญ่ เป็นที่ตั้งของ หน่วยงานราชการหลายแห่งเป็นแหล่งการค้าย่าน ตลาด ตลอดจนเป็นแหล่งชุมชน ที่พักอาศัยของประชาชนบุคคลธรรมดาทั่วไป จนกระทั่งปัจจุบันปากคลองตลาดได้ ก้าวผ่านการดำ�รงอยู่และความหมายมาเป็นศูนย์กลางตลาดขายส่งสินค้าทางการ เกษตรที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ”(ดำ�รงพลอินทร์จันทร์และคณะ, 2550) เหตุที่ได้ชื่อว่า“ปากคลองตลาด”ก็เพราะว่าบริเวณดังกล่าวคือบริเวณที่ปากคลอง คูเมืองเดิมด้านทิศใต้มาบรรจบกับแม่นา้ํ เจ้าพระยาต่อมาได้เกิดมีตลาดใหญ่ทง้ั ทางบก และทางนา้ํ ตัง้ อยู่ เคยเป็นตลาดปลาแห่งใหญ่มาก่อนเมือ่ เกิดตลาดขึน้ ทีใ่ ดย่อมเกิดมี ชุมชนตามมาคูก่ นั พบว่าบริเวณดังกล่าวเคยเป็นชุมชนพ่อค้าชาวจีนตัง้ บ้านปลูกแพอยู่ เป็นกลุ่มใหญ่ ความเปลี่ยนแปลงครั้งสำ�คัญในบริเวณปากคลองตลาดน่าจะเกิดจาก การตัดถนนจักรเพชรในช่วงยุคสมัยรัชกาลที่ 5 การสร้างสะพานเจริญรัช 31 ในสมัย รัชกาลที่6 และการสร้างสะพานพุทธยอดฟ้าเพื่อเชื่อมเส้นทางคมนาคมระหว่างฟาก ตะวันออกและฟากตะวันตกของพระนครเนือ่ งในโอกาสฉลองพระนครครบรอบ 150 ปี ในสมัยรัชกาลที่ 7


จากโครงการที่มีการพัฒนาขึ้นในบริเวณปากคลองตลาดอาจเป็นปัจจัยส่งเสริม ให้ปากคลองตลาดเกิดการขยายตัวอย่างต่อเนื่อง และกลายเป็นย่านการค้าที่สำ�คัญ แห่งหนึ่งในเขตพระนครในอดีตผลผลิตเกือบทุกชนิดและเกือบทั่วประเทศถูกส่ง มายังตลาดปากคลองตลาดแล้วจึงกระจายไปยังตลาดค้าปลีกประมาณ 220 แห่งทั่ว กรุงเทพฯ 70% จำ�หน่ายในกรุงเทพฯ 20% จำ�หน่ายไปยังต่างจังหวัด ที่เหลือส่งออก ต่างประเทศบริเวณพื้นที่ ปากคลองตลาดในปัจจุบัน ประกอบไปด้วยตลาด 4 แห่ง คือ (ดำ�รงพล อินทร์จันทร์และคณะ, 2550) 1. ตลาดองค์การตลาด (ตลาดเก่า) ก่อตั้งปี พ.ศ.2496 เป็นตลาดแห่งแรกในพื้นที่ ปากคลองตลาด มีวัตถุประสงค์จัดตั้งขึ้นเพื่อเป็นตลาดกลางผักและผลไม้ ดูแล โดยองค์การตลาด 2. ตลาดยอดพิมาน ก่อตั้งในปี พ.ศ.2504 เป็นตลาดที่ดำ�เนินการโดยเอกชน เป็น แหล่งขายดอกไม้ และ อุปกรณ์สำ�หรับร้อยพวงมาลัย ทำ�งานฝีมือ 3. ตลาดส่งเสริมเกษตรไทย ก่อตั้งในปี พ.ศ.2516เป็นตลาดที่ดำ�เนินการโดยเอกชน เป็นแหล่งขายผัก และไม้ดอก ไม้ประดับ 4. ตลาดสะพานพุทธ ไม่ระบุปที ก่ี อ่ ตัง้ เป็นตลาดทีด่ �ำ เนินการโดยเอกชน เป็นตลาด ขายผลไม้


ปากคลองตลาด ในมุมที่อยากให้รู้ • ติดอันดับ 4 จากการจัดอันดับตลาดดอกไม้ทั่วโลก • ติดอันดับ 3 ของตลาดกล้วยไม้ทม่ี ขี นาดใหญ่ของโลก • ในสมัยอยุธยา เป็นย่านชุมชน • ในสมัยกรุงธนบุรี เป็นจุดนัดพบของผู้คนที่สัญจร ทางนํ้า มีการค้าขายแลกเปลี่ยนสิ่งของ • ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นตลาดปลาทีม่ ขี นาดใหญ่ ส่งมาจากแมนํ้าท่าจีน (จังหวัดสมุทรสาคร) • ในสมัยรัชกาลที่ 5 โปรดฯที่จะเรียกตลาดนี้ว่า “ตะพานปลา” (ที่มา:วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี,14 เมษายน 2559)

วังที่เคยสร้างในพื้นที่ปากคลองตลาด • วังกรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา • วังวัชรีวงศ์ • วังริมป้อมจักรเพชร • วังถนนจักรเพชร (ที่มา:ดำ�รงพล อินทร์จันทร์และคณะ,2550)

ปากคลองตลาดในวรรณกรรม • เขียนฝันด้วยชีวิต โดยประชาคม ลุนาชัย • เกิดเป็นเด็กตลาด โดยปัทมา กลิ่นทอง • ห้วงรักเทพบุตรมารโดยรัตนาบุค • มงกุฏดาริกา โดยประภัสสร เสวิกุล • ม่านมรสุม โดยประภัสสร เสวิกุล • ขอหมอนใบนั้นที่เธอฝันยามหนุน โดยประภัสสร เสวิกุล • ฯลฯ (ที่มา:https://books.google.co.th, 11 เมษายน 2559)


ชุมชนปากคลองตลาดเป็นย่านค้าขายที่มีความสำ�คัญและมีประวัติศาสตร์ สอดคล้องกับกรุงรัตนโกสินทร์พื้นที่บริเวณปากคลองตลาดมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ การใช้งานมาหลายครั้งต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบันอย่างทุกวันนี้สิ่งที่เห็นไม่ไช่เพียง ตลาดแต่เป็นพื้นที่ท่ีเกิดจากระบบความสัมพันธ์ในรูปแบบของ“ชุมชน”อันประกอบ ด้วยผู้คนมากมาย แต่มีการทำ�งานสอดประสานสัมพันธ์กันผ่านรูปแบบย่านการค้า ปลีก และค้าส่งผักผลไม้ ไม้ดอกไม้ประดับและพวงมาลัยหากมองปากคลองตลาด ในมุมมองของคนนอกที่ผ่านไปมาก็จะเห็นปากคลองตลาดเป็นเพียงตลาดขนาด ใหญ่ทม่ี คี วามวุน่ วาย แต่ถา้ มองจากมุมมองจากคนในหลายคนคิดว่าปากคลองตลาด คือบ้าน สถานทีท่ �ำ มาหากินหล่อเลีย้ งครอบครับมาตัง้ แต่บรรพบุรษุ และยังคงมีความ ต้องการที่จะสืบสานกิจการของตนเองต่อไปหากเราจะลองเปลี่ยนมุมมองปากคลอง ตลาดในมุมมองของคนในก็คงยากที่จะเข้าใจ


หากใครเคยไปปากคลองตลาดคงพอจะจำ�ได้ว่ามีดอกไม้เรียงรายทั้งสองฝั่งถนน จากการได้พูดคุยกับพ่อค้าและแม่ค้าปากคลองทำ�ให้ได้ทราบว่า บนสองฝั่งนั้นมี เอกลักษณ์ต่างกันในเรื่องชนิดของดอกไม้ที่วางขาย คือฝั่งตลาดยอดพิมานจะขาย ดอกไม้ความเชื่อ และฝั่งตลาดส่งเสริมเกษตรไทยจะขายดอกไม้ประเภทสวยงาม เป็นหลัก โดยแบ่งและแยกประเภทได้ดังนี้


แผนที่ แสดงที่แหล่งปลูกดอกไม้ที่นำ�มาขายที่ปากคลองตลาด

ดอกพุด

ดอกบัว

ที่มา: สัมภาษณ์ผู้ค้าแผงลอยปากคลองตลาด ระหว่าง 15 กุมภาพันธ์ - 31 มีนาคม 2559


“คุณรู้หรือไม่ว่าปากคลองตลาด มีใครทำ�หน้าที่อะไรบ้าง?” ปากคลองตลาดเสมือนระบบนิเวศที่มีความสัมพันธ์ของผู้คนร่วมกันผู้คนใน ตลาดปากคลองต่างมีบทบาทของเเต่ละคน เกิดเป็นความสัมพันธ์ทง้ั การพึง่ พาอาศัย กันมีการได้ผลประโยชน์ร่วมกัน ถ้าขาดส่วนใดส่วนหนึ่งไปก็คงไม่ใช่ปากคลองตลาด ในเเบบที่เรารู้จักกันดี ระบบนิเวศในปากคลองตลาดมีกลุ่มมนุษย์หลากหลายอาชีพเเละหลายกลุ่ม คนที่เข้ามามีส่วนร่วมจนหลอมรวมเป็น “ย่านปากคลองตลาด” ตลาดที่มีความ เคลื่อนไหวทางด้านเศรษฐกิจที่โดดเด่นจนกลายเป็นสถานที่ที่มนุษย์จากหลากหลาย ภูมิลำ�เนามุ่งหน้ากันมาหาเลี้ยงชีพ ณ ตลาดแห่งนี้ ดังจะเห็นได้จากตัวอย่างมนุษย์ ปากคลองฯ หลากหลายอาชีพดังนี้



มนุษย์เเรงาน

มนุษย์โยนของ มนุษย์นํ้าเเข็ง มนุษย์รับจ้างเด็ดพริก มนุษย์รับจ้างปอกกระเทียม

มนุษย์เเม่ค้า

มนุษย์บริการ

มนุษย์ส่งอาหารเคลื่อนที่ มนุษย์บริการนวด มนุษย์เสื้อผ้า มนุษย์ขายสมุดบัญชี มนุษย์ตุ๊กตุ๊ก

มนุษย์ขายมีด มนุษย์ปลาสลิด มนุษย์ขายพวงมาลัย มนุษย์ดาวเรือง มนุษย์ใบตอง มนุษย์ผลไม้ มนุษย์มะลิ มนุษย์บายศรี มนุษย์กล้วยไม้ มนุษย์ไม้ติดช่อ มนุษย์ขนมจันอับ มนุษย์หาบเร่ มนุษย์ปลากริมไข่เต่า มนุษย์ถั่วต้ม



มนุษย์รถเข็น เหล่ามนุษย์รถเข็นที่เห็นกันประจำ�ในพื้นที่ปากคลองตลาดซึ่งสร้างสีสันให้กับ ปากคลองตลาดกลุ่มมนุษย์เหล่านี้ทำ�หน้าที่เข็นส่งสินค้าภายในตลาดทั้งดอกไม้ ผัก ผลไม้ เเละสินค้าทุกชนิด ที่มีในปากคลองตลาดนอกจากนี้มนุษย์รถเข็นสามารถ แบ่งกลุ่มได้ 4 แบบ (ดำ�รงพล อินทร์จันทร์ เเละคณะ, 2550) คือ 1. กลุ่มสังกัดองค์การตลาด : สังเกตุได้จากการเเต่งกายที่สวมใส่เสื้อเเละกางเกงขาสั้นสีกรมท่าเเละมีป้ายชื่อ 2. กลุ่มสังกัดเอกชน : พบในกลุ่มตลาดปากคลอง เช่น ตลาดส่งเสริมเกษตรไทยจะมีสังกัดที่เรียกว่า “สายตี๋” ส่วนในตลาดยอดพิมานจะมีสังกัดที่เรียกว่า “สายเล็ก” เเละ“สายใหญ่” 3. กลุ่มอิสระหรือเข็นพิเศษ : ไม่มีสังกัดประจำ�ซึ่งกลุ่มนี้สามารถรับจ้างจากลูกค้าขาจรตลอดจนพ่อค้าเเม่ค้า จากเเผงในตลาด ซึ่งค่าจ้างได้เริ่มต้นเที่ยวละ 20 บาท ร้านไหนสนิทกันอาจจะให้ ค่าจ้างมากกว่านี้ 4. กลุ่มกรรมกรร้านประจำ� : กลุ่มนี้จะเป็นลูกจ้างประจำ�ร้านค้าหรือประจำ�เเผงซึ่งงานหลักก็คือขนส่งของ ตามนายจ้างสั่งซึ่งค้าจ้างของมนุษย์รถเข็นกลุ่มนี้จะได้เป็นเดือน


ทั้ ง นี้ เ ส้ น ทางเดิ น รถเข็ น ของกลุ่ ม มนุ ษ ย์ จะเเบ่งชัดเจน กลุ่มมนุษย์รถเข็นที่มีสังกัดจะประจำ�อยู่ ณ จุดขึ้น ลงสินค้าประจำ�ตลาด ที่มีคนคอยจัดคิวในการขนส่ง ของทำ�การจดนับจำ�นวนสินค้าเป็นเข่งเป็นถุง ส่วนมนุษย์ รถเข็นอิสระ ก็จะคอยเก็บตกจากมนุษย์รถเข็นสังกัดที่ รับงานไม่ทันก็จะให้มนุษย์รถเข็นอิสระมาช่วย


มนุษย์น้ำ�เเข็ง “เคยสงสัยไหมว่า ดอกไม้ทป่ี ากคลองตลาดทำ�ไมถึงสดตลอดเวลา ?” ที่เราเห็นดอกไม้สดที่ละลานตาในตลาดปากคลอง มีสีสันสดใสไม่เหี่ยวเฉาง่ายก็ เป็นเพราะ เเม่ค้ามีวิธีการเก็บรักษาดอกไม้โดยใช้ “นํ้าเเข็ง” ไว้เเช่ดอกไม้ไม่ให้บาน รูปเเบบการค้าอีกเเบบทีเ่ กิดขึน้ ก็คอื “ร้านนํ้าเเข็ง” ทีม่ คี วามสัมพันธ์กบั ตลาดดอกไม้ เเหล่งใหญ่เเห่งนี้ บางร้านก็มีร้านปลีกย่อยเก็บ stock นํ้าเเข็งภายในตลาดเพื่อสะดวกในการส่ง นํ้าเเข็ง ซึ่งจะเก็บน้ำ�เเข็งไว้ในจำ�นวนไม่มาก เนื่องจากนํ้าเเข็งอาจจะละลายได้ เหล่า เเรงงานก็จะเข็นรถถ่ายของระหว่างร้านปลีกเเละโรงผลิตนํ้าเเข็งที่อยู่ด้านนอกตลาด แหล่งส่งนํ้าแข็งเจ้าใหญ่ในพื้นที่ปากคลองตลาดมีระบบการจัดส่งนํ้าแข็งไปยัง ร้านดอกไม้ต่างๆ เพื่อแช่ดอกไม้ โดยมีเหล่ามนุษย์ต่างด้าวเป็นแรงงานส่งนํ้าแข็งใส่ รถเข็น น่าสนใจที่ว่าการติดต่อสั่ง order ของแม่ค้าใช้โทรศัพท์ของส่วนกลางตลาดที่ มีทั่วมุมเสาในพื้นที่ ปากคลองตลาด อุปกรณ์สำ�คัญอยู่ที่ บัตรคิว ที่มีชื่อร้านและคิว เลขจำ�นวนถุงนํ้าแข็งที่สั่งในแต่ละวัน




“อยากฟังความเห็นของผู้คนในย่าน ปากคลองฯบ้างไหม ?” ลองเข้ามาทำ�ความเข้าใจในความสัมพันธ์ระหว่างกันและการรับฟัง ความคิดเห็นของกลุ่มมนุษย์ปากคลองที่มีต่อกันฟังความรู้สึกที่มีต่อสำ�นึก ในสถานที่ (sense of place) ซึ่งจะนำ�มาสู่การเกิดสำ�นึกเเละตระหนักใน ความสำ�คัญของพื้นที่ปากคลองตลาดเเห่งนี้ว่าที่เเห่งนี้ไม่ใช่เเค่ตลาดขาย ดอกไม้เพียงอย่างเดียวเเต่มันคือระบบนิเวศในสังคมหนึ่งที่ล้วนมีความ สำ�คัญทางความรู้สึกของคนจำ�นวนไม่น้อยเลย


ขายตั้งแต่สมัยมีรถราง “ตอนเป็ นเด็กก็วิ่งอยู่แถวนี้ วิ่งขายของนะ ไม่ได้วิ่งเล่น ” ป้าดา ปากคลองฯ



ขอบใจนะจ๊ะ ที่ทำ�ให้ฉันหากินได้ ปากคลองฯมีความสำ�คัญกับชีวิตเรา ถ้าขาดไปจะไปทำ�อะไรหล่ะคะ ยายชูศรี



“พี่พบรักกับสามีที่นี่ เค้าขายเทปอยู่หน้าโรงหนังเอ็มไพร์” ทองสาย นวลนุกูล

“ทำ�สวนกันเอง ทำ�เอง ขายเอง ทำ�มาตั้งแต่รุ่นพ่อรุ่นแม่ เกิดมาก็เห็นดอกไม้เลยครับ” ต่อ (คนปลูกกุหลาบ)


“ทุกวันนี้เราก็ชินที่มันรกอ่ะนะ ถ้ามันโล่งมันก็อาจจะแปลกๆไป แต่ในระยะยาวมันก็อาจจะดีก็ได้” เหน่ง

“ก่อนวันวาเลนไทน์คือคนมาจากทุกสารทิศ คือมาอยู่ปากคลองอยู่ที่เดียว...ขายดีมาก มือเป็นระวิงเลย” โบ๊ท (ลูกชายป้าแท่ง)



าจบม.รังสิต “เรียลูนขักชายป้ บเครื่องบิน...

ก็ขายกล้วยไม้ส่งเค้าเนี่ย ป้าติ๊ด


“เค้ฝรัาถือ่งเค้ว่าาเป็ไม่นไเสน่ด้มองว่ห์ ามันรก ” พี่สมบูรณ์ (ไกด์) ไม่ได้อยู่ในภาพ


ทุกเช้าผมจะจัดพานดอกบัว “ไปถวายในหลวงที ่ศิริราช ” พี่มิตร


“มาซื้อดอกไม้ไปงานปัจฉิมฯ ปรกติหนูใช้ชีวิตวนอยู​ู่แต่แถวสยาม ไม่รู้ว่าจะมีของเยอะขนาดนี้” เบนซ์ กุ้บกิ้บ ศิรัตน์


“ใกล้บ้านผม...ผมเป็นคนชอบดอกไม้ พายิ้ม(หมา) เนปาล(กบ) กับไก่(มีสุข) มาเที่ยว” เฮียไก่มีสุข ดู เล่น โชว์


“เชื่อในสิ่งที่เฮ็ด...เฮ็ดในสิ่งที่เชื่อ” พี่ต่อ

“มาขายดอกไม้ด้วยกันทั้งครอบครัว” ร้านพรีม


“เมื่อก่อนขายมาลัย พอค่าใช้จ่ายมันเยอะ เลยต้องเปลี่ยนมาทำ�พานขันหมาก” พี่ดำ�

“ตู้ไปรษณีย์นี้ ส่วนใหญ่เป็นคนอื่นใช้ พี่ใช้โทรศัพท์​์” พี่ฝน


�กับปากคลองตลาด “คือความทรงจำ ความลำ�บากตอนที่เริ่มจากศูนย์ ก่อนที่เราจะมาถึงตรงนี้ ” หนุ่ม ดาวเรือง


ชอบแม่ค้าปากคลองฯ น่ารัก ให้เกียรติเรา พี่เตี้ย


“ดูสิ เเบงค์ที่ปากคลองมีเยอะมาก เพราะเป็นเเหล่ง เศรษฐกิจ มีตั้ง 11 เเบงค์ ถ้าปากคลองตลาดหายไป ไม่มีคนขายไม่มีคนฝากเเบงค์ จบเลยนะ” ป้าต้อย


“มาลัย 1 พวง มีอะไรบ้าง? ดอกรัก ก็กระทบสวนดอกรัก มะลิ กระทบสวนมะลิ สวนดาวเรือง สวนกุหลาบ โบว์ที่ผูก ก็คนที่อยู่อยุธยาที่ยากจน ทำ�นาเสร็จเขาก็เย็บโบว์” ป้าเยาว์


วันแห่งความทรงจำ�ของคุณกับปากคลองตลาดคือวันไหน?

“ผมว่าทุกวันมันพิเศษนะ ชีวิตที่ได้ขายของมันพิเศษทุกวัน เพราะเราได้ทำ�งาน” เอี่ยว ร้านหลี่ชุน

ปากคลองตลาดสำ�หรับคุณคืออะไร?

“มันคือ...บ้าน” เอี่ยว ร้านหลี่ชุน




ไม่รู้ ไม่ผูกพันอ่ะ พูดภาษาไทยไม่คอ่ ยเป็น คนงานพม่า


“ปากคลองสำ�คัญมาก ทำ�ให้ได้มีงานทำ�” พี่เชียร

“ผมทำ�งานกับแม่ ตี 5 ถึง 9 โมงเช้า ทำ�งานไปด้วยเรียนไปด้วย” ดิว


“แม่ค้าในปากคลองใส่เสื้อพี่นี่แหละ พี่เลือกแบบเอง เราก็ต้องรู้ด้วยว่าลายอะไรเค้าชอบ” คนขายเสื้อ

“อยากให้อยู่เหมือนเดิม อยากให้กลับมา เป็นคนคนเดิม” ลุงเสริฐ


�งานฟรีแลนซ์ “แล้เหมืวจัอบนคนทำ ให้ไปทำ�งานประจำ� อยู่ในคอกออฟฟิศ ” ยุทธ

สุนัข ของคุณยุทธ


“คำ�ว่าแม่ค้านะหนู ไม่ได้เหมือนคนมีเงินเดือน ถ้าป้าหยุดก็คือ แง๊ะ! น้ำ�หล่อเลี้ยงขาดไป คำ�ถามคือ หยุดกินได้ไหมอ่ะลูก? เนี่ยหิว มาถึงก็มาม่าก่อนแหละ ” ป้าเยาว์


“เป็นชีวิตประจำ�วันของเรา ทุกวันมันมีความหมาย” พี่เพ็ญ

“การได้ขายดอกกุหลาบ วันวาเลนไทน์ คนเยอะมาก ขายไม่ได้หยุดเลยทั้งคืน” ลุงโหน่ง


“วันที่ต้องจดจำ�คือวันเวียนเทียนไงคะ ขายดีมาก...มีเท่าไหร่ก็ไม่พอ คอยนับวันว่าเมื่อไหร่จะถึงวันนี้” พี่ติ๋ม

“ถ้ายุบหมดคงเงียบกริบ... มีชีวิตอยู่ตรงนี้มาตั้ง50-60ปีเนอะ” สองอาม่าร้านก๋วยเตี๋ยว


ลาบจากเชียงใหม่มีหลากหลายสี “กุกุหหลาบปลู กที่แม่สอดจะเป็นสีชมพู สีแดง สีขาว ยืนพื้นแค่ 3 สี ” พี่แอ้



เหมือนแกง “ที่ตปากคลองตลาดก็ ้องมีหลายๆอย่างใส่รวมกัน พึ่งพารสชาติซึ่งกันและกัน ขาดอะไรไปอย่างมันก็ไม่ใช่แล้วไง พี่ชาญ



ปากคลองตลาด สำ�หรับคุณคืออะไร?

วันแห่งความทรงจำ� ของคุณ กับปากคลองตลาด คือวันไหน?


ถ้าปากคลองตลาด เป็นคน คุณอยากบอกอะไร กับเค้า?


“เป็นที่ที่ช่วยให้เกษตรกรขายของที่ปลูก ช่วยเหลือเกษตรกร เกษตรกรเป็นคนมาส่ง” “ฝรั่งเค้ามาดูตลาด ไม่ได้ มาดูวัด ดูวัง เค้ามาดูตลาด” (ซาร่า, ไกด์)

(พี่จุง) “ถ้าไม่มีฟุตบาทก็ซื้อรถเข็นแล้วไปเข็นขาย” (มาลี)

“ถ้ายุบหมดคงเงียบกริบ ชีวิตอยู่มาตั้ง 50-60 ปีเนอะ”

“ฝรั่งไม่ชอบหรูหรอก บ้านเค้ามีอยู่แล้ว”

(อาม่าร้านก๋วยเตี๋ยว)

“เค้าจะไล่จริงป่ะ? กินมะขามป้อมมั้ย?”

(วรรณี) “เค้าบอกว่าเราทำ�ให้รถติด” (สมศักดิ์)

(พี่ไพร)

“ปากคลองฯคือ ชีวิตเรา” (ลุงเพชรสมัย) “We know this market through Lonely Planet Guide” (Frankie’s Family)

(พี่ทอง)

“ฝรั่งเค้าไม่ได้มองว่ามันรก เค้าถือว่าเป็นเสน่ห์”

“ความทรงจำ�ปากคลองตลาด มันมีดีทั้งนั้นแหละจ้า เพราะเราอยู่กับดอกไม้ เราก็มีความสุข” (ป้าเยาว์)

“เราไม่ได้ทำ�ความเดือดร้อนให้ ปากคลองเลย มีเเต่นำ�คนเข้ามา ทำ�ให้เค้าไม่เหงา”

(พี่สมบูรณ์, ไกด์) “ถ้าผิดก็จับ ไม่ผิดก็ไม่จับ อยู่กันเหมือนพี่น้อง” (เทศกิจ)


“มีความสุขเวลาพวกเทศกิจ “ป้าก็รับมะลิมาจากนครชัยศรี ดาวเรืองจากโคราช เเม่ค้าเเซวกันไปมา ผูกกับสวนเลยแบ่งกับสวน” มองเเล้วก็สดชื่น (ยายสลัก) เห็นดอกไม้เต็มทาง” (ป้าเเจ๋ว)

“ธรรมชาติของดอกไม้ เป็นอาชีพที่ทำ�ให้พจี่ ากจ๊นจน... มันต้องการที่กว้างให้มันได้หายใจ” จากคนไม่มีกิน ทำ�ให้เรามี ส่งลูกเรียนจบมหาลัยได้… ผูกพันกับที่นี่มาก”

(พี่ยุทธ) “ถ้าปากคลองฯเป็นคน ก็อยากให้อยู่ไปนานๆ”

(พี่กั้ง)

(เเสวง)

“เทศกาลสงกรานต์ ขายน้ำ�อบ มะลิ เหมือนเราได้ให้ความสุขกับเค้า” (ป้าหมวย ป้าสาว) “ประทับใจความเป็นเพื่อนฝูง ญาติพี่น้องกัน เราคิดถึงกัน เคยทำ�งานทุกวัน เห็นหน้ากัน ไม่เครียด” (กมลวรรณ)

“ผู้บริหารมองแค่ว่าจัดระเบียบ ไม่ได้สนวัฒนธรรมตลาด” (เทศกิจ)

“not messy, never get anything like this” (นักท่องเที่ยว) “บางคนได้คืบเอาศอก แค่จัดให้เป็นระเบียบขายให้ อยู่ในกฎเกณฑ์ก็พอ ตัวป้าไม่ได้เดือดร้อนมาก แต่คนที่มีภาระมันก็เดือดร้อน”

(ห้องน้ำ�-ตึกแถว) “ผลัดกันขายกันสามคน เช่าที่เค้าปลูก “ทำ�สวนกันเอง ทำ�ขายกันเอง ทำ�มาตั้งแต่ ปลูกเองขายเอง”

(ตาหม่อง)

รุ่นพ่อรุ่นแม่เกิดมาก็เห็นดอกไม้เลยครับ” (ต่อ)




ภาพทีมงานและเบื้องหลังการทำ�งาน


บทส่งท้าย ภาพถ่ายและเรื่องราวที่ได้จากการลงพื้นที่เพื่อสังเกตสำ�รวจบันทึก และนำ�เสนอ ในหนังสือเล่มนีเ้ ป็นเพียงส่วนหนึง่ ของความคิดเห็นและมุมมองกลุม่ ผูค้ นทีห่ ลากหลาย ย่านปากคลองตลาดเปรียบเสมือนระบบนิเวศของมนุษย์ทม่ี คี วามสัมพันธ์กนั ในหลายๆ ด้าน ที่น่าสนใจ โครงการ “Humans of Flower Market : มนุษย์ปากคลองฯ” นี้เป็นเพียงบท เริ่มต้นของการทำ�หน้าที่เป็น Platform ที่รวบรวมความคิดเห็นและมุมมองของผู้คนที่ แตกต่างหลากหลายที่มีต่อย่านปากคลองตลาดเป็นจุดเริ่มต้นของการศึกษาเพื่อ สร้ า งพื้ น ที่ เ พื่ อ การรั บ ฟั ง และเเลกเปลี่ ย นความคิ ด เห็ น ของผู้ ค นที่ คิ ด ต่ า งเพื่ อ นำ�มาสู่การตั้งคำ�ถามและร่วมกันหาทางออกอย่างสร้างสรรค์ต่อไป คณะทำ�งานขอ ขอบคุณ“มนุษย์ปากคลองฯ” ทุกท่านที่สละเวลาร่วมพูดคุยและให้ความคิดเห็นต่างๆ เราหวังว่า Platform ที่เราร่วมสร้างขึ้นมาด้วยกันนี้จะช่วยกระจายเสียงและขยาย เครือข่ายของผูค้ นทีม่ คี วามคิดเห็นต่อการพัฒนาย่านปากคลองตลาดต่างๆ ได้พดู คุย ได้รับฟังและได้แลกเปลี่ยนกันอย่างเปิดกว้างและสร้างสรรค์ต่อไป ติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ www.facebook.com/ManusPakkhlong To be continued...


ขอขอบคุณ ตลาดยอดพิมาน เอื้อเฟื้อสถานที่ จัดนิทรรศการ


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.