1
อาหารและโภชนาการ
สื่ อ การเรี ย นรู้ :
คมู่ ืออาหารและโภชนาการสาหรับผูส้ งู อาย ุ สาหรับ ผูด้ แู ลผูส้ งู อาย ุ ตาบลตาหนัก ธรรม คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
2
คานา การเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกาย อารมณ์ และจิตใจของผูส้ งู อายุมีผลต่อ สุขภาพการทานอาหารที่ตอ้ งเอาใจใส่ดแู ลเป็ นพิเศษ โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลง ด้านสรีระร่างกายที่มีผลกับ การรับประทาน การย่อย และการดูดซึ ม ปั ญ หา โภชนาการในวัยสูงอายุนนั้ ก็ไม่ตา่ งจากวัยอื่นๆ ที่มีทงั้ ปั ญหาการขาดสารอาหาร เช่ น น้า หนั ก ตั ว น้อ ย, ขาดวิ ต ามิ น , ขาดแร่ ธ าตุ, กระดูก พรุน หรื อ ปั ญหา โภ ชนาการเกิ น เช่ น โรคอ้ ว น, โรค เบาหวาน , ความ ดั น โลหิ ต สู ง ห รื อ คอเลสเตอรอลในเลือดสูง ดังนัน้ ผูด้ แู ลผูส้ งู อายุจึงควรมีความรูอ้ ย่างแท้จริงว่า คนในวัยนี้ตอ้ งการ สารอาหารอะไรเป็ นส าคัญ สิ่ ง ใดควรทานและไม่ค วรทาน และควรดูแ ลใส่ใจ อาหารลักษณะใดบ้าง เพื่อให้ผสู้ งู อายุมีสขุ ภาพแข็งแรงและปราศจากโรคภัยดังที่ กล่าว ในคู่มือเล่มนีจ้ ึงเป็ นเนือ้ หาโดยละเอียดที่สามารถความความเข้าใจ และง่าย ต่อการนามาปฏิบัติการดูแลผูส้ งู อายุได้
คณะผูจ้ ดั ทา
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
3
สารบัญ
เนื้อหา
หน้า
เกริ่ น นา
4
หลั ก โภชนาการสาหรั บ ผู้ส ูง อายุ
6
การเตรี ย มอาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุ
8
การประเมิ น ภาวะโภชนาการ
10
ตั ว อย่ า งการจั ด อาหาร ใน 1 วั น
12
อาหารสาหรั บ โรคเบาหวาน
14
อาหารสาหรั บ โรคความดั น โลหิ ต สูง
17
อาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุที่ มี ไ ขมั น ในเลื อ ดสูง
18
อาหารสาหรั บ โรคหั ว ใจและหลอดเลื อ ด
21
บทสรุป
23
อ้า งอิ ง
24
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
4
อาหารและโภชนาการสาหรับ ผู้ส งู อาย ุ เกริ่ น นา การเปลี่ ย นแปลงทางร่ า งกาย ของผู ้ส ูง อายุท าให้ป ระสิ ท ธิ ภ าพ ของการท างาน ของอวั ย วะต่ า งๆ เสื่ อ มถอยลง มี ก ารเปลี่ ย นแปลงของระบบต่ า งๆของร่ า งกาย อาหาร จึ ง มี ค วามสาคั ญ อย่ า งยิ่ ง ในการชะลอความเสื่ อ มถอย และช่ ว ยฟื้ นฟู ส ุข ภาพ ผู้ส ูง อายุโ ดยส่ ว นใหญ่ มั ก ไม่ ค่ อ ยรั บ ประทานอาหารครบถ้ว นทุก หมวดหมู่ แต่ จ ะ เลื อ กอาหารที่ กิ น ง่ า ย เคี้ ย วง่ า ย มี อ าการเบื่ อ อาหาร ไม่ ค่ อ ยอยากกิ น อาหารหรื อ กิ น อาหารได้น ้อ ยลง ทาให้ร่ า งกายขาดวิ ต ามิ น แร่ ธ าตุส ารอาหารต่ า ง ๆ ดั ง นั้ น ผู้ส ูง อายุ จึ ง ควรรั บ ประทานอาหารให้ค รบ 5 หมู่ เพี ย งพอและเหมาะสมกั บ ความต้อ งการของ ร่ า งกาย เพื่ อ ช่ ว ยซ่ อ มแซมเซลล์ที่ สึ ก หรอ พลั ง งานและสารอาหารที่ ผ ู้ส ูง อายุค วรได้รั บ มี ดั ง นี้ 1. ค วา ม ต้อ งก า รพ ลัง งา น เมื ่ อ อายุม ากขึ้ น ความ ต้อ งการพ ลั ง งาน จะน้อ ยล ง เนื่ อ งจากอวั ย วะต่ า ง ๆ เช่ น หั ว ใจ ปอด ตั บ ทางานน้อ ยลง การทางานของกล้า ม เนื้ อ ลดลง และความต้อ งการพ ลั ง งานลด ลง ผู ้ส ูง อายุค วรเลื อ กกิ น อาหารที่ ใ ห้พ ลั ง งาน น้อ ยลง ลดอาหารที่ ใ ห้พ ลั ง งานสูง ควรกิ น อาหารให้เ พี ย งพอกั บ ความต้อ งการของ ร่ า งกายและถูก หลั ก โภชนาการ และพยายามรั ก ษานา้ หนั ก ตั ว ให้ค งที่ ไ ม่ อ ้ว นหรื อ ผอม จนเกิ น ไป 2. ความต้อ งการโปรตี น ได้แ ก่ อาหารจาพวก เนื้ อ สั ต ว์ ไข่ ถั ่ว นม ผู้ส ูง อายุค วร หลี ก เลี่ ย งการกิ น อาหารโปนตี น มากเกิ น ไป เพราะร่ า งกายจะเก็ บ สะสมไว้ใ นรูป ของไขมั น ทาให้นา้ หนั ก ตั ว เพิ่ ม ขึ้ น ไป และส่ ง ผลให้ไ ตต้อ งทางานหนั ก และไม่ น ้อ ยเกิ น ไป เพราะถ้า ขาดโปรตี น ร่ า งกายจะสลายโปรตี น ออกมาใช้เ ป็ นพ ลั ง งาน ท าให้ร่ างกายทรุด โทรม และติ ด เชื้ อ ได้ง ่ า ย ดั ง นั้ น ความต้อ งการโปรตี น ในผู ้ส ูง อายุ เฉลี่ ย ประมาณ 1 กรั ม ต่ อ นา้ หนั ก ตั ว 1 กิ โ ลกรั ม ต่ อ วั น และควรเป็ นโปรตี น ที่ ย่ อ ยง่ า ย เช่ น ปลา 3. ความต้อ งการไขมัน ความต้อ งการไขมั น ของผู้ส ูง อายุค วรลดลงด้ว ยการลด ปริ ม าณการกิ น ไขมั น ลงไม่ เ กิ น ร้อ ยละ 25-30 ของปริ ม าณพลั ง งานทั้ ง หมดต่ อ วั น ร่ า งกายโดยไขมั น ที่ ไ ด้รั บ ควรเป็ นกรดไขมั น ที่ จาเป็ นคื อ กรดลิ โ นเลอิ ก เพื่ อ ป้ องกั น ภาวะ ไขมั น ในเลื อ ดสูง ปริ ม าณนา้ มั น พื ช ที่ ผ ู้ส ูง อายุ ควรได้รั บ ประมาณ 2-3 ช้อ นโต๊ ะ ต่ อ วั น ใน การประกอบอาหาร 4. ความต้อ งการคาร์โ บไฮเดรต ผู ้ส ูง อายุค วรลดการกิ น อ าหารพวกข้า ว แป้ ง นา้ ตาล โดยเฉพาะนา้ ตาลต่ า งๆ เพื่ อ เป็ นการลดปริ ม าณพลั ง งาน ผู ้ส ูง อายุค วรได้รั บ คาร์ โ บไฮเดรตร้อ ยละ 55 ของปริ ม าณพลั ง งานทั้ ง หมดต่ อ วั น การกิ น คาร์ โ บไฮเดรต
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
5 ควรอยู่ ใ นรูป ของ ข้า ว แป้ ง เผื อ ก มั น เพราะนอกจากร่ า งกายจะได้รั บ คาร์ โ บไฮเดรต แล้ว ยั ง ได้วิ ต ามิ น และแร่ ธ าตุอี ก ด้ว ย 5. ค วา ม ต้อ งก า รวิ ต า มิ น ซึ ่ ง มี อ ยู่ ใ น ผั ก และผล ไม้ ผู ้ส ูง อ ายุม ี ค วาม ต้อ งก า ร วิ ต ามิ น เท่ า กั บ วั ย หนุ่ ม สาว การที่ ผ ู ้ส ูง อายุกิ น อาหารอ่ อ น เนื่ อ งจากมี ปั ญ หาเรื่ อ งฟั น อาจทาให้ก ารได้รั บ วิ ต ามิ น บางอย่ า งไม่ เ พี ย งพอ ดั ง นั้ น ผู้ส ูง อายุค วรได้กิ น ผั ก ผลไม้ใ ห้ เพี ย งพอในแต่ ล ะวั น 6. ค ว า ม ต้อ ง ก า ร เก ลื อ แ ร่ ซึ ่ ง มี อ ยู่ ใ น ผั ก แ ล ะผ ล ไม ้เ ช่ น กั น ผู ้ส ูง อ า ยุม ี ค ว า ม ต้อ งการแร่ ธ าตุเ ท่ า เดิ ม แต่ ส่ ว นมากมี ปั ญ หา คื อ การกิ น ที่ ไ ม่ เ พี ย งพอ แร่ ธ าตุที่ สาคั ญ และเป็ นปั ญ หาในผู้ส ูง อายุ ได้แ ก่ แร่ ธ าตุเ หล็ ก และแคลเซี ย ม 7. ความต้อ งการน้ า นา้ มี ค วามสาคั ญ ต่ อ ร่ า งกายมาก ช่ ว ยในระบบย่ อ ยอาหาร และการขั บ ถ่ า ยของเสี ย ส่ ว นมากผู้ส ูง อายุจ ะดื่ ม นา้ ไม่ เ พี ย งพอ ดั ง นั้ น ผู้ส ูง อายุค วรดื่ ม นา้ อย่ า งน้อ ยวั น ละ 1.5 ลิ ต รเป็ นประจาทุก วั น และในวั น ที่ อ ากาศร้อ นจั ด ควรได้รั บ นา้ เพิ่ ม เพื่ อ ชดเชยนา้ ที่ ส ูญ เสี ย ทางผิ ว หนั ง เพื่ อ ช่ ว ยให้ไ ตขั บ ถ่ า ยของเสี ย ได้ดี ขึ้ น
หลัก โภชนาการสาหรับ ผู้ส งู อาย ุ ผู้ส ูง อายุมี ค วามต้อ งการปริ ม าณอาหารลดน้อ ยลง แต่ ค วามต้อ งการสารอาหาร อื ่ น ๆ ยั ง ค ง เท่ า เดิ ม ดั ง นั ้ น อ า ห า ร ข อ ง ผู ้ส ูง อ า ยุค ว ร จั ด ให้ม ี ป ริ ม า ณ แ ล ะคุณ ภ า พ เพี ย งพ อกั บ ความต้อ งการของร่ า งกาย คื อ มี ส ารอาหารครบ 5 หมู่ และควรได้ร ั บ สารอาหารที่ ส มดุล ตามสั ด ส่ ว นที่ ส อดคล้อ งกั บ ความ ต้อ งการของร่ า งกายของผู้ส ูง อายุ โดยมี ห ลั ก การจั ด อาหารในผู้ส ูง อายุ ดั ง นี้ หมู่ที่ 1 เนื้ อสัต ว์ ไข่ นม และถั่ ว เมล็ ด แห้ง ต่ า งๆ อาหารกลุ่ ม นี้ ใ ห้ส ารอาหารประเภทโปรตี น ซึ่ ง ช่ ว ยในการเสริ ม สร้า งร่ า งกายให้ เจริ ญ เติ บ โต และซ่ อ มแซมเนื้ อ เยื่ อ ส่ ว นที่ สึ ก หรอให้อ ยู่ใ นสภาพที่ ป กติ เนื้ อสัต ว์ เนื้ อ สั ต ว์ ไ ม่ ต ิ ด มั น ลด การสะสมของไขมั น สั บ ให้ล ะเอี ย ด ต้ม ให้เ ปื่ อย สามารถทานได้วั น ละ 4-5 ช้อ นโต๊ ะ ปริ ม าณจะลดลงได้เ มื่ อ มี ก ารทานไข่ ถั ่ว หรื อ นม ร่ ว มด้ว ย และควรสั บ เนื้ อ ให้ล ะเอี ย ดหรื อ ต้ม ให้เ ปื่ อย ทางที่ ดี ค วรเลื อ กทานเนื้ อ ปลา จะ ให้โ ปรตี น ได้ดี แ ละย่ อ ยง่ า ย ไขมั น ตา่ ตั ว อย่ า งอาหารที่ ใ ห้โ ปรตี น ที่ ส ามารถรั บ ประทาน ได้ ได้แ ก่ เนื้ อ ปลาทุก ชนิ ด หอย กุ้ง นา้ จื ด เนื้ อ อกไก่ น่ อ งไก่ หมูไ ม่ ติ ด มั น เป็ ด เนื้ อ ถั ่ว นา้ นา้ หู้ ไข่ เป็ นอาหารที่ เ หมาะสมกั บ ผู้ส ูง อายุ เพราะมี ค ุณ ค่ า ทางอาหารสูง อุด มไปด้ว ย โปรตี น และธาตุเ หล็ ก โดยผู้ส ูง อายุที่ ไ ม่ มี ภ าวะไขมั น ในเลื อ ดสูง บริ โ ภคได้สั ป ดาห์ ล ะ 3-4
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
6 ฟ อ ง ป รุง ให้ส ุก ส าห รั บ ผู ้ส ูง อ ายุที ่ ม ี ภ า วะไข มั น ใน เลื อ ด สูง ค ว รบ ริ โ ภ ค เฉ พ า ะไข่ ข า ว เท่ า นั้ น น ม เป็ น อ าห าร ที ่ ม ี แ ค ลเซี ย ม ฟ อส ฟ อ รั ส แล ะโป ร ตี น สูง ช่ ว ย ให้ก ระดูก และฟั น แข็ ง แรง ควรดื่ ม นมพร่ อ งมั น เนยให้ไ ด้วั น ละ 1 แก้ว ควบคู่กั บ การออกกาลั ง กาย จะทา ให้ก ระดูก แข็ ง แรงชะลอความเสื่ อ มของกระดูก ผู ้ส ูง อายุบ างคนไม่ ส ามารถดื่ ม นมสด หรื อ นมวั ว ได้ อาจเกิ ด ท้อ งอื ด หรื อ ท้อ งเสี ย ได้ สามารถปรั บ เปลี่ ย นเป็ นนมถั ่ว เหลื อ ง หรื อ นา้ เต้า หู้ไ ด้ ถั ่ว เมล็ ด แห้ง ใช้ท ดแทนอาหารจา พวกเนื้ อ สั ต ว์ รั บ ประทานได้เ ป็ น ประจา แต่ ค วร น า ม า ป ร ุง ให้นิ ่ ม ก่ อ น ท า น ได ้ทั ้ ง ที ่ ป ร ุง เป็ น อ า ห า ร ค า ว แ ล ะห ว า น ห รื อ อ า จ จ ะท า น ใน รูป แบบของผลิ ต ภั ณ ฑ์เ ช่ น เต้า หู้ห รื อ เต้า เจี้ ย ว หมู่ที่ 2 ข้า ว แป้ ง น้า ตาล เผื อ ก มัน อาหารหมู่ นี้ จะให้พ ลั ง งานแก่ ร่ า งกาย พ บมากในข้า ว และควรเลื อ กข้า วที่ ผ ่ า น การขั ด สี น ้อ ย เช่ น ข้า วกล้อ ง ข้า วซ้อ มมื อ ข้า วไรซ์ เ บอร์ รี่ เป็ นต้น หรื อ อาหารประเภท แป้ งอื่ น สามารถทานได้แ ต่ ไ ม่ ค วรทานมากจนเกิ น ไป ปริ ม าณที่ เ หมาะสมคื อ วั น ละ 6-8 ทั พ พี หากท านมากเกิ น ความต้อ งการ จะถูก เปลี่ ย น เป็ นไขมั น เก็ บ ไว้ต ามส่ ว นต่ า งๆ ของร่ า งกาย และเมื่ อ สะสมมากขึ้ น จะทาให้อ ้ว นได้ หมู่ที่ 3 ผัก ต่ า งๆ ผั ก เป็ นแหล่ ง วิ ต ามิ น และแร่ ธ าตุสาคั ญ ที่ จาเป็ นต่ อ ร่ า งกาย และยั ง ให้ก ากใย ช่ ว ย ให้ข ั บ ถ่ า ยดี และช่ ว ยดูด ซั บ คลอเรสเตอรอล และสารพิ ษ ออกจากร่ า งกายได้ ผั ก เป็ น อาหารที่ ผ ู ้ส ูง อายุเ ลื อ กทานได้ค่ อ นข้า งมาก ควรให้ท านผั ก หลายๆ ชนิ ด สลั บ กั น ผั ก สี เขี ย วสด / ต้ม ปริ ม าณ 2 ทั พ พี ผั ก สี เ หลื อ งและส้ม ปริ ม าณ 1 ทั พ พี ต่ อ วั น แต่ ค วร เป็ นผั ก ที่ ต ้ม สุก หรื อ นึ่ ง จนสุก นุ่ม ไม่ ค วรให้ท านผั ก ดิ บ เพราะย่ อ ยยากและอาจทา ให้เ กิ ด แก๊ ส ท้อ งอื ด ท้อ งเฟ้ อตามมาได้ ผั ก ที่ ใ ห้พ ลั ง งานตา่ คาร์ โ บไฮเดรตน้อ ย ได้แ ก่ ผั ก กาดขาว กระหลา่ ปลี กระหลา่ ด อ ก ผั ก ส ลั ด ป๋ ว ย เล็ ง ย อ ด ฟั ก ท อ ง อ่ อ น ผั ก บุ ้ง แ ด ง ผั ก แ ว่ น โห ร พ า ขึ ้ น ฉ่ า ย ตั ้ ง โอ๋ สายบั ว มะเขื อ เทศ ฟั ก เขี ย ว ฟั ก แฟง แตงร้า น แตงกวา บวบ พริ ก หยวก ผั ก ที่ ใ ห้พ ลั ง งานสูง ได้แ ก่ ฟั ก ทอง หอมใหญ่ แครอ ท สะตอ ผั ก หวาน ดอกขจร ด อกขี้ เ หล็ ก ถั ่ว ฝั ก ยาว ถั ่ว พู ถั ่ว แขก ถั ่ว ลั น เตา ถั ่ว งอก ยอด แค ยอด กระถิ น ยอด สะเดา ยอดชะอม ยอดมะพร้า วอ่ อ น หมู่ที่ 4 ผลไม้ ผลไม้เ ป็ นแหล่ ง วิ ต ามิ น แร่ ธ าตุแ ละกากใย เช่ น เดี ย วกั บ ผั ก ผู้ส ูง อายุส ามารถทาน ผลไม้ไ ด้ท ุก ชนิ ด และควรทานผลไม้ท ุก วั น เพื่ อ ให้ไ ด้รั บ วิ ต ามิ น ซี แ ละเส้น ใยอาหาร ควร คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
7 เลื อ กผ ลไม้ที ่ เ คี ้ ย วง่ า ย เนื ้ อ นุ่ ม เช่ น ม ะล ะก อกล้ว ยสุก ส้ม นา้ ผล ไม้คั ้ น มื ้ อ ละ 1 ส่ ว น ย ก เว้น ค น ที ่ อ ้ว น ม า ก ห รื อ เป็ น เบ า ห ว า น แล ะไม่ ค ว ร ท า น ผ ล ไม้ห ว า น จั ด เช่ น ล า ไย ทุเ รี ย น ขนุน ละมุด หรื อ ผลไม้ต ากแห้ง ผลไม้ก วน ผลไม้เ ชื่ อ ม ผลไม้ก ระป๋ อง เป็ นต้น และควรหลี ก เลี่ ย งเครื่ อ งจิ้ ม นา้ ปลาหวาน พริ ก เกลื อ นา้ ตาล หมู่ที่ 5 ไขมัน จากสัต ว์ และพื ช ไขมั น จะช่ ว ยให้พ ลั ง งานแก่ ร่ า งกายและช่ ว ยในการ ดูด ซึ ม วิ ต ามิ น บางชนิ ด แต่ ก็ ไ ม่ ค ว ร ท า น ม า ก เกิ น วั น ล ะ 2 ช้อ น โต๊ ะ น อ ก จ า ก นี ้ อ า ห า ร ไข มั น ท า ให้ผ ู ้ส ูง อ า ยุท ้อ ง อื ด ท้อ งเฟ้ อหลั ง อาหารได้ จึ ง ควรใช้นา้ มั น พื ช ในการปรุง อาหารแทนนา้ มั น จากไขมั น สั ต ว์ เช่ น น ้า มั น ถั ่ว เหลื อ ง น ้า มั น ท าน ตะวั น นา้ มั น ข้า วโพ ด น ้า มั น ราข้า ว น ้า มั น เม ล็ ด ฝ้ า ย นา้ มั น มะกอก แต่ ค วรหลี ก เลี่ ย งนา้ มั น มะพร้า ว และนา้ มั น ปาล์ม เนื่ อ งจากมี ไ ขมั น อิ่ ม ตั ว สูง เช่ น เดี ย วกั บ ไขมั น สั ต ว์
การเตรี ย มอาหารสาหรับ ผู้ส งู อาย ุ ผู้ส ูง อายุมี ค วามเสื่ อ มของร่ า งกายในหลาย ๆ ระบบ เช่ น ระบบการย่ อ ยและการ ดูด ซึ ม ทาให้ต ้อ งดูแ ลด้า นโภชนาการเป็ นพิ เ ศษ โดยคานึ ง ถึ ง ปริ ม าณอาหารที่ เ หมาะสม เคี้ ย วง่ า ย ย่ อ ยง่ า ย สด สะอาด ปรุง สุก ใหม่ ๆ และหลากหลายชนิ ด ลดอาหารจาพวก แป้ งและนา้ ตาล หลี ก เลี่ ย งอาหารมั น ทอด ผั ด อาหารรสจั ด เค็ ม จั ด หวานจั ด อาหาร หมั ก ดอง เลื อ กกิ น เนื้ อ สั ต ว์ ไ ม่ ติ ด มั น เนื้ อ ปลา อาหารต้ม นึ่ ง ลวก อบ กิ น ผั ก และผลไม้ เป็ นประจา การเตรี ย มอาหารให้แ ก่ ผ ู ้ส ูง อายุจ ะแตกต่ า งจากวั ย อื่ น ๆ จะต้อ งคานึ ง ถึ ง ลั ก ษณะของอาหาร รสชาติ ข องอาหาร นอกจากนี้ ต้อ งดูใ นเรื่ อ งการแบ่ ง มื้ อ ของอาหาร ด้ว ย การเตรี ย มอาหารให้แ ก่ ผ ู ้ส ูง อายุ ผู ้ด ูแ ลหรื อ ผู ้ใ กล้ชิ ด กั บ ผู ้ส ูง อายุค วรดูแ ลเรื่ อ ง ของอาหารเพื่ อ ให้ไ ด้อ าหารที่ มี ค ุณ ค่ า ครบถ้ว น โดยปฏิ บั ติ ต ามข้อ แนะนาดั ง นี้ 1. ลดปริ ม าณอาหารแต่ ล ะมื้ อ และเพิ่ ม มื้ ออาหารได้ม ากขึ้ น โดยแบ่ ง อาหารเป็ นมื้ อ ย่ อ ยๆ มากกว่ า 3 มื้ อ แต่ ล ะมื้ อ ให้บ ริ โ ภคจานวนน้อ ยลง เพื่ อ แก้ปั ญหา แน่ น ท้อ งหลั ง รั บ ประทานอาหาร เช่ น จากวั น ละ 3 มื้ อ เป็ น 5 มื้ อ เนื่ อ งจากผู้ส ูง อายุกิ น อาหารได้น ้อ ย จึ ง หิ ว เร็ ว หากเพิ่ ม อาหารว่ า งตอนสาย บ่ า ย และก่ อ นเข้า นอนในปริ ม าณ ที่ ไ ม่ ม ากนั ก จะช่ ว ยให้ไ ม่ หิ ว บ่ อ ยและได้รั บ ปริ ม าณอาหารที่ เ พี ย งพ อ 2. ควรจัด ให้ไ ด้ร ับ อาหารให้ค รบ 5 หมู่ ตามที่ ส ามารถหาได้ใ นท้อ งถิ่ น และ ควรดื่ ม นมทุก วั น วั น ละ 1-2 แก้ว ควรดื่ ม นา้ อย่ า งน้อ ย วั น ละ 6-8 แก้ว และให้บ ริ โ ภค อาหารมื้ อ หนั ก ตอนกลางวั น หรื อ บ่ า ย แทนการบริ โ ภคอาหารหนั ก มื้ อ เย็ น เพราะจะ ช่ ว ยให้ห ลั บ ได้ส บายขึ้ น 3. การประกอบอาหารจากเนื้ อสัต ว์ ควรดั ด แปลงให้มี ลั ก ษณะที่ ส ามารถ เคี้ ย วได้ง่ า ย อาจใช้วิ ธี บ ดหรื อ สั บ ให้ล ะเอี ย ดหรื อ ต้ม ให้เ ปื่ อย หรื อ ปรุง ให้มี ลั ก ษณะ ค่ อ นข้า งเหลว ถ้า ผู้ส ูง อายุมี นา้ หนั ก เกิ น และมี ปั ญหาเรื่ อ งของไขมั น ในหลอดเลื อ ดสูง คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
8 ควรกิ น อาหารที่ มี ไ ขมั น น้อ ย เช่ น เนื้ อ สั น ใน หมูไ ม่ ติ ด มั น เนื้ อ ไก่ ไ ม่ มี ห นั ง ปลาทุก ชนิ ด (ยกเว้น ปลาสวาย) หลี ก เลี่ ย งการปรุง อาหารด้ว ยการทอด 4. การเตรี ย มอาหารประเภทผัก ควรต้ม ผั ก ให้เ ปื่ อยนุ่ม หรื อ อาจจะใช้วิ ธี หั ่น ละเอี ย ดหรื อ บดเป็ นซุป เนื่ อ งจากผู้ส ูง อายุมี ปั ญหาในการเคี้ ย ว ก็ จ ะช่ ว ยให้ผ ู้ส ูง อายุไ ด้ กิ น ผั ก ทุก วั น ป้ องกั น การขาดวิ ต ามิ น และเกลื อ แร่ ใ นร่ า งกายได้ เช่ น ใบตาลึ ง ผั ก โขม ผั ก บุ้ง ฟั ก ทอง ฟั ก เขี ย วผั ก กาดขาว กะหลา่ ปลี ฯลฯ 5. การเตรี ย มอาหารประเภทผลไม้ ควรจั ด ให้กิ น ผลไม้ท ุก วั น ทุก มื้ อ และ พยายามกิ น ให้ห ลากหลายชนิ ด ไม่ ซา้ กั น จะทาให้ไ ด้รั บ สารอาหารครบถ้ว น ถ้า ผลไม้ที่ มี เส้น ใยหยาบ เช่ น สั บ ปะรด อาจจะปั ่ น เป็ นนา้ สั บ ปะรด ผลไม้เ ชื่ อ มต่ า ง ๆ ควรกิ น ใน ปริ ม าณน้อ ย ๆ แต่ ถ ้า มี ปั ญ หาเรื่ อ งโรคเบาหวาน โรคอ้ว น ควรงดผลไม้ก ระป๋ อง ดื่ ม นา้ ผลไม้ส ดจะดี ก ว่ า 6. ปร งุ รสชาติ ข องอาหารตามความชอบของแต่ ล ะคน แต่ ไ ม่ ค วรมี ร สจั ด มากนั ก เช่ น เปรี้ ย วจั ด เค็ ม จั ด หรื อ หวานจั ด ไม่ ค วรใส่ เ ครื่ อ งเทศมากเกิ น ไป ควรปรุง ให้ห วาน เผ็ ด หรื อ เค็ ม เล็ ก น้อ ย แต่ ค วรหลี ก เลี่ ย ง อาหารหมั ก ดอง หรื อ ขนมขบเคี้ ย ว 7. เลื อ กซื้ ออาหารสด สะอาด ล้า งผั ก ให้ส ะอาดก่ อ นนามาปรุง อาหาร เก็ บ อาหารที่ ป รุง สุก ปิ ดฝาให้มิ ด ชิ ด หรื อ เลื อ กซื้ อ อาหารที่ ป รุง สุก ใหม่ จั ด แต่ ง อาหารโดยใช้ พื ช ผั ก ที่ มี สี สั น สวยงาม และเสิ ร์ ฟ อาหารที่ เ พิ่ ง ทามาใหม่ ๆ ร้อ น ๆ จะช่ ว ยกระตุ้น นา้ ย่ อ ย และน่ า กิ น กว่ า อาหารที่ เ ย็ น แล้ว หลี ก เลี่ ย งอาหารที่ มี สี ฉูด ฉาดและอาหารที่ ป รุง ไม่ สุก 8. เลื อ กใช้ว ัต ถ ดุ ิ บ ที่ ส ดใหม่ แ ละสะอาดในการประกอบอาหาร ปราศจาก การปนเปื้ อน สารพิ ษ ต่ า งๆในอาหารตั้ ง แต่ ผ ลิ ต ปรุง บรรจุ ประกอบและจาหน่ า ย เช่ น สารกั น บูด วั ต ถุก ั น เสี ย สารบอแรก์ สารฟอกขาว สี ผ สมอาหาร ฟอร์ ม าลี น สารกั น รา รวมถึ ง สารพิ ษ จากพื ช และสั ต ว์ ต ามธรรมชาติ เป็ นต้น 9. งดหรื อ ลดเค รื่ อ งดื่ ม ที ่ มี แ อก อฮอล์ ไม่ ค วรจั ด อาหารหรื อ เครื่ อ งดื่ ม ที ่ มี ส่ ว นผสมของแอลกอฮอล์ ให้ผ ู้ส ูง อายุ เพราะการดื่ ม สุร าหรื อ เครื่ อ งดื่ ม ที่ มี แ อลกอฮอล์ เป็ นประจา จะมี โ ทษและเป็ นอั น ตรายต่ อ สุข ภาพ ทาให้ก ารทางานของระบบประสาทและ สมองช้า ลงก่ อ ให้เ กิ ด อุบั ติ เ หตุไ ด้ง่ า ย และเป็ นตั ว นาพาสารพิ ษ เข้า สู่ร่ า งกาย ซึ่ ง จะทาให้ ผู้ส ูง อายุมี ส ภาพร่ า งกายอ่ อ นแอ มี ค วามเสี่ ย งต่ อ การเกิ ด โรคความดั น โลหิ ต สูง โรคตั บ แข็ ง โรคมะเร็ ง หลอดอาหาร เป็ นต้น 10. หลี ก เลี่ ย งการบริ โ ภคเครื่ อ งดื่ ม ประเภทชา กาแฟ เพราะจะทาให้น อน ไม่ ห ลั บ ตอนกลางคื น
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
9
การประเมิ น ภาวะโภชนาการ ผู้ส ูง อายุบ างคน อาจมี ปั ญ หาเองภาชนาการ การการเบื่ อ อาหาร กิ น ไม่ ไ ด้จ าก สาเหตุต ่ า งๆ เช่ น จากปากและฟั น หรื อ จากมี โ รคปร ะจา หรื อ อาจเกิ ด จากภาวะด้า น จิ ต ใจอื่ น ต้อ งได้รั บ การแก้ไ ข ดั ง นั้ น ผู้ด ูแ ลอาจต้อ ง มี ก ารคั ด กรองภาวะโภชนาการและ ประเมิ น ภาวะโภชนาการ ของผู ้ส ูง อายุ โดย ใช้ก ารประเมิ น ดั ช นี ม วลกาย หรื อ ประเมิ น ปั ญ หาด้า นโภชนาการ ด้ว ยแบบประเมิ น ต่ า งๆ ซึ่ ง ในที่ นี่ ขอนาเสนอแบบประเมิ น ภาวะ โภชนาการของกรมการแพทย์ ดั ง นี้ 1. การคัด กรองภาวะโภชนาการ : ดัช นี ม วลกาย (BMI : Body Mass Index) วิ ธี คิ ด ค่ า ดัช นี ม วลกาย นา้ หนั ก ตั ว (หน่ ว ยเป็ นกิ โ ลกรั ม ) หารด้ว ย ส่ ว นสูง กาลั ง สอง (หน่ ว ยเป็ นเมตร) น้า หนัก ตั ว (กิ โ ลกรัม ) ส่ ว นสูง (เมตร) 2
สูต ร
คานวณ
การแปลผล BMI มาตรฐานอาเซี ย น (เอเชี ย )
การแปลผล
<18.5
ผอม
18.5-22.9
ปกติ
23.0-24.9
ท้ว ม
25.0-29.9
อ้ว น
≥30
อ้ ว นมาก
การประเมิ น ภาวะโภชนาการ 1. ในช่ ว ง 3 เดื อ นที่ ผ่ า นมา รั บ ประทานอาหารได้น ้อ ยลง เนื่ อ งจากความอยากอาหาร ลดลง มี ปั ญหาการย่ อ ย การเคี้ ย ว หรื อ ปั ญ หาการกลื น หรื อ ไม่ □ 0 ความอยากอาหารลดลงอย่ า งมาก □ 1 ความอยากอาหารลดลงปานกลาง □ 2 ความอยากอาหารไม่ ล ดลง คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
10 2. ในช่ ว ง 3 เดื อ นที่ ผ่ า นมา นา้ หนั ก ลดลง หรื อ ไม่ (โดยไม่ ตั้ ง ใจลดนา้ หนั ก ) □ □ □ □
0 1 2 3
นา้ หนั ก ลดลงมากกว่ า 3 กิ โ ลกรั ม ไม่ ท ราบ นา้ หนั ก ลดลงระหว่ า ง 1-3 กิ โ ลกรั ม นา้ หนั ก ไม่ ล ดลง
3. สามารถเคลื่ อ นไหวได้เ อง หรื อ ไม่ □ 0 นอนบนเตี ย ง หรื อ ต้อ งอาศั ย รถเข็ น ตลอดเวลา □ 1 ลุก จากเตี ย ง หรื อ รถเข็ น ได้บ ้า ง แต่ ไ ม่ ส ามารถไปข้า งนอกได้เ อง □ 2 เดิ น และเคลื่ อ นไหวได้ต ามปกติ 4. ใน 3 เดื อ นที่ ผ่ า นมา มี ค วามเครี ย ดรุน แรง หรื อ ป่ วยเฉี ย บพลั น หรื อ ไม่ □ 0 มี □ 2 ไม่ มี 5. มี ปั ญหาทางจิ ต ประสาท หรื อ ไม่ □ 0 ความจาเสื่ อ ม หรื อ ซึ ม เศร้า อย่ า งรุน แรง □ 1 ความจาเสื่ อ มเล็ ก น้อ ย □ 2 ไม่ มี ปั ญหาทางประสาท 6. ดั ช นี ม วลกาย [BMI = นา้ หนั ก ตั ว (กก.) / ส่ ว นสูง (ม.) 2 ] □ □ □ □
0 1 2 3
BMI BMI BMI BMI
น้อ ยกว่ า 19 ตั้ ง แต่ 19 แต่ น ้อ ยกว่ า 21 ตั้ ง แต่ 21 แต่ น ้อ ยกว่ า 23 ตั้ ง แต่ 23 ขึ้ น ไป คะแนนรวม
ผลการประเมิ น □ ปกติ
□ มี ค วามเสี่ ย งต่ อ ภาวะขาดสารอาหาร
□ มี ภ าวะขาดสารอาหาร
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
11 การแปลผล : คะแนนรวม 12 – 14 คะแนน คะแนนรวม 8 – 11 คะแนน คะแนนรวม 0 – 7 คะแนน
แสดงว่ า แสดงว่ า แสดงว่ า
มี ภ าวะโภชนาการปกติ มี ค วามเสี่ ย งต่ อ ภาวะขาด สารอาหาร มี ภ าวะขาดสารอาหาร
หากพบว่ า ผู้ส ูง อายุมี ปั ญหาในด้า นโภชนาการ หรื อ มี ค วามเสี่ ย งต่ อ ภาวะขาด สารอาหาร ผู้ด ูแ ลควรต้อ งตะหนั ก ถึ ง ความจาเป็ นที่ จ ะต้อ งแก้ไ ข ก่ อ นที่ ผ ู้ส ูง อายุจ ะมี ภาวะแทรกซ้อ นที่ ไ ม่ ส ามารถแก้ไ ขได้ หากมี ภ าวะขาดสารอาหาร ควรต้อ งปรึ ก ษาแพทย์ หรื อ นั ก โภชนาการ เพื่ อ หาทางแก้ปั ญหานั้ น ๆ ……………………………………………
ตัว อย่ า งการจัด อาหาร ใน 1 วัน ปริ ม าณอาหารที่ ผ ู้ส ูง อายุส ามารถเลื อ กทานได้ใ นแต่ ล ะวั น ตามหลั ก โภชนาการมี ดั ง นี้ ตาราง ปริ ม าณอาหารที่ แ นะนาให้บ ริ โ ภคใน 1 วั น สาหรั บ ผู้ส ูง อายุ ชนิ ด ของอาหาร เนื้ อ สั ต ว์ ไก่ หมู เนื้ อ เช่ น ปลา ทู 1 ช้อ นโต๊ ะ หรื อ ครึ่ ง ตั ว ขนาด กลาง, เนื้ อ หมู 1ช้อ นกิ น ข้า ว, ถั ่ว เมล็ ด แห้ง สุก 2 ช้อ นกิ น ข้า ว นม ไข่
ปริ ม าณต่ อ วัน
ข้อ เสนอแนะ
4-5 ช้อ นโต๊ ะ
ควรงดเนื้ อสัต ว์ ติ ด มัน ต่ า งๆ
250 มล. 1 ฟอง
= 1 แก้ว 3-4 ฟอง/สั ป ดาห์
ข้า วที่ ไ ม่ ขั ด สี ม าก (ข้า วกล้อ ง ข้า วไรซ์ เ บอร์ รี่ ) แป้ ง เผื อ ก มั น
6-8 ทั พ พี
มื้ อ ละ 2 ทั พ พี
ผั ก ใบเขี ย ว สด/ต้ม ผั ก สี เ หลื อ ง
2 ทั พ พี 1 ทั พ พี
ตาลึ ง คะน้า ผั ก บุ้ง ฟั ก ทอง มะเขื อ เทศ แครอท
ผลไม้ส ุก ตั ว อย่ า งผลไม้ 1 ส่ ว น เช่ น เงาะ 4 ผล, กล้ว ยนา้ ว้า 1 ผล,
มื้ อ ละ 1 ส่ ว น
งดผลไม้ร สหวานจั ด เช่ น ทุเ รี ย น ขนุน ลาไย องุ่น ฯลฯ
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
12 ชนิ ด ของอาหาร ส้ม เขี ย วหวาน, ลองกอง 6-8 ผล, ฝรั ่ง ½ ผลกลาง, มะม่ ว ง ดิ บ ½ ผล สั บ ปะรด/มะละกอ/ แตงโม 6-8 ชิ้ น
ปริ ม าณต่ อ วัน
ไขมั น นา้ มั น พื ช
2 ช้อ นโต๊ ะ
นา้ เปล่ า
6-8 แก้ว
ข้อ เสนอแนะ โดยเฉพาะคนอ้ว น
งดนา้ มั น สั ต ว์ เนย นา้ มั น ปาล์ม นา้ มั น และมะพร้า ว งดเครื่ อ งดื่ ม ที่ มี ร สหวาน และเครื่ อ งดื่ ม ที่ มี แอลกอฮอล์
เพื่ อ ให้ส ามารถเข้า ใจได้ดี ยิ่ ง ขึ้ น ขอยกตั ว อย่ า งอาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุใ นแต่ ล ะวั น ภายใน 1 สั ป ด าห์ ซึ่ ง สามารถสลั บ สั บ เปลี่ ย นรายการอาหารได้ ในอาหารหมวดหมู เดี ย วกั น ไม่ ส ามารถสลั บ หรื อ ทดแทนต่ า งหมวดได้ ตัว อย่ า ง อาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุใ น 1 สั ป ดาห์
มื้ อ อาหาร
อาทิ ต ย์
เช้า
ข้า วต้ม กุ้ง
เกี้ ย มอี้ หรื อ ก๋ ว ยจั ๊บ
ข้า วต้ม , ไข่ เ จี ย ว, ผั ด ผั ก บุ้ง ใส่ เต้า เจี้ ย ว
โจ๊ ก ไก่ ใ ส่ ไ ข่ ข้า วสวย, ต้ม จื ด เลื อ ดหมู
ข้า วต้ม , ข้า วต้ม ต้ม จั บ ฉ่ า ย ปลา , ยาปลา เล็ ก ปลา น้อ ย
ขนม ฟั กทอง
ถั ่ว กวน
ลูก ตาล ลอยแก้ ว
ขนมกล้ว ย ซุป ข้า วโพด
เต้า ฮวย ฟรุต สลั ด
ถั ่ว เขี ย ว ต้ม นา้ ตาล
ข้า วอบ ซอสมะเขื อ เทศ,ส้ม เช้ง 1ผล
บะหมี่ น่ อ ง ไก่ , ส้ม โอ 1-2 ชิ้ น
เกี๊ ย วนา้ ,กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล
มื้ อ ว่ า ง
กลางวั น ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ไก่ , มะละกอ สุก 1-2 ชิ้ น
จัน ทร์
อั ง คาร
ข้า วผั ด กุ้ง ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ,มะม่ ว งสุก ราดหน้า 1ผล ทะเล,เงาะ 1-2 ผล
พุธ
พฤหั ส บดี
ก๋ ว ยเตี๋ ย ว หลอด ,สั บ ปะรด 1-2 ชิ้ น
ศ กุ ร์
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
เสาร์
13 มื้ อ อาหาร
จัน ทร์
อั ง คาร
พุธ
นา้ ใบ บั ว บก 1แก้ว
นา้ ส้ม คั้ น 1แก้ว
นา้ กระเจี๊ ย บ 1แก้ว
นา้ ตะไคร้ 1แก้ว
นา้ มะตูม 1แก้ว
นา้ ข้า วโพด นา้ ขิ ง 1แก้ว 1 แก้ว
ข้า วสวย, นา้ พริ ก กะปิ ,ผั ก สด,ปลาทู, แกงเลี ย ง ,ฝรั ่ง 1ผล
ข้า วสวย, แกงส้ม ผั ก รวม,ไข่ ต๋ ุน ,แตงโม 1-2 ชิ้ น
ข้า วสวย, แกงจื ด เต้า หู้อ่ อ น, นา้ พริ ก ลง เรื อ ,ผั ก สด ,ส้ม เขี ย วห วาน 1ผล
ข้า วสวย, หลน เต้า เจี้ ย ว ,ผั ก สด ,ปลา ทั บ ทิ ม ทอด,แอป เปิ้ ล 1ผล
ข้า วสวย ,ผั ด ผั ก สี่ สหาย,ต้ม ส้ม ปลาทู สด ส้ม เขี ย ว หวาน 1ผล
ข้า วสวย ,ผั ด ผั ก หวาน ,ต้ม ยาปลา กระพง, แคนตาลูป 1-2 ชิ้ น
ข้า วสวย, นา้ พริ ก มะเขื อ เทศ ,ผั ก สด ,ต้ม จื ด น่ อ งไก่ ใ ส่ ฟั กเห็ ด หอม, แก้ว มั ง กร 1-2 ชิ้ น
ก่ อ นนอน นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนย อุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
มื้ อ ว่ า ง
เย็ น
อาทิ ต ย์
พฤหั ส บดี
ศ กุ ร์
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
เสาร์
14
อาหารสาหรับ โรคเบาหวาน
ผู ้ส ูง อายุส ่ ว นให ญ่ เ ป็ นโรคเบาหวาน ซึ่ ง เกิ ด จากความผิ ด ปกติ ข องตั บ อ่ อ น ที่ สร้า งอิ น ซูลิ น ได้ไ ม่ เ พี ย งพอและออกฤทธิ์ ค วบคุม นา้ ตาลกลูโ คสในเลื อ ดได้ไ ม่ ดี มี ผ ลทาให้ นา้ ตาลในเลื อ ดสูง จนล้น ออกมาทางปั ส สาวะ โรคเบาหวานสามารถควบคุม อาหารได้ ด้ว ยการควบคุม อาหาร ผู้ส ูง อายุที่ เ ป็ นเบาหวาน ต้อ งมี วิ น ั ย ในการควบคุม อาหารการ กิ น ข อ งต น เอ ง โด ย ค วบ คุม ทั ้ ง ช นิ ด แล ะป ริ ม า ณ ที ่ ก ิ น ใน แต่ ล ะมื ้ อ แล ะค ว ร เรี ย น รู้ว ่ า จะต้อ งกิ น อาหารได้ม ากน้อ ยเพี ย งใด จึ ง จะไม่ ทาให้นา้ ตาลในเลื อ ดสูง ซึ่ ง มี ห ลั ก การดั ง นี้ หลั ก ของการรั บ ประทานอาหารของผู้ส ูง อายุที่ เ ป็ นโรคเบาหวาน มี ดั ง นี้ 1. ควบคุม ชนิ ด และปริ ม าณคาร์ โ บไฮเดรต ปริ ม าณที่ ส ามารถรั บ ได้ขึ้ น อยู่กั บ นา้ หนั ก ตั ว อายุแ ละกิ จ กรรมที่ ทาในแต่ ล ะวั น เช่ น ผู้ส ูง อายุที่ อ ้ว น ควรทานข้า ว 2 ทั พ พี ต่ อ มื้ อ เมื่ อ เลื อ กทานก๋ ว ยเตี๋ ย วหรื อ ขนมปั ง ไปแล้ว ต้อ งลดหรื อ งดข้า วมื้ อ นั้ น ลง ตามสั ด ส่ ว นที่ กาหนด ซึ่ ง สามารถทานได้มื้ อ ละ 2-3 ส่ ว นเท่ า นั้ น 2. ลดอาหารที่ มี นา้ ตาลทุก ชนิ ด แต่ ส ามารถเลื อ กทานผลไม้ที่ ไ ม่ ห วานได้ และเลื อ ก ทานได้มื้ อ ละ 1 ชนิ ด เท่ า นั้ น วั น ละ 2-3 ครั้ ง หลั ง อาหาร หลี ก เลี่ ย งผลไม่ ร ส หวานจั ด เช่ น ทุเ รี ย น องุ่น ละมุด และขนุน 3. ลดเนื้ อ สั ต ว์ ติ ด มั น และให้ท านปลานึ่ ง หรื อ ต้ม และเต้า หู้ใ ห้บ่ อ ยขึ้ น 4. ลดอาหารที่ มี ไ ขมั น เช่ น กะทิ อาหารทอด หรื อ เนย 5. เพิ่ ม อาหารผั ก ให้ม ากขึ้ น ควรทานให้ไ ด้วั น ละ 6 ทั พ พี แต่ ไ ม่ ค วรทานผั ก ดิ บ เพราะย่ อ ยยาก ตาราง ปริ ม าณอาหารที่ แ นะนาให้บ ริ โ ภคใน 1 วั น สาหรั บ ผู้ส ูง อายุที่ เ ป็ นโรคเบาหวาน ชนิ ด ของอาหาร เนื้ อ สั ต ว์ ไ ม่ ติ ด มั น ปลา กุ้ง หอย นมจื ด /นมพร่ อ งมั น เนย ไข่ ข้า วที่ ไ ม่ ขั ด สี ม าก (ข้า วกล้อ ง ข้า วไรซ์ เ บอร์ รี่ ) ข้า วเหนี ย ว
ปริ ม าณต่ อ วัน 4-5 ช้อ นโต๊ ะ 250 มล. 1 ฟอง 4-6 ทั พ พี 1 – 1 ½ ทั พ พี
ข้อ เสนอแนะ ควรงดเนื้ อสัต ว์ ติ ด มัน ต่ า งๆ = 1 แก้ว 3-4 ฟอง/สั ป ดาห์ ควรรับ ประทานอย่ า งใด อย่ า งหนึ่ ง ใน 1 มื้ อ ควรงดอาหารที่ มี น้า ตาล
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
15 ชนิ ด ของอาหาร ขนมจี น (1 จั บ /มื้ อ ) ขนมปั ง (1 แผ่ น /มื้ อ ) บะหมี่ (1 ทั พ พี / มื้ อ ) ข้า วโพด(1 ฝั ก เล็ ก ) เผื อ ก (1 ทั พ พี / มื้ อ )
ปริ ม าณต่ อ วัน 3 จั บ 3 แผ่ น 3 ทั พ พี 3 ฝั ก เล็ ก 3 ทั พ พี
ข้อ เสนอแนะ ท กุ ชนิ ด เช่ น ขนมหวาน ล กู อม
ผั ก ใบเขี ย ว สด/ต้ม ผั ก สี เ หลื อ ง
2 ทั พ พี 1 ทั พ พี
ผลไม้ (มะละกอ ส้ม มะม่ ว ง)
มื้ อ ละ 1 ส่ ว น
ไขมั น นา้ มั น พื ช (นา้ มั น ถั ่ว เหลื อ ง นา้ มั น รา ข้า ว)
1-2 ช้อ นโต๊ ะ
งดน้า มัน สัต ว์ เนย น้า มัน ปาล์ม น้า มัน และมะพร้า ว
นา้ เปล่ า นา้ ชาที่ ไ ม่ ใ ส่ นา้ ตาล
6-8 แก้ว 1 แก้ว
งดเครื่ อ งดื่ ม ที่ มี ร สหวาน และเครื่ อ งดื่ ม ที่ มี แอลกอฮอล์
ตาลึ ง คะน้า ผั ก บุ้ง มะเขื อ เทศ แครอท ควรงดฟั กทอง เผื อ ก มัน งดผลไม้ร สหวานจั ด เช่ น ทุเ รี ย น ขนุน ลาไย องุ่น น้อ ยหน่ า ฯลฯ โดยเฉพาะคนอ้ว น
ตั ว อ ย่ า ง อ า ห า ร ส า ห รั บ ผู ้ส ูง อ า ยุที ่ เ ป็ น โร ค เบ า ห ว า น ใน แ ต่ ล ะ วั น ภ า ย ใน 1 สั ป ดาห์ ซึ่ ง สามารถสลั บ สั บ เปลี่ ย นรายการอาหารได้ ในอาหารหมวดหมูเ ดี ย วกั น ที่ คล้า ยคลึ ง กั บ ตั ว อย่ า งในตาราง แต่ ไ ม่ ส ามารถสลั บ หรื อ ทดแทนต่ า งหมวดได้ ดั ง นี้ ตัว อย่ า ง อาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุที่ เ ป็ นโรคเบาหวาน ใน 1 สั ป ดาห์ มื้ อ อาหาร เช้า
มื้ อ ว่ า ง
อาทิ ต ย์
จัน ทร์
อั ง คาร
พุธ
พฤหั ส บดี
ข้า วต้ม ปลา (ข้า ว กล้อ ง) มะละกอสุก 1-2 ชิ้ น นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว
ข้า วกล้อ ง, แกงจื ด ไข่ นา้ ,สั บ ปะรด 1-2 ชิ้ น นา้ เต้า หู้จื ด 1 แก้ว
ข้า วต้ม เครื่ อ งหมู สั บ , แตงโม 1-2 ชิ้ น
โจ๊ ก เห็ ด หอมไก่ สั บ ,ไข่ ต ้ม , เงาะ 1-2 ผล นา้ เต้า หู้จื ด 1 แก้ว
ข้า วกล้อ ง, แกง เขี ย วหวาน ไก่ , ชมพู่ 1-2 ผล นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว
ศ กุ ร์
เสาร์
ข้า วต้ม ข้า วต้ม ปลา เครื่ อ งไก่ , ส้ม 1 ผล สั บ , ฝรั ่ง 1 ผล นา้ เต้า หู้จื ด 1 แก้ว
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว
16 มื้ อ อาทิ ต ย์ อาหาร กลางวั น ก๋ ว ยเตี๋ ย ว หมู สั บ , ส้ม โอ 1-2 ชิ้ น
มื้ อ ว่ า ง เย็ น
ถั ่ว เขี ย วต้ม 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง สวย,ห่ อ หมกปลา ,ส้ม เขี ย วห วาน 1 ผล
จัน ทร์
อั ง คาร
กระเพาะ ปลา ,ส้ม เขี ย วห วาน 1 ผล
ข้า วกล้อ ง ,ต้ม จื ด ผั ก กาด ,กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล
สาคูไ ส้ห มู 2-3 ชิ้ น ข้า วกล้อ ง ,ไก่ ต๋ ุน มะนาวดอง ,ปลาสร้ อ ย ทอด ,แตงโม 12 ชิ้ น
พุธ
ข้า วกล้อ ง, ผั ด ผั ก , แกงจื ด ตาลึ ง หมู สั บ , ส้ม เช้ง 1 ผล ขนมฟั กทอง ถั ่ว แดงต้ม 2-3 ชิ้ น 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง ข้า วกล้อ ง, ,ต้ม จั บ ฉ่ า ย แกงเลี ย ง ,ยาถั ่ว พู , กุ้ง ,ปลานึ่ ง ส้ม เขี ย วหว ,แอปเปิ้ ล 1 าน 1 ผล ผล
พฤหั ส บดี
ศ กุ ร์
กระเพาะปล บะหมี่ น่ อ ง านา้ แดง, ไก่ , ส้ม โอ ผลไม้ต าม 1-2 ชิ้ น ฤดูไ ม่ ห วาน 1-2 ชิ้ น ซุป ข้า วโพด 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง ,ไข่ ต๋ ุน , นา้ พริ ก อ่ อ ง ผั ก ลวก แตงโม 12 ชิ้ น
เสาร์ เกี๊ ย วนา้ ,กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล
ขนมถั ่ว 2- ขนมกล้ว ย 3 ชิ้ น 2-3 ชิ้ น ข้า วกล้อ ง ข้า วกล้อ ง ,ปลานึ่ ง ,ไก่ ต๋ ุน บ๊ ว ย เห็ ด หอม ,แตงไทย ,มะละกอ 1-2 ชิ้ น 1-2 ชิ้ น
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
17
อาหารสาหรับ โรคความดัน โลหิ ต สูง โรคความดั น โลหิ ต สูง เป็ นโรคเรื้ อ รั ง ชนิ ด หนึ่ ง ซึ่ ง จะเป็ นอาการของความดั น ใน หลอดเลื อ ดแดงสูง กว่ า ปกติ ทาให้หั ว ใจบี บ ตั ว มากขึ้ น เพื่ อ สูบ ฉี ด เลื อ ดให้ไ หลเวี ย นไป เลี้ ย งตามร่ า งกายมากขึ้ น ค่ า ความดั น โลหิ ต จะมี ส องค่ า คื อ ค่ า ความดั น ในขณะที่ หั ว ใจ บี บ ตั ว ซึ่ ง จะมี ค่ า โดยปกติ อ ยู่ที่ 100 – 140 มิ ล ลิ เ มตรปรอท และค่ า ความดั น ในขณะที่ หั ว ใจคลายตั ว ค่ า ปกติ อ ยู่ใ นช่ ว ง 60-90 มิ ล ลิ เ มตรปรอท ดั ง นั้ น ผู้ที่ เ ป็ นโรคความดั น โลหิ ต สูง จึ ง มั ก จะมี ค่ า ความดั น สูง กว่ า หรื อ เท่ า กั บ 140/90 มิ ล ลิ เ มตรปรอท ความดั น โลหิ ต สูง เป็ นปั จ จั ย เสี่ ย งสาคั ญ ของโรคหลอดเลื อ ดในสมอง กล้า มเนื้ อ หั ว ใจตายจากขาด เลื อ ด หั ว ใจวาย หลอดเลื อ ดโป่ งพอง และโรคไตเรื้ อ รั ง ทาให้อ ายุข ั ย สั้ น ลง การรั ก ษา โร ค ค ว า ม ดั น โล หิ ต ห า ก ค ว า ม ดั น โล หิ ต ไม่ ส ูง ม า ก อ า จ ใช้วิ ถ ี ป รั บ เป ลี ่ ย น วิ ถ ี ช ี ว ิ ต แ ล ะ พฤติ ก รรมการกิ น อาหารก็ ส ามารถความคุม ความดั น โลหิ ต ได้ แต่ ห ากปรั บ เปลี่ ย นวิ ถี ชิ วิ ต แล ะพ ฤ ติ ก รร ม ก า ร กิ น แล้ว ยั ง ไม่ ด ี ขึ ้ น ต้อ งท า ร่ ว ม กั บ ก า รรั ก ษ า ด้ว ย ย า อ า ห า ร สาหรั บ โรคความดั น โลหิ ต สูง ต้อ งลดการรั บ ประทานอาหารที่ มี ร สเค็ ม หรื อ อาหารที่ มี โซ เดี ่ ย ม พ ว ก เก ลื อ แ ก ง ก า ร ล ด โซ เดี ่ ย ม น อ ก จ า ก จ ะช่ ว ย ล ด ค ว า ม ดั น โล หิ ต แ ล้ว ยั ง สา ม า รถ ช่ ว ย เพิ ่ ม โพ แท ส เซี่ ย ม ใน เลื อ ด ได ้อ ี ก ด ้ว ย ก า ร ล ด ค ว า ม เค็ ม ห รื อ ล ด โซ เดี ่ ย ม สามารถทาได้ดั ง นี้ 1. ลดความเค็ ม ในอาหาร โดยวิ ธี ห ลี ก เลี่ ย งอาหารรสจั ด อาหารหมั ก ดองรสเค็ ม เช่ น ไข่ เ ค็ ม ปลาร้า ปลาเจ่ า ปู เ ค็ ม ผั ก ดอง เต้า หู้ยี้ ตั้ ง ฉ่ า ย เป็ นต้น ลดการใช้ เครื่ อ งปรุง ในอาหาร เช่ น ผงปรุง รส เกลื อ ซอสปรุง รส ผงชูร ส นา้ ปลา ซี อิ้ ว เป็ นต้น 2. รั บ ป ระท านอาหารที่ ส ด ผ่ า นการปรุง ใหม่ หลี ก เลี่ ย งอาหารสาเร็ จ รูป อาหาร ก ร ะป๋ อ ง ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์จ า ก เนื ้ อ สั ต ว์ ที ่ ผ ่ า น ก ร ะบ ว น ก า ร แ ป ร ร ูป เช่ น ไส้ก ร อ ก กุน เชี ย ง หมูย อ แฮม ไข่ เ ค็ ม ปลาเค็ ม เป็ นต้น 3. ลดความถี่ แ ละปริ ม าณการกิ น อาหารที่ มี นา้ จิ้ ม เช่ น นา้ จิ้ ม ไก่ นา้ จิ้ ม สุกี้ หมูก ระทะ งดการกิ น เกลื อ กั บ พริ ก เมื่ อ กิ น ผลไม้ 4. หลี ก เลี่ ย งอาหารที่ ใ ส่ ส ารกั น เสี ย ที่ มี โ ซเดี่ ย ม เป็ นส่ ว นประกอบ เช่ น โซเดี่ ย มเบน โซเอต ซึ่ ง เป็ นผลึ ก สี ข าวละลายนา้ ได้ดี ทางานได้ดี ใ นภาวะที่ เ ป็ นกรด ช่ ว ยยั บ ยั้ ง การเจริ ญ เติ บ โตของจุลิ น ทรี ย ์ ใช้ถ นอมอาหาร ในเครื่ อ งดื่ ม ขนมหวาน ที่ ท า จากนม เช่ น ไอศกรี ม พุด ดิ้ ง โยเกิ ร์ ต เป็ นต้น 5. ควรปรุง อาหารด้ว ยเครื่ อ งเทศ หรื อ สมุน ไพ ร เพื่ อ เพิ่ ม กลิ่ น รสชาติ แ ละความ อยากอาหาร เมื่ อ ต้อ งปรุง อาหาร ไม่ ค วรปรุง ให้เ ค็ ม เช่ น ต้ม ยา แกงเลี ย ง แกง ส้ม แกงป่ า เป็ นต้น คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
18 6. งดหรื อ งดอาหารที่ มี ไ ขมั น มาก เช่ น เนื้ อ สั ต ว์ ติ ด มั น อาหารทอด อาหารที่ มี ก ะทิ ให้เ ลื อ ก ใช้ไ ข มั น จ า ก พื ช ใน ก า ร ป ร ะก อ บ อ า ห า ร เช่ น น ้า มั น ถั ่ว เห ลื อ ง น ้า มั น มะกอก นา้ มั น ราข้า ว นา้ มั น ทานตะวั น นา้ มั น ข้า วโพด นา้ มั น ดอกคาฝอย นา้ มั น เมล็ ด ฝ้ าย แต่ ค วรหลี ก เลี่ ย งนา้ มั น มะพร้า ว และนา้ มั น ปาล์ม เนื่ อ งจากมี ไ ขมั น อิ่ ม ตั ว สูง เช่ น เดี ย วกั บ ไขมั น สั ต ว์ 7. ง ด ดื ่ ม เค รื ่ อ ง ดื ่ ม ที ่ ม ี แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ ง ด ส ูบ บุห รี ่ แ ล ะ ค ว ร อ อ ก ก า ลั ง ก า ย อ ย่ า ง สมา่ เสมอ ให้เ หมาะสมกั บ สภาพร่ า งกายของแต่ ล ะคน ปริ ม าณอาหารที่ แ นะนาให้บ ริ โ ภคใน 1 วัน สาหรับ ผู้ส งู อาย ทุ ี่ เ ป็ นโรคความ ดัน โลหิ ต สูง เหมื อ นกับ อาหารผู้ส งู อาย ทุ ี่ มี ภ าวะส ขุ ภาพปกติ ทั่ว ไป เพี ย งแต่ จากัด โซเดี่ ย มหรื อ หลี ก เลี่ ย งอาหารที่ มี ค วามเค็ ม ลง ตัว อย่ า ง อาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุ ที่ เ ป็ นโรคความดั น โลหิ ต สูง ใน 1 สั ป ดาห์ มื้ อ อาหาร
อาทิ ต ย์
เช้า
ข้า วต้ม กุ้ง
เกี้ ย มอี้ หรื อ ก๋ ว ยจั ๊บ
ข้า วต้ม , ไข่ เ จี ย ว, ผั ด ผั ก บุ้ง ใส่ เต้า เจี้ ย ว
โจ๊ ก ไก่ ใ ส่ ไ ข่ ข้า วสวย, ต้ม จื ด เลื อ ดหมู
ข้า วต้ม , ข้า วต้ม ต้ม จั บ ฉ่ า ย ปลา , ยาปลา เล็ ก ปลา น้อ ย
ขนม ฟั กทอง
ถั ่ว กวน
ลูก ตาล ลอยแก้ ว
ขนมกล้ว ย ซุป ข้า วโพด
เต้า ฮวย ฟรุต สลั ด
ถั ่ว เขี ย ว ต้ม นา้ ตาล เกี๊ ย วนา้ ,กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล
มื้ อ ว่ า ง
จัน ทร์
อั ง คาร
พุธ
พฤหั ส บดี
ศ กุ ร์
เสาร์
กลางวั น ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ไก่ , มะละกอ สุก 1-2 ชิ้ น
ข้า วผั ด กุ้ง ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ,มะม่ ว งสุก ราดหน้า 1ผล ทะเล,เงาะ 1-2 ผล
ข้า วอบ ซอสมะเขื อ เทศ,ส้ม เช้ง 1ผล
ก๋ ว ยเตี๋ ย ว หลอด ,สั บ ปะรด 1-2 ชิ้ น
บะหมี่ น่ อ ง ไก่ , ส้ม โอ 1-2 ชิ้ น
มื้ อ ว่ า ง
นา้ ใบ บั ว บก 1แก้ว
นา้ ส้ม คั้ น 1แก้ว
นา้ ตะไคร้ 1แก้ว
นา้ มะตูม 1แก้ว
นา้ ข้า วโพด นา้ ขิ ง 1แก้ว 1 แก้ว
ข้า วสวย, นา้ พริ ก กะปิ ,ผั ก
ข้า วสวย, ข้า วสวย, ข้า วสวย, แกงส้ม ผั ก แกงจื ด หลน รวม,ไข่ ต๋ ุน เต้า หู้อ่ อ น, เต้า เจี้ ย ว
ข้า วสวย ,ผั ด ผั ก สี่ สหาย,ต้ม
ข้า วสวย ,ผั ด ผั ก หวาน
เย็ น
นา้ กระเจี๊ ย บ 1แก้ว
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
ข้า วสวย, นา้ พริ ก มะเขื อ เทศ
19 มื้ อ อาหาร
อาทิ ต ย์
จัน ทร์
สด,ปลาทู, ,แตงโม แกงเลี ย ง 1-2 ชิ้ น ,ฝรั ่ง 1ผล
ก่ อ นนอน นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนย อุ่น 1แก้ว
อั ง คาร
พุธ
พฤหั ส บดี
ศ กุ ร์
เสาร์
นา้ พริ ก ลง เรื อ ,ผั ก สด ,ส้ม เขี ย วห วาน 1ผล
,ผั ก สด ,ปลา ทั บ ทิ ม ทอด,แอป เปิ้ ล 1ผล
ส้ม ปลาทู สด ส้ม เขี ย ว หวาน 1ผล
,ต้ม ยาปลา กระพง, แคนตาลูป 1-2 ชิ้ น
,ผั ก สด ,ต้ม จื ด น่ อ งไก่ ใ ส่ ฟั กเห็ ด หอม, แก้ว มั ง กร 1-2 ชิ้ น
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
นมพร่ อ ง มั น เนยอุ่น 1แก้ว
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
20
อาหารสาหรับ ผู้ส งู อาย ทุ ี่ มี ไ ขมัน ในเลื อ ดสูง ผู ้ที ่ เ ป็ น โร ค ไขมั น ใน เลื อ ด สูง มั ก เป็ น ส า เห ตุท า ให้เ กิ ด โร ค หั ว ใจแล ะห ลอ ด เลื อ ด เนื่ อ งจากไขมั น ในเลื อ ดที่ เ ป็ นไขมั น ไม่ ดี หรื อ ไขมั น แอลดี แ อล ซึ่ ง เป็ นไขมั น ไม่ มี สี ไม่ มี ก ลิ่ น ไ ม่ ล ะ ล า ย น ้ า พ บ ใ น อ า ห า ร ที ่ เ ป็ น เ นื ้ อ สั ต ว์ ไ ข มั น แ อ ล ดี แ อ ล ท า ห น ้า ที ่ เ ป็ น ต ั ว น า โคเลสเตอรอลทั้ ง หลายออกจากตั บ เข้า สู่ก ระแสเลื อ ด เมื่ อ เซลล์เ ลื อ กใช้โ คเลสเตอรอลที่ ต้อ งการไปแล้ว โคเลสเตอรอลที่ เ หลื อ อยู่ใ นกระแสเลื อ ดก็ จ ะพอกเป็ นตุ่ม อยู่ที่ ผ นั ง ของ หลอด เลื อ ดทาให้ห ลอดเลื อ ดแข็ ง ตี บ นานไปตุ่ม เหล่ า นี้ ป ริ แ ตกออกทาให้มี ลิ่ ม เ ลื อ ดเข้า มาพอกจนอุด ตั น หลอดเลื อ ด ผลตามมา คื อ อวั ย วะสาคั ญ ที่ ต ้อ งอาศั ย เลื อ ดจากหลอด เลื อ ด เช่ น หั ว ใจ สมอง ไต เกิ ด ขาดเลื อ ดไปเลี้ ย ง กลายเป็ นโรค เช่ น หั ว ใจขาดเลื อ ด อั ม พาตอั ม พฤกษ์ ความดั น เลื อ ดสูง ไตวาย เป็ นต้น ผู้ที่ มี ไ ขมั น ในเลื อ ดสูง ควรระมั ด ระวั ง ในการเลื อ กกิ น อาหารที่ มี ไ ขมั น เ ป็ นอย่ า งยิ่ ง ซึ่ ง อาหารที่ มี ไ ขมั น ไม่ ดี มี ดั ง นี้ 1. อาหารที่ มี ก รดไขมั น อิ่ ม ตั ว พบมากในอาหารและนา้ มั น จากพื ช บางชนิ ด ได้แ ก่ 1.1 ผลิ ต ภั ณ ฑ์จาพวกนม เช่ น นมครบส่ ว น หรื อ นมที่ มี ไ ขมั น อยู่ค รบ เนยแข็ ง เนย ไอศกรี ม 1.2 เนื้ อ สั ต ว์ ที่ มี ไ ขมั น สูง เช่ น เนื้ อ วั ว เนื้ อ หมูป นมั น เบคอน กุน เชี ย ง ไส้ก รอก 1.3 ผลิ ต ภั ณ ฑ์ จ ากมะพร้า ว 1.4 นา้ มั น ปาล์ม นา้ มั น มะพร้า ว 2. อาหารที่ มี ไ ขมั น ทรานส์ พบได้ใ นอาหารที่ มี ก ารใช้นา้ มั น ที่ มี ก ารเติ ม ไฮโดรเจนใน นา้ มั น ที่ มี ก รดไขมั น ไม่ อิ่ ม ตั ว สูง ทาให้นา้ มั น ที่ อ ยู่ใ นสภาพของเหลวเปลี่ ย นเป็ น ไขมั น ที่ แ ข็ ง ขึ้ น หรื อ เป็ นของกึ่ ง เหลว เช่ น เนยเที ย ม หรื อ เนยขาว ได้แ ก่ ขนมอบ ต่ า งๆ เบเกอรี่ คุ๊ก กี้ แครกเกอร์ ขนมสาเร็ จ รูป หรื อ อาหารทอดที่ ใ ช้ค วามร้อ น ต่ อ เนื่ อ งนานๆ 3. อาหารที่ มี ค อเลสเตอรอล พบได้ใ นผลิ ต ภั ณ ฑ์เ นื้ อ สั ต ว์ เ ท่ า นั้ น ได้แ ก่ 3.1 ไข่ แ ดง เนื้ อ สั ต ว์ ไ ขมั น สูง ผลิ ต ภั ณ ฑ์ น มที่ มี ไ ขมั น สูง 3.2 เครื่ อ งในสั ต ว์ เช่ น ตั บ 3.3 สั ต ว์ ปี ก เช่ น ไก่ เป็ ด 3.4 สั ต ว์ นา้ ที่ มี เ ปลื อ ดเช่ น หอย กุ้ง ปู ดั ง นั้ น ในการจั ด อาหารสาหรั บ ผู้ที่ มี ไ ขมั น ในเลื อ ดสูง ควรหลี ก เลี่ ย งอาหาร ดั ง กล่ า ว ซึ่ ง หลั ก การจั ด อาหารสาหรั บ หรั บ ผู้ที่ เ ป็ นไขมั น ในเลื อ ดสูง มี ดั ง นี้
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
21 1. ลดอาหารที่ มี ค อเลสเตอรอลสูง ได้แ ก่ สมองสั ต ว์ ไข่ แ ดง หอยนางรม ปลาหมึ ก กุ้ง เครื่ อ งในสั ต ว์ เป็ นต้น ควรลดปริ ม าณและจานวนครั้ ง ลงอาจทานได้ สั ป ดาห์ ละ 1-2 ครั้ ง ไข่ ข าวสั ป ดาห์ ล ะ 2-3 ฟอง 2. หลี ก เลี่ ย งการประกอบอาหารหรื อ เลื อ กซื้ อ อาหารที่ มี ไ ขมั น สูง เช่ น ขาหมู หมู สามชั้ น ข้า วมั น ไก่ หนั ง เป็ ดและหนั ง ไก่ 3. เลื อ กซื้ อ เนื้ อ สั ต ว์ ที่ มี ไ ขมั น ตา่ เช่ น ปลา อกไก่ 4. เลื อ กดื่ ม นมขาดมั น เนย หรื อ นมพร่ อ งมั น เนย มากกว่ า นมสดครบส่ ว น 5. เลื อ ก ใช้น ้า มั น พื ช ใน ก า ร ป ร ะก อ บ อ า ห า ร เช่ น น ้า มั น ถั ่ว เห ลื อ ง น ้า มั น ม ะก อ ก นา้ มั น ราข้า ว นา้ มั น ทานตะวั น นา้ มั น ข้า วโพด นา้ มั น ดอกคาฝอย นา้ มั น เมล็ ด ฝ้ าย เป็ นต้น หลี ก เลี่ ย งการใช้นา้ มั น หมู นา้ มั น มะพร้า ว นา้ มั น ปาล์ม ในการประกอบ อาหาร 6. เลื อ กกิ น อาหารที่ มี ก ากใยสูง จะช่ ว ยลดระดั บ คอเลสเตอรอลได้ดี โดยเฉพาะเส้น ใยอาหารชนิ ด ที่ ล ะลายได้ใ นนา้ เช่ น ผั ก ผลไม้ ธั ญ พื ช เช่ น บล็ อ กโครี่ แครอท ผลไม้ที่ ไ ม่ ห วานจั ด ข้า วกล้อ ง ข้า วซ้อ มมื อ ถั ่ว เม ล็ ด แห้ง เป็ นต้น ตาราง ปริ ม าณอาหารที่ แ นะนาให้บ ริ โ ภคใน 1 วั น สาหรั บ ผู้ส ูง อายุที่ มี ไ ขมั น ในเลื อ ดสูง ชนิ ด ของอาหาร เนื้ อ สั ต ว์ ไ ม่ ติ ด มั น ปลา นมพร่ อ งมั น เนย ไข่ ข าว ข้า วที่ ไ ม่ ขั ด สี ม าก(ข้า วกล้อ ง ข้า วไรซ์ เ บอร์ รี่ )
ปริ ม าณต่ อ วัน 1-2 ถ้ว ยตวง 250 แก้ว 1 ฟอง
ผั ก ใบเขี ย ว สด/ต้ม ผั ก สี เ หลื อ ง
1ถ้ว ย ½ ครั้ ง
ผลไม้ (มะละกอ ส้ม มะม่ ว ง)
1-2 ครั้ ง
ไขมั น นา้ มั น พื ช (ถั ่ว เหลื อ ง,ราข้า ว,ทานตะวั น )
1-2 ช้อ นโต๊ ะ
งดน้า มัน สัต ว์ เนย น้า มัน ปาล์ม น้า มัน และมะพร้า ว
นา้ เปล่ า นา้ ชาที่ ไ ม่ ใ ส่ นา้ ตาล
6-8 แก้ว 1 แก้ว
งดเครื่ อ งดื่ ม ที่ มี ร สหวาน และ เครื่ อ งดื่ ม ที่ มี แ อลกอฮอล์
3-4 ถ้ว ย
ข้อ เสนอแนะ ควรงดเนื้ อสัต ว์ ติ ด มัน ต่ า งๆ = 1 แก้ว 2-3 ฟอง/สั ป ดาห์ ข้า วสุก มื้ อ ละ 2 ทั พ พี ควรงดอาหารที่ มี น้า ตาลท กุ ชนิ ด เช่ น ขนมหวาน ล กู อม ตาลึ ง คะน้า ผั ก บุ้ง มะเขื อ เทศ แครอท ควรงดฟั กทอง เผื อ ก มัน งดผลไม้ร สหวานจั ด เช่ น ทุเ รี ย น ขนุน ลาไย องุ่น น้อ ยหน่ า ฯลฯ โดยเฉพาะคนอ้ว น
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
22 ตัว อย่ า ง อาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุที่ มี ไ ขมั น ในเลื อ ดสูง ใน 1 สั ป ดาห์ มื้ อ อาหาร เช้า
อาทิ ต ย์
ข้า วต้ม เครื่ อ ง (ข้า ว กล้อ ง) กล้ว ยหอม 1 ผล มื้ อ ว่ า ง นมถั ่ว เหลื อ ง 1 แก้ว กลางวั น ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ราดหน้า , มะละกอ 1-2 ชิ้ น มื้ อ ว่ า ง ถั ่ว แดงต้ม นา้ ตาล 1 ถ้ว ย เย็ น ข้า วกล้อ ง, แกงป่ า,มะระ ผั ด ไข่ , กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล
จัน ทร์ ผั ด ผั ก รวม มิ ต ร,ซุป นา้ ใส,กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล นา้ เต้า หู้จื ด 1 แก้ว
อั ง คาร
พุธ
โจ๊ ก หมู สั บ , สลั ด ผั ก มั ง คุด ธั ญ พื ช , 1-2 ผล เงาะ 1-2 ผล
นมถั ่ว เหลื อ ง 1 แก้ว เส้น ใหญ่ เกี๊ ย วนา้ ผั ด ซี อิ้ ว ,ส้ม ,กล้ว ย 1 ผล นา้ ว้า 1 ผล ถั ่ว ดาแกง ขนม บวช 1 ถ้ว ย ฟั กทอง 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง ข้า วกล้อ ง แกงหมู ,ยาหั ว ปลี , เทโพ แกงเลี ย ง, ,แตงโม แก้ว มั ง กร 1-2 ชิ้ น 1-2 ชิ้ น
นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว ข้า วผั ด ไก่ , แกงจื ด ตาลึ ง ,ส้ม 1 ผล ถั ่ว แดงต้ม 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง, แกงส้ม ปลาเล็ ก ปลาน้อ ย ,ส้ม 1 ผล
พฤหั ส บดี ข้า วกล้อ ง, แกงจื ด เต้า หู้อ่ อ น, ชมพู่ 1-2 ผล
ศ กุ ร์
เสาร์
ข้า วกล้อ ง ข้า วต้ม ปลานึ่ ง ,ส้ม เครื่ อ งไก่ 1 ผล สั บ ,ฝรั ่ง 1 ผล
นา้ เต้า หู้จื ด นมถั ่ว 1 แก้ว เหลื อ ง 1 แก้ว ขนมจี น บะหมี่ น่ อ ง นา้ ยาป่ า ไก่ , ส้ม โอ ,ฝรั ่ง 1-2 ชิ้ น 1 ผล ลูก ตาล ขนมถั ่ว ลอยแก้ ว 1 ถ้ว ย 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง ข้า วกล้อ ง ,ไข่ ต๋ ุน , ,ปลานึ่ ง นา้ พริ ก ,แตงไทย อ่ อ งผั ก 1-2 ชิ้ น ลวก,แคน ตาลูป 1-2 ชิ้ น
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ไก่ ม ะระ, แก้ว มั ง กร 1-2 ชิ้ น ขนมกล้ว ย 1-2 ชิ้ น ข้า วกล้อ ง ,ไก่ ต๋ ุน เห็ ด หอม ,มะละกอ 1-2 ชิ้ น
23
อาหารสาหรับ โรคหัว ใจและหลอดเลื อ ด โรคหั ว ใจและหลอดเลื อ ด พบมากในผู ้ส ูง อายุ โดยเฉพาะผู ้ส ูง อายุที่ มี ภ าวะไขมั น ในเลื อ ดสูง เนื่ อ งจากโรคหั ว ใจและหลอดเลื อ ดเกิ ด จากการสะสมไขมั น โปรตี น และแร่ ธาตุต่ า งๆ จนทาให้ห ลอดเลื อ ดเกิ ด การหนาตั ว แข็ ง ขึ้ น ตี บ ตั น และแคบ หลอดเลื อ ดขาด ความยื ด หยุ่น มี แ รงต้า นทานการไหลของเลื อ ด เปราะมากขึ้ น หากเกิ ด บริ เ วณหลอด เลื อ ดแดงที่ ไ ปเลี้ ย งหั ว ใจ จะทาให้เ ลื อ ดไปเลี้ ย งหั ว ใจได้น ้อ ย เกิ ด โรคหั ว ใจขาดเลื อ ด หาก อุด ตั น จนเลื อ ดไปเลี้ ย งหั ว ใจไม่ ไ ด้ก็ จ ะท าให้ก ล้า มเนื้ อ หั ว ใจตาย การท างานของหั ว ใจ ล้ม เหลว หั ว ใจวายและเสี ย ชี วิ ต ได้ใ นที่ ส ุด ปั จ จั ย ที่ อ าจ เป็ นสาเหตุข องโรคนอกจากอายุ มากแล้ว ยั ง พบในผู้ช ายมากกว่ า ผู้ห ญิ ง และประวั ติ ค รอบครั ว และปั จ จั ย อื่ น ๆที่ เ กิ ด จาก พฤติ ก รรม ซึ่ ง เราสามารถควบคุม ป้ องกั น หรื อ ปรั บ เปลี่ ย นได้ เช่ น ภาวะไขมั น ในเลื อ ด สูง ความดั น โลหิ ต สูง ทาให้ห ลอดเลื อ ดฉี ก ขาด เกิ ด เกล็ ด เลื อ ดและไขมั น ไปเกาะตามผนั ง หลอดเลื อ ด หากเราปรั บ เปลี่ ย นพฤติ ก รรมการกิ น ได้ก็ ส ามารถลดความเสี่ ย งการเกิ ด โรคได้ โรคเบาหวานจะมี โ อกาสเกิ ด โรคเป็ นสองเท่ า ของคนปกติ และการสูบ บุห รี่ ทาให้ หลอดเลื อ ดแข็ ง ตั ว หั ว ใจทางานหนั ก ขึ้ น การจั ด อาหารสาหรั บ ผู้ที่ เ ป็ นโรคหั ว ใจและหลอดเลื อ ด มี ดั ง นี้ 1. หลี ก เลี่ ย งอาหารที่ มี ไ ขมั น สูง เช่ น ไขมั น สั ต ว์ หนั ง เป็ ดหนั ง ไก่ สมองสั ต ว์ เครื่ อ ง ในสั ต ว์ ตั บ ไต อาหารที่ ป รุง ด้ว ยกะทิ และอาหารแปรรูป จาพ วกแฮม หมูย อ เบคอน กุน เชี ย ง 2. หลี ก เลี่ ย งอาหารที่ มี ค อเลสเตอรอลสูง เช่ น เครื่ อ งในสั ต ว์ ไข่ แ ดง อาหารทะเล หอยนางรม ปลาหมึ ก กุ้ง ฯลฯ 3. งดนา้ มั น มะพร้า ว นา้ มั น ปาล์ม 4. หลี ก เลี่ ย งอาหารทอด เช่ น ปาท่ อ งโก๋ ไก่ ท อด และผลิ ต ภั ณ ฑ์เ บเกอรี่ เช่ น พาย คุก กี้ เค้ก 5. ห ลี ก เลี ่ ย ง อ า ห า ร ที ่ ท า จ า ก ไข่ แ ด ง แ ล ะไข มั น อิ ่ ม ตั ว เช่ น ฝ อ ย ท อ ง ท อ ง ห ยิ บ ทองหยอด 6. ใช้นา้ มั น ปรุง อาหารแต่ พ อควร เลื อ กใช้นา้ มั น ที่ มี ก รดไขมั น ไม่ อิ่ ม ตั ว เช่ น นา้ มั น รา ข้า ว และนา้ มั น ที่ มี ก รดไขมั น จาเป็ น เช่ น นา้ มั น ถั ่ว เหลื อ ง 7. ดื่ ม นมที่ มี ไ ขมั น ตา่ เช่ น นมพร่ อ งมั น เนย หรื อ นมขาดมั น เนย เท่ า นั้ น 8. ลดการกิ น เค็ ม อาหารที่ มี โ ซเดี ย มสูง หรื อ เครื่ อ งปรุง รส น้เ ช่ น เกลื อ นา้ ปลา ซี อิ้ ว ผงปรุง รส ซุป ก้อ น นา้ ซอสชนิ ด ต่ า งๆ ปลาเค็ ม ไข่ เ ค็ ม กุน เชี ย ง หมูย อ หมู หมูห ยอง หมูแ ผ่ น เป็ นต้น
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
24 9. กิ น ผั ก ผลไม้เ ป็ นประจา เพื่ อ ให้ไ ด้วิ ต ามิ น ซี และเบตาแคโรที น โดยเฉพาะกากใย อาหารเพื่ อ ช่ ว ยในการขั ด ขวางการดูด ซึ ม ไขมั น เข้า สู่ ร่ า งกาย นอกจากนั้ น ยั ง ช่ ว ยให้ขั บ ถ่ า ยได้ดี อี ก ด้ว ย 10. ห ลี ก เลี ่ ย งก า รดื ่ ม สุร า ก า แฟ และก า รสูบ บุห รี่ ร่ ว ม กั บ อ อก ก าลั ง ก า ย ส ม่า เส ม อ ให้เ ห ม า ะกั บ ส ภ า พ ร่ า ง ก า ย ข อ ง ผู ้ส ูง อ า ยุแ ต่ ล ะค น แ ล ะพั ก ผ่ อ น ให้ เพี ย งพอ ควบคุม อารมณ์ แ ละจิ ต ใจไม่ ใ ห้เ ครี ย ด ตาราง ปริ ม าณอาหารที่ แ นะนาให้บ ริ โ ภคใน 1 วั น สาหรั บ ผู้ส ูง อายุที่ เ ป็ นโรคโรคหั ว ใจ ขาดเลื อ ด ชนิ ด ของอาหาร
ปริ ม าณต่ อ วัน
เนื้ อ สั ต ว์ ไ ม่ ติ ด มั น นมจื ด ไข่ ข าว
4-5 ช้อ นโต๊ ะ 250 มล. 1 ฟอง
ข้า วที่ ไ ม่ ขั ด สี ม าก(ข้า วกล้อ ง ข้า วไรซ์ เ บอร์ รี่ )
3-4 ถ้ว ย
ผั ก ใบเขี ย ว สด/ต้ม ผั ก สี เ หลื อ ง
1ถ้ว ย ½ ครั้ ง
ผลไม้ (มะละกอ ส้ม มะม่ ว ง)
1-2 ครั้ ง
ไขมั น นา้ มั น พื ช (นา้ มั น ถั ่ว เหลื อ ง นา้ มั น รา ข้า ว) นา้ เปล่ า
1 ช้อ นโต๊ ะ 6-8 แก้ว
ข้อ เสนอแนะ ควรงดเนื้ อสัต ว์ ติ ด มัน ต่ า งๆ อาหารทะเล = 1 แก้ว 3-4 ฟอง/สั ป ดาห์ ข้า วสุก มื้ อ ละ 2 ทั พ พี ควรงดอาหารที่ มี น้า ตาลท กุ ชนิ ด เช่ น ขนมหวาน ล กู อม ตาลึ ง คะน้า ผั ก บุ้ง มะเขื อ เทศ แครอท ควรงดฟั กทอง เผื อ ก มัน งดผลไม้ร สหวานจั ด เช่ น ทุเ รี ย น ขนุน ลาไย องุ่น น้อ ยหน่ า ฯลฯ โดยเฉพาะคนอ้ว น งดน้า มัน สัต ว์ เนย น้า มัน ปาล์ม น้า มัน และมะพร้า ว งดเครื่ อ งดื่ ม ที่ มี ร สหวาน และ เครื่ อ งดื่ ม ที่ มี แ อลกอฮอล์
ส่ ว นเมนูอ าหารสามารถจั ด ได้ต ามเมนูผ ู้ส ูง อายุ เพี ย งแต่ ง ดเว้น ตามข้อ แนะนาใน ข้า งต้น ให้เ ข้ม งวด ก็ จ ะสามารถควบคุม อาการของโรคได้ และไม่ เ กิ ด ภาวะแทรกซ้อ นที่ ป้ องกั น ได้
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
25 ตัว อย่ า ง อาหารสาหรั บ ผู้ส ูง อายุท่ เ ป็ นโรคหั ว ใจขาดเลื อ ดใน 1 สั ป ดาห์ มื้ อ อาหาร เช้า
อาทิ ต ย์
ข้า วต้ม เครื่ อ ง (ข้า ว กล้อ ง) กล้ว ยหอม 1 ผล มื้ อ ว่ า ง นมถั ่ว เหลื อ ง 1 แก้ว กลางวั น ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ราดหน้า , มะละกอ 1-2 ชิ้ น มื้ อ ว่ า ง ถั ่ว แดงต้ม นา้ ตาล 1 ถ้ว ย เย็ น ข้า วกล้อ ง, แกงป่ า,มะระ ผั ด ไข่ , กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล
จัน ทร์ ผั ด ผั ก รวม มิ ต ร,ซุป นา้ ใส,กล้ว ย นา้ ว้า 1 ผล นา้ เต้า หู้จื ด 1 แก้ว
อั ง คาร
พุธ
โจ๊ ก หมู สั บ , สลั ด ผั ก มั ง คุด ธั ญ พื ช , 1-2 ผล เงาะ 1-2 ผล
นมถั ่ว เหลื อ ง 1 แก้ว เส้น ใหญ่ เกี๊ ย วนา้ ผั ด ซี อิ้ ว ,ส้ม ,กล้ว ย 1 ผล นา้ ว้า 1 ผล ถั ่ว ดาแกง ขนม บวช 1 ถ้ว ย ฟั กทอง 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง ข้า วกล้อ ง แกงหมู ,ยาหั ว ปลี , เทโพ แกงเลี ย ง, ,แตงโม แก้ว มั ง กร 1-2 ชิ้ น 1-2 ชิ้ น
นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว ข้า วผั ด ไก่ , แกงจื ด ตาลึ ง ,ส้ม 1 ผล ถั ่ว แดงต้ม 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง, แกงส้ม ปลาเล็ ก ปลาน้อ ย ,ส้ม 1 ผล
พฤหั ส บดี ข้า วกล้อ ง, แกงจื ด เต้า หู้อ่ อ น, ชมพู่ 1-2 ผล
ศ กุ ร์
เสาร์
ข้า วกล้อ ง ข้า วต้ม ปลานึ่ ง ,ส้ม เครื่ อ งไก่ 1 ผล สั บ ,ฝรั ่ง 1 ผล
นา้ เต้า หู้จื ด นมถั ่ว 1 แก้ว เหลื อ ง 1 แก้ว ขนมจี น บะหมี่ น่ อ ง นา้ ยาป่ า ไก่ , ส้ม โอ ,ฝรั ่ง 1-2 ชิ้ น 1 ผล ลูก ตาล ขนมถั ่ว ลอยแก้ ว 1 ถ้ว ย 1 ถ้ว ย ข้า วกล้อ ง ข้า วกล้อ ง ,ไข่ ต๋ ุน , ,ปลานึ่ ง นา้ พริ ก ,แตงไทย อ่ อ งผั ก 1-2 ชิ้ น ลวก,แคน ตาลูป 1-2 ชิ้ น
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
นมพร่ อ ง มั น เนย 1 แก้ว ก๋ ว ยเตี๋ ย ว ไก่ ม ะระ, แก้ว มั ง กร 1-2 ชิ้ น ขนมกล้ว ย 1-2 ชิ้ น ข้า วกล้อ ง ,ไก่ ต๋ ุน เห็ ด หอม ,มะละกอ 1-2 ชิ้ น
26
บทสร ปุ
จากที่ ก ล่ า วมาข้า งต้น นั้น เป็ นรายการอาหารที่ พ บได้บ่ อ ยในผู้ส งู อาย ใุ น เขตพื้ นที่ ตาบลตาหนัก ธรรม อาเภอร้อ งกวาง จัง หวัด แพร่ ซึ่ ง เป็ นรายละเอี ย ด ของหลัก โภชนาการ และตัว อย่ า งของการจัด อาหารสาหรับ ผู้ส งู อาย ทุ ี่ ป่ วยเป็ น โรคเบาหวาน โรคความดัน โลหิ ต ส งู โรคหัว ใจและหลอดเลื อ ด และภาวะไขมัน ใน เลื อ ดส งู ห าก ผู้ด แู ล ผู้ส งู อา ย ุ ส า มา รถ จัด ได้ต าม ค า แน ะน าดัง ก ล่ า ว ก็ จ ะเป็ น ประโยชน์ต่ อ ส ขุ ภาพของผู้ส งู อาย ุ ทาให้ ผ ้สู งู อาย สุ ามารถลดปั จจั ย เสี่ ย ง หรื อ ภาวะแทรกซ้อ นของโรคต่ า งๆได้ และหากฝึ กจนเป็ นนิ ส ัย ก็ จ ะสามารถดารงชี พ อยู่ไ ด้อ ย่ า งเป็ นปกติ ส ขุ ได้
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่
27
อ้า งอิ ง กระทรวงสาธารณสุข . (2558). คู ่ มื อ บริ โ ภคอาหารสาหรั บ ผู ้ สู งอายุ . สระบุรี : ศูน ย์ อ นามั ย ที่ 2. กระทรวงสาธารณสุข . (2558). การดู แลตนเองด้า นโภชนาการสาหรั บ ผู ้ สู งอายุ . นนทบุรี : กรมอนามั ย . กระทรวงสาธารณสุข . (2557). คู ่ มื อ การอบรมการดู แลสุ ข ภาพผู ้ สู งอายุ 32 ชั่ วโมง. นนทบุรี : กรมอนามั ย . กระทรวงสาธารณสุข . (2557). คู ่ มื อ การอบรมการดู แลสุ ข ภาผู ้ สู งอายุ 420 ชั่ วโมง. นนทบุรี : กรมอนามั ย . กรมกิ จ การผู้ส ูง อายุ . (2559). ชุ ด ความรู ้ ก ารดู แลตนเองและพั ฒ นาศั ก ยภาพผู ้ สู งอายุ “สุ ข ภาพดี ” . พิ ม พ์ ค รั้ ง ที่ 1. กรุง เทพ : กระทรวงการพั ฒ นาสั ง คมและความ มั ่น คงของมนุษ ย์ . กรมอนามั ย . (2550). อาหารเฉพาะโรคสาหรั บ ผู ้ สู งอายุ . นนทบุรี : กระทรวงสาธารสุข . กรมอนามั ย . (2556). คู ่ มื อ บริ โ ภคอาหารสาหรั บ ผู ้ สู งอายุ . สระบุรี : ศูน ย์ อ นามั ย ที่ 2. พั ช รี วงศ์ ษ า. (2560). แนวทางการบริ โ ภคอาหารเฉพาะโรคผุ้ สู งอายุ ( สาหรั บ ผู ้ ดู แล ผู ้ สู งอายุ ) . นครราชสี ม า : หจก. อิ น ดี้ อาร์ ต . พรรณธร เจริ ญ กุล . (2555). การดู แลตนเองของผู ้ สู งอายุ . กรุง เทพฯ : ศูน ย์ ฝึ กอบรมปฐมพยาบาลและสุข ภาพอนามั ย สภากาชาดไทย. วี ร ศั ก ดิ์ เมื อ งไพศาล. (2560). การดู แลผู ้ ป่ วยสู งอายุ ขั้ น ต้ น .กรุง เทพฯ: สมาคมพฤฒา วิ ท ยาและเวชศาสตร์ ผ ู้ส ูง อายุไ ทย. สานั ก งานส่ ง เสริ ม สุข ภาพ. (2562). 10 อ.เพื่ อการมี สุ ข ภาพดี . นนทบุรี : กรมอนามั ย . สานั ก โภชนาการ กรมอนามั ย . (2556). แนวทางการดาเนิ น งานโรงพยาบาลส่ ง เสริ ม สุ ข ภาพ ด้า นอาหารและโภชนาการก้า วสู ่ ค วามยั่ งยื น . นนทบุรี : กระทรวงสา ธารสุข .
คู่มืออาหารและโภชนาการสาหรับผู้สูงอายุ : สื่อการเรียนรูส้ าหรับผูด้ ูแลผูส้ ูงอายุ ตาบลตาหนักธรรม จังหวัดแพร่