Nuna4 Winning factors
Nuon Solar Team - World Solar Challenge 2007
Met veel plezier bieden wij u dit boek aan over het Nuon Solar Team en hun deelname aan de World Solar Challenge 2007. Een bloedstollende race dwars door AustraliÍ met auto’s op zonne-energie. Wij zijn heel trots op ons team dat de vierde overwinning op rij met de Nuna heeft gerealiseerd. In dit boek geven we ze graag de gelegenheid om vanuit hun perspectief te vertellen over de voorbereidingen, de race en de spannende slotfase. Welkom in de wereld van het Nuon Solar Team! Nuon Sponsoring Bekijk de Nuna4 film op www.nuon.nl/nuna4
Inhoud
2
Voorwoord World Solar Challenge Winning factors Voorbereiding
4
6
24
96
De race 132 Terug in Nederland Tips en tricks
254
257
3
Voorwoord De World Solar Challenge 2007 is voorbij. En voor de vierde keer zijn wij, het Nuon Solar Team, als eerste over de finish. Na de drie eerdere overwinningen was dit allesbehalve vanzelfsprekend. De concurrentie was erop gebrand om de succesreeks te doorbreken. Dit, in combinatie met de nieuwe reglementen, zorgde ervoor dat veel nieuwe en vernieuwde serieuze tegenstanders aan de start stonden. En dan hadden we nog onze eigen problemen. Slecht functionerend zonnepaneel, lekke banden en als dieptepunt stil staan bij de start. De ultieme nachtmerrie. En toch weer eerste. Hoe kan dat? Wij noemen het Winning factors. Factoren die alles bepalend zijn en die helemaal moeten kloppen wil je een race als deze kunnen winnen. Dit lijstje van acht factoren is door het Nuna1-team opgesteld en heeft zich vier keer op rij bewezen als hĂŠt recept voor de overwinning. In dit boek vertellen we wat de World Solar Challenge inhoudt, wat die factoren precies zijn en hoe die in de praktijk tot uiting komen. Een kijkje in de keuken van het Nuon Solar Team. Voor ons was niet alleen het winnen van de World Solar Challenge 2007, maar ook de aanloop ernaartoe een beleving om nooit meer te vergeten. Iets waar we met veel trots op terug kijken en een verhaal dat wij graag met u willen delen.
Het Nuon Solar Team
4
5
World Solar Challenge Een race dwars door de outback van AustraliĂŤ
50 graden
3000 kilometer
6
woestijn
kadavers
road trains
harde wind
7
De in Denemarken geboren avonturier, Hans Thostrup, is de oprichter van de World Solar Challenge. Hij is geboren in 1944 en werd bekend toen hij rond AustraliÍ voer in een open zeilbootje. Jarenlang deed hij aan motorsport over de hele wereld. De oliecrisis in de jaren 70 maakte hem echter bewust van het groter wordende energieprobleem in de wereld. Hij begon met het ontwikkelen van alternatieven om zo zuinig mogelijk te rijden. Een van die alternatieven was de Quiet Achiever: de allereerste zonnewagen waarmee hij de afstand Sidney-Perth in 20 dagen aflegde. Hans was vastbesloten voort te borduren op deze ontwikkelingen en uiteindelijk resulteerde dat in de World Solar Challenge in 1987. Het veld bestond toen uit 23 auto’s en werd gewonnen door de GM Sunraycer met een gemiddelde snelheid van 67 km/h. De wagens in 1990 waren een grote verbetering ten opzichte van die van 1987. Veel deelnemers kwamen terug met ervaring van de laatste keer en nieuwe deelnemers hadden 3 jaar de tijd om een nieuwe wagen te ontwikkelen. De Challenge van 1990 werd gewonnen door het team van hogeschool Biel uit Zwitserland.
De geschiedenis van de Challenge 8
World Solar Challenge
Het doel te finishen binnen 4 dagen werd gehaald in 1996 toen Honda voor de tweede keer won met een gemiddelde snelheid van 89,76 km/h. Voor de meeste van de deelnemers was de race toen nog niet voorbij. Het veld was verspreid over 1700 km. In de volgende 6 dagen kwamen de overige deelnemers binnen. Uiteindelijk finishten 32 van de 46 deelnemers. Onder leiding van Chris Selwood werd de race weer gehouden in 1999 en gewonnen door het Australische team Aurora. Daarna zijn de races bekend. In 2001 werd het eerste Nuna team opgericht. Meteen was het raak. Met een gemiddelde snelheid van 92 km/h kwam Nuna1 als eerste over de finish. Nuna2 reed met een gemiddelde snelheid van rond de 97 km/h wederom als eerste over de finish. In 2005 werd elk record vergruisd door Nuna3. Met een gemiddelde van 103 km/h werd voor het eerst de magische grens van 100 km/h doorbroken. En ook nu, met de nieuwe reglementen, heeft Nuna4 de concurrentie op achterstand gehouden. Hiermee heeft het Nuon Solar Team een onuitwisbare indruk achtergelaten en is het een inspiratiebron voor andere teams.
Historie
9
Het is winter 1999 als studenten Ramon Martinez en Tim de Lange in een kroeg een beetje aan het brainstormen zijn over een project. Ze willen iets gaafs doen tijdens hun studie maar weten nog niet wat. Iets met duurzaamheid lijkt ze interessant. Enkele weken later ziet Ramon de film “Race the sun”. Een film uit 1996 met Halle Berry en James Belushi. Hierin wil een groep scholieren op Hawaï meedoen aan de World Solar Challenge in Australië. Het idee om een zonnewagen te bouwen sprak Ramon en Tim meteen aan. Zo werd de basis gelegd voor het Nuon Solar Team.
Hoe het begon
10
World Solar Challenge
Historie
11
Nuna1 Winnaar 2001 Tijd:
32:40 uur
Gemiddelde snelheid:
91,81 km/h
Nuna2 Winnaar 2003 Tijd:
30:54 uur
Gemiddelde snelheid:
97,02 km/h
Nuna3 Winnaar 2005 Tijd:
29:11 uur
Gemiddelde snelheid:
102,75 km/h
Nuna4 Winnaar 2007 Tijd:
33:00 uur
Gemiddelde snelheid:
90,86 km/h*
* nieuwe reglementen
12
World Solar Challenge
4x #1 Historie
13
Team: Heliox Solar Team Wagen: Heliox 10 Land: Zwitserland
Team: Sunstang Solar Car Project Wagen: Sunstang 2k7 Land: Canada
Team: Umicore Wagen: Umicar Infinity Land: België
Team: University of Waterloo Wagen: Midnight Sun IX Land: Canada
Team: University of Calgary Wagen: Soleon II Land: Canada
Team: Solar Team Twente Wagen: Twente One Land: Nederland
Team: Southern Taiwan University Wagen: Phoenix Solar Car Land: Taiwan
Team: Team Sinag Wagen: Sinag Land: Filippijnen
Team: Team Solar Fox Wagen: Solar Fox Land: Engeland
Nuna4 doet mee in de Challenge Class. Dit is de ‘hoofdklasse’ van de World Solar Challenge. In deze klasse rijden naast Nuna4 nog 20 wagens, afkomstig van over de hele wereld. De meeste doen al jaren mee en rijden behalve de race in Australië, ook in andere races voor zonnewagens. Naast deze klasse zijn er nog de klasses Greenfleet en Adventure Class.
De concurrentie 14
World Solar Challenge
Team: Malaya Solar Team Wagen: Merdeka Land: Maleisië
Team: USB Solar Wagen: Araquaney CS1 Land: Venezuela
Team: FH Bochum Solar Team Wagen: Solar World No. One Land: Duitsland
Team: Gwawr Wagen: Gwawr Land: Wales
Team: Queens University Wagen: Aurum Land: Canada
Team: U-Chile Conecta Wagen: Eolian Land: Chili
Team: Leeming Senior High Wagen: Hammer head Land: Australië
Team: Sunspeed Wagen: Jules Verne II Land: Frankrijk
Team: University of Michigan Wagen: Continuum Land: Verenigde Staten
Team: Nuon Solar Team Wagen: Nuna4 Land: Nederland
Team: Aurora Challenge Wagen: Aurora 101 Land: Australië
Team: Helios Wagen: Helios Land: Frankrijk
Concurrentie
15
Bron: www.australië.nl
Met een oppervlakte van 8 miljoen vierkante kilometer is Australië het zes na grootste land ter wereld. Het grootste deel van Australië is plat en droog. Eenderde van het landschap is woestijn en eenderde is steppelandschap. 6% van Australië komt boven de 600m. Het hoogste punt, Mount Kosciusko, is 2228m hoog. In Australië wonen ongeveer 20 miljoen mensen waarvan bijna 90% in de steden langs de kust woont. 92% heeft een Europese afkomst, 7% komt uit Azië en 1% is Aboriginal.
16
World Solar Challenge
Down under
Volgens een rapport van de Economist Intelligence Unit van 2005 is Melbourne, samen met Vancouver in Canada, de meest leefbare stad ter wereld. Vijf Australische steden, te weten Melbourne, Perth, Adelaide, Brisbane en Sydney, stonden in de top tien van deze studie die de steden beoordeelde volgens factoren zoals gezondheid en veiligheid, infrastructuur en cultuur en milieu. De oude bijnaam van Australië is ‘the lucky country’ en veel Australiërs zijn er dan ook van overtuigd dat hun land het beste is om in te wonen.
Australië
17
Het traject Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
De World Solar Challenge start in Darwin en gaat over Stuart highway naar Adelaide. Tijdens de race komen we 7 control stops tegen waar we verplicht 30 minuten moeten stilstaan. De coureur wordt dan afgelost en het konvooi bijgetankt. Er mogen geen reparaties worden uitgevoerd tijdens deze stops. De racedag start iedere ochtend om 8:00 uur en eindigt om 17:00 uur. Op de plaats waar we om 17:00 uur stoppen, slaan we ons kamp op.
18
World Solar Challenge
3000 km lang.
dit, en dan ruim
Stel je voor: Het traject
19
Event reglement Coureurs hebben minimaal 12 uur rij-ervaring in de zonnewagen.
De zonnewagen mag niet slipstreamen achter andere voertuigen.
Coureurs onder 80 kg krijgen ballast tot 80 kg mee.
De zonnewagen rijdt te allen tijde tussen twee voertuigen.
Houd je aan de geldende verkeersregels.
Het kamp moet minimaal 10 meter van de snelweg staan.
Tijdens control stops mag niet worden gesleuteld.
Te allen tijde is er een observer bij het team.
Er dient 30 minuten bij elke control stop gewacht te worden.
Cattlegrids mogen niet worden afgedekt.
Buiten racetijden moet de observer de accu in de gaten kunnen houden.
Je rijdt van 08:00 uur tot 17:00 uur.
Overige konvooivoertuigen hebben een minimale onderlinge afstand van 500 meter.
20
World Solar Challenge
De reglementen
21
Technisch reglement
De minimale gemiddelde snelheid is 50 km/h.
De zonnewagen moet achteruit kunnen rijden.
De coureur moet binnen 15 seconden de wagen kunnen verlaten.
De minimale ooghoogte is 70 cm boven de grond.
De draaicirkel is minimaal 16 meter.
De minimale zithoek van de coureur is 27째.
22
World Solar Challenge
Het sturen geschiedt d.m.v. een stuurwiel.
Aan de buitenkant moet een noodstop zitten.
Toeter, koplampen, richtingaanwijzers en remlichten zijn verplicht.
Maximaal 30 kg Li-ion polymeer accu’s is toegestaan.
De coureur moet achteruit kunnen kijken.
Het oppervlak van het zonnepaneel is maximaal 6 vierkante meter.
De reglementen
23
24
Winning factors Het geheim van het Nuon Solar Team 25
26
Winning factors
Dan heb je het idee om een zonnewagen te gaan bouwen voor een race in Australië. En dan? In 2001 besloten de studenten van het eerste uur om er iemand bij te halen die naast bekendheid ook technische kennis en ervaring had. Wubbo Ockels wilde wel meedoen maar onder een voorwaarde: “Als we gaan, gaan we voor de winst”. Met hem maakte het Nuna1 team een lijstje van punten waaraan je moet voldoen om een World Solar Challenge te winnen. Zo ontstonden de acht “Winning factors”. Voor de vierde keer op rij heeft dit lijstje zich bewezen als hét recept voor de overwinning. 1.
Excellent team
2.
Sponsoring
3.
Zonnepanelen en elektrisch systeem
4.
Aerodynamische weerstand
5.
Rolweerstand en gewicht
6.
Pilot comfort en car handling
7.
Productie en betrouwbaarheid
8.
Strategie en observatie
Winning factors
Inleiding
27
Factor 1:
Excellent team Rabih Al Zaher Mechanics Studie: Werktuigbouwkunde
Hjalmar van Raemdonck
Structural design Studie: Lucht- en Ruimtevaarttechniek
Susan Luijten
Paul Beckers
Aerodynamics Studie: Lucht- en Ruimtevaarttechniek
Electronics Studie: Elektrotechniek
Ivo Hagemans
Oliver van der Meer
Logistics/Production Studie: Industrieel Ontwerpen
Finance/Aerodynamics Studie: Lucht- en Ruimtevaarttechniek
28
Winning factors
Vincent de Geus
Gert Kraaij
Telemetry/Strategy Studie: Elektrotechniek
Mechanics Studie: Werktuigbouwkunde
Joep Steenbeek
Tine Lavrysen
Ergonomics/Production Studie: Industrieel Ontwerpen
PR/Ergonomics Studie: Industrieel Ontwerpen
Demian de Ruijter
Stefan Roest
Chief Engineer Studie: Lucht- en Ruimtevaarttechniek
Teamleader Studie: Maritieme Techniek
Factor 1: Excellent team
29
Kusje? 30
Winning factors
Voordat we als team naar AustraliĂŤ gaan volgen we eerst een aantal cursussen. Naast de technische dingen, leren we bijvoorbeeld ook hoe je om moet gaan met alle gevaren tijdens de race en de mogelijke gevolgen daarvan. Een EHBO-training is dan zeer belangrijk. Daarnaast brengt een project als dit heel veel media-aandacht met zich mee. Ook hier worden we op voorbereid.
Meer dan alleen techniek Factor 1: Excellent team
31
Barend Lubbers
Diederik Kinds
Veronique Duponselle
Oskar van Dijk
Jeroen Bink
Laura Bronkhorst
Wubbo Ockels
Anne-Marie Rasschaert
Job van de Kieft
Sander Zijlstra
Jorrit Lousberg
32
Winning factors
Kennis en ervaring zijn belangrijke factoren. Om die reden is het een goed gebruik dat oud-teamleden en adviseurs meereizen. Zij vormen het support team. Het geeft veel rust als je mensen bij je hebt die de World Solar Challenge al een keer hebben meegemaakt en weten wat er moet gebeuren. Zij staan het team op verschillende vlakken bij: logistieke organisatie, ins en outs rond de race en technische kennis behoren tot de bijdrage.
Kennis en ervaring
Factor 1: Excellent team
33
34
Winning factors
Factor 2:
Sponsoring
Factor 2: Sponsoring
35
Sinds 2001 is energiebedrijf Nuon hoofdsponsor van het Nuon Solar Team. Ook dit jaar koos Nuon er vol overtuiging voor de makers van Nuna4 te ondersteunen. Met de uitdagende en avontuurlijke wedstrijd wil Nuon de brede toepassing van duurzame energie en innovatie op dat gebied stimuleren. De studenten van de TU Delft kunnen met hun zonnewagen demonstreren hoe ruim de toepassingen van zonne-energie zijn en hoe jonge mensen met ambitie een substantiĂŤle bijdrage kunnen leveren aan technische vernieuwing en een duurzame toekomst. Nuon is enorm trots op dit team en hun overwinning. Dat is vier - op naar Nuna5!
Nuon en het Nuon Solar Team
36
Winning factors
Factor 2: Sponsoring
37
Factor 3:
Zonnepanelen en elektrisch systeem
38
Winning factors
Factor 3: Zonnepanelen en elektrisch systeem
39
10 % meer
energie 40
Winning factors
=
80 minuten
sneller Factor 3: Zonnepanelen en elektrisch systeem
41
Dit keer liggen de gemiddelde snelheden een stuk lager dan voorgaande races. Dat heeft voor een groot deel te maken met de limiet die aan het zonnepaneel is gesteld. In plaats van 8 m2 zonnecellen bij Nuna3, is nu 6 m2 toegestaan. En dat scheelt behoorlijk in vermogen. Er zitten 2318 cellen op Nuna4. Van iedere cel is precies bekend wat de efficiĂŤntie is. Dit is van belang voor de plaats van een cel. Eigenlijk is het een grote legpuzzel waarbij iedere cel een specifieke plaats heeft. De betere cellen zitten achterop: ten zuiden van de evenaar draait de zon van oost naar west over het noorden en niet over het zuiden, zoals in Nederland. We rijden naar het zuiden en dus hebben we vooral de zon in de rug. Verder houden we ook rekening met de schaduw van de canopy (de bubbel waar je met je hoofd in zit). Demian heeft een mooie formule gevonden waarmee we die schaduw kunnen berekenen.
EĂŠn grote legpuzzel
42
Winning factors
Dit is de schaduw op dag 1 om 8:45, berekend met onderstaande formule. Met die wetenschap kun je bepalen waar je een bepaalde cel moet plaatsen rond de canopy.
(COS(B8) COS(B7) (1 - COS(B4)2 COS(B5)2) COS(B4) COS(B5) (SIN(B8) COS(B7) SIN(B4) COS(B5) + SIN(B7) SIN(B5))) SIN (B4) - SIN(B8) COS(B7) (1 - COS(B5)2 SIN(B4)2 + SIN(B4) COS(B5) (COS(B8) COS(B7) COS(B4) COS(B5) +SIN(B7) sin(b5))
String B +
String C -
1 68.91
String A -
209.73
5.5
40.1
0.6
2
.
40.1
8
2.8 40.1
40.1
String B -
2.8
5.5
40.1
28.7
String A +
74.51
139.82
Front view Scale: 1:5
72.61 139.82
250.98
170.79
130.69
209.73
210.89
139.82 137.12
291.08
2
.
8
5.5
String C +
Nuna 4 Omega Panel Date: 26-03-2007
39.5
2.8
11.4
214.33 286.94 426.76
703.7 913.43
566.58
Factor 3: Zonnepanelen en elektrisch systeem
43
Waarom zijn die hoekjes eraf?
44
Winning factors
Zonnecellen worden als ronde plaatjes gemaakt, ook wel “wafers� genoemd. Dat ze rond zijn heeft met het productieproces te maken. Om zo min mogelijk snijverlies te hebben, worden ze er op deze manier uitgesneden en krijgen ze die typische vorm.
Factor 3: Zonnepanelen en elektrisch systeem
45
Zonnepaneel
Antenne
In-wheel motor
12V <- 180V
Motor controller
Telemetrie Accu MPPTâ&#x20AC;&#x2122;s
Battery Monitoring System
Behoorlijk wat draadjes 46
Winning factors
Zonnepaneel De cellen zijn van het type Galium-Arsenide Triple Junction. Dit laatste wil zeggen dat ze uit 3 lagen bestaan, die ieder een deel van het spectrum omzetten. De efficiëntie is ongeveer 28%. De cellen zijn ontwikkeld voor de ruimtevaart en zitten normaal op satellieten. 180V -> 12V De omzetter zet 180 volt om naar 12 volt. Dit wordt gebruikt voor kleine elektronica. Motor controller Het ‘gas’pedaal, de cruise control en de regeneratieve rem zenden een signaal naar de motor controller die op zijn beurt weer de motor aanstuurt. Door op de motor te remmen, dat is regeneratief remmen, gaat 95% van de energie terug naar de accu. Telemetrie Telemetrie, in combinatie met de antenne, is de schakel tussen Nuna4 en Mission Control, de wagen erachter. Via deze kastjes wordt alle data verzonden. Op deze manier kunnen we alles in de gaten houden. Zeer belangrijk voor de strategie: nu weet je precies wat er wordt verbruikt, hoeveel energie er nog is en of bijvoorbeeld de accu te heet wordt. Via dit systeem kan ook de cruise-control worden aangestuurd vanuit Mission Control. Accu De accu bestaat uit verschillende cellen van Lithium-ion polymeer. De capaciteit is ongeveer 5 kWh. Hiermee kun je ongeveer 2 uur 100 km/h rijden. De accu werkt als een soort buffer. Komt er meer in dan uit, dan wordt het opgeslagen in de accu. Zo kan de accu extra leveren als het bijvoorbeeld bewolkt is. Battery Monitoring System Het BMS houdt alles in de gaten wat de accu betreft. Op het display zie je gegevens als voltages, temperaturen en ‘state of charge’ (hoe vol de accu is). MPPT’s Door wisselend zonlicht krijg je schommelingen in stroom en spanning. Maximum Power Point Trackers halen steeds het maximale vermogen uit het zonnepaneel door het optimum te zoeken in de stroom/spanning curve. In-wheel motor De motor zit in het achterwiel en heeft een efficiëntie van 97%. Deze motor wordt al vanaf Nuna1 gebruikt en is speciaal ontwikkeld voor het team. De motor loopt op 3-fase spanning,180 volt. Factor 3: Zonnepanelen en elektrisch systeem
47
Factor 4:
Aerodynamische weerstand
48
Winning factors
49
10 %
minder aerodynamische weerstand
50
Winning factors
=
60 minuten
sneller Factor 4: Aerodynamische weerstand
51
Frontaal
CD
oppervlak
(70m/s) (100m/s)
CD
Nuna3 0.785 m2
0.0899 0.0871
Nuna4 1.052 m2
0.0867 0.0830
52
Winning factors
Om de weerstand te berekenen heb je twee gegevens nodig: het frontale oppervlak en de cd-waarde. Die laatste is een aerodynamische constante en geeft aan hoe aerodynamisch de vorm is. Om de weerstand te weten moet je dit vermenigvuldigen met het frontaal oppervlak. Als je Nuna3 en Nuna4 naast elkaar zet, is het duidelijk dat Nuna4 hoger is en een groter frontaal oppervlak heeft dan Nuna3. De nieuwe reglementen omtrent de zithouding van de coureur hebben dan ook gevolgen voor de luchtweerstand. Je ziet aan de getallen dat qua vorm Nuna4 is verbeterd (de cd-waarden zijn lager), maar dat het frontaal oppervlak een stuk groter is waardoor Nuna4 dus uiteindelijk meer weerstand heeft dan Nuna3. Dit zijn factoren die de race tot een grote uitdaging maken.
Verbetering of niet?
Factor 4: Aerodynamische weerstand
53
Nuna4 is opgebouwd uit vleugelprofielen. Je hebt een aantal standaardprofielen, met bijbehorende aerodynamische eigenschappen, waaruit je kunt kiezen. Als de afmetingen bekend zijn, kun je het beste standaard-profiel erbij kiezen en die verder aanpassen. Verder hebben we een aantal oplossingen om de weerstand van Nuna4 verder te verlagen: De hoeveelheid ruimte die de bestuurder nodig heeft is maatgevend voor de grootste doorsnede. Door de bestuurder met zijn kont in de achterwielkap te zetten is de doorsnede verkleind waardoor je minder frontaal oppervlak hebt. De canopy (de bubbel waar je met je hoofd in zit) is zover mogelijk naar achter geplaatst zodat de luchtstroom over Nuna4 zo lang mogelijk ongestoord blijft. Voor de vorm van de wielkappen is gekeken naar de gemiddelde hoek met zijwind die we tijdens de race verwachten. De wielkappen hebben eenzelfde werking als een zeil waardoor de zijwind voor een voorwaartse kracht zorgt. We maken op die manier van een nadeel een voordeel, waardoor we nog harder kunnen rijden. De afstand tussen voorwielen en achterwiel is zo kort mogelijk gehouden. Hierdoor zullen de voorwielen minder sturen voor dezelfde draaicirkel en kunnen we de wielkappen smaller houden wat weer minder frontaal oppervlak betekent.
De vorm van Nuna4
54
Winning factors
Met behulp van software wordt gekeken of de vorm aerodynamisch goed is. Roze betekent dat de luchtstroom strak over de vorm gaat, oftewel laminair is. Dat is goed, want dit kost het minste energie. Boven wordt de ‘roze stroom’ gehinderd door de canopy. Op het onderste plaatje zie je de onderkant. Je ziet duidelijk dat de ‘roze stroom’ ophoudt bij de drie ovalen. Dit zijn de wielkappen.
Factor 4: Aerodynamische weerstand
55
Als het computermodel naar wens is, wordt er een 3D schaalmodel van gemaakt. Hiermee worden de berekeningen gecontroleerd; zelfs een computer heeft zijn beperkingen bij zoâ&#x20AC;&#x2122;n ingewikkelde vorm. Op de foto zie je het schaalmodel op zijn kop in de windtunnel hangen. De bubbel onder is de canopy. Om te zien hoe de lucht over de vorm gaat wordt het schaalmodel ingesmeerd met lichtgevende olie en beschenen met een UV lamp.
56
Winning factors
Factor 4: Aerodynamische weerstand
57
Nadat Nuna4 klaar is moet er nog een keer getest worden. Dit gebeurt in een grote windtunnel van DNW, Duits Nederlandse Windtunnel. Met een zogenaamde luisterbuis, oftewel microfoon, luistert Susan waar ruis is. Dit betekent dat daar een oneffenheid zit die voor verstoring van de luchtstroom zorgt. Vooral de naden tussen panelen kunnen hiervoor zorgen. Dit wordt vervolgens bijgewerkt.
Goed luisteren
58
Winning factors
Factor 4: Aerodynamische weerstand
59
60
Winning factors
De kleinste oneffenheid kan voor verstoring van de luchtstroom zorgen, met dramatische gevolgen voor het energieverbruik. Vooral bij de neus is een glad oppervlak zeer belangrijk. Bij het produceren van de body is het heel erg moeilijk om alles naadloos passend te krijgen. Daarom gebruiken we tijdens de race zogenaamd aerotape: een heel dun plakband waarmee alle randen afgetaped worden. Iedere keer dat er een wielkap of deksel opengemaakt wordt, moet dit tape opnieuw worden aangebracht. Daarom zie je bij control stops altijd wel mensen rennen met rollen plakband en scharen. Het is niet erg praktisch maar wel een zeer effectief middel om de weerstand zo laag mogelijk te houden.
Aerotape
Factor 4: Aerodynamische weerstand
61
Factor 5:
Rolweerstand en gewicht
62
Winning factors
Factor 5: Rolweerstand en gewicht
63
10 %
minder rolweerstand
=
30 minuten sneller 64
Winning factors
10 %
minder gewicht
=
20 minuten sneller Factor 5: Rolweerstand en gewicht
65
Om het gewicht laag te houden hebben we vooral aramide en koolstof gebruikt. Aramide zit ook in kogelvrije vesten en is geschikt voor de wielkappen die steenslag te verduren krijgen. Het is ook een elektrische isolator en is bijvoorbeeld geschikt als bescherming voor de accu. De body is grotendeels gemaakt van koolstof vanwege de hoge stijfheid en het lage gewicht. Nuna4 is als volgt opgebouwd: binnenin lopen schotten in de dwars- en lengterichting. Hieraan zitten alle zwaardere onderdelen zoals de wielophanging en de accu. De stoel zit ge誰ntegreerd in de body. Met de bovenste plaatjes kan Hjalmar zien wat bepaalde krachten doen met de body en of het sterk genoeg is. De buitenste schaal kan heel dun blijven omdat de schotten de grootste kracht opvangen. Dit scheelt aanzienlijk in gewicht. Werkelijk alles wordt gewogen voordat het wordt ingebouwd. Een zonnewagen bouwen is constant op zoek zijn naar lichtere onderdelen. Het is echt een sport om net even een lichtere oplossing te vinden.
Zonnewagen op dieet
66
Winning factors
Bodemschaal
28
Display + schakelaars
1
Stuursysteem
5
Wielkap achter
1,5
Overige elektronica
2,5
Water
3
Wielkappen voor
2
Computer
1,5
Diversen
3
Verflaag body
5
Inductors
3,15
Bovenschaal
18
Solar array
10
Canopy
5
BMS
0,5
Gordels
1
Liggende vork
2,8
Stoel
18
Demper/veer achter
1
Batterijen + bak
35
Achtervelg
10
Motor controller
5
Achterband
1,2
Precharge circuit
0,5
Voorvelgen
3,3
Motor
6
Voorbanden
2,4
Telemetrie/GPS
1,5
Demper/veer voor
1
Bekabeling
6
Uprights voor
3
MPPTs
4
A-armen
2
Totaal gewicht: 190 kg. exclusief coureur.
Factor 5: Rolweerstand en gewicht
67
68
Winning factors
De banden zijn belangrijk als het gaat om een lage rolweerstand. Nuna4 heeft tubeless banden, d.w.z. zonder binnenband, van het type Michelin Solar Radial 16 inch (slicks). Deze zijn speciaal ontwikkeld voor zonnewagens en worden gevuld met 5 bar stikstof. We gebruiken stikstof in plaats van lucht omdat dit minder uitzet door temperatuurverschillen. De afstelling van de wielophanging luistert erg nauw. Door achterwielaandrijving willen de voorwielen iets uit elkaar sturen. Dit wordt gecompenseerd door ze iets naar binnen af te stellen. Dit heet â&#x20AC;&#x153;toe inâ&#x20AC;?. Een kleine afwijking hierin resulteert in lekke banden en dus houden Rabih en Gert dit goed in de gaten. Toe in
Toe out
Een goede afstelling is belangrijk
Factor 5: Rolweerstand en gewicht
69
Factor 6:
Pilot comfort en car handling
70
Winning factors
De omstandigheden in Nuna4 tijdens de race liegen er niet om. Temperaturen tot 50Ë&#x161;C, beperkte ruimte, tunnelvisie, en soms wel 5 uur achter elkaar in dezelfde houding zitten. Even naar het toilet is er niet bij. En dan moet je met een topsnelheid van 140 km/h nog even wat knopjes bedienen die je alleen op de tast kunt vinden... Het moge duidelijk zijn dat Nuna4 alleen als eerste over de finish gereden wordt als de coureurs zich er veilig en comfortabel genoeg in voelen om deze omstandigheden aan te kunnen. Pilot comfort en car handling zijn dan ook onmisbare factoren voor winst in de World Solar Challenge.
{Claustrofobie}
Factor 6: Pilot comfort en car handling
71
Coureur
Stuurwiel Claxon
Data displays:
Pedalen: gaspedaal rempedaal
Snelheid: regeneratieve rem + 0,5 km/h, - 0,5 km/h
Aan/uit knoppen: communicatie cruise control knipperlichten gevarenlicht
Noodstops: paneel accu reset smeltveiligheid systeem reset
snelheid richtsnelheid vermogen paneel accu voltage accu vermogen accu temperatuur motor vermogen motor temperatuur paneel vermogen paneel temperatuur
Rempedaal
Status displays: communicatie cruise control knipperlichten gevarenlicht
Grafische displays: achteruitkijk display storing indicatoren
Aan/uit ventilatoren
Knipperlichten
Cruise-control claxon remlichten koplampen achterlichten knipperlichten
Nuna4
zonnepaneel motor accu
Aan/uit MPPTâ&#x20AC;&#x2122;s
BMS Display Drinkwater
72
Winning factors
Walkie-talkie
Claxon
Gaspedaal
Snelheidsmeter/vermogen
Reset telemetrie Aan/uit communicatie
Hoofdschakelaars Gevarenlicht Aan/uit verlichting Vooruit/achteruit Helm met headset
12V zekeringen
Factor 6: Pilot comfort en car handling
73
Een van de belangrijkste wijzigingen in het reglement gaat over de zithoek. Voor het eerst is er een minimale zithoek van 27째 vereist. Op de foto zie je de stoeltjes van Nuna3 en Nuna4 naast elkaar. Joep laat zien dat in 2005 de coureur meer onderuit zat. De achtergrond van deze wijziging is niet alleen veiligheid. Het is ook de bedoeling dat de zonnewagen meer op een gewone personenwagen gaat lijken. Met dat doel is de World Solar Challenge opgericht. De zithoek heeft een grote invloed op de uiteindelijke vorm en daarmee op het energie verbruik. Om de stoel zo goed mogelijk in te passen in Nuna4 hebben Tine en Joep eerst een testopstelling gemaakt. Je moet het tenslotte wel 5 uur kunnen uithouden in die houding. Na een aantal tests kon worden vastgesteld wat comfortabel genoeg is.
5 uur in dezelfde houding
74
Winning factors
Factor 6: Pilot comfort en car handling
75
Factor 7:
Productie en betrouwbaarheid
76
Winning factors
Factor 7: Productie en betrouwbaarheid
77
Een mal in 4 stappen
1. Lijm grote blokken piepschuim op elkaar.
2. Frees er de gewenste negatieve vorm in.
78
Winning factors
3. Breng er een harde laag op aan.
4. Frees het nog een keer nauwkeurig na en klaar!
Factor 7: Productie en betrouwbaarheid
79
80
Winning factors
Als de mal klaar is kan het injecteren beginnen. Vacu端minjectie is een techniek die ook gebruikt wordt voor vliegtuigen, F1-wagens en lichtgewicht zeilboten. De koolstofmatten worden in de mal gelegd. Vervolgens wordt het geheel luchtdicht gemaakt met plastic en speciale tape. Dit is op de foto te zien. Aan de ene kant van de mal wordt een pomp en overloopvat aangesloten. Aan de andere kant komt een slang die in een emmer met epoxy wordt gehangen. Op het moment dat de pomp in werking wordt gezet, trekt het geheel vacu端m en wordt het koolstof strak in de mal gedrukt. De epoxy wordt door het koolstof heen gezogen. Het overloopvat voorkomt dat de epoxy de pomp in gaat. Als de epoxy al het koolstof heeft bereikt moet het geheel een dagje harden alvorens je het uit kunt pakken.
Injecteren
Overloopvat Koolstof luchtdicht ingepakt Vacu端mpomp
Mal
Factor 7: Productie en betrouwbaarheid
Epoxy
81
Alle losse delen worden met epoxy aan elkaar gezet en vervolgens in een grote oven verwarmd tot ongeveer 70Ë&#x161;C waardoor het geheel uithardt.
82
Winning factors
Factor 7: Productie en betrouwbaarheid
83
84
Winning factors
Terwijl er hard aan de body gewerkt wordt, komen de eerste onderdelen van de CNC, een computer gestuurde frees. Vrijwel alle onderdelen zijn custom-made. Links onder: aan de â&#x20AC;&#x2DC;uprightsâ&#x20AC;&#x2122; zitten de voorwielen en de remmen vast. Links boven een lichtgewicht magnesium velg. Boven: deze twee onderdelen worden samengevoegd.
Factor 7: Productie en betrouwbaarheid
85
De body is klaar en weer op de werkplaats in Delft. Het inbouwen kan beginnen: in de onderkant worden eerst de mechanische delen gezet. De voor- en achterwielophanging worden nauwkeurig uitgelijnd met mallen. Als Nuna4 op zijn wielen staat komen de andere onderdelen zoals pedalen, de elektronica, bekabeling, etc. Op de bovenkant wordt het paneel aangebracht. Met speciale dubbelzijdige tape worden de panelen vastgezet. De bovenkant moet naadloos aansluiten op de onderkant. Dit geldt ook voor de wielkappen. Iets waar Ivo heel wat tijd in heeft zitten.
En dan moet het nog passen
86
Winning factors
Factor 7: Productie en betrouwbaarheid
87
Factor 8:
Strategie en observatie
88
Winning factors
Op het moment dat er wolken in zicht komen, wrijven de strategen in Mission Control in hun handen. Nu komt het er voor hen op aan en kan het geheime wapen ten volle benut worden: het zelf ontwikkelde strategie algoritme, gekoppeld aan de cruise-control van Nuna4. Iets wat geen enkel ander team heeft.
Factor 8: Strategie en observatie
89
De strategie voor Nuna4 werkt als volgt: het Meteo-team rijdt ĂŠĂŠn uur vooruit. Zij meten windsnelheid, windrichting en de hoeveelheid zonne-energie. Verder geven zij weersvoorspellingen door. In Nuna4 wordt ook alles geregistreerd. Inkomende en uitgaande energie wordt nauwkeurig gemeten. Al deze data gaat naar Mission Control, de wagen direct achter Nuna4. Hier worden eveneens wind- en zonmetingen gedaan. Alle informatie wordt in een programma ingevoerd dat vervolgens de optimale snelheid berekent. Die snelheid wordt automatisch iedere 3 seconden naar de cruise control van Nuna4 gestuurd. Een voorbeeld: Nuna4 rijdt onder een wolk door. Dit wordt geregistreerd door Mission Control. Nuna4 versnelt automatisch zodat ze eerder onder die wolk door is, langer in de zon rijdt en dus de gemiddelde snelheid hoger wordt. Als coureur is dat in het begin wel even wennen: je teller loopt op zonder dat je het pedaal aanraakt. Geen enkel ander team heeft een dergelijk geavanceerd programma.
Automatisch versnellen
90
Winning factors
Wlan
solar radiation
gps position road inclination
windspeed windangle
data Nuna4
array power motor power battery voltage/temp motor temp speed (rpm)
data Meteo
wind angle/speed solar radiation weather forecast
data Meteo
data Nuna4
targetspeed Nuna4
Support
Mission Contol
20-200 m
Nuna4
20-200 m
Scout
50 - 100 km
Meteo J. Bink
Factor 8: Strategie en observatie
91
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dag 1
Dunmarra
Dag 1
633 km
Tennant Creek 987 km
Dag 2 Dag 2 Dag 3
Alice Springs 1489 km
Dag 3 Cadney Homestead
2025 km
Dag 4
Glendambo 2430 km
Dag 4
Port Augusta 2719 km
Dag 5
Finish
92
Winning factors
Adelaide 3021 km
Dag 5
Dag 1 distance
718.6 88.5 10.0 12.0
km km/h kwh kwh
771.0 90,7 10.1 13.2
km km/h kwh kwh
13.0 45.9 0.10 0.06
km km/h kwh kwh
Dag 4 distance
759.9 89.4 13.0 14.8
km km/h kwh kwh
Dag 5 distance
745.5 96.0 13.7 15.7
km km/h kwh kwh
average speed solar power in motor power out
Dag 2 distance
average speed solar power in motor power out
Dag 3 distance
average speed solar power in motor power out average speed solar power in motor power out
average speed solar power in motor power out
5.9 kwh
Links op het kaartje zie je tot waar we elke dag hebben gereden. Op deze bladzijde staan eigenlijk de belangrijkste gegevens tijdens de
3.3 kwh
race: hoe vol zit de accu. Op dag 3 zie je dat hij bijna helemaal leeg is. Door de rustdag konden we bijladen en zat de accu aan het
0.6 kwh
begin van dag 4 helemaal vol. En als je bij de finish aankomt met een bijna lege accu dan weet je dat je een goeie strategie hebt gereden.
5.8 kwh
Het komt precies uit.
3.3 kwh
0.6 kwh
Factor 8: Strategie en observatie
93
94
Winning factors
Op de achterbank van Mission Control komt alle informatie binnen en wordt de strategie van de race bepaald. Alleen daar is â&#x20AC;&#x2DC;the big pictureâ&#x20AC;&#x2122; bekend. Aan het einde van de dag staat menig teamlid dan ook mee te kijken op de monitoren om zaken als gemiddelde snelheid en afgelegde afstand te weten te komen. Soms worden die strategen een beetje gek van al die begrijpelijke nieuwsgierigheid. Vincent heeft de kennis, maar of hij zin heeft om het je te vertellen...
Nieuwsgierig
Factor 8: Strategie en observatie
95
Voorbereiding Er moet nog veel werk verzet worden
96
97
Voor we vertrekken zijn er nog enkele officiĂŤle gelegenheden. Een daarvan is de onthulling van Nuna4. Voor het eerst wordt de nieuwe zonnewagen getoond aan het publiek. Het is niet alleen leuk voor ons, maar ook een belangrijk moment voor de sponsoren.
De onthulling 98
Voorbereiding
Media momenten
99
100
Voorbereiding
Ook de testritten op het DAF testcircuit staan volop in de belangstelling. Hier kunnen we laten zien wat Nuna4 kan. Van minister Eurlings ontvangen we het kenteken en de speciale rijbewijzen voor de coureurs.
Nuna4 rijdt Media momenten
101
102
Voorbereiding
Dan is het moment aangebroken dat Nuna4 in de flightcase op transport gaat. Hiermee gaat het team een nieuwe fase in. AustraliĂŤ. Eenmaal daar aangekomen is het een spannende tijd van testen, verbeteren, veel nieuwe indrukken, kennismaking met de outback, wennen aan links rijden en aan de tropische temperaturen. Ook komen we in AustraliĂŤ voor het eerst de concurrentie tegen.
Een nieuwe fase
Nieuwe fase
103
104
Voorbereiding
We komen aan in Adelaide. Van daar rijden we over Stuart highway de race in tegengestelde richting om de route te verkennen. Alles wordt vastgelegd met GPS: wildroosters, kampeerplaatsen, control stops, etc. Over een paar weken gaat het hier allemaal gebeuren. Nu is er nog even tijd om te genieten van de flora en fauna.
Trip up
Trip up
105
Na de verkenningstrip van Adelaide naar Darwin moeten we weer aan het werk. Dat doen we bij Nightcliff Primary School. Vanaf Nuna1 is het Nuon Solar Team daar al te gast. Onze werkplaats is â&#x20AC;&#x2DC;the shedâ&#x20AC;&#x2122;, de schuur op de middelste foto. In het schoolgebouw zelf hebben we een kantoorruimte tot onze beschikking. De mensen van de school zijn bijzonder gastvrij en helpen ons met alle praktische zaken zoals internetverbinding of lokale contacten. En natuurlijk lopen er veel nieuwsgierige kinderen die het allemaal erg interessant vinden wat wij doen. Ivo en Joep leggen aan de kinderen uit hoe een zonnewagen werkt. Het is een prima werkplek en voor iedereen die daar heeft gewerkt aan een Nuna, zijn Nightcliff Primary en the shed een begrip. Op de kaart is te zien dat Nightcliff Primary en onze appartementen ten noorden van het centrum liggen. De kwalificatie zal plaats vinden op het circuit van Hidden Valley en de start is in het centrum bij het Parliament House.
Ons verblijf in Darwin
106
Voorbereiding
Nightcliff Primary School Shed Onze appartementen
Hidden Valley
Start World Solar Challenge
Darwin
107
Het testen doen we, net als de meeste teams, op Arnhem Highway. Hiervoor hebben we een tijdelijke vergunning gekregen. Deze weg heeft alles in zich voor een goeie test: open vlaktes met zijwind, bruggen met flinke hobbels en genoeg verkeer om het rijden in konvooi goed te trainen.
Arnhem Highway
108
Voorbereiding
Na enkele goede testsessies slaat de sfeer een week voor de race om. Ineens lijken de problemen van alle kanten te komen en staat Nuna4 meer stil dan dat ze rijdt. Het begon met aanlopende remmen en een zonnepaneel dat niet het volle vermogen leverde. Maar de grootste problemen zitten hem in het elektronisch circuit.
En net als je denkt...
Testen
109
110
Voorbereiding
Na de moeizame test zijn we weer terug in de werkplaats op Nightcliff Primary. Er moet een aantal problemen worden opgelost want de race nadert snel. Het is lastig als er dingen niet werken. Maar het wordt helemaal moeilijk als de problemen willekeurig lijken. Door stap voor stap terug te redeneren proberen we de oorzaak te achterhalen. Een aantal zaken kunnen we oplossen maar het is nog niet optimaal. Links: Paul probeert met Wubbo de problemen met de elektronica te verhelpen. Boven: Jeroen en Vincent zijn druk bezig met de haperende telemetrie. Telemetrie is onmisbaar om informatie van Nuna4 naar Mission Control te krijgen. Ondertussen zijn Hjalmar en Gert bezig met de motor in het achterwiel.
Trouble shooting
Testen
111
Scrutineering Donderdag 18 oktober
Keuring
112
Voorbereiding
Scrutineering
113
Voordat we aan de start mogen verschijnen wordt Nuna4 uitgebreid gekeurd. Alles moet kloppen. De accu wordt verzegeld en met een laser wordt gecontroleerd of de ooghoogte minimaal 70 centimeter is. Verder moeten alle coureurs laten zien dat ze er zelfstandig binnen 15 seconden uit kunnen komen. Het is wel eens gebeurd dat een coureur dit niet binnen de tijd redde. De teleurstelling was groot toen hij om die reden niet mocht rijden voor zijn team. Bij ons gelukkig geen probleem. De coureurs worden gewogen om te bepalen hoeveel ballast ze mee krijgen. Oliver, Joep, Rabih en Hjalmar drinken zoveel mogelijk water om zo min mogelijk ballast mee te krijgen. Oliver spant de kroon met 5 liter maar is daarna goed beroerd.
114
Voorbereiding
Het kan teveel zijn
Scrutineering
115
Kwalificatie Zaterdag 20 oktober
116
Voorbereiding
Om de startvolgorde te bepalen moet er, net als bij F1, een kwalificatie gereden worden. Hierbij krijgt ieder team 3 rondes, waarvan de 2e telt voor de positie. De kwalificatie vindt plaats op het circuit van Hidden Valley, even buiten Darwin.
Kwalificatie
117
118
Voorbereiding
Links: De coureurs van de Japanse Sky Ace Tiga hebbben geweldige outfits, speciaal voor race omstandigheden. In 2005 werd dit team 4e. Dit jaar rijden ze in de Adventure Class. Deze klasse is onder andere voor teams die mee willen doen met een zonnewagen waarmee ze al eerder geraced hebben in de World Solar Challenge. Boven: Het team van Sungroper komt uit AustraliĂŤ en bestaat uit middelbare scholieren en begeleidende docenten van Willeton Senior High School. Zij hebben 18 maanden gebouwd aan deze wagen en doen ook mee in de Adventure Class. Sungroper nam in 2001 en 2003 al deel aan de World Solar Challenge.
Kwalificatie
119
De avond ervoor worden nog enkele testrondes gereden. Op de dag zelf nog een keer op het parkeerterrein op en neer. Optrekken, afremmen, gelukkig werkt het allemaal zoals het hoort. Het blijft spannend: twee jaar geleden sloeg hier nog de wagen van MIT met 80 km/h over de kop door een afgebroken wiel. Bij een kwalificatie als deze kun je alleen maar verliezen. Temeer omdat de race zelf beslist wordt over 3000 km. Heel houden is het belangrijkste.
120
Voorbereiding
Klaar voor de kwalificatie
Kwalificatie
121
Samen met concurrent Michigan mag Nuna4 eindelijk het circuit op. Voor de veiligheid zit er een halve ronde verschil tussen de twee. Er wordt dus niet direct tegen elkaar geraced. Maar als wij aan de tweede ronde willen beginnen blijkt Michigan veel langzamer te rijden en moet Oliver inhouden. De ronde wordt afgebroken en Oliver mag het opnieuw proberen. Hij rijdt zeer strak. Iedereen staat mee te timen op zijn horloge. Nuna4 rijdt over de finishlijn in een geweldige tijd: de snelste kwalificatie van alle Nunaâ&#x20AC;&#x2122;s. Een 3e tijd in de Challenge class op slechts een paar seconden van de koploper: Umicar Infinity uit BelgiĂŤ start morgen als eerste.
Personal record
122
Voorbereiding
#1 Umicar Infinity #2 Aurora #3 Nuna4
2:08:88 2:09:10 2:09:96
Kwalificatie
123
Iedereen is blij en opgelucht. Blij met de geweldige tijd en opgelucht dat er geen gekke dingen zijn gebeurd. Oliver heeft maximaal gereden. Dat blijkt ook wel als we de banden bekijken: de band rechts voor was tot op het canvas afgesleten en had geen meter mĂŠĂŠr moeten rijden. Snel alles inpakken en terug naar de werkplaats. De laatste uren voor de race zijn ingegaan en er moet nog veel gebeuren.
Blijdschap en opluchting
124
Voorbereiding
Kwalificatie
125
126
Voorbereiding
â&#x20AC;&#x153; Zaterdagochtend om 5 uur op, zondagavond om 11 uur voor het eerst mijn bed weer gezien.â&#x20AC;?
De nacht voor de race
Nacht voor de race
127
Met slechts uren te gaan tot de start van de race, moet een belangrijke beslissing genomen worden: delen van het paneel moeten eraf omdat de kans op kortsluiting te groot is als er niets aan wordt gedaan. Dit is tegelijk ook een groot risico. Wat als het niet op tijd af is...
De beslissing
128
Voorbereiding
Nacht voor de race
129
De hele nacht wordt door een kleine ploeg keihard doorgewerkt aan betere isolatie van de zonnepanelen. Om 5 uur â&#x20AC;&#x2DC;s ochtends is het eindelijk klaar. Even 5 minuten langs het hotel, met een veeg al je kleren in de tas en door naar de start. Nu begint het pas.
130
Voorbereiding
Nog een paar uur...
Nacht voor de race
131
De Race Zondag 21 oktober: het moment waar je een jaar lang naar toe gewerkt hebt.
132
133
Bij het Parliament house aan het begin van Franklin Street in Darwin verzamelen alle teams voor aanvang van de start. Ook op dit vroege tijdstip is het al vochtig en warm. Veel brakke gezichten. We zijn niet de enigen die een nachtje hebben doorgetrokken. Maar iedereen heeft er zin in. Laat maar komen die race.
Parliament House
134
De race
Dag 1
135
136
De race
De laatste interviews worden gegeven. Iedereen begeeft zich naar de support voertuigen. De luiken gaan dicht en we staan op het punt om te beginnen aan de World Solar Challenge 2007.
Dag 1
137
Slechts enkele minuten voor het startsein: â&#x20AC;&#x153;Hij rijdt niet.â&#x20AC;? Hoezo, hij rijdt niet? Het adrenalinepeil stijgt. Om een of andere onverklaarbare reden was de motorcontroller ermee opgehouden. De controller waar we al weken probleemloos mee hadden getest. Het verwisselen is relatief snel gebeurd maar de starttijd is overschreden. Gevolg: Nuna4 wordt naar achteren geplaatst in het startveld.
En toen stonden we stil 138
De race
Dag 1
139
En terwijl het voor ons nog onduidelijk is wanneer wij mogen starten, vertrekken de andere teams, waaronder de Belgische Umicar Infinity.
140
De race
Terwijl de rest start
Dag 1
141
Om half negen starten we dan eindelijk. Inmiddels met 26 concurrenten voor ons. De race is begonnen.
Eindelijk
142
De race
Dag 1
143
De inhaalslag is begonnen. Tot onze grote verbazing zien we, nog voor we Darwin uit zijn, Michigan langs de weg staan. Later horen we dat ze op hun eigen volgwagen zijn gebotst. Rechtsonder is de beschadiging aan de voorkant te zien. Een combinatie van slechte remmen en niet opletten. Een vreemde gewaarwording om een van je grootste concurrenten daar zo te zien. Maar veel tijd om hierbij stil te staan was er niet. Op jacht naar de rest! Onder: Team Gwawr uit Wales. Dit team bestaat uit mensen met wel heel diverse beroepen: studenten, een directeur van een bedrijf, een webdesigner, ambtenaren, een danser en een moeder. Zij doen mee in de Challenge class. Rechts: Sunstang 2k7. Een team uit Canada dat eveneens meedoet in de Challenge class.
Ongeluk
144
De race
Dag 1
145
146
De race
Direct achter Nuna4 rijdt Mission Control. In deze auto worden de strategische beslissingen genomen. De observer rijdt mee om alles in de gaten te houden. Het getal 19, achterop, is het kanaal waarop wij te bereiken zijn via de portofoon. Een paar honderd meter voor Nuna4 rijdt Scout. Zij hebben gereedschap, onderdelen en reservebanden aan boord. Scout geeft aan wanneer er obstakels op de weg zijn, zoals op een gegeven moment zes koeien, vlak na een bocht. Scout moet vol in de ankers maar kan het tijdig doorgeven waardoor Nuna4 veilig kan afremmen.
Eyes & ears
Dag 1
147
148
De race
Wat kom je zoal tegen op de Stuart highway? Op de eerste plaats dieren. En waar dieren en verkeer samenkomen, gaat het wel eens mis. Overdag warmt het asfalt op. â&#x20AC;&#x2DC;s Nachts, als het koud is, komen dieren zich opwarmen op het asfalt en worden platgereden. Dieren komen ook naar de weg vanwege het groene gras: door water in de uitlaatgassen groeit er vlak naast de snelweg groene vegetatie. Soorten die je tegenkomt zijn kangoeroes, kamelen, emoes, schapen, hagedissen en koeien. Flinke beesten, die meteen verklaren waarom veel autoâ&#x20AC;&#x2122;s een enorme grill aan de voorkant hebben zitten. Verder zie je ook veel cattlegrids. Deze wildroosters zorgen ervoor dat de veestapel binnen een bepaald gebied blijft. Wel iets om rekening mee te houden met bijvoorbeeld je schokdempers.
Kadavers
Dag 1
149
Terwijl wij druk bezig zijn de eerste etappe al inhalend door te komen, rijdt de Belgische Umicar Infinity bij Katherine de eerste control stop alweer uit. Ook Aurora heeft Katherine al bereikt.
In de achtervolging
150
De race
Dag 1
151
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
152
De race
Control stop: Katherine Tijd in:
12:09
Tijd uit:
12:39
Concurrentie: Umicar en Aurora nog steeds voor ons.
Dag 1
153
154
De race
De Twente One van Solar Team Twente. Zij hebben dit keer een geheel nieuw concept. Het hele paneel kan tijdens het rijden gekanteld worden naar de zon waardoor het meer energie binnen kan halen. Daarnaast maken ze ook gebruik van lenzen om een hoger rendement te krijgen.
Nieuw concept
Dag 1
155
De overige supportwagens moeten een onderlinge afstand van minimaal 500 meter hebben. Zo kunnen andere weggebruikers makkelijker inhalen. De meerijdende observer houdt dit goed in de gaten.
156
De race
Geen bumperklevers
Dag 1
157
Control stop: Dunmarra Tijd in:
16:09
Tijd uit:
16:39
Concurrentie: 34 minuten achter Umicar, 26 minuten 158
De race
achter Aurora.
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
Dag 1
159
160
De race
Als wij Dunmarra bereiken zien we nog net het Australische team Aurora voor ons staan: een mooie prestatie! Zij rijden namelijk met Silicium zonnecellen, hetzelfde soort dat op huizen wordt geplaatst, in plaats van de Gallium Arsenide cellen die wij hebben. Hun vorige wagen is in vlammen op gegaan en door beperkt budget moeten ze het doen met minder efficiĂŤnte cellen. Het feit dat ze nog zo snel zijn zegt wel iets over de aerodynamica en het gewicht van de wagen. Dit team doet al jaren mee en werd in 1999 eerste.
Aurora
Dag 1
161
Start Einde dag 1
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
162
De race
Tijd:
17:30, 21 oktober 2007
Plaats:
S17 23.886 E133 26.984
Afstand:
718.6 km
Concurrentie:
Umicar 10 minuten voor ons,
Aurora 5 minuten achter ons. Dag 1
163
Als je naar de rechter foto kijkt is vrij duidelijk waarom Ivo met een net over zijn hoofd loopt. Op het moment dat we uitstappen bij onze eerste kampeerplek zitten we helemaal vol met vliegen. Zonder zoâ&#x20AC;&#x2122;n net heb je ze binnen no-time ook in je mond zitten. Moet je alleen wel even aan denken als je een hap van je eten probeert te nemen.
Als vliegen op...
164
De race
Dag 1
165
166
De race
Aan het einde van de dag wordt de balans opgemaakt. Buiten de startproblemen is alles goed verlopen. We zijn de koploper tot op 10 minuten genaderd. We pakken de laatste zonnestralen mee om de accu nog zoveel mogelijk op te laden.
Static charge
Dag 1
167
168
De race
Het kamp wordt opgebouwd. En net als we beginnen met het leeghalen van de flightcase zien we dat Darwin ons nog een klein souveniertje heeft meegegeven: duizenden mieren in de tassen en tenten. Ook het eten, dat deels al was voorbereid, krioelt ervan. Een komisch gezicht om iedereen om zich heen te zien meppen. Na het eten is het even bijpraten en evalueren. Een enerverende eerste dag.
Even bijpraten
Dag 1
169
Maandag 22 oktober. Deze dag belooft ongelooflijk spannend te worden. Vandaag moeten we Umicar voorbij zien te komen en dat zal niet zonder slag of stoot gaan. Strategie wordt belangrijk. Van zonsopgang tot het moment van rijden proberen we nog zoveel mogelijk energie binnen te halen door het paneel te richten naar de zon.
Dag 2
170
De race
Dag 2
171
172
De race
De eerste etappe van vandaag gaat voorspoedig.Terwijl wij de control stop binnen rijden, zien we dat het Belgische team problemen heeft. We horen dat hun stuurinrichting geheel is afgebroken. Ze lenen gereedschap van ons om het een en ander te herstellen. Aangezien ze niet mogen sleutelen tijdens de stop moeten ze eerst 30 minuten wachten voor ze aan de slag kunnen. Wij hebben niet op ons gereedschap gewacht.
Stress bij de Belgen
Dag 2
173
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
174
De race
Controlstop:
Tennant Creek
Tijd in:
10:56
Tijd uit:
11:26
Concurrentie: Umicar na de controlestop op 10 minuten achterstand
Dag 2
175
Na Tennant Creek zitten de Belgen ons op de hielen. Op een gegeven moment laten zij ons via de porto weten dat ze ons willen inhalen. Vanuit onze Mission Control komt een stukje power play als reactie op deze intimidatie: â&#x20AC;&#x153;Laten jullie ons maar weten hoe hard jullie willen rijden, dan zullen wij dezelfde snelheid aannemenâ&#x20AC;?. Meesterlijk!
Power play
176
De race
Dag 2
177
Vlak voorbij Tennant Creek liggen de Devilâ&#x20AC;&#x2122;s Marbles. Dit zijn formaties van grote ronde keien. Als je ze ziet liggen zou je zweren dat ze door de mens zo zijn opgestapeld. In werkelijkheid komen deze granieten knikkers aan het oppervlak door jarenlange erosie. Voor Aboriginals is dit een heilige plaats. Zij noemen deze keien Karlu Karlu. Voor hen zijn het eieren van de mythologische Regenboogslang. Devilâ&#x20AC;&#x2122;s Marbles wordt gezien als een van de oudste religieuze plaatsen ter wereld. Een bijzonder gebied om doorheen te rijden.
Knikkers van de duivel
Bron: Wikipedia
178
De race
Dag 2
179
Vanuit Mission Control wordt gezien dat Nuna4 scheef hangt. Het is geen lekke band. De demper links voor blijkt leeggelopen te zijn. Snel wordt hij weer op spanning gebracht. Een kwartier later doet het probleem zich echter weer voor. De demper is lek en moet vervangen worden. 15 kostbare minuten gaan voorbij alvorens we weer de weg op kunnen. De oorzaak blijkt later een stomme fout te zijn: dempers horen gesmeerd te zijn zodat de afdichting niet kapot schuurt. Dit was niet gedaan. We behouden gelukkig de koppositie.
15 kostbare minuten gaan voorbij
180
De race
Dag 2
181
182
De race
Dan wordt het echt spannend. Vanaf Tennant Creek hebben wij een auto met de Belgen mee laten rijden om op de hoogte te blijven van hun doen en laten. De Belgen doen er alles aan om weer bij te komen. Op hun beurt hebben ze hun tv-ploeg achter ons aan gestuurd om ons af te luisteren. En iedere keer als wij versnellen doen de belgen precies hetzelfde. Subtiele hints en codes vanuit Mission Control maken de rest van ons konvooi duidelijk dat we spionnen bij ons hebben. En toen kon het spel beginnen. â&#x20AC;&#x153;Mission Control aan Nuna4, we gaan versnellen naar 120 km/h.â&#x20AC;? Ondertussen blijft de echte snelheid rond de 100 km/h. Via de satelliettelefoon horen we van onze spionnes dat de truc werkt. De Belgen versnellen en spreken daarom meer hun accu aan. En al snel worden de gevolgen duidelijk: zij moeten steeds langzamer rijden omdat hun accu helemaal leeg is. Op een gegeven moment rijden ze nog maar 40 km/h. Wat een kick om te zien dat het werkt!
Spionage
Dag 2
183
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Einde dag 2
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
184
De race
Tijd:
17:10, 22 oktober 2007
Plaats: S23 36.470 E133 52.847 Afstand: 771.0 km
Dag 2
185
Op de truck staat de flightcase (de kist waarin Nuna4 naar AustraliĂŤ is vervoerd) en een grote container. De flightcase dient als opslag van tenten en bagage. De container is naast een mobiele werkplaats ook een klein perscentrum. Iedere avond duikt het persteam daar achter de laptop om persberichten via de satelliet te versturen en blogs bij te werken. Ook de fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van die dag worden bewerkt en doorgestuurd. Het resultaat is de volgende dag in de krant te zien.
Ons perscentrum
Floske Kusse PR Nuon
Bianca Bosman PR Nuon
Robert Withagen PR Nuon
Hans-Peter van Velthoven Fotograaf
De Telegraaf, 23 oktober 2007
186
De race
Dag 2
187
188
De race
Wederom een band tot op het canvas afgesleten. Er was vandaag veel zijwind, dat zou de oorzaak kunnen zijn. Ook het probleem met de dempers zal een groot aandeel hierin hebben gehad. Banden worden sowieso elke dag aan het einde van de dag verwisseld. Maar iedere keer dat je een lekke band hebt, beschadig je ook de velg. En met tubeless banden, dat wil zeggen zonder binnenband, moet die velg strak aansluiten om luchtdicht te zijn. Het is iets dat we dus goed in de gaten moeten houden.
Bandenprobleem?
Dag 2
189
Eindelijk, je hebt een mooie plek vlak voor Alice Springs gevonden om het kamp op te slaan. Nuna4 wordt van de weg gezet. De truck wordt zodanig ingestuurd dat het kamp uit de wind blijft. En dan hoor je een geluid dat lijkt op het pletten van een rijpe tomaat en het breken van ongekookte spaghetti. De lucht die daarop vrijkomt, is om van om te gaan. De truck is zojuist door de overblijfselen van een kangoeroe heen gereden. In die stank ga je niet rustig je bordje bruine bonen zitten oplepelen. Iemand moet iets doen.
Het vuile werk
190
De race
Dag 2
191
Een lange racedag wordt het niet. Na een kwartier komen we in Alice Springs aan. Het belangrijkste is dat we vandaag vervangende schokdempers vinden. Voor de rest een vrij relaxte dag.
Tijd:
Dag 3
08:23, 23 oktober 2007
Plaats:
S23 42.566 E133 52.496
Afstand:
12.7 km
Concurrentie:
Umicar zit 82 minuten achter ons.
192
De race
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Einde dag 3
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
Dag 3
193
194
De race
Op de rustdag is ineens even de spanning eraf. We hebben Alice Springs bereikt en we liggen voor. En hoe moe je dan ook bent, je moet stoom afblazen. Alles los gooien. En wat werkt beter dan een ouwe astronaut te grazen nemen!
om
sto
afb
laz
en
Dag 3
195
Rustdag zoals een rustdag moet zijn. Terwijl er nog steeds teams binnen rijden, zitten wij in een opblaasbaar zwembad lekker in de zon. Het badje staat precies bij het punt waar de wagens binnen komen. Lekker muziekje op de achtergrond. Gelukkig zien de meeste teams er wel de humor van in. Het duurt dan ook niet lang voor ze ook een duik komen nemen.
Ontspannen
196
De race
Dag 3
197
198
De race
We hebben het Belgische team uitgenodigd om bij ons te komen barbecuen. Ervaringen van afgelopen dagen uitwisselen en genieten van lekker eten en zelfgemaakte satĂŠsaus.
Gezelligheid
Dag 3
199
200
De race
De problemen met de dempers zijn opgelost. Tenminste, dat denken we. Na het eten doen we nog even wat tests. Al rennend wordt Nuna4 over de weg geduwd. Door over een lat heen te rijden, kijken we hoe de dempers het houden. Het ziet er goed uit.
Operatie geslaagd
Dag 3
201
202
De race
Dag 3
203
204
De race
De rustdag is weer voorbij. En hoewel zoâ&#x20AC;&#x2122;n dag voordelen heeft, merk je wel dat het inhakt op je wedstrijdritme. Het tempo is â&#x20AC;&#x2DC;s ochtends net wat trager en het kost meer moeite om het kamp op tijd opgeruimd te hebben. We hebben wel weer gelachen toen we met de geluidsinstallatie op Meteo het hele kamp om 6 uur wakker schudden! Vandaag moeten we onze voorsprong behouden. De official geeft het startsein.
Dag 4
Dag 4
205
206
De race
We passeren de Ghan. Dit is een beroemde treinverbinding, dwars door AustraliĂŤ, die Darwin verbindt met Adelaide via Alice Springs. Twee keer per week rijdt de Ghan het 3000 km lange traject. De oorspronkelijke naam was Afghan Express en was ontleend aan de kamelenkaravanen die vroeger het transport over die route verzorgden.
Op het goede spoor
Dag 4
207
We rijden South Australia binnen. Dit is strategisch belangrijk want de maximum snelheid is nu 110 km/h in plaats van 130 km/h. Niet alleen Nuna4 heeft nu minder speling, ook voor de supportwagens is het moeilijker om vooruit te rijden zonder een overtreding te begaan.
Maximum snelheid
208
De race
Dag 4
209
Tijdens de World Solar Challenge rijden we ‘gewoon’ tussen het normale verkeer door. Daarbij moeten wij ons uiteraard aan de verkeersregels houden. Het is dus niet, zoals je misschien zou verwachten, een afgezet traject. Zo kan het voorkomen dat je met Nuna4 naast een andere zonnewagen voor het stoplicht staat te wachten of dat je voor wegwerkzaamheden omgeleid wordt over een of ander hobbelig grindpad. Om toch veilig over de weg te kunnen, rijdt Nuna4 altijd in konvooi. Alles gebeurt volgens duidelijke afspraken. Met de snelheden die we rijden maken we het niet makkelijk voor auto’s om ons heen. Inhalers schieten er wel eens tussen en mediawagens moeten soms diep het gas intrappen om vooruit te kunnen rijden voor dat ene mooie shot. Dat gaat niet altijd helemaal goed.
Bonnetje
210
De race
Dag 4
211
Lekke band links voor. Terwijl we druk bezig zijn met het verwisselen, passeert een M1A1 Abrams tank transport van het Australische leger.
Oversize
212
De race
Dag 4
213
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
Controlstop:
Cadney Homestead
Tijd in:
13:53
Tijd uit:
14:23
Concurrentie: Umicar zit 116 minuten achter ons, Aurora 25 minuten daarachter.
214
De race
Dag 4
215
En weer een lekke band. Het zouden er 4 worden vandaag. Dat houdt je wel scherp. En het zorgt natuurlijk ook voor goede televisie.
Weer lek
216
De race
Dag 4
217
Ongeveer 850 kilometer ten noorden van Adelaide, tussen de control stops Cadney Homestead en Glendambo, ligt het plaatsje Coober Pedy. Met nog geen 2000 inwoners staat dit stadje bekend als â&#x20AC;&#x2DC;opal capital of the worldâ&#x20AC;&#x2122;. Overal waar je kijkt zie je enorme molshopen door opaalwinning. Een bizar gezicht. Het stadje zelf is echt een gehucht, compleet met beschoten verkeersborden en rednecks met cowboyhoeden. Iedereen zit in de opaalwinning. Voor de rest is er dan ook werkelijk niets te beleven.
Opaalmijnen van Coober Pedy
218
De race
Dag 4
219
Tijd:
17:07, 24 oktober 2007
Plaats: S29 34.922 E135 4.585 Afstand: 759.9 km
220
De race
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Einde dag 4
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
Dag 4
221
Direct na aankomst bij onze kampeerplek gaan Rabih, Gert en Oskar aan de slag met de voorwielophanging. Zoveel lekke banden kunnen niet het gevolg zijn van alleen maar zijwind. Na nauwkeurig meten blijkt dat er links voor een kleine afwijking in de ophanging zit. Op het moment dat het wiel omhoog gaat, door bijvoorbeeld een hobbel in het wegdek, komt het iets schuin te staan. Hierdoor schraapt het wegdek elke keer een klein stukje van de band af. Door een ringetje van nog geen 5 millimeter is het probleem opgelost. Zo nauw luistert het.
It's all in the details
222
De race
Dag 4
223
224
De race
Zoals iedere dag wordt er weer een heerlijke maaltijd bereid. Niets is zo belangrijk als goed eten in een tijd van weinig slaap en hoge prestaties. En het is geen sinecure om iets voor bijna 40 man op tafel te zetten. Altijd mooi ook als je een klein stadje binnenkomt en je de halve supermarkt in staat te laden om het konvooi te voeren. Ook het eten overdag is strak georganiseerd. Omdat we continu onderweg zijn, wordt er gegeten in de autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Iedere auto heeft twee tassen. In deze tassen zitten vooral energy drinks om wakker te blijven, veel water, muesli repen, fruit en natuurlijk de bammetjes. Aan het einde van de dag levert iedere auto zijn tassen in. De volgende ochtend staan ze dan gevuld weer klaar.
Het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend
Dag 4
225
Daar zit je dan, aan de andere kant van de wereld. Een gigantische vlakte in het licht van een schitterende zonsondergang en tegelijkertijd een opkomende maan. Je voelt je klein. Wauw!
226
De race
Dag 4
227
228
De race
Iedereen weet het. Vandaag kunnen we de finish halen. En die spanning is voelbaar. Snel wordt het kamp opgeruimd en alles klaargemaakt voor de laatste dag. Concentratie!
Dag 5
Dag 5
229
230
De race
Dag 5
231
232
De race
Dit zijn de mannen van PMG TV, Pilarczyk Mediagroep. Zij doen verslag van de World Solar Challenge en het Nuon Solar Team, voor de Nederlandse televisie. Tijdens de race is er een goede samenwerking en communicatie waardoor bijvoorbeeld drive-by shots veilig kunnen verlopen: een wagen blijft vlak naast Nuna4 hangen om te filmen. Zij houden ons ook op de hoogte van obstakels als ze vooruit rijden. Onderweg wordt het materiaal al gemonteerd en â&#x20AC;&#x2DC;s avonds via de satelliet naar Nederland verzonden. Dat is flink doorwerken.
Het zijn lange dagen Dag 5
233
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km Port Augusta 2719 km
Adelaide 3021 km
Finish
Controlstop:
Glendambo
Tijd in:
10:01
Tijd uit:
10:31
Concurrentie: Umicar zit 116 minuten achter ons, Aurora 25 minuten daarachter.
234
De race
Dag 5
235
236
De race
En dit is dan een road train. Deze combinaties kunnen tot 50 meter lang zijn en hebben tot 115 ton lading per trailer aan boord. Ze stoppen voor niets omdat de remweg gewoonweg te lang is. Daarom zie je vaak versterkte bumpers en gaas over ruiten als bescherming tegen beesten op de weg. De chauffeurs zijn veel onderweg. EĂŠn vertelde dat hij rond de 7000 km per week reed. Misschien ook een reden dat je niet met je tentje direct aan de snelweg wilt zitten. Alle road trains zijn te bereiken via kanaal 40 over de portofoon. Ideaal op het moment dat je ze in wilt halen. Ze zijn altijd wel bereid te helpen.
Ze stoppen nergens voor Dag 5
237
Op ongeveer 100 km ten noorden van Glendambo ligt Pernatty Lagoon, een van de zoutmeren in het zuiden. We beginnen in de buurt te komen van de bewoonde wereld. Nog een uur tot de laatste control stop.
Op naar de laatste control stop
238
De race
Dag 5
239
240
De race
Start
Darwin 0 km
Katherine 318 km
Dunmarra 633 km
Tennant Creek 987 km
Alice Springs 1489 km
Cadney Homestead
2025 km
Glendambo 2430 km
Port Augusta 2719 km Adelaide 3021 km
Finish Controlstop:
Port Augusta
Tijd in:
13:31
Tijd uit:
14:01
Concurrentie: Umicar zit 116 minuten achter ons.
Dag 5
241
Naarmate we Adelaide naderen, wordt de laatste etappe steeds bochtiger en smaller. Ook de verkeersdrukte neemt toe. We nemen geen enkel risico en besluiten alleen maar in te halen op de â&#x20AC;&#x2DC;overtaking lanesâ&#x20AC;&#x2122;. Vanuit Mission Control wordt vastgesteld dat het linker voorwiel behoorlijk afgesleten is. Nuna4 wordt langs de kant gezet en de band wordt preventief verwisseld. Met een wisseltijd van 2:45 min van de call tot het wegrijden is wel duidelijk hoe geconcentreerd iedereen is.
Geen enkel risico 242
De race
Enkele kilometers voor de tijdfinish hangen helikopters van Australische nieuwszenders boven ons. Net een scène uit James Bond wanneer ze ons een paar meter boven de grond links en rechts passeren. Dat kan maar één ding betekenen: we zijn heel dichtbij.
Helikopters
Dag 5
243
Donderdag 25 oktober 2007, 16:54 uur Angle Vale, Adelaide
En dan is het zover. De tijdfinish is in zicht. Via de porto begint iedereen te schreeuwen. Mensen hangen uit de ramen van de support wagens en er wordt luid getoeterd. De meters vliegen voorbij. We zijn er. Het Nuon Solar Team wint de World Solar Challenge 2007. Iedereen rent de autoâ&#x20AC;&#x2122;s uit en vliegt elkaar in de armen. Met de helikopters nog steeds boven ons, begint het door te dringen. Voor de 4e keer op rij staan wij als eerste op deze plek. Iets wat geen enkel ander team ooit heeft gedaan.
Totale tijd:
33:00 uur Gemiddelde snelheid:
90,86 km/h 244
De race
Dag 5
245
246
De race
Dag 5
247
Dag 6
248
De race
Vrijdag 26 oktober. Met een houten kop van een nachtje stevig feesten, rijden we vandaag naar Victoria Square. De champagne knalt over Nuna4. We staan op het punt dit plein over te nemen.
Champagne Dag 6
249
250
De race
Dag 6
251
Dan komen ook de nummers 2 en 3 binnen. Umicar Infinity en Aurora. Beide hebben een mooie prestatie neergezet en er een spannende race van gemaakt.
252
De race
Dag 6
253
Terug in Nederland Een geweldig onthaal
254
Terug in Nederland
Weer terug in Nederland wordt de A10 afgezet voor een ereronde. Geweldig om die verbaasde koppen te zien van nietsvermoedende automobilisten! Joep rijdt in Nuna4 en kan die grijns niet van zijn gezicht krijgen. Net als de rest van het team trouwens. Het is een mooi beeld: een zonnewagen op de Nederlandse snelwegen. Wie weet...
Ereronde op de A10
Ereronde
255
Vormgeving en tekst:
Job van de Kieft
Fotografie:
Hans-Peter van Velthoven
Jorrit Lousberg
Nuon Solar Team
256
Colofon
Kun je geen genoeg krijgen van het Nuon Solar Team en de World Solar Challenge? Kijk dan op de volgende websites voor meer informatie: www.nuonsolarteam.nl
Lees het blog en blijf op de hoogte van de laatste
www.youtube.com
Zoek op “Nuon Solar Team” en bekijk filmpjes
www.flickr.com
Zoek op “Nuon Solar Team” en bekijk foto’s van de
www.wsc.org.au
Website van de organisatie waar je alles over de
ontwikkelingen binnen het Nuon Solar Team.
die tijdens de race zijn gemaakt.
voorbereiding en de race.
World Solar Challenge kunt vinden.
Tip! Als je bij Google Earth de coördinaten van onze kampeerplaatsen invoert
(die kun je in dit boek vinden op bijvoorbeeld bladzijde 220), zie je precies waar wij tijdens de race overnacht hebben: www.earth.google.com.
Tips en tricks
Meer dan 3000 kilometer zonder één gram CO2 De zon levert per dag ruim achtduizend keer meer energie dan wij op aarde nodig hebben. Daar moeten we wat mee doen. Juist omdat deze duurzame vorm van energie geen CO2-uitstoot oplevert. Nuon gelooft dan ook in zonne-energie. Zo zijn wij al jaren intensief betrokken bij het Nuon Solar Team, studenten van de TU Delft die meedoen aan de World Solar Challenge. Een race van 3021 kilometer dwars door Australië met auto’s op zonne-energie. Met de Nuna 1, 2, 3 en 4 wisten verschillende teams steeds als eerste de eindstreep te halen. Maar de échte winst is natuurlijk dat bruikbare zonne-energie steeds dichterbij komt. Wilt u meer weten? Kijk dan op www.nuon.com