140 × 210 SPINE: 6.1 FLAPS: 80
ΝΕΑΡΧΟΣ ΚΟΥΡΣΑΡΟΣ
Η
Αντίο στο μεταίχμιο
έμφυτη περιέργεια συνιστά ίσως το πιο αμφίσημο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας. Περιέργεια να γευτείς, να νιώσεις, να… ζήσεις. Η απορία λύνεται με την ερώτηση κι ο φόβος για το άγνωστο παύει με τη δοκιμή και την εξερεύνηση. Λεπτές οι ισορροπίες ανάμεσα στη διαύγεια και τον παραλογισμό. Όταν μεταβαίνεις στην αντίπερα όχθη, είσαι σίγουρα ένας άλλος. Ξεριζώνεται το μέσα σου, κλείνεσαι κι απελευθερώνεσαι συγχρόνως. Δέκα ψυχές, λοιπόν, από διαφορετικές χρονικές περιόδους και απ’ όλο το φάσμα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης πρωταγωνιστούν σε καταστάσεις εκ πρώτης όψεως ανοίκειες αλλά καθόλα καθημερινές. Πρόκειται για έναν παράλληλο κόσμο, όπου κυρίαρχα συναισθήματα είναι μόνο ο πόνος, το θυμικό και η κάθαρση. Στο μεταίχμιο, επομένως, ανάμεσα στην αστάθεια και την ευταξία οι ήρωες αναγκάζονται να υπερβούν τα όριά τους, αποχαιρετώντας συνάμα ένα κομμάτι της ψυχής τους ίσως, μάλιστα, και το πολυτιμότερο.
Ο ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
ISBN 978-960-564-549-6 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr
0_cover_antio.indd 1
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
9 789605 645496
ο σ ε λ ότ ο ς
Νέαρχος Κουρσάρος γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου. Έχει σπουδάσει Ελληνική Φιλολογία (Κλασικές Σπουδές) και Δημοσιογραφία ενώ τώρα είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε διάφορα έντυπα, τηλεοπτικά και ηλεκτρονικά μέσα με έμφαση στο ελεύθερο ρεπορτάζ και την κριτική θεάτρου. Από μικρός ασχολήθηκε με τη συγγραφή, την οποία θεωρεί και ως το μοναδικό του καταφύγιο. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα φωνητικής και λατρεύει το θέατρο. Απολαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίζονται οι ιδέες στα λογοτεχνικά ήδη ανά εποχή. Το «Αντίο στο μεταίχμιο» είναι η πρώτη του συλλογή διηγημάτων.
9/21/2017 3:03:36 PM
Τιτλος Συγγραφέας Σειρα Επιmελεια - Διορθωση Layout - Design Copyright© 2017 Πρώτη Εκδοση
Αντίο στο μεταίχμιο Νέαρχος Κουρσάρος Ελληνική λογοτεχνία [1358]0917/17 Όλγα Παλαμήδη Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Νέαρχος Κουρσάρος Αθήνα, Σεπτέμβριος 2017
ISBN 978-960-564-549-6
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 E-MAIL: ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr
0_soma_antio.indd 2
9/21/2017 3:04:55 PM
Στους γονείς μου για όλα τα πνευματικά εφόδια και το ήθος που μου έδωσαν…
0_soma_antio.indd 3
9/21/2017 3:04:55 PM
0_soma_antio.indd 4
9/21/2017 3:04:55 PM
Περιεχόμενα
Πρόλογος..................................................................7 Πρόλογος συγγραφέα.............................................9 Το δεύτερο αντίο.................................................... 16 Για μια στιγμή!........................................................23 Τα κίβδηλα χρόνια.................................................32 Ο Πέτρος έφυγε νωρίς...........................................41 «Μαμά, σήκω!».......................................................52 Ο κυρ Γιάννης, ο δάσκαλος!.................................60 Το τίμημα της εξουσίας..........................................68 Σ’ ανύποπτο χρόνο................................................80 Το φαρμάκι ήταν γλυκό.........................................94 Έννομες Συνέπειες...............................................104
0_soma_antio.indd 5
9/21/2017 3:04:55 PM
0_soma_antio.indd 6
9/21/2017 3:04:55 PM
Πρόλογος
Ε
ίναι πάντα μια ιδιαίτερη πρόκληση η παρουσίαση του πρώτου έργου ενός νέου συγγραφέα, ιδιαίτερα όταν αυτός ανήκει στη συγγραφική γενιά του «μετά»-«μετά» από διάφορα καθοριστικά ιστορικά γεγονότα, στην περίπτωσή μας τα τραγικά γεγονότα του 1974, «μετά» τις παραδοσιακές ειδολογικές διακρίσεις, ακόμα και «μετά» τη λογοτεχνία, με την έννοια ότι η απόσταση μεταξύ λογοτεχνικής γραφής και τεχνικών από άλλα είδη, όπως ο κινηματογράφος ή η τηλεοπτική σειρά, τείνει να ελαχιστοποιείται. Ο Νέαρχος Κουρσάρος θα έλεγα ανήκει σε αυτό το «μετά», καθώς οι θεματικές περιοχές και τα μοτίβα τα οποία επιλέγει υλοποιούν αυτή τη διαλεκτική, διακειμενική σχέση μεταξύ ειδών. Οι ιστορίες του παραπέμπουν σε διάφορα είδη, όπως η λογοτεχνία του διαχωρισμού (partition literature), καθώς αναφέρονται σε επεισόδια πριν, μετά και κατά τη διάρκεια των τραγικών γεγονότων του 1974, ή στο ψυχολογικό-κοινωνικό διήγημα, μια μορφή σύγχρονης ηθογραφίας με αστικά θέματα. Οι ιστορίες του επίσης αναφέρονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και ιστορικές συγκυρίες και σε διαφορετικούς τόπους και πολιτισμικές και κοινωνι—7—
0_soma_antio.indd 7
9/21/2017 3:04:55 PM
ΑΝΤΙΟ ΣΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
κές σφαίρες και θίγουν ζητήματα εθνότητας, ταυτότητας, κοινωνικής τάξης, φύλου, σεξουαλικότητας, βίας, σχέσης του ατόμου με την ιστορία. Ο Νέαρχος Κουρσάρος καταφέρνει έτσι να προσφέρει μια νέα, φρέσκια οπτική σε θεματικές σχετικά οικείες, καθώς σε όλες τις περιπτώσεις το προσωπικό στοιχείο εμπλέκεται με το κοινωνικό και τα δύο αλληλονοηματοδοτούνται και η παραπάνω σχέση επενδύεται με γλώσσα απλή, ακριβή και διεισδυτική. Ακόμα ένα βασικό χαρακτηριστικό των ιστοριών του βιβλίου είναι η συχνή σκόπιμη απουσία κατάληξης, κάθαρσης, «τέλους», μια συγγραφική επιλογή που παράγει προβληματισμό ως προς το πολιτισμικό και κοινωνικό νόημα της δόμησης και των ορίων της αφήγησης. Σταυρούλα Τσιπλάκου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσολογίας Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
—8—
0_soma_antio.indd 8
9/21/2017 3:04:55 PM
Πρόλογος συγγραφέα
Ε
ίναι εξαιρετικά δύσκολο να σκιαγραφήσει κανείς προσωπικότητες και ψυχές, ιδιαίτερα όταν αυτές δεν υφίστανται, αλλ’ αποτελούν ένα αμάλγαμα φαντασίας και κοινωνικής πραγματικότητας. Το να γράφεις δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πότε πονούν τα μέσα σου και πότε το κορμί σου απ’ την πολλή πνευματική κόπωση. Σαφώς, κανείς δεν γνωρίζει αν μπορεί να γράψει, παρά μόνο όταν νιώσει το «κάλεσμα». Είναι σαν το θείο κάλεσμα που λίγοι το αισθάνονται και πολλοί το επιδιώκουν. Παίρνεις ένα μολύβι κι ένα χαρτί και πασχίζεις να γράψεις. Τις πλείστες φορές, οι ιδέες από σκόρπιες σκέψεις τρέπονται σε σκόρπιες λέξεις δίχως σαφή προορισμό και ουσιαστικό νόημα. Έκανες όμως την αρχή, άρχισες να δηλώνεις το μέσα σου. Σάμπως, άραγε, γεννήθηκε κανείς με την πένα στο χέρι; Ωστόσο, δεν δέχεσαι εύκολα να τα παρατήσεις, έστω κι αν οι πρώτες σου προσπάθειες είχαν ως αποτέλεσμα τέσσερις πέντε ασύνδετες μεταξύ τους αράδες. Η γραφή είναι δύναμη, ταλέντο και διέξοδος, που μόνο αν καλλιεργηθεί σκληρά, δύναται ν’ αποδώσει. Δεν θ’ αποδώσει τόσο σε χρήμα όσο σε εκτό-
—9—
0_soma_antio.indd 9
9/21/2017 3:04:55 PM
ΑΝΤΙΟ ΣΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
νωση ψυχική κι απελευθέρωση των βαθύτερων συναισθημάτων μας. Κάθε εν δυνάμει συγγραφέας γράφει γιατί έχει ανάγκη να πει κάτι, να δηλώσει καταστάσεις, να ψέξει φαινόμενα και γεγονότα, να φωνάξει διαμέσου των φθόγγων της αλφαβήτου. Βέβαια, άλλο γραφή για ψυχοθεραπεία κι άλλο λογοτεχνία. Λόγος και τέχνη όμως δεν είναι όλα; Δεν μπορεί να ξέρει κανείς ούτε σε ποιο είδος θα καταταχθεί, αν αυτό είναι λογοτεχνικό ή μη, ούτε και είναι εφικτό να προβλεφθεί, παρά μόνο άρτι συγγραφέν. Κάποιοι, φυσικά, δουλεύουν επί σκοπώ. Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει συνταγή, παρά μόνο βασικά υλικά, ήτοι αφόρμηση, πειθαρχία, θέληση, θυσίες, πνευματική διαύγεια και απαλλαγή από κάθε εξωγενή παρεμβολή πέραν της έμπνευσης, και σίγουρα διάβασμα πολύ! Το βιβλίο αυτό συνιστά προϊόν βαθύτατης σκέψης, αλλά και μια προσπάθεια να μιλήσει στον καθένα προσωπικά υπενθυμίζοντάς του πράγματα και καταστάσεις καθ’ όλα γνωστά, που τείνουν είτε να παραβλέπονται ή και να αποσιωπώνται. Κάθε δημιουργός ανήκει στην εποχή του, μα δεν γράφει μόνο γι’ αυτήν. Διότι ο ανθρώπινος πόνος, η αγάπη, η τιμή, η ζήλια, ο φθόνος, ο θάνατος, δεν έχουν χωροχρονικό περιορισμό. Είναι αντιδράσεις σύμφυτες με την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία και υφίστανται από την πρώτη κιόλας μέρα ύπαρξης του γένους μας. Προτρεπτική και περιγραφική ηθική συνιστούν την πεμπτουσία της εκάστοτε και κατά τόπους κοινωνικής παράδοσης. Για να είμαστε ειλικρινείς, προτρεπτικό — 10 —
0_soma_antio.indd 10
9/21/2017 3:04:55 PM
ΠΡΌΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΈΑ
είναι αυτό που επιβάλλεται, περιγραφικό αυτό που είθισται να εφαρμόζεται ως άγραφος νόμος. Όπως, λοιπόν, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν την αἰδῶ και την αἰσχύνη, οι Λατίνοι την pudor και την pudicitia, έτσι και οι σύγχρονοι Έλληνες –και όχι μόνο– συμβιώνουν σ’ ένα μεικτό πλέγμα ελευθερίας και φαινομενικής αυτοσυγκράτησης. Το φαινόμενο αυτό συνέβαινε ανέκαθεν, μια και πάντα υπήρχε ένας πομπός (για παράδειγμα, Εκκλησία, βασιλιάς, πολιτική εν γένει εξουσία) που καθόριζε το καθημερινό «φαίνεσθαι», κι ένας δέκτης που το αποδεχόταν, για παράδειγμα ο λαός, ως το «πραγματικό του είναι». Εξ αυτού, κάθε συμπεριφορά που αντίκειτο στα παραδεδομένα, θεωρούνταν ελάττωμα, βλασφημία, αίρεση ή στη χειρότερη περίπτωση αδίκημα εσχάτης προδοσίας. Οι συμπεριφορές αυτές ήταν και είναι πολλές. Ανήκουν όμως στη σφαίρα των κοινωνικών κατασκευών και των στερεοτυπικών αντιλήψεων που επί ματαίω φέρει η κάθε εποχή μαζί της. Συνεπώς, το να μην πιστεύεις κάποτε στον Θεό (βλ. Μεσαίωνας), ήταν απόρροια μιας διαβολικής παρέμβασης, σύμφωνα και με την εκκλησία, και άρα έπρεπε να καείς στην πυρά, ή αν η γυναίκα –ακόμα και στα μέσα του 20ού αιώνα– ήταν δυναμική πέραν του κανονικού, αντισυμβατική και δεν υποτασσόταν στον άντρα της, θεωρούνταν υστερική, ανυπάκουη, μίασμα. Οι εποχές δεν αλλάζουν. Αυτοί που αλλάζουν είναι οι άνθρωποι, οι οποίοι είναι καταδικασμένοι να κουβαλούν μαζί τους τόσο κάποιες από τις παρωχη— 11 —
0_soma_antio.indd 11
9/21/2017 3:04:55 PM
140 × 210 SPINE: 6.1 FLAPS: 80
ΝΕΑΡΧΟΣ ΚΟΥΡΣΑΡΟΣ
Η
Αντίο στο μεταίχμιο
έμφυτη περιέργεια συνιστά ίσως το πιο αμφίσημο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας. Περιέργεια να γευτείς, να νιώσεις, να… ζήσεις. Η απορία λύνεται με την ερώτηση κι ο φόβος για το άγνωστο παύει με τη δοκιμή και την εξερεύνηση. Λεπτές οι ισορροπίες ανάμεσα στη διαύγεια και τον παραλογισμό. Όταν μεταβαίνεις στην αντίπερα όχθη, είσαι σίγουρα ένας άλλος. Ξεριζώνεται το μέσα σου, κλείνεσαι κι απελευθερώνεσαι συγχρόνως. Δέκα ψυχές, λοιπόν, από διαφορετικές χρονικές περιόδους και απ’ όλο το φάσμα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης πρωταγωνιστούν σε καταστάσεις εκ πρώτης όψεως ανοίκειες αλλά καθόλα καθημερινές. Πρόκειται για έναν παράλληλο κόσμο, όπου κυρίαρχα συναισθήματα είναι μόνο ο πόνος, το θυμικό και η κάθαρση. Στο μεταίχμιο, επομένως, ανάμεσα στην αστάθεια και την ευταξία οι ήρωες αναγκάζονται να υπερβούν τα όριά τους, αποχαιρετώντας συνάμα ένα κομμάτι της ψυχής τους ίσως, μάλιστα, και το πολυτιμότερο.
Ο ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
ISBN 978-960-564-549-6 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr
0_cover_antio.indd 1
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
9 789605 645496
ο σ ε λ ότ ο ς
Νέαρχος Κουρσάρος γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου. Έχει σπουδάσει Ελληνική Φιλολογία (Κλασικές Σπουδές) και Δημοσιογραφία ενώ τώρα είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε διάφορα έντυπα, τηλεοπτικά και ηλεκτρονικά μέσα με έμφαση στο ελεύθερο ρεπορτάζ και την κριτική θεάτρου. Από μικρός ασχολήθηκε με τη συγγραφή, την οποία θεωρεί και ως το μοναδικό του καταφύγιο. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα φωνητικής και λατρεύει το θέατρο. Απολαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίζονται οι ιδέες στα λογοτεχνικά ήδη ανά εποχή. Το «Αντίο στο μεταίχμιο» είναι η πρώτη του συλλογή διηγημάτων.
9/21/2017 3:03:36 PM