Της αλμύρας λόγια by Εκδόσεις Οσελότος

143 × 210 SPINE: 7.7 FLAPS: 80

Μίμης Κούρτης γεννήθηκε στις 10 Μάη του 1961, στο ορεινό χωριό της Λευκάδας, την Εγκλουβή. Στην τρίτη γυμνασίου έλαβε μέρος σε πανελλήνιο διαγωνισμό και πήρε τη 10η θέση ανάμεσα σε 526 συμμετέχοντες. Στη δευτέρα λυκείου, σε διαγωνισμό του γραφείου εκπαίδευσης Πρέβεζας-Λευκάδας με θέμα τη μάνα, κέρδισε την πρώτη θέση. Τέλειωσε το Α΄ Λύκειο Λευκάδας, και δούλεψε για πέντε χρόνια στον εκδοτικό οίκο «Αστήρ» Παπαδημητρίου. Εκεί είχε την τύχη να γνωρίσει ανθρώπους του πνεύματος και τα έργα τους. Ευλογημένη η στιγμή που γνώρισε τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο, που διάβασε πρώτος ποιήματά του. Από το 1987 και για είκοσι επτά ολόκληρα χρόνια, εργά-

Τ ΗΣ Α Λ ΜΥ ΡΑ Σ ΛΟΓ Ι Α

ISBN 978-960-564-663-9 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

cover.indd 1

•

ύσκολο να πιστέψεις ιστορίες για παιχνίδια που έπαιξε η ίδια η ζωή. Πιο δύσκολο να χειριστείς τα λόγια των ανθρώπων που αφηγούνται τις περιπέτειές τους. Μα πιο επίπονο και ψυχοφθόρο είναι να καταγράψεις αλήθειες βγαλμένες από τα μύχια της ψυχής των ανθρώπων που τις βίωσαν. Και στις δέκα ιστορίες η αλήθεια έχει τον πρώτο λόγο. Αποζημίωση μεγάλη, η λύτρωση στο βλέμμα των πρωταγωνιστών μόλις τελειώνουν τις ιστορίες τους. Λύτρωση, που πιστεύω να νιώσει και ο αναγνώστης διαβάζοντας τις ιστορίες του βιβλίου.

ΜΙΜΗΣ ΚΟΥ Ρ Τ ΗΣ

στηκε στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» ως νοσοκόμος. Παράλληλα και για δώδεκα χρόνια, υπηρέτησε τον ιστορικό Πανιώνιο ως έφορος στο τμήμα ενόργανης γυμναστικής. Το καλοκαίρι του 2017 διοργάνωσε μια εξαιρετικά πετυχημένη, ομαδική έκθεση ζωγραφικής στη Λευκάδα και την Εγκλουβή, στην οποία πήραν μέρος είκοσι έξι εικαστικοί, που εμπνεύστηκαν από την πρώτη του ποιητική συλλογή «Γι’ αυτούς που χάσανε νωρίς». Στις 4 Νοέμβρη του 2017 κέρδισε τιμητική διάκριση στον διεθνή διαγωνισμό ποίησης, που διοργάνωσε το περιοδικό Λόγου, Τέχνης και Πολιτισμού ΚΕΛΑΙΝΩ. Το 2017 εκπροσώπησε τη Λευκάδα στην ποιητική βραδιά που οργάνωσε η Ιόνιος Βιβλιοθήκη της Ένωσης Επτανησίων Ελλάδος, με θέμα «Περί δαίμονος και άλλων Ερώτων» και αφορούσε τη σύγχρονη Επτανησιακή Ποίηση. Είναι παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

7/18/2018 5:20:38 PM

ΜΊΜΗΣ ΚΟΎΡΤΗΣ

Της αλμύρας λόγια

soma.indd 1

7/19/2018 10:41:59 AM

Της αλμύρας λόγια Μίμης Κούρτης Λογοτεχνία [1358] 0718/12 Όλγα Παλαμήδη Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Μίμης Κούρτης Αθήνα, Ιούλιος 2018

ISBN 978-960-564-663-9

Ο συγγραφέας φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τις γνώμες και περιγραφές που διατυπώνονται σε αυτό το βιβλίο. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν αρμοδιότητα για την επιβεβαίωση ή την άρνηση του περιεχομένου ούτε παρέχουν εγγύηση για την αλήθεια των δηλώσεων του συγγραφέα. Εναπόκειται στον αναγνώστη να κρίνει ανεξάρτητα για το αν γίνεται δέκτης ψευδών δηλώσεων ή όχι. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν καμία ευθύνη προς οποιοδήποτε πρόσωπο ή οντότητα θίγεται ή υφίσταται απώλεια ή ζημία προερχόμενη από τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν βιβλίο ή τη χρήση αυτών ή την πίστη σε αυτές.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

soma.indd 2

7/19/2018 10:41:59 AM

Στους αφανείς, της ζωής, ήρωες.

soma.indd 3

7/19/2018 10:41:59 AM

soma.indd 4

7/19/2018 10:41:59 AM

Ευχαριστίες από καρδιάς στους ανθρώπους που μου εμπιστεύτηκαν τα μυστικά τους: Νώντα Θερμό Ελένη Κορφιάτη Ηλία Λαχανά Σωτήρη Στέφα Θωμά Φραγκούλη Χαριστούλα Χατζηγιάννη - Μανωλαρά

soma.indd 5

7/19/2018 10:41:59 AM

soma.indd 6

7/19/2018 10:41:59 AM

Ένας χιονιάς, φονιάς…

γκλουβή, χειμώνας του 1948. Τραχύς, βαρύς και δύσκολος ο φετινός χειμώνας. Ο Φλεβάρης ετούτος φλεβίζει πραγματικά και προκαλεί προβλήματα στους αγρότες και στις οδικές συγκοινωνίες. Ο Εμφύλιος καλά κρατεί. Η Εγκλουβή δίνει τη μάχη της επιβίωσης στα μέτωπα της βιοπάλης και του αγώνα. Πολλοί άντρες που έκαναν το λάθος να είναι κομμουνιστές και αντιστασιακοί στοιβάζονται στις περιβόητες φυλακές της Λευκάδας και στα υγρά μπουντρούμια του βενετσιάνικου κάστρου. Σε αυτά μεταφέρονται όσοι προορίζονται για την εξορία. Η Εγκλουβή, πρωτοπόρα και στις φυλακίσεις. Αύριο είναι ημέρα επισκεπτηρίου και όσοι έχουν δικούς τους στη φυλακή, ετοιμάζονται να τους επισκεφτούν. Ο Κώστας Θερμός –Τζίνος– είναι ένας από τους αγωνιστές κρατούμενους και προορίζεται για την εξορία. Η γυναίκα του Λουκία και οι κόρες τους Αγγελική και Ελπινίκη βρίσκονται στην Παλαιοκατούνα για να μαζέψουν τις ελιές. Πολλοί κάτοικοι της Εγκλουβής, που έχουν κτήματα δικά τους ή σεμπρικά, μετακομίζουν αυτή την εποχή στο όμορφο αυτό χειμαδιό. Κι επειδή δεν έχουν κανονικά σπίτια, μένουν σε ερειπωμένα κτίσματα, τα γνωστά αχούρια. Στο αχούρι –χώρος ενιαίος για ανθρώπους και ζώα–, οι τρεις γυναίκες πήραν την είδηση για το μεθαυριανό

soma.indd 7

7/19/2018 10:41:59 AM

ΜΙΜΗΣ ΚΟΥΡΤΗΣ

επισκεπτήριο στις φυλακές και ετοιμάζονται να ανέβουν στην Εγκλουβή και από εκεί την άλλη μέρα να επισκεφτούν τον αγωνιστή σύζυγο και πατέρα. 17 Φλεβάρη του 1948. Η ημέρα ξημέρωσε πολύ αγριεμένη, λες και ήθελε να τιμωρήσει ή να εκδικηθεί κάποιους. Το χιόνι άρχισε να πέφτει και να στρώνει τους δρόμους. Η Λουκία σαμάρωσε το γαϊδουράκι της, φόρτωσε τα σακούλια με τα λιγοστά υπάρχοντά τους, πήρε τις κόρες της και ξεκίνησαν για το σπίτι τους στην Εγκλουβή – μακρινή διαδρομή, δύο ώρες δρόμος. Το χιόνι δυναμώνει και όσο περνάει η ώρα μετατρέπεται σε χιονοθύελλα· δεν έχει σκοπό να καταλαγιάσει η χιονόπτωση. Η Λουκία αρχίζει να φοβάται και να ανησυχεί. Τα κορίτσια κρυώνουν, το γαϊδουράκι δυσκολεύεται να περπατήσει στο χιόνι, που το ύψος του αυξάνεται απειλητικά. «Θεέ μου, βάλε το χέρι σου», μονολογεί. Σκοτεινιάζει και γρήγορα αυτή την εποχή. Η Λουκία δεν σταματά να προσεύχεται και παρακαλάει να τους δώσει δύναμη ο Θεός να φτάσουν στον προορισμό τους. Μα ο δρόμος αντί να μαζεύει, συνεχώς ξεμακραίνει. Το γαϊδουράκι λαχανιάζει, σκοντάφτει και δυστυχώς εγκαταλείπει. Η αγωνία γίνεται φόβος για τη Λουκία. Τα κορίτσια, που φορτώνονται και τα σακούλια με τα υπάρχοντα, αδυνατούν να προχωρήσουν. Ο χιονιάς αγριεύει, λες και έβαλε στόχο να σπείρει τον τρόμο, λες κι έγινε σύμμαχος των φασιστών και των δωσίλογων και βασανίζει τους συγγενείς των «κακοποιών» αγωνιστών, που στοιβάζονται σαν ζώα στις φυλακές της ντροπής. «Μάνα, αποκάμαμε», ακούστηκαν τα κορίτσια, «δεν αντέχουν άλλο τα πόδια μας». «Κουράγιο, κοπέλες μου, φτάσαμε έξω απ’ το χωριό». 8

soma.indd 8

7/19/2018 10:41:59 AM

ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΑΣ ΛΟΓΙΑ

Τους έδωσε λίγες σταφίδες, που είχαν απομείνει στην τσέπη της ποδιάς της, τις σκέπασε με ό,τι μπορούσε και ξεκίνησε μόνη να φωνάξει βοήθεια. Αναθάρρησε η Λουκία μόλις αντίκρισε τα πρώτα σπίτια του χωριού. Όμως τα παγωμένα πόδια της την πρόδωσαν. Δεν μπορούσε να κάνει ρούπι και σε κάποιο παραπάτημα χτύπησε κι έσπασε το πόδι της. Άρχισε να φωνάζει: «Βοήθεια», μα ποιος να την ακούσει μέσα στον χιονιά. Οι κάτοικοι είχαν κουρνιάσει από νωρίς στα σπίτια τους, δεν τολμούσαν να ξεμυτίσουν μ’ αυτή τη θεομηνία. Έσφιξε τα δόντια της και φώναξε όσο πιο δυνατά μπορούσε. Κάποια στιγμή, η φωνή της άρχισε να την εγκαταλείπει. Η απελπισία, έκδηλη στο πρόσωπό της. Τραβούσε τα μαλλιά της κι έμπηζε τα νύχια στα μάγουλά της. «Βοήθεια, χάνω τα παιδιά μου». Στα μάτια της άσπρισαν τα πάντα και δεν ήταν απ’ το χιόνι. Χάθηκε από μπροστά της το χωριό, βυθίστηκε στο λευκό του πάπλωμα. Τώρα πια χάθηκαν όλα. Ξύπνησε η Εγκλουβή καταπλακωμένη από το χιόνι. Άγριο το ξύπνημα και απότομο, και το τοπίο καταπλάκωσε και τις καρδιές των ανθρώπων. Φριχτό κι ανομολόγητο το θέαμα. Τραγωδία, που έγραψε η ίδια η ζωή και που κανένας τραγικός δεν θα μπορούσε να συλλάβει. Θρήνος και κοπετός. Βρήκαν τη μάνα ξεμαλλιασμένη. Στα παγωμένα χέρια της κρατούσε σαν λάφυρο απελπισίας τις τούφες των μαλλιών της. Γρατζουνιές κι αίματα παγωμένα, και η αγωνία αποτυπωμένη στο τραγικό πρόσωπο. Τα μάτια της ήταν ορθάνοιχτα, στραμμένα προς το μέρος όπου άφησε απαγκιασμένες τις κόρες της. Λίγα μέτρα πιο πέρα, βρήκαν τις δυο αδερφές μαρμαρωμένες και σφιχταγκα9

soma.indd 9

7/19/2018 10:41:59 AM

ΜΙΜΗΣ ΚΟΥΡΤΗΣ

λιασμένες. Η αγωνία ήταν ζωγραφισμένη στα παιδικά μουτράκια τους. Κι έφυγαν άδοξα, ντυμένες στο άσπρο νυφικό που τους έραψε το φονικό χιόνι. Κάποιοι είπαν την άλλη μέρα πως σαν κάτι ν’ άκουσαν μέσα στη νύχτα, μα νόμισαν πως ήταν το ουρλιαχτό λύκων, που βγήκαν σεργιάνι να βρουν την τροφή τους. Και η Λουκία κίνησε να βρει τον Αιμίλιο και τον Σταύρο, τ’ αδέρφια της που δολοφονήθηκαν από ντόπιους δωσίλογους, υπηρέτες των Γερμανών κατακτητών. Στο υγρό κελί του κάστρου, ο Κώστας περίμενε να δει και να αποχαιρετήσει τα παιδιά και τη γυναίκα του. Το επισκεπτήριο κόντευε στο τέλος του και δεν εμφανιζόταν κανείς. Φίδια τον έζωναν. Και το μαντάτο δεν άργησε να μαθευτεί. «Αμαρτίες γονέων», είπε με περισσή ικανοποίηση ο δεσμοφύλακας, χτυπώντας τον στην πλάτη. Ο θάνατος μέσα του και η εξορία μπροστά του. Και άντεξε. Τι να σου κάνουν οι εξορίες και τα βασανιστήρια όταν το σώμα είναι νεκρό; Η ψυχή στέκει ολόρθη και δεν μπορεί να τη λωβιάσει κανείς. Κι όμως άντεξε ο Κώστας. Έγινε θηρίο και γιγαντώθηκε απ’ τον άδικο πόνο. «Ίσως να φταίει κι ο καθαρός αέρας της Γυάρου», έλεγε χαριτολογώντας. «Συνεχίζω να ζω. Για την ψυχή των παιδιών μου, για τη θυσία της γυναίκας μου, για του κόμματος την τιμή», μονολογούσε. Κάθε φορά που ο περίπατος με φέρνει στη θέση Λυμπιά, ριγώ και δακρύζω βλέποντας την αναθηματική στήλη και διαβάζοντας: «Τιμή και μνήμη στη Λουκία Θερμού, ετών 41, και στις κόρες της Αγγελική, ετών 14, και Ελπινίκη, ετών 11, που τραγικά παγίδεψε η χιονοθύελλα, στις 17 Φλεβάρη του 10

soma.indd 10

7/19/2018 10:41:59 AM

1948, και σε όλες τις γυναίκες που στήριξαν τους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες».

Το παράπονο του Φλεβάρη Δεν φτάνει που σακάτη με βαφτίσαμε, που μου ’κλεψαν τις κόρες μου, τις μέρες, με εγκλήματα ανάλγητα με φόρτωσαν εκείνοι που αίμα αδελφικό δεν χόρτασαν κι είχανε για παιχνίδι τους τις σφαίρες. Πώς να ξεπλύνω την ανείπωτη ντροπή, το πληγωμένο πρόσωπο της μάνας; Ανέσπα τα μαλλιά της και παγώσανε μαζί με το αίμα σχήμα πόνου δώσανε και χρώμα θρήνου στο τραγούδι της καμπάνας. Ποιος γλύπτης τραγικός τάχα να σμίλεψε δάκρυα παιδιών που μοιάζουν σταλακτίτες; Σε προσωπάκια τρυφερά, σε χείλη αφίλητα, γόοι πικροί σε στόματα αμίλητα, εικόνες που δεν μάντεψαν ακόμα κι οι προφήτες.

soma.indd 11

7/19/2018 10:41:59 AM

Η Χλαίνη…

έος Ξεριάς. Ορεινό χωριό στην Καβάλα, κοντά στη Χρυσούπολη. Ένα πολύπαθο χωριό που έζησε έντονα τη γερμανική Κατοχή και βίωσε στο πετσί του τη δυσβάστακτη βουλγαρική επέλαση. Ο Ηλίας, γόνος προσφυγικής οικογένειας από τη Μικρά Ασία, που έφυγαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, μεγάλωσε σε τούτο τον όμορφο τόπο. Στις λιμνούλες του χωριού καθρεφτίζονταν τα παιδικά όνειρά του, αλλά και οι πληγές του, που τις άνοιξαν οι σκληρές συγκυρίες και που ανεξίτηλα χαράχτηκαν στο μυαλό και στην ψυχή του. Πώς να ξεχάσει το περιστατικό του άγριου ξυλοδαρμού από Βούλγαρους κατακτητές, τρεις φορές μάλιστα, άνευ λόγου και αιτίας; Γι’ αυτούς ήταν αρκετό ότι σ’ έβρισκαν μπροστά τους. Με το ξύλο, έδιναν το στίγμα της κυριαρχίας τους, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά, για να βάλουν καλά στο μυαλό τους πως από δω και πέρα αυτοί θα είναι τα νέα τους αφεντικά. «Πιο σκληροί οι Βούλγαροι από τους Γερμανούς», λέει κάθε φορά που διηγείται τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Έβρισκε όμως παρηγοριά στη βασανισμένη αγκαλιά των γονιών του, που παρά την ανέχεια και τις ατέλειωτες δυσκολίες, ήταν πάντα δίπλα στα παιδιά τους. Και δυνάμωνε την πίστη και την ελπίδα του το μικρό εικονοστάσι με την εικόνα της Παναγίας, ένα κειμήλιο από τα ελάχιστα που έφεραν οι δικοί του από τις Χαμένες

soma.indd 12

7/19/2018 10:41:59 AM

ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΑΣ ΛΟΓΙΑ

Πατρίδες. Πολλές φορές, ξυπνούσε από εφιάλτες, κατάλοιπο των άγριων εμπειριών που βίωσε από τη γέννα του. Ένα βράδυ, είδε πως η Παναγία κατέβηκε από το εικονοστάσι, του τύλιξε το κεφάλι μ’ ένα μαντίλι και του είπε: «Ήρθα να σε πάρω. Σήκω να φύγουμε». Τότε, παρουσιάστηκε η μάνα του και εμπόδισε τη Φυγή. «Κυρά μου Δέσποινα, είναι δικό μου το παιδί. Δεν σ’ αφήνω να μου το πάρεις». Ξύπνησε ο Ηλίας τρομαγμένος. Ένιωσε ανακούφιση όταν κατάλαβε πως ήταν όνειρο. Το διηγήθηκε στη μάνα του και βγήκε στην αλάνα να παίξει με τα παιδιά της γειτονιάς. Κάποια στιγμή, η μπάλα ύστερα από μία δυνατή κλοτσιά βγήκε στον δημόσιο δρόμο. Ο Ηλίας έτρεξε να την πάρει και όπως σήκωσε το κεφάλι του, στο μισό μέτρο είδε να σταματά αγκομαχώντας ένα φορτηγό που περνούσε εκείνη τη στιγμή. Μια ανάσα και θα τον πατούσε. Ολοφάνερο το όνειρο. Ο Ηλίας μεγάλωνε και η μια κακουχία διαδεχόταν την άλλη. Πρώτα οι Γερμανοί, αμέσως μετά οι Βούλγαροι, μα πάνω απ’ όλα ο αδυσώπητος Εμφύλιος. «Όλοι οι κατακτητές σκληροί, μα οι Βούλγαροι σκληροί κι απάνθρωποι», λέει ο Ηλίας, και νιώθει έναν κόμπο στον λαιμό. «Δουλεύαμε και οι κόποι μας πήγαιναν στους Βούλγαρους. »Δεν θα ξεχάσω ποτέ που έδειραν απάνθρωπα έναν συγχωριανό μας, γιατί τόλμησε να μεταφέρει ξύλα στο σπίτι του για να ζεσταθεί η φαμίλια του. Για να ζήσει, έσφαξαν, θυμάμαι, ένα ζώο και τον τύλιξαν στην προβιά του. Θύμα κι εγώ ο ίδιος, εφτά χρονών παιδάκι, έφαγα άγριο ξύλο, γιατί τόλμησα να κόψω μερικά από τα δικά μας κουκιά, και μάλιστα από τρεις Βούλγαρους. Καθημε13

soma.indd 13

7/19/2018 10:41:59 AM

140 × 210 SPINE: 7.7 FLAPS: 90

Τ ΗΣ Α Λ ΜΥ ΡΑ Σ ΛΟΓ Ι Α

2η έκδοση

ISBN 978-960-564-663-9 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

cover_almyra_2ekd.indd 1

•

ΜΙΜΗΣ ΚΟΥ Ρ Τ ΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

8/23/2018 4:54:23 PM