Το θρόισμα των πεύκων by Εκδόσεις Οσελότος

143 × 210 SPINE: 9.6 FLAPS: 80

ιστορία τοξικομανίας ενός νεαρού κοριτσιού που την οδηγεί στον θάνατο. Μια ιστορία όμως ζωής και όχι θανάτου. Σ’ ένα μυθιστόρημα που με κινηματογραφικό ρυθμό αναδεικνύεται όλη η παλέτα των ανθρώπινων συναισθημάτων. Σ’ ένα βιβλίο που προσπαθεί να ξεδιαλύνει και να αναδείξει τους βασικούς κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή, έτσι ώστε αυτή να μην οδηγείται σε αδιέξοδα και συμφορές.

Νίκος Μπιλανάκης είναι γιατρός-ψυχίατρος, εκπαιδευμένος στην ψυχαναλυτική θεραπεία. Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, δίδαξε σε ΑΕΙ και παραμένει Συντονιστής Διευθυντής στο ΕΣΥ. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με θέματα κοινωνικής ψυχιατρικής, διοίκησης υπηρεσιών υγείας, ανθρώπινων δικαιωμάτων και ηθικής. Άλλα βιβλία του είναι: «Ψυχιατρική Περίθαλψη και Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Ελλάδα», Εκδ. Οδυσσέας, 2004, «Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας», Εκδ. Αρχιπέλαγος, 2006, «Ακούσια Νοσηλεία Ψυχικά Ασθενών», Εκδ. ΒΗΤΑ, 2011.

ISBN 978-960-564-681-3 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

0_cover_throisma.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

9/27/2018 11:29:07 AM

Νίκος Μπιλανάκης

Το θρόισμα των πεύκων Μια προδιαγεγραμμένη ιστορία τοξικομανίας

ΤΙΤΛΟΣ

Το θρόισμα των πεύκων ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ

Νίκος Μπιλανάκης ΣΕΙΡΑ

Λογοτεχνία [1358]1018/15 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ

Αθήνα, Οκτώβριος 2018 ISBN 978-960-564-681-3

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

Για τη Νεφέλη

«Όπως τα πεύκα κρατούνε τη μορφή αγέρα ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί το ίδιο και τα λόγια φυλάγουν την μορφή του ανθρώπου, κι όταν ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί». Γ. Σεφέρης

Η βασική οικογενειακή τους σύγκρουση μετά τον θάνατο του πατέρα

ετά τον θάνατο του πατέρα του Οδυσσέα, το 2012, άρχισε να αναδύεται, αρκετά συχνά, μια αντιπαράθεση ανάμεσα σ’ αυτόν και στη μητέρα του, αντιπαράθεση που αν και έπαιρνε κατά καιρούς άλλη μορφή, πάντα στην ουσία εξέφραζε το ίδιο και απαράλλαχτο ενοχοποιητικό ερώτημα: Ποιος είναι ο κατεξοχήν υπεύθυνος που χώρισαν έτσι οι ζωές τους ή, αλλιώς, ποιος από τους δύο εγκατέλειψε πρώτος τον άλλον; Μια από αυτές τις φορές που η μάνα είπε στον Οδυσσέα: «Αποξενώθηκες από μας από τότε που πήγες στη Θράκη», αυτός της ανταπάντησε: «Ξέρεις πόσες φορές πήρα το αυτοκίνητο να γυρίσω πίσω στην Αθήνα, αλλά αναγκάστηκα να σταματήσω στον δρόμο, αφού ήταν ξεκάθαρο ότι μ’ αυτόν τον πατέρα δεν θα μπορούσα να σταθώ ούτε λεπτό στην Αθήνα;» Οι ατάκες αυτές, αν και φαίνονται λίγο ασύνδετες η μία με την άλλη –και χωρίς ιδιαίτερη σχέση με το βασικό blamegame που μόλις περιγράφηκε–, αναδεικνύουν ξεκάθαρα όχι μόνο τη στάση της μάνας και του γιου μεταξύ τους, αλλά προβάλλουν και τον υπαίτιο όλης αυτής της κατάστασης, που δεν ήταν άλλος από τον πατέρα του. Σε άλλες πάλι ανοιχτές συζητήσεις που προσπάθησαν κατά διαστήματα να κάνουν οι δυο τους, ήταν φανερό ότι η μάνα του δεν μπορούσε να κατανοήσει, δεν μπορούσε καν να ακούσει τα λόγια του, ότι αν αυτός έφυγε από το σπίτι, το ’κανε γιατί δεν μπορούσε πλέον να συνυπάρξει με τον ΤΟ ΘΡΟΪΣΜΑ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ

τόσο βίαιο, δεσποτικό και βάναυσο πατέρα του, που δεν του επέτρεπε τίποτα άλλο να πράξει απ’ το να φύγει. Ότι ακόμα και όταν αυτός έφυγε, ο πατέρας του φρόντιζε να του θυμίζει συχνά πυκνά ότι οι λόγοι της φυγής του εξακολουθούσαν να υπάρχουν και καλά θα έκανε να συνεχίζει να κρατιέται μακριά του. Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και άλλες στιγμές, διαφορετικές, που, για λίγο έστω, ο πατέρας του γινόταν τρυφερός και εκδήλωνε την επιθυμία να τον δει και να του μιλήσει! Βλέπετε, η πατρική του οικογένεια είχε τον πατέρα του ως αφέντη, ως padre padrone, ο οποίος μέσα από μηχανισμούς ταυτίσεων ξαναζούσε με τον γιο του την όχι και τόσο καλή σχέση με τον δικό του πατέρα, κι αυτός ήταν και ο λόγος που μεταχειρίστηκε ακολούθως τον Οδυσσέα με τόση βαναυσότητα. Αλλά και η μητέρα του έφερε μεγάλη ευθύνη για την απαράδεκτη, πέρα από κάθε λογική, συμπεριφορά του πατέρα του απέναντι σ’ όλους τους, αλλά κυρίως σ’ αυτόν: δεσμευμένη από την εξαρτητικότητα που τη χαρακτήριζε ως προσωπικότητα, δεν μπόρεσε –όταν πλέον στην πορεία της ζωής διαπίστωσε αμετάκλητα ότι ο άντρας της ήταν τόσο αγροίκος και βίαιος– ούτε να του περιορίσει την περιστασιακή άσκηση τόσης βίας επάνω στον Οδυσσέα, ούτε βέβαια και να τον εγκαταλείψει παίρνοντας τα παιδιά της μαζί. Δικαιολογούσε, μάλιστα, αυτή την αδυναμία της με διάφορες κουβέντες τού τύπου «Δεν έφυγα γιατί τι θα έλεγε η κοινωνία αν έφευγα;», «Θα με κυνηγούσε που τον άφησα» ή «Πώς θα μεγαλώνατε εσείς αν έφευγα;» και τα λοιπά. Ίσως αυτές ακριβώς οι ευθύνες της να μην της επιτρέπουν ακόμα και τώρα να κατανοήσει την εκδοχή του γιου της στο blame-game που λέγαμε.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΙΛΑΝΑΚΗΣ

Μακριά, πολύ μακριά, να μην τον φτάνει αυτός

ς τα πιάσουμε όμως τα πράγματα από το 1993, όταν ο Οδυσσέας καθημερινά έπαιρνε τον αυτοκινητόδρομο, που βρισκόταν σχεδόν σύρριζα στα ελληνοτουρκικά σύνορα, στο βορειότερο άκρο του Νομού Έβρου, στο Διδυμότειχο, πηγαίνοντας στα χωριά της περιοχής, γιατρός πια, για να εξυπηρετήσει τις υγειονομικές ανάγκες των κατοίκων τους, όπως είχε καθήκον. Πιο απομακρυσμένος και εντός Ελλάδας δεν γινόταν! Πολλές φορές, μάλιστα, βγαίνοντας από τον χώρο του ιατρείου των χωριών αυτών και αφού είχε τελειώσει τη δουλειά του, έπαιρνε μια ανάσα, αγναντεύοντας με δέος τον κάμπο της Αδριανούπολης που απλωνόταν μπροστά του, της μέχρι πριν από λίγο καιρό απόκοσμης και μυθικής γι’ αυτόν χώρας των Οθωμανών και των Νεότουρκων. Τι ζητούσε αυτός σε τούτα τα μέρη – αυτός που γεννήθηκε στο νοτιότερο άκρο της Ελλάδας και μεγάλωσε στην Αθήνα; Βρέθηκε λοιπόν εκεί διότι αφενός έπρεπε, όπως κάθε νέος γιατρός, να κάνει το αγροτικό του και αφετέρου επειδή έτυχε να έχει γνωρίσει την Ήρα. Θα μπορούσε, άραγε, η Ήρα από μόνη της να τον έφερνε εκεί, στην άκρη του ελληνικού κόσμου; Όχι, απολύτως όχι. Η Ήρα δεν ήταν η αιτία που ξεσπιτώθηκε. Η αιτία που τον έκανε να φύγει τόσο μακριά από την Αθήνα –και όχι στη γειτονική Πελοπόννησο ή σε κάποιο κοντινότερο στην Αθήνα τουριστικό νησί του Αιγαίου, όπου άνετα θα μπορούσε να πάει, βρίσκοντας εκεί ένα πιο κοντινό αγροτικό ιατρείο– ήταν ότι η πατρική ΤΟ ΘΡΟΪΣΜΑ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ

του οικογένεια ήταν ανίκανη να τον «κρατήσει» κοντά της, προσφέροντάς του έναν στοργικό, ζεστό, οικείο και άνετο χώρο ζωής γι’ αυτή την περίοδο της ζωής του! Η απόφασή του να φορτώσει όλα του τα πράγματα σε ένα φορτηγό –σαν τον Νιόνιο και αυτός– και με αυτό το χωρίς ευστάθεια, επικίνδυνο στην οδήγηση φορτηγό, που του είχε δανείσει ο εργολάβος αδελφός της Ήρας, για να τον διευκολύνει στη μετακόμισή του, να κατευθυνθεί στον Έβρο, για να βρει ταυτόχρονα και την Ήρα και μια πιθανή πανεπιστημιακή καριέρα, η οποία τον ανέμενε εκεί, όπως είχε αφήσει να εννοηθεί ο καθηγητής του τοπικού πανεπιστημίου σε μια προηγούμενη συνάντησή τους, ήταν εύκολη γι’ αυτόν, γιατί δεν την πήρε αφήνοντας πίσω του έναν εξίσου ικανοποιητικό τόπο προέλευσης. Τουναντίον, μένοντας στην Αθήνα τα τελευταία ένα δύο χρόνια, μόνος στο ιδιόκτητο διαμέρισμα που του είχαν παραχωρήσει οι γονείς του ως γονική παροχή, ένιωθε ήδη πολύ μόνος, αφού οι άνθρωποι γενικότερα στην πρωτεύουσα δεν βρίσκονται εύκολα και η ζωή εκεί είναι ιδιαίτερα μοναχική, αν δεν έχει κανείς έναν στενό κύκλο γνωριμιών και φίλων να τον υποστηρίζει. Και αυτός, εκείνο τον καιρό στην Αθήνα, έχοντας μόλις επιστρέψει από τον Στρατό, και πρωτύτερα από την Αλεξανδρούπολη, όπου είχε τελειώσει τις πανεπιστημιακές του σπουδές, αλλά και ακόμα πιο πρώτα από την Μπολόνια της Ιταλίας, όπου τις είχε πρωταρχίσει, δεν διέθετε έναν τέτοιο κύκλο γνωστών και φίλων, γιατί απλούστατα επιστρέφοντας στην Αθήνα, στον έως τότε μόνιμο τόπο διαμονής του, βρισκόταν σε μια μεταβατική φάση. Οι πιο παλιοί παιδικοί του φίλοι ή συμμαθητές από το σχολείο είχαν πλέον χαθεί, τραβώντας ο καθένας τον δρόμο του, ενώ οι φίλοι από τα νεότερα μέρη που πέρασε εί-

ΝΙΚΟΣ ΜΠΙΛΑΝΑΚΗΣ

χαν είτε μείνει εκεί που τους γνώρισε είτε κατευθυνθήκαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους και καινούριες παρέες δεν είχε προλάβει ακόμα να δημιουργήσει. Ήταν, μάλιστα, ολότελα και για αρκετό καιρό μόνος, χωρίς έστω μια ευκαιριακή ερωτική σχέση. Μα ακόμα πιο σημαντικό, ήταν μόνος, αποσυνάγωγος από την ίδια του την οικογένεια, χωρίς τη δυνατότητα να μπορεί να πιει έναν καφέ στους γονείς του, να φάει μαζί τους, να περάσει κάποιο βράδυ μαζί τους, να ξαποστάσει και να ζεσταθεί κοντά τους, γιατί υπήρχε πάντα ένας λόγος που ούτε τον προέβλεπε, ούτε τον κατανοούσε πλήρως όταν του τον αποκάλυπτε ο πατέρας του, λόγος που ήξερε μόνο ο πατέρας και τον έκανε να είναι πάντα θυμωμένος ή εξαγριωμένος μαζί του. Σ’ αυτό το πλαίσιο συναισθηματικής ένδειας και αδυναμίας, το φευγιό για κάποιον άλλον τόπο φαντάζει πάντα ελπιδοφόρο, θετικό και γεμάτο προσδοκίες. Γιατί όμως ο πατέρας του Οδυσσέα ήταν έτσι, γιατί φέρθηκε τόσο βίαια, βάναυσα και σκληρά στον γιο του; Γιατί, εκτός όλων των άλλων χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς του, της νοοτροπίας του και της κουλτούρας του, που επίσης συνετέλεσαν σε αυτό το αποτέλεσμα, σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του απέναντι στον γιο του έπαιξαν οι μηχανισμοί της ταύτισης και της προβολής μέσω των οποίων «έβλεπε» τον γιο του. Ο πατέρας του δηλαδή «έβλεπε» τον Οδυσσέα σαν να ήταν ο δικός του πατέρας και όχι όπως πραγματικά ήταν –δηλαδή το παιδί του–, ενώ μέσα από αυτό το κοίταγμα ο πατέρας του αναβίωνε τον εαυτό του ως παιδί του – και όχι ως πατέρα που πραγματικά ήταν. Μα, αληθινά, μπορούν να συμβούν αυτά τα πράγματα στην εξέλιξη των ανθρώπων και τι, τέλος πάντων, είναι η

ΤΟ ΘΡΟΪΣΜΑ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ

143 × 210 SPINE: 9.6 FLAPS: 80

ISBN 978-960-564-681-3 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

0_cover_throisma.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

9/27/2018 11:29:07 AM