Ζητείται Γαμπρός by Εκδόσεις Οσελότος

173 × 240 SPINE: 2.9 FLAPS: 60

Αντωνία Θεοχαρίδου ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ

Μπορείτε να δείτε όλη την παράσταση στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση: http://youtu.be/v3_Esrk9AyU

«Η αποψινή παράσταση τα είχε όλα!! Μουσική, χορό, τραγούδι, γέλιο μέχρι δακρύων, ατάκες μοναδικές, κείμενα γλαφυρά, εμπνευσμένα από το ξέγνοιαστο χθες με εύστοχες και πετυχημένες αναφορές στο σήμερα, μαθητές και καθηγητές ένα πολύχρωμο και φασαριόζικο σμήνος πάνω στη σκηνή και μια απολαυστική σκηνοθεσία που συνέδεσε εντυπωσιακά τα δρώμενα ανάμεσα στη σκηνή και πίσω από τον μπερντέ. Πολλά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της παράστασης!»

ΑΝΤΩΝΊΑ ΘΕΟΧΑΡΊΔΟΥ • ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ

Καραγκιόζης με το ανεπανάληπτο χιούμορ του και ο στενός του φίλος ο Χατζηαβάτης προκηρύσσουν διαγωνισμό σ’ όλη τη χώρα, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τον Πασά να βρει γαμπρό για την Αϊσέ, την όμορφη βεζυροπούλα. Γαμπροί απ’ όλη τη χώρα καταφθάνουν στο παλάτι για να διεκδικήσουν την καρδιά της αλλά και τη μεγάλη προίκα της. Εκεί, ο Καραγκιόζης και ο φίλος του ο Χατζηαβάτης τούς υποβάλλουν σε μια μεγάλη δοκιμασία. Άραγε, θα βρεθεί τελικά ο κατάλληλος γαμπρός για την εκλεκτική Αϊσέ; Και ο Καραγκιόζης, τελικά, τι ρόλο θα παίξει;

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ Η πορεία της παράστασης βήμα-βήμα. Παραθέτονται σκηνοθετικές και σκηνογραφικές οδηγίες.

Η Αντωνία Θεοχαρίδου ζει και εργάζεται στις Σέρρες ως εκπαιδευτικός. Η αγάπη της για τα παιδιά και η εσωτερική ανάγκη της για έκφραση μέσα από τις λέξεις, το θέατρο και τη μουσική αποτυπώνονται με χιούμορ και φαντασία στις ιστορίες που γράφει.Το 2007 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο « Ευτυχώς που … δε με σκότωσες» από τις εκδόσεις ΜΑΛΛΙΑΡΗ.

Χαρούλα Γεωργιάδου

ISBN 978-960-564-120-7 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

0_cover_zitite gabros.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς 1/27/2014 6:17:37 PM

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ

Αντωνία Θεοχαρίδου

ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ Η πορεία της παράστασης βήμα-βήμα. Παραθέτονται σκηνοθετικές και σκηνογραφικές οδηγίες.

Ζητείται γαμπρός Αντωνία Θεοχαρίδου Θέατρο [1061]0114/01 Κωνσταντίνα Σαρή Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Αντωνία Θεοχαρίδου Αθήνα, Ιανουάριος 2014

ISBN 978-960-564-120-7

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Αφιερωμένο με αγάπη, σ’ όλους τους συνοδοιπόρους μου στον μαγευτικό κόσμο του θεάτρου σκιών, όπου τα πάντα μπορούν να αποκαλυφθούν…

ΛΊΓΑ ΛΌΓΙΑ ΑΠΌ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΈΑ

Φίλοι μου, Θα ήθελα να πω δυο λόγια για το ταξίδι του κειμένου «Ζητείται γαμπρός» και να μοιραστώ μαζί σας τη χαρά της δημιουργίας μιας μουσικοθεατρικής παράστασης, όπως αυτή που ανέβηκε στη σκηνή του Μουσικού Σχολείου Σερρών, τον Μάρτη του 2013, προσφέροντας ένα μοναδικό διασκεδαστικό θέαμα. Tο θέατρο, ο χορός και το τραγούδι δέθηκαν αρμονικά μεταξύ τους, με πρωταγωνιστές… ποιους άλλους; Τους ίδιους τους μαθητές, που με το ταλέντο τους και το κέφι τους απογείωσαν το κείμενο. Την απόφαση για το ανέβασμα μιας παράστασης Καραγκιόζη την πήραμε όλοι μαζί. Οι μουσικοί, η θεατρολόγος, οι μαθητές, ο συνάδελφος που ανέλαβε να ζωντανέψει τον Καραγκιόζη πίσω από τον μπερντέ και εγώ που προσφέρθηκα να γράψω το κείμενο, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της εκδήλωσης στην οποία τον κύριο ρόλο θα είχε η παραδοσιακή ελληνική μουσική. Χρειάστηκε δουλειά πέντε μηνών για να καταφέρουμε να συντονίσουμε τους ηθοποιούς, τους καραγκιοζοπαίχτες, τους μουσικούς, τη χορωδία, τους χορευτές. Γίναμε πολυτεχνίτες και κατασκευάσαμε τον τεράστιο μπερντέ των 2Χ3 μ., το παλάτι της βεζυροπούλας με λίγα ξύλα και πολλά πολύχρωμα χάρτινα λουλούδια, την πλατεία του χωριού με λίγα κλαδιά δάφνης από την αυλή του σχολείου, το καφενείο του χωριού με 4 σιδερένια τραπεζάκια και 10 ξύλινες καρέκλες. Αφού αποφασίστηκε να παιχτεί η παράσταση σε δύο επίπεδα, στον μπερντέ με φιγούρες και στη σκηνή με ηθοποιούς, καλέσαμε στο σχολείο τον καραγκιοζοπαίχτη Θεοδόση Βογιατζή, ο οποίος μύησε τα παιδιά στη φιλοσοφία του θέατρο σκιών και τους δίδαξε την κίνηση των ηρώων, πίσω από τον μπερντέ και στη σκηνή. Παράλληλα, οι μουσικοί δούλεψαν τα τραγούδια με τους μαθητές και η γυμνάστρια τους χορούς. Έτσι, όταν όλες οι ομάδες ήταν πια έτοιμες, τέλη Φεβρουαρίου, κάναμε τέσσερεις γενικές πρόβες για τον συντονισμό.

Το ανέβασμα της παράστασης ήταν μια μοναδική εμπειρία που μας χάρισε πολλές γνώσεις και ατέλειωτο γέλιο. Ο Καραγκιόζης μπήκε στη ζωή μας, τον λατρέψαμε και αφεθήκαμε να παρασυρθούμε από την ανυπόταχτη προσωπικότητά του, ώστε να αντιδράσουμε, να δράσουμε, να τολμήσουμε, να δούμε τα πράγματα με άλλο μάτι, μέσα από τη σάτιρα. Όλα γίνονται! Αρκεί να το πάρουμε απόφαση… Αν αποφασίσετε να ανεβάσετε μια παράσταση θεάτρου σκιών βασισμένη πάνω στο κείμενο, μπορείτε να το κάνετε με δύο τρόπους. Ο ένας είναι να παιχτεί όλη η παράσταση με τον κλασικό τρόπο, στον μπερντέ, με πρωταγωνιστές τις κλασικές φιγούρες του θεάτρου σκιών του Καραγκιόζη. Ο άλλος τρόπος είναι να εξελιχθεί η δράση σε δύο επίπεδα. Στον μπερντέ και στη σκηνή, χρησιμοποιώντας ηθοποιούς αντί για φιγούρες. Το πώς θα παιχτεί η παράσταση εξαρτάται αποκλειστικά από τις συνθήκες και τα μέσα που διαθέτει ο κάθε «παραγωγός». Επίσης, η δομή του κειμένου επιτρέπει την αποσπασματική του χρήση, χωρίς ωστόσο να χάνεται η συνοχή του κειμένου. Κυρίαρχο ρόλο στην παράσταση παίζει η ζωντανή μουσική. Οι μουσικές και τα τραγούδια που προτείνονται είναι αντιπροσωπευτικά κομμάτια από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Φυσικά, θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από ηχογραφημένα μουσικά κομμάτια. Το θέατρο σκιών αποτελεί μια πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά που δεν πρέπει να χαθεί και αξίζει να διατηρηθεί, γιατί ο ήρωάς της, ο Καραγκιόζης, είναι ο καθρέφτης της γνήσιας ελληνικής ψυχής. Είναι αγαθός και καλόκαρδος, ενδιαφέρεται για κάθε τι που γίνεται γύρω του. Τον διακρίνει το καυστικό χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός. Είναι ευφυολόγος, ετοιμόλογος και αστείος, χωρίς να καταντά γελοίος. Γοητεύει μικρούς και μεγάλους, γιατί ενσαρκώνει τον τύπο του πολύπαθου Έλληνα που, παρ’ όλες τις αντιξοότητες, κατορθώνει να επιβιώσει. Αντωνία Θεοχαρίδου

ΤΟ ΤΑΞΊΔΙ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΌΖΗ ΜΈΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΙΏΝΕΣ

ο θέατρο σκιών έχει τις ρίζες του πολύ παλιά, στα βάθη των αιώνων. Λέγεται ότι γεννήθηκε στην Ινδία, γύρω στα 200 π.Χ. Στην Κίνα εμφανίστηκε το 200 μ.Χ. όπου αρχικά είχε θρησκευτικό χαρακτήρα και σχετιζόταν με τις σκιές του Κάτω Κόσμου. Πιθανολογείται ότι ο επόμενος σταθμός ήταν η Περσία και μετά η Αίγυπτος. Γίνεται αναφορά επίσης στην Αλγερία, όπου εκεί το θέατρο σκιών παιζόταν με ήρωα τον Καραγκούς. Στη συνέχεια, πέρασε από την Τυνησία, το Μαρόκο και πιθανόν μέσω των Τσιγγάνων να έφθασε στην Τουρκία και την Ελλάδα, με ήρωα πια τον Καραγκιόζη. Τον 16οαι. ο Καραγκιόζης έχει διαδοθεί σ’ όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία, έχει χαρακτήρα θρησκευτικό και σοβαρό, συνδυασμένο με τις γιορτές του Ραμαζανιού. Με το πέρασμα των χρόνων, αποκτά τη σημερινή κωμική μορφή. Ιστορικά, δημιουργός του τουρκικού θεάτρου σκιών θεωρείται ο σεΐχης Μεχμέτ Κιουστερή, το μνημείο του οποίου βρίσκεται στην Προύσα. Υπάρχουν διάφορες ιστορίες σχετικές με τη δημιουργία του θεάτρου σκιών του Καραγκιόζη. Μία απ’ αυτές αναφέρει ότι κάποιος πασάς από την Προύσα ήθελε να χτίσει ένα σαράι. Αρχιτέκτονας ήταν ο Χατζηαβάτης και πρωτομάστορας ο Καραγκιόζης. Επειδή όμως ο Καραγκιόζης έλεγε διαρκώς καλαμπούρια την ώρα της δουλειάς, το χτίσιμο δεν προχωρούσε και ο πασάς διέταξε να τον αποκεφαλίσουν. Μετά όμως, μετάνιωσε γι’ αυτό που έκανε και έπεσε σε βαριά κατάθλιψη. Για να εξιλεωθεί έχτισε ένα μνημείο για τον Καραγκιόζη, μα και πάλι δεν μπορούσε να ηρεμήσει. Τότε, λέγεται ότι ο Χατζηαβάτης έκοψε μια φιγούρα από χαρτόνι με τη μορφή του Καραγκιόζη και αφού έστησε έναν μικρό μπερντέ, έπαιζε τα καλαμπούρια του φίλου του. Ο πασάς ενθουσιάστηκε και έδωσε στον Χατζηαβάτη την άδεια να κάνει όσες παραστάσεις ήθελε κι όπου ήθελε. Η παράδοση αυτή έχει πολλές παραλλαγές, αλλά σ’ όλες ο Χατζηαβάτης, με τον δουλοπρεπή χαρακτήρα του, παρουσιάζεται ως ο αχώριστος σύντροφος του Καραγκιόζη που δεν το βάζει κάτω.

Ο Καραγκιόζης ήταν γνωστός στην Ελλάδα πριν από την Απελευθέρωση. Μάλιστα λέγεται ότι, τον καιρό που ετοιμαζόταν η Επανάσταση του 1821, το θέατρο αυτό χρησίμευε ως τόπος συνάντησης των αρχηγών της, που κατέστρωναν εκεί τα σχέδιά τους ώστε να περνούν απαρατήρητοι από τους Τούρκους. Παιζόταν, βέβαια, στην ελληνική γλώσσα, αλλά αποτελούσε θέαμα ακατάλληλο και χυδαίο, ενώ τα βασικά του στοιχεία ήταν τουρκικά. Επρόκειτο άλλωστε για θέατρο που περιόδευε από περιοχή σε περιοχή, ξεκινώντας κυρίως από την Πόλη. Ο πρώτος που έφερε τον Καραγκιόζη στο ελληνικό έδαφος ήταν ο μπαρμπα-Γιάννης ο Μπράχαλης. Πρόκειται για έναν Καραγκιόζη πολύ κοντά στην τουρκική μορφή, με πρόσωπα σχεδόν όλα διαφορετικά απ’ αυτά που ξέρουμε σήμερα και με αρκετή χυδαιολογία. Γι’ αυτό και στην αρχή η ελληνική κοινωνία δεν τον καλοδέχτηκε και καμιά φορά επενέβαινε στις παραστάσεις και η αστυνομία. Όμως, σιγά σιγά ο Καραγκιόζης ριζώνει στον ελληνικό χώρο και εξελληνίζεται. Αποβάλλεται, επίσης, εντελώς το χυδαίο στοιχείο. Αν και ο εξελληνισμός του ξεκίνησε από την Ήπειρο, κορυφαίος δημιουργός του ήταν ο Πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης, γνωστός με το ψευδώνυμο Μίμαρος, ο οποίος θεωρείται ο πρώτος «δάσκαλος» του Καραγκιόζη (1890). Αυτός μετέτρεψε το θέαμα του Καραγκιόζη σε ελληνικό οικογενειακό θέατρο. Ο Μίμαρος ήταν ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης. Θαυμάσιος μίμος -εξού και το όνομα-, άριστος σχεδιαστής, τραγουδιστής και ψάλτης. Έπλασε καινούριους τύπους, όπως αυτόν του σιορ-Διονύση, και δημιούργησε πρώτος ιστορικά έργα. Ο μαθητής του, ο Γιάννης Ρούλιας από το Καρπενήσι, ξεκινώντας από μια ιδέα του Μίμαρου, έπλασε το κοσμαγάπητο και γνήσια ελληνικό πρόσωπο του μπαρμπα-Γιώργου. Το 1924 ιδρύεται στην Ελλάδα το Σωματείο Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών, που αποτελείτο από 120 μέλη. Από το 1910 έως το 1940 είναι η εποχή της μεγάλης τελειότητας της τέχνης του Καραγκιόζη. Ο περίφημος καραγκιοζοπαίχτης Αντώνης Παπούλιας ή Μόλλας, με το έμφυτο ταλέντο γεννημένο μέσα στις φτωχογειτονιές της Αθήνας, έμαθε την τέχνη παρακολουθώντας κρυφά τους καραγκιοζοπαίχτες της εποχής του. Ο Μόλλας έπλασε δικά του πρόσωπα, όπως τον Σαναλέμε, τον Πεπόνια, τον Μορφονιό. Ήταν, επίσης, ο πρώτος που τύπωσε κείμενα του Καραγκιόζη. Άλλοι γνωστοί καραγκιοζοπαίχτες της περιόδου αυτής είναι ο Μάρκος Ξάνθος από την

Κρήτη, ο Κώστας Μάνος από το Άργος, ο Σωτήρης και ο γιος του Ευγένιος Σπαθάρης από την Κηφισιά. Το 1991 ιδρύεται στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του Ευγένιου Σπαθάρη, το Σπαθάρειο Μουσείο Σκιών Δήμου Αμαρουσίου, ένα μουσείο μοναδικό στο είδος του, όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει πανέμορφες φιγούρες και σκηνικά του λαϊκού μας θεάτρου. Ο Ευγένιος Σπαθάρης πέθανε το 2007, σε ηλικία 85 ετών. Ο Καραγκιόζης, με την εμφάνισή του στις γειτονιές των αστικών κέντρων στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αποτέλεσε πνευματική τροφή και ψυχαγωγία μεγάλων και μικρών για εκατό και πλέον χρόνια. Έτσι, οι καραγκιοζοπαίχτες διέσχιζαν τα χωριά, έστηναν τον μπερντέ τους στην πλατεία και το πλήθος μαζευόταν για να διασκεδάσει και να ξεχαστεί με τις ιστορίες των ηρώων του Καραγκιόζη.

ο κύριο γνώρισμα του Καραγκιόζη είναι ο χώρος. Τα δύο βασικά σημεία απ’ όπου ξεκινάει η δράση πάνω στον μπερντέ είναι στα δεξιά, το σαράι του πασά, μεγαλόπρεπο και πολυστολισμένο, και στα αριστερά, η ετοιμόρροπη καλύβα του Καραγκιόζη. Μ’ αυτόν τον τρόπο μάς δίνεται όλο το κοινωνικό πλάτος ανάμεσα στον ισχυρό, που αντιπροσωπεύει τη δύναμη, τον πλούτο, την εξουσία και στον αδύναμο και φτωχό πολίτη του κράτους. Στο σαράι κατοικούν ο πασάς ή ο βεζίρης με την κόρη του, τη βεζιροπούλα, ένας ή δύο αξιωματικοί της υπηρεσίας του πασά και ο δερβέναγας ή βελιγκέκας, ένας Αλβανός αγριάνθρωπος, φύλακας και μπράβος του πασά. Στο καλύβι μένει ο Καραγκιόζης με την Καραγκιόζαινα και τα Καραγκιοζόπουλα. Ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο σημεία κινείται νοερά όλη η πόλη ή όλο το κράτος. Η απόσταση και ο χρόνος δεν έχουν εδώ σημασία, είναι συμβατικά. Όλα διαδραματίζονται στον χώρο και στον χρόνο της φαντασίας, όπου δεν έχει αρχή και τέλος. Έτσι, μπαίνει πίσω από τον μπερντέ ολόκληρος ο ελληνικός κόσμος με τους χαρακτηριστικούς ανθρώπινους τύπους της κάθε περιοχής, με τα ιδιαίτερα γλωσσικά τους ιδιώματα. Το ελληνικό θέατρο σκιών αποτελεί πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά όλων μας και δεν πρέπει για κανέναν λόγο να χαθεί. Ο ήρωάς της, ο Καραγκιόζης, ενσαρκώνει τον τύπο του ταλαιπωρημένου και φτωχού Έλληνα που υποφέρει τα πάνδεινα, στο τέλος όμως καταφέρνει να επιζήσει. Είναι σκληρός, καμιά φορά, στ’ αστεία του, αλλά καλόκαρδος στο βάθος. Ενδιαφέρεται για κάθε τι που γίνεται γύρω του, σχολιάζει τα πά-

173 × 240 SPINE: 2.9 FLAPS: 60

Αντωνία Θεοχαρίδου ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ

Μπορείτε να δείτε όλη την παράσταση στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση: http://youtu.be/v3_Esrk9AyU

ΑΝΤΩΝΊΑ ΘΕΟΧΑΡΊΔΟΥ • ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΓΑΜΠΡΟΣ Η πορεία της παράστασης βήμα-βήμα. Παραθέτονται σκηνοθετικές και σκηνογραφικές οδηγίες.

Χαρούλα Γεωργιάδου

ISBN 978-960-564-120-7 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

0_cover_zitite gabros.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς 1/27/2014 6:17:37 PM