OECD Economic Surveys OECD Economic Surveys ประเทศไทย THAILAND ECONOMIC ASSESSMENT ECONOMIC ASSESSMENT
Executive Summary October 20202020 OCTOBER
• สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ส่งผลให้การพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทยหยุด ชะงักอย่างฉับพลัน
• การสนับสนุนเศรษฐกิจในระดับมหภาคมีความจำ�เป็น • การพัฒนาทักษะที่เหมาะสมเพื่อสร้างความมั่งคั่ง • การขยายตัวของการค้าภาคบริการระหว่างประเทศ
2 . OECD ECONOMIC ASSESSMENT OF THAILAND– EXECUTIVE SUMMARY
ข้อค้นพบหลัก นโยบายเศรษฐกิจมหภาคและความยัง่ ยืนทางการคลัง • การแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 ส่งผลกระทบต่อกิจกรรมทางเศรษฐกิจอย่างรุนแรง โดยคาดว่าการเติบโตทางเศรษฐกิจในปี พ.ศ. 2563 จะหดตัวและเติบโตในอัตราทีต ่ �ำ่ ในขณะเดียวกันก็ยงั มีความเสีย่ งอย่างมากจากการแพร่ระบาดในระยะทีส่ อง • จากความไม่แน่นอนของสถานการณ์การแพร่ระบาดในอนาคตและแนวโน้มการจ้างงานทีต ่ �ำ่ ส่งผลกระทบต่อความเชือ่ มัน ่ ในภาคธุรกิจและครัวเรือน การฟืน ้ ฟูจะดำ�เนินไปได้ อย่างช้า ๆ ซึง่ อาจก่อให้เกิดผลกระทบทีน ่ า่ กังวลต่อระดับผลิตภาพในระยะยาว • แม้ว่าฐานะทางการคลังของรัฐบาลไทยจะอยู่ในเกณฑ์ดี แต่ยังคงมีความจำ�เป็นในการใช้จ่ายเพิ่มขึ้นหากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 แย่ลง
• อัตราเงินเฟ้อลดลงอย่างรวดเร็วและคาดว่าจะติดลบในปี พ.ศ. 2563 ก่อนที่จะกลับขึ้นมาอยู่ในระดับที่ต่ำ�กว่าเป้าหมายในปี พ.ศ. 2564 โดยยังคงมีความเสี่ยง ที่จะติดลบ การยกระดับผลิตภาพ กำ�จัดความเหลือ ่ มล้�ำ และแรงงานนอกระบบ และลดช่องว่างระหว่างเพศ • การคุม ้ ครองผูเ้ ปิดเผยข้อมูล (Whistle-blower protection) มีปรากฏแทรกอยูใ่ นกฎหมายหลายฉบับ • ไทยมีแรงงานนอกระบบจำ�นวนมากและแรงงานผูห ้ ญิงส่วนใหญ่อยูน ่ อกระบบ โดยมีแม่บา้ นรวมอยูใ่ นกลุม ่ นีด ้ ว้ ย
การเติบโตทีเ่ ป็นมิตรกับสิง่ แวดล้อม • สัดส่วนการผลิตพลังงานหมุนเวียนในไทยกำ�ลังเติบโต แต่ยงั อยูใ่ นอัตราทีต ่ �ำ่ เมือ่ เทียบกับประเทศอืน ่ ๆ ในภูมภ ิ าค
• การท่องเทีย่ วมวลชนและการมีสว่ นร่วมของภาคส่วนทีเ่ กีย่ วข้องอย่างจำ�กัด ส่งผลให้ทรัพยากรด้านการท่องเทีย่ วเสือ่ มโทรม ในขณะทีร่ ะดับของผลิตภาพโดยรวมของ อุตสาหกรรมท่องเทีย่ วนัน ้ ยังอยูใ่ นระดับต่�ำ
แนวทางการพัฒนาทักษะที่เหมาะสมเพื่อสร้างความมั่งคั่ง • ความต้องการของทักษะแรงงานในตลาดแรงงานไทยไม่ได้รับการประเมินอย่างต่อเนื่องและเป็นระบบ • ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของนักเรียนอยู่ในระดับต่ำ� เมื่อเทียบกับมาตรฐานสากลและมีความเหลื่อมล้ำ�ระหว่างภูมิภาคสูง • แม้ว่าอัตราค่าจ้างจะลดลงเล็กน้อยในช่วงปีที่ผ่านมา แต่อัตราค่าจ้างสำ�หรับแรงงานในระดับปริญญายังอยู่ในเกณฑ์ดี
• ขาดการจัดเก็บข้อมูลและการประเมินการมีส่วนร่วม ของการฝึกอบรมผู้ใหญ่และการอบรมเพื่อการจัดหาแรงงานของนายจ้าง • แรงงานที่เข้าสู่การเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างยังมีข้อมูลด้านตลาดแรงงานที่ไม่พอเพียงและขาดการเข้าถึงการฝึกอบรมที่จำ�เป็น
การใช้ประโยชน์จากการค้าภาคบริการระหว่างประเทศให้เกิดประโยชน์สูงสุด • ตลาดภาคบริการของไทยมีกฎเกณฑ์เข้มงวดกว่าประเทศอื่น ๆ ในเอเชีย
• ข้อจำ�กัดของการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศในภาคบริการค่อนข้างมีความเข้มงวดมากกว่ารายสาขาอื่น
• ไทยสามารถหาข้อสรุปเกี่ยวกับข้อตกลงสิทธิพิเศษทางการค้า (PTAs) ในหลายกรอบการเจรจา ซึ่งในบางข้อตกลงมีการระบุถึงประเด็น เกี่ยวกับภาคบริการแล้ว
OECD ECONOMIC ASSESSMENT OF THAILAND–– EXECUTIVE SUMMARY . 3
ข้อเสนอแนะที่สำ�คัญ นโยบายเศรษฐกิจมหภาคและความยัง่ ยืนทางการคลัง • ขยายมาตรการการให้ความช่วยเหลือเร่งด่วนต่อครัวเรือนทีเ่ ปราะบางและกลุม ่ วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมในกรณีทส่ี ถานการณ์แย่ลง • เพิม ่ ศักยภาพของระบบสาธารณสุขและความสามารถในการตรวจหาเชือ้ ไวรัส • ระยะสัน ้ ให้รกั ษาระดับการจ้างงานและกระตุน ้ ให้เกิดอุปสงค์ • เมือ่ เศรษฐกิจเริม ่ กลับมาฟืน ้ ตัว ควรมี การยกระดับศักยภาพการผลิต โดยค่อย ๆ เปลีย่ นจากนโยบายส่งเสริมการจ้างงานและยกระดับรายได้ สูม ่ าตรการเชิงโครงสร้าง อาทิ การพัฒนาและเสริมทักษะแรงงาน • หากมีความจำ�เป็นในการใช้จ่ายงบประมาณเพิ่มเติม สามารถใช้ Fiscal Space ที่มีอยู่ภายใต้ข้อจำ�กัดทางการคลัง โดยยึดหลักความโปร่งใส และความมีประสิทธิภาพของต้นทุน • ควรดำ�เนินนโยบายทางการเงินแบบผ่อนคลาย และหากมีความเสี่ยงขาลง ให้พิจารณาลดอัตราดอกเบี้ยนโยบาย • พิจารณาใช้นโยบายการเงินอื่น ๆ เพิ่มเติม หากการปรับลดอัตราดอกเบี้ยนโยบายส่งผลต่อการจำ�กัดพื้นที่ทางนโยบาย (Policy Space) การยกระดับผลิตภาพ กำ�จัดความเหลือ ่ มล้�ำ และแรงงานนอกระบบ และลดช่องว่างระหว่างเพศ • พิจารณาปรับปรุงกฎหมายเพือ่ คุม ้ ครอง ผูเ้ ปิดเผยข้อมูลโดยเฉพาะ • ลดต้นทุนในการนำ�แรงงานเข้าสูร่ ะบบ โดยให้มกี ารทบทวนนโยบายการคุม ้ ครองการจ้างงานทีเ่ ข้มงวด และเตรียมมาตรการเฉพาะสำ�หรับกลุม ่ เป้าหมาย รวมถึงสร้าง ความตระหนักรูใ้ ห้แก่กลุม ่ เปราะบาง • ชักชวนให้แรงงานผูห ้ ญิงนอกระบบเข้าสูร่ ะบบ โดยมีการปรับมาตรการให้สอคล้องกับความต้องการของกลุม ่ คนดังกล่าว. การเติบโตทีเ่ ป็นมิตรกับสิง่ แวดล้อม • ลงทุนในโครงสร้างพืน ้ ฐานทีเ่ ป็นมิตรต่อสิง่ แวดล้อม โดยเฉพาะการเสริมสร้างศักยภาพในการผลิตพลังงานหมุนเวียนเพือ่ ทีจ่ ะบรรลุเป้าหมายการเติบโตสูง อย่างยัง่ ยืน • ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีดจิ ท ิ ลั ในภาคการท่องเทีย่ ว โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในเขตชนบท และสนับสนุนให้ลดการสร้างภาระทางสิง่ แวดล้อม (environmental footprint) • ยกระดับการมีสว่ นร่วมของชุมชนท้องถิน ่ เพือ่ ลดการกระจุกตัวในการใช้ทรัพยากร รวมถึงการบริหารจัดการน้�ำ และของเสีย แนวทางการพัฒนาทักษะที่เหมาะสมเพื่อสร้างความมั่งคั่ง • พัฒนาเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพใน การประเมินความต้องการทักษะแรงงานอย่างต่อเนื่อง ในระดับประเทศ ภูมิภาคและสาขาวิชาชีพ • รวมรวบหลักสูตรและแนวทางการดำ�เนินงานเข้าไว้ด้วยกัน และปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานเพื่อการศึกษาในเขตพื้นที่ชนบท • จับคู่นโยบายด้านทักษะแรงงานกับนโยบายกระตุ้นความต้องการของแรงงานที่มีทักษะสูงในตลาดแรงงงาน ด้วยการลดอุปสรรคในการรับ เข้าทำ�งานของผู้ประกอบการ ยกระดับการปรับใช้เทคโนโลยี และสนับสนุนการเสริมสร้างความเป็นผู้ประกอบการ ผ่านช่องทางทางการศึกษา และการพัฒนาอาชีพ • ใช้ข้อมูลของตลาดแรงงานอย่างเพียงพอ ในการพัฒนานโยบายที่เกี่ยวข้องและสนับสนุนโครงการเพื่อการเรียนรู้สำ�หรับผู้ใหญ่ • ส่งเสริมกิจกรรมเป้าหมายสำ�หรับแรงงาน ที่อยู่ในสาขาอาชีพที่มีความเสี่ยงสูงต่อ การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง อาทิ การแนะแนวอาชีพ การฝึกอบรมทักษะที่มีความต้องการสูง การใช้ประโยชน์จากการค้าภาคบริการระหว่างประเทศให้เกิดประโยชน์สูงสุด • กำ�จัดอุปสรรคของภาคบริการที่มีข้อจำ�กัด โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องการเคลื่อนย้ายแรงงานมีทักษะระหว่างประเทศ โดยขยายขอบเขตการ ครอบคลุมของสมาร์ทวีซ่า (SMART Visa) • กำ�จัดอุปสรรคต่อการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ โดยการผ่อนปรนกฎระเบียบ ว่าด้วยการกำ�หนดอัตราขั้นต่ำ�ของเงินทุน(capital thresholds) และภาคบริการที่ถูกขึ้นบัญชี • ดำ�เนินการตามข้อตกลงสิทธิพิเศษทางการค้า ที่มีความพยายามในการปฏิรูปกฎระเบียบนอกเหนือจากพันธสัญญาที่ได้ตกลงไว้ภายใต้ ความตกลงทั่วไปว่าด้วยการค้าบริการ (GATS)
4 . OECD ECONOMIC ASSESSMENT OF THAILAND – EXECUTIVE SUMMARY
สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ส่งผลให้ การพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทยหยุด ชะงักอย่างฉับพลัน ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ประเทศไทยมีความก้าวหน้าในการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมในระดับ ที่ดีมาก อันเป็นผลมาจากนโยบายภาครัฐที่เข้มแข็ง บรรยากาศที่เอื้อต่อการดำ�เนินธุรกิจ และการตระหนักถึง ความเป็นอยู่ที่ดีของประชาชน อย่างไรก็ตาม วิกฤตการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โรคโควิด-19) ส่งผลให้การพัฒนานี้หยุดชะงักลงและส่งผลให้สภาพเศรษฐกิจของประเทศไทยเข้าสู่ภาวะ ถดถอยในปี 2563 เช่นเดียวกับอีกหลายประเทศทั่วโลก การฟื้นตัวทางเศรษฐกิจในประเทศจะดำ�เนินไปอย่างค่อย เป็ นค่อยไป และการที่ประเทศไทยจะบรรลุเป้าหมายการเป็นประเทศที่มีรายได้สูงจำ�เป็นจะต้องมีการปฏิรูป เชิงนโยบาย ในด้านการยกระดับการเติบโตของผลิตภาพและการสะสมทุนมนุษย์ ควบคู่ไปกับการอนุรักษ์ สิ่งแวดล้อมและการเติบโตอย่างทั่วถึง ซึ่งถือว่าเป็นจุดมุ่งหมายหลักของยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 - 2580) เศรษฐกิจในปี 2563 จะหดตัว ลงอย่างมีนยั สำ�คัญก่อนทีจ่ ะกลับมาขยายตัวขึน ้ ในปี 2564 (ตารางที่ 1) ในช่วงเริม ่ ต้นของการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 (ไตรมาสที่ 2 และ 3 ในปี 2563) รัฐบาลไทยได้ด�ำ เนินมาตรการเพือ่ ป้องกัน การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19ได้เป็นอย่างดี โดยสามารถควบคุมอัตรากร ติดเชือ้ และอัตราการเสียชีวต ิ ได้อย่างรวดเร็ว อย่างไรก็ดี มาตรการปิดเมือง เพือ่ จำ�กัดการแพร่ระบาดของไวรัส ได้กอ่ ให้เกิดผลกระทบอย่างรุนแรงต่อ อุปสงค์ภายในประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในภาคการท่องเทีย่ ว ทัง้ นีน ้ โยบาย เศรษฐกิจมหภาคยังคงเป็นปัจจัยสนับสนุนหลัก แต่กย็ งั มีความเสีย่ งทีเ่ ศรษฐกิจ จะหดตัวอันเนีอ่ งมาจากความไม่แน่นอนอย่างมากของการแพร่ ระบาดของ ไวรัสโควิด-19ในอนาคต การลงทุนเพือ่ เสริมสร้างระบบสาธารณสุขและการ เตรียมความพร้อมเพือ่ รับมือกับการระบาดรอบทีส่ อง โดยการเพิม ่ ความ สามารถในการตรวจโรคและการป้องกันทีเ่ พียงพอจะช่วยเพิม ่ ความเชือ่ มัน ่ ทาง เศรษฐกิจ
ทีช ่ นบท นอกเหนือจากการอนุรก ั ษ์ทรัพยากรธรรมชาติทอ่ี ด ุ มสมบูรณ์และสินทรัพย์ทางวัฒนธรรม ทัง้ น ้ี การยกระดับการบริหารจัดการสิง่ แวดล้อมทัง้ การ จัดการทรัพยากรน้�ำ และของเสียจะช่วยดึงดูดการท่องเทีย่ วในภูมภ ิ าคให้เพิม ่ สูง ขึน ้
แรงงานกลุม ่ เปราะบางกำ�ลังได้รบ ั ผลกระทบอย่างรุนแรง ถึงแม้อต ั ราความยาก จนอย่างรุนแรงจะลดลงอย่างรวดเร็ว แต่แรงงานนอกระบบก็มอี ยูอ่ ย่างแพร่ หลายตัง้ แต่ในช่วงก่อนการแพร่ระบาดของโควิด-19 แรงงานนอกระบบนีไ้ ม่ สามารถเข้าถึงการคุม ้ ครองทางสังคมทีเ่ พียงพอ และขาดโอกาสในการเข้ารับ การฝึกอบรมพัฒนาทักษะซึง่ ส่งผลเสียต่อการพัฒนาผลิตภาพโดยรวม ดังนัน ้ มีความจำ�เป็นจะต้องมีมาตรการนำ�แรงงานเฉพาะกลุม ่ โดยเฉพาะอย่างยิง่ แรง งานสตรีเข้าสูร่ ะบบ พร้อมกับการเปลีย่ นแปลงมาตรการให้ความช่วยเหลือ ฉุกเฉินไปสูม ่ าตรการเชิงโครงสร้างอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยการพัฒนาทักษะ แรงงานทีม ่ อี ยูแ ่ ละเสริมทักษะใหม่ให้กบ ั แรงงาน เพือ่ ให้เศรษฐกิจในช่วงหลัง การแพร่ระบาดของโควิด-19 มีความครอบคลุมและมีประสิทธิภาพมากยิง่ ขึน ้ ราคาน้�ำ มันทีอ่ ยูใ่ นระดับต่�ำ เสีย่ งทีจ่ ะทำ�ลายความพยายามในการลดผลกระทบ จากการเปลีย่ นแปลงสภาพภูมอิ ากาศในการฟืน ้ ฟูหลังการแพร่ระบาดของโควิด-19 การเพิม ่ การลงทุนเพือ่ เสริมศักยภาพการผลิตพลังงานหมุนเวียนเป็น หนึง่ ในแนวทางทีจ่ ะก่อให้เกิดการฟืน ้ ฟูทางเศรษฐกิจอย่างยัง่ ยืน (แผนภูมท ิ ่ี 1) รวมถึงอุตสาหกรรมท่องเทีย่ วก็จ�ำ เป็นทีจ่ ะต้องมีการปรับตัวให้เป็นมิตรต่อสิง่ แวดล้อมและเพิม ่ ผลิตภาพให้มากขึน ้ ซึง่ ในระยะฟืน ้ ตัวจะต้องมีการนำ�เทคโนโลยีดจิ ท ิ ลั เข้ามาปรับใช้ในภาคการท่องเทีย่ วด้วยโดยเฉพาะอย่างยิง่ ในเขต พืน ้
ตารางที่ 1 . กิจกรรมทางเศรษฐกิจที่คาดว่าจะหดตัวลงก่อนที่จะกลับมา ขยายตัวในปี 2564
ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายใน ประเทศแท้จริง การบริโภคภาคเอกชน การส่งออก การนำ�เข้า เงินเฟ้อ (ดัชนีราคาผู้บริโภค) ดุลการคลัง1 หนี้สาธารณะ1 ดุลบัญชีเดินสะพัด1
2018
2019
2020
2021
4.2
2.4
-6.9
3.5
4.6 3.3 8.3
4.5 -2.6 -4.4
-3.2 -19.2 -16.4
3.3 6.0 5.2
1.1
0.7
-1.1
1.8
-2.2 41.8 5.6
-2.6 41.2 7.0
-7.8 49.8 4.5
-6.8 55.8 4.9
หมายเหตุ: ร้อยละต่อ GDP (% of GDP) ที่มา: การคำ�นวณโดย OECD
แผนภูมิที่ 1. ส่วนแบ่งของอุปทานพลังงานหมุนเวียนอยู่ในระดับสูง
ที่มา: IEA, IEA World Energy Statistics and Balances Database.
OECD ECONOMIC ASSESSMENT OF THAILAND – EXECUTIVE INTRODUCTION SUMMARY . 5
การสนับสนุนเศรษฐกิจในระดับมหภาคมีความจำ�เป็น นโยบายเศรษฐกิจมหภาคที่เข้มแข็งทำ�ให้ประเทศไทยสามารถรับมือกับการภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ�รุนแรง ได้อย่างรวดเร็ว รัฐบาลได้ใช้นโยบายการเงินในการเพิ่มสภาพคล่องและสนับสนุนสินเชื่อได้อย่างรวดเร็ว ในขณะที่ใช้นโยบายการคลังในการบรรเทาผลกระทบจากการสูญเสียรายได้และการช่วยเหลือภาคธุรกิจ อัตราเงินเฟ้อทีล่ ดลงอย่างรวดเร็วไม่ได้มสี าเหตุมาจากราคาพลังงานทีป ่ รับตัว ลดลงเท่านัน ้ แต่ยงั เป็นผลจากอุปสงค์ทล่ี ดลง ประกอบกับความกังวลเกีย่ วกับ ภาวะเงินฝืดและทิศทางเศรษฐกิจอาจเข้าสูภ ่ าวะถดถอยอย่างรวดเร็ว ธนาคาร แห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ตอบสนองอย่างรวดเร็วด้วยการปรับลดอัตราดอก เบีย้ นโยบายสูอ่ ต ั ราทีต ่ �ำ่ สุดเป็นประวัตก ิ ารณ์ ซึง่ หากในอนาคตสถานการณ์ยงั ไม่ปรับตัวดีขน ้ึ ธปท. ยังสามารถใช้มาตรการผ่อนคลายทางการเงินเพิม ่ เติมได้ โดยอาจพิจารณาเครือ่ งมือทางนโยบายอืน ่ ๆ แทนการปรับลดดอกเบีย้ นโยบาย นโยบายการคลังให้ความสำ�คัญกับการช่วยเหลือทางการเงินเพือ่ บรรเทาผลกระ ทบต่อประชาชนและภาคธุรกิจ ภาครัฐมีการใช้เงินจำ�นวนมาก (ร้อยละ 14.8 ของ GDP) ในการดำ�เนินนโยบายการคลังเพือ่ ช่วยเหลือประชาชนทีไ่ ด้รบ ั ผลกระทบจากโควิด-19 โดยมีทม ่ี าจากงบประมาณทีเ่ หลือเพือ่ จัดสรรสําหรับ นโยบายใหม่ (Fiscal Space) ซึง่ เป็นผลจากการดำ�เนินนโยบายการคลัง อย่างรัดกุมซึง่ สามารถจำ�กัดหนีส้ าธารณะและการขาดดุลงบประมาณไม่ให้เกิน จากเพดานทีก ่ �ำ หนดในช่วงก่อนวิกฤติ ทัง้ นีห ้ ลังจากมาตรการปิดเมืองสิน ้ สุดลง ทรัพยากรทางการคลังควรถูกจัดสรรเพือ่ นำ�ไปใช้ในการกระตุน ้ การลงทุน และ ส่งเสริมศักยภาพการเติบโตทางเศรษฐกิจในระยะยาว (แผนภูมท ิ ่ี 2) ระบบภาษีและการโอนมีผลต่อการกระจายรายได้เพียงเล็กน้อย การจัดเก็บราย ได้ภาครัฐอยูใ่ นระดับต่�ำ และพึง่ พารายได้จากการเก็บภาษีมลู ค่าเพิม ่ (VAT) เป็นหลัก ซึง่ ไม่ได้เป็นการจัดเก็บภาษีในอัตราก้าวหน้าการเพิม ่ ขึน ้ อย่างรวด เร็วของประชากรสูงวัยจะส่งผลต่อเสถียรภาพทางการคลังในระยะยาว ดังนัน ้ จึงมีความจำ�เป็นทีจ่ ะต้องเพิม ่ รายได้จากการจัดเก็บภาษีเพือ่ รองรับค่าใช้จา่ ย ด้านสุขภาพและด้านสังคมทีจ่ ะเกิดขึน ้
แผนภูมิที่ 2. การยกระดับสู่การเป็นประเทศพัฒนาแล้วชะลอตัวลง
ที่มา: World Bank, World Development Indicators Database.
6. OECD ECONOMIC ASSESSMENT OF THAILAND – EXECUTIVE SUMMARY
การพัฒนาทักษะที่เหมาะสมเพื่อสร้างความมั่งคั่ง ไทยมีความโดดเด่นในด้านการขยายโอกาสทางการศึกษาการเข้ารับการศึกษาขั้นพื้นฐานในประเทศอยู่ในอัตรา สูง โดยเฉพาะในระดับประถมศึกษาที่สามารถเข้าถึงได้ครอบคลุมเกือบทั้งประเทศ จำ�นวนเด็กทีข ่ าดโอกาสทางการศึกษาลดลงอย่างมากในช่วงศตวรรษทีผ ่ า่ นมา ถึงแม้วา่ เด็กจากครอบครัวยากจนมากยังคงไม่ได้ไปโรงเรียน และอัตราการ หลุดออกจากระบบการศึกษายังอยูใ่ นระดับสูงในพืน ้ ทีช ่ นบทและในชุมชนที่ มีกลุม ่ ชาติพน ั ธุแ ์ ละกลุม ่ ทีม ่ ค ี วามหลากหลายทางภาษาซึง่ ส่งผลให้คะแนนประเมิน การเรียนของนักเรียนอายุ 15 ปี ในวิชาการอ่าน วิทยาศาสตร์ และคณิตศาสตร์ มีคา่ ต่�ำ กว่าค่าเฉลีย่ เมือ่ เทียบกับนักเรียนในกลุม ่ ประเทศ OECD และบาง ประเทศในเอเชีย (แผนภูมท ิ ่ี 3 )
แผนภูมิที่ 3. คะแนนแบบประเมิน PISA อยู่ในระดับต่ำ�
สัดส่วนของแรงงานทีม ่ ก ี ารศึกษาระดับสูงเพิม ่ ขึน ้ อย่างมีนยั ยะสำ�คัญ และมี บัณฑิตจบใหม่ในสาขาวิศวกรรมศาสตร์และอุตสาหกรรมการผลิต สังคม ศาสตร์และเทคโนโลยีสารสนเทศจำ�นวนมาก แม้วา่ ค่าจ้างสำ�หรับแรงงานที่ จบ การศึกษาระดับปริญญาจะยังคงมีอต ั ราทีส่ งู ก็ตาม แต่กม ็ แ ี นวโน้มทีจ่ ะลดลง ที่มา: OECD (2019), PISA 2018 Results (Volume I). เมือ่ เปรียบเทียบกับแรงงานทีจ่ บการศึกษาระดับอืน ่ อาทิ ระดับมัธยมศึกษา โดยมีขอ้ สังเกตถึงการขยายตัวของการอุดมศึกษาว่าอาจไม่ได้สอดคล้องกับ ควา มต้องการแรงงาน หรืออาจกล่าวได้วา่ ปริมาณบัณฑิตจบจากมหาวิทยาลัยที แผนภูมิที่ 4. การขาดแคลนทักษะแรงงานจำ�นวนมาก Shortage (+) and surplus (-) intensity, 2018 or latest เพิม ่ ขึน ้ นัน ้ มิได้สอดรับไปในทิศทางเดียวกันกับโอกาสการเข้าทำ�งานในระบบ เศรษฐกิจ ดังนัน ้ จึงควรให้ค�ำ แนะนำ�ด้านอาชีพทีเ่ น้นคุณภาพสูงและดำ�เนิน นโยบายเพือ่ กระตุน ้ ความต้องการกำ�ลังคนทักษะสูงในตลาดแรงงาน ความไม่สอดคล้องกันระหว่างทักษะและความต้องการแรงงาน ส่งผลให้เกิด การขาดแคลนแรงงานในหลายสาขาอาชีพและอุตสาหกรรม โดยเฉพาะอย่าง ยิง่ ในสาขาทีต ่ อ้ งใช้ความชำ�นาญ และงานธุรการสนับสนุน ตลอดจนสาขาทีใ่ ช้ ความเชีย่ วชาญเฉพาะด้าน เช่น งานฝีมอื งานทีเ่ กีย่ วข้องกับการค้า งานควบคุม เครือ่ งจักรและการประกอบชิน ้ ส่วน เป็นต้น (แผนภูมท ิ ่ี 4 ) การพัฒนาอุปสงค์และอุปทานของทักษะแรงงานให้มค ี วามสอดคล้องกันมี ความสำ�คัญอย่างมากในสถานการณ์ปจั จุบน ั นายจ้างในประเทศไทยสามารถ ใช้ประโยชน์จากการวิเคราะห์ประเภททักษะทีจ่ �ำ เป็นต่อการจ้างงาน และควร เข้ามามีสว่ นร่วมในการออกแบบโครงการฝึกอบรมและการพัฒนาหลักสูตร อาชีวศึกษา ซึง่ ในปัจจุบน ั ได้มก ี ารดำ�เนินการไปบ้างแล้วแต่จ�ำ เป็นจะต้องมี การขยายการดำ�เนินงานต่อไปในอนาคต
ที่มา: OECD, Skills for Jobs Database.
OECD ECONOMIC ASSESSMENT OF THAILAND – EXECUTIVE INTRODUCTION SUMMARY . 7
การขยายตัวของการค้าภาคบริการระหว่างประเทศ ภาคบริการเข้ามามีบทบาทและมีความสำ�คัญมากขึ้นในระบบการค้าระหว่างประเทศ (แผนภูมิที่ 5) หากเปรียบ เทียบกับภาคอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวซึ่งมีขนาดใหญ่ ภาคการบริการที่มีมูลค่าสูงยังคงมีขนาดที่เล็กกว่ามาก การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อภาคการท่องเที่ยวระหว่างประเทศ ประเทศไทย จึงควรให้ความสำ�คัญกับการส่งออกการบริการ ซึ่งจะช่วยฟื้นฟูเศรษฐกิจให้กลับเข้าสู่ภาวะปกติได้เร็วยิ่งขึ้น เทคโนโลยีสารสนเทศและการบริการขั้นสูงยังคงมีการดำ�เนินการทางอ้อมผ่านห่วงโซ่มูลค่าและยังเป็นส่วนสำ�คัญ ในภาคอุตสาหกรรมการผลิต ดังนั้นการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้ภาคบริการในส่วนนี้จะเป็นประโยชน์ต่อ ประเทศไทยในการปรับตัวเข้าสู่ห่วงโซ่มูลค่าโลกและช่วยเพิ่มความสามารถในการแข่งขันของภาคการผลิต กฎระเบียบทีเ่ ข้มงวดเป็นอุปสรรคต่อการขยายตัวของภาคบริการ การเปิดเสรี ภาคบริการจะช่วยฟืน ้ ฟูความสามารถในการแข่งขันของภาคบริการ และจะ ช่วยส่งเสริมผลิตภาพในภาคการผลิตทีเ่ กีย่ วเนือ่ งกับภาคบริการ ถึงแม้วา่ รัฐบาลจะตระหนักถึงความสำ�คัญในการเปิดเสรีภาคบริการ แต่ปจั จุบน ั ยังคง มีอี ป ุ สรรคจำ�นวนมาก โดยเฉพาะอย่างยิง่ กฎระเบียบทีเ่ กีย่ วข้องกับการเคลือ่ น ย้าย แรงงานทีม ่ ท ี ก ั ษะระหว่างประเทศและการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ เนือ่ งจากภาคการผลิตและภาคบริการมีความเกีย่ วพันกันการจัดการอุปสรรค ต่อการค้า สินค้าและบริการจึงต้องมีความสอดคล้องกัน แม้วา่ ประเทศไทย จะ เป็นส่วนหนึง่ ของการรวมกลุม ่ ทางการค้า แต่กย็ งั สามารถใช้ประโยชน์จากข้อ ตกลงสิทธิพเิ ศษทางการค้า (Preferential Trade Agreements หรือ PTAs) ทีม ่ งุ่ เน้นด้านบริการได้มากขึน ้ โดยข้อตกลงสิทธิพเิ ศษทางการค้า ซึง่ ประกอบด้วยการปฏิรป ู กฎระเบียบ“ภายในประเทศ”ทีส่ �ำ คัญ อาทิ ความตกลง หุน ้ ส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมภ ิ าค (RCEP) และข้อตกลงความครอบคลุม และความก้าวหน้าเพือ่ หุน ้ ส่วนทางการค้าภาคพืน ้ เอเชียแปซิฟก ิ (CP-TPP) จะ ช่วยให้ภาคการผลิตของไทยสามารถเข้าถึงผูใ้ ห้บริการได้อย่างมีประสิทธิภาพ มากยิง่ ขึน ้
การรวมกลุม ่ ทางการค้าได้สง่ ผลต่อการเคลือ่ นย้ายแรงงานและการปรับค่าจ้าง อย่างหลีกเลีย่ งไม่ได้ ดังนัน ้ จำ�เป็นต้องมีนโยบายบรรเทาผลกระทบสำ�หรับ แรงงานกลุม ่ ดังกล่าว นอกจากนี้ การเปิดตลาดจะส่งผลให้ภาคการผลิตมีความ ต้องการธุรกิจบริการทีม ่ ค ี วามซับซ้อนมากยิง่ ขึน ้ และมีความต้องการแรงงาน ทักษะสูงจำ�นวนมากยิง่ ขึน ้ โดยจะส่งผลกระทบต่อความไม่สมดุลของทักษะ แรงงานซึง่ เป็นปัญหาในปัจจุบน ั ดังนัน ้ เพือ่ ให้เกิดการใช้ประโยชน์จากการ ร่วมกลุม ่ สูงสุด ประเทศไทยจึงจำ�เป็นต้องยกระดับนโยบายในการพัฒนาทักษะ ทีม ่ อี ยูแ ่ ละการเสริมทักษะใหม่ส�ำ หรับแรงงานเพือ่ เพิม ่ ความยืดหยุน ่ ให้กบ ั ตลาดแรงงานโดยเฉพาะอย่างยิง่ การสนับสนุนให้มก ี ารปรับกำ�ลังแรงงาน ระหว่างรายสาขาและวิชาชีพต่างๆ เนือ่ งจากในแต่ละภูมภ ิ าคมีความแตกต่าง กันและสัดส่วนการจ้างงานภาคเกษตรในประเทศมีขนาดใหญ่ แผนภูมิที่ 5. ภาคบริการมีความสำ�คัญอย่างมาก
การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศมีความสำ�คัญต่อการขยายการส่งออกภาค บริการ ข้อจำ�กัดในการนำ�เข้า การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศได้รบ ั การ ผ่อนคลายในภาคการผลิตแต่ยงั ไม่เพียงพอสำ�หรับภาคบริการ ซึง่ การลดข้อ จำ�กัดของการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศไม่เพียงแต่จะช่วยกระตุน ้ การจ้าง งานและการส่งออก แต่จะส่งผลให้ผบ ู้ ริโภคได้รบ ั ประโยชน์ดว้ ยเช่นกัน
ที่มา: World Bank, World Development Indicators Database.
OECD Economic Surveys
ประเทศไทย ECONOMIC ASSESSMENT Thailand has made impressive economic and social progress over several decades. However, the COVID-19 crisis has interrupted this progress. Thanks to its sound macroeconomic policy framework, Thailand was well placed to respond rapidly to the sharp economic downturn. Nevertheless, achieving high-income country status will require, in addition to a strong recovery programme, a set of policy reforms focused on productivity growth and human capital accumulation. Thailand has made remarkable progress in expanding access to education, and the share of highly educated workers has increased significantly. Nevertheless, because of skills mismatches, substantial labour shortages have prevailed in a range of occupations and industries, which makes it important to improve vocational education and adult training programmes. As the demand for services has become important globally, Thailand has an opportunity to boost its exports of services, diversify its economic activity, and therefore become more resilient in the face of unexpected shocks. This would involve a focus on digital services and business-to-business services, which represent a large share of the value of manufacturing products. Focus on human capital, skills, digital technology, and high-value services would help Thailand resume strong economic growth and social progress after the COVID-19 crisis. SPECIAL FEATURE: HUMAN CAPITAL, TRADE IN SERVICES
oe.cd/thailand
© Shutterstock.com/ ws_photos (Coverpage) @ Shutterstock/ The Escape of Malee (p.5 - Top) @ Shutterstock/ Thongsuk Atiwannakul (p.5 - Center) @ Shutterstock/ FeelGoodLuck (p.5 - Buttom) @ Shutterstock/ Asuwan Masae (p.6) @ Shutterstock/ Travel mania (p.7)