Nakasaad sa DO 10 ang pagkakaroon ng 45 minutong pagtuturo sa mga guro na nagdulot ng malaking hamon sa mga mag-aaral na makasabay sa mabilisang pagkatoto na inaasahan ng patakaran.
“Instead of being helpful, it actually became a problem [be]cause of the fast-paced schedule that balances the learning schedule from minor to major subjects” pahayag ni Christine Dela Pena, mag-aaral. Bagamat layunin ng DepEd na magbigay ng pantay-pantay na oras para sa bawat asignatura, nahihirapan silang maglaan ng sapat na oras upang talakayin ang mga mas malalim na konsepto gaya ng Agham at Matematika.
“It affected my overall performance, instead of doing my best, my works became in minimum efforts, like for example in math, the time allotted is very limited in comparison to the hard given questions that I have to answer.” Pahayag ni Joan Carreon, grade 10-amethyst.
Ayon naman sa Teachers and Employees Association for Change, Education Reforms and Solidarity Inc. ang pilot implementation ng MATATAG kurikulum ay nagpapadagdag lamang sa stress at pagkapagod sa mga mag-aaral at guro.
“While the MATATAG Curriculum is designed to improve foundational skills, the piloting has led to increased workloads for teachers and students” pahayag ni Serain Molina ng TEACHERS Inc. PAGBABA NG MARKA
Tinatayang 61% mag-aaral ng MOGCHS ang nakaranas ng pagbaba ng marka sa kanilang unang markahang pagsusulit kompara sa pangalawang markahang pagsusulit na ikinadismaya ng karamihang mag-aaral ng MOGCHS.
“The decline of students scores from 1st quarter to 2nd quarter suggests that the limited time may not be sufficient as it seems because majority of the students have different learning environments that need to be complied with, which is crucial for equality of education,” Pahayag ni Ralph Ethan Abejuela, President ng Supreme Student Learners Government (SSLG).
Ayon sa mga mag-aaral, isa sa malaking sanhi nito ang pagpapatupad ng mabilisang pagtuturo, partikular sa mga major subjects gaya ng Agham at
Matematika dahil sa ‘overloaded’ na skedyul at paghihirap sa mas maraming takdang aralin at pagbabasa dala ng mas pinaikling class schedule.
“Magkatambak-tambak ang mga gagawin ng mga estudyante dahil sa pagbilis ng learning strategy na nagbubunga ng maliit na oras upang magpahinga o makapagself-study na kinakailangan for holistic development” dagdag ni Abejuela.
Nakasaad din sa World Bank of 2021, maaring magresulta sa paghihirap ang mabilisang pagtuturo kung saan mahihirapan ang mga mag-aaral na intindihin ang mga materyales para sa kanilang baitang.
Isa ito sa mga pangunahing pinatupad ni VP Sarah Duterte, dating kalihim ng DepEd bago sya bumaba sa kanyang pwesto noong June 2024.
FLEXIBLE KURIKULUM, IPAPATUPAD
Inaprubahan ni Sonny Anggara, bagong kalihim ng Department of Education ang ‘flexible’ na pagpapatupad ng MATATAG kurikulum sa ilalim ng DO12, s.2024 nitong ika-18 ng Setyembre, 2024 dulot ng samotsaring pagbabatikos ng mga guro at mag-aaral sa dating kurikulum.
Alinsunod DO12, s.2024 pinapayagan ang mga paaralan na magpatibay ng mga iskedyul na angkop sa kanilang ‘pangangailangan at kapasidad’ kabilang ang typology o ang uri at laki ng mga paaralan, kurikulum at pagkakaroon ng mga guro at mga silid-aralan,” gamit ang tatlong opsyon para sa mga iskedyul ng pagtuturo.
“To address challenges faced by teachers and schools in managing resources, the Department of Education has introduced flexible guidelines for the implementation of the MATATAG Curriculum,” pahayag ng DepEd. Pinangunahan naman ni Abdon R. Bacayana, PHD, dating Punong Guro ng MOGCHS ang mabilisang pag-aksyon ng MOGCHS sa pagpapatupad ng 55 minutong klase sa bawat asignatura bilang tugon sa pagrereklamo ng mga guro at mag-aaral sa sobra-sobrang pasanin ng DO10.
“The 45 minutes that comes with the DepEd Order No.10 is very complicated because of the fast paced learning that the teachers are expecting from us, and now that they have already switched to 55 minutes, I am very grateful.” saad ni Christine Mae Dela Pena, G10-Amethyst, magaaral
that the materials don’t deteriote,” saad ni Anggara. Naitatalang 464 laptops, kasama ang bags at accessories, 264 telebisyon ang naipadala sa Rehiyon 10 para sa 412 paaralan at 686 na guro. Binggit naman ng DepEd na tinutugunan pa rin nito ang logistical challenges na kinabibilangan ng pagkakaantala sa pamamahagi ng mga kagamitan dahil sa mga isyu sa warehouse sa 2020 at 2021. Matatandaang pinamunuan ni Leonor Briones ang departamento ng edukasyon mula 2016 hanggang 2022 sa ilalim ng administrasyong Duterte at sinundan naman ni VP Sara Duterte na bumaba sa pwesto na kanyang hinawakan mula 2022 at pinalitan ni Anggara noong Hulyo 2024.
KAMPUSEXPRES
AngarangSolusyon
MOGCHS Class Shifting, Aaksyonan
N LUCHIEBELLEA MORTOLA
Tinututokan na ni Juan Edgardo
‘Sonny’ Anggara, kalihim ng Department of Education (DepEd) ang pagsasagawa ng aksyon para sa mahigit isang dekadang ‘class shifting’ ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) sa isang pagpupulong nitong ika-10 ng oktubre, 2024.
Naitatalang nasa 98 silid-aralan ang nakatakdang ipapatayo ng DepEd sa pamamagitan ng demolisyon ng mga 2story buildings ng MOGCHS na inaasahang ipatutupad sa lalong madaling panahon.
"Now for that 98 classrooms, wala na tayong buildable space here, pero pwde tayong gamitin yung demolishon kase meron na tayong 3 buildings, subject for renovating na sya,” saad ni Abdon Bacayana, punong guro ng MOGCHS. Binanggit naman ni Anggara ang nakatakdang pagpapatupad ng Special Policy sa mga double shifts schools at pagpapalawak ng DepEd formula sa
Maintenance and Other Operating Expenses (MOOE) para sa mga paaralan.
“So the direction of the budgeting na ico-cover sa 2025 ha, so the one change using annual confirm, so one change meaning is to download moore MOOE in school, all schools,” banggit ni anggara. Matatandaang binisita ni Anggara ang limang paaralan sa Northern Mindanao na pinangunahan ang unang Deped Management Committee Meeting sa Cagayan de Oro bilang kaniyang kaunaunahang aksyon matapos ang opisyal na pagbaba ni Sara Duterte, Bise Presidente sa kaniyang posisyon sa DepEd.
Kaso ng Illegal Drugs sa Paaralan, Lumobo
The operation was initiated in response to concerns over the alleged rampant drug use in the school. The proactive measure aimed to ensure a safe and drug-free environment for the students and faculty of MOGCHS, Cagayan de Oro City.”
Gumulat sa publiko ang kaso ng paggamit at pagdadala ng illegal na droga sa Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) matapos mahuli ang apat na estudyante sa aktong humihithit ng marijuana sa loob ng kanilang silid-aralan.
Ipinagbigay-alam ng mga kaklase ang insidente sa mga pamahalaan ng eskwelahan na may dalang garapon ng marijuana.
Ayon sa report post ng PDEA Regional Office 10.
pagtaas ng kaso ng ilegal na droga sa Pilipinas mula 2023-2024 ayon sa PDEA
Kasunod ng insidente, nahuli ang isang estudyante na nagtatangkang pumasok sa paaralan dala ang isang pakete ng marijuana ngunit hinarangan umano ito ng mga security guard ng naturang eskwelahan.
“Nisulod siya sa morning. Pagsulod niya sa gate, ipa-open man ang bag… naa man ang marijuana, iyang gikuha kay isulod sa bulsa. Pagsulod niya sa bulsa, wala siguro na-sealed, nahulog ang marijuana sa salog,” saad ni Melende Catid, Punong Guro ng MOGCHS.
Ginagamit umano ang mga magaaral upang makapagbenta ng mga pinagbabawal na gamot sa loob ng paaralan.
"Drug personnel are using our young students in order to sell drugs within the school premises. That is the idea there and that has been proven,” saad ni Jasper F. Cañete, RGC Guidance Counselor III.
Pinabulaan ni Rolando ‘Klarex’ Uy, Cagayan de Oro City Mayor ang kamakailang pagrereklamo ng mga scholars sa pagka-antala ng tulong pinansyal ng mga mag-aaral matapos nitong maipabalita sa publiko ang diumano’y pagtatanggi nitong magpaliwanag.
“We also observed in the past few months that the LGU (Local Government Unit) is not transparent about the problem,” pahayag ni Neil Collins Velez, mag-aaral mula sa Xavier University –Ateneo de Cagayan.
Ayon kay Mayor Uy, merong mga kakulangan ang mga requirements na sinusumite ng mga scholars na nagdadahilan ng kanilang pagkakadelay sa scholar’s allowance.
Dagdag pa ni Ritchel Petalcurin Dahay ng City Scholarships Office (CSO), nakasunod sila sa master list ng grades na pinasa ng mga paaralan sa
Nakakustodiya na sa Cogon Police Station ang apat na mga estudyante kung saan ay haharap sa kasong paglabag sa RA 9165 o ang Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002.
Alinsunod sa RA 9165,isasailalim sa anim na buwang rehabilitasyon sa ilalim ng pangangalaga ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) ang mga menor-de-edad na nahuling gumagamit, nagtitinda, o may hawak na druga. "Kailangan nilang matapos yung sixmonths rehabilitation, after 6 months, eevaluate kayo ng DSWD kung pwede na kayong ibalik sa community nyo. Pero kung kaya pala naging involve kayo sa illegal drugs due to your parents, malabo na kayong ibalik sa community." ayon kay Rogelio L. Villanueva, PNP Drug Enforcement Group SOU-10, Isa sa mga PDEA na nagsagawa ng symposium. Nagsagawa ng Surveillance Operation ang Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) at Philippine National Police (PNP) upang matukoy ang pinagmumulan ng mga hinihinalang ilegal na droga.
scholarship program para makomperma na ang mga scholars ay pumapasok pa sa paaralan at nakakasunod pa sa requirements ng academic program. Nakatanggap umano ng P3,500 kada buwan ang mga city scholars na nagaaral sa University of Southern Philippines (USTP) habang ang mga nagmula sa malalayong barangay ay nakatanggap ng P1,500 bawat buwan.
“Ang mga allowances sa city scholars updated tanan… apan dili malikayan (delay) kay tungod pud kulang (ng requirements) nga gipangayo (ng Department of Education/Dep-Ed)” pahayag ni Mayor Uy.
Pagpapaigting ng seguridad, Pinapatupad
Nagpatupad ng masusing pagsusuri sa bag ng mga estudyante si Melende Catid, Punong Guro ng MOGCHS bilang tugon sa insedente habang mahigpit na pinapaimplementa ang pagsusuot ng school uniform sa loob ng paaralan.
Kaugnay nito, mahigpit na ipinagbabawal ang pagsusuot ng makeup, mga kulay na damit, skirt, shorts, at croptops. Nagsagawa naman ng random K9 paneling at inspeksyon sa mga silid-aralan at buong kampus ang PDEA ROX Seaport Interdiction Unit ng Misamis Oriental at ang K9 Narcotic Detection Dogs (NDDs) sa koordinasyon ng MOGCHS.
Ang operasyon ay isinagawa bilang tugon sa mga alalahanin tungkol sa umano'y laganap na paggamit ng droga sa paaralan. Ang proaktibong hakbang na ito ay naglalayong tiyakin ang isang ligtas at malinis na kapaligiran laban sa droga para sa mga estudyante at guro ng MOGCHS, Cagayan de Oro City.
KAMPUSEXPRES
Pinakamaliit na Arcade Game Machine, Nilihka ng Estudyante
mula Canada
NI PHOEBEN REYES
Posibleng makapag-ukit ng pangalan sa Guinness World Records ang isang estudyante mula sa Ontario, Canada matapos lumikha ng pinakamaliit na arcade maching sa buong mundo.
Ipinakita ni Victoria Korhonen, isang estudyante ng electromechanical engineering sa Fanshawe College, ang kanyang likhang arcade machine na may sukat na 2.5 inches ang taas, 1 inch ang lapad, at 1.3 inches ang haba.
Bagamat napakaliit, gumagana ito tulad ng isang regular-sized na arcade machine at nag-aalok ng classic arcade game na Pong.
Bilang bahagi ng opisyal na pagsusuri para sa Guinness World Record, isang civil engineering professor mula sa Fanshawe College ang nagsagawa ng sukat at pagsusuri sa arcade machine ni Victoria.
Kung mapapatunayan ang sukat nito, matatanggal ng kanyang likha ang kasalukuyang rekord na hawak ng isang arcade machine na may taas na 2.61 inches.
agpahayag ng petisyon laban sa pagpapatupad ng RA 12027 ang Alyansa ng Tanggol Wika sa mariing pagtanggal ng MTB-MLE matapos idiin ang sisi sa programa dulot ng kakulangan sa pondong pangedukasyon.
USONG-USOK
Paninigarilyo sa loob ng paaralan, lumubo
N LUCHIEBELLEA MORTOLA
Dumadagsa na ang mga mag-aaral na gumagamit ng e-cigarettes sa paaralan ng Misamis Oriental General Comprehensive High School matapos ang sunod-sunod na pagkahuli sa 3 mag-aaral.
Dumadagsa na ang mga mag-aaral na gumagamit ng e-cigarettes sa paaralan ng Misamis Oriental General Comprehensive High School matapos ang sunod-sunod na pagkahuli sa 3 mag-aaral. Kaugnay nito, mayoridad sa mga mag-aaral na nagsisigarilyo sa loob ng paaralan ang nahuli ng guro subalit karamihan ay hindi na
Alinsunod sa RA 12027 o Act of Discontinuing the Use of Mother Tongue as Medium of Instruction, ipapatanggal ang programang Mother TongueBased Multilingual Education (MTB-MLE) sa Kindergarten hanggang Grade 3 at pagbabawas ng asignaturang
filipino sa senior high school. Sumasalungat umano ito sa mga rekomendasyon ng Kagawaran ng Edukasyon (DepEd) at ng mga eksperto na maiangat ang kalidad ng pagkatuto at edukasyon sa bansa. “Ang pagtataguyod para sa
paggamit ng mga lokal na wika ay nagpapayaman sa mga karanasang pang-edukassyon ng mga mag-aaral, nagpapalaki sa kanilang mga pagkakakilanlan, at nagpapatibay ng pagkakaisa sa lipunan sa loob ng komunidad.” Pahayag ni Abegail Llido, Supreme Student Learners Government (SSLG) Vice President ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS). Kaugnay nito, tinutulan din ng 87% mag-aaral ng MOGCHS ang pagbabawas ng asignaturang Filipino sa Senior High School (SHS) na di-umano’y kasalukuyang isinasapinal ng
DepEd ang bagong kurikulumg para sa SHS kung saan magiging isa na lang mula sa dating tatlo ang mandatoryong asignaturang Filipino sa SHS. “Bago pa ang napabalitang planong bagong kurikulum sa SHS, matatandaan na nang ilabas ang MATATAG Curriculum ay inalis na rin ang Filipino sa Grade 1, kaya’t anumang pagbabawas o pagtatanggal ng asignaturang Filipino sa SHS ay panibagong dagok na naman sa pagtataguyod ng wikang Pambansa sa edukasyon.” Dagdag ng Tanggol Wika.
naipapadala sa Guidance Counselor at agad nang pinapatawag ang mga magulang at pinapadala sa Office of the Prefect of Discipline upang mabigyan ng tuwirang disciplinary actions.
“There are cases but mostly handled by the advisers or the prefect of discipline, usually kase inana na mga cases, major offences like that is send them directly to the prefect of discipline for disciplinary actions” pahayag ni Jasper F. Cañete, RGC Guidance Counselor III.
“These are mandated by our school policies already na renew na which is ipagbawal ang anyone to use any tobacco substances specially drugs or even drinking within the school grounds” dagdag ni Canete. Ayon naman kay Dexter Galban, DepEd Assistant Secretary, nakikipagtulungan na sila sa mga ahensya ng Departments of Health (DOH), Trade and Industry (DTI), at nterior and Local Government (DILG) upang mapaigting ang pagpapatupad ng mga I regulasyon sa paggamit ng vape. Batay sa pagsusuri ng Annual National Youth
Nakagawian na ng 42% mag-aaral ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) ang kadalasang paggamit ng Artificial Intelligence (AI) dahil sa kadalasang pagpapaliban sa mga takdang-aralin sa paaralan Batay sa pagsusuri, nasa 28% ng mga kabataan ang madalas nagpapawalang bahala sa mga aralin dahil sa mga ‘online games’ habang nasa 44% naman ang abala sa mga gawain gaya ng dance practice, research, loudest cheer ng intramural, at iba pa.
Kadalasang dahilan ng mga magaaral ang pressure sa deadline ng mga guro, kakulangan ng oras at dami ng aktibidad na kailangang aksiyonan.
“Kanang kara-kara na kaayo ta [tapos] strict pa jud sa deadline ang mga teacher, para pud mas madali akong trabaho kay dili ra sad baya [ang assignment] ang gina huna-huna nato, naa pay extra curriculum
Tobacco Survey (NYTS), bumaba mula 12.6% hanggang 10.1% ang mga mag-aaral na gumagamit ng Tabako sa highschool, habang nanatiling pinakakaraniwang ginagamit na produkto naman ang mga e-cigarette sa mga kabataan ng U.S.
“Tobacco use among youths has continued to decline; however, comprehensive and sustained implementation of evidence-based tobacco control strategies, including tobacco product regulation and enforcement, is needed to prevent and reduce all forms of youth tobacco product use.” Batay sa report na inilabas ng NYTS.
Nagbibigay ang 23 bansa ng komprehensibong mga serbisyo sa pagtigil na may buo o bahagyang saklaw ng gastos upang matulungan ang mga gumagamit ng tabako na huminto. Ito ay kumakatawan lamang sa 32% ng populasyon ng mundo ayon sa World Health Organization (WHO).
12.6%-10.1%
kampussarbey
Panaghiusa: Panimula ng bagong kabanata
Matagumpay na naidaos ang General Assembly na may temang "Voices Together, Stories as One" noong ika-27 ng Setyembre 2024 sa Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) na naglalayong pag- isahin ang bawat mamamahayag.
og buhatonon sa balay” saad ni Christine Dela Pena na madalas gumagamit ng AI. Habang karamihan sa mga kabataan ang gumagamit ng AI para sa mas mabilis na pagsagot sa mga takdang aralin, naitatalang nasa 57% naman ang nakikinabang nito para sa pagkakalap ng impormasyon.
“I sometimes use AI for me to be able to gain more information than what is being offered on google or other websites. Also, AI explains topics that I couldn’t understand unlike other platforms . It helps me learn effectively and adapt information faster than how I used to be,” pahayag ni Chloe Denise Canoy, isang mag-aaral na nasanay sa paggamit ng AI para sa pagkakalap ng impormasyon. Sa kabuuan ng datos, naitatalang nasa 21 mag-aaral ang gumagamit ng AI para mas mabilis nilang masagutan ang kanilang mga takdang aralin, habang nasa 29 naman ang gumagamit ng AI bilang batayan sa mga impormasyong gagamitin.
76%
gumagamt ng A para sa pagsagot ng takdang arain
14%
gumagamt ng A para matuto
10%
waang sagot/bang rason base sa ginawang sarbey sa MOGCHS
balitangkinipil
mula
sa ABC News
NI LUCHIEBELLEA MORTOLA
MULA SA UPI
SALITA AT KUHA NI AKIERA RODR GUEZ
Kakulangan ng impormasyon sa ARAL law, Pinuna
NI PHOEBEN REYES
Binabatikos ng mga magulang at mag-aaral ang kakulangan ng malinaw na impormasyon mula sa Department of Education (DepEd) ukol sa pagpapatupad ng Academic Recovery and Accessible Learning (ARAL) Law nang malagdaan ito nitong ika-18 ng Oktubre, 2024.
Ikinababahala ng mga mag-aaral ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) ang kasalukuyang krisis sa edukasyon partikular sa kamakailang pagpapatupad ng MATATAG kurikulum na 45 minuto na kalaunan ay ipinatigil at pinapabalik sa 5560 minutong iskedyul.
“This law was not directly being tested by the officials of DepEd to ensure the credibility and quality of this law. We just hope that this will nothing like the MATATAG curriculum which was stopped in the middle of the school year and have our grades drop; being the product of a failed plan” saad ni Joan Rain Carreon, G10-Amethyst.
Alinsunod sa RA 12028, naglalayon ito na mapabilis ang
pagbangon ng pagkatuto ng kalidad ng edukasyon ng bansa mula nang bumaba ang antas nito sa nagdaang pandemya, bagaman hindi partikular isinaad sa batas kung paano ito ipapa-implementa o kung saan galing ang fundings na gagamitin sa pagpapatupad ng nasabing patakaran.
The programs is vague without specifics on how the program will be implemented
N LUCHIEBELLEA MORTOLA
Sinimulan ng School Parents Teacher Association ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS-SPTA) ang School Uniform Policy sa paaralan para sa kaligtasan ng mga magaaral, nitong Ika-walo ng Enero, 2024.
Nilagdaan at Inaprubahan ito ng SPTA Officers at Punong guro, Abdon R. Bacayana noong Ika-apat ng Disyembre, 2023 kasunod sa DepEd order No.13 series 2022.
“The adoption of school uniform policy has been proven to enhance school safety by easily identifying students, preventing, unauthorized individuals from entering the premises and fostering a sense of unity among the learners,” isinaad sa Resolution No.008 series 2023, na ipinatupad ng MOGCHS-SPTA.
Kaugnay nito, kahit hindi ipinapairal ng Department of Education(DepEd) ang School Uniform Policy, nakadepende parin ito sa paaralan kung magpapatupad ng batas para sa kaligtasan ng mga estudyante.
NAIWASAN ANG DISKRIMINASYON
There is no specific funding mentioned; making program ineffective without pay budget to fronntline tutors”
pahayag ng isang netizen sa facebook ng post ng DepEd Philippines
Kaligtasan, Pinaigting sa Paaralan SALITA AT KUHA NI RHAYEVEN CODEROS
Sa pagsulong ng kahandaan sa sakuna, nagsagawa ang Misamis Oriental General Comprehensive High School ng malawakang earthquake drill upang subukin ang kakayahan ng mga mag-aaral na tumugon sa mga sakuna.
NI PHOEBEN REYES
Kampeon ang Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) matapos nakaraang Higalaay Marching Band Competition nitong Agosto 27, 2024.
Kaugnay nito, nakuha nila ang unang pwesto sa Best Band Marjorette na kung saan ay nag-uwi sila ng mga tropeo at nakatanggap ng P50,000 cash prize.
Another amazing and memorable day for me to experience We made the record as the first ever champion and Best Band Marjorette marching band competition in the history Higalaay Festival ” ani Leanne Ruelo Tion, MOGCHS Band Marjorette
Sumunod sa kanila ang Soka Gokai International at Gusa Regional Science High School na nagwagi ng P30,000 at P20,000. "Ang challenge nga among na face during practice kay ang tuloy-tuloy nga schedule. Dapat unta weekends rami magpractice, pero kung naa mi'y upcoming competitions, halos kada adlaw apil nalang mi mag practice bisag weekdays." ayon kay Khaira Suarez, miyembro ng MDLC. Dagdag niya, halos hindi na sila makakapag pokus sa kanilang mga akademikong pag-aaral dahil sa sobrang pagod dulot ng tuloy-tuloy na pag e-ensayo.
Kamakailan lang dahil sa pagpapairal ng School Uniform Policy mas naiiwasan na ng mga estudyante ang Diskriminasyon ukol sa kasoutan at socioeconomic disparities o mas tinatawag na pagkukumpara ng mga kasoutan.
Naitalang nasa 41 sa 50 na estudyante ang umamin na sila ay nakakaranas ng diskriminasyon sa kanilang kasoutan.
“Yes, I have experienced discrimination. Sometimes I wear outfits that express myself, but people often point it out and tell me I’m overdressing and pretending. It affects me because there have been times when I lost confidence in expressing who I truly am,” panayam ni Arianna Awitin, isang mag-aaral sa MOGCHS. Dagdag pa niya ang pagpapatupad ng batas na ito ay malinaw na nakakatulong dahil nakita rin niya kung gaano kalinis ang mga estudyante ay nakasuot ng kanilang uniporme.
“It does help lessen discrimination, especially in this period of socioeconomic disparities. Some might disagree, but sometimes, what you wear can lead to different assumptions about you as a person. These types of policies alone may not entirely solve safety concerns, but they can really contribute to the security and safety of the school,” saad ni Awitin. Sa kabilang banda, may mga mag-aaral parin ang nakakapasok sa paaralan kahit na hindi sumusunod sa batas.
“I would like the respected security department to not only check the uniform but also verify the student’s face by their ID. I have seen people wearing someone’s ID that clearly does not belong to them, possibly outsiders wearing the MOGCHS uniform with someone else’s ID,” banggit ni Awitin.
balitangkinipil
Pagpapahalaga sa Libre at Pantay na Edukasyon
Nakakagulat ngunit nakakadismaya ang sitwasyon ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS), isang pampublikong paaralan, kung saan patuloy ang pangongolekta ng bayarin mula sa mga mamag-aaral.
Ang School Parent-Teacher Association (SPTA) ay nangongolekta ng bayad mula sa mga magulang at mag-aaral upang tugunan ang mga pangangailangan ng paaralan, kahit na inaasahan sa mga pampublikong paaralan na libre ang edukasyon.
Bagaman sinasabing boluntaryo ang pagbabayad, ang mga estudyanteng magbabayad ay binibigyan ng "plus points" o karagdagang puntos sa mga asignaturang kanilang binayaran.
Marami ang nagtatanong, lalo na ang mga magulang: “Paano ito nagiging boluntaryo kung ang may kakayahang magbayad ay nakikinabang habang napag-iiwanan ang mga walang kakayahan?”
Ayon sa datos, 49% ng mga magulang ng mga mag-aaral sa MOGCHS ang hindi pabor sa ganitong patakaran, lalo na’t karamihan sa kanila ay mababa ang kita at nahihirapang bayaran ang lahat ng kontribusyon, kabilang na ang sa SPTA.
Sa kabilang dako, malaking suliranin ang kinakaharap ng paaralan pagdating sa pinansyal na
suporta.
Ang MOGCHS, na matatagpuan sa lungsod ng Cagayan de Oro, ay may pangalan na nagsisimula sa "Misamis Oriental", na nagiging sanhi ng kalituhan pagdating sa pagkuha ng pondo mula sa pamahalaang panlalawigan ng Misamis Oriental.
Kapag lumalapit ang paaralan sa lalawigan, sinasabi ng mga opisyal na hindi sila saklaw ng probinsya dahil nasa lungsod sila.
Isang ulat ang naiparating kay Sen. Sonny Angara, Kalihim ng Department of Education (DepEd), noong kanyang pagbisita, ngunit patuloy pa ring pinag-aaralan ang sitwasyon.
Ang mga gastusin ng paaralan tulad ng tubig, kuryente, at Wi-Fi ay dapat na libre, alinsunod sa Management Operation aand Other Expenses (MOOE).
Subalit dahil sa kanilang two-class shifting system, nadodoble ang paggamit ng mga pasilidad, na nagiging dahilan ng karagdagang gastos.
Ang pondo ng MOOE ay ibinabatay lamang sa bilang ng mga silid-aralan, hindi sa dami ng mga
mag-aaral, kaya't hindi sapat ang budget para sa pang-araw-araw na operasyon ng paaralan. programa na hindi lang tutulong sa paaralan Upang tugunan ang kakulangan sa pondo, si Principal IV Abdun Bacayana ay humingi ng tulong mula sa mga alumni ng paaralan noong nakaraang Grand Alumni Homecoming noong Agosto 2024.
Nais nilang makalikom ng pondo para makabili ng isang sasakyang magagamit ng mga mag-aaral sa mga kompetisyon. Sa isang panayam, binigyang-diin ni G. Bacayana ang pangangailangan ng paaralan ng karagdagang pinansyal na suporta.
Ang layunin ng mga pampublikong paaralan ay magbigay ng de-kalidad na edukasyon na dapat ay naaabot ng bawat mag-aaral, anuman ang kanilang kalagayang pinansyal.
Ang edukasyon ay isang karapatan, at hindi dapat gamitin ang mga plus points upang hikayatin ang mga mag-aaral at magulang na magbayad ng kontribusyon. Sa halip, mas makabubuti kung makakalikha ang paaralan ng mga kumikitang kundi magbibigay din ng masusing pagkatuto at paghahanda sa mga magaaral sa masalimuot na hamon ng buhay.
SPTA
anggintong bagwis
patnugutan 2024-2025
o ip n y o n
N PRECIOUSANGELCALINO
Karapatang Ninakaw
NI CHRISTINE MAE DELA PENA
Pundasyong Ibabangon
Sa kabila ng pagtanggap ng zero subsidy mula sa 2025 national budget, ang mga serbisyo ng Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) ay hindi mapipigilan
Malaking tulong ang PhilHealth sa mga Pilipinong kapos sa pera at walang pambayad sa hospital dahil mayroon silang mga programang nakakatulong sa mamamayan.
Ang kanilang ginagawa ay isang malaking hakbang para matulungan ang mga Pilipino na mabawasan ang kanilang problema sa pera at makatulong na rin sa mga nangangailangan.
Dapat din nilang bigyan ng pundasyon ang PhilHealth sapagkat ito ang isa sa mga tumutulong at nagbibigay hakbang tungo sa pagbabago dahil kung marami ang magbibigay ng pundasyon sa programang ito tiyak na aasenso at tataas ang ating ekonomiya.
Ayon sa sinabi ng ating Pangulong Ferdinand Marcos sa kanyang talumpati sa ceremonial signing ng 2025 General Appropriations Act, sinabi nya na titiyakin ng gobyerno na lalawak pa ang benepisyo ng
PhilHealth at titiyakin nya na walang mababawasan at sa halip ay tataas ito.
Ito ay isang magandang balita para sa mga Pilipino dahil nga ang ating ekonomiya ay patuloy na bumabagsak at ang mga presyo ay tumataas din kaya malaking tulong ito upang mabawasan ang kanilang gastusin.
Nararapat lang na tiyakin na mayroong idadagdag dito sapagkat mapupunta din naman ang mga pera sa mga pilipino at hindi sa korapsyon ng politika.
Malaking bahagi ang PhilHealth sa ating lipunan dahil ito ang madalas natin nasasandalan sa oras ng peligro kaya dapat lang suportahan ang programang ito. Ang pagtulong para lumago ang programang ito ay isang magandang ideya sapagkat maraming Pilipino ang matutulungan nito. Kailangan itong suportahan ng mga politiko para maayos ang kanilang pamamalakad. Kung ang talagang tungkulin nila ay ang tumulong sa mga tao ay susuportahan nila ito at hindi i-bubulsa ang mga pera ng sambayanan, sa halip ay ibigay na lang ito at itulong upang tayo ay magkaroon naman ng pagbabago ang ating bansa.
LIHAM PARA SA PATNUGOT
Mahal na Patnugot, Magandang araw po. Nais ko pong bigyang-pansin ang isang mahalagang usapin na madalas ay naisasantabi sa ating lipunan, ang mental na kalusugan, partikular na ang mga karamdaman tulad ng depresyon at pagkabalisa.
Sa kabila ng patuloy na pagdami ng mayroong mental na sakit dapat mas lumawak ang edukasyon hinggil dito, marami pa rin sa katulad kung estudyante ang nararanasan ang sitwasyon na ito. Hindi pa rin nawawala ang mga maling paniniwala na ang depresyon at pagkabalisa ay simpleng kalungkutan lamang o "kakulangan ng lakas ng loob." Dahil dito, maraming indibidwal ang nag-aatubiling humingi ng tulong dahil sa takot na husgahan o hindi maintindihan.
Napakahalaga ng papel sa pagbibigay suporta sa mga taong may pinagdadaanan sa kanilang mental na kalusugan. Dapat nating ipakita na ang paghingi ng tulong ay hindi tanda ng kahinaan kundi ng tapang at lakas ng loob para harapin ito.
Hinihikayat ko po ang ating paaralan na higit pang magbigay-diin sa pagbabahagi ng impormasyon tungkol sa mental health. Magsagawa po tayo ng mga proyekto ukol dito, magbahagi ng mga kwento ng pag-asa, at palakasin ang advokasiya para sa serbisyong pangkalusugan ng isip.
Sa pagtutulungan nating lahat, maari nating mabigyan ng boses ang mga tahimik na dumaranas ng sakit at makapagtayo ng isang lipunang mas bukas at handang umunawa.
Nakakabahala ang nangyayari sa kababaihan ng Afghanistan dahil sa mahigpit na mga patakarang kanilang sinusunod sa ilalim ng Taliban Kailangang itigil na ang pagmamaltrato sa kababaihan dahil unti-unti na silang nawawalan ng karapatang magsalita, lumabas ng bahay, at higit sa lahat, makapagaral Na-aalarma na ang sangkatauhan sa nararanasan ng bawat kababaihan sa Afghanistan, kaya kinakailangang sugpuin ang hindi patas na sistema ng Taliban
Sa paglipas ng panahon, patuloy pa rin ang pagdagsa ng mga maling impormasyon na nakakaapekto sa pananaw ng mga tao Ang pagkalat ng fake news ay banta sa buong mundo sapagkat naglalahad ito ng mga maling impormasyon at kaya nitong linlangin ang madla sa kung ano ang kanilang nababasa Ito ay ang paggawa ng mga kwentong hindi totoo at panloloko na nagdudulot ng mga kapahamakan lalong lalo na sa social media dahil ito ay isang plataporma na bukas para sa lahat at maari ito maging banta sa seguridad Dapat itigil na ito sapagkat maraming tao ang naa-agrabyado pati narin ang mga taong nakatutok sa mga social media at naniniwala sa kung ano ang kanilang nababasa at nakikita
Hindi sa lahat ng panahon ay tama ang mga impormasyon na iyong nakikita, kaya huwag madaling maniwala sa kung ano ang iyong naririnig o nakikita dapat marunong ka umunawa ng mga impormasyon at maari mo itong imbestigahan para malaman mo kung totoo ito o hindi. Maraming kayang gawin ang social media platforms at kaya nitong magmanipula ng isipan para makapanloko at manira ng ibang tao. Maging pamagmasid sa mga balitang iyong nakakalap at mag-ingat sa mga possibleng mangyari dahil hindi natin batid kung ano ang susunod na mga pangyayari.
Maraming salamat po sa pagbibigay-pansin sa usaping ito.
Lubos na gumagalang, Precious Angel Calino
editoryal
Maling
NI PRECIOUSANGELCALINO
Ayon sa Webwide News maraming tao ngayon ang nakakakuha ng balita mula sa mga social media site at kadalasan ay mahirap sabihin kung ang mga kuwento ay kapani-paniwala o hindi. Ang sobrang karga ng impormasyon at ang pangkalahatang kawalan ng pag-unawa sa kung paano gumagana ang internet ng mga tao ay pagdami din ng mga pekeng balita o mga kwentong panloloko. Ang mga social media site ay maraming kayang gawin dahil ito ay nagagamit ng lahat at kaya nitong ma -nira ng buhay. Hindi napipigilan ang mga ganitong pangyayari sapagkat hindi natin kontrolado ang social media kaya huwag madaling maniwala sa kung ano ang nakasaad sa balita.
Umabot na sa 1,000 araw ang pagbabawal ng Taliban sa pag-aaral ng mga batang babae lampas 12 taong gulang, sa kabila ng pandaigdigang galit at panawagan para ibalik ang edukasyon. Ang kabataan ang susi ng kinabukasan, ngunit kapag tinanggalan sila ng karapatang magaral dahil lamang sa kanilang kasarian, nagiging malaking problema ito. Hindi uunlad ang bayan kung kalahati ng populasyon ay iniwan at ninakawan ng karapatan na mag-aral o magtrabaho. Nawawasak ang mga pangarap ng kababaihan dahil sa "male dominance" sa bansa, na hindi nakakatulong sa paglago at nakakasira rin sa ambisyon ng isang indibidwal.
Ayon kay Catherine Mary Russell, Executive Director ng United Nations International Children’s Emergency Fund (UNICEF), ang edukasyon ay nagpoprotekta at nagpapalakas sa kababaihan laban sa mga panganib at sakuna. Mahalaga ang edukasyon dahil dito hinuhubog ang isang bata upang maging matagumpay sa hinaharap. Kaya’t ang oportunidad
na makapag-aral ay dapat para sa lahat; hindi dapat pagbawalan ang kababaihan na makamit ang kanilang pangarap na makatapos ng pag-aaral at makapagtrabaho para sa sariling pag-unlad. Hindi lamang ang panganganak at pag-aalaga ng bata ang papel ng kababaihan, kundi ang pag-ambag sa lipunan bilang indibidwal na tumutulong sa kapwa sa pamamagitan ng kanilang natapos na kurso. Ang pag-aaral ay hindi dapat nakabatay sa kasarian ng isang kabataan, at walang sinuman ang may karapatang tanggalin ito sa kanila. Kailangan ng aksyon mula sa United Nations upang magbigay ng tulong sa mga mamamayan ng Afghanistan na inaapi, at labanan ang paghahari ng Taliban. Dapat din maging aktibo ang kababaihan sa buong mundo sa pagbibigay ng suporta sa kababaihan sa Afghanistan. Tulungan silang makamit ang kanilang ipinaglalaban na "Women’s Rights," lalo na sa panahon ngayon, kung kailan ang pagkakapantay-pantay ay isinusulong at sinusuportahan ng karamihan.
Halaman ng Tukso, Kinabukasang Bago
NI CHRISTINEREANCOJETIA
Kagyat na aksyon ang kailangan upang matugunan ang lumalalang problema ng paggamit ng marijuana sa mga Misamis Oriental General Comprehensive High School
Apat na senior high school students ng Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) ang nagdala umano ng isang garapon ng marijuana sa loob ng silid-aralan. Sila ay nahuli matapos silang ireport ng kanilang mga kaklase sa mga awtoridad ng paaralan.
Ayon ni Gerardo "boboy" Sabal "... kaning Misamis Oriental General Comprehensive High School nagkuyanap na ang illegal na druga diha sa sulod kay sa reports nga among nadawat tulo ka kaso...naay mga estudyante nga nasapon paggamit sa illegal na druga diha sa sulod sa isa ka classroom...duha ka kaso na pag inspection sa mga bag diha sa mga estudyante naay mga marijuana na nasikop ug nakuha during inspection...". Nagpatupad na ng mahigpit na seguridad ang paaralan habang nagsasagawa ng surveillance operations ang pulisya at Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) para matukoy ang pinagmulan ng umano'y iligal na droga.
Ang paggamit ng marijuana ay mayroong malubhang panganib. Nakakasira ito sa mga kognitibong function, na nakakaapekto sa memorya, konsentrasyon, at kakayahan sa paggawa ng desisyon. Maaari itong magdulot ng mga problema sa kalusugang pangkaisipan tulad ng pagkabalisa, depresyon, at psychosis, lalo na sa mga kabataan. Mayroon itong potensyal na maging sanhi ng pagkagumon, at maaaring maging mahirap ang mga sintomas ng withdrawal. Hindi lamang ito nakakasama sa indibidwal, ngunit maaari rin itong magkaroon ng negatibong epekto sa kanyang mga relasyon, sa kanyang pag-aaral, at sa kanyang pangkalahatang kalidad ng buhay. Sa kabila ng mga pagsisikap na i-legalize ito sa ilang mga lugar, hindi maitatanggi ang malinawat mapanganib na epekto ng marijuana sa kalusugan at kagalingan ng tao.
o pi n y o n
NI PRECIOUSANGELCALINO
Patuloy pa rin ang pagtaas ng teenage pregnancy sa Pilipinas, ito ay isa sa problema na kinakaharap ng ating bansa. Ang suliranin na ito ay isang malaking problema sa pagkontrol ng populasyon at paghirap ng ating kapwa, ito ang isa sa dahilan kung bakit hindi umunlad ang ating ekonomiya. Nakababahala na ang pangyayaring ito, hindi dapat ito isantabi dahil buhay ng mga kabataan ang nakasalalay dito. Ani nga ni Jose Rizal, "ang kabataan ang pag-asa ng bayan" ngunit para bang kabataan na ang sumisira sa ating bayan.
Ayon sa datos ng Philippine Statistics Authority (PSA), 59 kabataan na nasa 15-taong gulang pababa ang nabuntis, sa bawat 100,000 populasyon. Nakagugulat ang pangyayaring ito sapagkat palaki ng palaki ang populasyon sa Pilipinas at tila wala ng kontrol para rito, kailangan ng gumawa ng mga hakbang para maagapan ang paglala ng teenage pregnancy sa Pilipinas. Nangyayari ito dahil sa kakulangan ng edukasyon at disiplina ng mga kabataan, maraming kabataan na ang nasangkot sa mga bisyo na hindi naman inirerekomenda sa kanila.
Ayon sa Save the Children, ang edukasyon sa pakikipagtalik sa mga tahanan at paaralan at higit pang mga serbisyong pangkalusugan para sa kabataan ay mahalaga sa Pilipinas upang matugunan ang 35% na pagtaas ng mga pagbubuntis ng mga batang babae na may edad na 15 pababa. Sa pagtaas ng prosyento
Balatkayong katotohanan N LUCHIEBELLEA
MORTOLA
Nakagagalak ang unti-unting pagpapa-unlad ng bansa ukol sa teknolohiya at siyensya na alam nating lahat ay isang malaking ambag para sa ikabubuti ng ating bansa, ngunit kasabay nito ay unti-unti na rin tayong nagpapasakop sa Artificial Intelligence (AI) na isang produkto ng makabagong teknolohiya
Sa kadalasan nating pagba-browse sa mga sikat na social media website at video platform, kapansin-pansin ang madalas na paglitaw ng mga videos sa Tiktok kung saan merong mga balitang minamanipula ng mga video editors ang isang balita kung saan bumubuo sila ng isang video gamit ang mga boses at salita ng news reporters, pinuputol at gumagamit ng ibang boses para mabuo ang isang tila makatotohanang balita. Madalas kong nababasa sa comment section ang tanong ng mga manonoud, “totoo ba to?” pero kung oobersabahan ko ng mabuti, ay mapapansin mo na paiba-iba ang boses ng nagsasalita na nagpapatunay na manipulado ang
kailangan natin umaksyon at gumawa ng paraan upang mapigilan ito. Ang ganitong klase na suliranin ay mas apektado ang kababaihan kaya ingatan natin ang ating mga sarili sapagkat ito ay isang kayamanan na hindi basta-bastang nakukuha. Sa pag-usbong ng mga ganitong pangyayari, lagi natin tandaan na ang edukasyon ay isang malaking sandata para sa bagong bukas. Tayo ay gumawa ng programa tulad ng pagtuturo sa kung ano ang kahihinatnan kung gagawin mo ito, huwag kang magpadala sa kuryosidad. Alamin at isipin ang mga possibleng mangyari sayo kapag nagpadala ka sa iyong isipan. Buksan mo ang iyong isipan at huwag magpadalos-dalos sa iyong mga desisyon, laging tandaan maraming opportunidad ang naghihintay sayo kaya huwag mo itong sayangin sa isang maling desisyon na kayang baguhin ang iyong buhay.
pinapakitang palabas. Nagiging kasangkapan lamang ito sa mas mahirap na pakikipaglaban ng mga mamamahayag para ipahayag ang katotohanan sa mata ng publiko kasabay ng pagsugpo sa patuloy na lumalagong maling impormasyon sa Pilipinas. Isa man ito sa malalaking suliranin ng pagpapahayag, ngunit nagiging kasangkapan din ito upang mas mapalaganap ng mga mamamahayag ang impormasyon gamit ang mga video platform na kasalukuyang nakakatulong sa mga tao upang malaman ang kasalukyang pangyayari sa Lipunan. Sa malawakang paglaganap ng maling impormasyon sa ating bansa, ‘di maikakaila na meron paring Pilipino ang magbibigay ng makatotohanang balita upang patunayan na di kailanman maitatago ng pagmamanipula ang katotohanan.
DIBUHO N IVECAMILLEA
mpormasyon
Nakakatakot ngayon ang isyu na sumisira sa demokratikong proseso sa maraming bansa, kabilang dito ang Pilipinas. Ito ay nangyayari kapag ang mga kandidato ay nag-aalok ng pera o mga regalo sa mga botante kapalit ng kanilang mga boto. Ang gawaing ito ay hindi lamang nakakasira sa proseso ng elektoral ngunit nalalagay din sa panganib ang integridad ng pamamahala. Ang Presidential Anti-Corruption Commission, gaya ng naka-highlight sa opisyal na website nito, ay binibigyang-diin ang kahalagahan ng pagtugon sa pagbili ng boto upang mapaunlad ang isang patas na kapaligiran sa elektoral.
Sa paglipas ng mga taon, naging laganap ang pagbili ng boto, partikular sa panahon ng halalan. Kadalasang ginagamit ng mga kandidato ang pagsasanay na ito bilang isang paraan upang matiyak ang tagumpay, sa paniniwalang ito ay mabilis na paraan upang makuha ang suporta ng mga nasasakupan. Ang pamamaraan na ito ay maaaring may kinalaman sa mga direktang pagbabayad ng cash, pamamahagi ng mga kalakal, o kahit na mga pangako ng mga benepisyo sa hinaharap.Sinasamantala ng katwirang ito ang kahinaan ng mga botante sa ekonomiya na maaaring makaramdam ng pressure na tumanggap ng salapi kapalit ng kanilang mga demokratikong karapatan. Mga kahihinatnan ng pagbili ng boto ay lumampas sa agarang pagpapalitan ng pananalapi. Sinisira nito ang tiwala ng publiko sa mga halal na opisyal at sinisira ang prinsipyo ng malaya at patas na halalan. Ang mga botante na tumatanggap ng pera ay maaaring makaramdam na obligado silang bumoto sa paraang hindi nagpapakita ng kanilang tunay na mga kagustuhan, at ang baluktot na kaisipan nito ay maaaring humantong sa isang hindi kinatawan na pamahalaan. Halimbawa, noong 2019 na halalan sa Pilipinas, ang mga ulat ay nagsasaad ng talamak na pagbili ng boto, partikular sa mga rural na lugar kung saan ang mga botante ay mas madaling kapitan sa gayong mga taktika dahil sa kahirapan sa pananalapi. Upang labanan ang pagbili ng boto, ang pamahalaan at mga organisasyon ng lipunang sibil ay dapat magtulungan upang itaas ang kamalayan tungkol sa mga implikasyon nito. Ang mga kampanyang pang-edukasyon ay maaaring
samganumero
15naedad
magbigay ng kapangyarihan sa mga botante, na tumutulong sa kanila na maunawaan ang kanilang mga karapatan at ang kahalagahan ng kanilang mga boto. Higit pa rito, ang mas malakas na pagpapatupad ng mga batas sa halalan ay mahalaga. Ang Commission on Elections sa Pilipinas ay naging aktibo sa pagsubaybay at pagpaparusa sa mga aktibidad sa pagbili ng boto, ngunit ang bisa ng mga hakbang na ito ay kadalasang nakadepende sa pampublikong kooperasyon at pagbabantay. Sa mga nakalipas na taon, ang teknolohiya ay lumitaw din bilang isang kasangkapan upang labanan ang mga maling gawain sa elektoral. Ang mga platform ng social media, halimbawa, ay maaaring magamit upang mag-ulat ng mga pagkakataon ng pagbili ng boto, na naglalagay ng presyon sa mga awtoridad na kumilos. Bukod pa rito, ang paghikayat sa whistleblowing ay maaaring lumikha ng isang kapaligiran kung saan ang mga botante ay nakakaramdam ng ligtas na pag-uulat ng mga tiwaling gawi ng walang takot sa paghihiganti. Pagbili ng boto ay isang malawakang isyu na nagbabanta sa demokratikong integridad ng mga halalan. Ang pagtugon sa pormang ito ng katiwalian ay nangangailangan ng maraming aspektong diskarte na kinasasangkutan ng edukasyon, pagpapatupad, at paggamit ng teknolohiya. Sa pamamagitan ng pagpapatibay ng isang kultura ng integridad at pananagutan, ang mga bansa ay maaaring magtrabaho tungo sa tiyak na patas kinatawan ang bawat halalan, at sa huli ay nagpapalakas ng tiwala ng mga mamamayan sa kanilang mga demokratikong institusyon.
Isang Bagong Henerasyon ng Pagbabago
N RAINCYJADMAN
Pandaigdigang kilusan ng kabataan ay nakakuha ng makabuluhang momentum sa mga nakaraang taon, habang ang mga kabataan sa buong mundo ay nagkakaisa upang tugunan ang mga mabibigat na isyu tulad ng pagbabago sa klima, hustisyang panlipunan at repormang pampolitika Ang kilusang ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng magkakaibang pakikilahok, kasama ang mga kabataang indibidwal na gumagamit ng social media at mga digital platform upang palakasin ang kanilang mga boses at ayusin ang mga sama-samang pagkilos Isinasaad ng mga ulat na humigit-kumulang 50% ng pandaigdigang populasyon ay wala pang 30 taong gulang, na binibigyang-diin ang mahalagang papel na ginagampanan ng demograpikong ito sa paghubog ng hinaharap
Isa sa mga pinakakilalang aspeto ng pandaigdigang kilusan ng kabataan ay ang pangako nito sa pagpapanatili ng kapaligiran. Ang mga inisyatiba na pinamumunuan ng mga kabataan, gaya ng kilusang Fridays for Future na inspirasyon ni Greta Thunberg, ay nagpakilos sa milyunmilyong estudyante na mag-welga para sa pagkilos sa klima. Tinatayang mahigit 1. 4 milyong estudyante ang lumahok sa mga climate strike sa mahigit 125 bansa noong 2019 lamang. Itinatampok ng kilusang ito ang
pagkaapurahan kung saan tinitingnan ng mga kabataan ang krisis sa klima, na nagpapakita ng malinaw na kahilingan para sa pagkilos ng pamahalaan at pagbabago ng patakaran.
Bilang karagdagan sa adbokasiya sa kapaligiran, ang mga kabataan ay lalong nagiging vocal tungkol sa mga isyu sa hustisyang panlipunan. Ang mga paggalaw tulad ng Black Lives Matter ay nakakita ng malaking pakikilahok ng mga kabataan, partikular na bilang tugon sa mga pagkakataon ng hindi pagkakapantay-pantay ng lahi at kalupitan ng pulisya. Ayon sa isang pag-aaral na isinagawa noong 2020, humigitkumulang 60% ng mga kalahok sa mga protesta ng Black Lives Matter ay wala pang 30 taong gulang, na nagpapakita ng mahalagang papel na ginagampanan ng mga nakababatang henerasyon sa mga mapaghamong sistematikong kawalangkatarungan. Ang demograpikong ito ay hindi lamang nagsusulong para sa pagbabago ngunit binabago rin ang mga pag-uusap tungkol sa lahi, katarungan, at karapatang pantao sa isang pandaigdigang saklaw. Pakikisangkot sa pulitika ay isa pang mahalagang bahagi ng kilusang kabataan. Sa ngayon, ang mga kabataang botante ay mas aktibo sa politika kaysa dati, kadalasang ginagamit ang social media upang maikalat ang kamalayan tungkol sa mga kandidato at mga isyu na mahalaga sa kanila. Sa
maraming bansa, tulad ng United States at Sweden, tumaas nang malaki ang bilang ng mga kabataan sa halalan. Halimbawa, sa mga kabataan sa halalan. Halimbawa, sa 2020 U.S. presidential election, ang partisipasyon ng botante sa mga may edad na 18 hanggang 29 ay tumaas sa humigitkumulang 50%, na minarkahan ang isang kapansin-pansing pagtaas kumpara sa mga nakaraang halalan. Pandaigdigang kilusan ng kabataan ay nagpapakita ng kapangyarihan at impluwensya ng mga kabataan sa pagtataguyod para sa makabuluhang pagbabago. Tinutugunan man ang mga isyu sa klima, pakikipaglaban para sa katarungang panlipunan, o pakikisali sa pulitika, ang mga kabataan ang nangunguna sa mga kilusang humahamon sa status quo. Habang patuloy na lumalaki ang demograpikong ito at iginigiit ang impluwensya nito, aasahan ng mundo ang hinaharap na hinuhubog ng hilig at dedikasyon ng mga kabataang lider nito. Ang pakikilahok ng mga kabataan sa mga mahahalagang kilusang ito ay hindi lamang nagpapayaman sa pandaigdigang diskurso ngunit nagpapalakas din ng pag-asa para sa isang mas napapanatiling at pantay na mundo.
mga P ipnong mag-aara na nasa pinakamababang resultangPISA
isang paaran ng komunikasyon; ito ay pundasyon ng ating kultura at ang salamin ng ating kaluluwa. aaral na Pilipinong may edad na 15 ay nasa pinakamababa sa matematika, agham, at pagbasa. Sa pagitan ng 2018 at 2024, kakaunti lamang ang pag-unlad sa mga resulta. Ang kasabihan ni rizal na ang wika ay higit pa sa
Ang pagiging isang nagtatra estudyante ay patunay ng determinasyon at katatagan An pangangailangan sa akademya trabaho ay maaaring maging na ngunit maraming indibidwal, lal mga kababaihan ang matagum naaabot ang mapaghamong lan ito Nakasalalay ang tagumpay nagtatrabahong estudyante sa epektibong pamamahala ng ora pamamagitan ng paglikha ng detalyadong iskedyul na tumut mga klase oras ng trabaho ora aaral, at personal na mga komit maaaring ma-optimize ng mga estudyante ang kanilang oras a manatiling organisado Mahalag tamang prioritization ng mga ga upang matiyak na matugunan a pinakamahalagang takdang-ara deadlines
Sa pagitan ng trabaho at pag-aaral, mahalaga ang tamang balanse. Ang labis na trabaho ay maaaring magdulot ng burnout, na maaring makaapekto sa iyong pagganap sa paaralan at sa trabaho. Mahalaga rin na maglaan ng sapat na oras para sa pahinga at pagpapahinga upang mapanatili ang iyong kagalingan.
Para maraming kababaihan, ang pagiging isang nagtatrabahong estudyante ay isang mahalagang hakbang patungo sa kalayaan sa pananalapi at pagsasarili. Sa pamamagitan ng pagsasama ng edukasyon at trabaho, maaaring palakasin ng mga kababaihan ang kanilang tiwala sa sarili. Ang matagumpay na pagharap sa iba't ibang responsibilidad ay nagpapataas ng kanilang pagpapahalaga sa sarili at nagtataguyod ng isang \can-do\ na pananaw. Ang pagkakaroon ng praktikal na karanasan sa trabaho habang nagpupursigi ng isang degree ay nagbubukas ng mga pinto sa mas malawak na hanay ng mga oportunidad sa karera. Ang pagtutugma ng trabaho at pag-aaral ay naglilinang ng mahahalagang kasanayan tulad ng pangangasiwa ng oras, pagsasaayos ng mga suliranin, at kakayahang mag-adjust. Maraming nagtatrabahong estudyante ang tumutulong sa kanilang mga pamilya sa aspetong pinansyal, na nag-aambag sa kanilang komunidad at nagbibigay-buhay sa mga darating na henerasyon.
Ang mga nagtatrabahong estudyante, lalo na ang mga kababaihan, ay sumasagisag sa diwa ng katatagan at determinasyon. Sa pamamagitan ng pagbabalanse sa mga pangangailangan ng akademya at trabaho, hindi lamang nila nakakamit ang kanilang mga layunin sa edukasyon ngunit nag-aambag din sila sa kanilang mga komunidad at pinagbibigyan ang kanilang sarili. Ang paglalakbay ay maaaring maging mapaghamong, ngunit hindi matimbang ang mga gantimpala. Habang mas maraming kababaihan ang nagsusumikap para sa mas mataas na edukasyon habang nagtatrabaho, binabago nila ang mga hadlang at hinuhubog ang isang mas patas na kinabukasan.
Namulat ang kabataan sa mga isyung napapanahon simula noong bumukas ang kanilang isipan sa lipunang puno ng kontrobersya, sabi nga ng pambansang bayani Ang kabataan ang pag-asa ng bayan ’ Sa murang edad mulat na sa realidad, nasa kamay nila ang kinabukasan na siyang nagbibigay ng pag-asa sa hinaharap ng bansa at magiging inspirasyon sa ibang henerasyon Ang kabataan ay may malaking bahagi sa pagbabago ng lipunan; sila ay may kakayahang mag-isip ng mga bagong perspektibo sa mga kinakaharap ng lipunan
Sa modernong panahon sanay na sa sosyal medya ang kabataang Pilipino sila ay mga may mahalagang papel sa lipunan, dito laging aktibo ang mga kabataan sa pag-alam ng mga isyu sa bansa na nagtutulak para sa pag-unlad ng li -punan. Sa kasana -yan sa teknolohiya nahuhubog ang kanilang isipan at napapadali nilang analisahin ang mga isyu, kahit na -papanahon o lu -mang usapin hinaha -lungkat ng karamihan.
Mahalaga ang papel na ginagam -panan ng mga kabataan dahil sila ay may karapatang magpahayag, mang -husga, at pumili. Sila ang nagsisilbing boses sa mga inaapi at nang-aapi, mapa -kalikasan, karapatang pantao, o edukasyon nangingibabaw ang kanilang tinig sa pagta -taguyod ng kapayapaan sa mahahalagang isyung panlipunan.
Marami na ang mga isyu ang dumating na tina -lakay ng karamihan, katulad na lang sa pakikibahagi ng mga kabataang Pilipino na pumili ng mga namumuno na noon pa ma’y pumutok na sa sosyal medya. Sa gayon, ang mga kabataan ay may kakayahang mag-isip nang malalim at magkaroon ng mga bagong perspektibo sa mga problema ng lipunan. Sa mga suliranin na kinakaharap ng Pilipinas malaki ang kanilang tungkulin sa lipunang kanilang ginagalawan, dahil sa kanila
nabibigyan ng boses ang mga nasa laylayan na hindi nabibigyan ng tsansa magsalita sa kanilang karapatan. Gamit ang kanilang makabuluhang kaalaman at kasanayan sa mga nangyayari sa mamamayan ay hakbang tungo sa isang mas magandang hinaharap.
Kagustuhan ng mga kabataan na lutasin ang isyu sa komunidad sila ay mga mamamahayag ng mga isyu ng lipunan at magbigay ng impormasyon sa ibang tao. Ang pagpayag ng mga tao sa modernong panahon na ito na maglingkod para sa kanilang sariling komunidad ay isang pangangailangan, lalo na para sa pagpapabuti ng iba pang mga indibidwal na kasalukuyang nasa dilim at walang anumang ideya tungkol sa kung ano ang dapat nilang gawin upang mas mapagsilbihan ang kanilang ligtas na lugar. Ang kahandaang ito na taglay ng mga kabataan sa kanilang sarili ay isang patunay ng inspirasyon na ibinigay din sa kanila ng mga nagdaang henerasyon sa proseso, at ang boluntaryong espiritu na nasa puso ng mga kabataan ay may ganap na kakayahan upang higit pang hikayatin ang mga kabataan na gawin din ito na nagreresulta sa isang bukas na magpakailanman na makikinabang sa mga henerasyong susunod sa kanila.
Masasabi nga namang ang kabataang ang siyang tunay na pag-asa ng bayan dahil sila ang nagsilbing daan sa pagbabago ng lipunan, aktibo sila pakikibaka sa mga hustisya ng mga mamamayan. Ang kabataan ay may malaking papel sa pagbabago ng lipunan, kailangan lamang nila ng sapat na edukasyon, kasanayan, at suporta upang magkaroon ng mga pagkakataon sa pagbabago ng lipunan. Hindi lang basta papel ang kanilang sinusulatan kung hindi sumusulat sila henerasyon na magpapamulat sa susunod pang makabagong henerasyon.
Sa kabila ng mga benepisyo ng pagiging isang nagtatrabahong estudyante, mayroon ding mga hamon na kaakibat nito. Kasama rito ang mga limitasyon sa pinansyal, 'time pressure', at posibleng academic burnout. Subalit sa pamamagitan ng determinasyon at suporta, posible itong lampasan. Mahalaga ang maayos na komunikasyon sa mga guro, supervisor, at mentor upang matiyak na may tamang pag-unawa at suporta. Ang pagsali sa study group at pagkuha ng tutoring ay nagbibigay daan sa mas malalim na pag-unawa ng mga paksa. Ang paggamit ng mga teknolohikal na kasangkapan tulad ng kalendaryo, todo list, at online resources ay makatutulong sa pagiging maayos at maorganisa. Importante rin ang pagpapahalaga sa pisikal at mental na kalusugan sa pamamagitan ng pagtangkilik sa mga aktibidad na nagpapalakas at nagpapahinga.
Labansainaasamnakinabukasan
Sa bawat hakbang na tinatahak ng mga mag-aaral, may kasamang pangarap at pag-asa, ang kanilang mga pagsisikap ay hindi lamang nakatuon sa mga aklat at aralin kundi pati na rin sa kanilang mga pangarap para magkaroon ng magandang kinabukasan
Sa kabila ng mga hamon at pagsubok, patuloy silang lumalaban at nagsusumikap upang makamit ang kanilang inaasam.
Edukasyon ang pangunahing susi sa pagbubukas ng mga oportunidad, sinasalamin nito ang ideya na ang edukasyon ay hindi lamang indibidwal na pagsisikap kundi isang kolektibong laban.
Sa kabila ng kanilang determinasyon, hindi maikakaila ang mga hamon na kinakaharap ng mga mag-aaral, mula sa kakulangan ng pondo sa mga ibang paaralan para sa kanilang mga proyekto hanggang sa mga pahirap sa tahanan, madalas na naging balakid ang mga ito sa kanilang pag-aaral. Lahat ng mag-aaral ay hindi madaling pumasok sa paaralan dahil sa kahirapan o mga nakatira sa mga probinsya na kinakailangan pang lakad nang sobrang layo o paano sila makakapunta sa paaralan.
Ang tunay na diwa ng pagsisikap ay makikita sa mga sakripisyo ng mga mag-aaral, maraming mga kabataan ang nag-aaral sa gabi matapos ang mga trabaho sa umaga, isang mahalagang aspeto ng kanilang
NI ALLYZIELLARGO
paglalakbay ang suporta mula sa komunidad.
Ang mga guro, magulang, at lokal na pamahalaan ay nagbibigay ng inspirasyon at tulong sa mga mag-aaral— mga programang pangedukasyon at scholarship ay nagbibigay ng pagkakataon sa mga batang nangangarap.
Ang pagbibigay ng mga seminar at workshop sa kanilang paaralan ay nagbubukas ng mas marami pang pinto para sa mga mag-aaral, naguugnay sa kanila sa mga eksperto at propesyonal sa kanilang mga larangan.
Sa huli, ang mga pagsisikap ng bawat mag-aaral ay nakaugat sa kanilang mga pangarap. Ang bawat isa sa kanila ay may kanya-kanyang kwento ng tagumpay na nagnanais ng mas maliwanag na bukas. Determinasyon nila at pag-asa ang nagsisilbing gabay sa kanilang paglalakbay, sa isang mundo na puno ng hamon, patuloy silang nagsusumikap, sa pag-asam na balang araw, ang kanilang mga pangarap ay maging realidad. Ang pagsisikap ng mga mag-aaral ay hindi lamang isang indibidwal na laban; ito ay isang paglalakbay na kasama ang buong komunidad, sa kanilang pagsisikap at suporta, ang inaasam na kinabukasan ay untiunting nagiging mas maliwanag.
N JAYSELRAYON
Hindi mabubuo ang isang pangkat kung wala ang tumatayo at nagbubuhat sa lahat, kaya sa bawat pangkat may kanya-kanyang lider; lider na may kakayahang gamitin ang kanilang boses para pakilusin at impluwensyahan ang iba.
Sa loob ng silid-aralan hindi ito maaring walang namumuno dahil bawat pangkat ay may nangunguna sa kaniyang mga kaklase, pero sa kabila ng pagiging pinuno may mga hamon at tagumpay ang tinatahak.
Isa sa mga tumayong presidente sa seksyon sa baitang 9 Amos ay si Princess Kate Lucero, sa loob ng dalawang taon sa sekandarya nagsilbi siya bilang bise-presidente at ngayo'y naging presidente na sa kasalukuyang taong panuruan.
Marami na ang mga pagsubok na kaniyang naranasan bilang presidente sa isang klase, maraming nang mga pasaway ang kaniyang nasaway ngunit hindi siya sumusuko sa kabila ng karanasan sa kaniyang mga kaklase.
“Dili lisod dili sad sayon, kailangan lang gyud ug taas nga pasensya, kay ang lisod sa pag-badlong sa imong mga classmate kay dili sila gapatuo pero kung magkasinabot namo tanan dira na ang unity,” pagbabahagi ni Kate sa karanasan niya bilang presidente. Nangunguna ang kaniyang pagiging determinasyon na nagbibigay ng mga pagkakataong lutasin ang mga problema sa kanilang seksyon, hindi man madali para sa kaniya ngunit ito ay nakakaya niyang gampanin.
May mga pagkakataon man na hindi nagkakaunawaan, nangingibabaw pa rin ang pagkaunawain ng bawat isa at doon nabubuo ang pagkakaisa.
“bisag usahay dili mi magkasinabtana muabot ra gihapon ang oras nga ok na tanan, naa man gyud times nga mapangunahan ang kasuko pero ug akong iistorya akong gibati ug ilang gibati, didto na dayun magkasinabot.” Pagtatapos niya sa kanyang wika. Sa bawat pahina ng libro, mayroong bayani ang nagsisilbing ilaw sa landas, ang lider ay bayani na nagbibigay ng inspirasyon, direksyon, at handang samahan ang lahat para sa pangarap.
Sa bawat umaga’y bitbit niya’y pag-asa, Babaeng matibay, buhay ay ligaya Sa unos ng buhay, puso’y nalulumbay kahit anong hirap, tagumpay ang taglay Noon ay tahimik, sa dilim na kubli, Tinig niya’y pilit nilulunod sa sakli ngunit ngayo’y tapang ang siyang umiigi, Babaeng matatag, lipunan ang kayari Hindi lamang ina, anak, o kapatid, sya’y haligi sa laban ng balakid sandata niya’y Paninindigang marikit
Abot-Kamay na Pangarap
N JAYSELRAYON
Gradweyt ka na sa elementarya akalain mong tapos na ang pakikibaka, ngunit nang ikaw ay tumungtong ng hayskul tinatahak mo muli ang panibagong yugto ng pag-aaral. Nangingibabaw ang takot at kasiyahan dahil paniguradong tatambakan na naman ng mga gawain at mga responsibilidad.
Maraming pagsubok na ang nadaanan ng bawat estudyante kahit mangiyak-iyak na sa pagod ng kaniyang nararamdaman ay sa huli natatapos pa rin kahit papaano.
“Kakapoy ba ani, undang na ta oy”, kataga ng karamihan sa mga estudyante na napapagod sa dami ng kinakailangang tapusin, pero nagpapatuloy para makamit ang kanilang mga pangarap sa buhay.
Apat na taon sa sekondarya akalain mong natapos ito ng mga nasa Senior High School o kolehiyo na ngayon, sila ay nag tagiya upang maabot ang kanilang pangarap, ikaw pa kaya?
Kagaya ni Bombe Guerra, 3rd year college sa isang unibersidad ng Cagayan De Oro, naging isang mag-aaral mula sa Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) ay unti-unti na niyang naabot ang kanyang pangarap na maging sundalo.
Kung kinaya nila kakayanin mo rin, tumatakbo ang oras at lumilipas ang araw, kahit ubod ka pa ng reklamo kung ikaw ay may tiyaga maabot mo ang iyong pangarap.
Ang hayskul ang isa sa pinaka memorable para sa lahat ng estudyante, dito mo mararanasan ang iba't ibang mga bagay gaya ng pagbabarkada, pagpasok sa isang relasyon at pakikihalubilo sa mga ibang kamag-aral.
Sa bawat hakbang ng iyong pag-aaral marami kang matutunan para kung ikaw ay tumuntong sa kolehiyo ikaw ay handa na para sa panibagong laban ng iyong buhay.
Tulad ng mga nagtapos na may sariling pangarap, katulad mo rin silang naranasan ang mga nararanasan mo ngayon, bago nila makamit ang kanilang mga minimithi sila ay abot-kamay para sa kanilang pangarap.
Sa kabila ng pagsubok na pinagdaanan ng mga grumadweyt ng hayskul sila naman ay sasabak sa bagong yugto ng kanilang buhay, tinatahak ang bagong landas para sila’y maging matagumpay at maabot ang kanilang pangarap.
Bilang estudyante isa sa pinakamahalagang aspeto ng pag-aaral ay ang balansehin ang iyong mga responsibilidad sa akademiko sa iyong buhay, ang pagiging babae sa larangan ng edukasyon ay hindi lamang pagsusunog ng kilay kung hindi ang pagharap sa mga hamon lalo na sa mga respon -sibilidad na gampanin.
Kung tutuusin buhat na buhat ng mga babae ang mga responsibilidad kaya maraming hamon ang kinakaharap ng iba sa mga kababaihan, tulad na lamang ng tungkulin sa pamilya o pagtu -long sa mga gawain sa bahay.
Hindi naman talaga maiiwasan ang pag-gagala pero dapat din naman pagtuunan ng pan -sin ang edukasyon at buhay, ngunit sa karera ng mga babae mayroon ba ang pagbabalanse ng oras ng pag-aaral at oras sa buhay?
Mahalagang hamon ang pagtahak ng edukasyon dahil ang hakbang para sa tagumpay ay nahahanap sa dedikasyon, pamamahala sa oras, at pagtuon.
Ihahantulad kay Shayne Lawas isang mag-aaral sa baitang 9 na dati’y isang regular students na ngayo’y napabilang na sa special class ng journalism, nahahati na ang kaniyang oras dahil hindi tulad ng nakasanayan niyang kalahati ng araw lamang ang kaniyang klase ay ngayon buong araw na siya sa paaralan.
“At first nalisudan ko sa pag manage sa akong time dili parehas sauna nga half day ra akong klase, naa pa koy time para magbuhat sa akong mga assignments, kaysa karon nga whole day mahurot ang oras para magbuhat ug assignments,” aniya ni Shayne.
Sa pag-unlad ng kanilang mga hangarin at panlipunang koneksyon ay sa pamamagitan lamang ng pagbuo ng mga estratehiya upang magampa -nan ang pamamahala ng kanilang mga oras, tulad na lamang ng paghaha -ti ng oras ng mga gawain upang matiyan ang sapat oras para sa pag-aaral, trabaho, pamilya at sariling gawain.
“Kailangan lang gyud ug time management para ma maintain nimo imong oras para sa academics ug sa social life nimo, ug importante nga ayaw kaulaw ug pangayo ug tabangi sa uban ug dili nimo kaya kay no man is an island.” dagdag pa ni Lawas.
Ang oras sa edukasyon at ng buhay ay tungo sa pag-asa, mahalaga lang dito ang pagiging determinasyon at balansehin ang takdang oras para maging matagumpay ang agos ng buhay.
Tinig
ng
Pagbabago
Sa kasalukuyang panahon, patuloy ang pag-usbong ng mga kababaihan at ang kanilang mahalagang papel sa lipunan. Hindi lamang sila mga ina at asawa; sila rin ay mga lider, propesyonal, at tagapagtaguyod ng pagbabago. Bagaman may mga pag-unlad na ito, marami pa ring hamon ang hinaharap ng mga kababaihan, tulad ng diskriminasyon at kawalan ng pagkakapantaypantay. Ang mga kababaihan ay may sariling mga karapatan at kakayahan upang makagawa ng mga pagpipilian para sa kanilang sarili at sa kanilang mga komunidad. Ito ay tungkol sa pagbibigay sa mga kababaihan ng boses, kapangyarihan, at pagkakataon na lumahok sa lahat ng aspeto ng buhay. Ang mga kababaihan ay may malaking papel sa pagsugpo sa diskriminasyon at pagtataguyod ng pagkakapantay-pantay. Sa pamamagitan ng pagiging matagumpay sa kanilang mga napiling larangan, nagsisilbing inspirasyon ang mga kababaihan sa ibang mga kababaihan at sa mga kabataan. Hindi natatakot ang mga kababaihan na magsalita laban sa anumang uri ng diskriminasyon at kawalan ng katarungan. Aktibong nagtatrabaho ang mga kababaihan upang maprotektahan at mapabuti ang kanilang mga karapatan. Nagkakaisa ang mga kababaihan upang suportahan ang isa't isa at bumuo ng mga komunidad na nagtataguyod ng pagkakapantaypantay. Sa kabila ng mga pagsisikap ng mga kababaihan, marami pa ring hamon ang kinakaharap nila. Kabilang dito ang gender pay gap, sekswal na harassment, at limitado ang mga pagkakataon sa pamumuno. Upang malutas ang mga isyung ito, mahalagang bigyan ng pantay na karapatan ang mga kababaihan sa lahat ng aspeto ng buhay. Ang edukasyon ay isang mahalagang kasangkapan upang mapagbigyan ang mga kababaihan ng kapangyarihan at kaalaman. Mahalaga ang suporta ng pamilya at komunidad upang matulungan ang mga kababaihan na makamit ang kanilang mga layunin. Dapat magkaroon ng mga batas at patakaran na nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay ng kasarian.
Sa huli, ang mga kababaihan ay isang malakas na puwersa para sa pagbabago. Sa pamamagitan ng kanilang pagsisikap at determinasyon, untiunti nilang binabago ang mundo. Ang pagtataguyod ng women empowerment ay hindi lamang para sa kapakanan ng mga kababaihan, kundi para sa buong lipunan. Kapag ang mga kababaihan ay nabigyan ng pagkakataon na umunlad, umuunlad din ang buong komunidad.
NI ALLYZIELLARGO
Bantasa Kalusugan
Pag-aagawan sa Nagmamay-ari
Maraming mga mag-aaral ngayon ang hindi pumapasok ng klase dahil sa mga lagnat o iba pang sakit na nagbibigay bahala tungkol sa panibagong sakit ngayong taon
Mga indibidwal na nababahala na mahawa sa panibagong umiiral na sakit ngayon
Ang Mpox Virus, ay isang sakit dating kilala bilang Monkeypox, na nagsimulang kumalat sa buong mundo noong 2022 at nakarating sa Pilipinas
Ngayon muli namang nababahala ang mga indibidwal na mahawaan ng Mpox Virus
Lalong-lalo na may anim na karagdagang kaso ng mpox ang naitala sa Pilipinas na naglagay sa aktibong caseload sa 14 lahat
ngayon ay gumaling sa bahay, na galing sa data ng datos ng DOH
Ang unang kaso nag Mpox ng Pilipinas ay naitala noong 2022, at ngayon ay muling bumabalik ang pagkakahawa nito
Ang mga sintomas ng Monkeypox ay maaring magkaroon ng magsama na lagnat, sakit ng ulo pamamaga ng mga lymph mode pagkapagod at isang pantal na maaring kumalat sa buong katawan Sa ngayon, ang Department of Health (DOH) ay nagsasagawa ng mga hakbang upang unti-unting maiwasan ang pagkalat ng Mpox sa Pilipinas
Kabilang dito ang pagpapalawak ng kamalayan tungkol sa sakit para sa bawat tao, pagpapatupad ng mga protocol sa pag-iwas at paggamot at pagsasagawa ng mga aktibidad sa pagsubaybay at pagiimbestiga
Ang pagsunod sa mga patakaran ng DOH tulad ng pag-iwas sa malapit na pakikipag-ugnay sa mga nahawaang tao, pagsasagawa ng mahigpit na kalinisan ng kamay at pag-iwas sa pakikipagtalik sa mga taong may sintomas ng Mpox, ay mahalaga upang maiwasan ang pagkalat ng sakit
Sa huli, ang pagbabalik ng Monkeypox virus ay nagbigay bahala sa bawat indibidwal na maaaring mahawa dahil muli na namang lumalaki ang mga kaso sa mga nagkasakit Pinagtutulungan na ng pamahalaan mga healthcare professionals, at ang publiko, na maaaring matigil ang pagkalat ng Mpox sa Pilipinas at protektahan ang kalusugan ng ating mga kababayan Labananang
Isang mahalagang bahagi ng Pilipinas ay kinakaharap ng mga matinding isyu sa kasalukuyan, ang pag-angkin ng China sa halos buong karagatan, kabilang ang mga isla at bahura na nasa loob ng ating exclusive economic zone (EEZ), ay naging isang pangunahing pinag-aawayan sa rehiyon
Ang pag-angkin ng China ay hindi lamang isang territorial dispute kundi naging isang hamon na sa ating soberanya, at karapatan sa mga likas na yaman ng West Philippine Sea
Ang pag-angkin ng China ay hindi lamang nakakaapekto sa ating ekonomiya, kundi pati na rin sa ating seguridad
Ang presensya ng mga barko at militar ng China sa West Philippine Sea ay nagdudulot ng tension at panganib sa bansa
Sinubukan ng Pilipinas na lutasin ang hindi pagkakasundo sa pamamagitan ng mga
diplomatikong channel ngunit hindi handa ang China na makipag kompromiso Noon nagsampa ang Pilipinas ng kaso laban sa China sa isang international arbitration tribunal, na nagpasya pabor sa Pilipinas at natagpuan na walang legal na batayan ang mga pag-angkin ng China
Gayunpaman tumanggi ang China na kilalanin ang pasya ng tribunal
Sa huli, ang hindi pagkakasundo sa West Philippine Sea ay nag reresulta na nananatiling isang komplikado at mapaghamong isyu pagsubok sa batas ng internasyonal at sa batay sa mga alituntunin na nagpapatakbo sa mga global na karagatan
Ipinagpatuloy na ipaglaban ang Pilipinas sa mga karapatan nito at makipagtulungan sa ibang mga bansa upang makahanap ng isang mapayapang at makatarungang solusyon sa hindi pagkakasundo
Ang mga labas-pasok sa paaralan ay kung titingnan parang normal na mga estudyante at guro ngunit isa sa kanila hindi malalaman ang mga pinaggagawa
May mga estudyante na pumapasok para makapagtapos may iba rin namang napapaligaw ng landas sa kanilang tinatahak
Sa paaralan tinuturo ang mabuting asal at mabuting gawain pero bakit mayroon pa rin sa mga estudyante ang gumagawa ng kalokohan sa loob at labas ng paaralan?
Bisyo
NI JAYSELRAYON
Ngayong papalapit na ang pasukan inanyayahan ng Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) ang mga magaaral na nasa iba’t ibang baitang mga magulang at guro sa pagtatapos ng Brigada Eskwela na may temang Bayanihan para sa matatag na paaralan" Layon ng PDEA na magbigay alam sa mga mag-aaral tungkol sa droga na maaring makasira sa kanilang edukasyon at para malaman ang hindi pwedeng gawin sa loob ng
Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) Nakababahala para sa lahat ang kanilang mga nakakasalamuha ay maaari silang matukso sa bawal na gawain
Sa hindi malamang dahilan sila ay napapariwa at natutukso sa paggamit na pinagbabawal na gamot
Maraming sulok sa loob ng paaralan na pwedeng pagtaguan na walang nakakaalam na roon sila mag sisikretong binibigay ang gamot Ang mas nakakaalarma lang dito ay mismo guro ang gumagamit
Matatandaang napabalita na mayroong guro sa matematika ang arestado at huli sa akto na nagbebenta ng Illegal na droga noong nakaraang buwan lamang Hindi lubos maisip ng marami ang kanilang reaksyon sa nagawa ng guro at naghihinayang sa mga taon na siya'y nagaaral para maging isang propesyonal na guro guro na siyang magtuturo ng tamang landas sa mga estudyante ngunit siya itong naligaw Nalalabing na ang araw at muli na namang papasok sa kanilang mga silid-aralan ang mga estudyante pero bago sila pumasok silay inihanda para sa mga posibleng mangyari sa loob ng paaralan Habang maaga at pwede pang labanan sa agarang aksyon nadagdagan ang kanilang kaalaman sa mga droga na magiging dahilan na silay malulong sa bisyo
a bawat ngiting ipinapakita sa harap ng kamera, may mga pangarap na nasasawi sa likod ng mga ningning ng kasikatan Sa mundong halos lahat ng aspeto ng ating buhay ay naibabahagi online, lumalabo ang hangganan sa pagitan ng reyalidad at imahe
Sa bawat ngiting ipinapakita sa harap ng kamera may mga pangarap na nasasawi sa likod ng mga ningning ng kasikatan Sa mundong halos lahat ng aspeto ng ating buhay ay naibabahagi online, lumalabo ang hangganan sa pagitan ng reyalidad at imahe
Ang trahedyang pagkamatay ni Kubra Aykut isang Turkish influencer ay nagbibigay liwanag sa matinding pamimilit at mga pagsubok na kaakibat ng pagiging isang social media personality Sa likod ng kanyang kasikatan isang masalimuot na kwento ng kalungkutan at pangangailangang maipakita ang perpektong buhay” ang nananatiling tahimik hanggang sa kanyang huling himig
Si Kubra Aykut isang 29-anyos na Turkish influencer, ay sumikat sa buong mundo noong 2023 matapos niyang pakasalan ang sarili Subalit, ang kanyang trahedyang pagkamatay noong Setyembre 23 2024 matapos mahulog mula sa isang luxury apartment sa Istanbul ay nagbukas ng pag-uusap tungkol sa kalusugan ng isipan at ang matinding pamimilit na nararanasan ng mga social media influencer
Si Aykut na sumikat dahil sa kanyang hindi pangkaraniwang papakasal sa sarili, ay nakapagtamo ng malaking bilang ng tagasubaybay mahigit 1 milyong followers sa TikTok 226 000 sa Instagram at 24 600 subscribers sa YouTube Sa kanyang viral na
video, makikitang nakasuot siya ng puting ball gown at sumasayaw kasama ang kanyang mga kaibigan at pamilya na nagdadala ng mensahe ng pagmamahal sa sarili at kalayaan
Ayon sa kanya, “Dahil wala akong nakikitang karapat-dapat sa akin napagdesisyunan kong pakasalan ang mga huling araw bago ang kanyang psarili ko Ang kanyang video ay naging simbolo ng pagtanggap sa sarili, na nagtulak sa kanya patungo sa kasikatan
Subalit sa likod ng kanyang matagumpay na presensya online, isang masalimuot na larawan ang lumitaw sa pagkamatay Madalas siyang nagbabahagi ng mga post tungkol sa kanyang pakikipaglaban sa pagpapapayat at ilang oras bago siya namatay sinabi niya sa social media: Nawawala ako ng isang kilo bawat araw Hindi ko alam ang gagawin Kailangan kong tumaba agad ” Hindi nagtagal bumagsak siya mula sa kanyang apartment at isang sulat ang natagpuan sa kanyang tirahan, na kasalukuyang iniimbes tigahan ng mga awtoridad
Ang kaso ni Kubra Aykut ay nagbigay-diin sa mga matinding pamimilit na nararanasan ng mga social media influencer Ayon sa mga pagaaral, ang walang tigil na paghahanap ng pagkilala at pagsisikap na mapanatili ang isang perpektong imahe” ay may malubhang epekto sa kalusugan ng isipan
Ang mga influencer, tulad ni Aykut, ay nakakaranas ng matinding inaasahan mula sa kanilang mga tagasubaybay na nagdudulot ng pagkabalisa depresyon at mga suliranin sa kanilang kalusugan
Ayon sa isang pag-aaral mula sa Journal of Social Media and Mental Health noong 2023 ang mga influencer na may malalaking bilang ng tagasunod ay mas mataas ang panganib na makaranas ng problema dahil sa patuloy na pamimilit na magbigay ng bagong nilalaman
Ang negatibong komentaryo mula sa mga netizen ay isa rin sa mga salik na nagpapalala ng kanilang mga suliranin sa kalusugan ng kaisipan
Ang Papel ng Teknolohiya sa Pagtugon sa Kalusugan ng Isipan
Ang trahedya ng pagkamatay ni Aykut ay muling nagpapaalala sa atin ng pangangailangan ng mas maayos na suporta sa kalusugan ng isipan, lalo na sa digital space Ayon sa mga eksperto ay nagmumungkahi na ang mga social media platform ay dapat magkaroon ng responsibilidad na protektahan ang kapakanan ng kanilang mga gumagamit
Ang mga AI-driven na tool, tulad ng content moderation na kayang tukuyin ang mga mapanganib o nakakaalarma na post ay maaaring makatulong sa pagtukoy ng mga gumagamit na nangangailangan ng tulong
Bukod dito ang mga mental health apps at online counseling services ay nagiging mas madaling gamitin para sa mga indibidwal na maaaring nahihirapang humingi ng tulong nang harapan Ang mga digital na teknolohiyang ito ay maaaring magsilbing mahalagang tulong para sa mga taong tulad ni Aykut, na maaaring tahimik na nakararanas ng mga pagsubok sa kabila ng kanilang tagumpay online
Ang Hinaharap ng Influencer Culture
Habang patuloy na humuhubog ang social media sa ating modernong lipunan mahalagang kilalanin natin ang mga potensyal na epekto nito sa kalusugan ng isipan ng mga gumagamit, lalo na ng mga influencer Ang buhay at pagkamatay ni Kubra Aykut ay nagbibigay-liwanag sa pangangailangan ng mas malawak na digital responsibility hindi lamang mula sa mga influencer kundi mula rin sa mga tech company, mga tagasubaybay, at buong komunidad Sa patuloy na pag-usbong ng influencer culture, kinakailangang magsama-sama ang lahat upang siguraduhin na may sapat na suporta at proteksyon para sa mga taong nasa gitna ng spotlight
NI ANGELAG RAFAL
Makabagong PITSELaman
N ANGELAG RAFAL
Pagkabukod tangi ng nadiskubreng uri ng Pitcher Plant sa Pilipinas
Sa isang mahalagang pag-aaral mula sa Central Mindanao University, natuklasan ng mga biologists ang isang bagong endemic na uri ng halamang Nepenthes o pitcher plant sa Mt. Malimumu, bahagi ng Pantaron range sa Bukidnon, Mindanao.
Tinawag itong Nepenthes cabanae, at naiiba ito sa mga karaniwang Nepenthes dahil sa limitadong bilang nito at kakaiba nitong katangian.
Ang Nepenthes ay mga carnivorous o halamang kumakain ng insekto. Sila ay gumagamit ng kakaibang na disenyo ng dahon na nagiging bitag para sa mga insektong nahuhulog sa butas ng kanilang disenyo na hugis-lalagyan. Ang mga insektong nakapasok ay hindi na kung kailan man makakatakas, at sila ay natutunaw sa loob ng halaman. Ang pagkakatuklas sa Nepenthes cabanae ay nagbibigay-daan sa masusing pagsusuri sa biodiversity ng Mindanao. Ipinapanukala ng mga mananaliksik na isama ang Nepenthes cabanae sa listahan ng mga “Critically Endangered” species, dahil sa patuloy na banta ng pagkasira ng tirahan nito mula sa quarrying, ipinagbabawal na pagtotroso, at slash-and-burn na agrikultura. Bukod sa kontribusyon nito sa siyensya, ang pag-aaral at pagpapalawak ng kaalaman dito ay nagbibigay-pansin din sa pangangailangan ng conservation para protektahan ang mga natatanging uri ng halaman at ang kanilang natural na tirahan.
Paruparong
Lihim, Kagandahang
Tinatago sa Dilim
N ANGELAG RAFAL
Pagtanaw sa dumadaang mga siglo ng pag-aaral sa siyensiya, isang bagong pagtuklas ang humahamon sa ating pang-unawa tungkol sa pagbabago at genetic regulation ng bawat hayop Ang kagandahan ng pakpak ng paruparo, mula sa mga intricate na pattern hanggang sa matingkad na mga kulay, ay hindi lamang basta palamuti
Ang pagbuti sa bagong teknolohiyang CRISPR nang matuklasan ng mga siyentipiko na ang isang hindi kilalang RNA molecule ang siyang responsible sa kontrol ng mga pigmento sa pakpak ng paruparo—at ang kanilang pananaliksik ay nagbukas ng mas malalim na pag-unawa sa ebolusyon ng kanilang mga katangiang biswal.
Isang Luma Ngunit Bagong Kaalaman: Ang Papel ng RNA sa Pagbuo ng Pakpak ng Paruparo
Sa pag-aaral na isinagawa ng mga mananaliksik mula sa University of Puerto Rico at George Washington University, ginamit ang teknolohiyang CRISPR upang baguhin ang genetic makeup ng mga paruparo. Tinanggal nila ang isang mahalagang RNA molecule, at ang resulta—nawala ang mga melanic scales o maitim na pigura sa pakpak ng mga insekto. Ipinakita ng pag-aaral na ang RNA na ito ay isang mahalagang mekanismo na ginagamit ng iba’t ibang uri ng paruparo para baguhin ang disenyo ng kanilang mga pakpak.
Ayon kay Dr. Riccardo Papa, propesor ng biyolohiya, ang RNA molecule na ito ay hindi isang bagong imbensyon ng ebolusyon kundi isang sinaunang mekanismo na ginamit upang kontrolin ang iba’t ibang pattern ng pakpak ng paruparo. “Ang resulta mula sa mga CRISPR mutants sa maraming uri ng paruparo ay nagpapakita na ang RNA gene na ito ay mahalaga at ginagamit ng mga insekto mula pa noong una.”
Mula Longwing Hanggang Monarch: Magkasinglahi ng mana
Kapansin-pansin na hindi lamang sa isang uri ng paruparo nakita ang pagkakaroon ng nasabing RNA. Sa mga paruparo tulad ng longwing, monarch, at painted lady, iisang RNA gene ang nagkokontrol ng adaptive coloration, na nagpapakita ng iisang mekanismo na ginagamit muli’t muli sa iba’t ibang species.
Ayon kay Joe Hanly, postdoctoral scientist, ito ay isang pambihirang tuklas. “Makikita na ginagamit ng mga paruparo ang iisang RNA gene para sa pagbuo ng mga pakpak mula sa iba’t ibang species. Ito ay isang susi sa ebolusyon ng kanilang pakpak na tila hindi napapansin ng maraming biologist dahil sa tinatawag na ‘dark matter’ ng genome.”
Ang pag-aaral ay hindi lamang nagbigay ng bagong pananaw sa kontrol ng kulay at pattern ng pakpak, kundi nagbigay din ng bagong landas para sa pag-aaral ng mga nakikitang katangian ng mga hayop.
Sa tulong ng CRISPR technology, maaaring mas marami pang tuklasin tungkol sa kung paano nagbabago ang mga nakikitang katangian ng mga hayop mula sa kanilang genetic makeup.
Sa isang larawan mula sa MindaNews makikita ang isang magsasaka na nagsasakay ng mga bagong aning karot mula sa Talakag, Bukidnon papunta sa Bulua, Cagaya ay isang malinaw na senyales ng patuloy na p agrikultura sa rehiyon ng Mindanao
Ang mga karot o asanorya na inaani sa lugar na ito ay kilala sa kalidad dahil sa malamig na klima at matabang lupa ng Talakag. Bukod sa malusog na taniman ng gulay, ang malalalim na lambak ng Bukidnon ay isa sa mga pangunahing pinagkukunan ng sariwang gulay sa Hilagang Mindanao. Ayon sa mga datos, tumataas ang demand sa mga sariwang gulay mula Bukidnon dahil sa patuloy na pagpapabuti ng mga sistema ng transportasyon at pagtaas ng konsumo sa mga lungsod tulad ng Cagayan de Oro. Ang ganitong uri ng teknolohikal na kaunlaran sa sektor ng agrikultura ay nagpapakita ng mahalagang kontribusyon ng lokal na magsasaka sa ekonomiya. Ang suporta mula sa pamahalaan sa mga teknolohiya sa pagsasaka, tulad ng paggamit ng organikong pataba at sustainable farming techniques, ay nagiging daan upang mas lumago ang produksiyon at mapanatili ang kalidad ng ani. Sa paggamit ng mga makabagong pamamaraan ng pagtatanim at irigasyon, mas napapadali at napapataas ang ani ng mga magsasaka. Ang patuloy na pag-aaral at pakikipag-ugnayan sa mga institusyong pananaliksik ay nagiging susi sa pagtugon sa mga hamon ng pagbabago ng klima at pabago-bagong kondisyon ng merkado. Sa huli, layunin ng mga magsasaka sa lungsod ng Bukidnon na hindi lamang maipagpatuloy ang kanilang hanapbuhay kundi pati na rin maitaguyod ang responsableng pangangalaga at pagpapaganda sa pundasyon ng kapaligiran para sa susunod at makabagong henerasyon.
TUBIGhani
Tubig na hindi basta tubig? Isang solusyong ligtas, malinis, at panghabang-buhay na alay ng SAFEWTRS!
Ang water purification, ay isang malakas na proseso upang gawing mas masarap at mas ligtas inumin ang tubig. Gamit ito, mahalagang malinis at nararapat ito na pamamaraan sa pag-iwas ng karagdagang kontaminasyon.
Sa tulong ng makabagong teknolohiya, isang hak -bang na ang ginawa ng ACCIONA upang gawing ligtas at abot-kamay ang inuming tubig para sa milyun-milyong Pilipino. Ang kanilang mga planta ay nagbibigay solusyon sa matagal nang problema ng bansa sa malinis na tubig.
Maliban sa matinding hamon sa kalikasan, ang pangangailangan para sa ligtas na inuming tubig ay higit na nararamdaman sa bawat komunidad. Mahigit 2 bilyong tao ang apektado ng kakulangan sa tubig, pinalala ng klima at populasyon.
Noong 2022, 1.7 bilyon ang gumamit ng kontaminadong tubig, nagdudulot ng mga sakit tulad ng kolera at typhoid, na sanhi ng 505,000 pagkamatay taun-taon. Bagamat 73% ay may access sa ligtas na tubig, nananatiling hamon ang sapat na suplay para sa kalusugan at kalinisan.
Agad na solusyon sa problemang ito ang mga water filtration kits na inilaan para sa mga apektadong pamilya, isang malaking tulong upang matugunan ang kanilang pangunahing pangangailangan.
Parte sa mga imbensyong ito ay pinamigay ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) sa mga biktima ng bagyo sa bicol. Ang ahensiya ay naglaan ng 100 kits para sa local na mga yunit ng pamahalaan sa probinsya ng Camarines Sur. Matagumpay ang pagtulong ng regional assistance sa pagtugon sa pangangailangan ng 2.7 milyong apektadong residente, patunay ng positibong epekto ng pagtutulungan ng mga ahensya at lokal na pamahalaan.
Water gallons at bottled water ang kasamang ayuda upang masiguro na may ligtas na suplay ng tubig sa bawat pamilya.
Kapag may ligtas na tubig, pagpapalakas ng ating buhay ang pinapahiwatig. Sa tulong ng siyensiya, ang layunin na ito ay magtatagumpay. Salamat sa water purification, ang bawat patak may kasiguruhan para sa malinis na bukas at kalusugan ng bayan.
G. Rafal
DIBUHO NI ANGELAG RAFAL
N ANGELAG RAFAL
N ANGELAG RAFAL
NI ANGELAG RAFAL
BASURAtoryong Enerhiya
NI ANGELAG.RAFAL
Ang rebolusyonaryong laboratoryo para sa hydrogen energy ay nagbigay-daan sa isang makabago at mapanatili ang sistema ng enerhiya na makikinabang sa buong Northern Mindanao
Opisyal nang binuksan ng Department of Science and Technology (DoST) ang Green BioHydrogen to Energy Laboratory sa Cagayan de Oro. Ang bagong pasilidad na ito, matatagpuan sa Xavier University-Ateneo de Cagayan, ay naglalayong makatulong sa paglutas ng mga isyu sa enerhiya sa Northern Mindanao sa pamamagitan ng paggamit ng makabagong teknolohiya sa hydrogen energy. Ang proyekto ay tumanggap ng P4.99 milyong pondo mula sa DoST Philippine Council for Industry, Energy, and Emerging Technology Research and Development (DoST PCIEERD) sa ilalim ng Institution Development Program (IDP). Layunin nitong makabuo ng mas maraming enerhiya mula sa mga basura ng munisipalidad at mga industriya, gamit ang teknolohiyang nagkoconvert ng mababang uri ng basura patungo sa mga energy carrier.
Inobatibong Paraan sa Paglikha ng Malinis na Enerhiya
Ang Green Bio-Hydrogen Laboratory ay itinatag upang magbigay ng solusyon sa pangangailangan ng bansa para sa mas malinis at maaasahang enerhiya. Gagamitin ng pasilidad ang mga mababang uri ng basura upang lumikha ng hydrogen energy, na isang mas malinis na alternatibo sa tradisyunal na pinagkukunan ng enerhiya. Sa ganitong paraan, inaasahang mababawasan ang dami ng basura habang pinoproseso ito upang maging kapaki-pakinabang na mapagkukunan ng enerhiya.
Sa kabila ng umiiral na mga batas na naglalayong protektahan ang kababaihan laban sa pang-aabuso patuloy pa rin ang mga kwentong gaya ng kay Dolores isang 25 taong gulang na babae mula sa isang komunidad sa Pilipinas, na biktima ng panggagahasa simula pa noong siya ay 16 taong gulang Mula sa una niyang karanasan ng pang-aabuso nasundan pa ito ng iba’t ibang pagkakataon, na nagresulta sa hindi inaasahang pagbubuntis at pagpapakasal sa lalaking nagsamantala sa kanya
Ang kuwentong ito ay nagpapakita ng malalim na sugat ng kultura sa katahimikan ng mga probinsya, kung saan ang mga biktima ng panggagahasa ay napipilitang magpakasal sa kanilang mga nang-abuso upang “malutas” ang sitwasyon. Ngunit bakit patuloy na nangyayari ito sa kabila ng mga batas tulad ng Republic Act No. 8353 o AntiRape Law of 1997, na malinaw na itinuturing ang panggagahasa bilang isang krimen na dapat parusahan? Pagpapakasal o pagpapasakal?
Sa ilang bahagi ng bansa, umiiral pa rin ang paniniwala na ang pagpapakasal sa suspek ay isa nang “solusyon” upang mapanatili ang dignidad ng biktima, lalo na kung siya ay nagbubuntis. Sa ganitong kaisipan, tila nababalewala ang pangarap ng mga batas na ipaglaban ang karapatan ng kababaihan at itama ang kawalang hustisya. Nababago ang pananaw ng publiko, at ang krimen ay naitatago sa ilalim ng pangalang “kasal.”
Sa dokumentaryong Instead of Silence ni Kara David, inilantad ang mga katulad na kwento ng katahimikan, kung saan ang boses ng mga kababaihang biktima ay hindi naririnig o kaya’y nababalewala.
Bakit sa ilang bahagi ng bansa, hindi sapat ang batas upang bigyan ng hustisya ang mga biktima ng karahasan?
Ang mga kwentong ito ay dapat magsilbing paalala na kailangan ang patuloy na edukasyon, pagbabantay, at pagtulak para sa tamang implementasyon ng mga batas upang masiguro na ang mga biktima ay hindi kailangang magsakripisyo ng kanilang karapatan para lamang “maprotektahan.”
Pag-iwas sa Pang-aabuso sa Pamamagitan ng Siyensiya at Teknolohiya
Sa kabila ng masalimuot na mga kwentong tulad nito, isang mahalagang hakbang ang edukasyon sa agham at teknolohiya upang tulungan ang mga biktima ng pangaabuso. Ang agham ay maaaring maging susi sa pagbibigay ng ebidensya sa mga kasong panggagahasa sa pamamagitan ng mga forensic na pagsusuri, gaya ng DNA testing at mga eksaminasyong medikal na makatutulong upang patibayin ang kaso ng mga biktima.
Ang mga pag-aaral din patungkol sa sikolohiya ng trauma ay nagbibigay ng mas malalim na pag-unawa kung paano nakakaapekto ang pang-aabuso sa mental at emosyonal na kalusugan ng isang tao. Bukod dito, ang paggamit ng teknolohiya tulad ng mga online platforms at mental health hotlines ay nagbibigay ng oportunidad sa mga biktima na makahanap ng suporta at proteksyon mula sa mga organisasyon at ahensiyang handang tumulong sa kanila. Ang mga ito ay mahalagang mga kasangkapan upang magbigay ng agarang tulong sa mga biktima, lalo na sa mga lugar na malayo sa mga pangunahing sentro ng katarungan at suporta.
Ang Kinabukasan ng Katarungan para sa mga Biktima Patuloy ang pag-unlad ng siyensiya at teknolohiya upang makatulong sa mga biktima ng pang-aabuso. Gayunpaman, mahalagang tandaan na ang tunay na solusyon ay nasa pagbabago ng kaisipan ng lipunan at ang aktibong pakikibahagi sa pagpapatupad ng mga batas. Hindi sapat ang pagkakaroon ng mga polisiya; kinakailangan din ng suporta mula sa buong komunidad upang masiguro na ang mga biktima ay hindi mababalewala at maiiwang tahimik sa kanilang laban para sa hustisya. Sa paggunita ng mga ganitong kwento, hindi natin dapat kalimutan na ang bawat biktima ay may karapatang mabuhay nang may dignidad at hustisya. Huwag hayaang patuloy na ipagpalit ang boses ng mga kababaihan kapalit ng katahimikan.
HAYa ng Agri-Siyensiya
ktubre 11 2024 Isang makulay na pagtatanghal ng agrikultura ang makikita sa kasalukuyang Binulig F del Norte Sa gitna ng mga eksibit, itinatampok ang isang magsasaka na nagpakita ng kanyang inaning
Ang pechay na ito, na pinalaki gamit ang sustainable at organic farming methods, ay simbolo ng lumalaking kilusan tungo sa mas malusog at ekolohikal na paraan ng pagtatanim sa bansang Pilipinas. ong dala ng pagsasakang kakaiba
Ang paggamit ng organic na pamamaraan sa pagtatanim ng pechay at iba pang gulay ay nag-aalok ng maraming benepisyo. Ayon sa mga eksperto, ang ganitong uri ng agrikultura ay hindi lamang nagpapababa ng paggamit ng kemikal, kundi nakatutulong din sa pagpapalakas ng fertility ng lupa at pagkakaroon ng mas malusog na ani. Hindi lamang nito pinoprotektahan ang kalikasan, kundi nagbibigay din ng mas masustansyang pagkain para sa mga mamimili. yang kasama sa Pagsasakang Organiko
Sa pamamagitan ng biological pest control, paggamit ng compost at crop rotation, pinapataas nito ang ani nang hindi umaasa sa mga nakakapinsalang kemikal, tuwid na pagtagumpay ng organikong pagsasaka ang pagsasanib ng tradisyonal at modernong agham sa makabagong panahon. Ang mga magsasaka, tulad ng mga nakibahagi sa Binulig Festival, ay nagsisilbing ehemplo ng mga masusing aplikasyon ng agham sa agrikultura.
Sa harap ng mga hamon sa pagbabago ng klima at pagkaubos ng likas na yaman, ang mga inisyatibo tulad ng organikong pagsasaka ay isang mahalagang hakbang patungo sa sustainable na produksyon ng pagkain. Ang mga siyentipiko at magsasaka ay patuloy na nagtutulungan upang mapalago ang sektor ng agrikultura habang pinapanatili ang kalusugan ng ating kapaligiran.
Ayon kay Mars P. Tan, Pangulo ng Xavier University, at Shierlyn S. Paclijan, ang lider ng proyekto, nakikita nila ang laboratoryo bilang sentro ng mga teknolohiyang pangkalikasan na hindi gumagamit ng mass burn techniques upang mabawasan ang negatibong epekto sa kapaligiran.
Bukod sa pagbibigay ng kapangyarihan, ang pasilidad ay maaari ring maghatid ng init na maaaring gamitin ng mga komunidad para sa kanilang mga pangangailangan.
Pagtugon sa Mga Layuning Pandaigdig Ang proyektong ito ay nakahanay sa Sustainable Development Goal 7, na nagsusulong ng abot-kaya at malinis na enerhiya para sa lahat. Sa pamamagitan ng paggamit ng mga basura mula sa mga komunidad at industriya, inaasahang makakabuo ang laboratoryo ng mga pamamaraan para maging independiyente ang mga komunidad pagdating sa suplay ng enerhiya.
Ayon sa DoST, hindi lamang ito tutulong sa pagbabawas ng carbon footprint, kundi magbibigay rin ng end-to-end recycling solutions na akma para sa mga lokal na pamahalaan at industriya sa rehiyon.
Pagpapalaganap ng Sustenableng Kasanayan sa Northern Mindanao
Inihayag ng DoST na ang proyekto ay patunay ng kahusayan ng teknolohiya ng hydrogen-to-energy sa pag-convert ng basura patungo sa enerhiya at init. Ang ganitong uri ng mga demonstrasyon ay inaasahang makakahikayat ng mas malawakang paggamit ng sustenableng mga pamamaraan sa rehiyon.
Ayon kay Enrico Paringit, Executive Director ng DoST PCIEERD, mahalaga ang kolaborasyon ng iba’t ibang sektor upang malutas ang mga hamon sa enerhiya. “Habang nagtutulungan tayo tungo sa pagiging sentro ng inobasyon sa Pilipinas, patuloy nating susuportahan hindi lamang ang groundbreaking R&D kundi pati na rin ang mga proyektong may tunay na epekto,” sabi ni Paringit.
Pangmatagalang Epekto sa Northern Mindanao
Ang suporta mula sa mga lokal na ahensya gaya ng DoST Region 10 (DoST X) at Northern Mindanao Consortium for Industry, Energy, and Emerging Technology Research and Development ay nagbibigay daan sa mas malawak na pagtanggap ng hydrogen energy sa rehiyon. Nakatutok ang proyekto hindi lamang sa paglutas ng pangangailangan sa enerhiya ng rehiyon, kundi pati na rin sa pagtulong sa pagbabawas ng mga hamon sa kapaligiran gaya ng pagdami ng basura. Ang laboratoryo ay itinatag upang tumulong sa pagsasaayos ng mga pamahalaang lokal at industriya sa pamamagitan ng pagbibigay ng customized recycling solutions.
Sa pamamagitan ng teknolohiyang ito, inaasahang magbibigay ito ng mas mahusay na pamamahala ng mga basura at mas maaasahang suplay ng enerhiya sa Northern Mindanao.
NI ANGELAG RAFAL
DIBUHO NI ANGELARAFAL
Pakikipaghalakhak saPatimpalak
Inilahad, MOGCHS Intramurals 2024
N CEDRICKMORAN
Nang ika-15 ng Oktubre 2024, muling inihalal ang INTRAMURALS sa paaralan ng
Misamis Oriental General Comprehensive High School (MOGCHS) upang maipakita ang galing at ang talento ng bawat baitang
Matapos ang isang linggong paghahanda para sa parating na INTRAMS ay matagumpay na binuksan ang MOGCHS INTRAMURALS sa Misamis Oriental Integrated Sports Center (MOISC)
Sa mga larangan naman ng mga sports ay kahit Ang mga magigiting at maliliit na Grade 7 ay humahakot ng panalo sa bawat
Ruthless tigers nanaig kontra Maroon Stallions, sinilat kampeonato
NI CEDRICKMORAN
Kumamada ng team-high 12 points ang team captain ng Ruthless tigers upang pataobin ang Maroon Stallions sa kanilang bakbakan sa iskor na 22-16, 22-16, 37-25, 4629 sa Mens basketball Finals na ginanap sa MOGCHS Event Center Oktubre 16 2024
Dikdikan ang naging bakbakan sa unang kanto na kung saan nagpamalas ng magandang depensa ang Tigers upang pamagain ang kanilang agwat sa anim, 22-16
Subalit umalagwa sa ikalawang kwarter ang Maroon Stallions at bumirada ng magkakasunod-sunod na layups at jumpshots, upang itabla ang talaan sa 25
Gayunpaman nagkaroon ng 11-nothing run ang Tigers sa pagtatapos ng ikalawang kwarter, 37-25
Bigo ang Maroon Stallions na ungusan ang Tigers sa ikatlo at huling kanto dahilan upang masungkit ng Tigers ang kampeonato
Marami ang sumusubaybay sa muling pagtutuos ng dalawang koponan sa susunod na intramurals sa MOGCHS
laro na nagaganap maisang pwesto ba, dalawa, o kahit tatlong puwesto ay mayroon silang nasusungkit na pwesto sa bawat laro
Sa Ika-16 ng Oktubre ay isang masaya na Zumba ang sinimulan ng pangalawang araw ng MOGCHS INTRAMURALS at kasunod naman ang pagpapatuloy sa mga laro
Ang naging huling kaganapan naman ay ang Hip-Hop Dance contest na itinanghal sa MOISC na sinalihan ng bawat baitang mula Grade 7 Hanggang Grade 12 Muling aabangan ang pagbabalik ng MOGCHS INTRAMURALS sa paparating na taong 2025
Ronquillo, kinapos kontra Grade 11, bakbakan nauwi sa tabla
N CEDRICKMORAN
Nauwi sa draw ang tunggalian nina Fritz Ronquillo at ng kaniyang kalaban na mula sa Grade 11 buhat ng isang wrong move sa Chess Finals ng 2024 MOGCHS Intramurals
Dikdikan ang naging bakbakan sa board 1 ng chess finals matapos buksan ni Ronquillo ang girian gamit ang pawn-to-e4 opening
Naging lumpo ang linyada ng kabakbakan ni Ronquillo en route matapos ang kaniyang queen sacrifice
Gayunpaman nakuha ni Ronquillo ang unang check sa kanilang bakbakan matapos ang kanilang rook-to-rook capture dahilan upang magjng llamado sa bakbakan si Ronquillo
Subalit humarurot ng en passant si Ronquillo sa kaniyang 58th move move subalit nauwi ito sa zugzwang na kung saan napilitan si Ronquillo na mag-offer ng draw
s p o r t s
Pag-aangat gamit Espada
N CEDRICKMORAN
Noong Oktubre 2023, Olympian
Weightlifter Hidilyn Diaz nagsaad na Maybe last games but will be the most memorable sa pakikipagsapalaran sa Paris Olympics 2024
Pagsali ng Filipino Weightlifter Hidilyn Diaz sa Paris Olympics ay pwede maging huling pagsugpong.
“I think it’ll also be the most memorable because it won’t be only me, there’s going to be other athletes who, qualify, I think we will be four (Weightlifting) athletes qualifying from Philippine.”
Matapos sa huling pagsali ni Hidilyn Diaz sa Paris Olympics ay noong 2020 ginanap ang Tokyo Olympics at nakapaguwi ng isang gintong medalya at nakapagbigay-pugay sa kanyang bansa, ngunit klarong naipagmalaki niya ang kanyang naabot.
Ito ang kaunaunahang ginto para sa Pilipinas at naging tatlo matapos naipanalo ang Artistic Gymnastics Athlete Carlos Yulo sa Paris Paralympics 2024.
“Paris 2024 will be my Fifth Olympics and maybe this will be my last” bulalas ni Hidilyn Diaz.
Ngunit papayag ka ba na tumigil ka na sa iyong hilig at Iwan ang lahat ng iyong pinagsikapan?
MATAMISNA KAPALARAN
Hindi biro ang maging isang atleta sapagkat maraming mga pagsubok ang iyong kahaharapin bago mo maabot ang rurok ng iyong karera.
Tinuldukan ng nga atletang Pilipino ang paghihintay ng bansa na muling makapag-uuwi ng medalya sa pinakaprestihiyosong palakasan sa mundo matapos humakot ng apat na medalya ang Pilipinas sa katatapos lamang na 2024 Paris Olympics— dalawang ginto at dalawang tanso.
Nakapagbulsa ng dalawang ginto at dalawang tanso ang Pilipinas sa Gymanstics at Boxing— isang patunay kung gaano kagaling ang mga Atletang Pilipino.
Simula noong 1920— nakapagtala na ng 18 na medal ang bansa sa kasaysayan ng Olympics na kung saan tatlo rito ay ginto, lima ay pilak at sampu naman ay tanso.
Hindi sukatan kung gaano ka kagaling upang maging isang kampeon— ‘pagkat ang totoong sangkap ay pagtitiyaga, pagpupursige, at higit sa lahat ang pagnanais na magwagi.
It’s a big responsibility (to be Olympic champion) because I have to influence the (other) athletes to do their best " ayon kay Diaz
All the rewards and bonuses that go to our medalist’ way are welldeserved, it’s not easy to medal in the Olympics, it takes years, it takes focus, discipline and determination” nabanggit ni Tolentino
Pabuya ng Philippine Olympic Committee (POC) para sa mga nanalo noong Paris Olympics 2024, bahay at lupa ang matatanggap ng ating mga atleta na matatagpuan sa Tagaytay City Cavite
Golden Boy Caloy (Yulo), Nesthy Petecio at Aira Villegas ang mga nagtagumpay matapos ang pakikipagsapalaran sa Olympics Paris.
Unang-una, nabigyan ng POC ng gantimpala ay ang Weightlifter Hidilyn Diaz dahil sa pagbigay sa Pilipinas ng kaunaunahang gintong medalya.
Hindi pinaalam ni Tolentino kung saan ang tumpak ng lokasyon ng mga bahay at lupa pero ibibigay ni Tolentino ang mga susi ng bahay sa mga Atleta sa pamamagitan ng Isang seremonyong karapat-dapat sa mga kampeon.
Hindi rin nagdalawang-isip ang POC na ibigay ang gantimpala kahit ano pang kulay ng medalya na natanggap ng manlalaro, isa pa rin sa mga pinakamahalagang medalya sa isports.
i s p o r t s
Monico Puentevella nagsaad na "ban of trans Athlete" sa PH Youth
NI CEDRICKMORAN
and sports
Sabi ng Weightlifting President Monico Puentevella na ipinagbawal na ang pagsali ng mga Transgender Athlete sa pagsali sa mga palaro na binanggit niya sa Hearing of House Committee in Youth and Sports Nobyembre 15, Miyerkules Pinagbawal na sumali ang mga Transgender Athlete sa mga PH Sports.
New Zealand Weightlifter Laurel Hubbard ang kauna-unahang Transgender Athlete na nakipagsapalaran sa Olympics noong nakita niya na may aksyon sa Tokyo Olympics Games 2021.
Two of our biggest problem in international weightlifting are Doping and Transgender people," bulalas ni Puentevella
Ayon pa sa kaniya, "I would like to request that another Congressman can file a bill not allowing transgender people in Philippine Sports."
Inilahad, NCAA Season 100 para sa patuloy na pagbabago
NI CEDRICKMORAN
Binuksan NCAA Season 100 matapos nakagawa na ng maraming bulto ay mga manlalaro na ginanap sa Mall of Asia Coral Way lobby sa Pasay City noong Septyembre 3, 2024, sa pamamagitan ng pagtutulungan ng mga Committee.
NCAA Season 100 patuloy na pagganap at paglago hanggang umabot sa ika-100 na paghalal.
Matapos ang 99 National Collegiate Athletic Association (NCAA) na pinaghandaan ng Jose Rizal University (JRU) noong Septyembre 24, 2023 sa SM Mall of Asia Arena hanggang umabot sa ika-100 na paglahad nito.
“Ten dacades have passed and the NCAA continues to grow and flourish, remaining strong and resilient" bulalas ng Lyceum President Roberto
Sigaw PBBM
bayani ang pagbigay ng mensahe ng ating Presidente sa mga atleta, binigyang-pugay ni Marcos ang mga Pilipinong sasali sa Paris Paralympics da -hil sa pagiging simbolo ng pag-asa sa lahat ng mamamayan.
Reyna ng Region 10: Volleyball Players, humahataw sa galing
NI CEDRICKMORAN
Umagang-umaga, ang huni ng mga ibon ay nagsisilbing hudyat ng bagong panahon ng tagumpay para sa womens volleyball sa Region 10 Sa mga palaruan ng Cagayan de Oro Bukidnon, at Lanao del Norte, umuusbong ang mga bagong reyna ng volleyball, na nagdadala ng bagong sigla at talento sa laro
Ang mga babaeng atleta sa Region 10 ay nagpapakita ng kanilang dedikasyon sa pagangat ng women's volleyball sa rehiyon. Mula sa mga high school hanggang sa collegiate level, ang mga batang babae ay nagpapakita ng kanilang husay at determinasyon sa bawat laro. Kamakailan lamang, ang mga lokal na torneo sa Region 10 ay nagpakita ng mga nakamamanghang pagtatanghal ng mga batang babae. Ang kanilang mga spike ay nagpapakita ng kapangyarihan at katumpakan, ang kanilang mga blocks ay naglalabas ng diwa ng pagkakaisa at pagtutulungan, at ang kanilang mga serbisyo ay nagpapakita ng husay at kontrol. Ang mga tagumpay na ito ay nagpapakita ng potensyal ng women's volleyball sa Region 10. Ang mga batang atleta na ito ay nagsisilbing inspirasyon sa iba pang mga babae na nais sumali sa laro. Ang kanilang dedikasyon ay nagbibigay ng pag-asa para sa isang mas malakas at mas maunlad na women's volleyball community sa rehiyon. Ang mga bagong reyna ng volleyball sa Region 10 ay nagpapakita ng kanilang lakas, kagalingan, at determinasyon. Ang kanilang paglalakbay ay nagbibigay ng inspirasyon sa mga batang babae na mangarap ng malaki at lumaban para sa kanilang mga pangarap. Ang hinaharap ng women's volleyball sa Region 10 ay maliwanag, at ang mga bagong reyna na ito ang magiging gabay sa paglalakbay patungo sa tagumpay. Madami man ang mga problema na kinaka harap nila ay patuloy paring lumalaban sila hanggang sad ulo ng kanilang nakalaang destinasyon upang hindi maaksaya ang sikap na kanilang pinaghirapan.
Munting Sulyap
Tagisan ng mga nagagalingang atleta
NI
Nasilat
Ang palarong pambansa ang nagsisilbing training ground ng bawat atletang pilipino na nangangarap na maging kampeon balang araw Siyento-porsiyentong pinaghandaan ng bawat batang atleta ang PALARONG PAMBANSA 2024 na ginanap sa Cebu City Sports Complex noong hulyo 9, 2024 Hanggang Hulyo 16 2024, matapos sa Regional, Provincial, Division meet
Matapos ang mahigit isang linggong sagupaan, hinirang ang NCR-National Capital Region bilang overall champion at best performing region, nasungkit din nila ang parangal bilang may pinakamaraming panalo sa elementarya.
Kasunod Naman Ang CALABARZON sa Overall sa Elementary ay Ang Region VI-Western Visayas at CALABARZON sa Secondary, sa pinaka huli sa Overall ay Ang PSO-PHILL School Overseas.
Ang mga medalya na nakuha ng NCR-NATIONAL CAPITAL REGION ay 98 na ginto 66 na pilak at 74 na tanso kung ipagsasama lahat ay nasa humaharurut na 238 na medalya lahat Ang nasilat.
May iilang nakapagtala ng panibagong rekord partikular na sa larangan ng athletics at archery, subalit dahil sa issue na kapos raw ng dalawang sentimetro ang sumat ng oval ay hindi kikilalanin ang naturang rekord.
