Το Πορτραίτο ως καθρέφτης της προσωπικότητας
Τάξη Β΄ Γυμνασίου Χρόνος: 2 μαθήματα
Περιγραφή του μαθήματος Εξετάζουμετονορισμό«πορτραίτο». Οιμαθητές καλούνται νασυζητήσουν με αφορμήδιαφορετικέςκατηγορίεςπορτραίτων,ναδημιουργήσουνπορτραίτοενός συμμαθητήτους,ναδημιουργήσουνπορτραίτοτουεαυτούτουςκαιναστηρίξουντις επιλογέςτουςμεμικρόκείμενο.
Οι μαθητές θα είναι ικανοί να • προσδιορίζουν το νόημα του όρου «πορτραίτο» • συζητήσουν, αναλύσουν, ερμηνεύσουν και να συγκρίνουν εικόνες προσδιορίζοντας αν είναι πορτραίτα και να περιγράψουν γιατί ναι ή γιατί όχι. • πάρουν συνέντευξη από ένα συμμαθητή τους ως προετοιμασία για να τον σχεδιάσουν ή φωτογραφίσουν. • δανειστούν στρατηγικές σύνθεσης και «σκηνοθεσίας» όπως εκείνες των ζωγράφων για να δώσουν έμφαση σε καλλιτεχνικά στοιχεία και αρχές σχεδίου ώστε να δημιουργήσουν ένα πορτραίτο που συλλαμβάνει τον ξεχωριστό χαρακτήρα του συμμαθητή τους ή/και του εαυτού τους. Υλικά Χαρτί, κάρβουνο, μολύβι ή γραφίτι. Ημέρα πρώτη: Οι μαθητές συζητούν τον όρο «πορτραίτο». Ποιά διαφορετικά παραδείγματα ξέρετε φωτογραφικών πορτραίτων (ετήσιες σχολικές φωτογραφίες, φωτογραφία για το μαθητικό εισιτήριο, για το δίπλωμα οδήγησης , φωτογραφίες γάμου, είναι μερικά παραδείγματα). Να συγκεντρώσετε μερικές φωτογραφίες-παραδείγματα. Να συγκεντρώσετε παραδείγματα πορτραίτων ζωγράφων. Ενδεικτικά θα συζητηθούν δύο πορτραίτα, του Guido Reni (17ος αιώνας) και ένα του 13ου αιώνα με θέμα τα πάθη του Χριστού.
ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΔΥΟ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΕΠΟΧΕΣ
ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΖΩΓΡΑΦΙΖΟΥΝ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΗΓΕΤΩΝ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ
Ποιες είναι μερικές από τις λειτουργίες του πορτραίτου? Είναι όλα τα πορτραίτα έργα της τέχνης? Γιατί ή γιατί όχι? Οι μαθητές θα εργαστούν σε μικρές ομάδες και θα γράψουν ορισμούς του όρου «πορτραίτο». Κάθε ομάδα να μοιραστεί τον ορισμό της με την υπόλοιπη τάξη. Οι ορισμοί που έδωσαν οι μαθητές σχολιάζονται: βρίσκουν εφαρμογή σε όλα τα πορτραίτα? Θα άλλαζαν τους ορισμούς τους αφού είδαν και συζήτησαν για τις εικόνες των παραδειγμάτων? αν ναι, πώς θα τους άλλαζαν? Ενδεικτικά οι συζητήσεις στρέφονται γύρω από τις εκφράσεις του προσώπου, τη γλώσσα του σώματος και άλλες λεπτομέρειες κάθε εικόνας. Ποια σημεία έχουν κοινά τα πορτραίτα? Σε ποια σημεία είναι ουσιωδώς διαφορετικά; Τι μπορεί ο καλλιτέχνης να επικοινωνήσει με κάθε μία εικόνα? Πώς θα περιέγραφες την ατμόσφαιρα, το συναίσθημα κάθε εικόνας? Πώς μεταδίδει ο καλλιτέχνης αυτή την ατμόσφαιρα? Αναλύστε και συγκρίνετε τις φωτογραφίες ως προς τη σύνθεση, την οπτική γωνία της απεικόνισης, τα στοιχεία που συμπεριλαμβάνονται στο κάδρο. Πόσο βοηθάνε αυτά τα στοιχεία για να δώσουν κι άλλες πληροφορίες για τον άνθρωπο που εικονίζεται; Κάποιες φωτογραφίες είναι σε άσπρο μαύρο. Αν ήταν έγχρωμες θα έδιναν διαφορετική εντύπωση; Μάθημα 2: Οι μαθητές εφαρμόζουν αυτά που μελέτησαν.
Διαβάζουμε στα παραλειπόμενα των πορτραίτων ότι ζωγράφοι που ζωγράφισαν βασιλείς, διέμεναν στις αυλές των παλατιών για χρόνια, και τους δινόταν η ιδιαίτερη τιμή να βλέπουν προσωπικά το βασιλιά και να φιλοτεχνούν το πορτραίτο του. Μαθαίνουμε για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι ότι συμβούλευε τους μαθητευομένους ζωγράφους να μελετάνε εκ του φυσικού τους ανθρώπους και να τους σχεδιάζουν όταν μιλούν, γελούν ή αφηγούνται τις ιστορίες της ζωής τους. Όταν τον 19ο αιώνα εμφανίστηκε η φωτογραφική μηχανή, οι ζωγράφοι έπαιρναν φωτογραφίες των μοντέλων τους από πολλές οπτικές γωνίες για να μελετήσουν πριν φιλοτεχνήσουν ένα πορτραίτο. Γιατί οι καλλιτέχνες έχουν αυτή την τακτική, δηλαδή να μιλάνε και να επιθυμούν να γνωρίσουν καλύτερα τους ανθρώπους που πρόκειται να προσωπογραφήσουν; Θα χωριστείτε σε ζεύγη. Καλύτερα είναι να μην γνωρίζουμε πολύ καλά εκείνον με τον οποίο θα συνεργαστούμε. Πριν από τη σχεδίαση (ή φωτογράφηση) ο ένας του άλλου, θα δοθούν συνεντεύξεις γνωριμίας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ερωτήσεις: •Πώς θα περιέγραφες τον εαυτό σου με τρεις λέξεις; •Τι θέλεις να γίνεις όταν «μεγαλώσεις»; •Ποιο είναι το αγαπημένο σου περιοδικό; • Αν το περιοδικό επρόκειτο να δημοσιεύσει μία ιστορία για τη ζωή σου, ποιος θα ήθελες να ήταν ο υπότιτλος κάτω από το όνομά σου, που θα σε προσδιόριζε; • Πώς θα ήταν η εικόνα σου; Ποιο μήνυμα θα ήθελες να μεταδίδει; •Αν σου έλεγαν ότι μπορούσες ελεύθερα να επιλέξεις εσύ τα αντικείμενα ή το φόντο της εικόνας σου ποιά αντικείμενα θα διάλεγες να σε πλαισιώνουν; Η άσκηση ολοκληρώνεται με την παράδοση 1. ενός πορτραίτου του συμμαθητή με τον οποίο συνεργάστηκες 2. ενός πορτραίτου του εαυτού σου 3. μιάς συνοδευτικής εργασίας για την ατμόσφαιρα, το ύφος, το χαρακτήρα που ήθελες να αποτυπώσεις στην εικόνα που επέλεξες 1. του συμμαθητή 2. του εαυτού σου: στήσιμο-πόζα, οπτική γωνία, πλαισίωση-φόντο, στοιχεία της τέχνης και αρχές σχεδίου που αξιοποιήθηκαν. Θα συνεκτιμηθούν και τα προσχέδια και η μελέτη πριν την εκτέλεση (διαφορετικές γωνίες, σκίτσα με δοκιμές, διαφορετικοί χρωματισμοί, δοκιμές με διαφορετικά υλικά), η επιμέλεια της παρουσίασης, η χρήση ορολογίας.