Έκθεση του Φόρουμ για τις Εμπειρίες στους Τομείς της Επανεισδοχής και της Επιστροφής στην Περιοχή τω by Eva Land Albania

Πρόγραμμα χρηματοδοτικής και τεχνικής βοήθεια προς τρίτες χώρες στους τομείς της μετανάστευσης και του ασύλου - AENEAS

“Δημιουργία μηχανισμών για την αποτελεσματική και βιώσιμη υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ Αλβανίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και ενδιαφερόμενων τρίτων χωρών” (Σύμβαση επιχορήγησης ενέργειας: 19.02.03/2005 103499 – 17)

Έκθεση του Φόρουμ για τις Εμπειρίες στους Τομείς της Επανεισδοχής και της Επιστροφής στην Περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων Νοέμβριος 2008 Τίρανα

Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου στο πλαίσιο του προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Η έκθεση αυτή δημιουργήθηκε με την οικονομική ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των εταίρων του έργου. Συντάχθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό ΜετανάστευσηςΑποστολή στην Αλβανία, με την υποστήριξη των άλλων Αποστολών του ΔΟΜ στην περιοχή, βάσει των πρακτικών που τηρήθηκαν κατά τις εργασίες του Περιφερειακού Φόρουμ για την Επιστροφή και την Επανεισδοχή το οποίο διοργανώθηκε στα Τίρανα στις 5-6 Μαρτίου 2008. Οι απόψεις, οι πληροφορίες και τα δεδομένα που περιέχονται στην έκθεση αυτή είναι αυτές που εκφράστηκαν από τους ομιλητές και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζουν τη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Περιφερειακό Φόρουμ για την Επιστροφή και την Επανεισδοχή διοργανώθηκε στο πλαίσιο του έργου “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών”, που υλοποιείται στο πλαίσιο του Κοινοτικού Προγράμματος «Χρηματοδοτικής και τεχνικής βοήθειας προς τρίτες χώρες στους τομείς της μετανάστευσης και του ασύλου» ΑΙΝΕΙΑΣ 2004. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ελληνικό Υπουργείο Εσωτερικών ως υπεύθυνο διαχείρισης του έργου, τη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Τάξης εντός του Ελληνικού Υπουργείου Εσωτερικών, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, το Ελληνικό Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής και την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Οι φορείς αυτοί δεν φέρουν καμία ευθύνη για οποιαδήποτε ανακρίβεια των παρεχόμενων δεδομένων ή πληροφοριών, για την ενδεχόμενη χρήση των πληροφοριών που περιέχονται στο κείμενο ή για ανακρίβειες που οφείλονται στη μετάφραση. Εκδότης: Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης Διεύθυνση: Rruga “Brigada e Tetë”, Vila No.3 Tirana, Albania Τηλ: +355 4 2257 836/7 Fax: +355 5 3357 835 E-mail: iomtirana.iom.int Website: http://www.iom.int/Albania

ISBN 978-92-9068-465-7

(translation from English into Greek)

Όλα τα δικαιώματα κατοχυρωμένα. Κανένα μέρος της έκθεσης δεν μπορεί να αναπαραχθεί, να φυλαχθεί σε σύστημα επανάκτησης, ή να μεταφερθεί σε οποιαδήποτε μορφή ή με οποιοδήποτε μέσο, ηλεκτρονικό, μηχανικό, φωτοαντιγραφικό, ηχογράφησης, ή άλλο χωρίς την πρότερη έγγραφη άδεια του Ελληνικού Υπουργείου Εσωτερικών. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Έκθεση για τις εμπειρίες σε θέματα επανεισδοχής και επιστροφής στην περιοχή της Δυτικών Βαλκανίων Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή A. Γενικό πλαίσιο B. Αντικείμενο του Περιφερειακού Φόρουμ Γ. Δομή της Έκθεσης 2. Επιστροφή και επανεισδοχή στα Δυτικά Βαλκάνια: Η εμπειρία των επιμέρους χωρών A. Αλβανία Nikoll Ndoci, Διευθυντής της Διεύθυνσης Μετανάστευσης και Επανεισδοχής, Τμήμα Συνόρων και Μετανάστευσης, Κρατική Αστυνομία της Αλβανίας B. Βοσνία-Ερζεγοβίνη Murveta Dzaferovic, Υπουργείο Ασφαλείας Γ. Κροατία Lidija Pentavec, Τμήμα Παράνομης Μετανάστευσης, Υπουργείο Εσωτερικών Δ. Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Mijalce Gelev, Αρχιεπιθεωρητής για Αλλοδαπούς, Τομέας για Αλλοδαπούς και Επανεισδοχή, Υπουργείο Εσωτερικών E. Μαυροβούνιο Milica Kovacevic, Αστυνομική Διεύθυνση, Τομέας Συνοριοφυλακής Στ. Σερβία Tamara Vucenovic, ΔOM Βελιγραδίου 3. Προσπάθειες καταγραφής των εμπειριών και των βέλτιστων πρακτικών σε διαφορετικά στάδια της διαδικασίας επιστροφής. Ferdinand Arn, Ειδική Διεύθυνση Επιστροφών, Υπηρεσία Μετανάστευσης του Βελγίου 4. Διαχείριση δεδομένων σχετικών με τη μετανάστευση στα Δυτικά Βαλκάνια: Προς συστηματική συλλογή και ανταλλαγή σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Marina Manke, ΔOM Μόσχας 5. Τα Δυτικά Βαλκάνια σε αναζήτηση καθεστώτος απαλλαγής θεώρησης εισόδου Ditmir Bushati, Ευρωπαϊκό Κίνημα, Αλβανία 6. Γενικά συμπεράσματα και συστάσεις

“Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Έκθεση για τις εμπειρίες σε θέματα επανεισδοχής και επιστροφής στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών 1. Εισαγωγή A. Γενικό πλαίσιο Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στα Δυτικά Βαλκάνια και οι περιφερειακές συγκρούσεις της δεκαετίας του ’90 διακρίθηκαν από μεγάλες μετακινήσεις μεταναστών οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ήταν πολιτικοί ή οικονομικοί μετανάστες, μεταξύ των οποίων και αιτούντες άσυλο στην περίπτωση των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Μεγάλος αριθμός ατόμων από εκείνους που μετανάστευσαν στην ΕΕ ταξίδεψαν και διέμειναν εκεί με παράνομο τρόπο. Παρά το γεγονός ότι το φαινόμενο έχει περιοριστεί σε σύγκριση με τις μετακινήσεις της δεκαετίας του '90, η παράνομη μετανάστευση παραμένει στο επίκεντρο του προβληματισμού. Ωστόσο, η ΕΕ δεν είναι ο μόνος προορισμός - στόχος για μετανάστες από την εν λόγω περιοχή. Στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τις αρχές των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων καταδεικνύουν ότι υπάρχουν επίσης περιπτώσεις παράνομων μεταναστών εντός της επικράτειας χωρών της περιοχής, οι οποίοι είτε διέρχονται είτε παραμένουν σε αυτές τις χώρες. Οι ευρωπαϊκές χώρες έλαβαν διάφορα μέτρα ως απάντηση στην εισροή παράνομων μεταναστών. Τον Οκτώβριο του 1999, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Tampere υιοθέτησε το πρόγραμμα για τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας και δικαιοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβάνοντας και μία κοινή πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο. Στις 21-22 Ιουνίου 2002, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνήλθε στη Σεβίλλη ζήτησε την επιτάχυνση της εφαρμογής όλων των πτυχών του προγράμματος και εξέδωσε Ανακοίνωση για την Κοινοτική Πολιτική Επιστροφής για τους Παρανόμως Διαμένοντες, η οποία συμπεριλάμβανε τα κύρια σημεία ενός προγράμματος δράσης σχετικά με την επιστροφή, το οποίο και υιοθετήθηκε επίσημα τον Νοέμβριο του 2002. Το Πρόγραμμα Δράσης αποσκοπούσε στη δημιουργία και την υιοθέτηση κοινών προτύπων όσον αφορά τις διαδικασίες επιστροφής και επανεισδοχής. Στη συνέχεια υπογράφτηκαν μία σειρά από διμερείς συμφωνίες μεταξύ των διαφόρων χωρών της ΕΕ και των χωρών της περιοχής. Τις εν λόγω συμφωνίες διαδέχτηκαν πολυμερείς συμφωνίες μεταξύ της ΕΚ και των χωρών της περιοχής, ξεκινώντας με την Αλβανία το 2005. Πέραν των διμερών συμφωνιών με τις χώρες της ΕΕ ή/και της πολυμερούς συμφωνίας με την ΕΚ η οποία είτε έχει συναφθεί είτε προετοιμάζεται να συναφθεί, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν επίσης υπογράψει συμφωνίες μεταξύ τους και με ορισμένες χώρες προέλευσης. Η τελευταία περίπτωση στοχεύει στην αντιμετώπιση των μετακινήσεων παράνομων μεταναστών που εντοπίζονται στη δική τους επικράτεια και όσων επαναπροωθούνται από την ΕΚ σύμφωνα με την ρήτρα περί υπηκόων τρίτων χωρών η οποία προβλέπει ότι δέχονται την επανεισδοχή των αλλοδαπών πολιτών οι “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

οποίοι είχαν διέλθει από την επικράτειά τους πριν μεταναστεύσουν σε οποιαδήποτε από τις χώρες της ΕΕ. Η εμπειρία της επιστροφής και επανεισδοχής στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων εκτείνεται χρονικά όσο και η παράνομη μετανάστευση. Οι εν λόγω διαδικασίες, οι οποίες αρχικά αφορούσαν συγκεκριμένες περιπτώσεις και δεν διέπονταν από σαφή πρότυπα, βαθμιαία έχουν ρυθμιστεί από συμφωνίες επανεισδοχής και πρωτόκολλα εφαρμογής. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, οι χώρες της περιοχής έχουν ασχοληθεί εκτεταμένα και εντατικά με θέματα επιστροφής και επανεισδοχής. B. Αντικείμενο του Περιφερειακού Φόρουμ Το Περιφερειακό Φόρουμ για την Επιστροφή και την Επανεισδοχή που διοργανώθηκε στα Τίρανα της Αλβανίας στις 5-6 Μαρτίου 2008, είχε ως σκοπό να συγκεντρώσει εκπροσώπους των κυβερνήσεων από χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, ΒοσνίαΕρζεγοβίνη, Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο και Σερβία) και εμπειρογνώμονες σε θέματα επιστροφής και επανεισδοχής, προκειμένου να ανταλλάξουν εμπειρίες και πληροφορίες για τις διαδικασίες επιστροφής και για την υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής 1 που έχουν υπογραφεί με την ΕΚ και τις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες. 2 Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περισσότερες από τις χώρες έχουν ήδη συνάψει ή βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με την ΕΚ, μεταξύ τους ή/και με τρίτες χώρες, το Φόρουμ έπαιξε τον ρόλο μίας κοινής πλατφόρμας για ανταλλαγή πληροφοριών όσον αφορά τις παράνομες μετακινήσεις και δεδομένα σχετικά με την απομάκρυνση αλλοδαπών υπηκόων. Οι Συμφωνίες Διευκόλυνσης της Έκδοσης Θεωρήσεων Εισόδου και Επανεισδοχής μεταξύ της ΕΚ και χωρών των Δυτικών Βαλκανίων (Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Σερβία και Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, καθώς και η Συμφωνία Διευκόλυνσης της Έκδοσης Θεωρήσεων Εισόδου με την Αλβανία) τέθηκαν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2008. Στο πλαίσιο του Φόρουμ έγινε επίσης μία γενική περιγραφή της διαδικασίας διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου και των προκλήσεών της, καθώς και μία παρουσίαση της διαχείρισης δεδομένων σχετικών με το γενικότερο πλαίσιο των συμφωνιών επανεισδοχής και διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου. Επιπλέον, το Φόρουμ αξιοποιήθηκε ως ευκαιρία για να εξεταστούν τρόποι διευκόλυνσης της απόκτησης και της αναγνώρισης ταξιδιωτικών εγγράφων για χρήση σε περιπτώσεις απομάκρυνσης. Από αυτήν την άποψη, η διοργάνωση αντιμετωπίστηκε ως ευκαιρία χάραξης του δρόμου για περαιτέρω εδραίωση ενός περιφερειακού μηχανισμού ανταλλαγής πληροφοριών για τον εθελούσιο επαναπατρισμό υπηκόων τρίτων χωρών. 1

Συμφωνία Επανεισδοχής – εφεξής θα αναφέρεται επίσης και ως Σ.Ε. Δεδομένου ότι η Αλβανία ήταν η πρώτη χώρα της περιοχής που υπέγραψε τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ-Αλβανίας, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2006, το Φόρουμ έδωσε την ευκαιρία μεταξύ άλλων για τη διάχυση βέλτιστων πρακτικών και διαπιστώσεων από την περίπτωση της Αλβανίας όσον αφορά την υλοποίηση της Συμφωνίας. 2

Πραγματοποιήθηκαν σοβαρές συζητήσεις για την υπογραφή και την υλοποίηση συμφωνιών επανεισδοχής στο περιφερειακό επίπεδο. Οι συμμετέχοντες, και συγκεκριμένα οι εκπρόσωποι κυβερνήσεων που καλύπτουν θέματα μετανάστευσης, επιστροφής και επανεισδοχής στην περιοχή, συζήτησαν και αντάλλαξαν πληροφορίες για τα παρακάτω θέματα: • Υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής και επόμενα βήματα • Εθνική νομική βάση και διοικητικές πράξεις σχετικά με τους παράνομους και τους νόμιμους μετανάστες • Διαδικασίες κράτησης και επιστροφής για παράνομους μετανάστες • Εθελούσια επιστροφή • Διαχείριση δεδομένων σχετικών με τη μετανάστευση στην περιοχή, με έμφαση στην επιστροφή και την επανεισδοχή Το Περιφερειακό Φόρουμ διοργανώθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης στο πλαίσιο του έργου “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών”, που υλοποιείται στο πλαίσιο του Κοινοτικού Προγράμματος «Χρηματοδοτικής και τεχνικής βοήθειας προς τρίτες χώρες στους τομείς της μετανάστευσης και του ασύλου» ΑΙΝΕΙΑΣ 2004. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ελληνικό Υπουργείο Εσωτερικών ως υπεύθυνο διαχείρισης του έργου, τη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Τάξης εντός του Ελληνικού Υπουργείου Εσωτερικών, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, το Ελληνικό Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής και την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Το έργο παρέχει βοήθεια στην Κυβέρνηση της Αλβανίας (ΚτA) προκειμένου να υλοποιήσει πλήρως και με επιτυχία τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΚ-Αλβανίας, η οποία κυρώθηκε από το Αλβανικό Κοινοβούλιο την 1η Μαΐου του 2006. Συγκεκριμένα, ενισχύει τους φορείς της Αλβανίας να υλοποιήσουν τη ρήτρα για τους υπηκόους τρίτων χωρών, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου του 2008. Όπως προβλέπεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Δράσης της Αλβανίας για την υλοποίηση της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ), η οποία έχει συναφθεί μεταξύ της Αλβανίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 12 Ιουνίου 2006, η υλοποίηση της Συμφωνίας Επανεισδοχής θεωρείται προτεραιότητα στο πλαίσιο της ΣΣΣ και επομένως είναι τμήμα των απαιτήσεων για μελλοντική προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το έργο υποστηρίζει επίσης τις αλβανικές αρχές στο θέμα της επιστροφής στο πλαίσιο της διαχείρισης της μετανάστευσης, όπως προβλέπεται από την Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για τη Μετανάστευση, που εγκρίθηκαν από την ΚτΑ τον Μάιο του 2005. Οι ομάδες - στόχος του έργου είναι τα αρμόδια Υπουργεία της Αλβανίας για τη διαχείριση της μετανάστευσης και συγκεκριμένα, το Υπουργείο Εσωτερικών (κύρια ομάδα – στόχος), το Υπουργείο Ολοκλήρωσης, το Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Το έργο δεν βοηθά απλώς την Αλβανία να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της Συμφωνίας Επανεισδοχής ΕΚ-Αλβανίας, αλλά επίσης αυξάνει τη δυνατότητα της Αλβανίας να ανταλλάσσει πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές σχετικά με την υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής με τρίτες χώρες, μέσα από την αναβάθμιση των γνώσεων και της τεχνογνωσίας των Αλβανών ομολόγων. Τα αποτελέσματα του έργου περιλαμβάνουν την εδραίωση των απαραίτητων μηχανισμών για την υλοποίηση της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΚ-Αλβανίας και των διμερών πρωτοκόλλων εφαρμογής, συμπεριλαμβανομένης και της προετοιμασίας για την έναρξη ισχύος της ρήτρας για τους υπηκόους τρίτων χωρών από τον Μάιο του 2008. Το έργο έχει τρεις βασικές παραμέτρους: • •

•

Ανάπτυξη ικανοτήτων και παροχή επιμόρφωσης και νομικής υποστήριξης στις αλβανικές αρχές και τους διοικητικούς φορείς. Συνεργατικές προσεγγίσεις για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διοικητικών φορέων στην υλοποίηση συμφωνιών επανεισδοχής και αναβάθμιση της διμερούς διακρατικής συνεργασίας μεταξύ της Αλβανίας και των γειτονικών χωρών σε θέματα επιστροφής και επανεισδοχής. Δημιουργία μηχανισμών για τη διαχείριση των συνεπειών της επιστροφής, κυρίως μέσα από τη βελτίωση της επανένταξης των μεταναστών που επιστρέφουν στην Αλβανία, καθώς και ενίσχυση της υποδομής και των δράσεων των εθνικών φορέων που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία.

Η εμπειρία έχει δείξει ότι ο καλύτερος τρόπος για την υλοποίηση των πολιτικών επιστροφής και επανεισδοχής είναι η χρήση τυποποιημένων διαδικασιών, όχι μόνον εντός της κάθε χώρας, αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο επίσης. Οι ίδιες οι συμφωνίες επανεισδοχής αντικατοπτρίζουν μία σοβαρή προσπάθεια απλοποίησης και προτυποποίησης των διαδικασιών, προκειμένου να διευκολυνθεί ολόκληρη η διαδικασία επιστροφής. 3 Ωστόσο, η περαιτέρω συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία της διαδικασίας επαναπροώθησης και επανεισδοχής. Σε αυτήν την προοπτική, το Περιφερειακό Φόρουμ έφερε σε επαφή εκπροσώπους από Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο και Σερβία, προκειμένου να μοιραστούν και να ανταλλάξουν πληροφορίες για κοινά θέματα παράλληλα με την προσπάθειά τους να βελτιώσουν τη συνεργασία μεταξύ τους, έτσι ώστε να υλοποιήσουν με αποτελεσματικό και βιώσιμο τρόπο τις συμφωνίες επανεισδοχής.

Οι συμφωνίες επανεισδοχής συνδυάζονται με συμφωνίες διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου έτσι ώστε να θεωρηθούν όχι μόνον ως μηχανισμός διευκόλυνσης της επιστροφής παράνομων μεταναστών, αλλά επίσης για να καλλιεργήσουν την επικοινωνία και να συμβάλλουν στην ελευθερία των μετακινήσεων. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Γ. Δομή της Έκθεσης Αυτή η έκθεση βασίζεται στο υλικό που παρουσιάστηκε στο Περιφερειακό Φόρουμ. Οι παρουσιάσεις κάθε δυτικοβαλκανικής χώρας δίνονται με (αγγλική) αλφαβητική σειρά όπως παρουσιάστηκαν στη διάρκεια του Φόρουμ. Μετά τις εμπειρίες των επιμέρους χωρών ακολουθούν παρουσιάσεις για τις βέλτιστες πρακτικές για την επιστροφή στις χώρες της ΕΕ, για τη διαχείριση δεδομένων στα Δυτικά Βαλκάνια και για τον αντίκτυπο των πολιτικών επιστροφής, καθώς και των συμφωνιών για την διευκόλυνση της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου μεταξύ της ΕΕ και των εν λόγω χωρών μέσα από το πρίσμα της εμπειρίας της Αλβανίας. Το τελικό κεφάλαιο παρουσιάζει τα βασικά συμπεράσματα που συγκεντρώθηκαν στη διάρκεια του Φόρουμ και μία σειρά συστάσεων που θα βοηθήσουν τις χώρες της περιοχής στην καλύτερη υλοποίηση των πολιτικών επιστροφής και επανένταξης.

2. Επιστροφή και επανεισδοχή στα Δυτικά Βαλκάνια: Η εμπειρία από τις επιμέρους χώρες A. Αλβανία Nikoll Ndoci, Διευθυντής της Διεύθυνσης Μετανάστευσης και Επανεισδοχής, Τμήμα Συνόρων και Μετανάστευσης, Κρατική Αστυνομία της Αλβανίας Η μεταβολή του πολιτικού συστήματος στην Αλβανία συνοδεύτηκε από μεγάλες μεταναστευτικές ροές, κυρίως παράνομης μετανάστευσης. Παρά το γεγονός ότι αρκετές χιλιάδες κόσμου νομιμοποίησαν την παραμονή τους σε πολλές χώρες της ΕΕ, άλλοι παρέμειναν σε κατάσταση παρανομίας. Όπως ήταν επόμενο, υπήρξε μία συνεχής επιστροφή ατόμων στην Αλβανία από εκείνα που βρέθηκαν σε κατάσταση παράνομης παραμονής. Η έλλειψη συμφωνιών επιστροφής και επανεισδοχής σήμαινε ότι κάθε χώρα ακολουθούσε τις δικές της διαδικασίες, οι οποίες πολλές φορές δεν ήταν πρότυπες. Έτσι, η επιστροφή Αλβανών υπηκόων κατά την περίοδο 1991-1997 είχε ως εξής: 1. Μέσω επαφών μεταξύ της ξένης αστυνομικής αρχής και των διπλωματικών αντιπροσωπειών της Αλβανίας. 2. Οι αλβανικές διπλωματικές αντιπροσωπείες ενημέρωναν το Υπουργείο Εξωτερικών / το Υπουργείο Εσωτερικών (Αστυνομικές αρχές). 3. Η ταυτότητα του προσώπου εξακριβωνόταν από το Υπουργείο Εσωτερικών. 4. Μετά την εξακρίβωση, το Προξενικό Τμήμα του ΥΠΕΞ ενημέρωνε τις διπλωματικές αντιπροσωπείες. 5. Οι διπλωματικές αντιπροσωπείες της Αλβανίας προχωρούσαν στην έκδοση ταξιδιωτικού εγγράφου (laissez-passer) στον Αλβανό υπήκοο. 6. Αν ο Αλβανός υπήκοος διέθετε ταξιδιωτικά έγγραφα (διαβατήριο), το ΥΠΕΞ της χώρας προορισμού ενημέρωνε την πρεσβεία του στη χώρα προέλευσης για την επιστροφή του Αλβανού υπηκόου. Μετά το 1997, η Αλβανία υπέγραψε διμερείς συμφωνίες επανεισδοχής με αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και μία πολυμερή συμφωνία με την ΕΚ το 2005: Έτος υπογραφής ΣΕ Πρωτόκολλο εφαρμογής 1. Ιταλία 1997 √ 2. Ελβετία 2000 √ 3. Ουγγαρία 2001 √ 4. Βέλγιο 2001 √ 5. Ρουμανία 2002 √ 6. Βουλγαρία 2002 7. Γερμανία 2002 √ 8. Κροατία 2003 9. Ηνωμένο Βασίλειο 2003 √ 10. Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 2004 √ 11. Ευρωπαϊκή Ένωση 2005 Αυστρία, Μπενελούξ (εκτός Δανίας) “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Τα παραπάνω δείχνουν ότι έχουν ολοκληρωθεί επίσης τα πρωτόκολλα υλοποίησης για όλες τις συμφωνίες εκτός από εκείνες με Βουλγαρία και Κροατία. Οι συμφωνίες επανεισδοχής υπογράφηκαν διότι οι προγενέστερες διαδικασίες ήταν μακρόχρονες, περίπλοκες και γεμάτες προβλήματα στην εκτέλεσή τους. Πρώτον, υπήρχε σοβαρή έλλειψη ανταλλαγής πληροφοριών στο πεδίο αυτό–τα εμπλεκόμενα μέρη δεν ενημερώνονταν μεταξύ τους σχετικά με τις ενέργειές τους και οι αλβανικές αρχές πολύ απλά βρίσκονταν αντιμέτωπες με άτομα που επέστρεψαν στα σημεία διέλευσης των συνόρων τους, χωρίς να προηγηθεί ενημέρωση, με αποτέλεσμα να μένουν απροετοίμαστες για την κάλυψη των αναγκών των εν λόγω ατόμων. Δεύτερον, εμπλέκονταν πολλές δομές στη διαδικασία, πράγμα που καθιστούσε δύσκολο τον εντοπισμό του υπεύθυνου φορέα. Οι συμφωνίες επανεισδοχής στόχευαν στην τυποποίηση των εμπλεκόμενων δομών, όπως η κοινή χρήση επίσημων συνδέσμων, καθώς και στην απλοποίηση των διαδικασιών με συμμετοχή μόνον των αστυνομικών αρχών από την κάθε πλευρά. Επιπρόσθετα, οι συμφωνίες έθεταν καθορισμένα χρονικά πλαίσια για διαδικασίες επανεισδοχής, έτσι ώστε σε περίπτωση που δεν εξακριβωνόταν η ταυτότητα, η Αλβανία να έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί την άδεια εισόδου σε όσα άτομα δεν αποδεικνύονταν ότι είναι Αλβανοί υπήκοοι ή υπήκοοι τρίτων χωρών οι οποίοι χρησιμοποίησαν την Αλβανία ως χώρα διέλευσης. Το τελευταίο πλεονέκτημα είναι ότι το προκαθορισμένο χρονικό πλαίσιο ενθαρρύνει επίσης τα εμπλεκόμενα μέρη να ανταποκρίνονται με αποτελεσματικό και άμεσο τρόπο στη διεκπεραίωση των περιπτώσεων επιστροφής και επανεισδοχής. Η διαδικασία διαβούλευσης για τη Συμφωνία Επανεισδοχής (ΣΕ) με την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν απλή. Η κοινή γνώμη στράφηκε κατά της συμφωνίας, διότι στα μάτια του κοινού η επανεισδοχή παρερμηνεύτηκε ως προοπτική επιστροφής όλων των Αλβανών μεταναστών από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Αλβανία. Επιπλέον, στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων εμπλέκονταν πολλοί εμπειρογνώμονες από διάφορους θεσμούς. Η αλβανική πλευρά δέχτηκε πιέσεις σχετικά με τον μελλοντικό αντίκτυπο τόσο όσον αφορά τους Αλβανούς πολίτες όσο και τη μελλοντική συνεργασία με τις χώρες της ΕΕ. Η Αλβανία προβληματιζόταν επίσης λόγω των ελλείψεών της στην κατάλληλη υποδομή για την εφαρμογή της συμφωνίας, και συγκεκριμένα όσον αφορά τη ρήτρα για τους υπηκόους τρίτων χωρών και των ανιθαγενών ατόμων. Η Συμφωνία Επανεισδοχής με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα υπογράφηκε στις 14 Απριλίου 2005 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου του 2006. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έδωσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την εντολή να διαπραγματευτεί και να συνάψει τη Σ.Ε. και ζήτησαν (εκτός της Δανίας) να συναφθεί αυτή η συμφωνία με άλλους 11 εταίρους (Αλβανία, Αλγερία, Κίνα, Μαρόκο, Πακιστάν, Ρωσία, Σρι Λάνκα, Τουρκία και Ουκρανία, καθώς και με τις Ειδικές Διοικητικές Περιοχές Χονγκ Κονγκ και Μακάο). Η Συμφωνία Επανεισδοχής με την ΕΚ (εκτός της Δανίας) ήταν μέρος της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και συνέβαλε στην υπογραφή της συμφωνίας διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου μεταξύ της ΕΚ και της Αλβανίας. Στη Σ.Ε. μεταξύ Αλβανίας και Ευρωπαϊκής Κοινότητας, και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να επαναδεχτούν: α. Τους πολίτες της χώρας τους (ισχύς από 1η Μαΐου του 2006) “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

β. Υπηκόους τρίτων χωρών και ανιθαγενή άτομα (ισχύς από 1η Μαΐου του 2008). Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η Συμφωνία με την ΕΚ έχει κυρωθεί από το 2006, τα πρωτόκολλα εφαρμογής έχουν υπογραφεί μόνον με την Αυστρία και τις χώρες της Μπενελούξ. 4 Προκειμένου να πληρωθούν τα κριτήρια που καταγράφονται στη συμφωνία, οι φορείς της Αλβανίας έχουν επανεξετάσει τα μέσα και τις διαδικασίες τους. Πρώτα απ’ όλα, υπεύθυνη για την υλοποίηση της Σ.Ε. ορίστηκε η Γενική Διεύθυνση της Κρατικής Αστυνομίας. Το παρακάτω οργανόγραμμα δείχνει τις υπηρεσίες που εμπλέκονται στην υλοποίηση της Σ.Ε. Δεύτερον, προκειμένου να εφαρμοστεί η επανεισδοχή παράνομων μεταναστών σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, θα πρέπει να υπάρξουν επαρκείς εγκαταστάσεις για τα άτομα που επιστρέφουν, μεταξύ των οποίων ξεχωριστοί χώροι για γυναίκες και παιδιά. Κάποιοι τέτοιοι χώροι είναι ήδη υπό κατασκευή. Τρίτον, οι μετανάστες που στεγάζονται στα κέντρα θα πρέπει να λαμβάνουν ιατρική φροντίδα, τροφή και νερό, και να διασφαλίζεται επίσης η παρουσία κοινωνικού λειτουργού κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής ανίχνευσης και των άλλων διαδικασιών ταυτοποίησης.

Leader

Γενική Διεύθυνση της Κρατικής Αστυνομίας ΤΜΗΜΑ αστυνομίας συνόρων και μετανάστευσης

Τομέας υπηρεσιών γαλάζιων συνόρων Τομέας υπηρεσιών πράσινων συνόρων Τομέας ερευνών & δικαστικών θεμάτων

Κινητή ομάδα Αστυνομίας Συνόρων (Δύναμη Delta)

Διεύθυνση μετανάστευσης και επανεισδοχής

Διεύθυνση διοικητικού Γραφείο ανάλυσης κινδύνων

Τομέας μετανάστευσης

Τομέας επιστροφής & επανεισδοχής Κέντρο Προσωρινής Διαμονής

Τομέας διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού

Γραφείο προϋπολογισμού και οικονομικών

Τομέας υπηρεσιών υποστήριξης

Shkodër Kukës Diber Korçë Gjirokaster Vlorë Durrës Tirana

Διεύθυνση επιχειρησιακών υπηρεσιών

Περιφερειακές Διευθύνσεις Αστυνομίας Συνόρων & Μετανάστευσης

Σε διαπραγμάτευση βρίσκεται η συμφωνία με τη Σλοβενία, χωρίς ακόμη να έχει υπογραφεί. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Οι διαδικασίες ταυτοποίησης στα σημεία συνοριακής διέλευσης έχουν επίσης συστηματοποιηθεί ώστε να εφαρμόζονται από τους αξιωματικούς της αστυνομίας συνόρων και μετανάστευσης. Πρώτα απ' όλα, λαμβάνεται συνέντευξη από τα επαναπροωθημένα άτομα, προκειμένου να διαπιστωθεί αν πρόκειται για αιτούντες άσυλο, θύματα παράνομης διακίνησης προσώπων ή παράτνομους μετανάστες. Οι πληροφορίες που συλλέγονται εισάγονται αμέσως στη βάση δεδομένων και γίνεται σάρωση δακτυλικών αποτυπωμάτων σε πραγματικό χρόνο, σε σύνδεση με την κεντρική βάση δεδομένων για δακτυλικά αποτυπώματα (για να διαπιστωθεί εάν τυχόν έχουν ποινικό μητρώο ή ιστορικό) και στη συνέχεια πραγματοποιείται διακρίβωση της ταυτότητάς τους μέσω του αστυνομικού σταθμού της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Μόλις ολοκληρωθεί η ταυτοποίηση, τα άτομα παραπέμπονται για τα περαιτέρω ανάλογα με την περίπτωση. Οι αξιωματικοί της αστυνομίας συνόρων και μετανάστευσης έχουν λάβει συνεχή εκπαίδευση σε θέματα επιστροφής και επανεισδοχής, η οποία διενεργείται από το Τμήμα Συνόρων και Μετανάστευσης της Αστυνομικής Ακαδημίας. Έχουν λάβει επίσης τεχνογνωσία και κατάρτιση από μία σειρά διεθνών αστυνομικών αποστολών, όπως η Αποστολή αστυνομικής συνδρομής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αλβανία (PAMECA) και το Διεθνές Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Αρωγής στη Δίωξη του Εγκλήματος (ICITAP), αλλά και από διεθνείς εταίρους, όπως ο ΔOM, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, ο ΟΑΣΕ, ο Δημοκρατικός Έλεγχος των Ενόπλων Δυνάμεων (DCAF) και το Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη Μεταναστευτικής Πολιτικής (ICMPD), κλπ. Τα συλλεγμένα στοιχεία εισάγονται στο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Πληροφοριών (ΟΣΔΠ), το οποίο βρίσκεται σε επιχειρησιακή λειτουργία σε διάφορα σημεία συνοριακής διέλευσης από το 2006 και σε πολλά άλλα από το 2007. Από τη στιγμή που το ΟΣΔΠ έλαβε επιχειρησιακή μορφή, τα δεδομένα εισάγονται σε τακτική βάση. Οι εκθέσεις και τα στατιστικά στοιχεία που παρέχει το ΟΣΔΠ περιλαμβάνουν τα εξής: • • • • • • • • • •

Εισόδους Αλβανών πολιτών Εισόδους αλλοδαπών πολιτών Εξόδους Αλβανών πολιτών Εξόδους αλλοδαπών πολιτών Πολίτες που επέστρεψαν και ύποπτοι πολίτες (απελαθέντες και ανεπιθύμητα πρόσωπα), ανά χώρες από τις οποίες επέστρεψαν, ηλικία, φύλο, κλπ. Πληροφορίες για την έκδοση θεωρήσεων εισόδου Άτομα που έχουν κηρυχθεί καταζητούμενοι και άτομα κατά των οποίων έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης Απολεσθέντα, κλαπέντα, άκυρα έγγραφα και έγγραφα κατασχεμένα στα σύνορα Πολίτες οι οποίοι επαναπροωθούνται στα σύνορα Απαγορεύσεις εισόδου στα σύνορα και λόγος για την απαγόρευση

Αλβανοί υπήκοοι που επαναπροωθήθηκαν από τις ακόλουθες χώρες της ΕΕ το 2007: “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Αλβανοί υπήκοοι που επαναπροωθήθηκαν από χώρες της ΕΕ, 2007 Χώρα Αριθμός Αλβανών υπηκόων 64.060 1. Ελλάδα 5 2. Ιταλία 1.848 3. Ηνωμένο Βασίλειο 769 4. Ελβετία 356 5. Κροατία 319 6. Γερμανία 269 7. Γαλλία 234 8. Βέλγιο 216 9. Σλοβενία 108 10. Ολλανδία 64 Σύνολο 68.243 Κατά την υλοποίηση της ταυτοποίησης, της επιστροφής και της επανεισδοχής, οι συνοριακές αρχές εξετάζουν διάφορα έγγραφα και άλλα αποδεικτικά στοιχεία για να επιβεβαιώσουν την ιθαγένεια του παράνομου μετανάστη. Τα εν λόγω αποδεικτικά μέσα αναφέρονται παρακάτω: Αποδεικτικά μέσα ιθαγένειας • Αποδεικτικά μέσα τα οποία θεωρούνται απόδειξη της ιθαγένειας: 1. Ταξιδιωτικά έγγραφα (όλα τα είδη διαβατηρίου) 2. Αστυνομική ταυτότητα 3. Δελτίο στρατολογικής κατάστασης 4. Φυλλάδιο/έγγραφο ναυτικού 5. Πιστοποιητικό ιθαγένειας και άλλα επίσημα έγγραφα •

Αρχικά αποδεικτικά στοιχεία: 1. Αντίγραφο των εγγράφων που προαναφέρθηκαν 2. Άδεια οδήγησης ή αντίγραφο 3. Πιστοποιητικό γέννησης ή αντίγραφο 4. Κατάθεση από μάρτυρες 5. Δήλωση από το άτομο 6. Ακροαματική διαδικασία με παρουσία διπλωματών της αιτούσας χώρας (σε ορισμένες περιπτώσεις)

Κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής της Σ.Ε., η Αλβανία αντιμετώπισε διάφορες δυσκολίες. Μεταξύ των πιο σοβαρών προβλημάτων ήταν μία συνεχής αλλαγή των σημείων επαφής μεταξύ των αρμόδιων αρχών τόσο στις χώρες της ΕΕ όσο και στην Αλβανία. Κατά την εξακρίβωση της ταυτότητας, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε ανεπάρκεια αποδεικτικών μέσων. Κατά συνέπεια, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις αδυναμίας των εμπλεκόμενων μερών να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στη ΣΕ 5

Ο αριθμός αντιπροσωπεύει τα περιστατικά επαναπροωθήσεων, συμπεριλαμβάνοντας περιπτώσεις ατόμων που επαναπροωθούνται περισσότερες από μία φορές. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

και στα πρωτόκολλα εφαρμογής. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό ήταν συνέπεια της μη ύπαρξης πρωτοκόλλων εφαρμογής με ορισμένες από τις χώρες με τις οποίες η Αλβανία είχε υπογράψει συμφωνίες επανεισδοχής. Από την άλλη, παρόλο που η ρήτρα για τους υπηκόους τρίτων χωρών δεν είχε τεθεί ακόμη σε ισχύ, διαπιστώθηκαν ήδη δύο βασικές δυσκολίες: η έλλειψη ταξιδιωτικών εγγράφων των ατόμων από τρίτες χώρες και η μη ύπαρξη συμφωνιών επανεισδοχής με χώρες προέλευσης, πράγμα που καθιστά ασαφή την έκβαση των υποθέσεων των υπηκόων τρίτων χωρών αφού επαναπροωθηθούν στην Αλβανία. Οι δυσκολίες που σημειώθηκαν έχουν ενθαρρύνει την Υπηρεσία Συνόρων και Μετανάστευσης να θέσει μία σειρά από στόχους. Για να τύχουν ικανοποιητικής διαχείρισης οι υποθέσεις υπηκόων τρίτων χωρών, είναι ανάγκη να πραγματοποιηθούν διαβουλεύσεις και να υπογραφούν συμφωνίες επανεισδοχής με χώρες προέλευσης. Οι υφιστάμενες συμφωνίες επανεισδοχής, μεταξύ των οποίων και εκείνη με την ΕΕ, χρειάζονται πρωτόκολλα, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ορθή υλοποίησή τους. Επιπλέον, η Κρατική Αστυνομία χρειάζεται να αναβαθμίσει τη συνεργασία με τις αστυνομικές υπηρεσίες γειτονικών χωρών, να βελτιώσει τον έλεγχο των αλλοδαπών εντός της επικράτειας και να εφαρμόσει νομικές διαδικασίες σχετικά με την επιστροφή παράνομων μεταναστών. Αυτά τα μέτρα θα συνοδεύονται από τη δημιουργία νέων υποδομών στέγασης στα κέντρα υποδοχής διερχόμενων μεταναστών, καθώς και υποδομών υποδοχής στις περιφερειακές αστυνομικές διευθύνσεις.

B. Η εμπειρία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης Murveta Dzaferovic, Υπουργείο Ασφαλείας Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει ήδη υπογράψει αρκετές διμερείς συμφωνίες επανεισδοχής κυρίως με χώρες οι οποίες στοχοποιούνται από τους πολίτες τους, καθώς και με χώρες διέλευσης ή χώρες προέλευσης. Έχουν ήδη υπογραφεί συμφωνίες με Κροατία, Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Σερβία και Μαυροβούνιο, Αυστρία, χώρες Μπενελούξ, Ελβετία, Ιταλία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Γαλλία, Σλοβενία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Σλοβακία και τέλος με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (2007). Επιπλέον, υπάρχουν εννέα ακόμη συμφωνίες υπό κατάρτιση, συγκεκριμένα με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Τουρκία, τη Ρωσική Ομοσπονδία, τη Μολδαβία, την Αίγυπτο, τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, το Μαυροβούνιο, τη Σαουδική Αραβία και την Ιορδανία. Για να συμβάλλει στη διαχείριση της παράνομης μετανάστευσης, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη σχεδιάζει να διαπραγματευτεί και να εγκρίνει συμφωνίες με όλες τις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει θέσει σε προτεραιότητα τις συμφωνίες επανεισδοχής καταρχήν με τις γειτονικές χώρες και με άλλες χώρες της περιοχής οι οποίες διαδραματίζουν ρόλο χώρας προορισμού και διέλευσης για παράνομους μετανάστες. Δεύτερον, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη διαπραγματεύεται με χώρες προέλευσης παράνομων μεταναστών οι οποίοι εισέρχονται ή παραμένουν στη χώρα, και τρίτον, με χώρες από τις οποίες παράνομοι μετανάστες εισέρχονται στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις δεν υπήρξαν επιτυχείς μέχρι σήμερα, διότι οι χώρες προέλευσης και διέλευσης είναι απρόθυμες να υπογράψουν συμφωνίες επανεισδοχής οι οποίες ενδεχομένως να τις υποχρεώσουν να δέχονται πίσω τον πολύ κόσμο που έχει φύγει ή διέρχεται από τη χώρα. Και στις δύο περιπτώσεις, οι αριθμοί μπορεί να είναι μεγάλοι λόγω της ανεπαρκούς διαχείρισης των συνόρων ή εξαιτίας της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης στις χώρες προορισμού. Η Τουρκία και η Μολδαβία υπήρξαν ιδιαίτερες περιπτώσεις. Οι διαπραγματεύσεις για συμφωνία επανεισδοχής με αυτές τις δύο χώρες συνεχίζονται ακόμη από το 2005. Οι συμφωνίες επανεισδοχής είναι επωφελείς και για τους δύο συμβαλλόμενους της συμφωνίας. Η εισδοχή πολιτών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι θετική διότι παρέχει την ταχύτερη και ευκολότερη επιστροφή όσων διαμένουν παράνομα σε άλλες χώρες, και επίσης συνοδεύεται με δραστηριότητες που αποσκοπούν στην πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης. Ταυτόχρονα, οι συμφωνίες επανεισδοχής διευκολύνουν επίσης όλη τη διαδικασία επιστροφής αλλοδαπών πολιτών οι οποίοι διαμένουν παράνομα στη ΒοσνίαΕρζεγοβίνη, περιορίζουν τις δαπάνες κράτησης και τις προετοιμασίες απέλασης, και λειτουργούν και σ’ αυτήν την περίπτωση επίσης ως εργαλείο πρόληψης της παράνομης μετανάστευσης στη χώρα, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο την παράνομη παραμονή αλλοδαπών πολιτών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ωστόσο, η υλοποίηση των Σ.Ε. δεν ήταν εύκολη. Έχουν παρουσιαστεί προβλήματα τόσο με την επιστροφή αλλοδαπών πολιτών όσο και με την εισδοχή των υπηκόων της ίδιας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Τα πιο σημαντικά προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την επιστροφή αλλοδαπών πολιτών είναι η στέγαση και οι χρονοβόρες διαδικασίες επιστροφής. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει κέντρο υποδοχής παράνομων μεταναστών στη “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Βοσνία-Ερζεγοβίνη, γεγονός που σημαίνει ότι η στέγαση αυτών των αλλοδαπών πολιτών που πρόκειται να επαναπροωθηθούν στη δική τους χώρα ή στη χώρα μέσω της οποίας έχουν έρθει παραμένει ανεπίλυτη. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ελπίζει να ανοίξει ένα κέντρο προσωρινής κράτησης μέχρι τα μέσα του 2008, δυναμικότητας 50 ατόμων, το οποίο χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση, και υπάρχει ένα πρόγραμμα μόνιμης διαμονής το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι διαδικασίες επιστροφής περιλαμβάνουν χρονοβόρες διεργασίες όπως η απόφαση απέλασης, καθώς και μακρόχρονες και περίπλοκες διαδικασίες έφεσης. Η τρέχουσα νομοθεσία δεν έχει συνταχτεί κατάλληλα και δεν καλύπτει τις ανάγκες επανεισδοχής. Ο νέος Νόμος περί Μετακίνησης και Παραμονής Αλλοδαπών και Ασύλου έχει συνταχτεί με σημαντική συνδρομή από τον ΔΟΜ και την ΕΚ (σε γενικές γραμμές έχει εναρμονιστεί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο) και αυτήν την περίοδο βρίσκεται στην τελική φάση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας. Ενώ η επιστροφή των παράνομων υπηκόων τρίτων χωρών από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στη χώρα τους είναι δύσκολη, η επανεισδοχή υπηκόων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι ακόμη πιο δύσκολη. Κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων και αμέσως μετά, πολλοί άνθρωποι έφυγαν από τη χώρα, συχνά μέσω παράνομων διόδων, οπότε ο αριθμός εκείνων που πρόκειται να επαναπροωθηθούν ή επιθυμούν να επιστρέψουν είναι μεγάλος. Αυτοί οι αριθμοί θέτουν προκλήσεις για την εισδοχή και την επανένταξη. Υπάρχουν σαρωτικές ελλείψεις στέγασης και αυτή τη στιγμή περίπου 45.000 ζητούν επειγόντως στέγαση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η επαναπροώθηση θα είναι δύσκολη, δεδομένου ότι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν μπορεί ακόμη να εξασφαλίσει τις απαραίτητες βασικές συνθήκες διαβίωσης για όσους ζητούν να επιστρέψουν στη χώρα. Ένα δεύτερο πρόβλημα με την επανεισδοχή είναι η διακρίβωση της ταυτότητας των ατόμων που δεν είναι στη βάση δεδομένων του Συστήματος Προστασίας Στοιχείων Ταυτότητας Πολιτών. Όλοι οι πολίτες που έχουν καταχωρηθεί από το 2001 αναφέρονται με λεπτομερείς πληροφορίες ταυτοποίησης στη βάση δεδομένων, αλλά όσοι έφυγαν νωρίτερα από το 2001 δεν είναι καταχωρημένοι στη βάση δεδομένων και επομένως είναι πολύ δύσκολο να εξακριβωθεί η ταυτότητά τους. Επιπλέον, δεν έχουν κανένα έγγραφο μαζί τους, οπότε είναι δύσκολο να καθοριστεί αν είναι από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ή όχι. Το Υπουργείο Ασφαλείας είναι υπεύθυνο για την υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τη ροή αρμοδιοτήτων των υπεύθυνων κρατικών φορέων.

Υπουργείο Ασφαλείας, BiH ΥΠΟΥΡΓΟΣ BP BiH

Υφυπουργός

ΚΥΕΠ

Γραμματέας

Interpol Υπηρεσία αλλοδαπών

Σώμα επιθεωρητών

Ανθρώπ. πόροι Οικονομικά

Διεθνής συνεργασία

Στρατηγική ανάλυση

Συντονισμός

Πολιτική προστασία

Πληροφ. σύστημα

29/10/2008

Μετανάστευση

Άσυλο

Προστασία Προστ. συνόρων απόρρ. πληροφ. Δημόσια τάξη 6

Οι δραστηριότητες για την επιτυχή υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής περιλαμβάνουν: • • • • • • •

Ενίσχυση της δύναμης της Υπηρεσίας Μετανάστευσης εντός του Υπουργείου Ασφαλείας Ενίσχυση της δύναμης της Υπηρεσίας Αλλοδαπών Ολοκλήρωση των ενεργειών και θέση σε λειτουργία ενός Κέντρου προσωρινής διαμονής παράνομων μεταναστών Ολοκλήρωση ενεργειών για την ανάπτυξη ενός μόνιμου Κέντρου Υποδοχής (με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης) Υπογραφή συμφωνιών επανεισδοχής με χώρες προέλευσης και χώρες από τις οποίες οι παράνομοι μετανάστες εισέρχονται ή/και διαμένουν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη Περαιτέρω ανάπτυξη του Πληροφοριακού Συστήματος Μετανάστευσης Εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού

Τα δεδομένα από το Υπουργείο Ασφαλείας δείχνουν ότι εντοπίστηκαν 331 παράνομοι μετανάστες το 2006 και 539 το 2007, πράγμα που σημαίνει ότι υπήρξε αύξηση κατά 45,5% το προηγούμενο έτος. Στο μεταξύ, εκδόθηκαν αποφάσεις απέλασης για 565 άτομα το 2006 και 822 το 2007, μια αύξηση της τάξης του 62,8%.

900

600

800

500

700 600

400 539

300 200

500 400 300

331

822 565

200

100

100 0

0 2006.

2007.

2006.

2007.

Οι απελαθέντες είχαν διάφορες εθνικότητες, αλλά η συχνότερη (πάνω από το 50%) ήταν πολίτες από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο (427) και την Αλβανία (163). Βλέπε τον παρακάτω πίνακα.

Αποφάσεις απέλασης ανά τόπο προέλευσης Σερβία και Μαυροβούνιο Αλβανία Κίνα Τουρκία Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη Κροατία Σρι Λάνκα Μολδαβία

427 163 62 32 28

22 17 9 7

Ιορδανία Αίγυπτος Ρουμανία Αφγανιστάν Βραζιλία Βουλγαρία Καμερούν Συρία Ιταλία Υεμένη Αλγερία Ουκρανία Βέλγιο Ινδία Νότια Αφρική

6 5 4 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2

Αργεντινή Ερυθραία Γκάμπια Λίβανος Αυστρία Σλοβενία Ιράν Γερμανία Ολλανδία Αυστραλία Ελβετία Γαλλία Τατζικιστάν Σύνολο:

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 822

Αλλοδαποί που επέστρεψαν αναγκαστικά από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη Υπήρξαν επίσης 31 περιπτώσεις αλλοδαπών οι οποίοι επέστρεψαν αναγκαστικά από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη το 2006 και 75 το 2007 (αύξηση κατά 141,9% μέσα σε ένα έτος).

80 70 60 50 75

40 30 20

10 0 2006.

2007.

Εθελούσια επιστροφή αλλοδαπών από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ανά τύπο (Πρόγραμμα εθελούσιας επιστροφής αλλοδαπών που υλοποιήθηκε από τον ΔOM) Τύπος Παραπομπή στον ΔΟΜ Επιστροφή Δραπέτευση από το καταφύγιο Παραίτηση από το πρόγραμμα εθελούσιας επιστροφής Αίτηση ασύλου

Εκούσιες επιστροφές 277 234 (84,48%) 15 24 4

Εθελούσια επιστροφή αλλοδαπών από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ανά χώρα προέλευσης (Πρόγραμμα εθελούσιας επιστροφής αλλοδαπών που υλοποιήθηκε από τον ΔOM) Χώρα

Εκούσιες επιστροφές 155 1 2 1 94 9

Αλβανία Κίνα Ινδία Ιράν Σερβία Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Τουρκία Σύνολο Αποφάσεις απέλασης που συνοδεύτηκαν από καταγεγραμμένη έξοδο, 2006-2007 Το 2006 υπήρξαν 95 αποφάσεις απέλασης οι οποίες συνοδεύτηκαν από καταγεγραμμένη έξοδο από τη χώρα και 329 το 2007, μια αύξηση της τάξης του 246,3% μέσα σε ένα έτος.

15 277

350 300 250 200

329

150 100 50

0 2006.

2007.

Αποφάσεις απέλασης που συνοδεύτηκαν από καταγεγραμμένη έξοδο, ανά εθνικότητα, 2007 Εθνικότητα Αλβανία Σερβία Κροατία Τουρκία Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Βουλγαρία Ιράν Σύνολο

Εκούσιες επιστροφές 158 139 11 10 9 1 1 277

Απελάσεις πολιτών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης προς τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη Το 2006, 1.350 πολίτες της ΒοσνίαςΕρζεγοβίνης απελάθηκαν από άλλες χώρες. Το 2007, ο αριθμός αυτός έπεσε κατά 17,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, στα 1.117 άτομα.

Χώρα από την οποία απελάθηκαν Κροατία Γερμανία Γαλλία Σουηδία Ελβετία Ολλανδία Αυστρία ΗΠΑ Ιταλία Βέλγιο Δανία Άλλη Σύνολο

1400 1200 1000 800

1350 1117

600 400 200 0 2006.

2007.

Απελαθέντες πολίτες της ΒοσνίαςΕρζεγοβίνης, 2007 550 165 86 58 52 42 41 39 31 22 20 11 1.117

Επιστροφές στο πλαίσιο της Συμφωνίας Επανεισδοχής με την Κροατία, 2006-2007 Σύμφωνα με τη Σ.Ε. με την 450 400 Κροατία, 363 άτομα 350 επαναπροωθήθηκαν το 2006, 300 189 από τα οποία ήταν 250 2006 200 2007 πολίτες της Βοσνίας150 Ερζεγοβίνης και 174 άτομα 100 50 ήταν άλλης εθνικότητας. Το 0 2007, επαναπροωθήθηκαν BiH Aliens Total 431 άτομα (191 πολίτες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και 240 άλλης εθνικότητας), σημειώνοντας αύξηση κατά 18,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (αύξηση 1,1% για πολίτες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και 37,9% για πολίτες άλλης εθνικότητας). “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Επιστροφές και επανεισδοχές, 2006-2007 Χώρα

Επαναπροωθηθέντες αλλοδαποί

2006

2007

% μεταβολής -

% μεταβολής +150

100

120

+20

- 83,3

Αλβανία

+119,3

Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Τουρκία

- 21,9

+90,0

Κροατία Σερβία

2006

2007

Υπήκοοι της ΒοσνίαςΕρζεγοβίνης που έγιναν δεκτοί στη χώρα τους

Αίγυπτος

Ιράν

Σρι Λάνκα

Άλλη

174

240

+37.9

+14,3

ΣΥΝΟΛΟ

Γ. Η εμπειρία της Κροατίας Lidija Pentavec, Τμήμα Παράνομης Μετανάστευσης, Υπουργείο Εσωτερικών Η Κροατία έχει ήδη υπογράψει 24 συμφωνίες επανεισδοχής με 26 χώρες, από τις οποίες οι 19 είναι συμφωνίες με κράτη μέλη της ΕΕ. Το σημαντικότερο είναι ότι η Κροατία έχει συνάψει συμφωνίες με όλες τις γειτονικές της χώρες. Ο παρακάτω πίνακας αναφέρει όλες τις χώρες με τις οποίες έχει υπογράψει τις συμφωνίες η Κροατία, με τις αντίστοιχες ημερομηνίες υπογραφής και ημερομηνίες έναρξης ισχύος. Χώρα Αλβανία Αυστρία Χώρες Μπενελούξ Βοσνία-Ερζεγοβίνη Βουλγαρία Δημοκρατία της Τσεχίας Εσθονία Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ισλανδία Ιταλία Λετονία Λιθουανία Ουγγαρία Νορβηγία Πολωνία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σερβία και Μαυροβούνιο Σουηδία Ελβετία Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας

Ημερομηνία υπογραφής Ημερομηνία έναρξης ισχύος 28.1.2003 15.6.2005 18.6.1997 1.11.1998 11.6.1999 1.2.2005 27.7.2000 11.5.2001 4.7.2002 3.8.2003 30.11.1999 1.5.2004 22.5.2000 28.4.2001 27.1.1995 19.12.1995 25.4.1994 3.5.1994 27.1.1995 15.3.1996 31.5.2001 25.4.2002 27.6.1997 1.6.1998 21.9.1998 21.9.1998 28.5.1998 1.1.2001 15.11.2001 1.2.2003 24.1.2005 1.8.2005 8.11.1994 27.5.1995 30.9.2000 6.10.2002 29.4.1994 11.2.1996 10.6.2005 1.7.2006 23.4.2002 17.6.2004 4.4.2001 6.4.2003 21.2.1997 1.9.1997 17.9.2001 1.2.2003

Οι εν λόγω συμφωνίες ανήκουν στην αρμοδιότητα τόσο κεντρικών όσο και τοπικών κρατικών υπηρεσιών της Κροατίας. Συγκεκριμένα, ο κεντρικός φορέας υλοποίησης είναι το Υπουργείο Εσωτερικών και η Υπηρεσία Παράνομης Μετανάστευσης εντός του Υπουργείου, η οποία είναι υπεύθυνη για τις νομότυπες διαδικασίες και τη διέλευση. Οι τοπικές υπηρεσίες υλοποίησης είναι οι αστυνομικές διοικήσεις και οι αστυνομικοί σταθμοί, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για ταχείες διαδικασίες και συνεργασία με τις αρχές των συμβαλλόμενων μερών. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Μέχρι σήμερα, πρωτόκολλα εφαρμογής έχουν υπογραφεί για περίπου τις μισές από τις συμφωνίες επανεισδοχής, συμπεριλαμβανομένων και των συμφωνιών με όλες τις γειτονικές χώρες. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η Κροατία δεν διαθέτει όλα τα πρωτόκολλα, αυτό δεν μειώνει την αξία των συμφωνιών. Ο νέος Νόμος περί Αλλοδαπών επιτρέπει στους παράνομους μετανάστες να παραμείνουν για 180 ημέρες σε κέντρα διαμονής της Κροατίας, χρονικό διάστημα το οποίο δίνει στις αρχές τη δυνατότητα να επαληθεύσουν την ταυτότητά τους (έχει ήδη διακριβωθεί στο 90% των περιπτώσεων) και να ολοκληρώσουν όλες τις άλλες απαραίτητες ρυθμίσεις: οι χώρες προέλευσής τους ενημερώνονται για την άφιξή τους, εκδίδονται ταξιδιωτικά έγγραφα κλπ. Η μέση παραμονή των υπηκόων τρίτων χωρών σε κέντρα δισμονής είναι 20 ημέρες. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει συμφωνία επανεισδοχής, η κατάσταση είναι πιο δύσκολη, αλλά οι αρχές έχουν έστω το διάστημα των 180 ημερών για να εξακριβώσουν την ταυτότητά τους και να οριστικοποιήσουν όλες τις απαραίτητες διαδικασίες προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επιστροφή. Και οι 24 συμφωνίες επανεισδοχής που έχουν υπογραφεί και υλοποιούνται αυτή τη στιγμή περιλαμβάνουν την επανεισδοχή υπηκόων της Κροατίας αλλά και υπηκόων τρίτων χωρών και ανιθαγενών προσώπων. Η Κροατία όχι μόνον έχει ρυθμίσει και απλοποιήσει τις διαδικασίες που αφορούν τους παράνομους μετανάστες, αλλά εγγυάται επίσης ειδικές διαδικασίες για παιδιά και άλλες ευπαθείς ομάδες, καθώς και “non refoulement”, και έχει καθορίσει τις υπεύθυνες και αρμόδιες αρχές για την υλοποίηση των συμφωνιών, όλων εντός προκαθορισμένων προθεσμιών. Η Κροατία έχει παρουσιάσει επίσης διατάξεις που αφορούν την έναρξη ισχύος, τη διακοπή και αναστολή ισχύος, τις εγγυήσεις σε περιπτώσεις σφάλματος και την προστασία των προσωπικών δεδομένων των μεταναστών. Οι εν λόγω ρυθμίσεις έχουν διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών κι έχουν επιφέρει αναβάθμιση στην υλοποίηση επιστροφών και επανεισδοχών, καθώς και διασάφηση σε περίπλοκες περιπτώσεις. Ταυτόχρονα έχουν πραγματοποιηθεί συναντήσεις ομάδων εμπειρογνωμόνων, οι οποίες έχουν επίσης βοηθήσει στην οριστικοποίηση των πρωτοκόλλων εφαρμογής. Παρόλ’ αυτά, προγραμματίζονται περαιτέρω ενέργειες σχετικά με τις συμφωνίες επανεισδοχής, και συγκεκριμένα η εναρμόνιση της συμφωνίας με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη σύμφωνα με το μοντέλο της ΕΕ και η σύναψη νέων ξεχωριστών συμφωνιών με τη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Τα επίσημα δεδομένα δείχνουν ότι 188 αλλοδαποί πολίτες επαναπροωθήθηκαν στο Μαυροβούνιο το 2007, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν υπήκοοι της Αλβανίας και της Σερβίας. Κατά την ίδια περίοδο, κανένα άτομο δεν έγινε δεκτό από το Μαυροβούνιο. Το ίδιο έτος, 448 αλλοδαποί επαναπροωθήθηκαν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, από τους οποίους οι 144 δεν έλαβαν άδεια εισόδου. Τέλος, 10 αλλοδαποί υπήκοοι επαναπροωθήθηκαν στην Ουγγαρία και 3 έγιναν δεκτοί από την Ουγγαρία στη διάρκεια του 2007. Περισσότερες λεπτομέρειες παρουσιάζονται στους τρεις παρακάτω πίνακες.

Δημοκρατία της Κροατίας: Άτομα που έγιναν δεκτά και άτομα που επαναπροωθήθηκαν, ανά χώρα, 2006-2007 Έγιναν δεκτά στην Επαναπροωθηθέντες Κροατία αλλοδαποί Χώρα/Έτος 2006 2007 2006 2007 Σλοβενία 1.834 1.046 56 45 Ουγγαρία 1 3 5 10 Σερβία 0 0 747 119 Βοσνία-Ερζεγοβίνη 3 1 444 448 Μαυροβούνιο 0 0 20 188 Σύνολο 1.838 1.050 1.272 810 Δημοκρατία της Κροατίας: Άτομα που έγιναν δεκτά και άτομα που επαναπροωθήθηκαν, ανά εθνικότητα, 2006-2007 Δεκτοί Επαναπροωθηθέντες Εθνικότητα /Έτος 2006 2007 2006 2007 Αλβανία 572 277 462 162 Σερβία και Μαυροβούνιο 669 450 237 280 Πρώην Γιουγκοσλαβική 107 194 63 43 Δημοκρατία της Μακεδονίας Τουρκία 146 56 69 37 Βοσνία - Ερζεγοβίνη 114 98 264 208 Κροατία 55 36 Άλλη 88 26 177 80 Σύνολο 1.838 1.050 1.272 810 Ο επόμενος πίνακας επίσης παρουσιάζει δεδομένα για άτομα που επαναπροωθήθηκαν και άτομα που έγιναν δεκτά, αλλά για τη Δημοκρατία της Σλοβενίας. Δημοκρατία της Σλοβενίας: Άτομα που έγιναν δεκτά και άτομα που επαναπροωθήθηκαν, ανά χώρα, 2006-2007 Δεκτοί Επαναπροωθηθέντες Εθνικότητα /Έτος 2006 2007 2006 Αλβανία 572 277 0 Σερβία και Μαυροβούνιο 669 450 6 Πρώην Γιουγκοσλαβική 194 106 2 Δημοκρατία της Μακεδονίας Τουρκία 146 56 3 Βοσνία - Ερζεγοβίνη 114 98 4 Σλοβενία 24 Άλλη 139 59 18 Σύνολο 1.834 1.046 57 “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

2007 0 3 1 0 6 17 18 45 24

Οι αξιωματικοί της αστυνομίας στα σημεία συνοριακών διελεύσεων είναι υπεύθυνοι για τις διαδικασίες επαναπροώθησης και επανεισδοχής. Για τις επαναπροωθήσεις, η μετακίνηση κανονίζεται μέχρι τα σημεία συνοριακών διελεύσεων με αστυνομική συνοδεία. Μέχρι σήμερα, οι επαναπροωθήσεις έχουν υλοποιηθεί με αναγκαστική επιστροφή /απέλαση. Όσον αφορά τη διαδικασία επανεισδοχής για την εισδοχή ατόμων, οι αξιωματικοί της αστυνομίας εξετάζουν τα άτομα στα σημεία συνοριακών διελεύσεων και επαληθεύουν αν εισέρχονται στη χώρα νόμιμα ή με άλλο τρόπο. Έχουν υπάρξει πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν την Κροατία ως χώρα διέλευσης για να μεταβούν στην Ιταλία μέσω Ίστριας. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι παράνομοι μετανάστες ταξιδεύουν προς την Κροατία μέσω ξηράς, οι κροατικές αρχές προσπαθούν να κατανοήσουν καλύτερα τις τάσεις της παράνομης μετανάστευσης και να καταγράψουν τις διαδρομές των κινήσεών τους. Επομένως, προκειμένου να αποτραπεί η παράνομη διέλευση των συνόρων και η παράνομη μετανάστευση, οι αστυνομικές αρχές χρειάζεται να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τις αρχές σε γειτονικές χώρες.

Δ. Η εμπειρία της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας Mijalce Gelev, Αρχιεπιθεωρητής για Αλλοδαπούς, Τομέας για Αλλοδαπούς και Επανεισδοχή, Υπουργείο Εσωτερικών Η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας έχει υπογράψει διάφορες συμφωνίες επανεισδοχής, την πρώτη με την Ελβετία στις 22 Ιουλίου 1998. Στη συνέχεια ακολούθησαν οι συμφωνίες με την Κροατία, με ημερομηνία υπογραφής την 1η Φεβρουαρίου 2003, με την Αλβανία στις 15 Ιουλίου 2005 και με τη Νορβηγία στις 25 Σεπτεμβρίου 2006. Η τελευταία συμφωνία που υπέγραψε η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι η πολυμερής συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 2008. Όλες οι συμφωνίες προβλέπουν την επανεισδοχή των υπηκόων της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και των υπηκόων τρίτων χωρών, αλλά δεν περιλαμβάνουν καμία διάταξη για την διευκόλυνση της χορήγησης θεωρήσεων εισόδου. Η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη διαδικασία διαπραγματεύσεων για τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με τη ΒοσνίαΕρζεγοβίνη, τη Μολδαβία, την Τουρκία και την Ουκρανία. Έχουν αντιμετωπιστεί πολλά απαιτητικά θέματα κατά τη διάρκεια της διαπραγματευτικής διαδικασίας, μεταξύ των οποίων και η εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης των εξής: • Εμπόδια τα οποία προκύπτουν κατά τη διευθέτηση των τρόπων μετακίνησης και των μεταφορικών μέσων • Κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού που εμπλέκεται στις διαδικασίες επανεισδοχής • Οικονομικά ή άλλα προβλήματα τα οποία ανακύπτουν κατά την οργάνωση των επαναπροωθήσεων με συνοδεία (όποτε χρειάζεται) • Καθορισμός των σημείων επαφής για θέματα επανεισδοχής • Ίδρυση μίας μόνιμης διαπραγματευτικής ομάδας για θέματα επανεισδοχής Η εμπειρία από τις συμφωνίες επανεισδοχής ήταν επωφελής για πολλούς λόγους. Καταρχήν, μία συμφωνία επανεισδοχής εγγυάται τον αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων για τα συμβαλλόμενα κράτη. Δεύτερον, οι διαδικασίες επιστροφής είναι ταχύτερες και απλούστερες, δεδομένου ότι οι συμφωνίες καθορίζουν τον τύπο και το επίπεδο αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται για τον προσδιορισμό της εθνικότητας. Τρίτον, υπάρχει αυξημένο επίπεδο προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων για άτομα τα οποία επαναπροωθούνται στο πλαίσιο των συμφωνιών επανεισδοχής. Τέλος, προσδιορίζονται οι φορείς που είναι υπεύθυνοι για την κάλυψη των δαπανών σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Η Κυβέρνηση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας έχει ορίσει τον Τομέα για Αλλοδαπούς και Επανεισδοχή (το πρώην Τμήμα Αλλοδαπών) ως υπεύθυνο για θέματα επανεισδοχής. Η χώρα εξακολουθεί να μη διαθέτει μία ολοκληρωμένη βάση δεδομένων για τη μετανάστευση, αλλά η Κυβέρνηση βρίσκεται στη διαδικασία ίδρυσης ενός ειδικού κυβερνητικού φορέα ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση μιας τέτοιας βάσης δεδομένων. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Παρά την έλλειψη μίας ολοκληρωμένης βάσης δεδομένων, είναι διαθέσιμα ορισμένα στοιχεία για το 2007. Με βάση τις συμφωνίες επανεισδοχής με ορισμένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ, 365 υπήκοοι της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας έγιναν δεκτοί πίσω στη χώρα τους. Κατά το ίδιο έτος, το Υπουργείο Εσωτερικών χειρίστηκε 1.820 περιπτώσεις αναγκαστικής επιστροφής προσώπων τα οποία επιχείρησαν να περάσουν τα σύνορα με παράτυπο τρόπο. Από αυτά, οι 1.706 ήταν Αλβανοί, 107 Σέρβοι, 3 Βούλγαροι, 3 Ρουμάνοι και 1 από τη Δομινικανή Δημοκρατία. Υπήρξαν 400 περιπτώσεις αναγκαστικής επιστροφής ατόμων των οποίων είχαν ακυρωθεί οι άδειες παραμονής με την αιτιολογία της διάπραξης εγκληματικών πράξεων στη χώρα, καθώς επίσης και 246 περιπτώσεις εθελούσιας επιστροφής ατόμων των οποίων η άδεια παραμονής είχε ακυρωθεί λόγω της διάπραξης εγκληματικών πράξεων.

E. Η εμπειρία του Μαυροβουνίου Milica Kovacevic, Αστυνομική Διεύθυνση, Τομέας Συνοριοφυλακής Από το τέλος του 2003, η Διεύθυνση Κρατικών Συνόρων και Συνοριακών Θεμάτων στο Υπουργείο Εσωτερικών της Δημοκρατίας του Μαυροβουνίου έχει χρησιμοποιήσει τον κρατικό στρατό για την ενίσχυση των κρατικών συνόρων, το οποίο αποδείχτηκε ότι είναι ο πλέον αποδοτικός τρόπος διαχείρισης της μεθορίου του Μαυροβουνίου σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ και της Συνθήκης Σένγκεν. Το Κοινοβούλιο του Μαυροβουνίου ενέκρινε τον Νόμο για την Επιτήρηση των Κρατικών Συνόρων το 2005 και τον Νόμο για το Άσυλο το 2006. Το νομοσχέδιο περί Αλλοδαπών βρίσκεται επίσης στα τελευταία στάδια της διαδικασίας έγκρισης. Η Κυβέρνηση του Μαυροβουνίου έχει εγκρίνει τη Στρατηγική για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Συνόρων. Όταν καταρτίστηκε η στρατηγική, λήφθηκαν υπόψη και εξετάστηκαν ποικίλα εθνικά και διεθνή έγγραφα και αρχές, συμπεριλαμβανομένης και της νομοθεσίας και της εμπειρίας άλλων χωρών με παρόμοιες μεταβατικές φάσεις, οι οδηγίες του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων στα Δυτικά Βαλκάνια, τα κριτήρια του Εγγράφου της Κοπεγχάγης, οι απαιτήσεις του χώρου, άλλα ευρωπαϊκά πρότυπα και οι συστάσεις από τις βέλτιστες πρακτικές του Καταλόγου Σένγκεν. Στο μεταξύ, η κατασκευή των σημείων συνοριακών διεθνών διελεύσεων στο Debeli Brijeg στα σύνορα με την Κροατία και στο Scepan Polje στα σύνορα με τη ΒοσνίαΕρζεγοβίνη έχει ολοκληρωθεί. Αυτή τη στιγμή, το σημείο συνοριακών διελεύσεων Bozhaj [Hani i Hotit] βρίσκεται υπό κατασκευή και προγραμματίζεται η κατασκευή του σημείου συνοριακών διελεύσεων στο Sukobin [Murriqan] στην περιοχή Ulqin σε συνεργασία με τη Δημοκρατία της Αλβανίας. Το συνολικό μήκος των συνόρων του Μαυροβουνίου είναι 840,4 χλμ. και υπάρχουν 28 σημεία συνοριακών διελεύσεων κατά μήκος της συνοριογραμμής. Σύνορα Μαυροβουνίου Μήκος συνόρων (χλμ.)

Χώρα

Χερσαία σύνορα (χλμ.)

Θαλάσσια σύνορα (εθνικά ύδατα) (χλμ.)

Λιμναία σύνορα (χλμ.)

Σύνορα σε ποταμούς (χλμ.)

Αλβανία

207,2

113,3

38,8

33,1

Κροατία Σερβία (από τα οποία με το Κοσσυφοπέδιο) ΒοσνίαΕρζεγοβίνη Θαλάσσια σύνορα Σύνολο

41,7 167,8 75,6

19,7 161,7 72,4

6,1 3,2

254,4

204,5

11,7

38,2

93 840,4

571,6

93 137

50,5

81,3

Μέχρι να εγκριθεί ο νέος Νόμος περί Αλλοδαπών, το καθεστώς θεωρήσεων εισόδου στο Μαυροβούνιο καθορίζεται από προσωρινό διάταγμα το οποίο εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2006 και προβλέπει τις χώρες των οποίων οι πολίτες μπορούν να εισέρχονται στο Μαυροβούνιο χωρίς θεώρηση εισόδου, καθώς και τις χώρες των οποίων οι πολίτες χρειάζονται απλώς κάποιο έγγραφο αναγνώρισης. Το Μαυροβούνιο έχει βελτιώσει την ποιότητα των δεδομένων του, τα οποία είναι ακριβή και ολοκληρωμένα, και τα οποία έχουν ανταλλαχθεί σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα έχουν γίνει διάφορες εκπαιδευτικές διοργανώσεις που αφορούν τους αξιωματικούς των συνόρων. Το Μαυροβούνιο εκδίδει διάφορους τύπους εγγράφων που παρέχουν τη δυνατότητα σε αλλοδαπούς πολίτες να διέρχονται, να παραμένουν ή να διαμένουν με νόμιμο τρόπο. Νόμιμη παραμονή αλλοδαπών υπηκόων Δραστηριότητα/Εκδιδόμενο έγγραφο Άδεια παραμονής – μικρής διάρκειας (καταγραφή, κυρίως τουριστών, έως και 30 ημέρες με βάση δελτίο ταυτότητας και 90 ημέρες με βάση διαβατήριο) Έγκριση προσωρινής παραμονής (για 90 ημέρες και περισσότερο, για όσους εισέρχονται για γάμο ή εργασία) Έκδοση εγγράφων αναγνώρισης Έκδοση ταξιδιωτικού εγγράφου (Putna Isprava ή PI) Έκδοση θεωρήσεων διέλευσης Άδειες μόνιμης διαμονής Έκδοση σφραγίδας εξόδου και θεώρησης εισόδου για τουρίστες (στα σύνορα – για άτομα τα οποία χρειάζονται θεώρηση εισόδου αλλά στις χώρες τους το Μαυροβούνιο δεν διαθέτει Πρεσβεία)

Έτος 2006

2007 205.991

299.653

1.462

2.044

64 9

44 2

3.045

5.336

373 191.196

436 156.456

Άδεια μετακινήσεων για Μαυροβούνιους πολίτες Δραστηριότητα/Εκδιδόμενο έγγραφο Έκδοση άδειας μετακινήσεων εντός των κρατικών συνόρων (άδεια για Μαυροβούνιους πολίτες που εργάζονται ή διαθέτουν ιδιοκτησία στη μεθόριο περιοχή να μετακινούνται ελεύθερα εντός αυτής)

Έτος 2006

2007 16.321

19.690

Σε μία προσπάθεια να βρεθούν βιώσιμες λύσεις για τη μετανάστευση, μεταξύ των οποίων η πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, η Αστυνομική Διεύθυνση έχει συνάψει μέχρι σήμερα 14 συμφωνίες επανεισδοχής με 16 χώρες. Όσες συμφωνίες υπογράφηκαν όταν το Μαυροβούνιο ήταν τμήμα της Πρώην Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας παραμένουν σε ισχύ μέχρι να αντικατασταθούν με νέες συμφωνίες. Ως μέρος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, το Μαυροβούνιο υπέγραψε συμφωνίες επανεισδοχής με τις εξής χώρες: Βουλγαρία (2001), Σλοβενία (2001), χώρες της Μπενελούξ (2002), Δανία (2002), Ουγγαρία (2002), Σλοβακία (2002), Γερμανία (2003) και Σουηδία (2003). Ως Δημοκρατία του Μαυροβουνίου, έχει υπογράψει συμφωνίες επανεισδοχής με την Ιταλία (2003), Αυστρία (2004), Βοσνία-Ερζεγοβίνη (2004), Κροατία (2004), Ελβετία (2004) και Καναδά (2006). Δεν έχουν αρχίσει ακόμη διαπραγματεύσεις με την Αλβανία. Ο αριθμός ατόμων που έγιναν δεκτοί με επανεισδοχή με βάση τις συμφωνίες επανεισδοχής έχει ως εξής: Έτος 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Αριθμός ατόμων που έγιναν δεκτοί με επανεισδοχή 60 129 44 714 586 743 283

Επαναπροωθήσεις πολιτών του Μαυροβουνίου το 2007: Χώρα από όπου Αριθμός έγινε η επαναπροωθηθέντων επαναπροώθηση πολιτών Γερμανία 92 ΗΠΑ 36 Λουξεμβούργο 27 Γαλλία 22 Σουηδία 21 Ελβετία 13 Κροατία 12 Ιταλία Ολλανδία

Χώρα

Αυστρία Ουγγαρία Σλοβενία Βέλγιο Νορβηγία Δανία ΒοσνίαΕρζεγοβίνη 12 Άλλη 7 Σύνολο

Αριθμός επαναπροωθηθέντων πολιτών 7 5 4 4 2 2 1 16 283

Δεν υπάρχουν κέντρα υποδοχής για αλλοδαπούς στο Μαυροβούνιο, πράγμα που προκαλεί πρόβλημα σχετικά με τη στέγαση όσων αλλοδαπών πολιτών δεν πληρούν τα κριτήρια παραμονής στη χώρα, αλλά ωστόσο για διάφορους λόγους δεν μπορούν να επαναπροωθηθούν στη χώρα προέλευσής τους. Το εν λόγω πρόβλημα έχει αντιμετωπιστεί εν μέρει μέσω της υπογραφής Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ ΔOM και του Υπουργείου Εσωτερικών του Μαυροβουνίου με βάση το οποίο ο ΔOM βοήθησε την εθελούσια επιστροφή 103 αλλοδαπών κατά το 2006 και 9 κατά το 2007. Ωστόσο, το πρόγραμμα δεν είναι διαρκές, πράγμα που σημαίνει ότι η επιστροφή παράνομων μεταναστών είναι και πάλι ζήτημα προς προβληματισμό. Εθελούσιες επιστροφές με τη βοήθεια του ΔΟΜ το 2006 Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Βοσνία2006 Αλβανία Ρουμανία Μακεδονίας Ουκρανία Ερζεγοβίνη Ρωσία Σύνολο Ιαν. Φεβ. 6 4 1 Μάρτ. 11 6 2 Απρ. 8 6 2 Μάιος 8 3 2 Ιούν. 5 9 1 1 Ιούλ. 11 3 1 Αύγ. 4 8 2 Σεπτ. 10 26 1 Οκτ. 27 14 Νοέμ. 14 4 1 Δεκ. 5 Σύνολο 85 9 1 6 1 1 103 “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Εθελούσιες επιστροφές με τη βοήθεια του ΔOM το 2007 (Ιανουάριος-Ιούνιος) Δομινικανή 2007 Αλβανία Ρουμανία Ουκρανία Δημοκρατία Ιαν. Φεβρ. 2 Μάρτ. 1 Απρ. 2 Μάιος 2 Ιούν. Σύνολο 2 1 2 2

Αρμενία

Σύνολο

2 2 1 2 2 9

Παράνομοι μετανάστες που έλαβαν βοήθεια από τον ΔOM: Με βάση τις αναφορές

13%

Αστυνομία συνόρων ΜΚΟ Απευθείας επαφή με τον ΔΟΜ στην Ποντγκόριτσα Κλινικό κέντρο Ποντγκόριτσας

82%

Πηγή: ΔOM Ποντγκόριτσας

Στις 10 Σεπτεμβρίου του 2007, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων υπέγραψαν αμοιβαία συμφωνία για θέματα επανεισδοχής και διευκόλυνσης της χορήγησης θεωρήσεων εισόδου, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2008. Η διευκόλυνση της χορήγησης θεωρήσεων εισόδου περιλαμβάνει 18 διαφορετικές κατηγορίες πολιτών, φοιτητές, επιστήμονες, επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και τα μέλη των οικογενειών τους, οι οποίοι εργάζονται στην ΕΕ. Στις 13 Νοεμβρίου 2007 το Κοινοβούλιο του Μαυροβουνίου ψήφισε Διάταγμα για την κύρωση της συμφωνίας μεταξύ Μαυροβουνίου και ΕΚ για την επανεισδοχή ατόμων χωρίς άδειες παραμονής. Σύμφωνα με το Άρθρο 20 της εν λόγω συμφωνίας “Οι ρυθμίσεις της παρούσας συμφωνίας προηγούνται των ρυθμίσεων των διμερών συμφωνιών επανεισδοχής για την επιστροφή παράνομων μεταναστών που ενδεχομένως έχουν υπογραφεί μεταξύ των κρατών μελών και του Μαυροβουνίου”. Η συμφωνία με την ΕΚ περιλαμβάνει επίσης τη ρήτρα για τους υπηκόους τρίτων χωρών, ενώ τα στοιχεία που δίνονται παρακάτω δείχνουν τους υπηκόους τρίτων χωρών που έχουν μετακινηθεί μέσω Μαυροβουνίου προς την ΕΕ το 2005-2006:

Διελεύσεις υπηκόων τρίτων χωρών από το Μαυροβούνιο προς την ΕΕ Τόπος προέλευσης/Έτος Αλβανία Σερβία Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Σύνολο

2005

2006

545 233 0

262 140 8

778

410

Το 2007, 819 παράνομοι μετανάστες διήλθαν από το Μαυροβούνιο, 35 από τους οποίους προερχόμενοι από τη Σλοβενία και 784 από την Κροατία. Από αυτούς, οι 655 εισήλθαν από τη Δημοκρατία της Αλβανίας, ενώ 165 εισήλθαν από την Επαρχία του Κοσσυφοπεδίου. Μεταξύ αυτών υπήρχαν 258 παιδιά. Μέτρα κατά των αλλοδαπών Το 2006, αναφέρθηκαν οι παρακάτω ενέργειες σε σχέση με τη μη συμμόρφωση με τον νόμο: Αναφορές παράνομης μετακίνησης Ποινικές αναφορές Άρνηση παραμονής στο Μαυροβούνιο Άρνηση εισόδου στο Μαυροβούνιο Καταγραφή παράνομης διέλευσης Αποτροπή παράνομης διέλευσης Εντοπισμός πλαστών εγγράφων

585 116 299 1.631 24 40 70

Στ. Η εμπειρία της Σερβίας 6 Tamara Vucenovic, ΔOM Bελιγραδίου Ως αποτέλεσμα του πολέμου και της κακής οικονομικής κατάστασης, πολύς κόσμος έφυγε παράνομα από τη Δημοκρατία της Σερβίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90 για να διαμείνει σε κράτη της Δυτικής Ευρώπης αναζητώντας καλύτερη ζωή. Επιπλέον, μετά τις δημοκρατικές αλλαγές του 2000, πολίτες της Σερβίας συνεχίζουν να φεύγουν από τη χώρα. Σχεδόν όλες οι αιτήσεις παροχής ασύλου που υποβλήθηκαν από Σέρβους αιτούντες άσυλο απορρίφθηκαν ή χορηγήθηκε μόνον προσωρινή προστασία. Κατά συνέπεια, μεγάλος αριθμός ατόμων έχουν επαναπροωθηθεί στη Σερβία με βάση τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η Δημοκρατία της Σερβίας μέσα από τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής. Η υλοποίηση συμφωνιών επανεισδοχής (στην οποία περιλαμβάνεται και η επιστροφή αιτούντων άσυλο αλλά και η επιτυχής και βιώσιμη επανένταξή τους στη σερβική κοινωνία) είναι ένας από τους διάφορους όρους για να ξεκινήσει ο διάλογος των σερβικών αρχών με την ΕΚ σχετικά με τη “Λευκή λίστα Σένγκεν”. Η Δημοκρατία της Σερβίας έχει ήδη αρχίσει την εναρμόνιση και τις απαιτούμενες αλλαγές στο Υπουργείο Εσωτερικών και το Υπουργείο Δικαιοσύνης και σε τομείς όπως η σύνταξη και ψήφιση νέων νόμων σχετικά με τα ταξιδιωτικά έγγραφα, το άσυλο και τη μετακίνηση και την παραμονή αλλοδαπών. Επίσης, η διευκόλυνση στην έκδοση θεωρήσεων εισόδου θα πρέπει να ενθαρρύνει τη Σερβία να υλοποιήσει σχετικές μεταρρυθμίσεις και να ενισχύσει τη συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο και με την ΕΕ σε τομείς όπως η ενδυνάμωση του κράτους δικαίου, της διαχείρισης των συνόρων, της ασφάλειας των εγγράφων και της πάταξης του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς. Η Συμφωνία για την διευκόλυνση της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου και την επανεισδοχή μεταξύ της Δημοκρατίας της Σερβίας και της ΕΕ υπογράφηκε στις 18 Σεπτεμβρίου του 2007 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2008. Η συμφωνία επανεισδοχής καθορίζει σαφείς υποχρεώσεις και διαδικασίες για τις αρχές τόσο της Σερβίας όσο και των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο επιστροφής ατόμων που διαμένουν παράνομα στις επικράτειές τους. Οι συμφωνίες καλύπτουν όχι μόνο τους παράνομους υπηκόους και των δύο συμβαλλόμενων μερών αλλά και όσους υπηκόους τρίτων χωρών και ανιθαγενείς εμπίπτουν στην περίπτωση. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η συμφωνία θα αφορά 50.000 έως 100.000 άτομα, από τα οποία περίπου 40.000 7 έχουν ήδη επαναπροωθηθεί. Με βάση την εν λόγω συμφωνία, η Δημοκρατία της Σερβίας υποχρεώνεται να δεχθεί περίπου 60.000 δικούς της υπηκόους μεταξύ των οποίων και εκείνοι από Κοσσυφοπέδιο και Μετόχια. Τα αρμόδια υπουργεία υποστηρίζουν αυτή τη διάταξη, αλλά σημειώνουν ότι η Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο (UNMiK) είναι ο μόνος υπεύθυνος φορέας για την επιστροφή ατόμων από Κοσσυφοπέδιο και Μετόχια. Η 6

Οι αντιπρόσωποι της Κυβέρνησης της Σερβίας δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν το Περιφερειακό Φόρουμ για θέματα Επιστροφής και Επανεισδοχής στα Τίρανα. Γι’ αυτό και η έκθεση αυτή είναι μία περίληψη της τρέχουσας κατάστασης στον τομέα της επιστροφής και της επανεισδοχής όπως παρουσιάστηκε από τον ΔOM Βελιγραδίου. 7 Ημερήσια εφημερίδα Politika, 18 Δεκεμβρίου 2006. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Συμφωνία δεν προβλέπει τη συγκεκριμένη διαδικασία για την επιστροφή ατόμων από Κοσσυφοπέδιο και Μετόχια. Ο ακριβής αριθμός επαναπροωθηθέντων που έχουν ήδη επιστρέψει με βάση τη συμφωνία επανεισδοχής δεν είναι γνωστός, αλλά υπάρχουν υποθέσεις από τον τομέα των μη κυβερνητικών οργανώσεων οι οποίες εκτιμούν αυτόν τον αριθμό σε περίπου 40.000 επαναπροωθηθέντες. Το Υπουργείο Εσωτερικών της Δημοκρατίας της Σερβίας στις εκθέσεις του έχει αναφέρει κι αυτό τον ίδιο αριθμό. Η Έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αναφορικά με τα Επίπεδα και τις Τάσεις Ασύλου σε 43 Βιομηχανικές Χώρες αναφέρει ότι μέσα στο 2007 η Σερβία ήταν η τέταρτη κατά σειρά χώρα προέλευσης μεγαλύτερου αριθμού αιτούντων άσυλο, με 15.400 άτομα. Προκειμένου να κατανοήσει καλύτερα τις ανάγκες των επαναπροωθούμενων στη Σερβία, ο ΔΟΜ πραγματοποίησε μία έρευνα μέσα στο 2006 με 8.000 αποδέκτες του μεγαλύτερου προγράμματός του για εθελούσια επιστροφή, του Προγράμματος Επαναπατρισμού της Γερμανικής Κυβέρνησης (REAG/GARP). Σύμφωνα με την Έκθεση της Έρευνας του ΔΟΜ, η μεγαλύτερη ομάδα παράνομων πολιτών από τη Σερβία είναι Ρομ, οι οποίοι ανέρχονται στο 65% όλων όσων είχαν εεπιστρέψει εθελούσια κατά την προηγούμενη διετία. 8 Στις 7 Φεβρουαρίου 2008, η διευθύντρια του Γραφείου Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης της κυβέρνησης της Σερβίας (SEIO), η κυρία Tanja Miscevic ανέφερε ότι από την αρχή του 2008, όταν άρχισε η υλοποίηση της συμφωνίας με την ΕΕ όσον αφορά την επανεισδοχή, είχαν υποβληθεί 52 αιτήσεις για επανεισδοχή στη Σερβία, ενώ πάνω από 1,5 εκατομμύριο Σέρβοι πολίτες ζουν παράνομα σε χώρες της ΕΕ. Η κα. Miscevic δήλωσε ότι η δημιουργία της στρατηγικής επανένταξης βρίσκεται στο τελικό της στάδιο, αλλά δεν υπάρχουν σαφείς ιδέες για τους τρόπους αρωγής των ατόμων που επιστρέφουν. Πρόσθεσε ότι είναι αδύνατον να διαπιστωθεί ο ακριβής αριθμός όσων ζουν παράνομα σε χώρες της ΕΕ, διότι η καταμέτρησή τους είναι δυνατή μόνον εφόσον καταγραφούν από τις υπηρεσίες μετανάστευσης. 9 Η κα. Miscevic ανέφερε ότι, από το 2008, η χώρα η οποία ζητά την επανεισδοχή θα καλύπτει τις δαπάνες των εγγράφων, των αιτημάτων και της μετακίνησης, αλλά αυτές οι δαπάνες είναι χαμηλές σε σύγκριση με την επανένταξη των επαναπροωθηθέντων. Επίσης, από το 2008 το ταμείο επιστροφών της ΕΕ θα ενεργοποιηθεί και θα είναι διαθέσιμο για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που έχουν υπογράψει συμφωνίες επανεισδοχής. Η Σερβία, ωστόσο, κάθε άλλο παρά προετοιμασμένη είναι να διαχειριστεί τον μεγάλο αριθμό Σέρβων πολιτών που ενδέχεται να επιστρέψουν. Το Γραφείο Ανθρωπίνων και Μειονοτικών Δικαιωμάτων της Κυβέρνησης της Σερβίας, το οποίο είναι η αρμόδια αρχή, είναι υποστελεχωμένο, με προσωπικό μόλις 10 ατόμων. Το γραφείο χρηματοδοτείται μέσω δωρεών, χωρίς να διατίθεται κανένα κονδύλιο στον κρατικό προϋπολογισμό για τα 8

Στατιστικά στοιχεία για το πρόγραμμα GARP της αποστολής του ΔOM στο Βελιγράδι. Ημερήσια Επιθεώρηση του Υπουργείου Εξωτερικών, 8 Φεβρουαρίου 2008. Διατίθεται στην ιστοσελίδα http://www.mfa.gov.yu/Bilteni/Engleski/b080208_e.html και η πρόσβασή της έγινε στις 18 Απριλίου 2008.

άτομα που επιστρέφουν. Παρόλο που υπάρχει γραφείο επανεισδοχής στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου από τον Δεκέμβριο του 2005, έχει απλώς τη δυνατότητα να παρέχει στα άτομα που επιστρέφουν βασικές μόνον πληροφορίες και νομικές συμβουλές. Αυτή τη στιγμή, τα άτομα που επιστρέφουν με επανεισδοχή λαμβάνουν τις υπηρεσίες από τα κέντρα κοινωνικών υπηρεσιών στον τόπο καταγωγής τους. Δεν προσφέρονται υπηρεσίες όπως προσωρινό κατάλυμα ή βοήθεια για την αναζήτηση εργασίας. ΜΚΟ έχουν αρχίσει προγράμματα αρωγής σε 10 κέντρα επαναπροωθηθέντων σε όλη τη Σερβία, μεταξύ των οποίων και το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα στο Δήμο Palilula του Βελιγραδίου όπου επανεγκαταστάθηκαν εκατό οικογένειες Ρομ που είχαν επαναπροωθηθεί με την οικονομική βοήθεια ΜΚΟ και ξένων φορέων. 10 Οι σερβικές αρχές έχουν αναγνωρίσει την αξία της εθελούσιας επιστροφής ως μέσου βελτίωσης των προοπτικών για επανένταξη. Ωστόσο, η Εθνική Υπηρεσία Απασχόλησης δεν προσφέρει βοήθεια επαγγελματικής επανένταξης στα άτομα που επιστρέφουν. Πέρα από το Ταμείο Κοινωνικών Καινοτομιών, το οποίο χρηματοδότησε ένα πρόγραμμα επανένταξης, η Κυβέρνηση δεν έχει χρηματοδοτήσει κανένα πρόγραμμα ή άλλη δράση για την εν λόγω πληθυσμιακή ομάδα. Σκοπός όλων των προγραμμάτων, όσων βρίσκονται σε εξέλιξη και όσων σχεδιάζονται, είναι να αποθαρρυνθεί η εκ νέου μετανάστευση. Το Γραφείο Ανθρωπίνων και Μειονοτικών Δικαιωμάτων της Κυβέρνησης της Σερβίας στοχεύει καταρχήν να προετοιμάσει και να εκπαιδεύσει τα άτομα που επιστρέφουν καθώς και το προσωπικό στους σχετικούς οργανισμούς σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Όλα τα προγράμματα εμπλέκουν διαφορετικούς φορείς όπως η αστυνομία, οι κοινωνικές υπηρεσίες, οι εκπαιδευτικές αρχές, τα κέντρα υγείας, η εθνική υπηρεσία απασχόλησης και οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης, προκειμένου να ενταθεί το ενδιαφέρον των θεσμών για τις ανάγκες των ατόμων που επιστρέφουν. Στη δεύτερη φάση θα καλύπτεται η βιώσιμη επανένταξη και θα δημιουργούνται σύνδεσμοι μεταξύ του κυβερνητικού τομέα και του τομέα των μη κυβερνητικών οργανισμών. Η τρίτη φάση είναι η εξασφάλιση της χρηματοδότησης. 11 Επίσης, η βοήθεια για την απασχόληση και τη στέγαση των ατόμων που επιστρέφουν θεωρείται ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την αντιμετώπιση των πολυσύνθετων προβλημάτων που σχετίζονται με την επιστροφή. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής ίδρυσε δύο νέα τμήματα με σκοπό να αυξήσει τις διοικητικές υποδομές για την προώθηση της εξάλειψης των διακρίσεων, την ισότητα και την ανοχή: το Τμήμα Ισότητας Φύλων και το Τμήμα Πληθυσμιακής Πολιτικής. Το δεύτερο είναι επικεφαλής γενικών θεμάτων εξάλειψης των διακρίσεων, καθώς και υπεύθυνο για την προώθηση της πρόσβασης σε δικαιώματα για ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Επίσης, το Τμήμα Πληθυσμιακής Πολιτικής είναι

Zimonjic, V. P. Σεπτέμβριος 2008. Balkans: Before EU Entry, Serbia Faces Return of Citizens. Στη διεύθυνση http://ipsnews.net/news.asp?idnews=39268, ημερομηνία πρόσβασης 5 Μαΐου 2008. 11 Ο Προϊστάμενος του Γραφείου Επανεισδοχής, κ. Panjkovic, επισημαίνει τη Ρουμανία και την Τουρκία ως παραδείγματα, διότι έχουν καταφέρει να λάβουν χρηματοδοτήσεις από τη Γαλλία και τη Γερμανία για προγράμματα απασχόλησης. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

υπεύθυνο για την παρακολούθηση της διαδικασίας επανεισδοχής. Προς το παρόν, αυτός ο τομέας δεν λαμβάνει κονδύλια και προγράμματα για θέματα επανεισδοχής. Τα στατιστικά στοιχεία του Γραφείου Επανεισδοχών 12 δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που επέστρεψαν ήταν από τις παρακάτω χώρες: Χώρα

Ποσοστό επί του συνολικού αριθμού ατόμων που επέστρεψαν 78,50% 8,35% 4,79% 2,79%

Γερμανία Ελβετία Δανία Ολλανδία Οι κύριες περιοχές επιστροφής ήταν: Περιοχή προορισμού Βοϊβοντίνα Κεντρική Σερβία Κοσσυφοπέδιο και Μετόχια

Ποσοστό επί του συνολικού αριθμού ατόμων που επέστρεψαν 36,79% 59,29% 3,95%

Από τα παραπάνω άτομα που επέστρεψαν, το 71% ήταν άντρες και 29% γυναίκες, ενώ στο 26% ανέρχονταν τα ανήλικα άτομα. Περίπου το 76,84% ήταν προέλευσης Ρομ και το 10,18 % είχαν σερβική καταγωγή. Για εγγραφή ενός ατόμου ως μόνιμου κατοίκου της Σερβίας είναι απαραίτητη η δήλωση νόμιμης διεύθυνσης κατοικίας. Μεγάλος αριθμός όσων επέστρεψαν εθελούσια ανέφεραν ότι δεν διέθεταν μόνιμη στέγη κατά την επιστροφή τους στη Σερβία: πολλοί ζούσαν με συγγενείς ή φίλους ή ήταν άστεγοι, καταφεύγοντας για ύπνο στα παγκάκια των πάρκων, σε εγκαταλειμμένα οχήματα ή μετακινούμενοι από τον ένα φίλο στον άλλο. Ορισμένοι ζουν σε άτυπους καταυλισμούς χωρίς βασικές παροχές, όπως υδροδότηση και ηλεκτρικό ρεύμα. Επομένως δεν είναι σε θέση να εγγραφούν ως μόνιμοι κάτοικοι Σερβίας. Επιπρόσθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να πληρώσουν τα τέλη μόνιμης διαμονής. Η αδυναμία δήλωσης μόνιμης κατοικίας είναι το έναυσμα για μία αλυσιδωτή αντίδραση: η κατοχή κάρτας μόνιμης κατοικίας είναι προϋπόθεση απόκτησης αστυνομικής ταυτότητας, χωρίς την οποία δεν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε κοινωνική αρωγή, απασχόληση, ιατρική ασφάλεια και άλλα δικαιώματα που παρέχονται στους πολίτες της Σερβίας. Επιπλέον, έγγραφα που έχουν εκδοθεί σε άτομα που επέστρεψαν όσο ήταν στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν αναγνωρίζονται ή δεν είναι κατανοητά στη Σερβία. Για 12

Γραφείο Επανεισδοχών της Δημοκρατίας της Σερβίας, 2006. Readmissions. Στη διεύθυνση http://www.swedishcommittee.se/ppt/Readmision-FINAL.ppt. Ημερομηνία πρόσβασης 7 Μαΐου 2008. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

παράδειγμα, πιστοποιητικά φοίτησης και τίτλοι σπουδών που έχουν εκδοθεί από ξένες σχολές είναι τελείως άχρηστα, διότι τα άτομα που επέστρεψαν θα πρέπει να πληρώσουν πολλά χρήματα για να τα μεταφράσουν και να τα επικυρώσουν, τα οποία χρήματα οι περισσότεροι δεν μπορούν να διαθέσουν. Τέλος, τα παιδιά που θέλουν να συνεχίσουν τη φοίτησή τους στη Σερβία διαπιστώνουν ότι δεν αναγνωρίζεται η φοίτησή τους στο εξωτερικό. Επειδή τα προγράμματα σπουδών που χρησιμοποιούνται στα σερβικά σχολεία είναι τελείως διαφορετικά από εκείνα των ευρωπαϊκών χωρών, τα παιδιά που επέστρεψαν πολύ συχνά τοποθετούνται σε μικρότερες τάξεις απ’ ό,τι είχαν παρακολουθήσει. Επιπλέον, ορισμένα παιδιά που επιστρέφουν δεν μιλούν καλά ή δεν μιλούν καθόλου τα Σερβικά, οπότε σε τέτοιες περιπτώσεις εγγράφονται σε φροντιστηριακές τάξεις ή ειδικά σχολεία για μαθητές με νοητικές ανικανότητες. Η πρόσβαση στη δωρεάν ιατρική περίθαλψη και κοινωνική ασφάλιση είναι δυνατή μόνον σε περίπτωση κατοχής της σερβικής ταυτότητας, σε περίπτωση απασχόλησης ή εγγραφής στην Εθνική Υπηρεσία Απασχόλησης. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας στη Σερβία επηρεάζει και τα άτομα που επιστρέφουν, ειδικά επειδή δεν υπάρχουν προγράμματα απασχόλησης ειδικά στοχευμένα στα άτομα αυτά. Το Κέντρο Υποδοχής στην Padinska Skela κατασκευάστηκε το 1980 και μέχρι κάποιο χρονικό διάστημα ήταν το μοναδικό Κέντρο Υποδοχής στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Μετά την κατάρρευση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, το κέντρο κάλυψε την Ένωση Σερβίας και Μαυροβουνίου μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου του 2006. Από τότε και μετά, σύμφωνα με την απόφαση των αρχών της Δημοκρατίας της Σερβίας, το εν λόγω Κέντρο δέχεται μόνον παράνομους μετανάστες που συλλαμβάνονται στη Δημοκρατία της Σερβίας. Η δυναμικότητα του Κέντρου είναι για 137 άτομα, και αυτή τη στιγμή φιλοξενεί κατά μέσο όρο 30 άτομα το μήνα. Το κτήριο του Κέντρου Υποδοχής βρίσκεται σε κακή κατάσταση και χρήζει επισκευής, οπότε και οι συνθήκες διαβίωσης στο κέντρο είναι ανεπαρκείς. Τέλος, στη διάρκεια του 2007 καταγράφηκε η πρώτη γνωστή περίπτωση εκ νέου μετανάστευσης λόγω των εξαιρετικά κακών συνθηκών διαβίωσης, όταν περίπου 100 άτομα Ρομ που είχαν επιστρέψει στη Σερβία στο πλαίσιο της Συμφωνίας Επανεισδοχής πέρασαν και πάλι τα σύνορα με τη Ρουμανία προς το νέο αυτό κράτος μέλος της ΕΕ με παράνομα μέσα και ζήτησαν άσυλο.

3. Προσπάθειες καταγραφής των εμπειριών και των βέλτιστων πρακτικών σε διαφορετικά στάδια της διαδικασίας επιστροφής Ferdinand Arn, Ειδική Διεύθυνση για την Επιστροφή, Υπηρεσία Μετανάστευσης του Βελγίου Οι χώρες της ΕΕ διαθέτουν εκτεταμένη εμπειρία στον τομέα της επιστροφής και έχουν υλοποιήσει τόσο αναγκαστική όσο και εθελούσια επιστροφή για άτομα που διαπιστώθηκε ότι παρέμεναν παράνομα στις εν λόγω χώρες. Οι προσπάθειες να ρυθμιστεί η επιστροφή έχουν προκαλέσει με τη σειρά τους τη σύναψη αρχικά διμερών και στη συνέχεια πολυμερών συμφωνιών επανεισδοχής. Για να αποτραπούν και να ξεπεραστούν ορισμένες από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σε θέματα επιστροφής και επανεισδοχής, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων μπορούν να διδαχθούν από την εμπειρία της ΕΚ. Πρώτα απ' όλα, η επιστροφή και η επανεισδοχή εξαρτώνται από το εθνικό πλαίσιο: οι κανόνες και οι κανονισμοί επηρεάζουν την υλοποίηση, ενώ οι αναθεωρήσεις που έγιναν για να εναρμονιστούν οι νόμοι των υπό ένταξη χωρών με εκείνους της ΕΚ καθιστούν δύσκολη την υλοποίηση. Επιπλέον, η ταυτοποίηση των παράνομων μεταναστών συνεπάγεται πολύ χρόνο και χρήμα για τους αστυνομικούς των συνόρων και η επανεισδοχή ατόμων είναι μόνον ένα από τα πολλά καθήκοντα διαχείρισης των συνόρων που φέρουν σε πέρας. Οι αρχές στα σημεία συνοριακών διελεύσεων τον περισσότερο καιρό κατακλύζονται από φόρτο εργασίας και έλλειψη προσωπικού. Επιπλέον, σε πολλές χώρες, άτομα που τους έχει στερηθεί η ελευθερία τους, μεταξύ των οποίων και ορισμένοι παράνομοι μετανάστες, μπορούν να συνοδεύονται μόνον από αξιωματικούς της αστυνομίας. Ωστόσο, οι αξιωματικοί που διαχειρίζονται τις περιπτώσεις παράνομων μεταναστών δεν προέρχονται από το αστυνομικό σώμα, οπότε μεταβολή των διαδικασιών συνοδείας απαιτεί αλλαγή στους νόμους μέσω κοινοβουλευτικής πράξης. Σε πολλές χώρες οι διαδικασίες για να γίνει κάτι τέτοιο είναι χρονοβόρες και περίπλοκες. Αν και το 90% των περιπτώσεων είναι από γειτονικές χώρες, τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο Περιφερειακό Φόρουμ δείχνουν ότι πληθαίνουν οι περιπτώσεις υπηκόων τρίτων χωρών. Για παράδειγμα, όταν κάποιος Αλβανός εντοπίζεται ως παράνομος μετανάστης στο Μαυροβούνιο, δεν είναι δύσκολο να επαναπροωθηθεί στην Αλβανία (παρόλο που υπάρχουν περιπτώσεις περιοδικής μετανάστευσης, όπως ενός ατόμου το οποίο επαναπροωθήθηκε επτά φορές μέσα σε ένα μήνα). Η δυσκολία έρχεται όταν υπήκοοι τρίτων χωρών από πολύ μακριά δεν θέλουν να επιστρέψουν στη χώρα τους και τότε ακριβώς είναι που οι συμφωνίες επανεισδοχής μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες. Ένας άλλος προβληματισμός που αφορά υπηκόους τρίτων χωρών είναι η έλλειψη δεδομένων για την επιστροφή ατόμων διερχόμενων από γειτονική χώρα. Οι αρχές γενικά διαθέτουν στοιχεία για όσους αποφασίζουν οι ίδιες να επαναπροωθήσουν, αλλά όχι και για αυτούς που ουσιαστικά επιστρέφουν στη χώρα προέλευσής τους. Αν είναι δυνατόν, είναι καλύτερο να διαπιστωθεί η χώρα προέλευσής τους και να προωθηθούν απευθείας “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

εκεί, παρά σε χώρα διέλευσης. Όταν οι αρχές επαναπροωθούν κάποιον και στη συνέχεια διαπιστώνεται ότι πρόκειται για υπήκοο τρίτης χώρας, και όχι για υπηκόους της αντίστοιχης χώρας, η αποστέλλουσα χώρα χρειάζεται να μάθει τα δεδομένα, ακόμη κι όταν είναι περιορισμένα, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τις στατιστικές, να βρούνε τις τάσεις κλπ. Με άλλα λόγια, υπάρχει η ανάγκη να προστεθούν στη βάση δεδομένων πληροφορίες σχετικά με τη χώρα στην οποία πηγαίνουν τα άτομα που επιστρέφουν, σχετικά με τη χώρα προέλευσής τους και σχετικά με το αν επαναπροωθούνται σε αυτήν ή παραμένουν στη χώρα διέλευσης, είτε λόγω της απουσίας κάποιας Σ.Ε. με τη χώρα προέλευσης, είτε για άλλους λόγους. Είναι σημαντικό να τηρούνται προσεκτικά οι διαδικασίες κατά την επιστροφή και την επανεισδοχή. Υπάρχουν παραδείγματα Κοσοβάρων που επαναπροωθήθηκαν στην Αλβανία δεδομένου ότι, με βάση τη γλώσσα, δεν είναι εύκολο να τους διακρίνει κανείς. Κατά παρόμοιο τρόπο, Μολδαβοί ενδέχεται να έχουν επαναπροωθηθεί στη Ρουμανία εκ παραδρομής. Τα δελτία ταυτότητας είναι πολύ σημαντικά, αλλά όσον αφορά την απόδειξη της ταυτότητας, οι άνθρωποι δεν φέρουν επάνω τους αρκετά αποδεικτικά στοιχεία για να αποδείξουν την ιθαγένειά τους τις περισσότερες φορές. Αν εντός επαρκούς χρονικού διαστήματος δοθεί η έγκαιρη ενημέρωση στην υποτιθέμενη χώρα προέλευσης, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες για ακριβή διαπίστωση της ταυτότητας. Ένα σύνηθες σενάριο είναι η σύλληψη από τις αρχές ενός ατόμου από τρίτη χώρα χωρίς έγγραφα, το οποίο και θέλουν να επαναπροωθήσουν. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι αεροπορικώς, οπότε απαιτούνται ταξιδιωτικά έγγραφα. Στα σύνορα είναι ευκολότερη περίπτωση, διότι οι αρχές μπορούν να αρνηθούν την είσοδο, αλλά όταν το άτομο εντοπίζεται εντός της επικράτειας δεν είναι απλά τα πράγματα. Τα ταξιδιωτικά έγγραφα πρέπει να αποκτηθούν μέσω της πρεσβείας και συνήθως η αντίστοιχη χώρα του υπηκόου τρίτης χώρας δεν διατηρεί πρεσβεία ή προξενικό γραφείο στη χώρα φιλοξενίας. Ακόμη κι αν αυτό υπάρχει σε γειτονική χώρα, οι αρχές πρέπει να συνοδεύσουν τον υπήκοο τρίτης χώρας στη γειτονική χώρα προκειμένου να λάβει ταξιδιωτικά έγγραφα, αλλά η συνοδεία δεν έχει καμία αρμοδιότητα στην άλλη χώρα, οπότε αυτό δημιουργεί πραγματικό πρόβλημα. Σε αυτήν την περίπτωση οι αρχές που έχουν αναλάβει την επαναπροώθηση εξαρτώνται πλήρως από την προξενική υπηρεσία. Κατά κανόνα, όταν κάποιος χάσει το διαβατήριο, ο πρόξενος συμβουλεύεται τα απαραίτητα αρχεία και εκδίδει διαβατήριο εκτάκτου περίπτωσης. Ωστόσο, στην περίπτωση επαναπροωθούμενων μεταναστών ο πρόξενος ενδέχεται να μην είναι διατεθειμένος να εκδώσει διαβατήριο σε πρόσωπο το οποίο ο ίδιος δεν επιθυμεί να επιστρέψει. Δίνεται προξενική προστασία, αν και αυτή δεν είναι σαφώς καθορισμένη, στον πολίτη που την αιτείται. Οπότε, σε πολλές περιπτώσεις οι πρόξενοι δεν χορηγούν ταξιδιωτικό έγγραφο (laissez-passer), αν αυτή είναι σε βάρος των συμφερόντων ενός πολίτη ο οποίος επιθυμεί να παραμείνει σε μία χώρα παρά το ότι η κατάστασή του/της στην εν λόγω χώρα φιλοξενίας είναι παράνομη. Οι συμφωνίες επανεισδοχής είναι εγχειρίδια οδηγιών για τους τρόπους εκτέλεσης των “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

διαδικασιών επανεισδοχής. Υπάρχουν ορισμένες παραλλαγές, αλλά τα βασικά σημεία παραμένουν τα ίδια σε όλες τις περιπτώσεις. Οι αρχές της αποστέλλουσας χώρας εντοπίζουν τον παράνομο αλλοδαπό. Στη συνέχεια, ζητούν από τη χώρα προέλευσής του να δεχτεί την επανεισδοχή του πολίτη τους. Αν το κάνουν, ο πρόξενος είναι υποχρεωμένος από τη συμφωνία να εκδώσει ταξιδιωτικά έγγραφα. Με άλλα λόγια, το πλεονέκτημα των συμφωνιών επανεισδοχής είναι ότι ακολουθούν προσυμφωνημένες διαδικασίες και η διαδικασία από εκεί και πέρα είναι πιο προβλέψιμη. Οι συμφωνίες επανεισδοχής πρέπει να εφαρμόζονται όπως έχουν συμφωνηθεί, διαφορετικά τα συμβαλλόμενα μέρη θα αντιμετωπίζουν προβλήματα σε μόνιμη βάση. Οι χώρες της ΕΕ που έχουν εφαρμόσει συμφωνίες επανεισδοχής τα τελευταία 30-40 χρόνια και τις υλοποιούν όπως προβλέπονται, πετυχαίνουν την πολύ καλή λειτουργία τους. Υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των αντίστοιχων αρχών τους, αλλά επειδή επικοινωνούν τακτικά μεταξύ τους, κατορθώνουν να τις επιλύουν. Στην περίπτωση των νέων συμφωνιών που έχουν υπογραφεί με βαλκανικές χώρες, οι εν λόγω χώρες έχουν την ευκαιρία να κατευθύνουν τους ομολόγους τους στην ΕΕ και να ρυθμίσουν την εφαρμογή των συμφωνιών με τρόπο που να τους ταιριάζει και να διευκολύνει τη σωστή υλοποίησή τους. Οι βαλκανικές χώρες καθίστανται ολοένα και πιο ελκυστικές για τους παράνομους μετανάστες, οπότε και οι περιπτώσεις απελάσεων πρόκειται να αυξηθούν και θα απαιτηθεί η κατάλληλη υποδομή για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Ορισμένα από τα προβλήματα που αφορούν υπηκόους τρίτων χωρών είναι ή πρόκειται να είναι τα εξής: •

• • • • • • • •

Οι Υπήκοοι Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) συχνά δεν διαθέτουν έγγραφα αναγνώρισης και δεν μπορούν να ταξιδέψουν χωρίς αυτά. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, αν και τα Δελτία Ταυτότητας είναι χρήσιμα από αυτήν την άποψη, τα άτομα αυτά γενικά δεν φέρουν επαρκή έγγραφα αναγνώρισης τις περισσότερες φορές, για να μπορέσουν να αποδείξουν την ιθαγένειά τους. Συχνά δεν υπάρχουν συμφωνίες επανεισδοχής ή/και πρωτόκολλα εφαρμογής με τις χώρες προέλευσης. Οι εθνικοί μηχανισμοί διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό. Αν ο αντίστοιχος πρόξενος δεν επιβεβαιώσει την εθνικότητα που υποστηρίζει ότι έχει ο ΥΤΧ, η ταυτοποίησή του είναι πρακτικά αδύνατη. Οι πρόξενοι κάποιων χωρών ορισμένες φορές αρνούνται να εκδώσουν ταξιδιωτικό έγγραφο (laissez-passer) διότι κατά την άποψή τους η μη εθελούσια επιστροφή στρέφεται κατά των συμφερόντων των πολιτών τους. Αν δεν υπάρχει προξενική αρχή στη χώρα όπου εντοπίζεται ο ΥΤΧ, το πρόβλημα της επικοινωνίας και της συνεργασίας οξύνεται και περιπλέκονται η κατάλληλη ταυτοποίηση και οι επακόλουθες διαδικασίες. Απαιτείται η διάθεση σημαντικών πόρων σε χρόνο και χώρο κράτησης αν η ταυτοποίηση καθυστερεί ή είναι αδύνατη. Είναι δαπανηρή η παροχή υπηρεσιών μετάφρασης/διερμηνείας και συνοδείας. Η χώρα προέλευσης ενδεχομένως να δυσκολεύεται να συνεργαστεί πλήρως, διότι οι δαπάνες είναι υψηλές και οι κρατικοί προϋπολογισμοί των βαλκανικών χωρών είναι σημαντικά χαμηλότεροι απ' ό,τι στην ΕΕ. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

• •

Αν κάποιος/κάποια ΥΤΧ δεν ταυτοποιηθεί εντός του νόμιμου χρονικού περιθωρίου, παραμένει στη χώρα φιλοξενίας και πρέπει να διαμείνει σε κέντρα κράτησης ή να αφεθεί ελεύθερος με απόφαση να εγκαταλείψει υποχρεωτικά τη χώρα. Οι ΥΤΧ ενδέχεται να μην επιλέξουν την εθελούσια επιστροφή, αν θεωρούν ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας καταγωγής τους ακόμη δεν είναι επαρκώς σταθερή.

Όταν εκπνεύσει το χρονικό διάστημα που έχει διατεθεί για την ταυτοποίηση ενός προσώπου πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας ταυτοποίησης, ο παράνομος μετανάστης παραλαμβάνει την απόφαση να εγκαταλείψει υποχρεωτικά την επικράτεια. Οι αρχές εκδίδουν αυτό το έγγραφο, παρόλο που γνωρίζουν ότι οι παράνομοι αλλοδαποί κατά πάσα πιθανότητα δεν θα εγκαταλείψουν τη χώρα εθελούσια, αλλά η έκδοση του εγγράφου σημαίνει ότι το άτομο παραβιάζει τον νόμο με την παραμονή του στη χώρα, και το κράτος μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να το θέσει υπό κράτηση και να αρχίσει τη διαδικασία επαναπροώθησης. Επίσης, άτομο για το οποίο εκδίδεται απόφαση να εγκαταλείψει τη χώρα δεν μπορεί να παραμένει σε άλλη χώρα. Με άλλα λόγια, οι αρχές καθιστούν ολοένα και πιο δύσκολο το ενδεχόμενο παραμονής των παράνομων μεταναστών στη χώρα. Η καλύτερη σύσταση, με βάση την εμπειρία της ΕΕ, είναι να ενθαρρύνονται οι παράνομοι μετανάστες να επιστρέφουν εθελούσια. Η προσέγγιση του ΔΟΜ στο θέμα της Υποστηριζόμενη Εθελούσιας Επιστροφής, η οποία προσφέρει υπηρεσίες αρωγής για την επιστροφή και την επανένταξη στη αντίστοιχη χώρα των μεταναστών ήταν επιτυχής. Αν οι παράνομοι μετανάστες δουν την εθελούσια επιστροφή ως βιώσιμη λύση, η επιστροφή είναι πιθανότερο να είναι μόνιμη και η επαναλαμβανόμενη παράνομη μετανάστευση να μειωθεί.

4. Διαχείριση δεδομένων σχετικών με τη μετανάστευση στα Δυτικά Βαλκάνια: Προς συστηματική συλλογή και ανταλλαγή σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Marina Manke, ΔOM Mόσχας Η διαχείριση δεδομένων είναι διαδικασία η οποία εμπλέκει τόσο το εθνικό όσο και το περιφερειακό επίπεδο. Τα δεδομένα για την επαναπροώθηση και την επανεισδοχή πρέπει επίσης να συλλέγονται, να υποβάλλονται σε επεξεργασία και να ανταλλάσσονται ως μέσο καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης και προστασίας των δικαιωμάτων των παράνομων μεταναστών. Για να κατανοήσουμε τη διαχείριση δεδομένων, χρειάζεται να εξετάσουμε τόσο το πλαίσιο αναφοράς της ΕΕ όσο και το περιβάλλον των Δυτικών Βαλκανίων. Τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους και η αλληλεξάρτησή τους καθιστούν τη διαχείριση δεδομένων σημαντική για τη συνολική διαδικασία. Σε συντομία, τα δεδομένα διαχείρισης της μετανάστευσης περιλαμβάνουν: • Εφαρμογές δεδομένων στη διαχείριση της μετανάστευσης • ‘Διαχείριση υπηρεσιών’ (κατανομή των πόρων και μέτρηση της απόδοσης) • Παρακολούθηση (τάσεις, ανάλυση, συστήματα προειδοποίησης) • Χάραξη πολιτικής (καθορισμός προτεραιοτήτων προληπτικής δράσης και όχι ενεργειών κατόπιν των εξελίξεων) • Προσέγγιση ‘Ροής δεδομένων’ Αυτή τη στιγμή, η διαχείριση των δεδομένων για τη μετανάστευση γίνεται από διαφορετικά συστήματα και διαφορετικούς χρήστες σε διαφορετικές χώρες, πράγμα που κάνει πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη, τη σύγκρισή τους. Το ίδιο το Φόρουμ στα Τίρανα δείχνει ότι τα δεδομένα συλλέγονται από διαφορετικές πηγές και διαφορετικά συστήματα, ενώ διαφορετικές είναι και οι αρχές που έχουν την ευθύνη των θεμάτων επιστροφής και επανεισδοχής. Κατά συνέπεια, χρειάζεται να βρεθεί μία περιφερειακή προσέγγιση στη διαχείριση των δεδομένων. Με άλλα λόγια, απαιτείται εναρμόνιση των νόμων και των κανονισμών, των αρχείων και των βάσεων δεδομένων και τέλος των καρτών μετανάστευσης και των εντύπων των αιτήσεων, για να διευκολυνθεί η συνολική διαδικασία της διαχείρισης και της χρήσης δεδομένων στο περιφερειακό επίπεδο. Δεδομένα για την επιστροφή και την επανεισδοχή Αριθμός Συμφωνιών/διακανονισμών (Μάιος 2006)

igc 70

Σε προετοιμασία 10%

60 60 49 50

Σε διαπραγμάτευση 20%

47 37

40 Σε ισχύ 60%

Έχουν υπογραφεί χωρίς να έχουν τεθεί σε ισχύ 10%

Πηγή: 18 17 Διακυβερνητικές Η20 μέχρι σήμερα εμπειρία αναδεικνύει μία ανάγκη για κοινά κατανοητούς ορισμούς στα 12 10 9 διαβουλεύσεις σε Ευρώπη, “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών 43 4 10 Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Βόρεια Αμερική και Νέα 1 Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, Ζηλανδία στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ 20

SWI GER NET BEL AUS NOR UK

SPA SWE DEN

FIN

EC CAN USA

IRE NZL

παρακάτω θέματα: • Είσοδος, παραμονή, διαμονή, επιστροφή, επανείσοδος, διέλευση • Επιστροφή (εθελούσια επιστροφή, αναγκαστική επιστροφή) • Επανεισδοχή • Παράνομος κάτοικος (εισερχόμενος) • Απέλαση/απόφαση απέλασης • Κράτηση/απόφαση κράτησης • Απομάκρυνση/απόφαση απομάκρυνσης • Απόρριψη Τα δεδομένα για τους αντίστοιχους πολίτες της κάθε χώρας περιλαμβάνουν επαλήθευση της ιθαγένειας και επανένταξη, ενώ οι υπήκοοι τρίτων χωρών θα πρέπει να διαθέτουν φάκελο σχετικά με την κράτησή τους πριν από τη μεταφορά στη χώρα προέλευσής τους, την ταυτοποίησή τους και στη συνέχεια την επιστροφή τους. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι τα εν λόγω δεδομένα είναι ‘στατιστικά στοιχεία των αστυνομικών αρχών’, αφού περιλαμβάνουν: • Στατιστικά στοιχεία για τη μεθοριακή ζώνη (περιστατικά άρνησης εισόδου (επανεισόδου), παραβιάσεις συνοριακού καθεστώτος, αναγκαστικές επαναπροωθήσεις) • Στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών (συλλήψεις αλλοδαπών, έκδοση/εκτέλεση αποφάσεων απέλασης, αναγκαστικές επαναπροωθήσεις, φυγόδικοι) Όπως προαναφέρθηκε, για την αποτελεσματική διεκπεραίωση των υποθέσεων επιστροφής είναι αναγκαίες οι κοινές βάσεις δεδομένων, και όχι μόνον εντός της κάθε χώρας (με την ενοποίηση των στατιστικών δεδομένων για τη μεθόριο με εκείνων του Υπουργείου Εσωτερικών), αλλά μεταξύ δύο χωρών, και αν είναι δυνατόν επίσης στο περιφερειακό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να εξασφαλιστεί ο σχεδιασμός της εφαρμογής των επανεισδοχών και οι νόμοι και τα συστήματα προστασίας των προσωπικών δεδομένων, πράγμα που η σύγχρονη τεχνολογία το επιτρέπει. Ωστόσο, πριν από οποιαδήποτε τεχνική εγκατάσταση, τέτοιες διαδικασίες απαιτούν ειδικούς επίσημους διακανονισμούς με τη μορφή συμφωνιών μεταξύ δύο ή και περισσότερων χωρών. Την ΕΕ απασχολεί επίσης η διαδικασία διαχείρισης των συνόρων και προστασίας των δεδομένων. Το 1999, η Συνθήκη του Άμστερνταμ εισήγαγε την άσκηση κοινοτικής πολιτικής στα θέματα της μετανάστευσης και του ασύλου. Το 2001, το Συμβούλιο εξήγαγε τα συμπεράσματά του από τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη μετανάστευση και το άσυλο. Τον Απρίλιο του 2003 παρουσιάστηκε ένα σχέδιο δράσης για τα στατιστικά στοιχεία, το οποίο ακολούθησε ο κανονισμός για τα στατιστικά στοιχεία που εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2007. Ωστόσο, “σύμφωνα με τα δεδομένα από τα Κράτη Μέλη σημειώθηκαν 880 εκατομμύρια διελεύσεις των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης των 27 μέσα στο 2005 και 878 εκατομμύρια διελεύσεις το 2006. Τα Κράτη Μέλη δεν καταγράφουν τις εν λόγω μετακινήσεις με ενιαίο και συνεπή τρόπο, οπότε οι αριθμοί “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

βασίζονται σε εκτιμήσεις ή δείγματα. Δεν είναι γνωστό πόσες από τις συνοριακές διελεύσεις έγιναν από υπηκόους τρίτων χωρών” (ΥΠΟΜΝΗΜΑ/08/85). Τα παραπάνω συμπεράσματα οδήγησαν στην παρουσίαση νέων εργαλείων για μία ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή Στρατηγική Διαχείρισης των Συνόρων στις 13 Μαρτίου 2008, η οποία περιλάμβανε: • Προτάσεις για την εισαγωγή ενός συστήματος εισόδου/εξόδου, το οποίο θα καθιστά δυνατή την ηλεκτρονική καταγραφή των ημερομηνιών εισόδου και εξόδου υπηκόων τρίτων χωρών προς και από τον χώρο του Σένγκεν • Προτάσεις για τη διευκόλυνση των συνοριακών διελεύσεων για αξιόπιστους ταξιδιώτες, μέσα από την εισαγωγή αυτοματοποιημένων εγκαταστάσεων συνοριακών διελεύσεων για τους πολίτες της ΕΕ και ορισμένες κατηγορίες υπηκόων τρίτων χωρών • Παραμέτρους για την πιθανή εισαγωγή ενός Ηλεκτρονικού Συστήματος για την Άδεια Ταξιδίου Ορισμένες από τις προκλήσεις που έχουν προσδιοριστεί είναι: • Η συγκέντρωση, επεξεργασία και διάδοση στατιστικών δεδομένων για τη μετανάστευση και το άσυλο • Η ικανοποίηση της ζήτησης από όλους τους χρήστες για έγκαιρα, έγκυρα και συγκρίσιμα στατιστικά στοιχεία της ΕΕ • Η συνεκτίμηση των πολλών και διαφορετικών πηγών δεδομένων και ορισμών που υπάρχουν στην πράξη και τα οποία συχνά είναι στενά συνδεδεμένα με την εθνική πολιτική και τη διοικητική πρακτική • Η κάλυψη των αναγκών της πολιτικής των εθνικών κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Έτσι, το Άρθρο 285 της Συνθήκης ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπει στο Συμβούλιο να υιοθετεί μέτρα για την εκπόνηση στατιστικών όπου αυτές απαιτούνται για την επιτέλεση των δραστηριοτήτων της Ένωσης. Η Συνθήκη απαιτεί τη συμμόρφωση με πρότυπα: • Αμεροληψίας • Αξιοπιστίας • Αντικειμενικότητας • Επιστημονικής ανεξαρτησίας • Αποτελεσματικότητας των δαπανών • Εμπιστευτικού χαρακτήρα των στατιστικών στοιχείων Εκείνο το χρονικό διάστημα πολλοί τομείς των στατιστικών υποστηρίχθηκαν με νομοθετικές διατάξεις που όριζαν τα δεδομένα που έπρεπε να συλλεχθούν και να ανταλλαχθούν με τη EUROSTAT (π.χ., περιεχόμενο, ορισμοί και επιλογή χρονικού σημείου συλλογής στοιχείων), αλλά δεν υπήρξε καμία ευρεία νομοθετική βάση για τη μετανάστευση και το άσυλο. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Από την άλλη πλευρά, οι Αποφάσεις του Συμβουλίου της 28ης Μαΐου 2001, αναφορικά με την Κοινή Ανάλυση και τη Βελτιωμένη Ανταλλαγή Στατιστικών για το Άσυλο και τη Μετανάστευση ανέφεραν ότι: • υπάρχει η ανάγκη για ένα ευρύ και συνεκτικό πλαίσιο για τη μελλοντική δράση με σκοπό τη βελτίωση των στατιστικών • υπάρχει η ανάγκη για βελτιωμένη ανταλλαγή και ανάλυση των στατιστικών στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου • η EUROSTAT είναι η πρωταρχική πηγή στατιστικών στοιχείων για την Ένωση, και • η διαφάνεια θα πρέπει να αποτελεί τη βασική αρχή. Ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα στατιστικά δεδομένα της Ένωσης για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία, ο οποίος ψηφίστηκε το 2007, αναφέρεται σε όλες τις στατιστικές της EUROSTAT που ήδη υπάρχουν ή προγραμματίζονται σχετικά με τη μετανάστευση και το άσυλο. Αναφέρει ότι: • η εναρμόνιση και συγκρισιμότητα για τις στατιστικές της Ένωσης όσον αφορά τη μετανάστευση και το άσυλο είναι ουσιαστικής σημασίας για την ανάπτυξη και την παρακολούθηση της κοινοτικής νομοθεσίας και των κοινοτικών πολιτικών που αφορούν τη μετανάστευση και το άσυλο, καθώς και την ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων. • ο στόχος είναι να θεσμοθετηθεί ένα κοινό πλαίσιο για τη συλλογή και την εκπόνηση στατιστικών της Ένωσης σχετικά με τη μετανάστευση και το άσυλο. Η νομοθεσία στο σύνολό της θα αντανακλά τις ακόλουθες αρχές: • τους υπάρχοντες ορισμούς που εφαρμόζονται στη συλλογή δεδομένων • την πολιτική και τη νομοθεσία της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο • τις Συστάσεις του ΟΗΕ για τα Στατιστικά Δεδομένα για τη Μετανάστευση (και το Άσυλο) Αξίζει να αναφερθούν εδώ τα σημαντικότερα άρθρα του κανονισμού: Άρθρο 1: Αντικείμενο Αυτός ο Κανονισμός θεσμοθετεί κοινούς κανόνες για τη συλλογή και την εκπόνηση στατιστικών της Ένωσης σχετικά με: a) την εισερχόμενη και την εξερχόμενη μετανάστευση από και προς τις επικράτειες των Κρατών Μελών b) την ιθαγένεια και τη χώρα γέννησης των φυσικών προσώπων τα οποία συνήθως διαμένουν στην επικράτεια των Κρατών Μελών c) τις διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες και διεργασίες στα Κράτη Μέλη σχετικά με τη μετανάστευση, τη χορήγηση άδειας παραμονής, την ιθαγένεια, το άσυλο και άλλες μορφές διεθνούς προστασίας και αποτροπής της παράνομης μετανάστευσης “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Άρθρο 3: Στατιστικά στοιχεία για τη διεθνή μετανάστευση, για τον συνήθως διαμένοντα πληθυσμό και για την απόκτηση της ιθαγένειας Άρθρο 4: Στατιστικά στοιχεία για τη διεθνή προστασία (άσυλο) Άρθρο 5: Στατιστικά στοιχεία για την πρόληψη της παράνομης εισόδου και παραμονής Άρθρο 6: Στατιστικά στοιχεία για άδειες παραμονής και παραμονή υπηκόων τρίτων χωρών Άρθρο 7: Στατιστικά στοιχεία για τις επαναπροωθήσεις Τα Άρθρα 5 και 7 εστιάζονται στις “στατιστικές για την πρόληψη της παράνομης εισόδου και παραμονής και στις στατιστικές για τις επαναπροωθήσεις”. Ειδικότερα: Άρθρο 5 Στατιστικά στοιχεία για την “πρόληψη της παράνομης εισόδου και παραμονής” 1. Τα Κράτη Μέλη πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή (EUROSTAT) στατιστικά δεδομένα για τον αριθμό: (α) των υπηκόων τρίτων χωρών στους οποίους αρνήθηκε η είσοδος στην επικράτεια του Κράτους Μέλους στα εξωτερικά σύνορα (β) των υπηκόων τρίτων χωρών που διαπιστώνεται ότι βρίσκονται παράνομα στην επικράτεια του Κράτους Μέλους με βάση τους εθνικούς νόμους που διέπουν τη μετανάστευση. Τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στο εδάφιο (α) πρέπει να είναι αναλυτικά σύμφωνα με το Άρθρο 13(5) του Κανονισμού (ΕΚ) Αρ. 562/2006. Τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στο εδάφιο (β) πρέπει να είναι αναλυτικά κατά ηλικία και φύλο, και κατά ιθαγένεια των αντίστοιχων προσώπων. 2. Τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στην παράγραφο 1 θα αφορούν χρονική περίοδο αναφοράς ενός ημερολογιακού έτους και πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή (EUROSTAT) εντός τριών μηνών από το τέλος του έτους αναφοράς. Ως πρώτο έτος αναφοράς ορίζεται το 2008. Άρθρο 7 Στατιστικά στοιχεία για τις επιστροφές 1. Τα Κράτη Μέλη πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή (EUROSTAT) στατιστικά δεδομένα για τον αριθμό: (α) των υπηκόων τρίτων χωρών που διαπιστώνεται ότι βρίσκονται παράνομα στην επικράτεια του Κράτους Μέλους και υπόκεινται σε διοικητική ή δικαστική απόφαση ή πράξη η οποία δηλώνει ή κηρύσσει παράνομη την παραμονή τους και επιβάλλει την υποχρέωση εγκατάλειψης της επικράτειας του Κράτους Μέλους, με αναλυτική παρουσίαση κατά ιθαγένεια των αντίστοιχων προσώπων (β) των υπηκόων τρίτων χωρών που έχουν πράγματι εγκαταλείψει την επικράτεια του Κράτους Μέλους, μετά από διοικητική ή δικαστική απόφαση ή πράξη, όπως αναφέρεται στο εδάφιο (α), με αναλυτική παρουσίαση κατά ιθαγένεια των αντίστοιχων προσώπων που έχουν επαναπροωθηθεί. Ο νέος κανονισμός αντικατοπτρίζει διάφορες βελτιώσεις. Καταρχήν, διασαφηνίζει τις απαιτήσεις από τις εθνικές αρχές. Δεύτερον, υπάρχει μεγαλύτερη βεβαιότητα για την παροχή δεδομένων για τις στατιστικές της ΕΕ. Και τέλος, θέτει σε απόλυτη “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

προτεραιότητα την ανταλλαγή δεδομένων στο περιφερειακό επίπεδο, βελτιώνει την επικαιρότητα των στοιχείων, τη συγκρισιμότητα και την ενότητα, και τέλος παρέχει στα ενδιαφερόμενα μέρη μεταδεδομένα (επίπεδο και τύπο στατιστικής). Στο επίπεδο της ΕΕ υπάρχει η ανάγκη για ένα Πρόγραμμα Δράσης για τη συλλογή και την ανάλυση Στατιστικών Δεδομένων για την ΕΕ στον τομέα της μετανάστευσης (και του ασύλου). Ένα τέτοιο Πρόγραμμα Δράσης πρέπει: • να υιοθετεί νέες πρακτικές, κοινές στατιστικές μεθόδους και νέες μορφές συνεργασίας • να εισαγάγει δραστηριότητες για αναβάθμιση της ανταλλαγής πληροφοριών και προαγωγή της λήψης αποφάσεων (ετήσιες συναντήσεις και ειδικά σεμινάρια) • να εισαγάγει αλλαγές στην τρέχουσα συλλογή δεδομένων ή στην τρέχουσα βάση δεδομένων • να εισαγάγει την παραγωγή φιλικών για το χρήστη στατιστικών αποτελεσμάτων που θα ικανοποιούν τις ανάγκες όλων των ομάδων χρηστών • να συνδέεται με το νομικό και πολιτικό πλαίσιο. Ταυτόχρονα, οι ενέργειες για τη συλλογή και την ανάλυση πρέπει: • να είναι διαφανείς, εμπιστευτικές και ευαίσθητες • να εξασφαλίζουν την άμεση ηλεκτρονική διάδοση όλων των αναφορών • να παρέχουν μία ετήσια έκθεση της ΕΕ για το άσυλο και τη μετανάστευση • να δίνουν τρόπους και μέσα τακτικής διαβούλευσης • να προβλέπουν βελτίωση της συνεργασίας με άλλους παράγοντες και παρόχους υπηρεσιών • να τροποποιούν τη συλλογή και τους ορισμούς της • να εισαγάγουν τη συλλογή δεδομένων για νόμιμες εισόδους • να προσαρμόζουν τη συλλογή δεδομένων στις ανάγκες των μη κυβερνητικών χρηστών. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων εργάζονται επίσης προς την κατεύθυνση της βελτιωμένης διαχείρισης δεδομένων. Ορισμένες δραστηριότητες στο εθνικό επίπεδο περιλαμβάνουν τη βελτίωση των πηγών δεδομένων για αλλοδαπούς πολίτες, των συστημάτων διαχείρισης της μεθορίου και των αρχείων του συνολικού πληθυσμού. Όσον αφορά την επανεισδοχή, αυξάνεται ολοένα η συνειδητοποίηση της ανάγκης εκσυγχρονισμού, με αποτέλεσμα την εγκατάσταση ή τουλάχιστον την εκκίνηση για την εγκατάσταση ενός κοινού συστήματος συλλογής δεδομένων στο εθνικό επίπεδο. Η έλλειψη διαθέσιμων δεδομένων αυτή τη στιγμή αντανακλά το γεγονός ότι οι χώρες ενδιαφέρονται περισσότερο να γνωρίζουν τα δεδομένα για την είσοδο αλλοδαπών, παρά για την έξοδο των δικών τους πολιτών από την αντίστοιχη χώρα. Τα στοιχεία και η κατάσταση των πολιτών που βγαίνουν από τη χώρα θα πρέπει να καταγράφονται με ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης δεδομένων. Τα δεδομένα θα πρέπει να ανταλλάσσονται στο περιφερειακό επίπεδο, είτε ως κοινόχρηστη βάση δεδομένων, ή ακόμη και ως ανταλλαγή δεδομένων σε έντυπη μορφή κάθε περίπου έξι μήνες. Φυσικά, αυτό αναφέρεται στην από κοινού χρήση στατιστικών στοιχείων και όχι προσωπικών δεδομένων για τους νόμιμους μετανάστες: δεν υπάρχει κάποιο νομικό πλαίσιο για το “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών 48 Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

παραπάνω και κανένας διεθνής νόμος δεν το επιτρέπει. Ωστόσο, κάποιες συγκεκριμένες πληροφορίες διαμοιράζονται στην Europol, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι σκοποί της επιβολής του νόμου, αλλά κατά τα άλλα ο νόμος καθορίζει όρια και προστατεύει τα άτομα σε αυτό το θέμα. Δεν υφίσταται κανένας μηχανισμός άμεσου διαμερισμού δεδομένων εντός της ΕΕ. Υπάρχει ένα κοινό ερωτηματολόγιο της EUROSTAT το οποίο καλούνται να επεξεργαστούν οι χώρες προκειμένου να παράσχουν ετήσια στατιστικά δεδομένα για τη μετανάστευση. Τα δεδομένα συλλέγονται από αξιωματούχους των υπουργείων, είτε του Υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων ή του Υπουργείου Εσωτερικών. Χρειάζονται ειδικά καταρτισμένοι στατιστικολόγοι, διότι συχνά το προσωπικό που παρέχει αυτή τη στιγμή τα δεδομένα έχει ανόμοιους στόχους και τρόπους λειτουργίας, πράγμα που σημαίνει ότι τα δεδομένα που συλλέγουν και το νόημά τους ποικίλλουν από χώρα σε χώρα. Στο περιφερειακό επίπεδο, έχουν υπάρξει κάποια προγράμματα που στοχεύουν στη διαμοίραση και τη βελτίωση των συστημάτων συλλογής δεδομένων. Σε αυτά περιλαμβάνεται το Περιφερειακό πρόγραμμα CARDS “Ίδρυση Νομικών, Κανονιστικών και Θεσμικών Πλαισίων Συμβατών με την ΕΕ στους τομείς του Ασύλου, της Μετανάστευσης και των θεμάτων Έκδοσης Θεωρήσεων”. Επίσης το πρόγραμμα της ΕΕ για την εισαγωγή δεδομένων CIREFI (Κέντρο πληροφόρησης, συζήτησης και ανταλλαγών για τις συνοριακές διελεύσεις και τη μετανάστευση) στην περιοχή και για την εισαγωγή των συμπερασμάτων από άλλες περιφέρειες, με την έκδοση Sharing Data – Where to Start. Τεχνικές απευθείας σύνδεσης βρίσκονται σε εφαρμογή και φέρνουν αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα ο Μηχανισμός Διαμερισμού Δεδομένων στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία (http://www.dsm-migration.net) 13 . Συμπερασματικά, τα δεδομένα είναι ζωτικής σημασίας για όλους τους τομείς της διαχείρισης της μετανάστευσης και η αποτελεσματική διαχείριση δεδομένων μπορεί να διευκολύνει την αποτελεσματική εφαρμογή των διαδικασιών επιστροφής και επανεισδοχής. Οι περιφερειακές εξελίξεις στην ΕΕ στον χώρο των δεδομένων για τη μετανάστευση είναι σημαντικές για τις γειτονικές χώρες, αλλά απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες στα Δυτικά Βαλκάνια, τόσο εντός κάθε χώρας όσο και εντός της ευρύτερης περιοχής.

Πρόσβαση στις 3 Ιουνίου 2008. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

5. Τα Δυτικά Βαλκάνια σε αναζήτηση καθεστώτος απαλλαγής θεώρησης εισόδου Ditmir Bushati, Διευθυντής, Ευρωπαϊκό Κίνημα, Αλβανία Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη απλώς αντικατέστησε το Τείχος του Βερολίνου με το “Τείχος του Σένγκεν”, καθώς και ένα άλλο, παράλληλο προς τη διαδικασία της διεύρυνσης. Η Ευρώπη παραμένει φρούριο και όσοι βρίσκονται έξω από αυτήν προσβλέπουν ακόμη σε μία πρόσκληση, κάτι που δηλώνεται και επισημαίνεται από το ότι οι περισσότεροι πολίτες κατανοούν τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης ως διαδικασία απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης εισόδου. Στην πραγματικότητα, ο χάρτης του 2007 δείχνει ότι τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων είναι μεταξύ των πιο απομονωμένων κρατών της Γης. Για παράδειγμα, ο Δείκτης Περιορισμών για Θεώρηση Εισόδου Henley κατατάσσει την Αλβανία 184η μεταξύ 192 χωρών. Όσον αφορά στα Δυτικά Βαλκάνια, ο ίδιος Δείκτης δείχνει για το 2006 ότι: Οι Φιλανδοί πολίτες μπορούν να ταξιδέψουν σε οι Βέλγοι σε οι Αυστριακοί σε οι Ούγγροι σε οι Ρουμάνοι σε οι Σέρβοι σε οι Βόσνιοι & Ερζεγοβίνιοι σε

130 χώρες χωρίς θεώρηση εισόδου 127 125 101 73 32 25.

Το υπάρχον καθεστώς θεώρησης εισόδου που ισχύει σε αυτές τις χώρες επιφέρει ψυχολογικές συνέπειες αλλά και κόπο λόγω των μεγάλων ουρών αναμονής, των υψηλών εξόδων έκδοσης κλπ. Επιπλέον, αυτό το καθεστώς είναι ιδιαίτερα επιζήμιο για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με την έννοια ότι έχει αποτρέψει φοιτητές, ακαδημαϊκούς πολίτες, ερευνητές και επιχειρηματίες να αναπτύξουν στενές επαφές με εταίρους στις χώρες της ΕΕ (Γνωμοδότηση της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 4.10.2007), χωρίς να έχει εξυπηρετήσει τον αρχικό σκοπό του, δηλαδή την παρεμπόδιση των τοπικών εγκληματικών δικτύων από την επέκταση των δραστηριοτήτων τους εκτός της περιοχής. Ένα άλλο ζήτημα που προβληματίζει είναι το θέμα της περιφερειακής συνεργασίας. Από τον παρακάτω πίνακα σχετικά με την κινητικότητα ανθρώπων στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, παρατηρούμε ότι οι γείτονες που εισέρχονται στην Αλβανία είναι όλοι πράσινοι, που σημαίνει ότι μπορούν εύκολα να εισέλθουν σε αυτήν τη χώρα, ενώ για τους Αλβανούς που θέλουν να μετακινηθούν σε γειτονικές χώρες, είναι (σχεδόν) παντού κόκκινο. Ένα τέτοιο περιοριστικό καθεστώς στην έκδοση θεωρήσεων εισόδου ακόμη και εντός της περιοχής θέτει υπό αμφισβήτηση το μέλλον της Συμφωνίας Ελευθέρων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA). Επιπλέον, δεν απαιτείται θεώρηση εισόδου για τους υπηκόους της Σερβίας και της Βοσνίας για να εισέλθουν στην Αλβανία για τουριστικούς λόγους και ισχύει προσωρινά κατάργηση της θεώρησης εισόδου για Σέρβους υπηκόους που ταξιδεύουν στην Κροατία στο πλαίσιο της διακυβερνητικής συμφωνίας. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι η Αλβανία βρίσκεται στη χειρότερη θέση από όλες τις χώρες της περιφέρειας, ενώ πολίτες κρατών της περιφέρειας ταξιδεύουν πιο ελεύθερα σε άλλες χώρες της περιοχής ως αποτέλεσμα διμερών συμφωνιών που αντικατοπτρίζουν την πρώην συνύπαρξη στην πρώην Γιουγκοσλαβία και τη διπλή υπηκοότητα που λαμβάνουν επίσης ως αποτέλεσμα μεικτών γάμων (π.χ. ένας υπήκοος της Βοσνίας που διαθέτει διαβατήριο της Κροατίας μπορεί επίσης να ταξιδέψει ελεύθερα στις ευρωπαϊκές χώρες). Υπήκοοι χώρας: Είσοδος σε ↓

Αλβανία ΒοσνίαΒουλγαρία Κροατία Μαυρο- Πρώην Ρουμανία Σερβία Ερζεγοβίνη βούνιο Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας

Αλβανία

NV1

Σύνορα

NV1

NV2

ΒοσνίαΕρζεγοβίνη

Βουλγαρία

Κροατία

Μαυροβούνιο

Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας

Ρουμανία

Σερβία

NV1

V V

Υπόμνημα:

V = Απαιτείται θεώρηση NV = Δεν απαιτείται θεώρηση Σύνορα = Έκδοση θεώρησης εισόδου στα σύνορα NV1 = Δεν απαιτείται θεώρηση εισόδου για τουρίστες NV2 = Προσωρινή κατάργηση θεώρησης εισόδου για υπηκόους της Σερβίας που ταξιδεύουν προς την Κροατία Η Αλβανία θα πρέπει να συνεργαστεί με αυτές τις χώρες προκειμένου να εξασφαλίσει την ελεύθερη διακίνηση των υπηκόων της στις χώρες της περιοχής παράλληλα με τις προσπάθειες για να καταφέρει να ενταχθεί στη Θετική Λίστα Σένγκεν. Ταυτόχρονα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα θετικό ‘ιστορικό επιδόσεων’ για εξαίρεση από θεώρηση εισόδου σε ορισμένες περιόδους του έτους για τουριστικούς σκοπούς, ως στέρεη βάση για το κτίσιμο της εμπιστοσύνης προκειμένου να αναζητηθούν βιώσιμες λύσεις. Για να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι για τους οποίους η Αλβανία συνεχίζει να βιώνει αυστηρό καθεστώς θεώρησης εισόδου, παρακάτω εξηγούνται οι διαδικασίες απόκτησης Θεώρησης Εισόδου για χώρες Σένγκεν στην Αλβανία: 1ο Βήμα – Κλείσιμο ραντεβού με την Πρεσβεία

Τρόποι: α) Τηλεφώνημα στην Πρεσβεία Ανάλογα με την Πρεσβεία, οι τηλεφωνικές κλήσεις γίνονται μέσω τηλεφωνικών αριθμών σε υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας (0900), κινητής τηλεφωνίας ή σταθερής τηλεφωνίας. β) Αυτοπρόσωπη παρουσία στην Πρεσβεία: Μέσος χρόνος μεταξύ καθορισμού του ραντεβού και της συνέντευξης Ανάλογα με την Πρεσβεία, από 2 εργάσιμες ημέρες έως και 4 εβδομάδες. 2ο Βήμα – Επίδειξη εγγράφων που υποστηρίζουν την αίτηση για θεώρηση εισόδου Βασικά έγγραφα που απαιτούνται από κάθε προξενική αρχή 14: • έντυπο αίτησης (δωρεάν στις Πρεσβείες ή λήψη του από την ιστοσελίδα της Πρεσβείας) • δύο πρόσφατες φωτογραφίες διαστάσεων διαβατηρίου • ισχύον διαβατήριο • πρόσφατο πιστοποιητικό γέννησης (με φωτογραφία) • πρόσφατο πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης • διεθνής ιατρική ασφάλιση για το σύνολο της περιόδου της προγραμματισμένης μετακίνησης (για θεώρηση πολλαπλών εισόδων, τουλάχιστον για την πρώτη περίοδο της προοριζόμενης μετακίνησης) • αποδεικτικά στοιχεία για τα διαθέσιμα οικονομικά μέσα: αντίγραφα των τελευταίων 3 αποδείξεων πληρωμής, ανάλυση κινήσεων τραπεζικού λογαριασμού κατά τους τελευταίους 3 μήνες • βεβαίωση του εργοδότη όπου αναφέρεται ο μισθός, μαζί με άδεια απουσίας από την εργασία • αντίγραφο του “Συμβολαίου Πρόσληψης” του αιτούντα • χωρίς να απαιτούνται, αλλά είναι θετικά, έγγραφα τα οποία δεσμεύουν τον αιτούντα με την Αλβανία, όπως κατοχή ιδιοκτησίας (οικία, γη κλπ.) Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι θεωρήσεων εισόδου. Ανάλογα με το είδος της θεώρησης, απαιτούνται περαιτέρω έγγραφα για να πληρούνται τα κριτήρια θετικής εξέτασης της αίτησης όταν πρόκειται για τουριστική και επίσημη θεώρηση εισόδου: Τουριστική θεώρηση εισόδου • επιστολή πρόσκλησης από τον εγγυητή, η οποία έχει επικυρωθεί από τη δημοτική αρχή στη χώρα Σένγκεν όπου βρίσκεται ο εγγυητής, ή • επιβεβαίωση ξενοδοχειακής κράτησης (το πρωτότυπο έντυπο) • επιβεβαίωση ταξιδιωτικής κράτησης Επίσημη θεώρηση εισόδου • ρηματική διακοίνωση από την αρμόδια αρχή • επιστολή πρόσκλησης από την προσκαλούσα αρχή της χώρας φιλοξενίας, η οποία θα δηλώνει το χρονοδιάγραμμα και το πρόγραμμα της συνάντησης 14

ALL= Albanian Lek “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Ωστόσο, δεν ζητούν όλες οι πρεσβείες τα ίδια έγγραφα. Μάλιστα: • Ορισμένες από τις Πρεσβείες ζητούν μόνον τα πρωτότυπα έγγραφα • Ορισμένες Πρεσβείες απαιτούν τα πρωτότυπα κείμενα και φωτοαντίγραφα • Κάποιες άλλες απαιτούν πρωτότυπα και φωτοαντίγραφα με επίσημη επικύρωση • Ορισμένες πρεσβείες απαιτούν επίσημα μεταφρασμένα και επικυρωμένα έγγραφα από το Υπουργείο Εξωτερικών της Αλβανίας. 3ο Βήμα – Επεξεργασία της αίτησης για χορήγηση θεώρησης εισόδου Ανάλογα με την Πρεσβεία, ανάμεσα σε 3 εργάσιμες και έως και 3-8 εβδομάδες (πληροφορίες από ερωτήματα σε διαφορετικούς αιτούντες, επίσημες ανακοινώσεις στην Πρεσβεία και επίσημους διαδικτυακούς τόπους της Πρεσβείας) Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι διαφορετικές πρεσβείες έχουν εφαρμόσει διαφορετικές συναλλαγματικές ισοτιμίες για το ίδιο τέλος των 35 Ευρώ. Ωστόσο, οι δαπάνες για όλη τη διαδικασία της έκδοσης θεώρησης είναι πολύ μεγαλύτερες, διότι προκύπτουν και άλλα έξοδα, όπως: Για έγγραφα που υποβάλλονται στην Πρεσβεία: • Διαβατήριο + φωτοτυπία (10 Λίρες Αλβανίας) • Έντυπο αίτησης + 2 φωτογραφίες (2x50=100 Λίρες Αλβανίας) • Πιστοποιητικό γέννησης (σφραγίδα από τη Νομαρχία 100 Λίρες Αλβανίας), μετάφραση και επικύρωση (200 Λίρες Αλβανίας) • Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης (σφραγίδα από τη Νομαρχία 100 Λίρες Αλβανίας), μετάφραση και επικύρωση (200 Λίρες Αλβανίας) • Αντίγραφο “Συμβολαίου Πρόσληψης” (κατά μέσο όρο 100 Λίρες Αλβανίας), μετάφραση και επικύρωση (κατά μέσο όρο 200 Λίρες Αλβανίας) • Αντίγραφα αποδεικτικών εγγράφων ότι ο αιτών διαθέτει περιουσία (οικία, γη κλπ.), μεταφρασμένα και επικυρωμένα (20+500=520 Λίρες Αλβανίας) • Κίνηση τραπεζικών λογαριασμών των 3 τελευταίων μηνών (100 Λίρες Αλβανίας) • Ιατρική ασφάλιση για την αιτούμενη περίοδο διαμονής (κατά μέσον όρο 1.000 Λίρες Αλβανίας) Όλα τα έγγραφα θα πρέπει να επικυρώνονται από το ΥΠΕΞ της Αλβανίας. Κόστος ταχυδρομικής αποστολής: 290 Λίρες Αλβανίας. Κάθε επικυρωμένο έγγραφο: 100 Λίρες Αλβανίαςx 4 = 400 Λίρες Αλβανίας. Κλείσιμο ραντεβού: Ορισμένες Πρεσβείες επιβάλλουν την κλήση σε χρονοχρεωστική γραμμή για την οποία το 1 λεπτό κοστίζει 120 Λίρες Αλβανίας. 3λεπτη κλήση = 360 Λίρες Αλβανίας. Έξοδα μετάβασης στην Πρεσβεία από τόπο εκτός Τιράνων κόστους περίπου 400 Λιρών Αλβανίας. Παραλαβή της θεώρησης εισόδου: Υπηρεσίες αποστολής διαβατηρίων στο σπίτι σε συνεργασία με Γραφεία Μεταφοράς Χρημάτων. Κόστος της υπηρεσίας: 300 Λίρες “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Αλβανίας στα Τίρανα και 500 Λίρες Αλβανίας εκτός Τιράνων. Σύνολο δαπάνης: 11.280 Λίρες Αλβανίας ή 90-100 Eυρώ. Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία αίτησης για θεώρηση εισόδου είναι χρονοβόρα, δαπανηρή και δεν εγγυάται στους αιτούντες ότι τελικά θα λάβουν τη θεώρηση, ο αριθμός των αιτήσεων είναι μεγάλος, ενώ οι εγκρίσεις κυμαίνονται κατά μέσο όρο περίπου στο 50% των αιτημάτων. Στον παρακάτω πίνακα δίνονται κατά προσέγγιση αριθμοί των αιτούντων Θεώρηση για Χώρες Σένγκεν κατά τη διάρκεια του 2006: Πρεσβείες χωρών Σένγκεν Ελλάδα (3 προξενεία) Ιταλία (3 προξενεία) Γερμανία Γαλλία Ολλανδία Αυστρία Δανία Νορβηγία

Αιτούντες για θεώρηση εισόδου σε χώρες Σένγκεν

Ποσοστό (%) εγκρίσεων/αιτημάτων

120.000 100.000 12.000 7.000 4.000 3.000 – 4.000 4000 500

~ 50 % ~ 60 % ~ 30 % ~ 60-70 % ~ 50% ~2.800

Το ποσοστό άρνησης θεωρήσεων σε Αλβανούς πολίτες είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ό,τι για υπηκόους από τις άλλες χώρες: • Αλβανία 50% • Λευκορωσία 28% • Ουκρανία 14% • Μολδαβία 10% • Ρωσία 2% Οι κύριοι λόγοι που οδηγούν στην άρνηση είναι: • Αναγνώριση και αξιοπιστία των ταξιδιωτικών εγγράφων. • Απαίτηση πρόσθετων εγγράφων. • Το ιστορικό του αιτούντα σε προηγούμενες θεωρήσεις εισόδου που έχουν ληφθεί από Πρεσβείες χωρών Σένγκεν. • Μεγάλες ουρές μπροστά από ορισμένα προξενεία ή κλείσιμο ραντεβού για συνέντευξη μετά από πολύ χρόνο. • Ο αιτών δεν δημιουργεί κατάσταση αξιοπιστίας ότι προτίθεται να επιστρέψει στην Αλβανία μετά από τη χορήγηση της θεώρησης εισόδου. • Οι προξενικές υπηρεσίες έχουν στη διάθεσή τους ένα μεγάλο φάσμα παραγόντων κατά την εξέταση του αιτήματος χορήγησης θεώρησης εισόδου και λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς να χρειάζεται να τις αιτιολογούν. Η απλούστευση της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου θα έχει τον παρακάτω αντίκτυπο στις παραπάνω διαδικασίες: • Απλούστευση της έκδοσης θεώρησης εισόδου για Αλβανούς πολίτες οι οποίοι συμμετέχουν σε επίσημες δραστηριότητες ανταλλαγών για βραχύ χρονικό διάστημα. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

•

• • • •

(Για παράδειγμα, κρατικοί αξιωματούχοι, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι, φοιτητές, επιστήμονες, καλλιτέχνες κλπ.) Περιορισμός του αριθμού των εγγράφων που δικαιολογούν τον σκοπό του ταξιδιού στον χώρο Σένγκεν: πρόσκληση από τον φορέα φιλοξενίας επιστολή η οποία αναφέρει τη θέση του αιτούντος θεώρηση εισόδου, η οποία δεν είναι και τόσο εύκολη στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων Σαφείς προθεσμίες για την έκδοση θεώρησης εισόδου (10 ημερολογιακές ημέρες με δυνατότητα 30 ημερών, αλλά επίσης και 3 ημέρες σε περίπτωση επείγοντος αιτήματος). Διατήρηση του τέλους έκδοσης στα 35 Ευρώ, με απαλλαγή καταβολής του για ορισμένες κατηγορίες. Δυνατότητα χορήγησης μακρόχρονης θεώρησης για πολλαπλές εισόδους στη βάση μίας σταδιακής προσέγγισης. Εξαίρεση από το καθεστώς έκδοσης θεώρησης για διπλωματικά διαβατήρια.

Οι πλέον προβληματικές πλευρές παραμένουν εκτός της Συμφωνίας. Τα Κράτη Μέλη ή η νομοθεσία της ΕΕ θα εφαρμόζουν τις δικές τους διαδικασίες σε θέματα όπως: • • • •

Άρνηση χορήγησης θεώρησης εισόδου Αναγνώριση και αξιοπιστία των ταξιδιωτικών εγγράφων Αποδείξεις για την ύπαρξη επαρκών οικονομικών μέσων για όλη τη διάρκεια του ταξιδιού Άρνηση εισόδου και μέτρα απέλασης

Η διευκόλυνση της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου είναι το επόμενο βήμα μετά τις συμφωνίες επανεισδοχής. Το Πρόγραμμα της Χάγης (2004), το οποίο αποτέλεσε συνέχεια του Προγράμματος του Tampere (1999), παρέχει τη σύνδεση ανάμεσα στις πολιτικές επανεισδοχής και τις Συμφωνίες Διευκόλυνσης όσον αφορά στις τρίτες χώρες. Στην περίπτωση της Αλβανίας, η διευκόλυνση της έκδοσης θεωρήσεων εισόδου αναφέρεται επίσης στο Άρθρο 81 της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης που έχει υπογραφεί μεταξύ της ΕΕ και της Αλβανίας. Μάλιστα, η Συμφωνία Διευκόλυνσης της Έκδοσης Θεωρήσεων Εισόδου συμπληρώνει τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΚ-Αλβανίας, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2006 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έκθεση Προόδου για την Αλβανία του 2007). Ωστόσο, η χορήγηση θεώρησης εισόδου ακόμη υφίσταται αλλαγές οι οποίες θα μπορούσαν να κάνουν την εφαρμογή πιο ασφαλή και πιο αποτελεσματική. Ορισμένα από τα κριτήρια που έχουν προσδιοριστεί για τη χορήγηση των θεωρήσεων εισόδου είναι: • • • •

Θεσμοθέτηση ενός αποτελεσματικού και ενοποιημένου συστήματος θεωρήσεων. Θεσμοθέτηση ενός αποτελεσματικού συστήματος αίτησης ασύλου και πάταξης της παράνομης μετανάστευσης και ποινικές κυρώσεις. Ορθή εφαρμογή των Συμφωνιών Επανεισδοχής και των σχετικών πολιτικών σε συνεργασία με τα Κράτη Μέλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ολοκληρωμένη διαχείριση της μεθορίου ζώνης. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών 55 Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

• • •

Βελτίωση της περιφερειακής συνεργασίας και της συνεργασίας με την ΕΕ. Κράτος δικαίου, καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Υψηλή ασφάλεια και ποιότητα των εγγράφων συμπεριλαμβάνοντας τη χρήση βιομετρικών δεδομένων.

Έχουν καταβληθεί θετικές προσπάθειες από την ΕΕ. Η Ρουμανία συμπεριλήφθηκε το 2001 στη Λευκή Λίστα της ΕΕ, αλλά ορισμένες περιπτώσεις επεξηγούνται με υποσημειώσεις. Σύμφωνα με τον Κανονισμό του Συμβουλίου της 15ης Μαρτίου 2001, συμφωνήθηκε ότι “η Επιτροπή θα ζητά από την εμπλεκόμενη χώρα να δηλώσει ποια μέτρα προτίθεται να λάβει σχετικά με την παράνομη μετανάστευση και την παράνομη διαμονή, συμπεριλαμβανομένων και των μέτρων επαναπατρισμού ατόμων της εν λόγω χώρας που διαμένουν παράνομα και να αναφέρει τα αποτελέσματά τους στο Συμβούλιο”. Επιπλέον, “Η Επιτροπή θα υποβάλλει στο Συμβούλιο μία πρώτη έκθεση, συνοδευόμενη από κάθε είδους χρήσιμες συστάσεις, όχι αργότερα από τις 30 Ιουνίου του 2001.” Τελικά, η Έκθεση της Επιτροπής στις 29 Ιουνίου του 2001 δήλωνε ότι “έχει ήδη σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά σσστη νέα νομοθεσία, στους βελτιωμένους συνοριακούς ελέγχους και στην έκδοση θεωρήσεων. Επιπλέον, υπάρχουν δυνητικά πλεονεκτήματα από την εξαίρεση της υποχρέωσης έκδοσης θεωρήσεων εισόδου σε σχέση με τη διαδικασία εκδημοκρατισμού γενικότερα. Η επιτυχής συνέχιση της διαδικασίας μεταρρυθμίσεων στη Ρουμανία εξαρτάται από μία νέα γενιά υπεύθυνων πολιτών με διεθνή εμπειρία.” Η εμπειρία της Ρουμανίας δείχνει ότι, παρά το γεγονός ότι η Ρουμανία δεν ήταν έτοιμη για φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος θεωρήσεων εισόδου, της δόθηκε η ευκαιρία να αποδειχθεί άξια μίας τέτοιας συμφωνίας με την ΕΕ, η οποία στη συνέχεια είχε ως αποτέλεσμα την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων από τη χώρα και την εφαρμογή διαδικασιών που υπαγορεύτηκαν από την ΕΕ. Έχοντας κατά νου το προηγούμενο της Ρουμανίας, είναι ενθαρρυντικό να υποβληθεί μία συγκεκριμένη πρόταση για ειλικρινή εφαρμογή προϋποθέσεων για την ΕΕ. Μία τέτοια πρόταση θα περιλάμβανε: • • •

την άμεση ένταξη όλων των δυτικοβαλκανικών χωρών στη λευκή λίστα με αστερίσκο, ως ένδειξη πολιτικής βούλησης τον προσδιορισμό στο πλαίσιο των υποσημειώσεων των όρων που χρειάζεται να πληρούνται από όλους με σαφείς προθεσμίες τον καθορισμό της διαδικασίας τακτικών αξιολογήσεων: εξέταση της κατάστασης από την Επιτροπή σε ετήσια βάση σύμφωνα με τους όρους που έχουν τεθεί (ξεχωριστή, πέρα από την έκθεση προόδου).

Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να βοηθήσει την ίδια την ΕΕ να επιδείξει ειλικρινή εφαρμογή προϋποθέσεων στην εν λόγω διαδικασία και ταυτόχρονα θα αύξανε τις δυνατότητες άσκησης επιρροής της ΕΕ στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Το Περιφερειακό Φόρουμ για θέματα Επιστροφής και Επανεισδοχής επισήμανε μία σειρά από σημαντικά ζητήματα. Καταρχήν, υπογράμμισε ότι οι δυτικοβαλκανικές χώρες έχουν κοινές πολλές παρεμφερείς εμπειρίες όσον αφορά τα θέματα επιστροφής και επανεισδοχής. Η πλειονότητα των εν λόγω χωρών πρόσφατα υπέγραψαν κάποια συμφωνία επανεισδοχής με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Οι περισσότερες από αυτές θεωρούν τις εν λόγω Συμφωνίες Επανεισδοχής ευεργετικές, σε αντίθεση με την πρώτη αρνητική αντίδραση που παρουσιάστηκε σε ορισμένες χώρες κατά τη διάρκεια της διαπραγματευτικής φάσης. Θεωρούν τις Σ.Ε. με την ΕΚ και τα διμερή πρωτόκολλα εφαρμογής ευεργετικά από διάφορες απόψεις: 1. Οι Σ.Ε. αποτελούν μία πρόσθετη δέσμευση για πιο αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων από τις χώρες της περιοχής. 2. Οι διαδικασίες επιστροφής προδιαγράφονται επακριβώς στη Σ.Ε. ή/και στα πρωτόκολλα εφαρμογής, με τις αντίστοιχες αρχές και υποδομές να καθορίζονται με σαφήνεια, γεγονός που καθιστά τη διαδικασία πιο αποδοτική σε χρήμα και χρόνο. 3. Ο καθορισμός των ομόλογων αρχών για θέματα επιστροφής και επανεισδοχής δημιουργεί τη δυνατότητα βελτίωσης και ενίσχυσης της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλόμενων στη συμφωνία, γεγονός το οποίο αποτελεί προϋπόθεση για την αποτελεσματική επιστροφή και επανεισδοχή. 4. Οι ΣΕ και τα διμερή πρωτόκολλα εφαρμογής ορίζουν σαφείς και διαφανείς διαδικασίες για να διασφαλιστεί ο σεβασμός των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των ατόμων που επιστρέφουν. Οι εν λόγω διαδικασίες είναι ουσιαστικές για την εξάλειψη της απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης των παράνομων μεταναστών. Πέρα από τις ομοιότητες, η διαδικασία επιστροφής και επανεισδοχής διαφέρει ελαφρώς από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τις διαφορετικές τοπικές συνθήκες. Επομένως, οι δυτικοβαλκανικές χώρες αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια υλοποίησης. Η Αλβανία ήταν η πρώτη χώρα της περιοχής που υπέγραψε Σ.Ε. με την ΕΚ και, φυσικά, είναι αναμενόμενο ότι η υλοποίηση της Σ.Ε. μεταξύ της ΕΚ και της Αλβανίας βρίσκεται σε πιο προχωρημένη φάση σε σύγκριση με άλλες χώρες. 15 Την υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής δεν την επωμίζεται αποκλειστικά η βούληση τους ενός συμβαλλόμενου, αλλά βασίζεται στην αμοιβαία αναγνώριση και από τα δύο ή όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της αναγκαιότητας για τήρηση των διαδικασιών που προβλέπονται στην Σ.Ε. ή στα πρωτόκολλα εφαρμογής στην πράξη. Βασίζεται επίσης στην υποδομή του συμβαλλόμενου που εκτελεί την επιστροφή ή/και την επανεισδοχή, αλλά και στις δυνατότητες των δομών που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία. Οι αντιπρόσωποι των δυτικοβαλκανικών χωρών που συμμετείχαν στο Περιφερειακό Φόρουμ ανέφεραν σε διάφορες ευκαιρίες ότι η τρέχουσα πρακτική για την επιστροφή και την επανεισδοχή στην περιοχή δεν έχει εναρμονιστεί ακόμη τελείως με τις διαδικασίες που προβλέπονται από τη Σ.Ε. Οι λόγοι, όπως υπογραμμίστηκαν από τους συμμετέχοντες στο φόρουμ περιγράφονται ως εξής: 15

Κατά το χρόνο διεξαγωγής του Φόρουμ, η Σ.Ε. για την Αλβανία ήταν σε ισχύ μόνον για τους Αλβανούς υπηκόους, ενώ η ρήτρα περί υπηκόων τρίτων χωρών τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου του 2008. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

1. Επανεισδοχή των υπηκόων της κάθε χώρας •

Οι χώρες της περιοχής έχουν συνάψει διμερείς συμφωνίες επανεισδοχής με διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ και πιο πρόσφατα ορισμένες από αυτές υπέγραψαν πολυμερή συμφωνία με τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ωστόσο, η μη τήρηση από κράτη μέλη και κράτη μη μέλη των διαδικασιών που προσδιορίζονται στη Σ.Ε., καθώς και η έλλειψη διμερών πρωτοκόλλων εφαρμογής, αυτή τη στιγμή περιορίζουν τη χρησιμότητα της Σ.Ε. για ορισμένες από τις χώρες.

•

Σε ορισμένες χώρες οι εθνικές διαδικασίες για την υποδοχή υπηκόων της ίδιας της χώρας σχεδιάζονται επί τούτου και δεν έχουν εναρμονιστεί εσωτερικά. Υπάρχει έλλειψη νομικών διατάξεων για τον καθορισμό των υπεύθυνων αρχών και των μέσων υποδοχής.

•

Στις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, η εξακρίβωση των αντίστοιχων υπηκόων τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη, διότι τα σχετικά στοιχεία έχουν καταστραφεί σε μεγάλη έκταση κατά τις πρόσφατες συρράξεις. Ένας σημαντικός αριθμός ατόμων που εγκατέλειψαν τη χώρα κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων και αργότερα δεν είναι καταχωρημένοι στα νέα αρχεία / συστήματα συλλογής δεδομένων που δημιουργήθηκαν μετά τον τερματισμό των εχθροπραξιών 16 .

•

Έχουν υπάρξει πολλές περιπτώσεις επανεισδοχής εκ παραδρομής λόγω εσφαλμένης ταυτοποίησης από τις αποστέλλουσες χώρες, λόγω έλλειψης εγγράφων και λόγω της χρήσης της γλώσσας ως αρχικού αποδεικτικού στοιχείου για την εθνικότητα.

•

Στις περισσότερες χώρες, υπάρχει ανάγκη για περισσότερη εκπαίδευση των αξιωματικών της αστυνομίας συνόρων σχετικά με τις διαδικασίες επιστροφής και επανεισδοχής, ειδικότερα όσον αφορά τις διατάξεις των συμφωνιών επανεισδοχής και των πρωτοκόλλων εφαρμογής. Επιπλέον, οι υπηρεσίες μετανάστευσης στην περιοχή σε γενικές γραμμές είναι υποστελεχωμένες.

•

Υποδομές όπως τα ημερήσια κέντρα υποδοχής ή τα προσωρινά κέντρα υποδοχής απουσιάζουν στα περισσότερα σημεία συνοριακών διελεύσεων. Η απουσία κατάλληλης υποδομής και η χρηματοδότηση της διατροφής σε ορισμένες χώρες προκαλεί δυσκολίες στην παροχή της πρέπουσας φροντίδας προς τις ευπαθείς ομάδες, ειδικά τα παιδιά και τις γυναίκες. Αυτό ισχύει ειδικά όταν μεγάλος αριθμός υπηκόων της ίδιας της χώρας υποδοχής επαναπροωθούνται όλοι μαζί, γεγονός που απαιτεί πολλές ώρες διαδικασιών για όλα τα επαναπροωθούμενα άτομα.

•

Ειδοποίηση: Ορισμένα από τα κράτη πίεσαν τις κυβερνήσεις που προβαίνουν σε επιστροφή μεταναστών να ειδοποιούν από πριν και να δίνουν καταλόγους με στοιχεία αναγνώρισης σύμφωνα με τις Σ.Ε. της ΕΚ, ειδικά όταν πρόκειται για

Βλέπε την παρουσίαση για τη Σερβία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη η οποία αναφέρεται στο ζήτημα της απουσίας στοιχείων. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

επιστροφή μεγάλων ομάδων, έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στις αρχές που υποδέχονται τα εν λόγω άτομα να εξασφαλίζουν τη διαθεσιμότητα του κατάλληλου και επαρκούς προσωπικού και να προβαίνουν σε προκαταρτικό έλεγχο εντοπισμού εγκληματιών και αποφυγής της εισδοχής εκ παραδρομής. •

Στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχουν πολιτικές επανένταξης. Το αποτέλεσμα είναι ότι η επιστροφή των υπηκόων της κάθε χώρας δεν συνοδεύεται από την κατάλληλη υποστήριξη για επανένταξη. Οι συμμετέχοντες αναγνωρίζουν ότι τέτοια υποστήριξη και ειδικά η βοήθεια να βρεθεί απασχόληση, θα ήταν προς όφελος των ατόμων και της κοινωνίας. Ωστόσο, σε αρκετές χώρες, ακόμη και βασικές ανάγκες όπως στέγαση και κοινωνική προστασία δεν καλύπτονται. Επιπρόσθετα, η αναγνώριση τίτλων σπουδών που έχουν αποκτηθεί και η φοίτηση σε σχολές και σχολεία που ολοκληρώθηκε στη χώρα προορισμού μπορούν να συμβάλλουν σε βελτιωμένες ευκαιρίες απασχόλησης. Απαιτείται πολιτική και πρακτική εξασφάλισης επαρκούς στέγασης, απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας προκειμένου να αποφευχθεί η εκ νέου μετανάστευση των ατόμων που επιστρέφουν.

•

Πολλές χώρες δεν διαθέτουν προγράμματα απασχόλησης σε συνεργασία με τις χώρες προορισμού. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι περισσότεροι παράνομοι μετανάστες καταφεύγουν σε παράνομους διαύλους λόγω της έλλειψης ευκαιριών εργασίας στη χώρα προέλευσης, και ότι υπάρχει ανάγκη εργατικών χεριών στις χώρες προορισμού, τα προγράμματα νόμιμης απασχόλησης θα μπορούσαν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, ειδικά τα προγράμματα της εποχιακής απασχόλησης.

2. Επιστροφή και επανεισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών Η επανεισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών σε ορισμένες περιστάσεις καθορίζεται σαφέστατα στις συμφωνίες επανεισδοχής που έχουν υπογραφεί από τις περισσότερες χώρες των Βαλκανίων με την ΕΚ. Ωστόσο, στην πράξη είναι μία δύσκολη διαδικασία για ποικίλους λόγους: •

Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και η ΕΚ, συνήθως δεν έχουν συμφωνίες επανεισδοχής ή/και πρωτόκολλα εφαρμογής με τις χώρες προέλευσης των υπηκόων τρίτων χωρών. Οι περισσότερες χώρες της περιοχής υπογράμμισαν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κατά τις διαπραγματεύσεις για συμφωνίες επανεισδοχής με ορισμένες χώρες προέλευσης. Χωρίς τις εν λόγω συμφωνίες, οι υπήκοοι τρίτων χωρών που έχουν ήδη γίνει δεκτοί ή πρόκειται να γίνουν δεκτοί με επανεισδοχή ενδεχομένως να καταλήξουν να αποκλειστούν στη χώρα διέλευσης, όσο εκκρεμεί η επιστροφή τους στη χώρα προέλευσης.

•

Οι περισσότεροι από τους υπηκόους τρίτων χωρών δεν φέρουν μαζί τους δελτίο ταυτότητας και ταξιδιωτικά έγγραφα τη στιγμή της σύλληψής τους. Ως αποτέλεσμα, η εθνικότητά τους είναι προϊόν υποθέσεων, με βάση τη γλώσσα που μιλούν (π.χ., με βάση την εθνότητα στην οποία ανήκουν και όχι την υπηκοότητά τους). Οι συμμετέχοντες στο Περιφερειακό Φόρουμ σημείωσαν ότι αυτό συχνά έχει “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

προκαλέσει σφάλματα στην εξακρίβωση της ταυτότητας, και κατά συνέπεια σε περιπτώσεις επανεισδοχής εκ παραδρομής. •

Οι αρχές ορισμένων χωρών προέλευσης δεν συνεργάζονται ή ενδέχεται να μην είναι σε θέση να επιβεβαιώσουν την εθνικότητα. Για παράδειγμα, οι πρόξενοι ορισμένες φορές αρνούνται να εκδώσουν ταξιδιωτικά έγγραφα (laissez-passer) με τη δικαιολογία ότι η μη εθελούσια επιστροφή είναι σε βάρος των συμφερόντων των πολιτών τους. Αυτό καθιστά αδύνατη την επιστροφή των υπηκόων τρίτων χωρών, με αποτέλεσμα αυτοί να παραμένουν στα χέρια των αρχών της χώρας που τους δέχεται με επανεισδοχή.

•

Πολλές τρίτες χώρες δεν έχουν προγράμματα εθελούσιας επιστροφής. Επομένως, υπάρχουν περιορισμένα κίνητρα για πολλούς παράνομους υπηκόους τρίτων χωρών να φύγουν εθελούσια.

•

Ελάχιστες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν κατάλληλα κέντρα υποδοχής για υπηκόους τρίτων χωρών. Γι’ αυτό και γενικά στεγάζονται σε προσωρινά κέντρα, τα οποία δεν διαθέτουν το κατάλληλο κατάλυμα ούτε εκπαιδευμένο προσωπικό για την κάλυψη των αναγκών της περίπτωσης. Σε πολλές τέτοιες χώρες, οι υπήκοοι τρίτων χωρών αφήνονται ελεύθεροι μετά από κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα με απόφαση να εγκαταλείψουν αναγκαστικά τη χώρα. Ωστόσο, αυτό ενδεχομένως να οδηγεί σε φυγοδικία του παράνομου μετανάστη.

•

Οι χρονοβόρες διαδικασίες εφέσεων, η έλλειψη ταξιδιωτικών εγγράφων ή/και στοιχείων ταυτότητας, σε συνδυασμό με τις υπηρεσίες μετάφρασης και συνοδείας για υπηκόους τρίτων χωρών προκαλούν τεράστιες δαπάνες για τις κρατικές αρχές.

•

Σε γενικές γραμμές, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν μικρή εμπειρία στην υποδοχή υπηκόων τρίτων χωρών και επομένως οι αντίστοιχοι αξιωματικοί των συνόρων χρειάζονται εξειδικευμένη εκπαίδευση για να συμμορφωθούν με τις διαδικασίες που καθορίζονται στη Σ.Ε.

•

Η εθνική νομοθεσία στις περισσότερες χώρες δεν ρυθμίζει με σαφή και περιεκτικό τρόπο τα θέματα επανεισδοχής και υποδοχής υπηκόων τρίτων χωρών. Οι περισσότερες χώρες βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία της εναρμόνισης της νομοθεσίας τους με το κεκτημένο της ΕΕ.

Συστάσεις Η επιστροφή και η επανεισδοχή δεν είναι εύκολη διαδικασία, ούτε για τη χώρα που εκτελεί την επιστροφή, ούτε για την χώρα που κάνει την επανεισδοχή. Όπως υπογραμμίστηκε στο Φόρουμ, περιλαμβάνει περίπλοκες διπλωματικές, τεχνικές, οργανωτικές και, ακόμη πιο σημαντικό, ανθρώπινες διαστάσεις. Έτσι, οι χώρες της ΕΕ, με αξιόλογη εμπειρία σε αυτόν τον τομέα, ακόμη αντιμετωπίζουν δυσκολίες, πολλές από τις οποίες είναι παρόμοιες με εκείνες που προαναφέρθηκαν. Οι χώρες των Δυτικών “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Βαλκανίων, οι οποίες έχουν πρόσφατα μόνον εκτεθεί στην εν λόγω διαδικασία, μπορούν να μάθουν πολλά από την εμπειρία, τα διδάγματα και την πρακτική των κρατών μελών της ΕΕ. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τη θέση τους, ως χωρών που υλοποιούν την επιστροφή και την επανεισδοχή, και τις μεταξύ τους ομοιότητες, οι βαλκανικές χώρες έχουν τη δυνατότητα να ωφεληθούν επίσης από την ανταλλαγή των εμπειριών τους. Από αυτήν την άποψη, η Αλβανία μπορεί να θεωρηθεί ως παράδειγμα στην περιοχή, δεδομένου ότι ήταν η πρώτη χώρα που υπέγραψε και άρχισε την εφαρμογή της Σ.Ε. με την ΕΚ και βρίσκεται τώρα σε προχωρημένη φάση υλοποίησης. Το Περιφερειακό Φόρουμ ανέτρεξε στις βέλτιστες πρακτικές των χωρών της ΕΕ και στα διδάγματα που αντλήθηκαν από την περιοχή και κατέληξε στις παρακάτω συστάσεις: ¾ Θέσπιση κατάλληλου νομικού πλαισίου Η επιστροφή και η επανεισδοχή δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα χωρίς ένα κατάλληλο νομικό πλαίσιο. Η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου και εσωτερικά συνεπούς νομικού πλαισίου είναι ουσιαστικό για τις χώρες της περιοχής. Η νομοθεσία θα πρέπει να καθορίζει σαφώς τις εσωτερικές διαδικασίες υποδοχής, παραπομπής και μεταχείρισης των ατόμων που επιστρέφουν, είτε είναι υπήκοοι της ίδιας της χώρας είτε υπήκοοι τρίτων χωρών. Θα πρέπει να επισημαίνει με σαφήνεια τις διαδικασίες και τις αρχές για την κράτηση και απομάκρυνση των υπηκόων τρίτων χωρών που γίνονται δεκτοί με επανεισδοχή, με παράλληλο σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του κάθε ατόμου. Δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις χώρες της περιοχής προσδοκούν να γίνουν δεκτές ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει επίσης να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εναρμονίσουν τη νομοθεσία τους με τα πρότυπα της ΕΕ και τα διεθνή πρότυπα για την επιστροφή και την επανεισδοχή, και θα πρέπει να κάνουν μνεία στη νομοθεσία τους, όπου αυτό ισχύει, στις διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες επανεισδοχής. ¾ Ίδρυση των κατάλληλων χώρων υποδοχής Οι περισσότερες χώρες της περιοχής δεν διαθέτουν τους κατάλληλους χώρους υποδοχής, ούτε για τις υπηκόους τους, ούτε για τους υπηκόους τρίτων χωρών. Τα σημεία συνοριακών διελεύσεων στις περισσότερες χώρες χρειάζεται να επανασχεδιαστούν ή/και να εξοπλιστούν με την κατάλληλη υποδομή που απαιτεί η ανθρώπινη μεταχείριση των ατόμων που επιστρέφουν: για τους αντίστοιχους πολίτες της χώρας όσο διαρκεί η συνέντευξη και η συλλογή στοιχείων και για τους πολίτες τρίτων χωρών όσο διαρκεί η διαδικασία της προκαταρκτικής εξέτασης. Η ίδρυση κλειστού κέντρου υποδοχής για υπηκόους τρίτων χωρών θα πρέπει να τεθεί σε προτεραιότητα από τις χώρες της περιοχής. Παράλληλα, θα πρέπει να αναπτυχθεί το απαραίτητο τεχνικό και νομικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων και των εσωτερικών κανονισμών για το κέντρο, μαζί με κατάλληλες οργανωτικές δομές και τις εντολές για το προσωπικό. 17 ¾ Πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις ανάγκες και τα μέσα για τη λειτουργία του κέντρου υποδοχής, βλέπε την έκδοση του ΔOM το 2006: The return of Irregular Migrants to Albania - An Assessment of Case Processing, Reception and Return: Needs and Modalities. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Οι χώρες της περιοχής θα πρέπει να ασκήσουν πίεση στην ΕΚ ή/και στα κράτη μέλη που έχουν ανάγκες σε εργατικό δυναμικό να συνάψουν συμφωνίες απασχόλησης (μεταξύ των οποίων και εποχιακής απασχόλησης ανάλογα με την περίπτωση), ως ένδειξη της κοινής βούλησης για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Ορισμένες χώρες έχουν αναλάβει δράση για να αντιμετωπίσουν την πιθανή παρατεταμένη παραμονή υπηκόων τρίτων χωρών περιορίζοντας την έκδοση θεωρήσεων εισόδου στο προξενικό επίπεδο για τα άτομα που προέρχονται από χώρες με ιστορικό παρατεταμένης παραμονής, όπως προκύπτει από μελέτες ανάλυσης κινδύνων. ¾ Δημιουργία υποδομών στους φορείς που ασχολούνται με την επανεισδοχή Οι αρχές που ασχολούνται με την επιστροφή και την επανεισδοχή στις περισσότερες χώρες της περιοχής χρειάζονται περαιτέρω καθοδήγηση και εκπαίδευση στις διαδικασίες που προβλέπονται στις συμφωνίες επανεισδοχής. Η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες αναβάθμισης και ενίσχυσης των αξιωματικών της αστυνομίας συνόρων που είναι υπεύθυνοι για την υποδοχή και τη διαχείριση των παράνομων μετακινήσεων μεταναστών. Θα πρέπει να προβλέπεται ιδιαίτερη προσοχή στις δραστηριότητες κατάρτισης/επιμόρφωσης προσωπικού για τα άτομα που θα στελεχώσουν τη διαχείριση και τη λειτουργία των κέντρων υποδοχής. ¾ Υλοποίηση των υφιστάμενων Σ.Ε. και διαπραγματεύσεις για τη σύναψη πρωτοκόλλων εφαρμογής και Σ.Ε. με τις χώρες προέλευσης Ο στόχος των συμφωνιών επανεισδοχής είναι να διευκολύνουν τη διαδικασία επιστροφής και επανεισδοχής. Έτσι, οι χώρες στην περιοχή θα πρέπει να τηρούν αυστηρά τις διαδικασίες και να απαιτούν από τα συμβαλλόμενα μέρη να συμμορφώνονται επίσης. Αυτό θα κάνει τις διαδικασίες επιστροφής και επανεισδοχής πιο διαφανείς, θα διασφαλίσει τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ατόμων που επιστρέφουν και θα ελαχιστοποιήσει τις περιπτώσεις επανεισδοχής εκ παραδρομής. 18 Σε περιπτώσεις όπου το πρωτόκολλο εφαρμογής είναι απαραίτητο, ειδικά όσον αφορά την πολυμερή συμφωνία που συνάπτεται με την ΕΚ, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να αρχίζουν διαπραγματεύσεις για τα διμερή πρωτόκολλα με τις χώρες μέλη της ΕΕ όπου χρειάζεται. Η Μικτή Επιτροπή για την Επανεισδοχή η οποία θεσμοθετήθηκε με βάση τη Σ.Ε. με την ΕΚ είναι ο πρωταρχικός φορέας συνδέσμου για τη διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων και τη σύναψη των πρωτοκόλλων. Επιπλέον, η Μικτή Επιτροπή για την Επανεισδοχή θα μπορούσε να βοηθήσει στην εδραίωση των μηχανισμών επιστροφής και επανεισδοχής και για την κατάλληλη υλοποίηση των υφιστάμενων συμφωνιών. Ενδεχομένως να απαιτείται επίσης διπλωματική υποστήριξη από την ΕΚ στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης των Σ.Ε. με χώρες προέλευσης, ειδικά με χώρες οι οποίες θέτουν δυσκολίες στις διαπραγματεύσεις.

Η ειδοποίηση εκ των προτέρων επιτρέπει σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη να έχουν επαρκή χρόνο προκειμένου να εξακριβώσουν την εθνικότητα ενός επαναπροωθούμενου ατόμου και με αυτόν τον τρόπο να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος της επανεισδοχής εκ παραδρομής. “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

Σε περιπτώσεις όπου η συμφωνία επανεισδοχής είναι αδύνατον να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης, οι χώρες της περιοχής θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τη σύναψη ενός μνημονίου συνεργασίας ή άλλων συμφωνιών συνεργασίας, οι οποίες θα μπορούσαν να τύχουν μίας λιγότερο αρνητικής υποδοχής από τις τρίτες χώρες. ¾ Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δομών επιστροφής και επανεισδοχής Η συνεργασία μεταξύ των αρχών επιστροφής και επανεισδοχής είναι αναγκαία για την ευσύνοπτη και αποδοτική διαδικασία. Η συνεργασία είναι απαραίτητη τόσο στο εσωτερικό της κάθε χώρας, μεταξύ των διαφορετικών δομών που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση της μετανάστευσης, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει επομένως να καθορίζουν συγκεκριμένες αρχές που θα ασχολούνται με την υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής. Για να διευκολυνθεί η καλή επικοινωνία, θα πρέπει να καθορίζονται επίσημα τα σημεία επαφής του μέρους που υλοποιεί την επιστροφή/επανεισδοχή, και από τα δύο/από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη. Κάτι τέτοιο θα στηρίξει τη διαδικασία της ειδοποίησης εκ των προτέρων τόσο για την επιστροφή των υπηκόων της χώρας όσο και των υπηκόων τρίτων χωρών. Η τακτική επικοινωνία είναι ουσιαστική για την επίλυση των διαφωνιών και των δυσκολιών που ανακύπτουν από τη διαδικασία επιστροφής και επανεισδοχής. Οι χώρες στην περιοχή θα πρέπει επίσης να ενισχύσουν τη μεταξύ τους συνεργασία, μέσω της ίδρυσης ενός κοινού μηχανισμού που θα μπορούσε να απλοποιήσει την απόκτηση των σχετικών εγγράφων, των δεδομένων και των απαραίτητων πληροφοριών για την επιστροφή και την επανεισδοχή. ¾ Προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και αξιοπρεπής αντιμετώπιση Η συμμόρφωση με τη Σ.Ε. και τα πρωτόκολλα εφαρμογής απαιτούν ότι η υποδοχή των προσώπων που επιστρέφουν και αυτών που γίνονται δεκτοί με τη διαδικασία της επανεισδοχής, γίνεται με επαγγελματικό τρόπο. Μόνον μία άκρως επαγγελματική υποδοχή μπορεί να εγγυηθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εξάλειψη της κακομεταχείρισης. Οι αξιωματούχοι των συνόρων θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις για την παροχή εξειδικευμένης φροντίδας σε ευπαθείς ομάδες. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να παρέχεται κατάλληλη φροντίδα κατά την υποδοχή ατόμων που επιστρέφουν από τη χώρα που εκτελεί την επιστροφή, κατά τη διαδικασία της συνέντευξης, κατά τη διάρκεια της παράδοσης των ατόμων που επιστρέφουν, κατά την παράδοση των προσωπικών αντικειμένων κλπ. Επιπλέον, είναι μικρή η παράδοση της περιοχής στην τήρηση της εχεμύθειας για προσωπικά δεδομένα, και τα κράτη χρειάζεται να διασφαλίσουν την τήρηση της εμπιστευτικότητας όσον αφορά τα προσωπικά δεδομένα. ¾ Εθελούσια επιστροφή ως προτιμητέα επιλογή Η βασική αρχή η οποία διέπει την επιστροφή των παράνομων μεταναστών, είναι ότι θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στην εθελούσια επιστροφή, καθώς αποτελεί τη λιγότερο δαπανηρή και πλέον βιώσιμη επιλογή. Οι χώρες της ΕΚ έχουν καταρτίσει προγράμματα για να βοηθήσουν την εθελούσια επιστροφή παράνομων μεταναστών, τα οποία θα ήταν καλό να ακολουθήσουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η βοήθεια μέσω χορηγιών, ειδικά στο πλαίσιο των κοινοτικών προγραμμάτων στον τομέα του ασύλου, των θεμάτων μετανάστευσης και των θεωρήσεων εισόδου (πρόγραμμα AMV), θα μπορούσε να “Δημιουργία Μηχανισμών για την Αποτελεσματική και Βιώσιμη Υλοποίηση των Συμφωνιών Επανεισδοχής μεταξύ της Αλβανίας, της Ε.Κ. και ενδιαφερομένων τρίτων χωρών” Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους εταίρους του έργου, στο πλαίσιο του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ

βοηθήσει σε αυτήν την προοπτική. Η ανάγκη εθελούσιας επιστροφής αναμένεται να καταστεί προφανέστερη με την έναρξη ισχύος της διάταξης περί υπηκόων τρίτων χωρών, οπότε αναμένεται αύξηση του αριθμού των παράνομων μεταναστών από χώρες όπου η επιστροφή είναι δύσκολη, λόγω της μη ύπαρξης παραδοσιακής συνεργασίας ή της απουσίας συμφωνιών επανεισδοχής. ¾ Επανένταξη των ατόμων που επιστρέφουν Η επιστροφή και η επανεισδοχή δεν μπορούν να είναι βιώσιμες αν δεν συνοδευτούν από μέτρα δυναμικής επανένταξης. Χωρίς να παραγνωρίζονται οι λίγες περιπτώσεις αιτούντων άσυλο στην περιοχή, αναγνωρίζεται ότι η πλειονότητα των παράνομων μεταναστών είναι, άμεσα ή έμμεσα, οικονομικοί μετανάστες. Χωρίς εργασία και μη έχοντας εξασφαλίσει τις βασικές συνθήκες διαβίωσης, τα άτομα που επιστρέφουν θα καταφύγουν και πάλι στην παράνομη μετανάστευση, αναζητώντας εργασία στο εξωτερικό. Επομένως, τα μέτρα για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης μέσω της επιστροφής και της επανεισδοχής θα πρέπει να ακολουθούνται από καλοσχεδιασμένα προγράμματα επανένταξης οργανωμένα με βάση τις συγκεκριμένες ανάγκες των ατόμων που επιστρέφουν. Οι αρχές που είναι υπεύθυνες για την επιστροφή και την επανεισδοχή θα πρέπει να έχουν μία βασική κατανόηση των δομών κοινωνικής υποστήριξης και των προγραμμάτων επανένταξης και να παραπέμπουν τα άτομα που επιστρέφουν σε όποιες αρχές τα παρέχουν. Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, η υλοποίηση των συμφωνιών επανεισδοχής είναι ένα προκλητικό και περίπλοκο πεδίο για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Προκειμένου να εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τις συμφωνίες επανεισδοχής, οι παρεμβάσεις θα πρέπει να ενισχύσουν τους υφιστάμενους μηχανισμούς διαχείρισης των παράνομων μεταναστών αλλά και τους μηχανισμούς διαπραγμάτευσης και υλοποίησης των συμφωνιών επανεισδοχής με τις χώρες προέλευσης. Προκειμένου να παρασχεθούν το κατάλληλο νομικό και θεσμικό πλαίσιο και οι απαιτούμενες υπηρεσίες για την ομαλή υλοποίηση της συμφωνίας επανεισδοχής, πρέπει να εξασφαλιστούν υποδομές και πόροι για την ορθή ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών. Η περαιτέρω βοήθεια και καθοδήγηση από τα Κράτη Μέλη της ΕΕ καθώς και η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των διοικητικών φορέων θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικά και εκφράστηκαν σε όλη τη διάρκεια του Φόρουμ. Αυτά τα μέτρα θα διευκολύνουν τη διαδικασία επιστροφής και επανένταξης και θα διασφαλίσουν συνέχεια και αποτελεσματικότητα στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται από τις Κυβερνήσεις για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης στην ευρύτερη περιοχή.