bij productie

3 juni 2022 • #11 • www.vraagenaanbod.nl

De ISO-9001 heeft een ondergewaardeerd middel: de risicoanalyse per bepalende processen.

De laserstraal slijt niet, dus is er geen verloop van het proces.

SPECIALIST

bedrijfsvoering • versterking van de concurrentiekracht • “Industriële” marketing • R&D • technisch geschoolde / flexibele arbeidsmarkt • duurzaamheid • investering • wetgeving

DE SPECIALIST

Toleranties bij productie

Iedereen met een technische opleiding kent ze: toleranties. Hiermee wordt bedoeld dat maten in de praktijk altijd wat kunnen afwijken van wat de maat op tekening is. Dit komt niet alleen door de onvermijdelijke meetfout, maar ook door afwijkingen in de productie veroorzaakt door materiaaleigenschappen, instelling en afwijking van de machines en menselijke invloeden. Vaak geeft de tekenaar op een tekening aan hoeveel een maat in de praktijk mag afwijken van de maat op tekening. Dat noemen we toleranties.

In de techniek dus geen probleem, zou je denken… Maattoleranties kent iedereen wel, maar er zijn ook vorm- en plaatstoleranties en dat is veel moeilijker. Vaak ontbreken deze op een tekening en als een product dan niet goed past, blijkt dat ze er hadden moeten zijn. Omdat alle producten uiteindelijk samengesteld worden uit meerdere delen, is het tijdens de productie (bij het lassen of assembleren) van belang dat de productdelen goed op elkaar passen. Maar omdat productonderdelen vaak in verschillende fabrieken worden gemaakt, moet de ontwerper van het eindproduct goed weten welke toleranties zijn toegestaan. Maar het is nog lastiger. Tijdens de productie kunnen maten gaan ‘verlopen’, ofwel verder gaan afwijken. Dat kan komen door slijtage van machines, gereedschappen of mallen. Degene die deze producten maakt, merkt het niet. Immers zijn proces is goed ingesteld en dus produceert men lekker door. Degene die het product moet samenstellen, merkt dat het steeds minder goed gaat passen. Wil je als bedrijf een goede kwaliteit (blijven) leveren, dan is het handig om niet het eindproduct te meten, maar tussen alle fabricagestappen. Toch? Maar alles meten is erg duur en vertraagt het productieproces. Maar hoe dan? Het uitgangspunt van alle kwaliteitssystemen is dat afwijkingen (dus maten die buiten de tolerantie vallen) zo snel mogelijk opgemerkt worden. Toch wil je niet alles hoeven meten. Meten kost geld en kan ook weer fouten opleveren. De ISO-9001 geeft hiervoor een goed middel dat erg ondergewaardeerd wordt: de risicoanalyse per bepalende processen. De bedoeling van deze analyse is van tevoren te overdenken waar afwijkingen in een proces kunnen optreden en hoe deze herkend en/of vermeden kunnen worden. Een simpel voorbeeld is de productie van een rechthoekig plaatje met een gat er in. Als dit geheel handmatig gemaakt wordt met een schaar en een boormachine, is de nauwkeurigheid van alle maten volledig a ankelijk van de ervaring en kunde van degene die de bewerking uitvoert, de nauwkeurigheid van de schaarbladen, de kwaliteit van boor en boormachine. Toleranties zullen in millimeters liggen, ook nog a ankelijk van het tijdstip van productie (maandagochtend etc). Wordt het plaatje daarentegen geheel door een lasersnijmachine gesneden uit volle plaat, zullen alle maatafwijkingen maximaal 0,01 mm zijn, de afwijking van de lasersnijmachine. Dus als de toleranties van alle maten door de ontwerper groter zijn dan 0,01 mm, hoeft de laseroperator niet te meten, immers het programma is goed en de afwijking is minder dan de toegestane tolerantie. En de laserstraal slijt niet, dus is er geen verloop van het proces. Wel kan de instelling van de bundel gaan afwijken en dan zal de snede slecht zijn. Dit kan eenvoudig visueel waargenomen worden. Dus als de laseroperator het juiste programma, materiaal en instelling heeft gecontroleerd (eerste productcontrole), hoeft de operator alleen nog de snede visueel te beoordelen om te zien of de instelling nog goed is. Dit eenvoudige voorbeeld laat zien wat ik bedoel. Als je weet wat de mogelijke afwijkingen van een proces zijn, kan je een effectief meet- of controlesysteem opzetten voor dat proces. Wel zijn hiervoor twee zaken nodig: goede kennis van de eigen processen en kennis van alle

Paul Hartgers is technologieadviseur bij PKM advies metaal.

toleranties bij de productontwerper of engineer. In de praktijk blijkt dit helaas zeer tegen te vallen. Maar ook als je weinig kennis van de afwijkingen van processen hebt, kan je door middel van proeven onderzoeken waar en hoe groot deze afwijkingen zijn. Hiervoor zijn een groot aantal statistische kentallen te gebruiken, maar met simpele beredenering kom je er in de praktijk ook wel. Voorbeelden zijn het Cpr kental of SPC (Statistical Proces Control). Met Cpr kan je de stabiliteit van het proces tevoren bepalen, met SPC kan je gedurende het proces afwijkingen monitoren om zo op tijd bij te kunnen sturen. Als dit goed toegepast wordt, zijn dit relatief simpele methoden met zeer positieve effecten. Jammer is dat deze risicoanalyse in de praktijk eigenlijk niet goed gebruikt wordt, terwijl deze moeite later veel geld kan besparen: meetkosten en foutkosten. Veel bedrijven zien de risicoanalyse van de ISO-9001 als een verplicht nummertje en proberen het zelfs van een ander bedrijf te kopiëren. Dit ontneemt hen een krachtige methode om meet- en foutkosten te besparen op de langere termijn. Ook de kennis van toleranties bij ontwerper en engineers is vaak onvoldoende. Vooral maattoleranties bij onderling bewegende delen (wie kent nog het genormaliseerd passingstelsel of kan het toepassen?) leveren veel problemen op en sommige ontwerpers laten het dus maar gewoon weg op de tekening. Bij vorm- en plaats toleranties is het nog erger, deze ontbreken vrijwel altijd. Kortom er zijn veel methoden om meet- en foutkosten te minimaliseren, maar deze vereisen wel kennis van zaken. Veel problemen in de productiepraktijk zijn echter tot dit kennisgebrek te herleiden.

www.hevami.nl/Tel:+31 (0)413-376602

3 juni 2022 • # 11 • www.vraagenaanbod.nl

MIX Noordoost fris, helder en uitnodigend

Rolf Elling en Kasper Weigand

Roel Godeke van de Brunink group.

Op de beursvloer was veel beleving met cobots, virtual reality en 3D printers. Ook zochten exposanten elkaar onderling op. De studenten die MIX Noordoost bezochten waren erg te spreken over het enthousiasme van de exposanten en werden aangestoken door hun passie voor de maakindustrie. Verder werden de kennissessies van partner Koninklijke Metaalunie goed bezocht. Alle sessies zijn opgenomen en terug te vinden via het YouTube-kanaal van MIX Noordoost. ‘Voor ons was het een geslaagde editie, de reservering voor 2023 is al gemaakt’, zei eigenaar Ton Bos van WeCobot. Ook exposant Jan Willem Luiten van Duits Sustainable Solutions was positief gestemd: ‘Dit is een ideale beurs voor het versterken van je (lokale) relaties.’ Anderzijds waren bezoekers te spreken over MIX Noordoost, zoals Derk Jan Haandrikman van Hondebroek bv: ‘MIX Noordoost bezoeken? Doen’.

Thuiswedstrijd voor Brunink Group

Een van de exposanten op MIX Noordoost is de Brunink Group uit Hardenberg. Ze speelden een thuiswedstrijd. ‘Als ondernemer uit Hardenberg mag je hier niet ontbreken’, zeg Roel Godeke van het bedrijf. ‘Er staan hier wel meer Hardenbergers. Het is fi jn dat het weer kan.’ Familiebedrijf Brunink bestaat al meer dan honderd jaar en ontving in 2014 het predicaat hofl everancier. De machine- en constructiebouwer heeft een eigen engineeringtak en doet ook onderhoudswerkzaamheden in verschillende fabrieken. Vooral in de regio Hardenberg. ‘We zijn honderd jaar geleden begonnen als hoef- en kachelsmid. Zoals eigenlijk veel constructiebedrijven begonnen zijn’, vertelt Godeke. Daarna is het bedrijf via landbouwmechanisatie en constructies voor hallenbouw verdergegaan als machinebouwer. ‘In de jaren zestig kwam de industrie naar Hardenberg toe. Daarvoor zijn we toen aan de slag gegaan. De aluminiumindustrie, maar ook Wavin kwam naar Hardenberg, de kunststofi ndustrie. We deden heel veel onderhoudswerkzaamheden in die fabrieken en dat werd steeds verder uitgebreid’, legt hij uit.

Engineering

‘We kregen er een draai- en freesafdeling bij. Daar is de machinebouw weer uit voortgekomen. En toen dachten we, willen we nog verder, dan moeten we ook hele machines ontwikkelen. Met onze engineeringafdeling kunnen we volledige projecten oppakken.’ Voor een project in de infra realiseerde Brunink de omrandingen voor stalen damwanden. ‘Dat moet allemaal door gecertifi ceerde lassers gebeuren. Die hebben wij in huis, net als een lascoördinator’, zegt Godeke.

Stage

Er werkt zo’n 75 man bij Brunink en dat aantal groeit langzaam. Nieuw personeel vinden is lastig, maar het lukt nog steeds. ’Ze kunnen bij ons stagelopen. Ze komen van het Deltion College en het Alfa College. Maar ook moeilijk lerende jongens die wel graag met hun handen willen werken zijn welkom.’ Eenmaal binnen kunnen ze aan de slag in de eigen werkplaats, of op karwei voor een project op locatie. ‘Het is gewoon een hartstikke mooi bedrijf en daar zijn we trots op’, besluit Godeke.

Robot/cobot beladen

Bij Gibas Automation uit Nijkerk richten ze zich bij de presentatie in de stand geheel op het robot/cobot beladen van CNC bewerkingsmachines. ‘Hier hebben de bedrijven echt behoefte aan omdat ze hiermee personeel kunnen besparen. We willen de kleinere maakbedrijven informeren over hoe ze dit in de bedrijfsprocessen kunnen integreren. Daarbij kunnen we ze van dienst zijn. En dit segment is echt een groeimarkt. Steeds meer kan er automatisch worden beladen en ontladen. Door de inzet van cobots en robots verbeteren de bedrijven de bezettingsgraad’, vertelt Theo Drij out. Overigens is Gibas blij dat ze zich weer kunnen presenteren aan de bezoekers. ‘We zijn best wel nieuwsgierig naar de opkomst tijdens deze twee dagen.’

Breed pakket aan opleidingen

Het Deltion college uit Zwolle presenteert opleidingen voor jongeren en volwassenen op mbo niveau. ‘Wat we

'We hebben al diverse goede gesprekken gehad en wellicht dat deze uitgroeien tot interessante opdrachten' 13

3 juni 2022 • # 11 • www.vraagenaanbod.nl

Egbert van Voorthuizen, Ruud Elzenga en een stageloper voor de stand van Mematec.

vooral veel doen is maatwerk leveren voor bedrijven. Hebben zij een opleidingsvraagstuk voor het personeel, maken wij hiervoor een opleidingsplan. En dat gaat heel ver', vertelt Bas de Koekkoek. 'Onze strategie is gericht op de doelgroep van 15 tot 67 jaar. En zeker bieden we ook drempelverlagend omscholing of bijscholing aan. Bovendien staan veel van onze klanten hier op de beurs. Ze hebben behoefte aan goed geschoold personeel en dat kunnen wij leveren. Bovendien geven we ook niet alledaags onderricht. Zo bieden we een opleiding aan op het vlak van de vliegtuigindustrie. Maar uiteraard ook alle algemene opleidingen voor de metaalbewerking.'

Plug and play

WeCobot uit Zwolle laat een complete plug and play lasopstelling zien. Deze is laagdrempelig te programmeren. Zo is bijvoorbeeld het programmeren en rondlassen in 140 seconden gereed. 'We zien dit als een ideale oplossing om het tekort aan lassers enigszins te verlichten. Bovendien geeft het de oudere lassers wat verlichting op het fysieke vlak.' Tom Bos, directeur en oprichter is tevreden over de beurs. 'We hebben veel aanloop en er is veel interesse in het systeem.'

Metaal en kunststof

Mematec uit Heerenveen is voor het eerst aanwezig op een maakbeurs in Hardenberg. 'We zagen dit voorbij komen en dachten dat dit wel eens interessant voor ons kon zijn', vertelt directeur-eigenaar Egbert van Voorthuizen. Mematec is van oudsher een machinefabriek en maakte veel machines voor schoenmakers. 'Maar dit waren er in een grijs verleden ruim achtduizend en nu zijn dit er nog maar zo'n vij onderd. Tja, dan wordt het wel zaak om op tijd de bakens te verzetten.' En dat heeft Mematec dan ook gedaan. Het bedrijf is nu onder meer actief in de medische industrie, en werkt veel voor bedrijven die fl ockwerk nodig hebben. 'Dit is gestart met het fl ocken van metalen bladen voor een kunstenaar. Nu doen we dit voor meer bedrijven. Flocken is het aanbrengen van fl uweel op onder andere metaal waarbij het door een elektrische lading de stofdeeltjes zich oprichten. Flocking of fl ocken wordt veel toegepast in de automotive, verpakkingsindustrie en etalagewereld. Het wordt toegepast op een eindeloze reeks materialen, waaronder plastic, metaal, hout, rubber en piepschuim. Maar we hebben vooral een prima synergie tussen onze metaalafdeling en kunststoff en. De veertien medewerkers kunnen zowel uit de voeten op de metaalafdeling als op de kunststoff en. En dat genereert veel voordelen. Vooral als het gaat om samengestelde producten. Dan heb ik het over complete producten die we – als een van onze speerpunten – snel kunnen leveren.' Over de beurs is Van Voorthuizen content. 'We hebben al diverse goede gesprekken gehad en wellicht dat we deze na opvolging zien uitgroeien tot interessante opdrachten.'

Compleet pakket lastechniek

RE-ON LAS Lastechniek heeft zich sinds 1973 ontwikkeld als specialist in de lastechniek. Als leverancier van een uitgebreid programma lastoevoegmaterialen, lasapparatuur (RE-ON LAS en Selco) en vele lastoebehoren en lasbenodigdheden heeft RE-ON LAS zich een degelijke plaats veroverd binnen de metaalverwerkende industrie. 'Met ons uitgebreide assortiment aan lastechnische materialen zorgen we ervoor dat we onze klanten goed en zeer snel kunnen leveren', vertelt Robert Drost. Op de stand treff en we ook een cobotunit aan die automatisch lassen legt. 'Niet onze prioriteit, maar we willen het onze klanten wel kunnen aanbieden.'

MIX in 2023

De tweede editie van MIX Noordoost is op woensdag 10 en donderdag 11 mei 2023 in Evenementenhal Hardenberg.

www.mixnoordoost.nl www.deltion.nl www.wecobot.nl www.mematec.nl www.brunink.nl www.reonlas.nl

3 juni 2022 • #11 • www.vraagenaanbod.nl

Bystronic Benelux B.V. Duurzaamheidsring 11 4231 EX Meerkerk

(0)88 – 2009461 sales.benelux@bystronic.com www.bystronic.nl

BySmart Fiber voldoet op alle fronten

In 2020 is er een kantbank Xpert Pro 320 aangekocht, nu twee jaar later staat er wederom een nieuwe bewerkingsmachine van Bystronic te pronken. Het betreft een fiberlaser BySmart Fiber 3015 van deze Zwitserse machinefabrikant. Gerben de Wilde, directeur-eigenaar van De Wilde metaal in Bilthoven vertelt dat hij niet zo lang hoefde na te denken over de aanschaf van deze fiberlaser. ‘’Nee, het ging namelijk om de vervanging van een Bystronic CO2 laser. Deze hebben we zestien jaar geleden aangeschaft en heeft al die tijd prima gefunctioneerd. Maar we wilden vooral onze capaciteit vergroten. Ook wilden we overstappen van CO2, deze Bystronic had een laservermogen van 4.4 kW, naar fiberlaser. Met de nieuwste technieken van deze fiberlaser krijgen we meer capaciteit, het gaat sneller en de fiberlaser levert constante kwaliteit.’

De BySmart Fiber 3015 met een capaciteit van 6kW is sinds enkele maanden actief in het productieproces van De Wilde Metaal. ‘Alles verliep vlekkeloos, we hebben vrijwel geen aanloopproblemen gehad en merken nu al dat we concurrerender kunnen aanbieden.’

Kostprijs

Anne-Roos Woolderink is Area Manager bij Bystronic Benelux en vult aan: ‘Als je alles op een rijtje zet, is de kostprijs per product met deze fiberlaser lager dan bij de CO2 unit. Hierbij kijken we dan naar onder meer de onderhoudskosten en afschrijving. Ook zijn de units eenvoudig te bedienen en zijn smart en visueel ingesteld. Met de touchscreen zijn ze makkelijk te bedienen. En, dit is best wel bijzonder, we kunnen de machines ‘gewoon’ leveren binnen de hiervoor geldende termijn, deze is veertien weken. We hebben dus geen last van tekorten binnen de huidige markten.’

Breed

De Wilde Metaal is toeleverancier, gespecialiseerd in plaat en constructiewerk. Het bedrijf opereert op een breed terrein in zowel staal, RVS en aluminium. ‘We leveren nauwkeurig plaatwerk in enkelstuks, kleine en grote series en dit geldt ook voor constructiewerk. Dat wil zeggen, dat zowel klein als groot en nauwkeurig constructiewerk tot onze specialiteiten behoort.’ De Wilde Metaal heeft een reputatie opgebouwd in machine- en apparatenbouw. Mede door het goed geoutilleerde machinepark en de goed gekwalificeerde vakmensen is het bedrijf in staat om hoogwaardige producten te leveren.

Over Bystronic

Bystronic is een wereldwijd opererende aanbieder van hoogwaardige oplossingen voor de metaalplaat- en buisbewerking. De nadruk ligt op de automatisering van de gehele materiaal- en gegevensstroom van de procesketen snijden en buigen. Tot de portfolio behoren lasersnijsystemen voor vlakke plaat en buis, afkantpersen en passende automatiserings- en softwareoplossingen. Het aanbod wordt afgerond met uitgebreide diensten. Het hoofdkantoor van de onderneming bevindt zich in Niederönz (Zwitserland).

Bystronic Benelux BV

Bystronic Benelux is opgericht in 2003 en verantwoordelijk voor verkoop en service van Bystronic metaalverwerkende machines in de gehele Benelux.

Voordelen voor de klant

• Uitstekende snijprestaties met hoge productiviteit en uitstekende snijkwaliteit in dunne tot middeldikke platen • Breed toepassingsgebied.

Naast staal, roestvrij staal en aluminium kan ook nonferrometaal tot een kwalitatief hoogwaardig product bewerkt worden • Dankzij het grote bedieningsgemak en de intuïtieve procesbesturing kunnen nieuwelingen in de

vezellasertechnologie in een mum van tijd aan de slag • Meer winst per plaatdeel.

Snelle snijprocessen en naar verhouding lage bedrijfskosten en weinig onderhoud • Flexibele procesoplossingen.

De software- en automatiseringsoplossingen van Bystronic staan garant voor een optimale afstemming van BySmart

Fiber op de eisen die de productie van plaatwerk stelt