Φάρμακο και Διατροφή του Παπαχαρίση Γεώργιου

551X335 EJOFYLLO :

1

9/2/21

17:02

1

1-16 EGXROMO:

1

12/1/21

22:13

11

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΟΣ Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1 2

ΜΕΡΟΣ Β΄

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΕΡΟΣ Γ΄

ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ – ΠΕΨΗ – ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

20 91

ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΤΗΣ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ∆ΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ∆ΙΑΙΤΗΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ∆ΙΑΙΤΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΜΕ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΑΓΟΥΝ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΑΝΟΣΟΚΑΤΕΣΤΑΛΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΚΑΡ∆ΙΟΠΑΘΕΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΑΝΤΙΕΠΙΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΣΤΗ ∆ΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΠΡΩΤΕΪΝΑΙΜΙΑΣ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΟΥΧΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΟΓΕΝΕΤΙΚΗ – ∆ΙΑΤΡΟΦΟΓΕΝΩΜΙΚΗ ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

102 107 111 113 123 135 163 171 177 184 186 198 201 233 245 278 287 312

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ΤΡΟΦΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 ΑΝΤΙΑΡΡΥΘΜΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22 ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΕ ΘΕΤΙΚΗ ΙΝΟΤΡΟΠΗ ∆ΡΑΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23 ∆ΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 24 B-BLOCKERS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 25 ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26 ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 27 ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 28 ΑΝΤΙΙΝΩ∆ΟΛΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 ΑΝΤΙΛΙΠΙ∆ΑΙΜΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΑ ΑΓΓΕΙΟ∆ΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ

341 345 347 353 356 375 379 382 383 389

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 31 ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΓΑΣΤΡΙΚΗΣ ΕΚΚΡΙΣΗΣ 394 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 32 ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΠΙ∆ΡΩΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 398 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 33 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ∆ΙΑΡΡΟΙΑΣ, ∆ΥΣΠΕΨΙΑΣ, ΜΕΤΕΩΡΙΣΜΟΥ 400

1-16 EGXROMO:

1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

12/1/21

34 35 36 37

22:13

12

ΚΑΘΑΡΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ Ι∆ΙΟΠΑΘΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩ∆ΩΝ ΝΟΣΩΝ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΧΟΛΗΦΟΡΩΝ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ

402 407 410 411

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 38 ΑΝΤΙΪΣΤΑΜΙΝΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 39 ΒΟΓΧΟ∆ΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 40 ΑΠΟΧΡΕΜΠΤΙΚΑ – ΒΛΕΝΝΟΛΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 41 ΑΝΤΙΒΗΧΙΚΑ

414 416 423 425

ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 42 ΑΝΤΙΠΑΡΚΙΝΣΙΟΝΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 43 ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 44 ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 45 ΑΝΤΙΕΠΙΛΗΠΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 46 ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ – ΑΓΧΟΛΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 47 ΑΝΤΙΜΥΑΣΘΕΝΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 48 ∆ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΝΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 49 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΗΜΙΚΡΑΝΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 50 ΑΝΤΙΕΜΕΤΙΚΑ – ΑΝΤΙΪΛΙΓΓΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 51 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 52 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 53 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΟΥΣΙΕΣ

428 432 438 448 466 468 469 470 473 476 477 479

ΕΝΟΤΗΤΑ 5: ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 54 ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 55 ΑΝΤΙΜΥΚΗΤΙΣΙΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 56 ΑΝΤΙΪΚΑ – ΑΝΤΙΡΕΤΡΟΪΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 57 ΑΝΤΙΠΑΡΑΣΙΤΙΚΑ

482 513 517 533

ΕΝΟΤΗΤΑ 6: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΕΝ∆ΟΚΡΙΝΩΝ Α∆ΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 58 ΦΑΡΜΑΚΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ∆ΙΑΒΗΤΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 59 ΘΥΡΕΟΕΙ∆ΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΥΡΕΟΕΙ∆ΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 60 ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙ∆Η ΚΕΦΑΛΑΙΟ 61 ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 62 ∆ΙΕΓΕΡΤΕΣ ΝΤΟΠΑΜΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟ∆ΟΧΕΩΝ

538 545 547 550 551

ΕΝΤΟΤΗΤΑ 7: ΦΑΡΜΑΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ - ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ – ∆ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΟΥΡΗΣΗΣ – ΣΤΥΤΙΚΗ ∆ΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 63 ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΘΗΛΕΩΣ – ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ 554 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 64 ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΡΡΗΚΤΙΚΑ 560 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 65 ∆ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΕΝ∆ΟΜΗΤΡΙΟΥ 561 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 66 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΤΥΤΙΚΗΣ ∆ΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 562 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 67 ΦΑΡΜΑΚΑ ∆ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 564 ΕΝΟΤΗΤΑ 8: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΡΕΨΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 68 ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ

568

1-16 EGXROMO:

1

12/1/21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

69 70

22:13

13

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ 573 ΦΑΡΜΑΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΙΣ ∆ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ 580

ΕΝΟΤΗΤΑ 9: ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 71 ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ – ΑΝΤΙΠΥΡΕΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 72 ΟΠΙΟΕΙ∆Η – ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 73 ΜΗ ΣΤΕΡΟΕΙ∆Η ΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩ∆Η ΚΕΦΑΛΑΙΟ 74 ΜΥΟΧΑΛΑΡΩΤΙΚΑ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 75 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΟΥΡΙΚΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙ∆ΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΕΡΟΥΡΙΧΑΙΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 76 ΑΛΛΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΠΙ∆ΡΩΝΤΑ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 77 ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΟΣΤΙΚΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 78 ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΠΙ∆ΡΩΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΡΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ

584 591 596 612 617 619 621 622

ΕΝΟΤΗΤΑ 10: ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ∆ΕΡΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 79 ΑΝΤΙΨΩΡΙΣΙΑΚΑ ΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ 624 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 80 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΧΡΗΣΗ625 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 81 ΑΝΤΙΪΚΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΧΡΗΣΕΩΣ 627 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 82 ΤΟΠΙΚΑ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙ∆Η 628 ΕΝΟΤΗΤΑ 11: ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α΄: ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 83 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΜΥΩΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 84 ΜΥ∆ΡΙΑΤΙΚΑ – ΚΥΚΛΟΠΛΗΓΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 85 ΑΝΤΙΑΛΛΕΡΓΙΚΑ – ΑΠΟΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 86 ΤΟΠΙΚΑ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 87 ΦΑΡΜΑΚΑ ΟΦΘΑΛΜΙΚΩΝ ΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 88 ΑΛΛΑ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΑ

632 636 638 639 640 641

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β΄: ΩΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 89 ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΩΤΙΚΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 90 ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙ∆Η ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΟΙΜΩ∆Η ΚΕΦΑΛΑΙΟ 91 ΣΥΜΠΑΘΟΜΙΜΗΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 92 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΜΙΜΗΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 93 ΑΝΤΙΑΛΛΕΡΓΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 94 ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙ∆Η ΚΕΦΑΛΑΙΟ 95 ΑΛΛΑ ΡΙΝΙΚΑ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ

643 645 646 647 648 649 651

ΕΝΟΤΗΤΑ 12: ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 96 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΙΚΟΤΙΝΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 97 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 98 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΙΟΕΙ∆Η

654 655 656

ΕΝΟΤΗΤΑ 13: ΑΝΤΙ∆ΟΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 99 ΑΝΤΙ∆ΟΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 100 ΧΗΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΙ∆ΗΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 101 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 102 ΑΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ

658 660 661 662

1-16 EGXROMO:

1

12/1/21

22:13

14

ΕΝΕΟΤΗΤΑ 14: ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ – ΡΑ∆ΙΟΦΑΡΜΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 103 ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ ΑΚΤΙΝΩΝ Χ – ΙΩ∆ΙΟΥΧΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 104 ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ ΑΚΤΙΝΩΝ Χ – ΜΗ ΙΩ∆ΙΟΥΧΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 105 ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 106 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΗΧΟΑΝΤΙΘΕΣΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 15: ΑΝΤΙΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΟΣΟΤΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α΄: ΑΝΤΙΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 107 ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ – ΑΝΑΛΟΓΑ ΑΖΩΘΟΠΕΡΙΤΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 108 ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 109 ΦΥΤΙΚΑ ΑΛΚΑΛΟΕΙ∆Η ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 110 ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΟΥΣΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 111 ΕΝΩΣΕΙΣ ΠΛΑΤΙΝΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 112 ΜΕΘΥΛΥ∆ΡΑΖΙΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 113 ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 114 ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΕ ΕΥΑΣΘΗΤΟΠΟΙΟ ∆ΡΑΣΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΗ ΦΩΤΟ∆ΥΝΑΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 115 ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΩΝ ΚΙΝΑΣΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 116 ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

664 665 666 667

673 682 693 702 709 713 714 727 728 756

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β΄: ΕΝ∆ΟΚΡΙΝΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 117 ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 118 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΟΡΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

773 776

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ΄: ΑΝΟΣΟ∆ΙΕΓΕΡΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 119 ∆ΙΕΓΕΡΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΣΕΙΡΩΝ ΤΩΝ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 120 ΙΝΤΕΡΦΕΡΟΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 121 ΙΝΤΕΡΛΕΥΚΙΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 122 ΑΛΛΟΙ ΑΝΟΣΟ∆ΙΕΓΕΡΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

783 786 792 794

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ∆΄: ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 123 ΕΚΛΕΚΤΙΚΟΙ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 124 ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΝΕΚΡΩΣΗΣ ΟΓΚΩΝ α (ΤΝF-α) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 125 ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΙΝΤΕΡΛΕΥΚΙΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 126 ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΚΑΛΣΙΝΕΥΡΙΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 127 ΑΛΛΟΙ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

797 814 819 823 826

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ε΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 128

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΟΣΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

834

ΕΝΟΤΗΤΑ 16 1. ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2. ΠΙΝΑΚΑΣ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΚΑΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

841 859 870 879

17.90:

1

13/1/21

17:21

17

A

ΜΕΡΟΣ

17.90:

1

13/1/21

17:21

Α ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1

19

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Β. ΦΑΡΜΑΚΟ∆ΥΝΑΜΙΚΗ Γ. ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ∆. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ Ε. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΣΤ. ΕΝΖΥΜΑ ΚΑΙ P-GLYCOPROTEIN

17.90:

1

13/1/21

17:21

23

Κύριοι τύποι αλληλεπιδράσεων µεταξύ φαρµάκου - υποδοχέα

1. Φάρµακα µπορούν να συνδέονται σε ιονικά κανάλια που εκτείνονται στη µεµβράνη του πλάσµατος, προκαλώντας µεταβολή στην αγωγιµότητα των καναλιών.

2. Επταελικοειδείς υποδοχείς που εκτείνονται στην κυτταροπλασµατική µεµβράνη συνδέονται λειτουργικά µε ενδοκυττάριες G πρωτείνες. Φάρµακα µπορούν να επηρεάσουν τις δράσεις αυτών των υποδοχέων µε σύνδεση στην εξωκυττάρια επιφάνεια της διαµεµβρανικής περιοχής του υποδοχέα.

3. Φάρµακα µπορεί να συνδεθούν την εξωκυττάρια περιοχή του διαµεµβρανικού υποδοχέα προκαλώντας µία αλλαγή στο σήµα µέσα στο κύτταρο ενεργοποιώντας ή αναστέλλοντας την ενζυµατική ενδοκυττάρια περιοχή του ίδιου µορίου του υποδοχέα.

4. Φάρµακα µπορεί να διαχέονται διαµέσου της µεµβράνης του πλάσµατος και να συνδέονται µε κυτοπλασµατικούς ή πυρηνικούς υποδοχείς. Αυτό το µονοπάτι χρησιµοποιούν συνήθως λιποφιλικά φάρµακα (π.χ φάρµακα που συνδέονται µε τους υποδοχείς των στεροειδικών ορµονών).

γει κατά την εκπόλωση και κατόπιν απενεργοποιείται µε µηχανισµό πύλης δυναµικού. Είναι ο πιο συχνός τύπος δίαυλων ιόντων Ca2+, και βρίσκεται στους καρδιακούς καιλείους µύες. Οι πιο σηµαντικοί αποκλειστές του τύπου L- δίαυλων είναι: Τα παράγωγα της βενζοθειαζεπίνης (π. χ. διλτιαζέµη) - Οι φαινεθυλαλκυλαµίνες (π. χ. βεραπαµίλη) - Οι 1, 4- διϋδροπυριδίνες (π. χ. νιφεδιπίνη, αµιλοδιπίνη). Υπάρχουν κανάλια (δίαυλοι), η αγωγιµότητα των οποίων ελέγχεται από πρόσδεµα συνδεόµενο στους υποδοχείς της κυτταροπλασµατικής µεµβράνης και µε την οποία διεργασία η µοριακή απόκριση καταλήγει σε κυτταρική απόκριση. Τα κυτταρικά συστατικά που συµµετέχουν στην κυτταρική απόκριση είναι γνωστά σαν δεύτεροι αγγελιοφόροι, αν και θα πρέπει για λόγους σύγχυσης να αποφεύγεται αυτός ο όρος των στοιχείων µεταγωγής. Εκτός των προαναφερόµενων εκτεταµένων κλινικών ερευνών που αφορούν τους διαύλους Na+ και Ca2+, έχουν µελετηθεί οι δίαυλοι Κ+ (συντελούν στη γένεση ρευµάτων εξόδου - υπερπολωτικών) και οι δίαυλοι C1-. Οι δίαυλοι C1- ρυθµίζονται από το GABA (γ-αµινοβουτυρικό οξύ), εξαρτώνται από τη λειτουργία υποδοχέων, οι οποίοι έχουν πολλές θέσεις αναγνώρισης - προσδέµατος και βρίσκονται σε πολλά σηµεία του ΚΝΣ. Η ενεργοποίηση τους προκαλεί υπερπόλωση, αναστέλλοντας τη νευρική δραστηριότητα. Η θέση πρόσδεσης αναγνωρίζει εξωγενή προσδέµατα (όπως τα ηρεµιστικά τύπου βενζοδιαζεπίνης) των οποίων η δέσµευση διευκολύνει τη δράση του GABA. Συνοψίζοντας σ' αυτή τη µεγάλη οικογένεια υποδοχέων περιλαµβάνει υποδοχείς για: • Την ακετυλοχολίνη (νικοτινικοί υποδοχείς) • To GABA (GABAA υποδοχείς) • Τη γλυκίνη • Την 5-Υδροξιτριπταµίνη (5-ΗΤ3 υποδοχείς) • Την πουρίνη (Ρ2χ υποδοχείς) 2. ∆ΙΑΜΕΜΒΡΑΝΙΚΟΙ ΥΠΟ∆ΟΧΕΙΣ ΣΥΝ∆ΕΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΕΝ∆ΟΚΥΤΤΑΡΙΕΣ G- ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Οι υποδοχείς οι συνδεόµενοι µε G πρωτεΐνες είναι οι πιο πολλοί στο ανθρώπινο σώµα. Αυτοί βρίσκονται στην εξωκυττάρια επιφάνεια της κυτταρικής µεµβράνης, διέρχονται από τη µεµβράνη και ασκούν ισχυρή επίδραση σε ενδοκυττάριες περιοχές όπου ενεργοποιούν µία µοναδική κλάση µορίων διαβιβαστών που καλούνται G πρωτεΐνες. Ονοµάζονται δε έτσι επειδή συνδέουν τα νουκλεοτίδια γουανίνης GTP και GDP.

23

17.90:

1

13/1/21

17:21

25

γουανοσίνη (GDP) συνδέονται ισχυρά µε την α- υποµονάδα. Όταν ο συνδεδεµένος µε την GDP υποδοχέας καταληφθεί από κάποιον αγωνιστή, τότε η GDP αποσπάται από την α- υποµονάδα. Η GDP στη συνέχεια, αντικαθίσταται από τριφωσφορική γουανοσίνη (GTP), η οποία ενεργοποιεί τη G-πρωτεΐνη προκαλώντας διάσταση της α-υποµονάδας από τη β, γ υποµονάδα. Καθένα απ' τα δυο τµή µατα που προκύπτουν µ' αυτόν τον τρόπο, µπορεί να επηρεάσει δευτερογενή στοιχεία µεταγωγής µέσα στο κύτταρο (διακόπτης ανοιχτός). Στα πιο πολλά κύτταρα υπάρχουν πολλοί τύποι πρωτεΐνης G. Σε όλες όµως τις περιπτώσεις η διασταθείσα υποµονάδα α υδρολύει τη GTP σε GDP, η οποία µε τη σειρά της απενεργοποιεί την α-υποµονάδα. Αυτή επανασυνδέεται µε το β, γ σύµπλεγµα και η πρωτεΐνη G επανέρχεται στην κατάσταση ηρεµίας. Ένας από τους κυρίους ρόλους των G πρωτεϊνών είναι να ενεργοποιεί την παραγωγή δευτέρων αγγελιοφόρων. Αυτά είναι διαβιβαστικά µόρια των οποίων η είσοδος παράγεται από τον πρώτο αγγελιοφόρο (συνήθως ένα ενδογενές πρόσδεµα ή ένα εξωγενές φάρµακο στους κυττοπλασµατικούς ενεργοποιητές). Η ενεργοποίηση των κυκλασών όπως η αδενυλοκυκλάση, που καταλύει το σχηµατισµό του δευτέρου αγγελιοφόρου όπως είναι η κυκλική µονοφωσφορική αδενοσίνη (cAMP) και γουανυλοκυκλάση που

Υποδοχέας η δραστηριότητα του οποίου οφείλεται στη διαµεσολάβηση G-πρωτείνης και το αποτέλεσµα στην αλληλεπίδραση µε τον ενεργοποιητή Α. Στην κατάσταση ηρεµίας η α και η β, γ υποµονάδες της G πρωτεΐνης συνδέονται η µια µε την άλλη και η GDP είναι συνδεδεµένη µε την α-υποµονάδα.

Β. Η σύνδεση ενός εξωκυττάριου προσδέµατος (αγωνιστή) στον συνδεόµενο µε την G- πρωτεΐνη υποδοχέα προκαλεί αλλαγή της GTP σε GDP στην α-υποµονάδα.

C. Οι β, γ νποµονάδες (συστατικά είναι β, γ υποµονάδες) διαχωρίζονται από την α-υποµονάδα και αυτή διαχέεται για να αλληλεπιδράσει µε τις πρωτεΐνεςενεργοποιητές. Αυτό γίνεται µε την GTP που σχετίζεται µε την α-υποµονάδα (Σε µερικές περιπτώσεις αυτό γίνεται και µε τις β, γ υποµονάδες).

Η α- υποµονάδα ελέγχει την εσωτερική δραστηριότητα της GTP-ασης, η οποία οδηγεί στην υδρόλυση της GTP και GDP. Αυτό έχει σαν aπoτέλεσµa τον επανασχηµατισµό της α-υποµονάδας µε την β, γ υποµονάδα και ο κύκλος αρχίζει ξανά.

25

17.90:

1

13/1/21

17:21

30

τουµπουλίνης εµποδίζοντας έτσι τον πολυµερισµό αυτού του µορίου σε µικροτουµπουλίνη. Η αναστολή του σχηµατισµού της µικροτουµπουλίνης έχει σαν αποτέλεσµα την αναστολή των επηρεαζόµενων κυττάρων στη µετάφαση. Άλλα φάρµακα συνδέονται απευθείας µε το RNA ή τα ριβοσώµατα. Τέτοια φάρµακα είναι σηµαντικοί αντιµικροβιακοί ή ή αντινεοπλασµατικοί παράγοντες.

5. ΕΞΩΚΥΤΤΑΡΙΑ ΕΝΖΥΜΑ Οι αναστολείς ακετυλοχολινεστεράσης αυξάνουν σηµαντικά τη νευροµεταβίβαση στις χολινεργικές συνάψεις εµποδίζοντας τη νευροµεταβιβαστική εκφύλιση σ' αυτές τις θέσεις. Πολλοί σηµαντικοί υποδοχείς φαρµάκων είναι ένζυµα που έχουν ενεργές θέσεις έξω απ' την κυτταροπλασµατική µεµβράνη. Το περιβάλλον έξω από τα κύτταρα αποτελείται από εκατοµµύρια πρωτεΐνες και µόρια διαβιβαστές. Άλλες απ' αυτές εξυπηρετούν ένα δοµικό ρόλο, ενώ άλλες χρησιµοποιούνται για την επικοινωνία µεταξύ των κυττάρων. Η αναστολή αυτών των ένζυµων µπορεί να έχει σηµαντικό ρόλο στην αγγειοσυστολή ή στη νευροµεταβίβαση. Παράδειγµα της τάξης αυτής των υποδοχέων αποτελεί το µετατρεπτικό ένζυµο (ΜΕΑ), που µετατρέπει την αγγειοτενσίνη Ι στην αγγειοσυσταλτική αγγειοτενσίνη ΙΙ. Οι αναστολείς αυτού του ένζυµου έχουν σαν αποτέλεσµα τη µείωση της αρτηριακής πίεσης. Άλλο παράδειγµα είναι η ακετυλοχολινεστεράση που εκφυλίζει την ακετυλοχολίνη µε τη νευροµεταφορά όταν αυτή απελευθερώνεται από τους χολινεργικούς νευρώνες.

6. ΥΠΟ∆ΟΧΕΙΣ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗΣ Τα κύτταρα συχνά απαιτείται να αλληλεπιδράσουν απευθείας µε άλλα κύτταρα για να εκτελέσουν ειδικές λειτουργίες ή να µεταδώσουν πληροφορίες. Τέτοιες σηµαντικές πληροφορίες απαιτούν αλληλεπίδραση προσκολληµένων κύτταρο µε κύτταρο λειτουργιών για το σχηµατισµό ιστών ή τη µετανάστευση κυττάρων του ανοσοποιητικού σε µία θέση φλεγµονής. Η θέση επαφής ονοµάζεται θέση προσκόλλησης και οι υποδοχείς, υποδοχείς προσκόλλησης. ∆ιάφοροι τέτοιοι υποδοχείς που εµπλέκονται σε φλεγµονώδεις καταστάσεις είναι ιδανικοί στόχοι για επιλεκτικούς αναστολείς. Τέτοιες είναι π.χ οι ιντεγκρίνες, που πρόσφατα έχουν εισέλθει στην κλινική πράξη και µελετώνται στη θεραπεία της φλεγµονής, της πολλαπλής σκλήρυνσης και του καρκίνου.

Λιποφιλικό µόριο που συνδέεται µε ένα ενδοκυττάριο παράγοντα µεταγραφής

Α. Μικρά λιποφιλικά µόρια µπορούν να διαπεράσουν τη µεµβράνη τον πλάσµατος και να συνδεθούν µε ενδοκυττάριους µεταγραφικούς παράγοντες. Εδώ παρακολουθούµε τη διαδικασία που ακολουθούν οι στεροειδείς ορµόνες. Η στεροειδής ορµόνη συνδέεται σ' έναν κυτοσολικό ορµονικό υποδοχέα. Β. Το συνδεδεµένο πρόσδεµα πυροδοτεί µια σχηµατική αλλαγή σε έναν υποδοχέα (αποσπάται από µια κατασταλτική πρωτείνη) και οδηγεί στη µεταφορά του υποδοχέαπροσδέµατος µέσα στον πυρήνα. Εκεί διµερίζεται τυπικά. Η ενεργή µορφή του υποδοχέα είναι ένα οµοδιµερές (δύο όµοιοι υποδοχείς συνδεόµενοι ο ένας µε τον άλλον), αλλά µπορεί να είναι και ετεροδιµερή όπως ο υποδοχέας ρετινοειδούς Χ. Γ. Το διµερισµένο σύµπλεγµα υποδοχέα προσδέµατος συνδέεται στο DNA και ίσως «στρατολογήσει» άλλους ενεργοποιητές ή κατασταλτές. Αυτοί οι συνδυασµοί µεταβάλλουν το ποσοστό γεννετικής µεταγραφής και οδηγούν σε αλλαγή της κυτταρικής πρωτεϊνικής έκφρασης.

30

1

13/1/21

18:57

Β

31

ΦΑΡΜΑΚΟ∆YNAMIKH

ΕΝΟΤΗΤΑ

Φ

αρµακοδυναµική είναι ο όρος που χρησιµοποιείται για να περιγράψει τα αποτελέσµατα ενός φαρµάκου στο σώµα. Τα αποτελέσµατα αυτά τυπικά περιγράφοντα µε ποσοτικούς όρους. Κι αυτό είναι σηµαντικό γιατί µας επιτρέπει να καθορίζουµε τις κατάλληλες δόσεις για τους ασθενείς, όπως επίσης και το να συγκρίνουµε τη δραστικότητα, την αποτελεσµατικότητα και την ασφάλεια ενός φαρµάκου σε σύγκριση µε ένα άλλο.

Α. ΣΥΝ∆ΕΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ - ΥΠΟ∆ΟΧΕΑ Η µελέτη της φαρµακοδυναµικής βασίζεται στη σύνδεση φαρµάκου - υποδοχέα. Όταν ένα φάρµακο ή ένας ενδογενής παράγοντας (όπως µία ορµόνη ή ένας νευροδιαβιβαστής) συνδέεται µε τον υποδοχέα του αναµένουµε σαν αποτέλεσµα µία ανταπόκριση. Όταν ένας ικανοποιητικός αριθµός υποδοχέων θα συνδεθούν πάνω ή µέσα στο κύτταρο, το συγκεντρωτικό αποτέλεσµα αυτής της απασχολησιµότητας του υποδοχέα θα γίνει φανερό στο κύτταρο. Αν όλοι οι υποδοχείς απασχοληθούν τότε θα έχουµε και το µέγιστο αποτέλεσµα. Όταν η ανταπόκριση συµβεί σε πολλά κύτταρα το αποτέλεσµα θα φανεί σ' ένα όργανο ή ακόµα και στον ασθενή εξ' ολοκλήρου. Το µοντέλο του πώς ακριβώς συνδέεται το φάρµακο µε τον υποδοχέα για να υπολογιστεί το πιθανό αποτέλεσµα του φαρµάκου σε µοριακό, κυτταρικό, οργανικό και οργανισµού επίπεδο περιγράφεται σ' αυτό το κεφάλαιο. Η απλούστερη περίπτωση είναι όταν ο υποδοχέας είναι ελεύθερος ή αντίθετα συνδεδεµένος µε το φάρµακο. Κon LR

Αυτό περιγράφεται µε την εξίσωση: Όπου L = φάρµακο (ligand) R = υποδοχέας

L+K LR

31-38:

Κoff Koff Kd όπου Kd = _____ Kon

Η παραπάνω εξίσωση εξαρτάται από τη σταθερά δια χωρισµού. Η Kd αποτελεί µία σταθερά για κάθε συνδυασµό φαρµάκου - υποδοχέα, παρότι τροποποιείται από τη θερµοκρασία. Η σχέση µεταξύ ελευθέρων και συνδεδεµένων υποδοχέων µπορεί να περιγραφεί ως ακολούθως: [L] = η συγκέντρωση του ελεύθερου φαρµάκου [R] = η συγκέντρωση των ελεύθερων υποδοχέων [LR] = η συγκέντρωση του συνδυασµού φαρµάκου - υποδοχέα

[L] x [R] (1) Kd = ________ [LR]

Επειδή η Kd είναι µία σταθερά µερικά συµπεράσµατα µπορούν να συναχθούν από την παραπάνω εξίσωση. Πρώτον, όταν η συγκέντρωση ενός φαρµάκου αυξάνει, αυξάνει και η συγκέντρωση των υποδοχέων. ∆εύτερον, που δεν είναι φανερό, όταν οι ελεύθεροι υποδοχείς αυξάνουν (όπως συµβαίνει σε µία πάθηση ή σε επανειληµµένη έκθεση στο φάρµακο) η συγκέντρωση των συνδεδεµένων υποδοχέων επίσης αυξάνει. Άρα, µία αύξηση στο αποτέλεσµα ενός φαρµάκου µπορεί να είναι µία αύξηση τόσο της συγκέντρωσης του φαρµάκου όσο και της συγκέντρωσης των υποδοχέων. Η συνολική συγκέντρωση υποδοχέων είναι µία σταθερά που περιγράφεται από την εξίσωση: [Ro] = [R] + [LR] Έτσι, η εξίσωση (1) µπορεί να εκφραστεί ως εξής: Λύνοντας ως προς [R] και αντικαθιστώντας στην εξίσωση (1) η εξίσωση γίνεται:

[L] x [R] [L] [Ro] = [R] + [LR] = [R] + ________ = [R] (1+ ____ Kd Kd

[Ro] x [L]

[LR]

[L] + Kd

[R]

[LR] = ________ ή ____ =

[L]

(2)

________

[L] + Kd

31

35

D+R D+R*

DR DR*

νου. Εκείνοι που δεν παράγουν τη µέγιστη ανταπόκριση ακόµη κι όταν λαµβάνεται µέγιστη δόση καλούνται µερικοί αγωνιστές. όπου: D είναι το ελεύθερο φάρµακο, R οι ελεύθεροι υποδοχείς, DR η συγκέντρωση της σύνδεσης φαρµάκου - υποδοχέα, R* η ενεργός διάταξη του υποδοχέα.

18:57

13/1/21

D+R IDR*

Η εξίσωση µπορεί να απλοποιηθεί σύµφωνα µε τη σηµαντικότητά της σε:

L+R LR

που είναι ίδια µε την

Μία περιγραφή της ποσοτικής σχέσης µεταξύ δραστικότητας και αποτελεσµατικότητας δίνεται από την εξίσωση:

Kon D+R

Αυτό σηµαίνει ότι υποδοχέας και αγωνιστές συνδέονται αναλογικά µε την ενεργοποίηση των υποδοχέων.

Koff

Ka DR DR*

1

31-38:

Kβ

∆ραστικότητα Αποτελεσµατικότητα

όπου Κα το σταθερό ποσοστό για την ενεργοποίηση του υποδοχέα και Κβ το σταθερό ποσοστό για την απενεργοποίηση του υποδοχέα. Η εξίσωση δείχνει τη σχέση µεταξύ δραστικότητας (Kd=Koff/Kon) και σύνδεσης αγωνιστή (D+R DR) όπως επίσης και τη σχέση µεταξύ αποτελεσµατικότητας (Ka/Κβ) και τη µετασχηµατική αλλαγή που απαιτείται για την ενεργοποίηση του υποδοχέα (D+R DR). Η υψηλή συνάφεια µε τους υποδοχείς συµβαίνει όσο µικρότερη είναι η Kd. Β. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ Ανταγωνιστής είναι ένα µόριο που αναστέλλει τη δράση ενός αγωνιστή αλλά δεν έχει αποτέλεσµα στην απουσία του αγωνιστή. Ένας ανταγωνιστής υποδοχέα µπορεί να συνδεθεί στην ενεργή θέση ή σε µία αλλοστερική θέση του υποδοχέα. Η σύνδεση του ανταγωνιστή στην ενεργή θέση εµποδίζει τη σύνδεση του αγωνιστή στην ίδια θέση ενώ η σύνδεση στην αλλοστερική θέση µεταβάλλει την Kd για την αγωνιστική σύνδεση ή εµποδίζει τη µετασχηµατισθείσα αλλαγή που απαιτείται για την ενεργοποίηση του υποδοχέα. Οι ανταγωνιστές υποδοχέων µπορούν επίσης να διαχωριστούν σε αναστρέψιµους και µη αναστρέψιµους. Οι διακοπτόµενοι ανταγωνιστές αναστέλλουν την ικανότητα ενός αγωνιστή να ξεκινήσει µία απόκριση. Σε µοριακό επίπεδο, αυτή η αναστολή µπορεί να συµβεί αναστέλλοντας απευθείας έναν αγωνιστή (π.χ. χρησιµοποιώντας αντισώµατα), αναστέλλοντας το µοριακό καταρράκτη ενεργοποίησης ή αναστέλλοντας το µονοπάτι που είναι αντίθετο µε τη δράση του αγωνιστή. ∆ιαχωρίζονται σε χηµικούς ανταγωνιστές που απενεργοποιούν έναν αγωνιστή πριν αυτός ακόµη δράσει (π.χ. χηµική ουδετεροποίηση) και σε φυσιολογικούς ανταγωνιστές που προκαλούν ένα φυσιολογικό αποτέλεσµα αντίθετο από αυτό που παράγει ένας αγωνιστής. Ένας ανταγωνιστικός ανταγωνιστής συνδέεται αντίστροφα στην ενεργή θέση ενός υποδοχέα. Έτσι δε

Αναστρέψιµη (Α) και µη αναστρέψιµη (Β) σύνδεση

Αγωνιστής

Ανταγωνιστικός Μη ανταγωνιστικός ανταγωνιστής ανταγωνιστής

Στο σχεδιάγραµµα ο Α είναι αγωνιστής, οι Β και Γ είναι µερικοί αγωνιστές. Αγωνιστές και µερικοί αγωνιστές µπορεί να ανταγωνίζονται για τον ίδιο υποδοχέα στον ιστό. Παράδειγµα η µορφίνη και η βουπρενορψίνη. Η µορφίνη είναι ο πλήρης αγωνιστής ενώ η βουπρενορψίνη ο επιµέρους αγωνιστής. Αν δοθεί αρχικά µορφίνη για να µειώσει τους δυνατούς πόνους και µετά δοθεί βουπρενορψίνη για να συµπληρώσει το αποτέλεσµα, η βουπρενορψίνη θα µειώσει το αναλγητικό αποτέλεσµα της µορφίνης καταλαµβάνοντας ένα µέρος των υποδοχέων της µορφίνης όπου αυτή θα δρούσε. Αν δοθούν ταυτόχρονα ο ασθενής θα λάβει περισσότερο πόνο απ' ότι αν µόνη της η µορφίνη αντιµετώπιζε.

35

17.90:

1

13/1/21

17:39

Γ

39

ΦΑΡΜΑΚΟKINHTIKH

ΕΝΟΤΗΤΑ

Α

κόµη και το πιο πολλά υποσχόµενο φάρµακο θα αποτύχει αν δεν έχει την ικανότητα να φτάσει στο όργανο στόχος σε µία συγκέντρωση ικανή να προσφέρει θεραπευτικό αποτέλεσµα. Αυτό µπορεί να εκτιµηθεί από τη ζωτικότητα ενός φαρµάκου στην κλινική πράξη. Ένα αποτελεσµατικό φάρµακο πρέπει να έχει την ικανότητα να περάσει τους φυσιολογικούς φραγµούς που υπάρχουν και προσπαθούν να περιορίσουν τις ξένες ουσίες που εισέρχονται στο σώµα. Η απορρόφηση ενός φαρµάκου πρέπει να πραγµατοποιείται µ' έναν αριθµό µηχανισµών που έχουν σαν στόχο να αξιοποιήσουν ή να αποφύγουν αυτούς τους φραγµούς. Μετά την απορρόφηση, το φάρµακο χρησιµοποιείτο συστήµατα διανοµής µέσα στο σώµα, όπως είναι το αίµα και τα λυµφατικά αγγεία, για να φθάσει στο όργανο στόχος σε κατάλληλη συγκέντρωση. Η ικανότητα του φαρµάκου να φτάσει στο στόχο του περιορίζεται από δυο παραµέτρους: τον µεταβολισµό, µε τον οποίο το σώµα αποδοµείτο φάρµακο διαµέσου ενζυµατικής διαδικασίας αρχικά στο ήπαρ και την αποβολή µε την οποία το φάρµακο µειώνεται στον οργανισµό, αρχικά στους νεφρούς, το ήπαρ και στα περιττώµατα.

Θέση χορήγησης απορρόφηση

∆ιανοµή ΑΙΜΑ Επαναδιανοµή

ΙΣΤΟΙ ΝΕΦΡΟΙ ΜΕΙΩΣΗ ούρα, περιττώµατα, αναπνοή

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Ένα φάρµακο πρέπει να ξεπεράσει φυσικούς, χηµικούς και βιολογικούς φραγµούς για να φτάσει στις µοριακές και κυτταρικές θέσεις δράσεις. Το επιθήλιο του γαστρεντερικού συστήµατος και άλλες βλεννογόνες µεµβράνες είναι ένα είδος φραγµού. Ο αιµατεγκεφαλικός φραγµός επίσης. Η διανοµή του φαρµάκου γίνεται πολλές φορές µε παθητική διάχυση που επηρεάζεται από τοπικές ιονικές και κυτταρικές συνθήκες. ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ Όλα τα ανθρώπινα κύτταρα αποτελούνται από µία διπλή λιπιδική µεµβράνη. Η µεµβράνη περιέχει ένα υδροφοβικό λιπιδικό πυρήνα και παρουσιάζει µία υδροφιλική επιφάνεια στο υδατικό εξωκυττάριο και ενδοκυττάριο περιβάλλον. Τα κυριότερα λιπιδικά συστατικά των βιολογικών µεµβρανών είναι αµφιφιλικά µόρια όπως φωσφολιπίδια, χοληστερόλη και άλλα είδη. Τα φωσφολιπιδικά µόρια και η χοληστερόλη εκτίθενται στην εξωτερική και την εσωτερική επιφάνεια της µεµβράνης, ενώ τα υδροφοβικά τµήµατα των λιπιδίων τα συναντούµε στο εσωτερικό της µεµβράνης. Οι βιολογικές µεµβράνες ενσωµατώνουν πολλές διαφορετικές πρωτεΐνες. Μερικές απ' αυτές επιτίθενται στην εξωκυττάρια ή στην ενδοκυττάρια πλευρά της µεµβράνης. Άλλες καλούµενες διαµεµβρανικές πρωτεΐνες διεισδύουν διαµέσου του λιπιδικού στρώµατος και εκτίθενται και στις δυο επιφάνειες της µεµβράνης. Αυτός ο σχεδιασµός είναι πολύ σηµαντικός για τη θεραπεία µ' ένα φάρµακο. Το υδροφοβικό τµήµα της βιολογικής µεµβράνης είναι ο κύριος φραγµός στη µεταφορά του φαρµάκου. Μικρά µη πολικά µόρια, όπως είναι οι στεροειδείς ορµόνες µπορούν εύκολα να διαχυθούν µέσω των µεµβρανών. Πολλά θεραπευτικά φάρµακα είναι αρκετά µεγάλα και πολικά και χρειάζονται ειδικό µηχανι-

39

ST ENOTHTA:

1

13/1/21

ΣΤ

18:36

57

ΕΝΖΥΜΑ ΚΑΙ P-GLYCOPROTEIN

ΕΝΟΤΗΤΑ

1. Εισαγωγή

Ο

ανθρώπινος οργανισµός διαθέτει πολύπλοκα ενζυµικά συστήµατα για την αποµάκρυνση ουσιών του φυσικού περιβάλλοντος του ανθρώπου που είναι ξένες προς τον διάµεσο µεταβολισµό (ξενοβιοτικά). Σε αυτήν την κατηγορία ουσιών υπάγονται και τα φάρµακα, επειδή ακριβώς δεν ενσωµατώνονται στον µεταβολισµό του κυττάρου για την παραγωγή ενέργειας. Η αδρανοποίηση και η αποµάκρυνση των φαρµάκων από τον οργανισµό ανήκουν στους µηχανισµούς άµυνας που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. Οι µηχανισµοί αυτοί παίζουν, επίσης, σηµαντικό ρόλο στην απέκκριση ορισµένων φυσιολογικών ουσιών, όπως η χολερυθρίνη και οι ορµόνες. Από άποψη σπουδαιότητας, το ήπαρ έχει κεντρική θέση στον µεταβολισµό των φαρµάκων. Άλλοι ιστοί, στους οποίους µπορεί, επίσης, να αδρανοποιηθεί ένα ξενοβιοτικό είναι ο εντερικός βλεννογόνος, οι νεφροί, οι πνεύµονες, το δέρµα, ο πλακούντας και το αίµα (το πλάσµα και τα λευκοκύτταρα). Για φάρµακα που χορηγούνται από το στόµα, σηµαντικό ρόλο µπορεί να παίξει και η εντερική χλωρίδα. Ο µεταβολισµός των ξενοβιοτικών οδηγεί, κατά κανόνα, σε περισσότερο υδατοδιαλυτά παράγωγα, µε την προσθήκη ιονιζόµενων οµάδων στο µόριό τους. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού, οι µεταβολίτες χάνουν την ικανότητα να διαχέονται παθητικά µέσα από βιολογικές µεµβράνες, απεκκρίνονται µε ενεργητικούς µηχανισµούς µεταφοράς και δεν επαναρροφώνται από το πρόουρο. Οι αντιδράσεις βιοµετασχηµατισµού µπορεί να µεταβολίσουν ένα φάρµακα µε τέσσερις τρόπους: α) Μετατροπή του ενεργού φαρµάκου σε αδρανή προϊόντα. Είναι η πορεία που συµβαίνει συνήθως. Π.χ., η φαινοβαρβιτάλη (που χρησιµοποιείται ως αντιεπιληπτικό φάρµακο) µεταβάλλεται σε αδρανή υδροξυ-βαρβιτάλη. β) Μετατροπή ενός ενεργού φαρµάκου σε ενεργό µεταβολίτη. Οι αντιδράσεις αυτής της µορφής είναι αρκετά συνηθισµένες. Π.χ., το ακετυλοσαλικυλικό οξύ µετατρέπεται σε σαλικυλικό οξύ, το αντιεπιληπτικό τριµεθαδιόνη σε διµεθαδιόνη και το αναλγητικό φαινακετίνη σε ακεταµινοφαίνη. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και φάρµακα που βιοµετασχηµατίζονται σε µόρια µε διαφορετική δράση, όπως στην περίπτωση του αντιφλεγµονώδους φαρµάκου φαινυλοβουταζόνη, που µετατρέπεται σε οξυφαινοβουταζόνη, η οποία χαρακτηρίζεται από ισχυρή αντιρρευµατική δράση και µεγάλο χρόνο ηµιζωής. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις φαρµάκων που µεταβάλλονται δηµιουργώντας ενεργούς αλλά και αδρανείς µεταβολίτες, όπως στην περίπτωση της ένυδρης χλωράλης που µεταπίπτει στο αδρανές τριχλωρο-οξικό οξύ και τη δραστική τριχλωροαιθανόλη. γ) Μετατροπή ανενεργού φαρµάκου σε ενεργό µεταβολίτη. Τυπικό παράδειγµα αποτελεί το γνωστό αντικαρκινικό φάρµακαο κυκλοφωσφαµίδη, η δράση του οποίου οφείλεται σε µία σειρά προϊόντων που σχηµατίζονται κατά τη διάρκεια της οξείδωσής του (4-υδροξυ-φωσφαµίδιο, αλδοφωσφαµίδιο και ακρολεΐνη). δ) Μετατροπή ενεργού φαρµάκου σε τοξικό µεταβολίτη. Π.χ., οι µεγάλες δόσεις ακεταµινοφαίνης (παρακεταµόλης) οδηγούν σε παραγωγή Ν-υδροξυαµιδο-ακεταµινοφαίνης, µιας ουσίας που µεταβολίζεται περαιτέρω προς µία ηπατοτοξική ενδιάµεση ένωση.

2. Οµάδες χηµικών αντιδράσεων βιοµετατροπής Οι µεταβολικές αντιδράσεις που συµµετέχουν στη βιοµετατροπή των ξενοβιοτικών διακρίνονται σε δύο µεγάλες οµάδες: α) Οξειδώσεις, αναγωγές και υδρολύσεις (Μεταβολική φάση Ι ή Οµάδα Ι). β) Συζεύξεις ή συνθετικές αντιδράσεις (Μεταβολική φάση ΙΙ ή Οµάδα ΙΙ).

57

91.98:

1

13/1/21

19:12

91

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Α ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ - ΠΕΨΗ - ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΡΟΦΗΣ A. ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ B. ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ Γ. ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

2

91.98:

1

13/1/21

19:12

97

λειτουργίες του κυττάρου. Αποτελούν συστατικά του πλάσµατος του αίµατος, της αιµοσφαιρίνης, των οστών κ.ά. Ανόργανες ουσίες, όπως ιόντα ασβεστίου, καλίου, νατρίου, χλωρίου, υπάρχουν σε µεγάλες ποσότητες στον οργανισµό. Άλλα στοιχεία, όπως ο χαλκός, το κοβάλτιο, το φθόριο και ο ψευδάργυρος, βρίσκονται στον οργανισµό σε ελάχιστες ποσότητες και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως ιχνοστοιχεία. Τα ένζυµα του παγκρέατος και του λεπτού εντέρου διασπούν τελικά τους υδατάνθρακες σε µονοσακχαρίτες, τις πρωτεΐνες σε αµινοξέα και τα λίπη σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη. Τα συστατικά αυτά απορροφώνται από τα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου και µέσω της κυκλοφορίας φτάνουν στους διάφορους ιστούς. Βιταµίνες, ιόντα και νερό απορροφώνται επίσης.

Υδατοδιαλυτές βιταµίνες

Πηγές

∆ιαταραχές από την έλλειψή τους

Β1 (Θειαµίνη)

Γάλα, κρέας, ψωµί ολικής αλέσεως

∆ιαταραχές στη λειτουργία του νευρικού και του κυκλοφορικού συστήµατος

Νιασίνη (Νικοτινικό οξύ)

Γάλα, ψωµί, πατάτες, κρέας, πράσινα λαχανικά, συκώτι

∆ιαταραχές στο ΚΝΣ, ραγάδες στο δέρµα, φλεγµονή του βλεννογόνου του στόµατος (πελάγρα)

Β2 (Ριβοφλαβίνη)

Γάλα, κρέας, πράσινα λαχανικά, ψωµί ολικής αλέσεως

Φλεγµονή του στόµατος

Β6 (Πυριδοξίνη)

Κρέας

∆ιαταραχές στο νευρικό σύστηµα, αναιµία

Β12 (Κυανοκοβαλαµίνη)

Συκώτι, νεφροί, ψάρια

Αναιµία

Φυλλικό οξύ

Λαχανικά, δηµητριακά, ψωµί, κρέας

Μειωµένη ανάπτυξη, αναιµία

C (Ασκορβικό οξύ)

Εσπεριδοειδή, πράσινα λαχανικά, τοµάτες

Αδυναµία επούλωσης τραυµάτων, αναστολή αύξησης οστών, ευθραυστότητα των οστών, αιµορραγία στα ούλα (σκορβούτο)

D (Καλσιφερόλη)

Ιχθυέλαια, γάλα, αβγά. Συντίθεται και στο δέρµα µε την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία

Ραχίτιδα

Ε (Τοκοφερόλη)

Κρέας, γάλα, λαχανικά

Αναιµία

Κ

Λαχανικά. Συντίθεται, επίσης, από βακτήρια του παχέος εντέρου

Επιβράδυνση της πήξης του αίµατος

Α (Ρετινόλη)

Πράσινα-κίτρινα λαχανικά, αβγά, ιχθυέλαια

Ξηροδερµία, προβλήµατα στην όραση

97

91.98:

1

13/1/21

∆ ΕΝΟΤΗΤΑ

19:12

98

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Μ

εταβολισµός είναι το σύνολο των βιοχηµικών αντιδράσεων που γίνονται στον οργανισµό. Περιλαµβάνει τον καταβολισµό και τον αναβολισµό. Με τον καταβολισµό διασπώνται οργανικά µόρια και απελευθερώνεται ενέργεια, η οποία χρησιµοποιείται για τη σύνθεση ΑΤΡ. Με τον αναβολισµό έχουµε σύνθεση οργανικών µορίων από άλλα απλούστερα, µε κατανάλωση ενέργειας, που παρέχεται από τη διάσπαση του ΑΤΡ. Για να διεξαχθούν οι αντιδράσεις του µεταβολισµού χρειάζονται θρεπτικές ουσίες, όπως οι υδατάνθρακες, τα λίπη, το νερό, οι βιταµίνες και τα ιόντα. Το οξυγόνο, το οποίο είναι απαραίτητο για τις αντιδράσεις του µεταβολισµού (οξειδώσεις), προσλαµβάνεται από τον ατµοσφαιρικό αέρα που φτάνει στους πνεύµονες. Οι θρεπτικές ουσίες και το οξυγόνο µεταφέρονται µε την κυκλοφορία του αίµατος σε όλους τους ιστούς. Το κύτταρο είναι το βιοχηµικό εργαστήριο όπου γίνονται όλες οι µεταβολικές διεργασίες. Οι ενεργειακές ανάγκες των κυττάρων ποικίλουν ανάλογα µε τις λειτουργίες που αυτά επιτελούν και εξασφαλίζονται µε τον καταβολισµό. Η σύνθεση νέων πολύπλοκων οργανικών µορίων όπως τα ένζυµα, και οι δοµικές πρωτεΐνες εξασφαλίζεται µε τον αναβολισµό.

Υδατάνθρακες Το 99% των υδατανθράκων που χρησιµοποιούνται από τον οργανισµό παρέχουν ενέργεια για τη σύνθεση του ATP. Όταν η γλυκόζη µέσω της κυκλοφορίας του αίµατος φτάσει σε όλους τους ιστούς του σώµατος, εισέρχεται στα κύτταρα διά µέσου της κυτταροπλασµατικής µεµβράνης. Εκεί η γλυκόζη διασπάται για την παραγωγή ενέργειας µε τη µορφή ATP. Τα µυϊκά κύτταρα, που έχουν αυξηµένες ανάγκες σε ενέργεια, αποθηκεύουν γλυκόζη µε τη µορφή γλυκογόνου. Όταν τα αποθέµατα των υδατανθράκων του οργανισµού ελαττωθούν και φτάσουν σε επίπεδα κάτω από τα φυσιολογικά, γίνεται σύνθεση γλυκόζης κυρίως από γλυκερόλη, η οποία εξασφαλίζεται από τη διάσπαση των λιπών. Σε περίπτωση, δηλαδή, έλλειψης υδατανθράκων, τα αποθηκευµένα λίπη, στο λιπώδη ιστό και στο ήπαρ, καλύπτουν τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισµού. Λίπη Στα λίπη περιλαµβάνονται τα ουδέτερα λίπη, τα φωσφολιπίδια και η χοληστερόλη. Τα ουδέτερα λίπη ή τριγλυκερίδια χρησιµοποιούνται κυρίως για εξασφάλιση ενέργειας στον οργανισµό. Τα φωσφολιπίδια αποτελούν δοµικό συστατικό των κυτταρικών µεµβρανών και η χοληστερόλη αποτελεί συστατικό της χολής. Όλα σχεδόν τα λίπη που περιέχονται στην τροφή, απορροφώνται στο λεπτό έντερο και µεταφέρονται στη λέµφο µε τη µορφή χυλοµικρών και στη συνέχεια στην κυκλοφορία του αίµατος. Η χρησιµοποίηση τριγλυκεριδίων για την παραγωγή ενέργειας περιορίζεται σηµαντικά, όταν ο οργανισµός διαθέτει επαρκείς ποσότητες υδατανθράκων. Η ενεργειακή αξία των λιπών είναι µεγάλη, καθώς ένα γραµµάριο λίπους παρέχει 2,25 φορές περισσότερη ενέργεια απ' όση ένα γραµµάριο γλυκογόνου (υδατάνθρακας). Η αποθήκευσή τους γίνεται σε µεγάλες ποσότητες στο λιπώδη ιστό και στο ήπαρ και αυτό είναι σηµαντικό, διότι η ικανότητα των κυττάρων να αποθηκεύουν υδατάνθρακες µε τη µορφή γλυκογόνου είναι γενικά µικρή. Πρωτεΐνες Οι πρωτεΐνες αποτελούν είτε δοµικά (π.χ. κολλαγόνο) είτε λειτουργικά συστατικά του κυττάρου (ένζυµα, αντισώµατα κ.ά.). Τα τελικά προϊόντα της πέψης των πρωτεϊνών στον γαστρεντερικό σωλήνα είναι τα αµινοξέα, τα οποία απορροφώνται γρήγορα (µέσα σε 5 έως 10 λεπτά) και µέσω της κυκλοφορίας κατανέµονται σε ολόκληρο τον οργανισµό. Όταν αυτά εισέλθουν στα κύτταρα των διάφορων ιστών, χρησιµοποιούνται στην πρωτεϊνοσύνθεση για τον σχηµατισµό συγκεκριµένων πρωτεϊνών του κυττάρου. Τα αµινοξέα µπορούν να χρησιµοποιηθούν και για παραγωγή ενέργειας, σε περίπτωση έλλειψης υδατανθράκων και λιπών.

98

99.162 B MEROS KEF 3.8:

1

13/1/21

19:15

99

Β

ΜΕΡΟΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ της ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ στη ∆ΙΑΘΕΣΗ των ΦΑΡΜΑΚΩΝ και στην ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

99.162 B MEROS KEF 3.8:

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1

13/1/21

19:15

102

ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ∆ΙΑΙΤΗΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

Τ

α φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν ένα µείγµα χηµικών, πολλά από τα οποία δεν αναγνωρίζονται ότι προσφέρουν κάποια θρεπτική αξία. Πολλά από αυτά έχουν ανεπιθύµητες ενέργειες στις µεταβολικές διαδικασίες ενός φαρµάκου. Το κυτόχρωµα Ρ-450 βρίσκεται στο ενδοπλασµατικό δίκτυο των κυττάρων, στο ήπαρ και στο γαστρικό βλεννογόνο και είναι σηµαντικό για τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ φαρµάκων, που µπορούν να αναστείλουν ή να επάγουν ένα ή περισσότερα από αυτά τα ένζυµα και έτσι να επιδράσουν ακόµη περισσότερο στον µεταβολισµό και την κάθαρση από άλλα φάρµακα. Τα CYP ένζυµα είναι µία µεγάλη κατηγορία οµοπρωτεϊνών που οξειδώνουν και τα εξωγενή και τα ενδογενή χηµικά. Η διατροφή και τα συστατικά αυτής, ίσως επάγουν ή αναστέλλουν σηµαντικά ένζυµα και επιδρούν στον µεταβολισµό των φαρµάκων.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - Υ∆ΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ - ΛΙΠΑΡΑ Πειραµατικές µελέτες έδειξαν ότι η κάθαρση της αντιπυρίνης και της θεοφυλλίνης ήταν πιο γρήγορη και τα επίπεδα στο πλάσµα αυτών των φαρµάκων µειώθηκε πολύ γρήγορα, όταν λήφθηκε υψηλή σε πρωτεΐνες δίαιτα. Αυτά τα φάρµακα επιλέχθηκαν γιατί η κάθαρσή τους είναι εξαρτώµενη σε µεταβολικούς µετασχηµατισµούς από CYP ένζυµα στο ήπαρ. Μελέτες, επίσης, έδειξαν ότι η πρωτεϊνική σύσταση µιας διατροφής είναι περισσότερο σηµαντική για τη ρύθµιση του οξειδωτικού µεταβολισµού των φαρµάκων, από ό,τι οι υδατάνθρακες ή τα λιπαρά. Ο µεταβολισµός των στεροειδών ορµονών γίνεται αρχικά στο ήπαρ από τα CYP ένζυµα, τις µικροσωµικές ρεδουκτάσες και συζευγµένα ένζυµα. Μία αύξηση στην αναλογία πρωτεϊνών-υδατανθράκων µπορεί να αυξήσει την 2-υδροξυλίωση των οιστρογόνων και να µειώσει την 5αρεδουκτάση των ανδρογόνων. Η ίδια διατροφή µπορεί να µεταβάλλει τις συγκεντρώσεις στο πλάσµα της τεστοστερόνης και της κορτιζόλης και να επιφέρει παράλληλες αλλαγές στις συνδεόµενες γλουµπουλίνες γι’ αυτά τα στεροειδή.

102

99.162 B MEROS KEF 3.8:

1

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

13/1/21

19:15

107

ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Α

ποτελεί ένα κεφάλαιο στο οποίο θα πρέπει να αφιερωθούν περισσότερες µελέτες των δυνητικών αλληλεπιδράσεων µεταξύ βοτάνων-φαρµάκων και συµπληρωµάτων διατροφής αλληλεπιδράσεων. ∆εν υπάρχει κανένα θεσµικό πλαίσιο στην Ελλάδα, µέσα από το οποίο θα ήταν δυνατόν να καταγραφούν αυτές οι αλληλεπιδράσεις και να αναφερθούν. Όπως και σε άλλα κράτη, η σύσταση των προϊόντων, η ποιότητα, η προειδοποίηση και η εφαρµογή της χρήσης επαφίεται στον παρασκευαστή. Ο τρόπος διάθεσής τους, επίσης, προκειµένου να ανοίξει αυτή η αγορά προς το καταναλωτικό κοινό, έχει µεταβληθεί και πλέον µπορούν και super market να τα διαθέτουν. Αυτό, όµως, εγείρει διάφορα ερωτήµατα, καθότι οι φαρµακοποιοί δυνητικά είχαν και έχουν την κατάρτιση να ενηµερώσουν για συνδυαστικές πωλήσεις µε φάρµακα, αλληλεπιδράσεις µεταξύ αυτών, αποφυγές, ανεπιθύµητες ενέργειες. Μπροστά, όµως, στην τεράστια ζήτηση και το οικονοµικό κέρδος, θα έπρεπε αυτά τα θέµατα να τα χειρίζονται επιστήµονες υγείας, που θα πρέπει µε τη σειρά τους να φροντίζουν να ενηµερώνονται. Μία αγορά περίπου 35 δισεκατοµµυρίων δολλαρίων µόνο για την Αµερική, βέβαια καταλαβαίνουµε ότι ζητάµε αδιανόητα πράγµατα, χωρίς να συνυπολογίζουµε το διαφηµιστικό κόστος και το κέρδος των ΜΜΕ. Ένα σηµαντικό πρόβληµα που προέκυψε από αυτό είναι ότι οι αλληλεπιδράσεις µπορεί να προέλθουν από το ασαφές περιεχόµενο αυτών των προϊόντων, καθώς κανένας έλεγχος δεν υφίσταται. Ένα εύρος ουσιών βρέθηκαν στα προϊόντα, όπως η εφεδρίνη, η ψευδοεφεδρίνη, η χλωραφαινυραµίνη, σε τοξικά επίπεδα. Επίσης, βαρέα µέταλλα, συµπεριλαµβανοµένου του αρσενικού, ειδικά σε ασιατικά προϊόντα. Υπήρχαν, επίσης, διαφοροποιήσεις στις ποσότητες στοιχείων που αναγράφονταν στις εττικέτες και σε αυτές που πραγµατικά περιείχαν τα προϊόντα.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Τα 10 πιο κοινά χρησιµοποιούµενα συµπληρώµατα διατροφής είναι τα παρακάτω: 1. Ginseng

2. Ginkgo Biloba

3. Garlic

4. Glucosamine

5. St. John’s Worth

6. Echinacea

7. Lecithin

8. Chondroitin

9. Creatine

10. Saw Palmetto

Ginseng Υπάρχουν πάρα πολλά είδη Ginseng, συµπεριλαµβανοµένων αλκοολικών διαλυµάτων, ριζών, τσαγιών, καψουλών και σε συνδυασµούς µε µεταλλικά στοιχεία, βιταµίνες και φυτικά προϊόντα. Σε µία δηµοσιευµένη µελέτη υπάρχει αλληλεπίδραση µεταξύ Ginseng και του αντιπηκτικού Warfarin. Μετά από δύο εβδοµάδες συγχορήγηση, το INR έπεσε σε υποθεραπευτικά επίπεδα. Παρόµοια αλληλεπίδραση αναπτύχθηκε µεταξύ ενός ΜΑΟ αναστολέα της Phenelzine και του Ginseng. Με τη συγχορήγηση παρουσιάσθηκε στον ασθενή τρέµουλο, πονοκέφαλος και υπνηλία. Ένα προϊόν που περιείχε Ginseng και Germanium, ένα βαρύ µέταλλο, µείωσε το διουρητικό αποτέλεσµα της φουροσεµίδης, ενώ υπήρχε και κίνδυνος νεφρικής ανεπάρκειας λόγω του βαρέος µετάλλου. Μία αύξηση στη συγκέντρωση της nifedipine στο πλάσµα παρατηρήθηκε µετά τη χρήση Ginseng.

107

99.162 B MEROS KEF 3.8:

1

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

13/1/21

19:15

111

∆ΙΑΙΤΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΜΕ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

Β

ασιζόµενοι στην παρατήρηση ότι φυτικά ή µη φυτικά συµπληρώµατα µπορεί να έχουν φαρµακευτικές δράσεις, αυτό είναι ένας ικανός λόγος να θεωρήσουµε ότι αλληλεπιδράσεις µεταξύ συµπληρωµάτων και διατροφής µπορεί να συµβεί διαµέσου των ακόλουθων τρόπων:

Α. Μεταβολή της απορρόφησης διαµέσου της εντερικής επαναπρόσληψης ή µεταφοράς.

Β. Μεταβολή στη γαστρική εκκένωση.

Γ. Μεταβολή στον µεταβολισµό, συµπεριλαµβανοµένων και των αποτελεσµάτων στο ηπατικό κυτόχρωµα Ρ-450 (CYP), ή άλλο ενζυµικό σύστηµα.

∆. Αλληλεπίδραση µε άλλο περιφερικό σύστηµα επαναπρόσληψης (π.χ., µεταφορείς γλυκόζης) και µεταβολή της εντερικής ή νεφρικής λειτουργίας.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΟΥΝ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Παρέµβαση στην απορρόφηση Μεταβολή της γαστρικής κένωσης

Μεταβολή της γαστρικής µεταφοράς

Αλλαγή του µεταβολισµού

Αλληλεπίδραση µε CYP ένζυµα

Αλληλεπίδραση µε µοριακούς στόχους (π.χ., µεταφορείς γλυκόζης)

Αλληλεπίδραση µε µεταβολικά ένζυµα (π.χ., HMG-Co-Reductase) • Παρέµβαση στην απέκκριση Μεταβολή της νεφρικής αππέκρισης

Μεταβολή του χρόνου γαστρεντερικής µεταφοράς. Η περισσότερο ανησυχητική αλληλεπίδραση και από τις πλέον περιγραφόµενες είναι αυτή που έχει να κάνει µε τη νεφρική λειτουργία, συµπεριλαµβανοµένης της διουρητικής δράσης. Αυτά τα συµπληρώµατα είναι ιδιαίτερα προβληµατικά για ασθενείς µε νεφρικές ή καρδιακές παθήσεις, καθώς µπορεί να προκαλέσουν υποκαλιαιµία, σε ασθενείς που λαµβάνουν διουρητική θεραπεία.

111

99.162 B MEROS KEF 3.8:

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1

13/1/21

19:16

123

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ

Εξετάζουµε δύο υποκεφάλαια

Α.

Μεταβολές και αλληλεπιδράσεις φαρµάκων τροφής στη διατροφή ασθενών µε καρκίνο.

Β.

∆ιατροφικές συµβουλές ασθενών µε καρκίνο.

Α.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ - ΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ Οι φαρµακο-επαγόµενες µεταβολές σε διαιτικά υποστρώµατα, όπως οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λίπη, µπορεί να µεταβάλλουν κάθε µορφής δίαιτα. Η υπεργλυκαιµία είναι συνηθισµένη σε καρκινοπάθειες. Φάρµακα που επάγουν γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, ζάλη, διάρροια, δυσκοιλιότητα) επηρεάζουν την απορρόφηση και τη διάθεση διαιτητικών στοιχείων. Πολύ συχνή αλληλεπίδραση φαρµάκων - ηλεκτρολυτών παρατηρείται σε καρκινοπαθείς 1-3 ηµέρες µετά την έναρξη της θεραπείας.

Β.

∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ Ο καρκίνος επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες του ασθενούς, αλλά και τον τρόπο διάθεσης των θρεπτικών συστατικών.

123

99.162 B MEROS KEF 3.8:

1

13/1/21

19:16

131

Ναυτία Η ναυτία είναι συνήθης παρενέργεια της χειρουργικής αντιµετώπισης του καρκίνου, της χηµειοθεραπείας, της ακτινοθεραπείας, της ανοσοθεραπείας και ορισµένων φαρµάκων. Η ναυτία µπορεί να συνοδεύεται ή όχι από έµετο. Αν υποφέρετε από ναυτία είναι πιθανό να µην τρώτε αρκετά.

ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Μικρές ποσότητες τροφής συχνά και αργά. Έξι ή περισσότερα µικρά γεύµατα στη διάρκεια της ηµέρας αντί για τρία µεγάλα γεύµατα. Αερισµός του σπιτιού. Υγρά µεταξύ των γευµάτων και όχι µαζί µε το φαγητό. Τροφές σε θερµοκρασία δωµατίου ή χαµηλότερη. Τα ζεστά φαγητά µπορούν να επιδεινώσουν τη ναυτία. Να ξεπλένουµε το στόµα µας πριν και µετά το φαγητό. Αν το στόµα µας έχει άσχηµη γεύση, δοκιµάζουµε καραµέλες µε γεύση µέντας ή λεµόνι.

ΠΡΟΤΙΜΑΜΕ Τοστ, κρακεράκια, ή κριτσίνια. Γιαούρτι, Σορµπέ και γρανίτες. Κοµπόστα ροδάκινο, αχλάδι ή διάφορα άλλα φρούτα. Κοτόπουλο χωρίς πέτσα (όχι όµως τηγανητό). Ζεστά δηµητριακά π.χ. νιφάδες βρώµης (πόριτζ). Υγρά, όπως νερό, ζωµός, χυµός κράνµπερι και αναψυκτικά χωρίς ανθρακικό. Πιπερόριζα. Τρίµµα πάγου.

ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ Λιπαρές, τηγανητές ή πικάντικες τροφές. Καραµέλες, κέικ, βαριά γλυκίσµατα. Τροφές µε δυνατή οσµή.

Έµετος ∆εν τρώµε και δεν πίνουµε τίποτα µέχρι να τεθεί υπό έλεγχο ο έµετος. Μετά τον έµετο, καθόµαστε µε τον κορµό όρθιο και σκύβουµε προς τα εµπρός. Μόλις τεθεί υπό έλεγχο ο έµετος, προσπαθούµε να πίνουµε µικρές ποσότητες λεπτόρρευστων υγρών, όπως χυµό κράνµπερι, χλιαρό ζωµό ή αναψυκτικά χωρίς ανθρακικό (τα ανθρακούχα ποτά προκαλούν συχνά ρέψιµο, το οποίο µπορεί να προκαλέσει εκ νέου έµετο). Αφού διαπιστωθεί ότι µπορεί να κρατηθούν στο στοµάχι αυτά τα υγρά, δοκιµάζουµε να φάµε µικρές ποσότητες µαλακών τροφών, όπως κρέµες, γιαούρτι ή ζελέ.

Ερεθισµένο στόµα, γλώσσα και λαιµός Ο ερεθισµός του στόµατος, της γλώσσας και του λαιµού µπορεί να οφείλεται στην αντικαρκινική θεραπεία ή σε άλλα αίτια. Επισκεφθείτε τον γιατρό σας αν έχετε ερεθισµένο στόµα για να βεβαιωθείτε ότι δεν οφείλεται σε κάποιο αντιµετωπίσιµο οδοντιατρικό πρόβληµα. Επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας προτού ξεκινήσετε την αντικαρκινική θεραπεία για να κάνει όλες τις απαραίτητες οδοντιατρικές εργασίες. Ο ερεθισµός συνήθως υποχωρεί µετά από κάποιο διάστηµα. Η προληπτική οδοντιατρική φροντίδα είναι σηµαντική προτού ξεκινήσει η χηµειοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία.

ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Να µαγειρεύουµε τις τροφές µέχρι να µαλακώσουν καλά. Να κόβουµε το φαγητό σε πολύ µικρά κοµµάτια ή πολτοποιηµένο. Προτιµάµε να µαγειρεύουµε σούπες και βραστά ή περιχύνουµε τα φαγητά µε αραιή σάλτσα ή ζουµί ώστε να καταπίνονται ευκολότερα. Να σερβίρουµε τα φαγητά κρύα ή σε θερµοκρασία δωµατίου. Τα ζεστά ή χλιαρά φαγητά µπορεί να επιδεινώσουν τον ερεθισµό σε στόµα και λαιµό. Κρύα σνακ, όπως σορµπέ και γρανίτες, θα ανακουφίσουν. Να χρησιµοποιούµε καλαµάκι όταν πίνουµε υγρά. Να αποφεύγουµε το αλκοόλ. Μπορεί να ερεθίσει τον ευαίσθητο

131

163.185 KEF 9 10 11 12:

1

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

13/1/21

19:23

171

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΚΑΡ∆ΙΟΠΑΘΕΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Ο

ι καρδιακές παθήσεις παραµένουν η πρώτη αιτία θανάτου. Έχουν σχεδιασθεί φαρµακευτικές θεραπείες για την αντιµετώπιση των καρδιαγγειακών νόσων. Πολλά από αυτά τα φάρµακα επιδρούν στη διαιτητική κατάσταση του ασθενούς, προκαλώντας οξείες αντιδράσεις, όπως ναυτία και κοιλιακό πόνο, που επιδρά στη λήψη τροφής. Ο µεταβολισµός υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών, επίσης, επηρεάζεται από τη λήψη αυτών των φαρµάκων. Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν, κατά κύριο λόγο, οι φαρµακοθεραπείες αφορούν ηλικιωµένους, οι περισσότεροι των οποίων υποσιτίζονται, και αφορούν, επίσης, µακροχρόνιες θεραπείες µε ό,τι αθροιστικό αποτέλεσµα προκύπτει από αυτή τη διάρκεια. Εξετάζουµε έτσι τις κατηγορίες καρδιαγγειακών φαρµάκων και την επίπτωση στο διαιτητικό status αυτών: 1. ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ: α. ∆ιουρητικά, β. b-blockers, γ. Αναστολείς ACE, δ. Αναστολείς διαύλων Ca2+ ε. Αγγειοδιασταλτικά, στ. Κεντρικώς δρώντα, ζ. Ανταγωνιστές α-υποδοχέων.

2. ΑΝΤΙΥΠΕΡΛΙΠΙ∆ΑΙΜΙΚΑ α. Αναστολείς HMG-Co αναγωγάση, β. Σύµπλοκα χολικού οξέος, γ. Niacin δ. Παράγωγα φιµπρικού οξέος 3. ΦΑΡΜΑΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡ∆ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ α. Καρδιακές γλυκοσίδες β. Ινοτροπικοί παράγοντες 4. ΦΑΡΜΑΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΙΣΧΑΙΜΙΚΗ ΚΑΡ∆ΙΟΠΑΘΕΙΑ α. Νιτρώδη, β. Αντιθροµβωτικά/Αντιαιµοπεταλικά 5. ΑΝΤΙΑΡΡΥΘΜΙΚΑ

1. ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ α. ∆ιουρητικά Οι θειαζίδες είναι οι περισσότερο συνταγογραφούµενοι διουρητικοί παράγοντες. Μπορεί να επηρεάσουν τους ηλεκτρολύτες. Παρατηρείται υποχλωραιµία, υποµαγνησιαιµία, υπερασβεστιαιµία. Χορήγηση συµπληρωµάτων διατροφής µε Κ+ και Cl- λόγω µείωσης των επιπέδων αυτών προτείνεται. Αποφυγή τροφών που περιέχουν Ca2+ θα πρέπει, επίσης, να είναι στη σκέψη του διαιτολογίου. Οι θειαζίδες επιδρούν στον γλυκολικό µεταβολισµό, µειώνοντας την απελευθέρωση ινσουλίνης, προκαλώντας υπεργλυκαιµία. Αυξάνουν τα επίπεδα της LDL, της ολικής χοληστερόλης και του κλάσµατος LDL/HDL. Τα διουρητικά της αγκύλης µειώνουν τα επίπεδα του K+, Mg2+, Na+, Ca2+. Αντίθετα µε τις θειαζίδες, προωθούν την αποβολή Ca2+, άρα συµπληρώµατα µε τα ανωτέρω κατιόντα θα πρέπει να ληφθούν. Τα δύο κύρια διουρητικά αυτής της κατηγορίας, η φουροσεµίδη και η bumetanide, έχουν διαφορετική συµπεριφορά µε τη λήψη της τροφής. Η bumetanide δεν φαίνεται να επηρεάζεται από τη λήψη τροφής, σε αντίθεση µε τη φουροσεµίδη, που η βιοδιαθεσιµότητά της µειώνεται από 16-45%. Τα καλιοσυντηρητικά, όπως η spironolactone, αυξάνουν τον κίνδυνο της υπερκαλιαιµίας. Για τον λόγο αυτό, δεν χορηγούµε συµπληρώµατα µε Κ+ ή τροφές, όπως µπανάνες, φασόλια και εσπεριδοειδή. Ανεπιθύµητες ενέργειες των καλιοσυντηρητικών είναι η διάρροια, η γαστρίτιδα, τα πεπτικά έλκη. Οι αναστολείς της καρβονικής ανυδράσης έχουν, επίσης, χρησιµοποιηθεί ως διουρητικά, µε κύριο εκπρόσωπο την acetazolamide. Αυτή αναστέλλει την επαναρρόφηση του NaHCO3 και προωθεί την αποβολή HCO+ + 3. Αυτή η µέθοδος διούρησης αποβάλει Na και Κ , γι’ αυτό θα πρέπει να εξετάζεται η υπονατριαιµία, η υποκαλιαιµία και η υποχλωριαιµία λιγότερο.

171

163.185 KEF 9 10 11 12:

1

13/1/21

19:23

175

4. ΦΑΡΜΑΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΙΣΧΑΙΜΙΚΗ ΚΑΡ∆ΙΟΠΑΘΕΙΑ α. Νιτρώδη Κύριοι εκπρόσωποι η nitroglycerin, δινιτρικός και µονονιτρικός ισοσορβίτης. Μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακό πόνο, ναυτία και ζάλη.

β. Αντιθροµβωτικά/Αντιαιµοπεταλικά Αντιθροµβωτικά, όπως η aspirin, µπορεί να προκαλέσει επιγαστρικό άλγος, ναυτία, ζάλη και έλκος. Επίσης, αύξηση των ηπατικών ενζύµων, Reye’s σύνδροµο, κατακράτηση άλατος και νερού. Μπορεί, επίσης, να προκαλέσει θηλώδη νέκρωση και ενδιάµεση νεφρίτιδα. Η χορήγηση Vit C φαίνεται να ωφελεί σε κάποιες περιπτώσεις. Μεγάλες δόσεις σαλικυλικών επιδρούν στον µεταβολισµό των υδατανθράκων και επάγουν την υπεργλυκαιµία και γλυκοζουρία. Επιδρούν στον µεταβολισµό των νιτρογενών, µειώνουν την λιπογέννεση και αναστέλλλουν την λιπόλυση.Η ηπαρίνη µπορεί να επάγει µία χηµική ηπατίτιδα, αυξάνοντας τα ηπατικά ένζυµα και µεταβάλλοντας τον µεταβολισµό των ηπατικών υποστρωµάτων. Η αποτελεσµατική µείωση των λιπιδίων του πλάσµατος και µιας rebound υπερλιπιδαιµίας που µπορεί να εµφανισθεί µε τη διακοπή της ηπαρίνης, πρέπει να λαµβάνεται υπ’ όψιν. Η warfarin αναστέλλει τη δράση της Vit K. Η λήψη τροφών ή συµπληρωµάτων µε Vit K µεταβάλλουν την αποτελεσµατικότητα της ηπαρίνης. Η Vit Ε µπορεί, επίσης, να αυξήσει τον κίνδυνο µιας αιµορραγίας. Η ticlopidine και η clopidogrel µπορούν να προκαλέσουν ναυτία, ζάλη και διάρροια.

ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΩΝ/ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

Φάρµακο

Aspirin / Σαλικυλικά

Επίδραση στο Γαστρεντερικό

Αιµορραγία γαστρεντερικού, δυσπεψία

Warfarin

Μακροδιαιτητικό µεταβολικό αποτέλεσµα

Μεταβολική αλκάλωση, κατακράτηση άλατος, υπεργλυκαιµία, γλυκοζουρία

Αναστολή CYP-450

Άλλα

Η Vit C δρα γαστροπροστατευτικά

Dashen, devil’s claw, dong quai, papain, Vit E αυξάνουν τα επίπεδα warfarin µε κίνδυνο αιµορραγίας CoQ10, ginseng, green tea, Vit K µειώνουν τα επίπεδα warfarin

Heparin

Ηπατοτοξικότητα

Clopidogrel

Ναυτία, ζάλη

175

163.185 KEF 9 10 11 12:

11

1

13/1/21

19:24

177

ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ε

ίναι γνωστό ότι υψηλή πρωτεϊνική δίαιτα αυξάνει τη σπλαγχνική κυκλοφορία αίµατος, µε αποτέλεσµα την αύξηση της απορρόφησης των φαρµάκων, ενώ η λήψη υδατανθράκων µειώνει την απορρόφηση αυτών. Επίσης, τροφές πλούσιες σε Fe, Ca, Mg, Al ή οι πολλές βιταµίνες έχουν το καλύτερο αποτέλεσµα στις φαρµακοκινητικές παραµέτρους. Σχετικά µε τη δράση των αντιµικροβιακών και την επίδραση του διαιτητικού status, γνωρίζουµε πολύ λίγα. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι αυτές των τετρακυκλινών και την ικανότητά τους να δηµιουργήσουν ελλείψεις σε Fe, Ca, Mg και Zn. Η ισονιαζίδη και η ριφαµπίνη προκαλούν, επίσης, έλλειψη Β6 και Vit D, που εκδηλώνεται µε περιφερική νευροπάθεια και οστεοµαλακία. Η καλύτερα αναγνωρισµένη αλληλεπίδραση µεταξύ αντιµικροβιακού και βιταµίνης είναι αυτή των ευρέως φάσµατος αντιµικροβιακών µε την N-methylthiotetrazole (NMTT). Η ΝΜΤΤ αναστέλλει την καρβοξυλίωση της εξαρτωµένης Vit K, αυξάνοντας τον κίνδυνο της υποπροθροµβιναιµιας και συνεπώς τον κίνδυνο αιµορραγίας. Άλλος τρόπος να δράσουν επί της Vit K, είναι η κατανάλωση της ενδογενώς παραγόµενης από τη χλωρίδα του εντέρου, ειδικά σε ασθενείς που λαµβάνουν µη επαρκείς ποσότητες µε την τροφή. Σε ασθενείς που λαµβάνουν warfarin και θα χρειασθεί να πάρουν ένα ευρέως φάσµατος αντιβιοτικό, ίσως αντιµετωπίσουµε αυξηµένο κίνδυνο αιµορραγίας, που είναι άµεσα συνδεδεµένο µε την αύξηση του κλάσµατος χρόνου προθροµβίνης/INR (International Normalized Ratio) – PR/INR. Φάρµακο

Αλληλεπίδραση

Κλινικό αποτέλεσµα

Αντιµετώπιση

Albendazole

Η τροφή αυξάνει την απορρόφηση

Βελτίωση θεραπευτικού αποτελέσµατος

Να λαµβάνεται µε τροφή

Amoxicillin

Αυξηµένη αναποτελεσµατικότητα λόγω καθυστερηµένης γαστρικής κένωσης και οξύτητας

Πιθανή αποτυχία της θεραπείας και αυξηµένου κινδύνου µικροβιακής αντοχής

Να λαµβάνεταιµε άδειο στοµάχι

Ampicillin

Αυξηµένη αναποτελεσµατικότητα λόγω καθυστερηµένης γαστρικής κένωσης και οξύτητας

Πιθανή αποτυχία της θεραπείας και αυξηµένου κινδύνου µικροβιακής αντοχής

Να λαµβάνεταιµε άδειο στοµάχι

Amprenavir

Μικροθρεπτικά συστατικά – αυξηµένη απορρόφηση

Πιθανή αποτυχία της θεραπείας και αυξηµένου κινδύνου µικροβιακής αντοχής

Να λαµβάνεται µε άδειο στοµάχι. Να µην λαµβάνεται µε αντιόξινα και µε πολυβιταµίνες που περιέχουν Fe, Ca, Zn κ.ά.

Amprenavir

Αλκοόλ: ανταγωνισµός του µονοπατιού αλδεϋδο-διϋδρογενάση και της αλκοόλης

Αυξηµένος κίνδυνος προπυλενογλυκολικής τοξικότητας (σπασµοί, οξέωση, νεφρική ανεπάρκεια)

Αποφυγή λήψης αλκοόλ

177

233.244 KEF 16:

1

13/1/21

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

19:29

233

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (6-12 χρόνων)

Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζουµε τις εξής υποκατηγορίες: Α. ∆ιατροφή των παιδιών στη σχολική ηλικία Β. Αλληλεπίδραση φαρµάκων και τροφής στην

παιδική ηλικία

Α. ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΙ∆ΙΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Η σωστή και ισορροπηµένη διατροφή αποτελεί προϋπόθεση για τη σωστή νοητική, πνευµατική, σωµατική και ψυχική ανάπτυξη των παιδιών, ιδιαίτερα στη σχολική ηλικία, όπου οι διατροφικές συνήθειες του παιδιού επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες. Η παροχή ισορροπηµένου διαιτολογίου αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την ανάπτυξη των παιδιών στη σχολική τους ηλικία. Οι έρευνες δείχνουν ότι προσλαµβάνουν ικανοποιητικές ποσότητες από τα περισσότερα µικροθρεπτικά συστατικά, όπως βιταµίνες, σίδηρο, ασβέστιο κ.ά. Η ποσότητα λίπους, όµως, και απλών σακχάρων που καταναλώνουν είναι, συνήθως, µεγαλύτερη από τις διεθνείς συστάσεις, ενώ καταναλώνουν λιγότερα φρούτα, λαχανικά και φυτικές ίνες από τα επιθυµητά για καλή υγεία. Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών των παιδιών και η αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης κατά 7-11% τις τελευταίες δεκαετίες αναφέρεται σε αρκετές µελέτες. Η αλλαγή αυτή φαίνεται να είναι αποτέλεσµα της µεγαλύτερης κατανάλωσης υδατανθράκων, λιπών και προστιθέµενων γλυκαντικών ουσιών. Η αύξηση της κατανάλωσης «γρήγορου» - έτοιµου φαγητού, µε αποτέλεσµα την υψηλή θερµιδική πρόσληψη, εντοπίζεται, επίσης, από πολλούς ερευνητές. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία µελετών που αναφέρουν, από το 1977-1996, αύξηση κατά 30% της λήψης έτοιµου φαγητού από παιδιά ηλικίας 2-5 ετών και διπλασιασµό των οικογενειακών εξόδων για έτοιµο φαγητό, από το 1992-2002, µε δηµοφιλέστερα τα γεύµατα εκτός σπιτιού σε πιτσαρίες και fast food. Αυτές οι διατροφικές συνήθειες στην παιδική ηλικία αυξάνουν τον κίνδυνο για εµφάνιση ασθενειών στην ενήλικη ζωή, όπως, για παράδειγµα, των καρδιοαγγειακών νοσηµάτων, οστεοπόρωσης και ορισµένων µορφών καρκίνου. Οι ασθένειες αυτές είναι πιθανό να µπορούν να προληφθούν υιοθετώντας υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών, εξάλλου, διαµορφώνονται σε µεγάλο βαθµό κατά τη σχολική ηλικία και είναι σηµαντικό να συµβάλλουµε θετικά σε αυτό, γεγονός το οποίο επιχειρείται και στην παρούσα µελέτη.

233

233.244 KEF 16:

1

13/1/21

19:29

240

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΙ∆ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΟΥ - ΤΡΟΦΗΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ - ΦΑΡΜΑΚΑ

ΣΧΟΛΙΑ

ΑΣΘΜΑ Albuterol

Η χορήγηση καφεΐνης αυξάνει τις ανεπιθύµητες ενέργειες της albuterol

Theophylline

Η τροφή επάγει την απελευθέρωση του φαρµάκου

ΚΑΡ∆ΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Digoxin

Η απορρόφηση της digoxin µειώνεται µε τις τροφές υψηλές σε ίνες ή πηκτίνη

Hydralazine

Η συνεχής χρήση hydralazine ίσως προκαλέσει έλλειψη Vit B6

ΦΛΕΓΜΟΝΩ∆ΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ Sulfasalazine

Εξασθενεί την απορρόφηση του φολικού

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΩΝ Cyclosporine

Το Grapefruit juice αυξάνει τις συγκεντρώσεις της κυκλοσπορίνης

Το St. John’s Worth µειώνει τις συγκεντρώσεις κυκλοσπορίνης

Tacrolimus

Το Grapefruit juice αυξάνει τις συγκεντρώσεις του tacrolimus

ΕΠΙΛΗΨΙΑ

Phenobarbital

Υψηλές δόσιες Vit B6 µπορεί να µιεώσει την αποτελεσµατικότητα της phenobarbital Σε χρόνια χρήση µπορεί να απαιτηθούν αυξηµένες δόσεις φολικού

Phenyntoin

Υψηλές δόσεις φολικού ίσως µειώνουν τη βιοδιαθεσιµότητα της phenynoin

Valproic Acid

Οι απαιτήσεις για carnitine ίσως αυξηθούν

240

245.286 B KEF 17 .18:

1

17

13/1/21

19:31

245

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Εξετάζουµε τις παρακάτω υποκατηγορίες: A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ α. Εισαγωγή β. Βιολογικές και φυσιολογικές αλλαγές µε την πάροδο της ηλικίας γ. Προβλήµατα της τρίτης ηλικίας δ. ∆ιατροφή των ατόµων στην τρίτη ηλικία ε. ∆εδοµένα σε επίπεδο ενέργειας και µακροθρεπτικών συστατικών στ. ∆εδοµένα σε επίπεδο µικροθρεπτικών συστατικών ζ. ∆εδοµένα σε επίπεδο οµάδας τροφίµων B. ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ α. Καρδιαγγειακά νοσήµατα β. Κακοήθεις νεοπλασίες γ. Σακχαρώδης διαβήτης Γ. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ α. Πρωτεϊνο-θερµιδική δυσθρεψία β. Αναιµίες γ. Νευροεκφυλιστικές ασθένειες 1. Νοητική έκπτωση και άνοια 2. Νόσος Parkinson 3. Οστεοπόρωση 4. Σαρκοπενία 5. Ψυχική διάθεση και κατάθλιψη 6. Καταρράκτης και εκφύλιση ωχράς κηλίδας 7. ∆υσκοιλιότητα ∆. ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ - ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

245

245.286 B KEF 17 .18:

1

13/1/21

19:31

255

Βιταµίνη D: Η πρόσληψη είναι χαµηλότερη των συστάσεων για όλες τις ηλικιακές οµάδες, συµπεριλαµβανοµένων των ηλικιωµένων, άνδρες: 3,3 µg/ηµέρα και γυναίκες: 2,3 µg/ηµέρα. Τιµή αναφοράς:10 µg. Βιταµίνη Ε: Η πρόσληψη είναι στα συνιστώµενα επίπεδα, άνδρες: 20 mg/ηµέρα και γυναίκες: 14,6 mg/ηµέρα, και είναι όµοια για τους ηλικιωµένους και τους ενήλικες. Βιταµίνη Β1 (θειαµίνη): Οι άνδρες προσλαµβάνουν 1,2 mg/ηµέρα, ενώ οι γυναίκες 0,9 mg/ηµέρα, δηλαδή καλύπτεται η συνιστώµενη πρόσληψη και για τα δύο φύλα. Οι άνδρες παρουσιάζουν σταδιακή µείωση µε την ηλικία. Τιµές αναφοράς: άνδρες: 1,1 mg, γυναίκες: 0,9 mg. Βιταµίνη Β2 (ριβοφλαβίνη): Οι άνδρες προσλαµβάνουν 1,5 mg/ηµέρα και οι γυναίκες 1,2 mg/ηµέρα, δηλαδή δεν καλύπτεται η συνιστώµενη πρόσληψη και στα δύο φύλα. Η πρόσληψη είναι, επίσης, χαµηλότερη στους ηλικιωµένους σε σχέση µε την πρόσληψη στους ενήλικες. Τιµές αναφοράς: άνδρες: 1,6 mg, γυναίκες: 1,3 mg. Βιταµίνη Β6 (πυριδοξίνη): Οι ηλικιωµένοι καλύπτουν τις προτεινόµενες συστάσεις, άνδρες: 1,7 mg/ηµέρα και γυναίκες: 1,3 mg/ηµέρα. H πρόσληψη είναι χαµηλότερη στους ηλικιωµένους σε σχέση µε τους ενήλικες. Τιµές αναφοράς: άνδρες: 1,5 mg, γυναίκες: 1,1 mg Βιταµίνη Β12 (κοβαλαµίνη): Οι ηλικιωµένοι καλύπτουν τις προτεινόµενες συστάσεις, άνδρες: 5,3 µg/ηµέρα και γυναίκες: 4 µg/ηµέρα. H πρόσληψη είναι χαµηλότερη στους ηλικιωµένους σε σχέση µε τους ενήλικες. Τιµή αναφοράς: 1,4 µg. Βιταµίνη C: Οι ηλικιωµένοι καταναλώνουν επαρκή ποσότητα άνδρες: 117 mg/ηµέρα και γυναίκες: 100 mg/ηµέρα. Η πρόσληψη αυξάνει µε την ηλικία (µέχρι και τα 65 έτη, όπου αρχίζει να µειώνεται) στους άνδρες και είναι υψηλότερη στις ενήλικες γυναίκες σε σχέση µε τις ηλικιωµένες, µε όµοια επίπεδα πρόσληψης για όλες τις ηλικιακές οµάδες. Τιµή αναφοράς: 45 mg.

Ανόργανα στοιχεία Όσον αφορά στην πρόσληψη ανόργανων στοιχείων για τα άτοµα 65 ετών και άνω στην Ελλάδα, προκύπτουν τα παρακάτω: Ασβέστιο: Για την ηλικιακή οµάδα των 65-74 ετών, τόσο οι άνδρες (1.085 mg/ηµέρα) όσο και οι γυναίκες (840 mg/ηµέρα) παρουσίασαν επαρκή κατανάλωση ασβεστίου. Στους ενήλικες η πρόσληψη ήταν υψηλότερη σε σχέση µε τους ηλικιωµένους. Τιµή αναφοράς: 700 mg Φώσφορος: Η πρόσληψη υπερκάλυψε τις συνιστώµενες τιµές και για τα δύο φύλα (άνδρες: 1.813 mg/ηµέρα και γυναίκες: 1.311 mg/ηµέρα). Τιµή αναφοράς: 550 mg.

Mαγνήσιο: Η πρόσληψη ήταν εντός των συνιστώµενων επιπέδων (άνδρες: 335 mg/ηµέρα και γυναίκες: 241 mg/ηµέρα). Τιµές αναφοράς: άνδρες: 300 mg, γυναίκες: 270 mg. Σίδηρος: Η πρόσληψη ξεπέρασε τις συνιστώµενες προσλήψεις (άνδρες: 17,4 mg/ηµέρα και γυναίκες: 12,3 mg/ηµέρα). Τιµή αναφοράς: 8,7 mg. Κάλιο: Η πρόσληψη ήταν εντός των συνιστώµενων επιπέδων (άνδρες: 3.306 mg/ηµέρα, γυναίκες: 2.474 mg/ηµέρα). Τιµή αναφοράς: 3.500 mg. Με βάση τα παραπάνω δεδοµένα σχετικά µε την πρόσληψη µικροθρεπτικών συστατικών και την αξιο-

255

245.286 B KEF 17 .18:

Β ΕΝΟΤΗΤΑ

1

13/1/21

19:32

257

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

α. Καρδιαγγειακά νοσήµατα Η υγιεινή διατροφή είναι σηµαντική για την πρόληψη πολλών χρόνιων νοσηµάτων που εµφανίζονται µετά τη µέση ηλικία. Η διατροφή που παρέχει τις απαραίτητες ποσότητες ενέργειας και θρεπτικών συστατικών µπορεί να διατηρήσει ή να βελτιώσει τη διατροφική κατάσταση του ατόµου, να µειώσει τη νοσηρότητά του και να αυξήσει το προσδόκιµο επιβίωσης. Η υγιεινή διατροφή είναι σηµαντική σε όλα τα στάδια του κύκλου της ζωής, εποµένως, και στα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας, καθώς η συµµόρφωση µε τις διατροφικές συστάσεις και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής µπορούν να συµβάλλουν σηµαντικά στην υγεία, την ποιότητα ζωής, την αυτονοµία και την ανεξαρτησία. Ωστόσο, θα πρέπει πάντοτε να λαµβάνονται υπ’ όψιν οι εξατοµικευµένες ανάγκες, οι προτιµήσεις, οι πεποιθήσεις, οι ιδιαιτερότητες, καθώς και οι προσδοκίες των ατόµων. Στις αναπτυγµένες χώρες, τα χρόνια (µη µεταδιδόµενα) νοσήµατα, και συγκεκριµένα τα καρδιαγγειακά νοσήµατα (κυρίως η στεφανιαία νόσος και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια), οι κακοήθεις νεοπλασίες και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αποτελούν την κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιµότητας του πληθυσµού. Οι διατροφικές συνήθειες και το επίπεδο σωµατικής δραστηριότητας σχετίζονται είτε ευεργετικά είτε επιβαρυντικά µε την εµφάνιση των νοσηµάτων αυτών, αποτελώντας δύο από τους κύριους παράγοντες κινδύνου που µπορούν να τροποποιήσουν τη συχνότητά τους. Όσον αφορά στη χώρα µας, οι µελέτες που πραγµατοποιήθηκαν για τα άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω σχετικά µε τη διατροφή, στηρίχθηκαν στην εφαρµογή της µεσογειακής διατροφής. Τα καρδιαγγειακά νοσήµατα αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου παγκοσµίως. Σύµφωνα µε τα δεδοµένα του ΠΟΥ, ο αριθµός των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήµατα ξεπέρασε τα 17 εκατοµµύρια το 2008, αντιπροσωπεύοντας το 30% όλων των αιτιών θανάτου παγκοσµίως. Επιπλέον, εκτιµάται ότι, µέχρι το 2030, ο αριθµός των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήµατα (κυρίως από στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο) θα ανέλθει σε 23 εκατοµµύρια, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι οι χαµηλού και µεσαίου εισοδήµατος χώρες πλήττονται περισσότερο.

257

245.286 B KEF 17 .18:

∆ ΕΝΟΤΗΤΑ

1

13/1/21

19:32

271

ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ - ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Ό

πως αναφέρθηκε και στο πρώτο µέρος του Κεφαλαίου, τα ποσοστά υποδιατροφής στους ηλικιωµένους είναι αυξηµένα και το ποσοστό νοσηρότητας και θανάτων αυξηµένο, εξαιτίας αυτής της κατάστασης. Και στο επίπεδο της έλλειψης πρωτεϊνών και στη µη καλή ενυδάτωση και στην έλλειψη βιταµινών, όπως η πυριδοξίνη, η κοβαλαµίνη, η καλσιφερόλη, το φολικό οξύ, και των µεταλλικών στοιχείων, όπως το ασβέστιο, το µαγνήσιο και ο ψευδάργυρος. Αυτές οι διαιτητικές ελλείψεις µπορεί να είναι αποτέλεσµα µειωµένης πρόσληψης τροφής, µειωµένης απορρόφησης, µεταβολισµού, απέκκρισης. Άλλες αιτίες µπορεί να είναι κοινωνικές, ψυχολογικές ή φαρµακευτικές. Οι φαρµακευτικές αιτίες επάγουν ανορεξία, δυσαπορρόφηση, υπερµεταβολισµό. Οι µεταβολές που προκαλούν φαρµακευτικές θεραπείες περιγράφονται στον παρακάτω πίνακα.

O αλκοολισµός είναι ένα σηµαντικό πρόβληµα που συναντάµε συχνά στους ηλικιωµένους. Σχετίζεται µε πολλά και σηµαντικά προβλήµατα, όπως οι ηπατικές παθήσεις, αλκοολική άνοια, νευροπάθεια, κατάθλιψη, άϋπνία, απώλεια της ερωτικής διάθεσης, διαταραχές σπασµών, ακράτεια, διάρροια, µυοπάθεια, καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, κατάγµατα. Επηρεάζει την πρόσληψη τροφής και θρεπτικών συστατικών, επηρεάσει τον λιπιδικό µεταβολισµό και επιδρά σηµαντικά στη φαρµακευτική θεραπεία.

Η νικοτίνη είναι το πιό διαδεδοµένο και το πιο συχνά χρησιµοποιούµενο «φάρµακο», λόγω του ότι χρησιµοποιείται ως διαιτητικό συµπλήρωµα, ως διεγερτικό του ΚΝΣ. Θεωρείται ασφαλές, αλλά όταν χρησιµοποιείται σε υπερβολικές ποσότητες µπορεί να συσχετισθεί µε τοξικότητα. Μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, τρόµο, σπασµούς, µειωµένη όρεξη, πονοκεφάλους, κυνάγχη και αίσθηµα παλµών. Φαρµακοκινητικά και φαρµακοδυναµικά η caffeine αλληλεπιδρά µε πολλές φαρµακευτικές θεραπείες. Αρχικά, µεταβολίζεται από το CYP1A2 ισοένζυµο. Μπορεί να αλληλεπιδράσει µε διουρητικά και κορτικοστεροειδή και να προκαλέσει υποκαλιαιµία, να αυξήσει τις γαστρεντερικές διαταραχές µε κορτικοστεροειδή, NSAIDs και αλκοόλ, που µπορούν να αλλάξουν και την όρεξη. Επίσης, να αλληλεπιδράσει µε άλλα διεγερτικά του ΚΝΣ, όπως η theophylline, οι β-αγωνιστές, τα αποσυµφορητικά που επηρεάζουν την όρεξη. Το Grapefruit juice θα πρέπει οι ηλικιωµένοι να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στη χρήση του, καθώς λαµβάνουν σχετικές αγωγές µε πολύ σηµαντικές αλληλεπιδράσεις. Το grapefruit juice είναι ένας αναστολέας του CYP3A4 εντερικού ισοενζύµου, αλλά όχι του ηπατικού. Έτσι αλληλεπιδρά µε θεραπείες, που υπόκεινται σε µεταβολισµό από το CYP3A4 στο λεπτό έντερο. Το grapefruit juice αυξάνει την AUC. ∆εν έχει επίδραση σε ενέσιµες θεραπείες. Έτσι, µπορεί να επηρεάσει θεραπείες, όπως µε κυκλοσπορίνη, αναστολείς ιόντων ασβεστίου της dihydropyridine, αναστολείς της HMG-Co reductase και πλήθος άλλων. Με τη χρήση της Warfarin οι ηλικιωµένοι είναι περισσότεροι ευαίσθητοι απ’ ό,τι οι πιο νέοι ασθενείς. Έτσι θα χρειασθούν χαµηλότερες δόσεις warfarin. Η warfarin, εξάλλου, είναι γνωστό ότι αλληλεπιδρά µε πλήθος θεραπειών και τροφών, γι’ αυτό οι ηλικιωµένοι θα πρέπει να είναι ενήµεροι µε αυτές, λόγω επίδραση στο INR. Η warfarin αναστέλλει τους εξαρτώµενους από τη Vit K θροµβινικούς παράγοντες και έτσι πλούσιες τροφές σε Vit K, όπως πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ζωµοί λαχανικών, σαλάτες, θα πρέπει να λαµβάνονται υπ’ όψιν. Πρόσφατα αναγνωρίσθηκε ότι η warfarin αλληλεπιδρά µε την Vit E, το gingko, το ginseng, το σκόρδο, έχοντας ως αποτέλεσµα την αύξηση του INR. H phenyntoin µε τις τροφές µπορεί να αλληλεπιδράσει και να επηρεάσει τις συγκεντρώσεις στο πλάσµα και συνεπώς την ασφάλεια και την αποτελεσµατικότητα του φαρµάκου. Είναι γνωστό και το έχουµε εξετάσει λεπτοµερώς σε προηγούµενο κεφάλαιο, η µείωση του φολικού οξέος µε τη χρήση της phenyntoin. Οι αναστολείς ΜΑΟ επιδρούν σε τροφές που περιέχουν τυραµίνη, µία αµίνη εν γένει. Η συγχορήγηση οδηγεί σε συγκέντρωση αυτών των αµινών, που έχει ως αποτέλεσµα αύξηση της πίεσης και υπερτασική κρίση. Τέτοιες τροφές είναι τα τυριά, κρασιά, σοκολάτες και αλλαντικά.

271

245.286 B KEF 17 .18:

18

1

13/1/21

19:32

278

ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ε

ίναι αβέβαιο αν υπάρχει αλληλεπίδραση µεταξύ εµβολίων και συµπληρωµάτων διατροφής και εάν αυτή η σχέση µπορεί να είναι ωφέλιµη ή επιβλαβής. Πρόσφατα, αναφέρθηκε από το Journal of Nutrition µία επιβλαβής αλληλεπίδραση µεταξύ Vit A και του εµβολίου διφθερίτιδας – τετάνου – κοκκύτη σε παιδί. Με αφορµή κάποια τέτοια περιστατικά, έγινε µία ανάλυση αλληλεπιδράσεων µεταξύ διατροφής και την ανταπόκριση των εµβολίων σε παιδιά. ∆εδοµένης της απουσίας στοιχείων για πολλά διατροφικά στοιχεία, η ανάλυση εστιάστηκε στις ενέργειες των πρωτεϊνών, στις Vit A και D, στον σίδηρο (iron) και τον ψευδάργυρο (Zn). Η ανάλυση έδειξε ότι ο υποσιτισµός έχει µικρή έως µηδαµινή επίδραση στα εµβόλια. Ένδειξη για καθορισµένα παρεπόµενα αποτελέσµατα των µικροδιαιτητικών συµπληρωµάτων διατροφής τη στιγµή του εµβολιασµού είναι, επίσης, αδύναµη. Μία καθορισµένη εξέταση των ανοσολογικών µηχανισµών εµπλέκεται σε δυναµικές αλληλεπιδράσεις, και νέες µεθοδολογίες απαιτούνται για να γίνει σαφής η επιβλαβής αλληλεπίδραση µεταξύ Vit A και εµβολίου διφθερίτιδας – τετάνου – κοκκύτη, που πρόσφατα αναφέρθηκε αλλά δεν έχει αποδειχθεί.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανοσοποίηση και η βελτιωµένη διατροφή είναι οι παράγοντες-κλειδιά για την παιδική θνησιµότητα. Τεράστια βήµατα έχουν γίνει, τις τελευταίες δεκαετίες, καί τα παγκόσµια επίπεδα ανοσοποίησης έχουν αυξηθεί από < 20%, το 1970, σε > 70%, σήµερα. Το 2006, το εθνικό επίπεδο κάλυψης της ιλαράς, διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη και αιµόφιλου influenza typ b (Hib) έφθασαν το 80% σε 68 προηγµένες χώρες. Ο ΠΟΥ υποστηρίζει ότι ο εµβολιασµός σώζει τη ζωή σε τουλάχιστον 3 εκατοµµύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, ενώ προστατεύει από παθήσεις πολλούς περισσότερους. Ωστόσο, σε αναπτυσσόµενες χώρες, εκατοµµύρια παιδιά και έγκυες παραµένουν χωρίς τους βασικούς εµβολιασµούς. Σε αντίθεση µε τους εµβολιασµούς, ο υποσιτισµός είναι ένα πρόβληµα που δεν έχει βρει λύση και σ’ αυτόν οφείλεται το 1/3 των θανάτων για παιδιά κάτω των 5 ετών. Περίπου 3,5 εκατοµµύρια θάνατοι παιδιών κάθε χρόνο. Έχει αναγνωρισθεί ότι έχει µεγάλη δυναµική η άποψη για τη µείωση της παιδικής θνησιµότητας, του θηλασµού και της αναπλήρωσης µε µικροδιαιτητικά συµπληρώµατα - κλειδιά, συµπεριλαµβανοµένης της Vit A και του Zn.

278

245.286 B KEF 17 .18:

1

13/1/21

19:32

280

Α Ν ΤΑ Π Ο Κ Ρ Ι Σ Η Ε Μ Β Ο Λ Ι Ο Υ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Π ΟΥ Ε Π ΗΡ Ε ΑΖ Ο ΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Πρόωρη γέννηση Εποχή χορήγησης Θηλασµός Παχυσαρκία

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ∆ΥΝΗΤΙΚΑ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Φύλλο Εθνικά και γενετικά χαρακτηριστικά Μολυσµατικές παθήσεις

280

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ∆ΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Προηγούµενη έκθεση (υποκλινικές λοιµώξεις, διασταυρούµενα αντιγόνα) Ηλικία Παράγοντες σχετιζόµενοι µε το εµβόλιο (τύπος, δόση, οδός χορήγησης) Ψυχολογικοί παράγοντες Κάπνισµα Έκθεση σε ακτινοβολία UV

287.311 KEF 19:

1

13/1/21

19

19:38

287

∆ΙΑΤΡΟΦΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΟΓΕΝΩΜΙΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΕΤΙΚΗ – ΦΑΡΜΑΚΟΓΟΝΙ∆ΙΩΜΑΤΙΚΗ Τα φάρµακα µέχρι σήµερα χρησιµοποιήθηκαν επιτυχηµένα για να θεραπεύσουν ή να ελέγξουν παθήσεις από την υπέρταση έως την πάθηση του AIDS µε µεγάλες διαφορές στην ανταπόκριση της φαρµακευτικής θεραπείας. Αυτές οι διαφορές µπορούν να καταταχτούν από απειλητικές για τη ζωή ανεπιθύµητες ενέργειες µέχρι εξίσου σοβαρές µειώσεις της θεραπευτικής αποτελεσµατικότητας. Πολλοί παράγοντες µπορεί να επηρεάσουν το φαινότυπο της φαρµακευτικής ανταπόκρισης όπως η ηλικία, το φύλο, η υποκείµενη πάθηση αλλά και γενετικές διαφορές παίζουν επίσης σπουδαίο ρόλο. Προσωπικές διαφοροποιήσεις στα γονίδια που κωδικοποιούν φαρµακευτικούς στόχους, µεταφορείς φαρµάκων ή ένζυµα που καταλύουν το µεταβολισµό φαρµάκων µπορεί να επηρεάσουν την επιτυχία ή αποτυχία της φαρµακευτικής θεραπείας. Φαρµακογενετική είναι η µελέτη του ρόλου της κληρονοµικότητας στη διαφοροποίηση στη φαρµακευτική ανταπόκριση. Η µοριακή φαρµακολογία είχε αποτέλεσµα στην εξέλιξη της φαρµακογενετικής µέσα στη φαρµακογονιδιωµατική. Η υπόσχεση της φαρµακογενετικής – φαρµακογονιδιωµατικής είναι η πιθανότητα να γνωρίσουµε την αλληλουχία των αµινοξέων του DNA του ασθενή, µεγιστοποιώντας την αποτελεσµατικότητα του φαρµάκου στοχεύοντας σε φάρµακα µόνο γι’ αυτόν τον ασθενή, ενώ την ίδια ώρα να µειώνουµε τη συχνότητα ή πιθανότητα ανεπιθύµητων ενεργειών.

ΓΟΝΙ∆ΙΩΜΑΤΙΚΗ ∆ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΓΟΝΙ∆ΙΩΜΑΤΙΚΗ Το ανθρώπινο γονιδίωµα περιέχει τουλάχιστον τρία δισεκατοµµύρια νουκλεοτίδια. Πρόσφατες εκτιµήσεις υπολογίζουν το ανθρώπινο γονιδίωµα σε 25-40000 γονίδια, τα οποία µπορούν να κωδικοποιήσουν 100000 ή περισσότερες πρωτεϊνες. Ανάµεσα σε δύο ανθρώπους η διαφορά είναι σ’ ένα νουκλεοτίδιο σε κάθε 1000 στο γονιδίωµά τους, µε µία συνολική διαφορά περίπου 3 εκατοµµυρίων ζευγαριών νουκλεοτιδίων. Αυτό καλείται µονός νουκελοτιδικός πολυµορφισµός (SNPs), στον οποίο ένα νουκλεοτίδιο ανταλλάσσεται σε ένα άλλο σε µία συγκεκριµένη θέση. SNPs και άλλες διαφορές στην αλληλουχία του DNA µπορεί να συµβούν οπουδήποτε στο γονιδίωµα, στις περιοχές κωδικοποίησης, ή όχι. Αν µία SNP αλλάζει τα κωδικοποιηµένα αµινοξέα αυτό καλείται µη συνώνυµη κωδικοποίηση SNP(cSNP). Οι διαφορές στην αλληλουχία των αµινοξέων περιλαµβάνουν εισαγωγές, απώλειες, παρουσία επιπλέον γενετικού υλικού στο γονιδίωµα, µερικές φορές ενός ή µερικών νουκλεοτιδίων ή µεγαλύτερου τµήµατος DNA στο οποίο περιλαµβάνονται πολλά γονίδια. Λειτουργικά σηµαντικές διαφορές αλληλουχίας του DNA συµβαίνουν µέσα στα γονίδια ή µέσα στις κωδικοποιηµένες αλληλουχίες τους ή µέσα στους ενισχυτές καταλυτών ή στους επαυξητές, στις θέσεις συγκόλλησης ή άλλες αλληλουχίες που ελέγχουν τη γονιδιακή µεταγραφή ή τη σταθερότητα του mRNA. Αυτές οι διαφορές συνιστούν τη γενετική ιδιαιτερότητα κάθε ανθρώπου, η οποία επηρεάζει την ανταπόκριση στη φαρµακευτική θεραπεία. Αυτή η διαπίστωση γέννησε την επιστήµη της φαρµακογενετικής, που εµπλέκει φαρµακοκινητικές παραµέτρους που επηρεάζουν τη συγκέντρωση του φαρµάκου στους στόχους του. Επίσης, φαρµακοκινητικές παράµετροι επηρεάζονται.

ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΑ ΕΝΖΥΜΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Κληρονοµική διαφοροποίηση στα ένζυµα που καταλύουν το φαρµακευτικό µεταβολισµό είναι ο πιο συχνός παράγοντας υπεύθυνος για φαρµακογενετική διαφοροποίηση. Υπάρχουν δύο µεγάλες κατηγορίες ενζύµων που µεταβολίζουν φάρµακα. Αυτά που καταλύουν τη φάση Ι αντιδράσεων (οξειδοαναγωγικές)

287

287.311 KEF 19:

1

13/1/21

19:38

293

3. ∆ΙΑΤΡΟΦΟΓΕΝΕΤΙΚΗ – ∆ΙΑΤΡΟΦΟΓΕΝΩΜΙΚΗ Ο όρος ∆ιατροφογενωµική µπορεί να ορισθεί ως η µελέτη του τρόπου επηρεασµού των γονιδίων µας από τη διατροφή και το αντίστροφο. Όπως προαναφέρθηκε και στις δύο προηγούµενες κατηγορίες της φαρµακογονιδιωµατικής και της εξατοµικευµένης φαρµακευτικής θεραπείας, που εξετάζουν τη σχέση γονιδιώµατος και διάθεσης των φαρµάκων, η διατροφογενωµική εξετάζει τις διατροφικές συνήθειες του ατόµου, τον µεταβολισµό του, τις ατοµικές προδιαθέσεις και το περιβάλλον που ζει. Εντοπίζει τις γενετικές παραλλαγές που θα µπορούσαν να αλληλεπιδράσουν µε στοιχεία των τροφών και εν γένει τροφές. Είναι κοινό µυστικό πως κάθε άτοµο ανταποκρίνεται διαφορετικά στη λήψη καφέ, ψωµιού, γάλακτος, λακτόζης, γλουτένης, όπως και σε πολλά άλλα ιχνοστοιχεία που βρίσκονται στις τροφές. Η λήψη, λοιπόν, τροφών, σε συνδυασµό µε άλλες τροφές, θρεπτικά συστατικά, φάρµακα, βότανα, συµπληρώµατα διατροφής, µπορεί να επηρεάσουν τη γονιδιακή έκφραση και να εµποδίσουν την εκδήλωση παθήσεων ή να θεραπεύσουν συνεργικά µε τη λήψη και της κατάλληλης φαρµακευτικής θεραπείας. Αν λάβουµε υπ’ όψιν µερικά παραδείγµατα των γονιδίων που εξετάζονται για θεµελιώδεις διαδικασίες του οργανισµού, θα αναφέραµε τη σπουδαιότητα εξέτασης των γονιδίων που συνδέονται µε το φυλλικό οξύ καί τον έλεγχο της οµοκυστεΐνης στη µετατροπή της σε αβλαβές µόριο. Όταν η οµοκυστεΐνη συσσωρεύεται στον οργανισµό, προκαλεί σοβαρές καρδιαγγειακές δυσλειτουργίες. Το ένζυµο που καταλύει αυτή τη µετατροπή κωδικοποιείται από το γονίδιο MHTFR. Μετά τη διενέργεια των τεστ, όποιος έχει µία λιγότερο αποδοτική παραλλαγή του συγκεκριµένου γονιδίου, του προτείνεται η λήψη φυλλικού οξέος ώστε να αποτραπεί η συσσώρευση οµοκυστεΐνης στο αίµα και η πιθανότητα µιας καρδιαγγειακής βλάβης. Το γονίδιο SoD2 καταπολεµά τις ελεύθερες ρίζες. Κάθε παραλλαγή αυτού του γονιδίου έχει σαν αποτέλεσµα µικρότερη αντιοξειδωτική δράση και έτσι τα άτοµα αυτά θα πρέπει να λαµβάνουν αντιοξειδωτικά και βιταµίνες. Το γονίδιο της IL-6, όπως και άλλα παρόµοια γονίδια, εµπλέκονται στη διαδικασία της φλεγµονής όταν βρίσκονται σε άτοµα µε διάφορες παραλλαγές, τους συστήνεται η λήψη ωµέγα-3. Η χρήση της εξατοµικευµένης Ιατρικής συνίσταται σε ασθενείς υπέρβαρους που θέλουν να διατηρήσουν τα κιλά που χάνουν από µία δίαιτα, αλλά και σε όσους θέλουν να βελτιώσουν τα επίπεδα της υγείας ή την πρόληψη εµφάνισης ασθενειών, ξεκινώντας από τον ατοµικό γενότυπο. Αυτά καθορίσθηκαν σε κάποιες βασικές αρχές που παρουσιάζονται παρακάτω: 1.

Η διατροφή µπορεί να καταστεί ένας σοβαρός παράγοντας κινδύνου για την πρόληψη, θεραπεία και αποκατάσταση πολλών παθήσεων.

2.

Οι χηµικές ενώσεις, τα έκδοχα, συντηρητικά και άλλα, που περιέχονται στη διατροφή, µπορεί να επηρεάσουν άµεσα ή έµµεσα τη δοµή και την έκφραση των γονιδίων.

3.

Ο ατοµικός γονότυπος µπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στην ισορροπία υγείας – ασθένειας.

4.

Η εξατοµικευµένη διατροφή µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την πρόληψη, βελτίωση ή θεραπεία χρόνιων ή µη παθήσεων.

Τα γονίδια που αποτελούν το γονότυπό µας είναι µοναδικά για τον καθένα µας και οι πληροφορίες τους εκφράζουν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, αλλά και την εκδήλωση ενός χαρακτηριστικού ή µιας ιδιαιτερότητας. Υπάρχουν γονίδια που µπορεί να επηρεάσουν την εξέλιξη της υγείας, την παχυσαρκία, τη γήρανση, τις φυσικές δυνατότητες και αντοχές ενός οργανισµού. Τα γονίδια φαίνεται να συµβάλλουν κατά 40-80% στην εµφάνιση χρόνιων πολυπαραγοντικών νόσων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, η υπερλιπιδαιµία, η οστεοπόρωση, η θρόµβωση, ο καρκίνος, η πρόωρη γήρανση, οι αθλητικές επιδόσεις. Η διατροφογενωµική εξετάζει, επίσης, γονίδια που σχετίζονται µε βιολογικές λειτουργίες, την αίσθηση πείνας και κορεσµού, το θερµιδικό ενεργειακό ισοζύγιο, τη λιπογένεση, τη θερµογένεση, την ικανότητα αποτοξίνωσης, αντιοξείδωσης, τον µεταβολισµό λιπιδίων και χοληστερόλης.

293

287.311 KEF 19:

1

13/1/21

19:38

298

Ερµηνεία αποτελεσµάτων και συστάσεις

Άσκηση και έλεγχος βάρους Υψηλός κίνδυνος αντίστασης στην απώλεια βάρους κατά την τακτική σωµατική άσκηση, λόγω µειωµένης ικανότητας χρήσης αποθεµάτων λίπους σώµατος. Συστάσεις: Είναι σηµαντικό να συνεχίσουµε να κάνουµε τακτική σωµατική άσκηση προσαρµοσµένη στην ηλικία και την κατάσταση κάθε ατόµου και αυτό θα κινητοποιήσει τις λιπώδεις εναποθέσεις και θα επιτύχει και θα διατηρήσει ένα υγιές βάρος. Συνίσταται να κάνουµε σωµατική άσκηση υπό την επίβλεψη ενός επαγγελµατία για να επιτύχουµε τους επιθυµητούς στόχους και να αποφύγετε τραυµατισµούς. Ρύθµιση της όρεξης ∆εν υπάρχει αυξηµένος κίνδυνος κακής ρύθµισης της όρεξης. Αίσθηση κορεσµού ∆εν υπάρχει αυξηµένος κίνδυνος να παρουσιάσουµε µία µειωµένη αίσθηση κορεσµού. Προτίµηση στα λιπαρά τρόφιµα ∆εν υπάρχει αυξηµένος κίνδυνος ύπαρξης προτίµησης για τρόφιµα µε υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος.

∆ιατροφική δυσανεξία Τις τελευταίες δεκαετίες, τα ποσοστά τροφικών αλλεργιών και δυσανεξίας έχουν αυξηθεί σηµαντικά στον πληθυσµό. Η τροφική δυσανεξία προκαλεί ανεπιθύµητη αντίδραση του οργανισµού σε ένα συγκεκριµένο είδος τροφής, πράγµα που σηµαίνει ότι το άτοµο δεν είναι σε θέση να αφοµοιώσει και να µεταβολίσει το φαγητό. Ωστόσο, ποτέ δεν περιλαµβάνει µηχανισµό ανοσολογικής άµυνας. Η δυσανεξία στη λακτόζη και τη γλουτένη (κοιλιοκάκη) είναι οι συνηθέστεροι τύποι που παρατηρούνται.

∆υσανεξία στη γλουτένη Υψηλός κίνδυνος δυσανεξίας στη γλουτένη. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι αυτό δεν σηµαίνει ότι η κατάσταση θα αναπτυχθεί. Συστάσεις: Εάν έχουµε συµπτώµατα κοιλιοκάκης, θα πρέπει να δούµε έναν γιατρό για ιατρικές εξετάσεις για να επιβεβαιώσουµε τη διάγνωση. Αν επιβεβαιωθεί, πρέπει να ακολουθήσουµε µία δίαιτα απαλλαγµένη από όλα τα προϊόντα που περιέχουν σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι και βρώµη, καθώς και όλα τα προϊόντα που χρησιµοποιούν αυτούς τους κόκκους, όπως ψωµί, ζυµαρικά, αλεύρι, κέικ, γλυκά και άµυλο, µεταξύ άλλων. ∆υσανεξία στη λακτόζη Υψηλός κίνδυνος δυσανεξίας στη λακτόζη. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι αυτό δεν σηµαίνει ότι η κατάσταση θα αναπτυχθεί. Συστάσεις: Τα συµπτώµατα της δυσανεξίας στη λακτόζη µπορεί να συγχέονται µε άλλες καταστάσεις, οπότε είναι σηµαντικό να δούµε έναν ειδικό εάν εµφανίσουµε τέτοια συµπτώµατα µετά από κατανάλωση γάλακτος ή γαλακτοκοµικών προϊόντων. Τα συµπτώµατα µπορούν να ελεγχθούν κάνοντας αλλαγές στη διατροφή µας. Σε ορισµένες περιπτώσεις, δεν είναι απαραίτητο να εξαλειφθεί εξ ολοκλήρου το γάλα και τα γαλακτοκοµικά προϊόντα, καθώς ορισµένα µπορούν να γίνουν ανεκτά σε µικρές ποσότητες. Υπάρχουν, επίσης, ορισµένα προϊόντα που βοηθούν στην πέψη της λακτόζης, όπως το γάλα και γαλακτοκοµικά προϊόντα χωρίς λακτόζη και προϊόντα χαµηλής λακτόζης που περιέχουν τα ίδια θρεπτικά συστατικά µε τις κανονικές εκδοχές τους. Σε περίπτωση που χρειασθεί να µειώσουµε την κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκοµικών προϊόντων, οι οποίες είναι οι πιο συνηθισµένες πηγές ασβεστίου, πρέπει να αυξήσουµε την κατανάλωσή µας από άλλα τρόφιµα που περιέχουν σηµαντικές ποσότητες αυτού του µετάλλου µαζί µε άλλα που περιέχουν βιταµίνη D, για να το απορροφήσουµε σωστά. Λιπίδια Μέτριος κίνδυνος αύξησης βάρους µε δίαιτες µε υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Συστάσεις: Για να διατηρηθεί µία σωστή κατάσταση υγείας είναι απαραίτητο να τρώµε επαρκείς ποσότητες διαιτητικού λίπους. Οι συνιστώµενες ηµερήσιες ποσότητες λιπιδίων ποικίλλουν ανάλογα µε διάφορους παράγοντες (φύλο, ηλικία, βαθµός σωµατικής δραστηριότητας κ.λπ.) και για τον λόγο αυτό είναι σκόπιµο να δούµε έναν διατροφολόγο. Κορεσµένα λιπαρά οξέα Υψηλός κίνδυνος αύξησης βάρους µε δίαιτες πλούσιες σε κορεσµένα λιπαρά οξέα. Συστάσεις: ∆ιαβάζουµε τις διατροφικές ετικέτες στα τρόφιµα για να ελέγχουµε την ποσότητα των κορεσµένων και ακόρεστων λιπαρών που περιέχουν, για να κάνουµε καλύτερες επιλογές (υψηλότερη αναλογία των

298

312.336 KEF 20:

1

13/1/21

20

21:17

312

ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Β. Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΝΕΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Γ. ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ COVID-19 ∆. ΓΕΝΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι κορονοϊοί ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του ’60 και αποτελούν µία µεγάλη οικογένεια RNA-ιών µε πρωτεϊνικό περίβληµα. Πρόκειται για ιούς που το γενετικό υλικό τους είναι µονόκλωνο RNA θετικής πολικότητας. Ο κορονοϊός δεν έχει οργανίδια για τον πολλαπλασιασµό του, αλλά ούτε και για τη βιοσύνθεση πρωτεϊνών και, ως εκ τούτου, χρησιµοποιεί οργανίδια (τα ριβοσώµατα) του ανθρώπινου κυττάρου. Συµπεριφέρεται, δηλαδή, ως εισβολέας, χρησιµοποιώντας όλα τα οργανίδια του κυττάρου, για να πολλαπλασιαθεί µέχρι εξαντλήσεως του κυττάρου/ανθρώπου. Το RNA του κορονοϊού δεν εισχωρεί στο DNA των κυττάρων. Ο κορονοϊός SARS-CoV-2 προκαλεί σοβαρό οξύ Αναπνευστικό Σύνδροµο (ARDS). Ουσιαστικά, πρόκειται για µία αλυσίδα µορίων που δεν κατάφερε να φθάσει στο στάδιο της αυτόνοµης ζωής. Ο ιός είναι λιγότερο θανατηφόρος από άλλους κορονοϊούς, αλλά περισσότερο µολυσµατικός, συµπεριλαµβανοµένων και των κορονοϊών της εποχικής γρίππης. Μεταδίδεται και από ασυµπτωµατικά άτοµα και µπορεί να ανιχνεύεται στον αέρα και στις επιφάνειες µέχρι 3 ώρες, ενώ σε πλαστικό ή ανοξείδωτα για 2-3 ηµέρες. Μετά από 100 χρόνια από την ισπανική γρίππη, η ανθρωπότητα βρίσκεται µπροστά σε µία πρόκληση, αντιµέτωπη µε µία πανδηµία που µέχρι σήµερα (έκδοση του παρόντος) έχει σκοτώσει 1.500.000 ανθρώπους. Οι κορονοϊοί είναι γνωστοί από το 1960, και τα περισσότερα στελέχη των προκαλούν κυρίως ζωονόσους, αλλά µερικές µεταλλάξεις των, µέχρι τώρα 7, µπορεί να µεταδοθούν από άνθρωπο σε άνθρωπο και από τους οποίους οι 4 (229Ε, 0C43, NL63, HCU1) προκαλούν συµπτώµατα κοινού κρυολογήµατος. Οι κορονοϊοί είναι ελυτροφόροι, που στο ηλεκτρονικό µικροσκόπιο φέρουν στην επιφάνειά τους µεγάλες πεταλοειδείς προεκβολές που δίνουν την εικόνα στέµµατος, γι’ αυτό παίρνουν και το όνοµα κορονοϊοί. Τα υπόλοιπα τρία στελέχη είναι ο ιός του αναπνευστικού συνδρόµου Μέσης Ανατολής, που πρωτοεµφανίσθηκε στη Σαουδική Αραβία, το 2010, MERS-CoV, ο ιός του σοβαρού οξέος αναπνευστικού, SARSCoV-1, που πρωτοεµφανίσθηκε στην Κίνα, το 2002-2003 και ο Covid-19. Οι SARS-CoV δεν είναι ρετροϊοί γιατί δεν χρησιµοποιούν DNA για τον πολλαπλασιασµό τους. Οι λοιµώξεις από αυτούς τους τρεις ιούς µπο-

312

G MEROS PERIEXOMENA 337 340:

1

13/1/21

19:42

337

Γ

ΜΕΡΟΣ ΦΑΡΜΑΚΟ και ΤΡΟΦΗ

G MEROS PERIEXOMENA 337 340:

1

Γ

ΜΕΡΟΣ

13/1/21

19:42

339

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ΤΡΟΦΗ ΑΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑ

1

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

2

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

3

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

4

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

5

ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

ΕΝΟΤΗΤΑ

6

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΕΝ∆ΟΚΡΙΝΩΝ Α∆ΕΝΩΝ

ΕΝΤΟΤΗΤΑ

7

ΦΑΡΜΑΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ - ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ – ∆ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΟΥΡΗΣΗΣ – ΣΤΥΤΙΚΗ ∆ΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ

8

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΡΕΨΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

9

ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ

ΕΝΟΤΗΤΑ

10

ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ∆ΕΡΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

11

ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ

ΕΝΟΤΗΤΑ

12

ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ

13

ΑΝΤΙ∆ΟΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ

14

ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ – ΡΑ∆ΙΟΦΑΡΜΑΚΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ

15

ΑΝΤΙΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΟΣΟΤΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

341.391 NEO 21-30:

1

23

13/1/21

19:51

347

(M

/Black T

)

∆ΙΟΥΡΗΤΙΚΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ACETAZOLAMIDE: Acetazolamide/ΙΦΕΤ ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Τυπικές και άτυπες αφαιρέσεις (petit mal), οιδήµατα καρδιακής ανεπάρκειας, χρόνιο απλό γλαύκωµα ανοικτής γωνίας, γλαύκωµα κλειστής γωνίας, δευτεροπαθή γλαυκώµατα, επιληψία, σε οίδηµα οφειλόµενο σε καρδιακή ανεπάρκεια, κεντρεγκεφαλική επιληψία, γλαύκωµα. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με φαγητό. Να λαµβάνεται 6 ώρες πριν τον βραδινό ύπνο µε πολλά υγρά.

ΩΦΕΛΕΙ: FOLIC ACID: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΦΥΛΛΙΚΟ ΟΞΥ: σπανάκι, πατάτες βραστές, αντίδια (ραδίκια) µούσλι, λαχανάκια Βρυξελλών, ρεβίθια, δηµητριακά, σπαράγγια, λάχανο, καλαµπόκι, µπρόκολο, φιστίκια Αιγίνης, γάλα σόγιας, κουνουπίδι, πορτοκάλι. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μία µελέτη έδειξε ότι η λήψη διουρητικών για περισσότερο από έξι µήνες µειώνει σηµαντικά τα επίπεδα του φυλλικού οξέος και της οµοκυστεΐνης. Η οµοκυστεΐνη σχετίζεται µε την αθηροσκλήρωση. Όσοι λαµβάνουν πάνω από 6 µήνες διουρητικά, η αναπλήρωση του φυλλικού οξέος είτε µέσω της διατροφής είτε µέσω συµπληρωµάτων θεωρείται απαραίτητη. ΝΑΤΡΙΟ: Τα διουρητικά προκαλούν αυξηµένη απώλεια νατρίου στα ούρα. Η απώλεια µπορεί να προκαλέσει αυξηµένη απώλεια ύδατος. ∆εν υπάρχει λόγος αναπλήρωσης του χαµένου νατρίου.

ΒΛΑΠΤΕΙ: ΒΟΤΑΝΑ ΜΕ ∆ΙΟΥΡΗΤΙΚΕΣ Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ: Τα βότανα που έχουν διουρητικές ιδιότητες γιατί, ενισχύοντας το διουρητικό αποτέλεσµα, µπορεί να προκαλέσουν ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Τέτοια είναι το dandelion (πικραλίδα, ταραξάκο), Uva Ursi (αρκτοστάφυλος), Juniper (άρκευθος), Buchu cleavers (κολλιτσίδα), αγριοκαστανιά.

FUROSEMIDE: Hydroflux, Lasix ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Κίρρωση µε ασκίτη, νεφρική ανεπάρκεια, νεφρωσικό σύνδροµο, οιδήµατα, οιδήµατα καρδιακής ανεπάρκειας, οξύ πνευµονικό οίδηµα, υπερασβεστιαιµία, υπέρταση. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: ∆ιουρητικό για τη µείωση του οιδήµατος σε καρδιακή ανεπάρκεια, κίρρωση ήπατος, νεφρικές παθήσεις, στην υπέρταση, σε πνευµονικό οίδηµα.

ΩΦΕΛΕΙ: Mg: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΜΑΓΝΗΣΙΟ: Σπόροι κολοκύθας, φασόλια γίγαντες, µούσλι, ψωµί ολικής αλέσεως, χυµός καρότου, αµύγδαλα, φουντούκια, γαρίδες, γιαούρτι, µαύρο ψωµί. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Η Furosemide µπορεί να προκαλέσει απώλεια Mg. Η αναπλήρωσή του µέσω της διατροφής ή συµπληρωµάτων πρέπει να γίνεται µε ιατρική καθοδήγηση. Κ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΚΑΛΙΟ: κολοκύθια, γλυκοπατάτα, λευκά φασόια, γιαούρτι, χυµός πορτοκάλι, µπρόκολο, πεπόνι, µπανάνα, σπανάκι, χοιρινό φιλέτο, φακές, γάλα, σολοµός, σταφίδες, κοτόπουλο στήθος. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Η Furosemide µπορεί να προκαλέσει απώλεια Κ. Η µέτρηση των επιπέδων Κ, καθώς και η αναπλήρωσή του, είτε µέσω τροφής είτε συµπληρωµάτων πρέπει να γίνεται µε ιατρική καθοδήγηση.

347

341.391 NEO 21-30:

1

24

13/1/21

19:51

353

(M

/Black T

)

B-BLOCKERS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ATENOLOL: Neocardon, Tenormim ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Υπέρταση, αρρυθµίες (ορισµένες), οξύ έµφραγµα µυοκαρδίου, στηθάγχη.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με ή χωρίς τροφή. Η τροφή µπορεί να ελαττώσει κατά 20% την απορρόφησή της.

ΩΦΕΛΕΙ: ZINC: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΨΕΥ∆ΑΡΓΥΡΟ: στρείδια, σουσάµι, φιλέτο µοσχαρίσιο, καβούρια, στήθος κοτόπουλο, καρύδια, χοιρινή µπριζόλα, σαρδέλες, ρύζι, ρεβίθια, ρύζι, φακές, δηµητριακά, τυρί τσένταρ, ζυµαρικά, φιστίκια, φασόλια σόγιας, όσπρια. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Η Atenolol προκαλεί µείωση των επιπέδων Zn στο αίµα. Η κλινική σηµαντικότητα αυτής της αλληλεπίδρασης δεν έχει εκτιµηθεί. ΒΛΑΠΤΕΙ: Κ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΚΑΛΙΟ: κολοκύθια, γλυκοπατάτα, λευκά φασόλια, γιαούρτι, χυµός πορτοκάλι, µπρόκολο, πεπόνι, µπανάνα, σπανάκι, χοιρινό φιλέτο, φακές, γάλα, σολοµός, σταφίδες, κοτόπουλο στήθος. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Οι µη επιλεκτικοί b-blockers µειώνουν την πρόσληψη του Κ+ από το αίµα, οδηγώντας σε υπερβολική συγκέντρωσή του στο αίµα. Να αποφεύγονται τροφές πλούσιες σε Κ+.

PLEURISY ROOT: To Pleurisy root (Ασκληπιάδα η κονδυλώδης) περιέχει καρδιακές γλυκοσίδες και πρέπει να αποφεύγεται. ΑΛΚΟΟΛ: Η atenolol µπορεί να προκαλέσει υπνηλία, ζάλη, ελαφρύ πονοκέφαλο και θολή όραση. Το αλκοόλ µπορεί να επιδεινώσει αυτό το αποτέλεσµα και να προκληθεί ατύχηµα. Να αποφεύγεται.

BETAXOLOL: Kerlone ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Υπέρταση

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με ή χωρίς τροφή.

ΒΛΑΠΤΕΙ: Κ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΚΑΛΙΟ: κολοκύθια, γλυκοπατάτα, λευκά φασόλια, γιαούρτι, χυµός πορτοκάλι, µπρόκολο, πεπόνι, µπανάνα, σπανάκι, χοιρινό φιλέτο, φακές, γάλα, σολοµός, σταφίδες, κοτόπουλο στήθος. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Κάποιοι b-blockers µειώνουν την επαναπρόσληψη καλίου από το αίµα στα κύτταρα, µε αποτέλεσµα την υπερκαλιαιµία. Οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν να λαµβάνουν τροφές ή συµπληρώµατα πλούσια σε κάλιο.

PLEURISY ROOT: Ανήκει στο γένος Asclepius που περιέχει καρδιακές γλυκοσίδες. Θα πρέπει να αποφεύγεται η συγχορήγηση µε b-blockers.

353

392.480 NEO 31-53:

1

13/1/21

20:25

404

βάνουν αντιόξινα, θα πρέπει να λαµβάνουν µέσω της τροφής ή µέσω συµπληρωµάτων φυλλικό οξύ.

IRON: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΣΙ∆ΗΡΟ: κακάο, ντοµατοπολτός, δηµητριακά ολικής αλέσεως, συκώτι, αλεύρι σόγιας, µύδια, φιλέτο µοσχάρι, ρεβίθια, ζυµαρικά ολικής αλέσεως, βερίκοκα αποξηραµένα, αγκινάρες, φασόλια σόγιας, σαρδέλες, άγριο ρύζι, παστό βοδινό, φακές, σύκα αποξηραµένα, στήθος κοτόπουλο, γάλα σόγιας, φραγκοστάφυλα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Τα αντιόξινα, συµπεριλαµβανοµένου του Magnesium Hydroxide, µπορεί να µειώσουν την απορρόφηση του διαιτητικού Fe. Αντίθετα, επειδή τα συµπληρώµατα δεν απαιτούν τα πεπτικά οξέα για την απορρόφηση, δεν επηρεάζονται από τη συγχορήγηση. Κ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΚΑΛΙΟ: κολοκύθια, γλυκοπατάτες, λευκά φασόλια, γιαούρτι, ιππόγλωσσος, χυµός πορτοκάλι, πεπόνι, µπανάνα, χοιρινό φιλέτο, φακές, γάλα, σολοµός, σταφίδες, κοτόπουλο φιλέτο. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Η λήψη Magnesium Hydroxide και γενικά προϊόντων που περιέχουν Mg, επιφέρει µία µείωση των επιπέδων Κ. Ασθενείς που έχουν ιστορικό έλλειψης Κ ή αυτοί που βρίσκονται σε ανάλογο κίνδυνο, όπως είναι αυτοί που παίρνουν digoxin και εµφανίζουν καρδιακές αρρυθµίες, οι ασθενείς που παίρνουν διουρητικά και οι ασθενείς που πάσχουν από χρόνιες διάρροιες ή ζάλη, θα πρέπει να βρίσκονται υπό ιατρική παρακολούθηση ή να συµβουλεύονται τον γιατρό ή τον φαρµακοποιό πριν λάβουν Magnesium Hydroxide.

POLYETHYLENE GLYCOLE MACROGOL 4000: Tanilas, Dulcosoft ΕΝ∆ΕΙΞΗ: ∆υσκοιλιότητα.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με διαφορά 2 ώρες από τη λήψη τροφής ή άλλων συµπληρωµάτων, λόγω της ωσµωτικής δράσης της Macrogol και της αύξησης της ταχύτητας γαστρεντερικής διέλευσης, που µπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αποτελεσµατικότητα της Macrogol. Να αποφεύγονται γαλακτοκοµικά προϊόντα και στερεές τροφές. Να λαµβάνονται πολλά υγρά και να µειώνονται τα επεξεργασµένα τρόφιµα.

ΩΦΕΛΕΙ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ: φακές, φασόλια, ρεβίθια, καστανό ρύζι, αρακάς, ζυµαρικά ολικής αλέσεως, ψωµί ολικής αλέσεως, αβοκάντο, δαµάσκηνα, αχλάδι µε φλούδα, µήλο µε φλούδα, πορτοκάλι, µπρόκολο, λάχανο ωµό, κουνουπίδι, σπανάκι ωµό, καρότο ωµό, πατάτα βραστή, κορίανδρος.

ΒΛΑΠΤΕΙ: ΑΛΚΟΟΛ: Το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο επιληπτικών κρίσεων που µπορεί να προκαλέσει το φάρµακο. ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ∆ΥΣΚΟΙΛΙOTHΤΑ: κρέας, τυρί, µπανάνα, καφές, τηγανητά, ψωµί, ζάχαρη, αυγά, σοκολάτα, ρύζι, πατατάκια, κατεψυγµένα προµαγειρεµένα φαγητά, µήλα.

MACROGOL 3350 (POLYETHYLENE GLYCOLE): Effecol, Effecol junior MACROGOL 3350/SIMETHICONE: Effecol Prep ΕΝ∆ΕΙΞΗ: ∆υσκοιλιότητα.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με διαφορά 2 ώρες από τη λήψη τροφής ή άλλων συµπληρωµάτων, λόγω της ωσµωτικής δράσης της Macrogol και της αύξησης της ταχύτητας γαστρεντερικής διέλευσης, που µπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αποτελεσµατικότητα της Macrogol. Να αποφεύγονται γαλακτοκοµικά προϊόντα και στερεές τροφές. Να λαµβάνονται πολλά υγρά και να µειώνονται τα επεξεργασµένα τρόφιµα.

ΩΦΕΛΕΙ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ: φακές, φασόλια, ρεβίθια, καστανό ρύζι, αρακάς, ζυµαρικά ολικής αλέσεως, ψωµί ολικής αλέσεως, αβοκάντο, δαµάσκηνα, αχλάδι µε φλούδα, µήλο µε φλούδα, πορτοκάλι, µπρόκολο, λάχανο ωµό, κουνουπίδι, σπανάκι ωµό, καρότο ωµό, πατάτα βραστή, κορίανδρος.

404

392.480 NEO 31-53:

1

13/1/21

20:25

408

ΒΛΑΠΤΕΙ: Fe: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΣΙ∆ΗΡΟ: κακάο, ντοµατοπολτός, δηµητριακά ολικής αλέσεως, συκώτι, αλεύρι σόγιας, µύδια, φιλέτο µοσχαρίσιο, ρεβίθια, ζυµαρικά ολικής αλέσεως, βερίκοκα αποξηραµένα, αγκινάρες, φασόλια σόγιας, σαρδέλες, άγριο ρύζι, παστό βοδινό, σαρδέλες, φακές, σύκα αποξηραµένα, στήθος κοτόπουλο, γάλα σόγιας, φραγκοστάφυλα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Ο Fe συνδέεται µε την Sulfasalazine µειώνοντας την απορρόφησή της και πιθανώς µειώνοντας και την απορρόφηση του Fe. Να λαµβάνονται τροφές και συµπληρώµατα µε δύο ώρες διαφορά από τη λήψη της Sulfasalazine. ΡΑΒΑ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΠΑΡΑ-ΑΜΙΝΟΒΕΝΖΟΪΚΟ ΟΞΥ: συκώτι, αυγά, φύτρο σιταριού, µελάσα, µαγιά µπύρας, ακατέργαστο ρύζι, σπανάκι. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Το ΡΑΒΑ παρεµβαίνει στην απορρόφηση της Sulfasalazine. Να µην συγχορηγείται.

β. Γλυκοκορτικοειδή BUDESONIDE: Budecol, Budenofalk ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Βρογχικό άσθµα, αγγειοκινητική ρινίτιδα, αλλεργική ρινίτιδα, ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Crohn, χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Αν πρόκειται για τον υποκλυσµό, να λαµβάνεται πριν την κατάκλιση. Αν πρόκειται να λάβει καψάκια 3 µαζί πριν το πρόγευµα.

ΩΦΕΛΕΙ: CALCIUM. ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΑΣΒΕΣΤΙΟ: γάλα, γιαούρτι, σπανάκι, σαρδέλες, ξερά φασόλια, αµύγδαλα, καρύδια, σουσάµι, αποξηραµένα σύκα, αθερίνα, µπρόκολο, φέτα, τυρί emedal, παρµεζάνα, ταχίνι, ρεβίθια, πορτοκάλια, κέιλ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Τα γλυκοκορτικοειδή µειώνουν την απορρόφηση του Ca2+. Θα πρέπει µε την επίβλεψη του γιατρού να αναπληρώνονται είτε µέσω διατροφής είτε µέσω συµπληρωµάτων.

DHEA: Υπάρχουν αναφορές, κύρια για τη χρήση της Budesonide σε ασθµατικές γυναίκες, ότι µειώνει τα επίπεδα της DHEA και προκαλούσε οστεοπόρωση. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να επιβεβαιωθεί.

γ. HYDROCORTIZONE: Colifoam ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Ελκώδης κολίτιδα, ελκώδης ορθοσιγµοειδίτιδα, οξεία και χρόνια επινεφριδική ανεπάρκεια, ορονοσία.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Ανεξαρτήτου τροφής λαµβάνεται στον πρωκτό. Η συγκεκριµένη µορφή κορτιζόνης δεν επηρεάζεται από τη λήψη τροφής, καθώς οι µελέτες αλληλεπίδρασης αφορούν κορτικοειδή από το στόµα.

METHOTREXATE: Emthexate, Methotrexate/Hospira, Methotrexate/Aeon, Methotrexate/Actavis, Metoject, Namaxir, Nordimet, Ebetrexat ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Οξεία λεµφική λευχαιµία, βαριά ψωρίαση, βρογχογενές καρκίνωµα, επιθηλιακό καρκίνωµα δέρµατος, επιθηλιακό καρκίνωµα κεφαλής, επιθηλιακό καρκίνωµα τραχήλου, καρκίνος µαστού, καρκίνος όρχεων, καρκίνος τραχήλου µήτρας, λεµφώµατα, νευροβλάστωµα, οστεοσάρκωµα, ραβδοµυοσάρκωµα, σπογγοειδής µυκητίαση, χοριοκαρκίνωµα, ψωρίαση µε κατάληψη των 2/3 της επιφάνειας του δέρµατος, ψωριασική αρθρίτιδα, ψωριασική ερυθροδερµία.

408

392.480 NEO 31-53:

1

13/1/21

20:25

443

PAROXETINE: Noprilex, Parolet, Parosat, Paroxetine/Actavis, Paroxetine/Generics, Paroxetine/Mylan, Paroxetine/Pharmassist, Paroxetine/Teva, Paroxia, Prexat, Seroxat, Solben, Stiliden, Taberil ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Γενικευµένη αγχώδης διαταραχή, διαταραχή πανικού, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθιψη, κρίση αγοραφοβίας, κρίση πανικού, µετατραυµατικό stress. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Να λαµβάνεταιµε ελαφριά τροφή.

ΩΦΕΛΕΙ: Na: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΝΑΤΡΙΟ: σάλτσες, τουρσιά, παστά, αλλαντικά, λουκάνικα, καπνιστά κρέατα και ψάρια, τυριά, αλατισµένα βούτυρα, φυστικοβούτυρο, αρτοσκευάσµατα, αµυλούχα επεξεργασµένα τρόφιµα, κατεψυγµένα γεύµατα, ξηροί καρποί, πατατάκια, κουλούρια, γλυκιές παρασκευές. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Οι SSRIs µπορεί να προκαλέσουν απώλεια Na, ειδικά όσοι παίρνουν και διουρητικά. Η αναπλήρωση και η µέτρηση να γίνεται υπό ιατρική παρακολούθηση.

GINGKO BILOBA: Μειώνει τις ανεπιθύµητες ενέργειες ενός SSRI. Χρήση 200-400 mg/ηµέρα gingko biloba µειώνει τις σεξουαλικές ανεπιθύµητες ενέργειες και στους άνδρες και στις γυναίκες. ΒΛΑΠΤΕΙ: ST. JOHN’s WORT (HYPERICUM PERFORATUM): Έχουν αναφερθεί περιστατικά πρόκλησης ληθάργου, ναυτίας, αδυναµίας, κόπωσης, µετά τη συγχορήγηση µε έναν SSRI για 10 ηµέρες. Μπορεί, επίσης, να προκληθεί το λεγόµενο σεροτονινεργικό σύνδροµο, το οποίο µπορεί να προκαλέσει διανοητική σύγχυση, ιδρώτα και έξαψη. Να µην συγχορηγείται.

5-ΗΤΡ: Μετατρέπεται στον εγκέφαλο σε σεροτονίνη και έτσι µπορεί να δράσει συνεργικά µε την Paroxetine αυξάνοντας τις ανεπιθύµητες ενέργειές της.

L-TRYPTOPHAN: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗ: τυρί, ασπράδι αυγού, κοτόπουλο, γαλοπούλα, ψάρι, γάλα, ηλιόσποροι, σουσάµι, φιστίκια, όσπρια, φασόλια σόγιας, σοκολάτα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Όταν λαµβάνεται µε Paroxetine µπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ιδρώτα, ναυτία, ζάλη, υπνηλία, ανησυχία. Μερικοί γιατροί χρησιµοποιούν την L-tryptophan για να αυξήσουν την αποτελεσµατικότητά της, αλλά έτσι αυξάνεται και η πιθανότητα ανεπιθύµητων ενεργειών.

SERTRALINE: Certorum, Diticone, Enidap, Epilyd, Neurosedine, Positiva, Serolux, Serotyp, Sertral, Sertraline/Generics, Sertraline/Actavis, Sertraline/Mylan, Sertraline/Ranbaxy, Zoloft, Zolotrin, Zortal ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Κατάθλιψη, κρίση πανικού. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με ή χωρίς τροφή.

ΩΦΕΛΕΙ: Na: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΝΑΤΡΙΟ: σάλτσες, τουρσιά, παστά, αλλαντικά, λουκάνικα, καπνιστά κρέατα και ψάρια, τυριά, αλατισµένα βούτυρα, φυστικοβούτυρο, αρτοσκευάσµατα, αµυλούχα επεξεργασµένα τρόφιµα, κατεψυγµένα γεύµατα, ξηροί καρποί, πατατάκια, κουλούρια, γλυκιές παρασκευές. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Οι SSRIs µπορεί να προκαλέσουν απώλεια Na. Θα πρέπει να παρακολουθείται η έλλειψη Na και η αναπλήρωσή του θα πρέπει να γίνεται υπό ιατρική παρακολούθηση.

GINGKO BILOBA: Η χρήση του gingko biloba (200-400 mg/ηµέρα) µπορεί να ανατρέψει τις ανεπιθύµητες ενέργειες των SSRIs µεταξύ των οποίων είναι και η σεξουαλική δυσλειτουργία.

Cr: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΧΡΩΜΙΟ: κρόκος αυγού, µελάσα, µαγιά µπύρας, βοδινό, τυρί, χυµός σταφυλιού, ψωµί ολικής αλέσεως, πίτουρο σιταριού, ακατέργαστη ζάχαρη, µέλι, πατάτες, φύτρο σιταριού, µπούτι κοτόπουλο, ζυµαρικά, σπανάκι, µπανάνες, µπακαλιάρος, αποβουτυρωµένο γάλα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Η λήψη 200-400 mcg/ηµέρα χρωµίου αυξάνει τη διάθεση των ανθρώπων µε δυσθυµία. ΒΛΑΠΤΕΙ: ST. JOHN’s WORT (HYPERICUM PERFORATUM): Έχουν αναφερθεί περιστατικά πρόκλησης ληθάργου, ναυ-

443

392.480 NEO 31-53:

1

13/1/21

20:26

471

Έτσι, καλό είναι να λαµβάνονται µε άδειο στοµάχι. Αν ληφθούν µε πολλά λιπαρά, ίσως αυξηθεί η απορρόφηση του φαρµάκου.

ΒΛΑΠΤΕΙ: L-TRYPTOPHAN: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗ: τυρί, ασπράδι αυγού, κοτόπουλο, γαλοπούλα, ψάρι, γάλα, ηλιόσποροι, σουσάµι, φιστίκια, όσπρια, φασόλια σόγιας, σοκολάτα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μετατρέπεται σε σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η συγχορήγηση µε Zolmitriptan µπορεί να αυξήσει τις ανεπιθύµητες ενέργειες αυτής.

5-ΗΤΡ: Μετατρέπεται σε σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η συγχορήγηση µε Zolmitriptan µπορεί να αυξήσει τις ανεπιθύµητες ενέργειες αυτής.

NARATRIPTAN: Naramig, Naratriptan/Teva ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Ηµικρανία.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Η τροφή γενικά δεν επηρεάζει την απορρόφηση των τριπτανών, ίσως να καθυστερεί την έναρξη δράσης των. Έτσι, καλό είναι να λαµβάνονται µε άδειο στοµάχι. Αν ληφθούν µε πολλά λιπαρά, ίσως αυξηθεί η απορρόφηση του φαρµάκου. ΒΛΑΠΤΕΙ: L-TRYPTOPHAN: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗ: τυρί, ασπράδι αυγού, κοτόπουλο, γαλοπούλα, ψάρι, γάλα, ηλιόσποροι, σουσάµι, φιστίκια, όσπρια, φασόλια σόγιας, σοκολάτα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μετατρέπεται σε σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η συγχορήγηση µε Naratriptan µπορεί να αυξήσει τις ανεπιθύµητες ενέργειες αυτής.

5-ΗΤΡ: Μετατρέπεται σε σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η συγχορήγηση µε Naratriptan µπορεί να αυξήσει τις ανεπιθύµητες ενέργειες αυτής.

SUMATRIPTAN: Altaxa, Forcet, Imigran, Neurostat, Precipitan, Sumatriptan/Generics, Sumatriptan/Teva, Surtriptan ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Ηµικρανία.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Η τροφή γενικά δεν επηρεάζει την απορρόφηση των τριπτανών, ίσως να καθυστερεί την έναρξη δράσης των. Έτσι, καλό είναι να λαµβάνονται µε άδειο στοµάχι. Αν ληφθούν µε πολλά λιπαρά, ίσως αυξηθεί η απορρόφηση του φαρµάκου.

ΒΛΑΠΤΕΙ: L-TRYPTOPHAN: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗ: τυρί, ασπράδι αυγού, κοτόπουλο, γαλοπούλα, ψάρι, γάλα, ηλιόσποροι, σουσάµι, φιστίκια, όσπρια, φασόλια σόγιας, σοκολάτα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μετατρέπεται σε σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η συγχορήγηση µε Sumatriptan µπορεί να αυξήσει τις ανεπιθύµητες ενέργειες αυτής.

5-ΗΤΡ: Μετατρέπεται σε σεροτονίνη στον εγκέφαλο και η συγχορήγηση µε Sumatriptan µπορεί να αυξήσει τις ανεπιθύµητες ενέργειες αυτής.

RIZATRIPTAN: Flixan, Maxalt, Rizatriptan/Actavis, Rizatriptan/Genepharm, Rizatriptan/Pharmathen ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Ηµικρανία, οξεία κρίση ηµικρανίας.

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Η τροφή γενικά δεν επηρεάζει την απορρόφηση των τριπτανών, ίσως να καθυστερεί την έναρξη δράσης των. Έτσι, καλό είναι να λαµβάνονται µε άδειο στοµάχι. Αν ληφθούν µε πολλά λιπαρά, ίσως αυξηθεί η απορρόφηση του φαρµάκου.

471

481.536 G 54.57:

1

13/1/21

20:33

483

ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Με ή χωρίς φαγητό.

ΩΦΕΛΕΙ: ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: γιαούρτι, ξινολάχανο, kombucha, miso, kimchi, τουρσιά, kefir, tempeh, τυρί gouda, motsarella, cheddar, roquefort, cottage, ψωµί µε προζύµι, αρακάς, κρασί, µπύρα, ελιές, πίκλες, µαύρη σοκολάτα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μία συνηθισµένη παρενέργεια των αντιβιοτικών είναι η διάρροια, που προκαλείται από τη µείωση του φυσιολογικού βακτηριδιακού πληθυσµού του εντέρου. Αυτή µπορεί να οφείλεται σε ένα βακτήριο, το clostridium difficile, που µπορεί να προκαλέσει ψευδοµεµβρανώδη κολίτιδα. Η χρήση Sacharomyces boullardii και Sacharomyces ceverisae 500 mg/2 φορές την ηµέρα αύξησε την αποτελεσµατικότητα των αντιβιοτικών, προστάτευσε από τη διάρροια την προκαλούµενη από το Clostridium difficile και εµπόδισε την επαναµόλυνση. Η θεραπεία µε αντιβιοτικά µπορεί, επίσης, να προκαλέσει ανάπτυξη του µικροβίου Candida albicans. Η χρήση Lactobacillus acidophilus εµποδίζει την καντισιακή κολπίτιδα.

Vit K: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ Vit Κ: ντοµάτες, σπανάκι, φασολάκια, λαχανάκια Βρυξελλών, φασόλια σόγιας, µπρόκολο, λάχανο, σέλινο, πατάτες, σπαράγγια, σκληρό τυρί, κρέας, µαρούλια, φρούτα, ψωµί, δηµητριακά. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: ∆ιάφορες περιπτώσεις αιµορραγιών έχουν αναφερθεί σε ανθρώπους που λάµβαναν αντιβιοτικά. Αυτή η παρενέργεια µπορεί να οφείλεται σε µειωµένη παραγωγή Vit K από τα βακτήρια, ειδικά της Vit K2. Πολλοί γιατροί συνιστούν τη λήψη ή αναπλήρωση µέσω τροφών της Vit K σε όσους λαµβάνουν αντιβιοτικά.

Γ. Αναστολείς διασύνδεσης πολυµερών α. Πενικιλλίνες DICLOXACILLIN: Diclocil, Dicloxacillin/Orion ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Λοιµώξεις που οφείλονται σε σταφυλόκοκκο ανθεκτικό στη βενζυλοπενικιλλίνη. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Μία ώρα πριν το φαγητό ή 2 ώρες µετά.

ΩΦΕΛΕΙ: ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: γιαούρτι, ξινολάχανο, kombucha, miso, kimchi, τουρσιά, kefir, tempeh, τυρί gouda, motsarella, cheddar, roquefort, cottage, ψωµί µε προζύµι, αρακάς, κρασί, µπύρα, ελιές, πίκλες, µαύρη σοκολάτα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μία συνηθισµένη παρενέργεια των αντιβιοτικών είναι η διάρροια, που προκαλείται από τη µείωση του φυσιολογικού βακτηριδιακού πληθυσµού του εντέρου. Αυτή µπορεί να οφείλεται σε ένα βακτήριο, το clostridium difficile, που µπορεί να προκαλέσει ψευδοµεµβρανώδη κολίτιδα. Η χρήση Sacharomyces boullardii και Sacharomyces ceverisae 500 mg/2 φορές την ηµέρα αύξησε την αποτελεσµατικότητα των αντιβιοτικών, προστάτευσε από τη διάρροια την προκαλούµενη από το Clostridium difficile και εµπόδισε την επαναµόλυνση. Η θεραπεία µε αντιβιοτικά µπορεί, επίσης, να προκαλέσει ανάπτυξη του µικροβίου Candida albicans. Η χρήση Lactobacillus acidophilus εµποδίζει την καντισιακή κολπίτιδα.

Vit K: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ Vit Κ: ντοµάτες, σπανάκι, φασολάκια, λαχανάκια Βρυξελλών, φασόλια σόγιας, µπρόκολο, λάχανο, σέλινο, πατάτες, σπαράγγια, σκληρό τυρί, κρέας, µαρούλια, φρούτα, ψωµί, δηµητριακά. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: ∆ιάφορες περιπτώσεις αιµορραγιών έχουν αναφερθεί σε ανθρώπους που λάµβαναν αντιβιοτικά. Αυτή η παρενέργεια µπορεί να οφείλεται σε µειωµένη παραγωγή Vit K από τα βακτήρια, ειδικά της Vit K2. Πολλοί γιατροί συνιστούν τη λήψη ή αναπλήρωση µέσω τροφών της Vit K σε όσους λαµβάνουν αντιβιοτικά.

483

481.536 G 54.57:

1

13/1/21

20:33

515

ITRACONAZOLE: Assosept-S, Brovicton, Deratil, Etrel, Fansidol, Flunol, Fungospor, Ilpez, Inrozol, Isoflon, Itrabest, Itracon, Itralfa, Itraproton, Itraviron, Itrazol, Mesmor, Micronazol, Mycodrox, Neo-candimyk, Prominox, Soprazon, Sporanox, Sporizole, Sterginox, Zetilox ΕΝ∆ΕΙΞΗ: ∆ερµατοµυκητιάσεις και ονυχοµυκητιάσεις από δερµατόφυτα και ζυµοµύκητες, ενδηµικές µυκητιάσεις: ιστοπλάσµωση, βλαστοµύκωση, παρακοκκιδιοϊδοµύκωση, επιφανειακές µυκητιάσεις (δερµατοµυκητιάσεις, µονιλίαση στόµατος, πεπτικής οδού, κόλπου), κρυπτοκοκκικές λοιµώξεις (συµπεριλαµβανοµένης της κρυπτοκοκκικής µηνιγγίτιδος), µηκυτιασική κερατίτιδα, µυκητιάσεις από δερµατόφυτα, µονίλια, οξεία αιδοιοκολπική καντιντίαση και υποτροπιάζουσα επιβεβαιωµένη µε καλλιέργεια, ποικιλόχρους πτυρίαση (εκτεταµένες µορφές), προφύλαξη των εν τω βάθει µυκητιάσεων, πρωτοπαθής και δευτεροπαθής προφύλαξης της ιστοπλάσµωσης σε ασθενείς µε AIDS, στοµατική και οισοφαγική καντιντίαση σε ασθενείς µε HIV(+) ή άλλους ανοσοκατασταλµένους, συστηµατικές µυκητιάσεις. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Οι caps να λαµβάνονται µε τροφή. Η υγρή µορφή Itroconazole να λαµβάνεται µε άδειο στοµάχι, τουλάχιστον µία ώρα πριν το φαγητό ή 2 ώρες µετά.

ΩΦΕΛΕΙ: ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: γιαούρτι, µαύρη σοκολάτα, αρακάς, ξινολάχανο, κρασί, µπύρα, ελιές, κεφίρ, πίκλες, µίσο, µαλακά ωριµασµένα τυριά, τουρσιά, τόφου, gouda, motsarella, cheddar, ψωµί µε προζύµι, kombucha, kimchi, tempeh, τυρί cottage. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Μία συνηθισµένη παρενέργεια των αντιβιοτικών είναι η διάρροια. Αυτή µπορεί να οφείλεται σε ένα βακτήριο, το clostridium difficile, που µπορεί να προκαλέσει ψευδοµεµβρανώδη κολίτιδα. Η χρήση Sacharomyces boullardii και Sacharomyces ceverisae 500 mg/2 φορές την ηµέρα αύξησε την αποτελεσµατικότητα των αντιβιοτικών, προστάτευσε από τη διάρροια και εµπόδισε την επαναµόλυνση. Η θεραπεία µε αντιβιοτικά µπορεί, επίσης, να προκαλέσει ανάπτυξη του µικροβίου Candida albicans. Η χρήση Lactοbacillus acidophilus εµποδίζει την καντισιακή κολπίτιδα.

Vit K: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ Vit Κ: kale, ντοµάτες, σπανάκι, φασολάκια, λαχανάκια Βρυξελλών, φασόλια σόγιας, µπρόκολο, λάχανο, σέλινο, πατάτες, σπαράγγια, σκληρό τυρί, κρέας, µαρούλι, φρούτα, ψωµί, δηµητριακά. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: ∆ιάφορες περιπτώσεις αιµορραγιών έχουν αναφερθεί σε ανθρώπους που λάµβαναν αντιβιοτικά. Αυτή η ανεπιθύµητη ενέργεια µπορεί να οφείλεται στη µειωµένη παραγωγή Vit K από τα βακτήρια, ειδικά της Vit K2 (menaquinone). Πολλοί γιατροί συνιστούν λήψη Vit K σε αυτούς που λαµβάνουν αντιβιοτικά. ΒΛΑΠΤΕΙ: ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ: Τα αναψυκτικά τύπου cola αυξάνουν την AUC της Itraconazole κατά 75% και την Cmax κατά 95%.

GRAPEFRUIT JUICE: Ο χυµός grapefruit ελαττώνει την απορρόφηση της Itraconazole. ΧΥΜΟΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ: Ο χυµός πορτοκαλιού µειώνει την απορρόφηση της Itraconazole.

POSACONAZOLE: Noxafil, Posaconazole/Accord, Posaconazole/Genepharm ΕΝ∆ΕΙΞΗ: Ενήλικες ασθενείς ανθεκτικοί στις συνήθειες θεραπείες (µε αµφοτερικίνη Β, ιτρακοναζόλη, φλουκοναζόλη), ενήλικες ασθενείς που εµφανίζουν δυσανεξία σε αυτές: διηθητική ασπεργίλωση, φουγαρίωση, καντιντίαση στοµατοφάρυγγα ως θεραπεία της γραµµής σε ασθενείς ανοσοκατασταλµένους (η τοπική θεραπεία πτωχή) και σε ασθενείς µε σοβαρή νόσο, λοιµώξεις σε ασθενείς που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή εξαιτίας µεταµόσχευσης αρχέγονων αιµοποιητικών κυττάρων, λοιµώξεις σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χηµειοθεραπεία εφόδου για την αντιµετώπιση κακοήθων αιµατοπαθειών, προφύλαξη από διηθητικές µυκητιάσεις, σοβαρές µυκητιασικές λοιµώξεις σε ενήλικες ασθενείς. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ: Οι ταµπλέτες να λαµβάνονται µε τροφή. Το oral suspension µε τροφή ή 20 λεπτά µετά από ένα πλήρες γεύµα. ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ: γιαούρτι, µαύρη σοκολάτα, αρακάς, ξινολάχανο,

515