Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
1/35
Inhoud Inleiding Leeswijzer Analyse en Visie Verbeelding verbeteringsvoorstellen
I Toolbox beeldkwaliteit 1 Vergroenen van gevels en daken. 2 Vervangen van hekwerken door hagen 3 Beplanten van het terrein 4 Toepassen van halfverharding 5 Infiltratie hemelwater 6 PV cellen op daken en gevels 7 Parkeren op eigen terrein 8 Opslag 9 Erfgrens 10 Kleur- en materiaalgebruik gevels 11 Reclame 12 Verlichting 13 Transparante voorgevel 14 Entree
II Toelichting en aanvullende informatie Bijlage 1: Verbetering van de beeldkwaliteit door ingrepen in de openbare ruimte Kwaliteit verbeteren door vergroenen Kwaliteit verbeteren door verduurzamen Kwaliteit verbeteren door samenhangende vormgeving
Colofon
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
2/35
Inleiding Leeswijzer In dit document wordt een beeldkwaliteitkader voor bestaande bedrijventerreinen gegeven. Het beeldkwaliteitkader is opgesteld met het doel deze te gebruiken voor de uitvoering van beeldkwaliteitfondsen die er op gericht zijn door het toekennen van financiële bijdragen investeringen in de beeldkwaliteit op bestaande bedrijventerreinen te stimuleren. Het beeldkwaliteitkader is bedoeld om bedrijven te inspireren en als handvat te dienen voor de beoordelingscommissie die aanvragen gaat beoordelen. Het is niet een lijst van voorschriften waaraan voldaan moet worden. In die zin heeft de beoordelingscommissie dus de vrijheid zelf te bepalen of zij een aanvraag een voldoende meerwaarde voor de beeldkwaliteit op een terrein vinden hebben, om tot honorering van de aanvraag over te gaan. Bij het bepalen van de meerwaarde kan de beoordelingscommissie ook andere bronnen gebruiken (zoals een lokaal beeldkwaliteitplan). Het blijft ook aan de aanvrager zelf om de benodigde vergunningen te verkrijgen. Een toewijzing van de aanvraag is hier geen garantie op. Het beeldkwaliteitkader is uiteraard niet bedoeld om bestaande (gemeentelijke) beeldkwaliteitplannen of welstandsnota’s te vervangen. Het heeft om die reden dan ook geen juridische status. In de inleiding wordt na een korte, algemene analyse van de beeldkwaliteit zoals deze meestal wordt aangetroffen op bestaande, in meer of mindere mate verouderde terreinen, eerst een breder perspectief geschetst voor de verbetering van de beeldkwaliteit. Er is getracht om voor bestaande bedrijventerreinen, waar beeldkwaliteit vaak niet de hoogste prioriteit heeft gehad, een aanzet te geven voor een robuuste visie voor de langere termijn die verder gaat dan alleen cosmetische verbeteringen maar die wezenlijke zaken als omgevings- en verblijfskwaliteit, vastgoedwaarde, ecologische waarde, duurzaamheid en energievoorziening van de terreinen met elkaar verbindt. De visie kan als leidraad dienen om huidige en toekomstige ontwikkelingen te sturen en om tot een coherente set aan maatregelen te komen die elkaar versterken en die samen een meerwaarde opleveren ten opzichte van de individuele ingrepen. Hoofdstuk I bevat een toolbox met ideeën, oplossingsrichtingen en adviezen op basis van deze visie. (Potentiële) private aanvragers van een (stimulerings-)bijdrage vanuit een beeldkwaliteitfonds of gevelfonds kunnen deze toolbox gebruiken als inspiratiebron voor verbeteringen van de individuele kavels. De beeldkwaliteitfondsen zijn primair bedoeld voor verbeteringen op eigen terrein, dus de toolbox richt zich op private maatregelen en dus niet voor de maatregelen in de openbare ruimte. In hoofdstuk II is aanvullend op de toolbox per voorgestelde maatregel een toelichting met aanvullende informatie toegevoegd. Dit document is een uitnodiging aan alle betrokken partijen om tot een integrale aanpak voor het toekomstbestendig maken van
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
3/35
deze terreinen te komen. Om tot een structurele verbetering van de bedrijventerreinen te komen zijn er vaak ook verbeteringen van de openbare ruimte nodig. In bijlage 1 worden daarom aanvullende verbeteringsvoorstellen gedaan voor de openbare ruimte. De maatregelen in dit deel kunnen worden gezien als suggesties die door de gemeenten complementair opgepakt kunnen worden als private kavels zijn of worden aangepakt. Het beste resultaat wordt natuurlijk bereikt door specifieke oplossingen per bedrijventerrein te ontwikkelen. Hoewel voor het opstellen van dit toetsingskader een flink aantal terreinen globaal zijn geanalyseerd, is het in het kader van dit toetsingskader niet nodig en financieel onhaalbaar om a priori voor alle bedrijventerreinen waar beeldkwaliteitfondsen of gevelfondsen actief worden gedetailleerde analyses op te stellen. Tijdens de uitvoering van de beeldkwaliteitsfondsen zullen waar nodig benodigde analyses en oplossingen aangehaakt worden op (potentiĂŤle) aanvragen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
4/35
Analyse en Visie Versnipperde indruk Ondanks de grote verschillen tussen bedrijventerreinen onderling zijn er bepaalde aspecten die opvallen, wanneer bestaande, in meer of mindere mate verouderde bedrijventerreinen, met elkaar worden vergeleken. Veel bedrijventerreinen, met name de wat oudere, geven een rommelige eerste indruk. Het straatbeeld wordt nagenoeg volledig gedomineerd door veel en vaak ongeordend geparkeerde auto’s. De overgang van publieke ruimte en privÊ terreinen is vaak onduidelijk en er is een grote diversiteit aan erfafscheidingen en hekwerken. Er staan opslagcontainers en tanks aan de voorkant van de kavels opgesteld. Ook is de vormgeving van de bedrijfsgebouwen zeer divers en vertonen de gebouwen onderling weinig samenhang. Wat vooral in het oog springt, is het gebrek aan groen, en waar wel groen voorkomt is het vaak op onverzorgde reststroken op de kavels. Er lijkt vaak geen duidelijke visie te zijn op de inrichting van straatprofielen en groen. Gevolg is dat de omgevings-, verblijfs- en ecologische kwaliteit van de terreinen niet groot is, het zijn geen prettige verblijfsplekken. Het verkavelen, inrichten en onderhouden van veel terreinen is vooral pragmatisch en functioneel gericht. Zaken als inpassing in de context, samenhang, beeldkwaliteit, belevings- en verblijfskwaliteit, ecologische kwaliteit en duurzaamheid lijken onderbelicht gebleven. Nieuwe focus - Vergroenen en verduurzamen Om als bedrijventerrein ook in de toekomst een aantrekkelijke vestigingsplaats te blijven zal een werk- en leefomgeving moeten worden geschapen die duurzame kwaliteit heeft. Door vanuit een samenhangende visie na te denken over leef- en verblijfskwaliteit worden verbeteringsmaatregelen het meest effectief. Vergroenen De belangrijkste kwalitatieve verbeteringsmogelijkheid is het substantieel vergroenen van de terreinen, van zowel de straatprofielen als ook de individuele kavels. Een vergroening van de bedrijventerreinen draagt naast een aanzienlijke verbetering van de beeldkwaliteit ook bij aan een betere ruimtelijke- en verblijfskwaliteit en ecologische kwaliteit, maar daarnaast ook aan een goed ondernemingsklimaat, een prettige werkomgeving en verbetering van het imago. Een groene omgeving vergroot ook de betrokkenheid en gezondheid van de werknemers. Groen kan heel effectief worden ingezet om het parkeren minder beeldbepalend te laten zijn, door hagen tussen of voor geparkeerde auto’s te planten en om de kale en rommelige uitstraling van de erfafscheidingen te verbeteren. Het begroeien van een gevel verbetert zowel de uitstraling van het individuele pand als die van de straat.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
5/35
Verduurzamen Naast het vergroenen van de bedrijventerreinen is het ook belangrijk om ze te verduurzamen. Op termijn zouden energievoorziening, afvalwater, hemelwaterafvoer en overige afvalstromen moeten worden verduurzaamd. In dit document zijn alleen de duurzaamheidsmaatregelen opgenomen die ook een betekenis hebben voor de esthetische uitstraling. De belangrijkste impuls voor het verduurzamen van de bedrijventerreinen moet komen van de gebruikers, de ondernemers. Hun motivatie daarbij kan zijn het verbeteren van de uitstraling vanuit acquisitieoverwegingen, kostenreductie (energie, afval, emissierechten) en het dienen van het maatschappelijk belang; maatschappelijk verantwoord ondernemen. Identiteit Voor bedrijventerreinen wordt het steeds belangrijker om een eigen identiteit en uitstraling te hebben om zich te onderscheiden en de concurrentiepositie te versterken. Als het gaat om beeldkwaliteit is het daarom belangrijk om verbeteringen niet als losse ingrepen te zien maar om deze in te passen in een integrale visie per bedrijventerrein met betrekking tot de uitstraling ervan. Per terrein kan een soort ‘huisstijl’ worden ontwikkeld voor borden en bewegwijzering maar ook voor de bestrating en voor het groen, de toegepaste bomen en hagen en overige beplanting. Clustering en functiemenging Om verder inhoud te geven aan de eigen identiteit kan ook worden gestreefd naar specialisatie of clustering van bedrijven die elkaar kunnen versterken. Op enkele bedrijventerreinen zijn al dergelijke ontwikkelingen gaande, bijvoorbeeld een clustering van bedrijven die gespecialiseerd zijn in horecabenodigdheden of bedrijven uit de ‘creatieve’ industrie die elkaar opzoeken. Over de bestemming van bedrijventerreinen kan ook worden nagedacht. Er zijn wellicht mogelijkheden voor functiemenging van wonen en werken op de terreinen waardoor een meer divers gebruik mogelijk wordt. Op een aantal terreinen is er al functiemenging van wonen en werken, met name aan de randen of langs oude ontsluitingswegen en linten. Er kunnen voorwaarden worden geschapen waardoor wonen op of bij je bedrijf mogelijk wordt of een combinatie van ateliers, werkruimte en woningen. Het realiseren van volkstuintjes in de groene randen van de terreinen of op braakliggende terreinen is ook een mogelijkheid om het gebruik te verruimen. Veel terreinen kenmerken zich nu al door een grote mate van diversiteit in verschijningsvormen en functies. Dit kan worden versterkt waardoor een kwaliteit van de terreinen juist zou kunnen zijn dat er veel kan en mag, zonder dat dit storend is. Het voordeel van ander gebruik is dat er ook buiten de reguliere werktijden mensen gebruik maken van deze terreinen waardoor de levendigheid en de sociale veiligheid toenemen. Levendigheid Een aspect dat een grote rol speelt voor de beleving van bedrijventerreinen is de hoeveelheid levendigheid op straat. Levendigheid is een aspect dat grote invloed heeft op de beeldkwaliteit maar wat zich niet direct laat vertalen naar fysieke ingrepen. Het heeft te maken met de functies en het gebruik. Stukken bedrijventerrein die functies hebben die meer bezoekers trekken zoals bouwmarkten, groothandels, supermarkten, ‘creatieve’ industrie en horecagelegenheden worden als veel prettiger ervaren, ook al is de
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
6/35
beeldkwaliteit er in strikte zin hetzelfde als in de aangrenzende delen. Op deze manier kan het mengen of toevoegen van functies een zeer positieve bijdrage leveren aan de beeldkwaliteit. Verdunnen of verdichten Ook over het verdunnen of juist verdichten van bedrijventerreinen kan worden gedacht. Verdunning biedt ruimte voor vergroening. De hoogte in bouwen of dubbel grondgebruik biedt kansen voor verdichting. Bij verdichten speelt de parkeerdruk en de oplossingen daarvoor een cruciale rol. In een aantal gevallen zal dubbel grondgebruik een oplossing kunnen bieden door onder of op gebouwen te parkeren. Verdichting leidt tot beter benutten van infrastructuur en (openbaar vervoer) voorzieningen en bespaart kosten. Een en ander is sterk afhankelijk van de ligging van het bedrijventerrein. Esthetische verbeteringen Uiteraard spelen bij de beeldkwaliteit van bedrijventerreinen ook de kwaliteit en de staat van onderhoud van de bebouwing en de inrichting van de individuele kavels een belangrijke rol. Wat betreft de bebouwing gaat het om zaken als kleur en materiaalgebruik, een herkenbare entree, contact met de straat door middel van glas in de gevel, verlichting en dergelijke. Daarbij gaat het niet alleen om de gebouwen op zich maar juist ook om de samenhang tussen verschillende gebouwen onderling. Hetzelfde geldt voor de inrichting van de kavels. Naast bestrating, de mate van beplanting en de positie van opslagvoorzieningen zijn met name de afscheidingen in de vorm van hekwerken of hagen zeer beeldbepalend waarbij juist ook weer de samenhang of het gebrek daaraan het beeld bepaald. Wanneer bovengenoemde aspecten in samenhang worden bekeken en op elkaar worden afgestemd kunnen per bedrijventerrein goed gefundeerde keuzes worden gemaakt die verder gaan dan esthetische verbeteringen alleen. Uiteindelijk is voor het toekomstbestendig maken van veel bedrijventerreinen per terrein een specifieke analyse maar ook een regionaal afgestemde visie nodig.
Verbeelding verbeteringsvoorstellen Hierna volgt een aantal visuele verbeeldingen van de verbeteringsvoorstellen. Het betreft hierbij per situatie vaak een combinatie van meerdere maatregelen. Daarbij is er in een aantal gevallen ook verbetering van de openbare ruimte voorgesteld zoals beschreven in bijlage 1. Er wordt per verbeelding verwezen naar de verbeteringsmaatregelen uit de toolbox. Het zou kunnen voorkomen dat in bepaalde verbeeldingen voorstellen worden gesuggereerd die conflicteren met bestaande eigendomssituaties of stedenbouwkundige randvoorwaarden. Uitdrukkelijk wordt er hier daarom op gewezen dat aan deze schetsmatige verbeeldingen geen rechten kunnen worden ontleend. De verbeeldingen dienen uitsluitend ter inspiratie, prikkeling en verduidelijking. Aanvragers van een stimuleringsbijdrage zullen in overleg met de gemeente, de verlener van de stimuleringsbijdrage en vooral met partijen in hun omgeving zelf een uitvoerbaar voorstel moeten opstellen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
7/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 1
Bestaande situatie: Kale uitstraling door volledige afwezigheid van groen, onvriendlijke hekwerken, rommelig door ‘wild’ geparkeerde auto’s
Verbeteringsvoorstellen: haag voor het hekwerk, bomen toevoegen, gevelbegroeiing, gedempte kleurtoepassing gevels, verduurzaamde energieopwekking door PV cellen op daken en gevels (verbeteringsvoorstellen toolbox 1, 2, 6 en 10)
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
8/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 2
Bestaande situatie: uitgesproken en niet op de omgeving afgestemd kleurgebruik, armoedige hekwerken en vanaf de weg zichtbare zichtbere opslag op de kavels
Verbeteringsvoorstellen: hagen tussen parkeerplaatsen, haag voor hekwerken, reclame als losse letters op de gevel, weghalen vlaggenmasten, zonnepanelen op de gevel en transparante voorgevel (verbeteringsvoorstellen toolbox 2, 6, 11 en 13)
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
9/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 3
Bestaande situatie: rommelige uitstraling door veelheid aan bestrating, straatbeeld wordt te veel beheerst door geparkeerde auto’s, armoedige uitstraling gevels, entree onduidelijk
Verbeteringsvoorstellen: hagen tussen parkeerplaatsen, planten bomen, gevelbegroeiing, reclame als losse letters op de gevel, herkenbare entree, opknappen gevel (verbeteringsvoorstellen toolbox 10, 11en 14)
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
10/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 4
Bestaande situatie: storende opslag aan de straat, armoedig hekwerk
Verbeteringsvoorstellen: storende opslagcontainers uit het zicht halen met gebouwde voorziening, haag voor hekwerk (verbeteringsvoorstellen toolbox 2 en 8)
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
11/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 5
Bestaande situatie: storende opslag aan de straat, armoedig hekwerk
Verbeteringsvoorstellen: verplaatsen opslag naar achter op het kavel, haag voor hekwerk (verbeteringsvoorstellen toolbox 2 en 8)
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
12/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 6
Bestaande situatie: rommelige uitstraling door slecht onderhouden bestrating, veelheid in hekwerken, straatbeeld wordt te veel beheerst door geparkeerde auto’s
Verbeteringsvoorstellen: hagen tussen parkeerplaatsen, ontbrekende bomen in de rij toevoegen, haag voor schutting (verbeteringsvoorstel toolbox 2)
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
13/35
Verbeelding verbeteringsvoorstellen 7
Bestaande situatie: steenachtig en grijs, weinig uitnodigende uitstraling
Verbeteringsvoorstellen: hagen tussen parkeerplaatsen, PV panelen op de gevel, klinplannten op gevel, tranparante delen in de gevel, reclame: losse etters. Geen bomen in de straat in verband met de toepassing van PV panelen op de gevel.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
14/35
I Toolbox beeldkwaliteit Deze toolbox richt zich op private aanvragers van een stimuleringsbijdrage uit een beeldkwaliteit-/gevelfonds. Er wordt beschreven aan welke maatregelen ter verbetering van de uitstraling van hun panden en kavels gedacht kan worden. De toolbox is echter niet uitputtend, met andere woorden, ook ingrepen die niet in deze toolbox worden beschreven kunnen mogelijk leiden tot een toename aan beeldkwaliteit. Voor aanvragers is het raadzaam om - voordat zij een aanvraag indienen - vooroverleg te hebben met de uitvoerder van het fonds, de gemeente en hun buren. Een aanvraag kan een combinatie van verschillende ingrepen op meerdere aangrenzende kavels betreffen. De maatregelen worden beschreven en verduidelijkt met schetsen en pictogrammen. In deel II is er per voorgestelde maatregel een toelichting met aanvullende informatie toegevoegd. Zoals uiteengezet in de visie lijkt met vergroening de grootste verbetering in de uitstraling en beleving van de bedrijventerreinen te behalen. Belangrijk bij het vergroenen van de bedrijventerreinen is dat niet alleen naar esthetische waarden maar ook naar ecologische waarden wordt gekeken. Een zinvol vertrekpunt is om het type groen te gebruiken wat in de omgeving ook voorkomt door zo veel mogelijk inheemse of goed aangepaste soorten te gebruiken. Gekeken kan worden naar het terugbrengen van elementen uit het oude (polder)landschap, zoals boomgaarden, populieren en eiken. Bij het vergoenen van de kavels dient er voldoende rekening te worden gehouden met onderhoud en beheer. Voordeel van ecologisch groen en het toepassen van inheemse lokale soorten is dat het vaak minder onderhoud behoeft maar het verdient wel aandacht.
Verbeteringsvoorstellen 1 Vergroenen van gevels en vanaf de weg zichtbare daken. Gevels kunnen op een eenvoudige manier worden vergroend, door ze te laten begroeien met (liefst wintergroene) planten. Het eenvoudigste en goedkoopste zijn klimplanten. Een andere mogelijkheid zijn beplante gevels. Groene gevels filteren veel fijnstof uit de lucht, vormen een rijk leefgebied voor tal van insecten en zijn nestel-, voer- en schuilplekken voor vogels. Ook het aanbrengen van nestmogelijkheden op de gevels is een interessante optie om de biodiversiteit te vergroten. Het begroeien van daken (de vijfde gevel) leidt tot ook een aanzienlijke verbetering van het microklimaat, het voorkomt oververhitting zomer en kan daardoor een forse energiebesparing opleveren doordat koeling door middel van airconditioning overbodig wordt. Verder houden groendaken regenwater vast waardoor veel minder water naar de riolering stroomt en piekbelastingen worden voorkomen. Voor deze regeling komen alleen daken in aanmerking die vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. 2 Vervangen van hekwerken door heggen of hagen Bestaamde hekwerken kunnen worden vergroend door aan beide zijden een aag te planten, het hek kan dan gewoon blijven staan. Bij het toepassen van hagen hebben inheemse wintergroene soorten de voorkeur: beukenhaag, veldesdoorn, gemengde hagen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
15/35
3 Beplanten van het terrein Op veel kavels zijn onnodig grote stukken verhard. Deze delen van het privéterrein kunnen worden ingericht met groen en of water met inheems plantmateriaal. Het beplanten van delen van de kavels betekent een verbetering van de beeldkwaliteit, voegt ecologische kwaliteit toe en leidt tot minder wateroverlast bij zware buien omdat het regenwater wordt vastgehouden.
4 Toepassen van halfverharding Het vervangen van verharding onder parkeerplaatsen door halfverharding met bijvoorbeeld grasklinkers of gestabiliseerd gras waardoor hemelwater lokaal kan infiltreren en de hoeveelheid afstromend hemelwater wordt verminderd.
5 Infiltratie hemelwater Het hemelwater van bestrating en dakvlakken op eigen terrein infiltreren met behulp van grindkoffers, wadi’s, greppels. Het lokaal infiltreren van hemelwater ontlast de riolering. Door de toenemende hevigheid van regenbuien door klimaatverandering wordt dit steeds belangrijker.
6 PV-panelen op daken en gevels Het plaatsen van photovoltaische panelen op daken en (zuid) gevels is inmiddels een economisch rendabele investering. Voor de beeldkwaliteitfondsen komen alleen aanvragen voor gevels en schuine daken in aanmerking wanneer deze vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. Door de daling van de kosten van PV-panelen speelt de oriëntatie een steeds minder belangrijke rol en zijn PV-panelen op zuid georiënteerde gevels ook rendabel.
7 Parkeren op eigen terrein Het parkeren op eigen terrein indien mogelijk zo veel mogelijk verplaatsen naar achter op terrein, uit het zicht vanaf de straat. Als dit niet kan, is het wenselijk het parkeren op te delen of af te schermen met hagen en of bomen. Op bedrijventerreinen met zeer hoge parkeerdruk kan dubbel grondgebruik een oplossing bieden door op het dak te parkeren. Ook kan een oplossing gezocht worden in het ‘delen’ van privé parkeerplekken door meerdere bedrijven. 8 Opslag Het verplaatsen van stalling, opslag, containers, opslagtanks weg van de voorkant naar de achterkant van de kavel of het verbergen achter hagen. Een andere mogelijkheid is het maken van gebouwde schermen of afscheidingen om rommelige opslag of containers aan het zicht te onttrekken. Hiervoor kan echter toestemming nodig zijn om buiten de rooilijn te bouwen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
16/35
9 Erfgrens Het toepassen van uniforme hekwerken. Per bedrijventerrein kan worden nagedacht over het meer uniform maken van de hekwerken. Wanneer geen haag wordt toegepast kan een voorkeurshekwerk worden voorgeschreven. Bijvoorbeeld een spijlenhekwerk van 2 meter hoogte in antraciet of zwarte kleur. De voorkeur heeft het toepassen van hagen in plaats van of in combinatie met hekwerken (zie verbeteringsvoorstel 2).
10 Kleur- en materiaalgebruik gevels Het generiek bepalen van een uniforme voorkeur wat betreft kleurgebruik voor bedrijventerreinen is niet wenselijk. Wat in zijn algemeenheid geldt is dat felle kleuren en bijvoorbeeld wit erg beeldbepalend overheersend kunnen zijn. Wat betreft materiaalgebruik verdient het de voorkeur om natuurlijke materialen te gebruiken zoals hout (houten latten). Ook het bekleden van de bestaande gevel met ander materiaal behoort tot de mogelijkheden. 11 Reclame Er kunnen regels voor reclame toepassing per bedrijventerrein worden bepaald. Het vervangen van reclameborden door losse letters, bij voorkeur in ingetogen kleuren en het weghalen van vlaggenmasten kan een verbetering van de beeldkwaliteit betekenen. De huisstijl is niet hetzelfde als de stijl van het huis of gebouw. Opvallend gekleurde reclameborden vormen vaak geen verrijking of verbetering van de uitstraling van het gebouw. De beoordelingscommissie bepaald of er sprake is van voldoende verbetering. 12 Verlichting Energiezuinige led verlichting toepassen, bij voorkeur met automatische schakeling. Verlichting richten op de grond om lichtoverlast voor vogels en vleermuizen te voorkomen. In plaats van het aanlichten van (delen van) de gevels heeft het de voorkeur om lichtgevende letters te gebruiken. Als stelregel geldt dat minder verlichting over het algemeen de voorkeur verdient. Wanneer staat de verlichting aan en voor wie is die ‘s nachts bedoeld? 13 Transparante voorgevel Het toepassen van deels transparante voorgevels door ramen of glasvlakken toe te voegen waardoor er contact tussen de gebouwen en de straat ontstaat en de gebouwen een meer open en uitnodigende indruk maken. De glasvlakken zorgvuldig inpassen in de architectuur. Wanneer er zonwerend glas wordt toegepast, verdient de transparantie daarvan aandacht. Zonwering en energieverbruik zijn punten van aandacht bij het toepassen van grotere glasvlakken. 14 Entree Het maken van een herkenbare uitnodigende entree die past bij het gebouw bijvoorbeeld door toepassing van glas of een geĂŻntegreerde luifel. De beoordelingscommissie bepaald of dit een verbetreing betreft die in de context past. Veel entrees van bedrijfspanden passen niet bij de architectuur van het gebouw.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
17/35
II Toelichting en aanvullende informatie 1 Vergroenen van gevels en daken. Het begroeien van gevels is een zeer effectief en relatief eenvoudig middel om de uitstraling van een gevel te verbeteren. Dit kan met klimplanten en door middel van beplante gevels. Klimplanten Deze hebben maar een relatief klein grond oppervlak terwijl ze een hele muur kunnen vergroenen. Alle klimplanten behalve de zelfhecters heeb klimvoorzieningen nodig. Het nadeel van zelfhechters is dat deze niet of maar moeilijk te sturen zijn en ook ramen kunnen overwoekeren. Dat risico is er bij de niet zelfhechters niet. Er kunnen tegen de gevel, frames, gaas of staaldraden worden bevestigd. Met deze frames is de begroeing goed te sturen. NB: gebruik voorzieningen van een hoogwaardige kwaliteit roestvast staal. Klimplanten kunnen ook met vlechtwerk/korven rond bijvoorbeeld lantarenpalen worden gebruikt. Zelfhechters Geen klimvoorzieningen nodig. NB1: Zolang er geen kalkrijke mortel is gebruikt en er goed gevoegd is tasten de hechtwortels de muur niet aan. Op hout en glas zijn de hechtwortels moeilijk te verwijderen. NB2: Snoeien is noodzakelijk om ongewenste overwoekering te voorkomen. -Klimop (Hedera), wintergroen, sterke inheemse soort, op elke oriĂŤntatie mogelijk. -Wilde wingerd (Parthenocissus), bladverliezend, zeer fraaie herfstkleuren, niet op noordwanden. Er zijn twee soorten die in ons land veel worden toegepast: Parthenocissus tricuspidata (driepuntig) en Parthenocissus quinquefolia (vijftallig blad). Snoei is niet nodig, maar kan het gehele jaar worden uitgevoerd als de plant dreigt glas of hout te overwoekeren. Niet zelfhechters: trompetklimmers, blad of takranken en slingerplanten; deze hebben klimvoorzieningen nodig en zijn daarmee ook makkelijker te sturen, waar ze wel en waar ze niet groeien. -Passiebloemen (Passiflora caerulea), uitheemse soort, in principe wintergroen. Overige niet zelfhechters: -Trompetklimmers (Campsis) -Bosranken (Clematis) -Prachtrank (Eccromocarpus) -Blauweregen (Wisteria) -Boomwurger (Celastrus) -Wijnranken. Je kunt fruit van eigen gevel eten! In nederland goed toepasbare soorten druiven: Boskoops Glorie, Esther, Vroege van der laan. -Leifruit zoals leipeer en leiappel.
Klimplanten op frames voor de gevel
Klimop (Hedera)
Wilde wingerd (Parthenocissus)
Bosranken (Clematis)
Onderhoud: snoeien bij de wat snellere klimmers om overwoekering te voorkomen. Dit is met name nodig voor de zelfhechters. Leifruit
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
18/35
Jaarlijks bemesten, afhankelijk van de soort. Meer informatie voor aanleg en onderhoud: Algemeen: neem voor goed advies over aanleg en onderhoud contact op met een gespecialiseerde hovenier of tuincentrum. http://www.tuinieren.nl/ http://www.tuinadvies.be/ Beplante gevels: Met beplante gevels is een gevarieerde groene beplanting mogelijk maar deze oplossingen zijn technisch veel ingewikkelder en daardoor veel duurder in aanleg en onderhoud. Meer informatie voor aanleg en onderhoud: https://www.sempergreen.com http://ecoengineering.groenweb.nl/content/groene-gevelsbeplanting http://www.optigroen.nl/SystemSolutions/Gevelbegroeiing/ gevelbegroiing-Br.pdf
Klimplanten op frames
Beplante gevel
Nestmogelijkheden Het plaatsen van nestmogelijkheden aan gevels en op daken voor onder andere (gier)zwaluwen, vleermuizen en roofvogels maakt het voor deze dieren mogelijk om in stedelijk gebied te kunnen leven. Er bestaan kant en klare nestmogelijkheden die zo op de gevel geschroefd kunnen worden of op een paal kunnen worden gemonteerd. Zwaluw- of vleermuisnesten kunnen ook in de gevel zelf worden geĂŻntegreerd. Bij het plaatsen moet onder andere rekening worden gehouden met: wat voor soort kast, voor welke soort is deze bedoeld en de positie en oriĂŤntatie op de gevel in verband met aanvliegroutes en beschutting. Nestmogelijkheden zijn erg belangrijk omdat veel soorten daarvan afhankelijk zijn. Per locatie kan worden gekeken aan welke soorten er kan worden gedacht. Nestkasten vleermuiskasten: http://www.natuurbericht.nl/?id=10481 http://www.buwa.nl/fileadmin/buwa_upload/Bureau_ Waardenburg_rapporten/12-030_eindrapport_vleermuiskasten_ verkleind.pdf Nestkasten gierzwaluw: http://www.gierzwaluwbescherming.nl/bescherming/nestkasten/ Nestkasten roofvogels: http://www.eaglewatch.nl/nestkasten/nestkasten.html Vergoenen van daken Er is een onderscheid te maken tussen mos-sedum-kruiden daken en grasdaken. Grasdaken hebben een dikke laag substraat en zijn daardoor aanzienlijk zwaarder en duurder. Om deze reden zijn ze vaak niet geschikt voor toepassing op bestaande daken en worden ze hier ook verder buiten beschouwing gelaten. Mos-sedum-kruiden daken zijn door hun lage gewicht en geringe dikte vaak direct op bestaande dakbedekking toepasbaar met een wortelwerdende laag en een drainagelaag. Kruidendaken zijn ecologisch gezien veel beter dan mos-sedum daken die wat betreft natuurwaarde niet veel toevoegen. Meer informatie voor aanleg en onderhoud: http://www.optigroen.nl/
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
Nestmogelijkheden (boven: vleermuis, links onder: gierzwaluw, rechts onder roofvogels)
Zichbaar mos-sedum-kruiden dak
19/35
2 Vervangen of begroeien van hekwerken door hagen Bestaande hekwerken kunnen worden begroeid door aan beide zijden een haag te planten. Het bestaande hekwek kan dan gewoon blijven staan. Hemelwater kan van de bestrating naar de haag vloeien en daar infiltreren. Er valt een onderscheid te maken tussen een heg en een haag. Een haag is een dichte rij struiken die ongeveer eenmaal per jaar geschoren wordt. Een heg is een dichte rij struiken die vrij mogen uitgroeien en die hooguit een keer in de twee jaar worden geknipt en vaak nog minder frequent. Een heg oogt wilder en kan meer bloemen en vruchten dragen. Ze kan ook enkele meters breed worden. Een heg zorgt voor een goede afscheiding, bovendien vinden in de heg allerlei vogels, insecten, zoogdieren en reptielen een plek. Hagen die meermaals per jaar gesnoeid worden, komen niet tot bloei en dragen bijgevolg geen vruchten en hebben daardoor veel minder ecologische betekenis. Zowel heggen als hagen zijn interessant om op eigen kavel toe te passen als vergroening. Een interessante mogelijkheid voor erfgrenzen aan de achterkanten van kavels is een combinatie van een (droge) greppel met aan weerszijden greppels. Naast de hoge eclologische waarde wordt zo het hemelwater goed afgevoerd. -Beukenhaag. Beukenhagen zijn goed te snoeien en lenen zich zeer goed voor het afscheiden van parkeerplaatsen. Een beukenhaag houdt zijn blad vast tot het voorjaar (het blad is in de winter wel dor maar blijft zitten) NB: de haagbeuk is in tegenstelling tot de beukenhaag wel bladverliezend! Door snoeien wordt de haag dichter en dikker en daardoor ook sterker.
Beukenhaag, zomer
Beukenhaag, winter
-Meer landelijke, wat ruigere soorten hagen zijn veldesdoorn, meidoorn en sleedoorn. Deze vormen goede nestelgelegenheden omdat ze vanwegen hun doorns doege bescherming bieden. Deze soorten zijn goedkoper dan beukenhagen. -Instanthaag of meeneemhaag. Dit is een kant en klaar met klimop voorbegroeid gaashekwerk met bemeste aardkluit die zo kan worden geplant. Een instathaag is gemakkelijk en goedkoop, vraagt weinig ruimte en is direct al groen. In feite is het geen echte haag maar een klimop
Heg met wilgenvlechtwerk
-Bamboe. Bamboe kan ook worden gbruikt om een haag te vormen. Bamboe is niet inheems maar is wel erg goed aangepast aan ons klimaat. Bij toepassing van bamboen moeten maatregelen worden getroffen om woekeren te voorkomen, bijvoorbeeld ondergrondse wortelbegrenzers. Ook de soortkeuze is belangrijk wat betreft woekeren. Meer informatie voor aanleg en onderhoud: http://www.tuinieren.nl/a/planten-bomen/soorten-hagen
Instant- of meeneemhaag
Instant- of meeneemhaag
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
20/35
3 Beplanten van het terrein Een gebouw kan heel goed dichter bij de natuur gebracht worden door de aanleg van een natuurvriendelijke tuin. De tuin rond een bedrijf is een zichtbaar onderdeel van dat bedrijf en draagt bij aan een positief bedrijfsimago. Het ontwerp van de tuin kan voortborduren op de architectuur van het gebouw of juist een contrast vormen. Bovendien blijkt dat personeel met uitzicht op groen minder last van stress heeft dan personeel dat uitkijkt op straat of een parkeerterrein. De gewenste begroeiing kan het beste een afspiegeling zijn van het gebied waar het gebouw is gelegen. De gebiedseigen kenmerken worden daarin tot uitdrukking gebracht. Het verdient de voorkeur daarbij aan te sluiten bij de al bestaande begroeiing van het gebied. Bij natuurlijk groen wordt zoveel mogelijk uitgegaan van de oorspronkelijke natuur en haar kringlopen. Een natuurvriendelijk ingericht bedrijventerrein of kavel oogt gevarieerd en aantrekkelijk. In tegenstelling tot traditionele terreinen is de tuin vooral ingericht met planten, bomen en struiken die van nature in de omgeving voorkomen en die karakteristiek zijn voor het landschap. Inheems materiaal is beter aangepast aan de lokale omstandigheden en heeft hierdoor minder last van ziekten en aantastingen. Bovendien zijn deze soorten onderhoudsvriendelijker omdat ze geen speciale verzorging vragen, wat op de lange termijn kostenbesparend kan werken. Deze inheemse soorten zijn ook aantrekkelijk voor dieren die in deze streek voorkomen en zullen zo ook de verscheidenheid van allerlei soorten bevorderen. Het gebruik van bloemrijke en bessendragende beplanting is wenselijk omdat deze aantrekkelijk is voor allerlei vlinders en vogels. Overigens zijn er ook enkele uitheemse soorten die zich in onze omgeving goed thuis voelen en aantrekkelijk zijn voor bijvoorbeeld vlinders.
Natuurlijke vijver met inheemse beplanting
Natuurlijke vijver met inheemse beplanting
Suggesties inrichting: -Greppels: zie verbeteringsvoorstel 5 -Vijvers http://www.tuinieren.nl/a/vijver/natuurvijver -Hagen: zie verbeteringsvoorstel 2 -Bomen Bij het aanplanten van bomen komen, rekening houdend met de veelal kleihoudende ondergrond. Bij bomen wordt doorgaans een onderscheid gemaakt tussen bomen van de 1e orde (20-25m hoog) en bomen van de 2e orde (tot 15 m hoog). Bomen van de 1e orde hebben meer ecologische waarde, bomen van de 2e orde hebben meer een sierwaarde. Bomen hebben een grondkluit nodig van van ca 9 m3 aarde (2,1x2,1x2,1). Soorten waaraan gedacht kan worden: 1e orde: Linde, abeel, iep, es 2e orde: prunus, meidoorn, coniferen, sier esdoorn, berk, fruitbomen
Bloemenweide, periodiek gemaaid
Lunchplek buiten
Meer informatie voor aanleg en onderhoud: Algemeen: neem voor goed advies over aanleg en onderhoud contact op met een gespecialiseerde hovenier of tuincentrum. http://mos.zoetermeer.nl/e/d/inspiratieboek/Docs/buitenruimte. htm http://mos.zoetermeer.nl/e/d/inspiratieboek/Docs/bijlagen. htm#3
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
21/35
4 Toepassen van halfverharding Graskeien Graskeien of open bestrating levert een aanzienlijke bijdragen aan de natuur doordat er bodemleven mogelijk is waar dat bij gesloten bestrating helemaal niet voorkomt. Hemelwater kan infiltreren en geluid wordt gedempt. Om stevig gras te krijgen moeten de wortels horizontaal door kunnen groeien tussen de keien, hiervoor zijn speciale graskeien voor ontwikkeld. De klassieke graskei vaak minder gunstig omdat de wortels niet voldoende stevig kunnen uitgroeien. Gestabiliseerd gras is minder geschikt voor frequent gebruikte parkeerplatsen.
Grasklinger HOSPER/MBI met verschil in rijbaan en parkeerplaatsen
Bureau Hosper heeft met MBI steenmeesters een speciale, open grasklinker ontworpen. De grasklinker heeft een afmeting van 315 x 115 x 100 mm en is voorzien van twee openingen en diverse groeven. Via deze groeven kan het gras letterlijk het verkeer ‘ontduiken’. De klinker is extra hoog op in de openingen om wortelgroei van het gras te stimuleren. De fundering van de groene straat bestaat uit een laag puingranulaat aangevuld met een laag drainerend zand. Een mengsel van zand, zwarte aarde en graszaad wordt gebruikt voor de vulling van de grasklinker. http://www.hosper.nl/grasklinker Grasklinger HOSPER/MBI
Parkeervakken met graskeien
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
22/35
5 Infiltratie hemelwater Grindkoffers Een grindkoffer is een kuil met worteldoek, gevuld met grind waar regenwater de tijd krijgt om langzaam in de bodem opgenomen te worden, dus zonder dat de bodem dichtslibt. Om te voorkomen dat zand en gronddeeltjes tussen het grind komen wordt een filterdoek rondom het grindpakket aangebracht. Grindkoffers voorkomen verdroging van de grond, met name in steden. Doel van de grindkoffer is ook het schone regenwater niet af te voeren naar het riool. Het afkoppelen van de hemelwaterafvoer van het riool naar een grindkoffer heeft ook het voordeel dat, bij omvangrijker gebruik hiervan, het overstromen van de riolering bij stortbuien vermeden wordt.
Grindkoffer met hemelwaterafvoeren die daarop aansluiten, begroeide wand
Greppels, wadi’s De toenemende intensiteit van regenbuien maakt dat terreinen steeds vake blank komen te staan. Een relatief eenvoudige oplossing vormt het graven van greppels of wadi’s. Deze zijn begroeid met gras en lopen onder bij hevige regenval. Een greppel is wezenlijk eenvoudiger aan te leggen dan een wadi. Onderhoud: periodiek maaien. http://www.groenblauwenetwerken.com/measures/bioswales/ Greppel
Ondergelopen wadi
Droge wadi
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
23/35
6 PV cellen op daken en gevels Het bekleden van een gevel met PV panelen kan een behoorlijke verbetering van de uitastraling betekenen. Aandacht behoeft de afstemming van beplanting van de straat en het terrein zonnecellen zodat de zonnecellen geen schaduw krijgen van bomen of overige beplanting. (gedeeltelijke) Beschaduwing is slecht voor de opbrengst en voor de levensduur van de PV-panelen. Door de dalende prijs van de pv-panelen is het minder belangrijk om de maximale hoeveelheid stroom op te wekken per geĂŻnstalleerd vermogen. In sommige gevallen is het verstandig om meer panelen te plaatsen in plaats van alle panelen precies op het zuiden te richten, onder de optimale hellingshoek. Een goed voorbeeld hiervan is de veranderende toepassing van pv-panelen voor platte daken. Het aanbrengen van panelen onder een hellingshoek op een plat dak kost meer aan montagemateriaal, arbeid en ruimte per geĂŻnstalleerd vermogen dan bij een vlakke montage. Systemen vanaf 25 m2 aan paneeloppervlak kosten daardoor ongeveer 12% meer dan systemen waarbij de panelen met het dakvlak mee worden geplaatst. In Nederland wekken platgeplaatste panelen per jaar ongeveer 12% minder op dan bij een ideale oriĂŤntatie. Een systeem dat in rijen wordt geplaatst gebruikt bij een optimale hellingshoek minder dan de helft van het beschikbare dakoppervlak. De rijen komen onderling op afstand te staan om schaduw van de voorliggende rij op de volgende rij te voorkomen. Met platte montage is de rijafstand niet nodig, waardoor een veel groter systeem kan worden gebouwd. Grotere installaties zijn relatief goedkoper en daardoor is platte montage voordeliger geworden. Dit wordt alleen maar voordeliger naarmate de paneelprijs verder daalt en/of de energieprijs verder stijgt. Bij verdere daling van de kostprijs van pv-systemen wordt de gevel een bruikbaar oppervlak voor zonne-energie.
Architectonisch goed ingepaste PV-panelen op de gevel
Architectonisch goed ingepaste PV-panelen op de gevel
De combinatie van PV cellen met een groendak is gunstig omdat het rendement van de PV cellen omhoog gaat doordat de temperatuur op een groendak minder hoog oploopt. http://www.platformduurzamehuisvesting.nl/2013/01/17/ facadesysteem-voor-pv-gevels/ http://www.sbrcurnet.nl/producten/infobladen/opname-van-pvpanelen-in-gevels http://mijnenergiefabriek.nl/bipv-geintegreerdezonnepanelen/41-mijn-zonnegevelpanelen.html
Combinatie van PV-panelen en vegetatiedak
Rentabiliteit PV panelen: file:///C:/Users/tobias/Downloads/TM0312_orientatie%20 van%20zonnepanelen%20niet%20relevant.pdf Windmolens Het toepassen van windenergie is op bedrijventerreinen op dit moment geen mogelijkheid. De provincie sluit de toepassing van grote molens op de terreinen uit. Het rendement van kleinere molens is dusdanig slecht dat deze vasnuit het oogpunt van milieu niet zinvol zijn. De energie benodigd vanuit de fabricage wordt niet terug verdiend, zie ook: http://www.lowtechmagazine.be/2009/05/testresultaten-kleinewindturbines.html
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
24/35
7 Parkeren op eigen terrein Parkeren beheerst op veel bedrijventerreinen voor een groot deel het beeld van zowel de straat als de kavels zelf. Het verplaatsen van (een deel van) het parkeren naar achteren op de kavels kan de uitstraling aanzienlijk verbeteren. Als dit niet mogelijk is kan het parkeren door aanplant van hagen of bomen een vriendelijkere uitstraling krijgen. Op bedrijventerreinen met zeer hoge parkeerdruk kan dubbel grondgebruik een oplossing bieden door op het dak te parkeren. De combinatie van parkeren en PV panelen is een interessante manier van dubbel grondgebruik. Dubbel grondgebruik met parkeren op het dak van een bedrijfshal, de President, Hoofddorp
Driedubbel grondgebruik met parkeren op het dak onder PV panelen
Verbeteren parkeeroplossing op de overgang tussen openbaar en privĂŠ, topassen van hagen om het parkeren te vergoenen
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
25/35
8 Opslag Opslagtanks, containers en andere aan de voorkant van de kavels opgeslagen goederen kunnen het straatbeeld behoorlijk verstoren. Verplaatsen naar achteren op de kavel heeft de voorkeur. Wanneer dit niet mogelijk is kunnen de opslagvoorzieningen vanaf de straat gezien aan het zicht worden onttrokken. In een enkel geval zou dit zelfs met speciaal daarvoor gebouwde voorzieningen kunnen gebeuren.
Groene erfafscheiding in de vorm van een haag onttrekt storende opslag uit het zicht
Gebouwde voorziening om storende containers aan het zicht te onttrekken
9 Erfgrens Op de meeste bedrijventerreinen is er een grote diversiteit aan toegepaste hekwerken hetgeen een rommelig en onverzorgd beeld geeft. Per bedrijventerrein kan worden nagedacht over het meer uniform maken van de hekwerken. Wanneer geen haag wordt toegepast kan een voorkeurshekwerk worden voorgeschreven. Bijvoorbeeld een spijlenhekwerk van 2 meter hoogte in antraciet of zwarte kleur. Het heeft de voorkeur om ter plaatse van de erfgrenze hagen te plaatsen in plaats van of in combinatie met hekwerken (zie verbeteringsvoorstel 2). Uiniforme hekwerken, de President, Hoofddorp
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
26/35
10 Kleur- en materiaalgebruik gevels Kleur Bij het opnieuw schilderen van gevels verdient het meestal de voorkeur om minder uitgesproken kleuren toe te passen, dat betekend dat zowel bij de tint als de verzadiging en de helderheid een terughoudende keuze wordt gemaakt. Dit ter beoordeling van de commissie die de gevel in zijn context kan beoordelen. Het voorkeurs kleurgebruik is sterk afhangkelijk van de context. De volgende drie componenten, die onafhankelijk van elkaar vastgesteld kunnen worden, bepalen samen de kleur: Tint (Engels: Hue), is wat we gewoonlijk ‘kleur’ noemen, zeg een punt op de regenboog. Verzadiging (Engels: Saturation) dit geeft een hoeveelheid (of felheid) van een kleur aan. Wordt uitgedrukt in procenten, en loopt van 0% (flets, grijs) naar 100% (volle kleur). Intensiteit (Engels: Value of Brightness): staat voor de lichtheid van de kleur. Wordt uitgedrukt in procenten, en loopt van 0% (zwart) naar 100% (wit).
Verbeteren van de architectonische uitstraling, kleurgebruik (midden), ander materiaaltoepassing, bijvoorbeeld PV panelen (onder) De huisstijl is niet gelijk aan de stijl van het huis (of gebouw)
Materiaal Bij het opknappen van een gevel is het een overweging om, in plaats van te schilderen, de gevel met een ander materiaal te bekleden om de uistraling te verbeteren. Bij materiaaltoepassingen kan onder andere worden gedacht aan: -Houten latten (bijvoorbeeld opgeschroefd op geprofileerd staalplaat) -Metselwerk duurzaam maar duur en zwaar (fundering) -PV panelen (zie verbeteringsvoorstel 6 en 7)
Houten bedrijfshal
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
27/35
11 Reclame De reclameuitingen op bedrijfspanden passen wat betreft vormgeving en kleurgebruik vaak niet bij de architectuur. Opvallend gekleurde reclameborden vormen meestal geen verrijking of verbetering van de uitstraling van het gebouw. Het beter afstemmen van vormgeving en kleurgebruik van de reclame kan een behoorlijke verbetering van de uitstraling van een bedrijfspand betekenen. Over het algemeen zijn losse letters fraaier dan reclameborden; ook hebben meer ingetogen kleuren over het algemeen de voorkeur.
Ondanks de toepassing van losse letters past de reclameuiting niet bij de architectuur
De kleur van de reclame tekst komt deels terug in de architectuur
12 Verlichting Veel bedrijventerreinen worden ‘s nachts volledig verlicht. De vraag is voor wie al deze verlichting nodig is en of de verlichting continu aan moet te staan. Vogels en vleermuizen hebben ‘s nachts veel last van ‘lichtingvervuiling’. Bij het verlichten van een bedrijfspand of kavel geldt hetzelfde. Als er toch voor verlichting wordt gekozen kan energiezuinige led verlichting worden toegepast met automatische schakeling waardoor de verlichting alleen aan gaat wanneer er ook daadwerkelijk iemand is. Naar de grond gerichte verlichting. Wordt de verlichting buiten de bezoektijden uitgeschakeld?
De vraag is wie met lichtreclame ‘s nachts wordt bereikt. Het kost energie en veroorzaakt lichtvervuiling
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
28/35
13 Transparante voorgevel Veel bedrijfspanden hebben een erg gesloten uitstraling naar de straat toe. Door het toevoegen van ramen en of glasvlakken kan de relatie met de straat worden verbeterd. Uiteraard heeft dit alleen betekenis als dit op plekken gebeurt waar ook wat te zien of te beleven valt, kortom wanneer de functie daar ook aanleiding toe geeft. Een betere daglichttoetreding kan ook de arbeidsomstandigheden binnen aanzienlijk verbeteren. Zonwering en energieverbruik zijn punten van aandacht bij het toepassen van grotere glasvlakken. Ondaks het grote glasvlak is er geen doorzicht en een weinig uitnodigende uitastraling doordat er donker zonwerend glas is toegepast
Glas en materiaaltoepassing zorgen voor een relatie tussen binnen en buten. Grote glasvlakken zijn energetisch ongunstig en kunnen het energieverbruik enorm vergroten. Zonwering is een belangrijk aandachtspunt
14 Entree Een aantrekkelijke entree vormt het visitekaartje van je bedrijf. Daarvoor zijn meestal geen spectaculeaire of dure ingrepen nodig. En entree moet recht doen aan de functie van het gebouw. Schreeuwerige of overgedimensioneerde entrees vormen meestal geen verbetering. Een goede entree past bij de architectuur en de functie van het gebouw. En een goede entree leidt van ergens naar ergens, dat wil zeggen dat de ruimte buiten voor de entree en de entreeruimte aan de binnenkant ook moeten worden betrokken in het vormgeven van de entree. Enig zicht van binnen naar buiten en andersom en een plekje waar je beschut kunt aanbellen en wachten zijn middelen die de gebruikswaarde van een entree enorm kunnen vebeteren. Er kan ook worden gekeken of de vormgeving van de entrees van verschillende gebouwen aan dezelfde straat onderlinge samenhang vertonen.
Eigenzinnige entree die door ingetogen kleur en materiaalgebruik niet schreeuwerig is. De vraag is of het niet ook eenvoudiger had gekund.
Een relatief groot architectonisch gebaar dat desondanks een weinig uitnodigende entree oplevert
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
29/35
Bijlage 1 Verbetering van de beeldkwaliteit door ingrepen in de openbare ruimte Wanneer private gebruikers besluiten om - met hulp van de beeldkwaliteitfondsen - over te gaan tot ingrepen om de beeldkwaliteit van hun panden en terreinen te verbeteren, kan het in voorkomende gevallen wenselijk zijn dat gemeenten aanvullende maatregelen nemen in de aansluitende openbare ruimte. Beeldkwaliteit, vergroening, duurzaamheid op private kavels en in de openbare ruimte haken immers op elkaar in en geven samen een meerwaarde voor een terrein. Hiertoe zijn in deze bijlage suggesties opgenomen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
30/35
Kwaliteit verbeteren door vergroenen Belangrijk bij het vergroenen van de bedrijventerreinen is dat niet alleen naar esthetische waarde maar ook naar ecologische waarde wordt gekeken. Een zinvol vertrekpunt is om het type groen te gebruiken wat in de omgeving ook voorkomt. Gekeken kan worden naar het terugbrengen van elementen uit het oude (polder)landschap, zoals boomgaarden, populieren en eiken. Voordeel van ecologisch groen en het toepassen van inheemse locale soorten is dat het vaak minder onderhoud behoeft.
Maartregelen op de schaal van het hele bedrijventerrein -Tijdelijke natuur op braakliggende of vrijgekomen terreinen. -Tijdelijke groenproductie op braakliggende terreinen zoals wilgenteelt. -(Tijdelijke) Volkstuintjes in randen en bufferzones of op vrijgekomen terreinen (Referentieproject Papendorp, Utrecht). Ook ’s avonds en weekeinde komen er mensen op het terrein hetgeen zorgt voor een betere sociale veiligheid. -Het verbeteren dan wel uitbreiden van het watersysteem en regenwaterberging op de bedrijventerreinen. -Het maken of versterken van groene verbindingen met het buitengebied en het maken dan wel versterken van groene buffers als overgang naar aangrenzende woonwijken.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
31/35
Maatregelen op het schaalniveau van het straatprofiel: -Het onderbreken van rijen parkeerplaatsen met bomen en dwars geplaatste hagen. De hagen hebben een hoogte tussen de 1m en 1,4 m zodat ze wel goed zichtbaar zijn en geparkeerde auto’s uit het zicht nemen maar je er in verband met de sociale veiligheid nog wel over heen kunt kijken.
-Het veranderen van bredere stenige straatprofielen in lanen met bomen, hagen en gras.
-Het toepassen van hagen. Daarbij hebben wintergroene soorten de voorkeur: beukenhaag (blad wordt wel bruin maar valt niet af), gemengde hagen. Hoogstammige bomen toepassen in verband met zichtbaarheid van bedrijven en entrees. -Het plaatsen van bomen. Daarbij is variatie in soorten belangrijk. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen randen, hoofd- en nevenontsluitingswegen.
-Het toepassen van fruitbomen/struiken. Dit maakt onderhoud door een locale tuindersvereniging mogelijk. Hoogstammige bomen toepassen in verband met zichtbaarheid van bedrijven en entrees.
-Het toevoegen van bloem- en grasrijke stroken en bufferzones. Door periodiek maaien is er minder onderhoud en ontstaat een hogere ecologische waarde.
-Het toepassen van natuurvriendelijke oevers.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
32/35
Kwaliteit verbeteren door verduurzamen -Het verminderen en/of vervangen van de straatverlichting. Natuurlijk is voor de sociale veiligheid verlichting nodig maar vrijwel alle bedrijventerreinen hebben te veel nachtverlichting. Het beperken van de hoeveelheid licht met behulp van bewegingsgestuurde verlichting en het naar de grond richten van de lichtbundels kan een aanzienlijke energiebesparing opleveren en verbetert de leefomgeving voor nachtdieren. Sowieso is het vervangen van de lampen door LED-verlichting een belangrijke stap. Een goed referentieproject is bedrijventerrein De Liede in de Haarlemmermeer.
-Het verduurzamen van het vervoer door het verbeteren van openbaar vervoer en het stimuleren van openbaar vervoer en langzaam verkeer. Het verduurzaming van het vervoer en het terugdringen van de dominantie van de automobiliteit, het stimuleren van openbaar vervoer en langzaam (woon werk)verkeer geven mogelijkheden tot het anders benutten en inrichten van de openbare ruimte op de bedrijfsterreinen. Op sommige delen van bedrijventerreinen vormt de parkeerdruk het grootste probleem wat betreft de beeldkwaliteit. Naast het verbeteren van de parkeermogelijkheden is het anders organiseren van de vervoersstromen een mogelijkheid.
-Het opzetten dan wel stimuleren van gedeeld autogebruik, huurauto’s/car-2-go.
-Het onderzoeken van de verkeerssituatie. In sommige situaties is wellicht ĂŠĂŠnrichtingsverkeer mogelijk waardoor er meer ruimte ontstaat voor ruimer en groener parkeren en groen in het straatprofiel.
-Het verduurzamen van afvalwater, hemelwater en afvalstromen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
33/35
Kwaliteit verbeteren door samenhangende vormgeving -Het verbeteren van de bewegwijzering. Deze is nu vaak onduidelijk en rommelig. Een uniform ‘format’ en heldere positionering verbeteren de uitstraling. Bedrijfsbewegwijzering wordt vaak georganiseerd door ondernemersverenigingen, maar vaak zijn afspraken over beheer en onderhoud niet duidelijk, waardoor deze borden er na verloop van tijd vies (graffiti) en verwaarloosd uitzien.
-Het verbeteren van de entrees van het bedrijventerrein. De entrees zijn nu vaak rommelig en onduidelijk en hebben geen uitstraling. Een goed vormgegeven entree passend in het ‘format’ van het terrein verbetert de uitstraling.
-Het opknappen van de bestrating. De bestrating is veelal aan onderhoud toe, er zijn te veel verschillende soorten bestrating voor verschillende zones waardoor de straat een rommelige indruk maakt. Bij het herstraten zo veel mogelijk hergebruik in plaats van nieuw bestratingsmateriaal gebruiken. Bestraten met meer uniformiteit, minder soorten bestrating. Waar mogelijk ter plaatse van parkeren halfverharding toepassen.
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
34/35
Colofon Inhoud en samenstelling: M3H architecten - Tobias Bader, Marc Reniers In opdracht van: Ontwikkelingsbedrijf NHN – Parkmanagement Hoorn Cees Brinkman, Gerard Fit Dit beeldkwaliteitkader wordt mede mogelijk gemaakt door de financiële bijdrage van: Provincie Noord-Holland en de regio’s Alkmaar, Westfriesland en Kop van Noord-Holland
M3H Architecten
Beeldkwaliteitkader beeldkwaliteitfondsen
35/35