Jaaroverzicht 2015
Jaaroverzicht 2015
Jaaroverzicht 2015
Foto cover: Ereveld Kalibanteng
1
2
Oorlogsgravenstichting
Ereveld Kembang Kuning
Jaaroverzicht 2015
Inhoud Welkom
5
Terugblik 2015
11
Oorlogsgraven
25
Herdenkingen
41
Pelgrimsreizen
53
Uw steun
60
Organisatie
66
Over ons
71
Contact
73
3
4
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
Welkom Voor u ligt het jaaroverzicht van de Oorlogsgravenstichting 2015. Mijn
laatste en daarmee voor mij toch wel bijzonder. Per 1 oktober 2016 draag
ik het stokje over aan een opvolger. Ik blik hiermee dus niet alleen terug
op het afgelopen jaar maar op de afgelopen zeven jaren dat ik leiding heb mogen geven aan deze prachtige organisatie.
Een periode waarin wij veel hebben bereikt. Persoonlijke hoogtepunten in de afgelopen zeven jaar waren de dankbaarheid die ik heb ontvangen van alle nabestaanden die ik persoonlijk ontmoet en bezocht heb. Daarnaast
de stappen die de Oorlogsgravenstichting gemaakt heeft in het doorvoeren van een nieuwe visie waarin de verhalen van de oorlogsslachtoffers
meer centraal komen te staan. Concrete resultaten hiervan worden steeds
zichtbaarder met onze nieuwe website en verhalen-database en projecten als Ereveld Vol Leven. Tot slot de inzet van alle medewerkers hier en in
Indonesië dankzij wie de graven er zo mooi bij liggen en bij wie de zorg voor de nabestaanden in goede handen is. Foto’s gezocht
Een van de pijlers van het werk van de Oorlogsgravenstichting is het
doorgeven van de verhalen van de oorlogsslachtoffers. Met het afnemen van het aantal ooggetuigen wordt het steeds belangrijker om de herinneringen en (oog)getuigenverslagen vast te leggen voor toekomstige
generaties. Dit doen we in onze verhalen-database.
De Oorlogsgravenstichting wil de informatie uit haar database voor
iedereen zo toegankelijk mogelijk maken. Hiervoor is in mei vorig jaar
onze nieuwe website gelanceerd. Het voordeel hiervan is dat er nu één centrale plaats is voor de herinnering aan de oorlogsslachtoffers en
5
6
Oorlogsgravenstichting
andere slachtoffers van de oorlog. U kunt uw verhalen, foto’s, etc. zelf toe voegen op www.oorlogsgravenstichting.nl.
Deze nieuwe database maakt het ook mogelijk om nog meer samen te
werken met andere organisaties en gegevens en verhalen uit te wisselen. Wij werken nu al samen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei, het NIOD, de Stichting Vriendenkring Neuengamme en het Oranje Hotel. Ereveld Vol Leven
Bijzonder trots ben ik op een initiatief dat wij in 2015 gestart zijn en dat
op 2 mei 2016 een prachtig vervolg krijgt: Ereveld Vol Leven. Voor één dag is bij een aantal graven op Nationaal Ereveld Loenen het leven terug gezet in de vorm van een representant van hetzelfde geslacht en dezelfde leeftijd als de persoon die daar begraven ligt. Wij hebben hiervoor een aantal
nabestaanden en leerlingen uit het middelbaar onderwijs uitgenodigd. Het resultaat was bijzonder indrukwekkend. Vriendenstichting
In 2015 heeft de Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting meer
vorm gekregen. Het verheugt mij zeer dat een groot aantal van onze donateurs gehoor heeft gegeven aan ons verzoek om de automatische incasso van hun donatie voortaan bij de Vriendenstichting onder te brengen.
Wij zijn al onze donateurs heel erg dankbaar. Door uw gulle giften zijn
wij in staat om naast het beheren en onderhouden van de Nederlandse
oorlogsgraven, belangrijke andere projecten te ontwikkelen. Om die reden blijven alle giften iedere keer opnieuw van harte welkom en hard nodig zeker ook naar de toekomst toe.
Jaaroverzicht 2015
Actueel
Helaas is in 2015 opnieuw gebleken hoe actueel ons werk nog steeds is doordat er drie nieuwe oorlogsslachtoffers zijn gevallen tijdens de
vredesmissie in Mali. Wij wensen de familie en vrienden van deze dappere mannen veel steun toe in het verwerken van dit enorme verlies. Terugblik
Twee mooie pelgrimsreizen, een nieuwe tentoonstelling op de Grebbeberg, vele jonge en minder jonge mensen die een bezoek brachten aan een van
de erevelden in Nederland en IndonesiÍ en prachtige herdenkingen over de hele wereld. Dit is maar een heel klein deel van de activiteiten uit 2015, het volledige overzicht leest u op de volgende pagina’s. Ik wens u veel leesplezier,
Gel Flieringa,
Algemeen Directeur
7
8
Oorlogsgravenstichting
Nationaal Ereveld Loenen
Jaaroverzicht 2015
9
10
Oorlogsgravenstichting
Leerlingen van de Oda School aan het werk
Jaaroverzicht 2015
Terugblik 2015 Wij kijken met trots terug op 2015. Een jaar waarin we o.a. zagen dat jongeren van alle leeftijden zeer betrokken zijn bij het levend houden van de herinnering aan de oorlogsslachtoffers. Leerlingen Oda School Sint-Oedenrode helpen mee
In 2015 adopteerde de Oda School uit Sint-Oedenrode de graven van vier
geallieerde militairen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen bij
de bevrijding van Sint-Oedenrode. In aanloop naar de meidagen hebben 31 leerlingen uit groep 8 van de Oda School geholpen bij het onderhoud
van de door hen geadopteerde oorlogsgraven. Dit project is mede tot
stand gekomen met hulp van onze plaatselijke consul Louis Kleine. Een koffer met een geheim
Op 29 mei was Marleen Peters uit groep 8 van de Eben Haëzerschool uit
Lienden één van de sprekers tijdens de slotavond van het herdenkingsjaar
75 jaar Slag om de Grebbeberg. Zij las haar winnende opstel voor over de
barre vlucht van haar opa in bezettingstijd. De jury, onder voorzitterschap
van Jan Terlouw, zei over haar opstel “Het is een slim verhaal. Anders dan de andere en zeer realistisch”.
Marleen was één van de 240 leerlingen die gehoor gaven aan de oproep
van de Oorlogsgravenstichting een opstel te schrijven rond het thema ‘een koffer met een geheim’. De avond werd afgesloten met een lichtjesroute
waarbij de aanwezigen op alle 852 graven op Militair Ereveld Grebbeberg
een windlicht plaatsten ter nagedachtenis aan de gevallenen. Wij danken
11
12
Oorlogsgravenstichting
Marleen Peters met haar winnende opstel
Jaaroverzicht 2015
Ouwehands Dierenpark, de Nederlandse Spoorwegen en Jacques Vriens voor het beschikbaar stellen van de prijzen voor de opstelwedstrijd. Gezichten op de Grebbeberg
In het informatiecentrum op Militair Ereveld Grebbeberg opende in 2015 een nieuwe tentoonstelling met foto’s, documenten en persoonlijke
voorwerpen van militairen die begraven liggen op het ereveld. Wij zijn
dankbaar voor de persoonlijke voorwerpen die wij van de nabestaanden in bruikleen hebben gekregen. De verhalen en foto’s van oorlogsslachtoffers zijn ook te lezen op bordjes bij de graven. Een QR-code op de bordjes leidt de bezoekers naar de persoonspagina op onze website.
De tentoonstelling op de Grebbeberg
Rondleidingen op begraafplaatsen en erevelden
In 2015 hebben ruim 300 scholieren uit o.a. Papendrecht, Rhenen,
Wageningen en Zutphen een rondleiding gehad over het ereveld en de loopgraven op de Grebbeberg.
13
14
Oorlogsgravenstichting
Ereveld Vol Leven
Op 8 en 9 juni vond een pilot plaats van een heel bijzondere nieuwe manier van herdenken. We gaven de oorlogsslachtoffers op Nationaal Ereveld
Loenen weer letterlijk even een gezicht. Een impressie van deze dag kunt
u bekijken op ereveldvolleven.nl
Ereveld Vol Leven is tot stand gekomen met dank aan: v-fonds, Nationaal ComitĂŠ 4 en 5 mei, het ministerie van Defensie , Prins Bernhard Cultuur-
fonds, Mondriaan Fonds, Janivo Stichting en Gravin van Bylandt Stichting. Indonesische jongeren op Kembang Kuning
Ook in IndonesiĂŤ was er belangstelling van de jeugd. TweeĂŤntwintig
leerlingen van de 4e klas van de Surabaya Intercultural School bezochten begin november het ereveld Kembang Kuning in Surabaya. Studenten onderhouden graven in Loenen
In augustus hebben 47 aspirant-leden van de Leidse Studenten Vereniging Minerva een week vrijwilligerswerk verricht op Nationaal Ereveld Loenen.
Het werk was onderdeel van de maatschappelijke stage tijdens de kennis-
makingstijd. Op het ereveld liggen 85 studenten begraven.
Aspirant-leden van Minerva op Nationaal Ereveld Loenen
Jaaroverzicht 2015
Leerlingen van de Surabaya Intercultural School op ereveld Kembang Kuning
15
16
Oorlogsgravenstichting
Ereveld Vol Leven
Jaaroverzicht 2015
Flip (16 jaar) “Het is anders. Nu zie je hoe alles is. Ik kijk op 4 mei wel altijd TV met mijn ouders maar dit is wel heel erg anders zo met een echte trompet erbij en al die mensen die er zo staan achter een graf. Het is gewoon ingrijpend. Ook persoonlijker. Je hebt als je twee minuten stilte houdt - tenminste ik heb dan altijd erg het gevoel ‘dit doe ik uit respect voor die mensen die zijn omgekomen’, maar bij die mensen heb je nooit een idee. Nu staan al die mensen hier. Je loopt zo tussen ze door en dan heb je gelijk heel erg het gevoel van ‘oh ja dit zijn ook allemaal vaders en moeders en zonen en dochters’. Je beseft veel meer wat die mensen allemaal gemist hebben. Die twee minuten stilte zullen voor mij nooit meer hetzelfde zijn.”
Flip
17
18
Oorlogsgravenstichting
christiaan scholten, docent praktijkonderwijs zutphen
“ Als je je geschiedenis niet kent, ken je ook je toekomst niet” Christiaan Scholten is docent van een tweede klas en mentor op de School
voor Praktijkonderwijs in Zutphen. Op deze school zitten zo’n 300 kinderen die vooral graag met hun handen werken. “We doen ieder jaar in het voorjaar met alle tweedeklassers een project over oorlog en vrede”.
In 2015 was een rondleiding over Militair Ereveld Grebbeberg voor het
eerst onderdeel van dit project “Als afsluiting van het project gaan we
’s ochtends naar kamp Vught en in de middag naar de Grebbeberg. Dat
is heel bijzonder, juist met deze groep leerlingen. Ze waren helemaal stil
en luisterden ademloos naar de verhalen van Peter Raatgever en ‘meneer Teun’. Het thema leeft echt voor ze.”
“Op school merken we dat ook. Dan komen de kinderen tijdens de les opeens met attributen van thuis, een helm bijvoorbeeld. Het is voor deze kinderen heel belangrijk om verhalen uit de regio te vertellen.
De verhalen komen steeds dichter bij. Zeker als ze met bijvoorbeeld opa
of oma gaan praten. We trekken het thema wel bewust breder dan de Tweede Wereldoorlog en gaan ook in op de vredesmissies. Laten zien dat er nog steeds oorlogen zijn en vertalen dit naar bijvoorbeeld de vluchtelingenproblematiek.”
Jaaroverzicht 2015
“Omdat het ons eerste bezoek was aan de Grebbeberg, was ik heel be-
nieuwd hoe ze zouden reageren. In de voorbereiding op het bezoek hadden we al veel historische filmpjes bekeken. Het maakte veel indruk op de
kinderen om opeens echt op deze plek te zijn en al die graven te zien. Zich
te realiseren om hoeveel mensen het gaat. Iedere klas had ook aan de hand van de verhalen een graf uitgekozen om bloemen bij te leggen en een minuut stil te zijn. Het was een waanzinnig mooie afsluiting.�
19
20
Oorlogsgravenstichting
Met een gids over Nationaal Ereveld Loenen
In de zomer en najaar van 2015 maakten de oud-docenten Jan Heerze, Jan Marechal en Loek Schreurs iedere eerste en laatste zondag van de maand om beurten een wandeling over Nationaal Ereveld Loenen. Deze ervaren
vertellers stonden stil bij de graven om de verhalen te vertellen die achter deze stenen verborgen liggen. Iedereen die wilde, mocht met hen mee
wandelen. Zij startten hiermee een traditie die wij komende jaren hopen voort te zetten.
Nederlandse Veteranendag
Op zaterdag 27 juni was de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd
op de Nederlandse Veteranendag in Den Haag. Na de plechtigheid in de
Ridderzaal en het defilé konden de bezoekers terecht op het Malieveld voor een ontmoeting met veteranen en demonstraties van defensiematerieel. In de stand van de Oorlogsgravenstichting trok de fototentoonstelling
over de Nederlandse blauwhelmen, die in Libanon tussen 1979 en 1983 zijn omgekomen, veel belangstelling. Kunst en ambacht
Op 12 en 13 september stond het Nationaal Ereveld Loenen in het teken van de Open Monumentendagen met als thema ‘Kunst en Ambacht’.
Tijdens de rondleidingen was er daarom extra aandacht voor kunstenaars en ambachtslieden die op het ereveld begraven liggen. Kunstenaars die
zich in het verzet toelegden op het vervaardigen van valse stempels en
documenten en het drukken van illegale kranten en pamfletten. Maar
ook de ambachtslieden die tijdens de verplichte tewerkstelling in Duits-
land, de ‘Arbeitseinsatz’, werden ingezet als dwangarbeiders in de Duitse
oorlogsindustrie.
Jaaroverzicht 2015
Jan Heerze leidt belangstellenden rond op Nationaal Ereveld Loenen
Nederlandse Veteranendag
21
22
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
23
24
Oorlogsgravenstichting
Fly-by met Apache helikopters tijdens bijzetting van Ernst Mollinger
Jaaroverzicht 2015
Oorlogsgraven Uiteraard was er in 2015 ook weer veel aandacht en zorg voor het beheer en onderhoud van de 50.000 Nederlandse oorlogsgraven in Nederland en de rest van de wereld. Oorlogsslachtoffers Mali
In 2015 verloren drie Nederlandse militairen het leven tijdens de VN-vredesmissie in Mali. Op 17 maart 2015 crashte een Nederlandse Apache-helikopter waardoor kapitein RenĂŠ Zeetsen (30) en eerste luitenant Ernst Mollinger (26) om het leven kwamen. Beide oorlogsslachtoffers zijn gecremeerd. De as van luitenant Mollinger is bijgezet op Nationaal Ereveld Loenen.
Op 29 november 2015 overleed in Mali Luitenant Kolonel Wolter Van Thiel
(44). Hij heeft een oorlogsgraf op de gemeentelijke begraafplaats Rusthof in Amersfoort.
De bijzetting van Ernst Mollinger
Karel Walet en Eliazer Pachter
Op 2 juli 1943 zijn drie verzetsstrijders door de Duitsers gefusilleerd
op de Waalsdorpervlakte. Jarenlang waren zij begraven als ‘onbekende
25
26
Oorlogsgravenstichting
Nederlander’. In samenwerking met de Bergings- en Identificatiedienst (BID) van de Koninklijke Landmacht, het Landelijk Bureau Vermiste Personen van
de Nationale Politie, het Nederlands Forensisch Instituut en het Nederlandse
Rode Kruis hebben deze mannen aan de hand van DNA-onderzoek weer een naam gekregen. In 2014 werd Douwinius Janse als eerste geïdentificeerd. In
2015 hebben Karel Walet en Eliazer Pachter hun identiteit teruggekregen.
Karel Walet en Eliazer Pachter
Herbegrafenissen
70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog worden nog ieder jaar
oorlogsslachtoffers herbegraven op één van de erevelden. In 2015 werden
drie militairen herbegraven op Militair Ereveld Grebbeberg: Gerhardus Theodorus Huizinga, Adrianus Tiberius en Hendrik Jan Oosterhuis; en
tien oorlogsslachtoffers op Nationaal Ereveld Loenen: René Wilhemus Fey, Hubertus René Marius Jansen, Gerardus Lanphen, Theodorus Martinus
Jansen, Adrianus Martinus Jacobus Bosch, Cornelis Verploegh, Gerrit Bertus Buunk, Jan Prins, Glijn Zwart en Johannes Cornelis Verberkt.
Jaaroverzicht 2015
Herbegrafenis van de Belgische militair Joseph Van Calck op het Belgisch Erehof in Maastricht. Hij overleed in 1944 op 19-jarige leeftijd bij Roermond, maar zijn lichaam werd nooit teruggevonden. Dankzij een DNA-analyse van de Nederlandse Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL) kon Van Calck bij zijn strijdmakkers worden begraven.
27
28
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
In 2015 werden drie militairen herbegraven op Militair Ereveld Grebbeberg: Gerhardus Theodorus Huizinga, Adrianus Tiberius en Hendrik Jan Oosterhuis.
29
30
Oorlogsgravenstichting
Een van de mannen die is herbergraven op Nationaal Ereveld Loenen is Ben Buunk. Buunk onderhield als geheim agent het radiocontact tussen de Raad van Verzet in Nederland en het Bureau Inlichtingen in Londen. Hij moest in Nederland seinposten oprichten en via die posten het contact onderhouden tussen Nederland en Londen. Hij kreeg hiervoor meerdere onderscheidingen. Koningin Wilhelmina verleende hem het Kruis van Verdienste op 20 maart 1944 in Londen. Buunk werd op 10 februari 1945 door de Duitsers in Vroomshoop gearresteerd en overgebracht naar het huis van bewaring in Zwolle. Op 4 april 1945 werd hij samen met vijf andere verzetsstrijders aan de Geldersedijk in Hattem doodgeschoten.
Jaaroverzicht 2015
Nationaal Ereveld Loenen
31
32
Oorlogsgravenstichting
Nederland In Nederland onderhoudt de Oorlogsgravenstichting, naast de graven op Militair Ereveld Grebberg en Nationaal Ereveld Loenen, ruim tienduizend
verspreid liggende graven. Dit zijn naast Nederlandse graven ook geallieerde graven van onder meer het Gemenebest, Amerikanen, Belgen, Fransen, Polen en Russen. In 2015 zijn de erehoven in Den Bosch (erehof Orthen), Dordrecht en Alphen Chaam geheel gerenoveerd.
Het grote aantal veelal verspreid liggende oorlogsgraven onderhouden wij samen met onze bijna 400 Consuls. Consuls zijn door de burgemeester
aangestelde contactpersonen voor inspectie en beheer van de graven. Zij
zijn voor ons een onmisbare schakel met de gemeente. In 2015 verwelkomden wij acht nieuwe consuls en namen afscheid van tien van hen. Als dank
voor hun inzet en goede zorgen heeft de Oorlogsgravenstichting hen een gouden, zilveren of bronzen erespeld uitgereikt.
Burgemeester van Maastricht, Annemarie Penn-te Strake, over de rol
van de Consul tijdens de jaarlijkse Consul-contactdag in haar gemeente:
“Het gaat erom dat u ervoor zorgt dat de plek waar herinneringen te vinden zijn, met zorg en respect onderhouden blijft. U zorgt er ook voor dat de verhalen die deze plekken, deze mensen met zich meebrachten, voor de toekomst bewaard blijven. Ik hecht hier erg veel waarde aan en vind het een groot goed dat er wel 382 consuls in heel Nederland zijn die dit werk met persoonlijk betrokkenheid en toewijding blijven doen. Want om naar de toekomst te kunnen kijken, moeten we ons verleden kennen. En jullie helpen ons daarbij.�
Jaaroverzicht 2015
Uitbreiding Nationaal Ereveld Loenen
Op Nationaal Ereveld Loenen worden nog ieder jaar nieuwe oorlogsslachtoffers (her)begraven. Om dit ook voor de toekomst nog mogelijk te maken was uitbreiding van het ereveld noodzakelijk. In 2015 werd dit voor een belangrijk deel gerealiseerd.
De uitbreiding op Nationaal Ereveld Loenen
Australië
Kranslegging bij het Netherlands Australian Memorial in Canberra door Robbert van de Rijdt, directeur Indonesië tijdens zijn inspectiereis naar Australië
33
34
Oorlogsgravenstichting
bjorn duijkers, consul maastricht
Vliegende start voor de Consul van Maastricht Consul Bjorn Duijkers van de gemeente Maastricht heeft in zijn eerste jaar als Consul een vliegende start gemaakt: hij begeleidde de herbegrafenis
van een Belgische soldaat en was gastheer van de landelijke Consuldag in zijn gemeente. “Het was een hele ervaring en ik ben meteen in het diepe terecht gekomen” zegt Duijkers daar zelf over.
In 2014 nam Bjorn Duijkers het stokje over van zijn voorganger Andrè
Dreessen. Hij doet zijn werk voor de Oorlogsgravenstichting naast zijn
werk als medewerker van de Begraafplaats Tongerseweg in Maastricht.
“Alle contacten met klanten lopen via mij. Ik maak de afspraken met men-
sen en ga begrafenissen voor. Als Consul rapporteer ik eenmaal per jaar of alle oorlogsgraven er nog netjes bijliggen. Ik kijk dan naar het onderhoud van de steen en zorg dat de beplanting er mooi bij staat. Ik ben ook het contact tussen de gemeente en het publiek. “
In de gemeente Maastricht bevindt zich een groot aantal geallieerde
oorlogsgraven van Canadese, Australische, Engelse en Belgische militairen. “Afgelopen jaar hadden we hier de herbegrafenis met militaire eer van de Belgische soldaat Van Calck. Het was heel mooi en indrukwekkend hoe dat allemaal verlopen is”.
Jaaroverzicht 2015
Hij is heel erg te spreken over de ontvangst van de Consuls uit alle pro-
vincies van Nederland tijdens de landelijk Consuldag. “Na de ontvangst
door de burgemeester hebben we een rondleiding gegeven hier over de begraafplaats en ’s middags een bunker uit de oorlog bekeken. De lunch hebben wij genoten op Chateau Neercanne. Iedereen die ik er over ge-
hoord heb, heeft het als een zeer interessante en prettige dag ervaren”. Als ambitie voor de komende jaren noemt Duijkers het betrekken van
jongeren bij de oorlogsgraven. “We hebben hier een verzoek voor gehad, maar afgelopen jaar ben ik daar nog niet aan toe gekomen. Het lijkt mij wel heel er goed en leuk om de jeugd er bij te betrekken”.
35
36
Oorlogsgravenstichting
In 2015 mochten wij op de erevelden in IndonesiĂŤ een aantal bijzondere bezoekers verwelkomen: Nederlandse Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp op Menteng Pulo, Commandant der Zeestrijdkrachten luitenant-generaal Rob Verkerk op Kembang Kuning en brigade generaal der mariniers Richard Oppelaar op Menteng Pulo. Naast deze hoogwaardigheidsbekleders mochten wij in 2015 8592 bezoekers verwelkomen op Nederlandse erevelden in IndonesiĂŤ.
Brigade-generaal Oppelaar
Luitenant-generaal Verkerk
Jaaroverzicht 2015
Generaal Middendorp
37
38
Oorlogsgravenstichting
Europa
In 2015 werden op de Nederlandse erevelden Duitsland, Frankrijk,
Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen inspectie- en onderhoudsbezoeken uitgevoerd.
Bijzondere aandacht was er in 2015 voor de renovatie van het Nederlands Ereveld in Salzburg dat er nu weer prachtig bij ligt. Dit met speciale dank aan de Oostenrijkse autoriteiten voor hun bijdrage
Een bloem op een graf
Een bloem op een graf is een mooi symbool. Het zegt ‘je bent niet ver-
geten’. Het is echter niet voor iedereen mogelijk persoonlijk een bloem
te leggen. Zeker niet als een graf zich aan de andere kant van de wereld
bevindt. De Oorlogsgravenstichting biedt nabestaanden daarom de
mogelijkheid namens hen bloemen te leggen op een graf. Deze dienst
is mogelijk op Militair Ereveld Grebbeberg, Nationaal Ereveld Loenen en de erevelden in Duitsland, Indonesië, Thailand, Hongkong, Singapore,
Korea en Thanbyuzayat in Myanmar (voormalig Birma).
Sinds de lancering van onze nieuwe website in 2015 kunt u eenvoudig
bloemen bestellen via onze verhalen-database. Bij de graven waar dit mogelijk is vindt u de optie ‘leg bloemen op dit graf’.
Jaaroverzicht 2015
39
40
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
Herdenkingen Gedurende het jaar staan wij op veel momenten stil bij onze oorlogsslachtoffers. Al deze herdenkingen groot of klein zijn belangrijk. Daarnaast zijn er twee dagen waarop alle Nederlanders gezamenlijk stil staan bij de doden door oorlogsgeweld: de Nationale Dodenherdenking op 4 mei en de herdenking van de Japanse capitulatie op 15 augustus. 4 mei
Op de vierde dag in mei stonden wij en velen met ons stil bij de oorlogs-
slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en daarna. Traditioneel vonden er herdenkingen plaats op Nationaal Ereveld Loenen, Militair Ereveld Grebbeberg en het Nederlands Ereveld Menteng Pulo in Indonesië.
Daarnaast werd ook op vele andere plaatsen herdacht, waaronder op
de Duitse erevelden, in Sachsenhausen, het ereveld Mill Hill in Londen,
op het Nederlands consulaat in Istanbul en op het ereveld in Hong Kong. Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert zei op 4 mei op Nationaal
Ereveld Loenen: “Vrijheid heeft onze constante aandacht nodig. Als
minister van Defensie zie ik iedere dag opnieuw hoe noodzakelijk die bijdrage is. De wereld staat niet bepaald stil. De brandhaarden zijn groots. Er gaat geen dag voorbij zonder dat ergens in de wereld een oorlog woedt. Heb dus de moed om op te staan. Erken dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, maak duidelijk dat we moeten blijven bouwen aan onze vrijheid”
41
42
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
Jong en oud herdenken op Nationaal Ereveld Loenen.
43
44
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
Prinses Margriet en prof.mr. Pieter van Vollenhoven bij de herdenking van de Tweede Wereldoorlog op Militair Ereveld Grebbeberg.
45
46
Oorlogsgravenstichting
In 2015 was de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd bij de volgende herdenkingen:
19 januari - Loenen
Tarakan herdenking op Nationaal Ereveld Loenen 27 februari - Surabaya Slag in de Javazee
25 april - Den Haag
ANZAC Day Herdenking op de begraafplaats Westduin 4 mei - Loenen
Herdenking van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers op Nationaal Ereveld Loenen 4 mei - Amsterdam
Nationale Herdenking op de Dam 4 mei - Soesterberg
Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht 4 mei - Den Helder
Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij 4 mei - Rhenen
Herdenking gevallen militairen op het Militair Ereveld Grebbeberg 4 mei - Jakarta
Dodenherdenking 4 mei op Nederlands Ereveld Menteng Pulo 21 mei - Kapelle
Herdenking op het Frans Militair ereveld 24 mei - Margraten
Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld 25 mei - Rhenen
2e Pinksterdagherdenking 8 R.I. 1940 15 augustus - Den Haag
Herdenking capitulatie van Japan bij het Indisch monument
Jaaroverzicht 2015
29 augustus - Arnhem
Herdenking Birma-Siam en Pakan Baroe spoorweg 30 augustus - Arnhem
Herdenking 70 jaar bevrijding Japanse Vrouwenkampen 5 september - Roermond
Herdenking Nationaal Indië Monument Roermond 8 november - Den Haag
Remembrance Day op de begraafplaats Westduin
President van de Oorlogsgravenstichting mr. J.P.H. Donner tijdens de herdenking Birma-Siam en Pakan Baroe Spoorweg op 29 augustus: “Waarom dan nog apart stilstaan bij de slachtoffers en wreedheden van de dwangarbeid in Birma en op Sumatra? Dat mag geen vraag zijn. Ieder slachtoffer verdient het vele malen herdacht te worden en ieder misdrijf tegen de menselijkheid moeten we telkenmale gedenken. Zouden we de slachtoffers alleen nog allen tezamen herdenken en zouden we de wreedheden en onmenselijkheid nog alleen als deel van de Tweede Wereldoorlog gedenken, dan zijn we eigenlijk al aan het vergeten.”
47
48
Oorlogsgravenstichting
Den Haag
Thanbyuzayat (Myanmar)
Jaaroverzicht 2015
Op 15 augustus herdenken we de capitulatie van Japan en daarmee het formele einde van de Tweede Wereldoorlog. Dit herdenken we zowel op de Nederlandse Erevelden Menteng Pulo en Kembang Kuning in IndonesiĂŤ als bij het Indisch monument in Den Haag. Menteng Pulo
49
50
Oorlogsgravenstichting
Herdenking van de Slag in de Javazee op 27 februari op het Nederlands Ereveld Kembang Kuning in Surabaya.
Jaaroverzicht 2015
Ereveld Kembang Kuning
51
52
Oorlogsgravenstichting
Arnold van Haver, pelgrimsreizier (verhaal pagina 54-55)
Jaaroverzicht 2015
Pelgrimsreizen Nog eenmaal een bezoek brengen aan het graf van een vader, moeder, broer of zus in IndonesiĂŤ, Thailand of Myanmar. Dat maakt de Oorlogsgravenstichting mogelijk met haar Pelgrimsreizen. In 2015 kijken wij terug op twee prachtige reizen. Zevenendertig nabe-
staanden reisden naar de erevelden op Java (Jakarta, Bandung en Semarang) of Thailand en Myanmar. De pelgrims bezochten tijdens hun reis onder
deskundige begeleiding de erevelden, waar zij na een intieme herdenking
de gelegenheid kregen bloemen te leggen bij de graven van hun geliefden. Daarnaast bezochten zij plaatsen die belangrijk zijn geweest tijdens de
Tweede Wereldoorlog of herinnerden aan de tijd van weleer. Hierbij stond voortdurend de balans centraal tussen beleving, herdenking en reflectie.
De pelgrimsreizen van de Oorlogsgravenstichting worden financieel mede mogelijk gemaakt door het v-fonds. Duitsland en Oostenrijk per trein
Het is ook voor familieleden van Nederlandse oorlogsslachtoffers die in
Duitsland zijn omgekomen mogelijk een bezoek te brengen aan het graf
of gedenkplaats in Duitsland of ereveld Salzburg in Oostenrijk. De Nederlandse Spoorwegen en Deutsche Bahn maken deze reis mogelijk. In 2015 maakten 215 nabestaanden met deze regeling de reis naar een van de erevelden in Duitsland of Salzburg (Oostenrijk).
53
54
Oorlogsgravenstichting
arnold van haver, pelgrimsreiziger
“ Een reis met een lach en een traan” Indonesië een land met een fascinerende cultuur, rijke geschiedenis, fantasti-
sche keuken, landschappen vol rijstvelden, vulkanen en regenwoud en honderden tropische eilanden met blauwe wateren en witte stranden. Kortom een
paradijs. Maar voor velen werd dit paradijs een paradijs met een zwarte rand. In januari 1942 landden Japanse troepen op Nederlands-Indië, dat twee
maanden later moest capituleren. De Japanners zetten de Europese bevolking
van Nederlands-Indië gevangen in kampen; de mannen werden veelal ingezet als dwangarbeider. In augustus 1945 werd Nederlands-Indië bevrijd, Japan capituleerde en iedereen was klaar om zich in te zetten voor de wederopbouw.
Echter nog in diezelfde maand riep Indonesië de onafhankelijkheid uit. Na de daarop volgende gewelddadige ‘Bersiap’-periode sloegen de Nederlanders hard terug in ‘politionele acties’, maar moesten uiteindelijk het onderspit delven. Veel inwoners van Nederlands-Indië vertrokken naar Nederland.
Ook Arnold van Haver, een 16 jarige jongen die als baby van 9 maanden in het
kamp terecht kwam, reisde samen met zijn vader en stiefmoeder in 1957 af
naar Nederland. Arnold had het kamp overleefd, maar zijn moeder niet. Ook
zijn opa en oma van vaders kant en opa van moeders kant waren allen omge-
komen tijdens de Bersiap-periode en begraven op ereveld Menteng Pulo.
Eenmaal in Nederland ging het leven voor Arnold gewoon door. Hij stichtte een gezin, ging werken bij Defensie en voelde zich eigenlijk ‘senang’. Echt
nadenken over het verleden deed hij niet, totdat hij zich na zijn pensionering (56) bepaalde dingen begon af te vragen. Zaken als ‘waarom verloopt het contact met mijn dochters zo stroef?’, ‘hoe was mijn moeder eigenlijk?’,
Jaaroverzicht 2015
‘zou ik dezelfde persoon zijn geweest die ik nu ben, als zij nog geleefd had?’.
Al deze gedachten kregen een loodzware eigen dimensie. Arnold werd doorverwezen naar Stichting Centrum ‘45, een organisatie die zich voornamelijk bezighoudt met psycho-traumalogie. De psychiater die hem behandelde
raadde hem aan om terug te gaan naar zijn roots en naar zijn moeder. Een
moeder, die hij zich niet kon herinneren maar die zó belangrijk voor hem
was. Afscheid had hij nooit van haar kunnen nemen en ook haar graf had hij nog nooit bezocht. Gezien het beladen karakter dat zijn terugkeer naar zijn
geboorteland en het bezoek aan het graf van zijn moeder en verdere familie
zou hebben, werd Arnold geadviseerd om zich in te schrijven voor één van de reizen van de Oorlogsgravenstichting.
“Een reis met een lach en een traan”, zo zou Arnold later zeggen. Een reis
waarop hij geconfronteerd zou worden met zijn eigen angsten en onzeker-
heden en vooral zijn verleden, maar die hij samen kon delen met zijn lotge-
noten/medereizigers. Zij hadden immers ook hun eigen verhaal en voelden
ook wat hij voelde. Er ontstonden vriendschappen van onschatbare waarde, soulmates werden ze.
Een reis waarop hij zich veilig kon voelen. Er gaat immers altijd vakkundige
begeleiding mee; een geestelijke, een arts en begeleiding vanuit het kantoor
in Nederland en Indonesië. Zij stonden altijd klaar voor emotionele, medische
en reisbegeleiding. Een reis die een goede balans heeft tussen emotionele zaken en ontspanning; ook het toeristische programma is met zorg uitge-
stippeld. Maar bovenal het bezoek aan het graf van zijn moeder, het kunnen praten tegen haar, het gevoel hebben dat er goed voor haar gezorgd wordt, heeft een positieve wending gegeven aan zijn verwerkingsproces en rust. De rust waar hij al zo lang naar zocht.
55
56
Oorlogsgravenstichting
De pelgrimsreis naar IndonesiĂŤ verbond verschillende generaties in hun herinneringen aan de slachtoffers die begraven liggen op de erevelden op Java.
Jaaroverzicht 2015
57
58
Oorlogsgravenstichting
In november reisde een groep pelgrims naar Thailand en Myanmar. Zij herdachten de bijna 3000 Nederlandse slachtoffers van Birma-spoorlijn.
Myanmar
Jaaroverzicht 2015
Thailand
59
60
Oorlogsgravenstichting
Uw steun Veel van de activiteiten en projecten in dit jaaroverzicht zijn tot stand gekomen dankzij de steun van onze donateurs, giften en bijdragen van fondsen en stichtingen. Zonder deze steun hadden wij dit werk niet kunnen doen. Schenkingen in 2015
In 2015 ontvingen wij â‚Ź 318.657 ontvangen aan giften, legaten en collectes en â‚Ź 206.100 aan steun van fondsen en stichtingen en bijzondere giften. Wij zijn iedereen heel erg dankbaar voor hun bijdrage. Steun Ons
Draagt u het werk van de Oorlogsgravenstichting een warm hart toe?
Dan kunt u ons op verschillende manieren steunen. U bepaalt zelf wat
het beste bij u past. Word Donateur
Als donateur steunt u ons met een structurele jaarlijkse bijdrage aan onze
projecten. Aanmelden doet u eenvoudig op onze website of door middel van het kaartje in dit jaarbericht. Een gift of eenmalige donatie
Een andere manier om het werk van de Oorlogsgravenstichting te steunen
is door middel van een eenmalige of periodieke gift. Sinds de introductie van onze website kan dat ook eenvoudig online via Ideal.
Jaaroverzicht 2015
Nalaten: Oorlogsgravenstichting in uw testament
U kunt ook na uw leven iets blijvends betekenen voor het werk van de
Oorlogsgravenstichting. U kunt een specifiek project of het werk van de
Oorlogsgravenstichting eenvoudig opnemen in uw testament. Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting
Een deel van de donaties en giften de wij ontvangen wordt beheerd door
onze Vriendenstichting. Het onbezoldigde bestuur van deze stichting ziet erop toe dat alle bijdragen goed worden besteed.
De Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) met een culturele status. U kunt daarom niet
alleen uw gift, periodieke schenking, erfstelling en legaat aftrekken van de belasting, maar u krijgt extra belastingvoordeel.
Meer informatie over de verschillende manieren waarop u ons kunt steu-
nen vindt u op onze website (www.oorlogsgravenstichting.nl/steun-ons).
61
62
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
Ik meld mij aan als donateur 0 Ik meld mij aan als donateur van de Vrienden van de Oorlogsgravenstichting.
Daarmee lever ik een vaste jaarlijkse bijdrage en steun de daarmee de
projecten van de Oorlogsgravenstichting.
0 Ik steun het werk van de Oorlogsgravenstichting met een eenmalige donatie
van â‚Ź
Achternaam: de heer/mevrouw* Voornamen voluit: Geboortedatum: Adres: Postcode en woonplaats: Land: E-mailadres: Wanneer er sprake is van een relatie tot een oorlogsslachtoffer vragen wij u de volgende gegevens in te vullen: Naam en voorletter(s) oorlogsslachtoffer: Geboortedatum slachtoffer: (Familie)relatie tot slachtoffer: Hierbij machtigt ondergetekende de Stichting Vrienden van de OGS â‚Ź per maand / per jaar / eenmalig* van onderstaand rekeningnummer af te schrijven. Mijn IBAN rekeningnummer:
Datum:
Handtekening:
U kunt dit kaartje sturen t.a.v. Oorlogsgravenstichting, Antwoordnummer 994, 2508 VD Den Haag. Een postzegel is niet nodig. Aanmelden kan ook digitaal via www.oorlogsgravenstichting.nl
#
*doorhalen wat niet van toepassing is
63
64
Oorlogsgravenstichting
Ereveld Kalibanteng
Jaaroverzicht 2015
65
66
Oorlogsgravenstichting
Organisatie De Oorlogsgravenstichting is gevestigd in Den Haag. Ons team bestaat uit 27 mensen die werkzaam zijn in Den Haag, op de Grebbeberg (in Rhenen),
in Loenen (bij Apeldoorn), Amersfoort en Zoetermeer.
Onze werkzaamheden in Indonesië worden gecoördineerd vanuit
het kantoor in Jakarta. Daar zorgt een klein team samen met bijna
120 Indonesische medewerkers voor het beheer en onderhoud van de zeven Nederlandse erevelden in Indonesië.
De Oorlogsgravenstichting werkt in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Onze Beschermheer
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander Bestuurder
G. Flieringa, Algemeen Directeur Raad van Toezicht
Mr. J.P.H. Donner, President
Vice-president van de Raad van State J.A. van Diepenbrugge, Vicevoorzitter
Luitenant-generaal der Koninklijke Landmacht b.d Jhr. W.L. den Beer Poortugael Prof. dr. E.J.J.M. Kimman S.J.
Hoogleraar Ethiek en Economie VU Amsterdam en RU Nijmegen Mevrouw drs. M.R. Van Lanschot-Van Vloten T. Yocarini
Jaaroverzicht 2015
Raad van Advies
Mr. G.J. de Graaf, Voorzitter Senator Eerste Kamer
Mevrouw Drs. A.Th.B. Bijleveld - Schouten
Commissaris van de Koning in Overijssel namens het
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Drs. W.A. van Ee
Directeur Consulaire Zaken en Migratiebeleid namens het Ministerie van Buitenlandse Zaken Mr. M. Gazenbeek
plv. SG namens het Ministerie van Defensie Drs. C. van der Burg
Directeur-Generaal Langdurige Zorg namens het Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport C.G.A. Cornielje
Commissaris van de Koning in Gelderland Mr. E.F. Jacobs
Oud-ambassadeur
Mevrouw mr. S.M.L.M. Spoor
Advocaat-generaal Ressortsparket Amsterdam Mr. D. van Putten
Luitenant-generaal b.d. der Koninklijke Marechaussee Mutaties
Afgetreden leden
Mr. F.H. Herman de Groot
Plv. Secretaris-Generaal namens het Ministerie van Defensie Prof. dr. E.J.J.M. Kimman S.J.
Hoogleraar Ethiek en Economie VU Amsterdam en RU Nijmegen
67
68
Oorlogsgravenstichting
Aangetreden leden T. Yocarini
Mr. M. Gazenbeek
plv. SG van het Ministerie van Defensie Mr. D. van Putten
Luitenant-generaal b.d. der Koninklijke Marechaussee
Jaaroverzicht 2015
69
70
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2015
Over ons Oorlogsslachtoffers zijn soms militairen maar vaak burgers: mannen,
vrouwen en kinderen. Zij verloren hun leven tijdens de Tweede Wereldoorlog of tijdens gewelddadige conflicten daarna – zoals in voormalig Nederlands-IndiÍ. Het zijn ook Nederlandse militairen die tijdens vredesmissies om het leven zijn gekomen.
In Nederland hebben we ongeveer 180.000 mensen die door de Oorlogsgravenstichting geregistreerd zijn als oorlogsslachtoffer. Al deze mensen
hebben een verhaal, soms indringend soms kort of eenvoudig.
De Oorlogsgravenstichting wil de herinnering aan deze mensen levend
houden. Niet alleen voor de huidige generatie, maar ook voor de toekom-
stige generaties. Dit doen wij door hun verhalen te verzamelen en door te
vertellen. Door hun namen te registreren en te noemen en door het onderhouden van de 50.000 Nederlandse oorlogsgraven waar ook ter wereld. Daarnaast verzorgt de Oorlogsgravenstichting bijna 10.000 graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten in Nederland.
71
72
Oorlogsgravenstichting
Ereveld Candi
Jaaroverzicht 2015
Contact Hoofdkantoor Zeestraat 85
2518 AA Den Haag Postbus 85981
2508 CR Den Haag Telefoon 070 313 10 80 info@ogs.nl
www.oorlogsgravenstichting.nl
www.facebook.com/oorlogsgravenstichting ING IBAN: NL98INGB0000401000
ABN AMRO IBAN: NL53ABNA0246244097
Kamer van Koophandel Haaglanden 41149180
Kantoor IndonesiĂŤ
Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta
Telefoon 00 6221 7207983
73
74
Oorlogsgravenstichting
Dit jaaroverzicht is gemaakt door: Teksten: Hélène Briaire en Krista Fernhout Redactie: Hélène Briaire en Courante, Haarlem Foto’s: Oorlogsgravenstichting, Rob Gieling, Nynke Klaassens, Will en Corry van de Corput en Nationale Veteranendag Vormgeving: Honderdenéén Grafisch Ontwerp, Haarlem Drukwerk: Indrukwekkend, Heiloo