Jaaroverzicht 2018
Jaaroverzicht 2018
Jaaroverzicht 2018
Foto cover: Militair Ereveld Grebbeberg
1
2
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2018
Inhoud Welkom
5
Terugblik 2018
11
Oorlogsgraven
31
Herdenkingen
63
Pelgrimsreizen
87
Uw steun
95
Over ons
99
Organisatie
103
Contact
111
3
4
Oorlogsgravenstichting
Theo Vleugels
Jaaroverzicht 2018
Beste Lezer, U bent begonnen met het lezen van het jaaroverzicht 2018 van de
Oorlogsgravenstichting. Er is alweer een jaar voorbij. Een jaar dat voor
mij en alle medewerkers van de Oorlogsgravenstichting is omgevlogen.
In dit overzicht proberen we u te laten zien waar we allemaal mee bezig zijn geweest. Veel daarvan zult u herkennen. We zijn onder andere heel
druk geweest (en nog steeds) met alle voorbereidingen voor het realiseren
van de veteranenbegraafplaats en het multifunctioneel gebouw. Een groot
project dat we samen met de Stichting Nationale Veteranenbegraafplaats
Loenen realiseren. Ik kan met vertrouwen zeggen dat in 2019 de resultaten van onze werkzaamheden zichtbaar beginnen te worden. De opening is voorzien voor oktober 2020. 4 mei
In dit jaarverslag vindt u natuurlijk ook een reportage van onze 4 mei
herdenking op Nationaal Ereveld Loenen. Het was een prachtige dag met een mooie herdenking en aansluitend het Ereveld Vol Leven. Tevens was
het de laatste herdenking in deze vorm. In de afgelopen jaren hebben wij als Oorlogsgravenstichting met grote dankbaarheid het Ereveld Vol Leven georganiseerd, samen met de beide initiatiefnemers Dennis Brussaard
en Nathalie Toisuta. In lijn met de nieuwe ontwikkelingen op het ereveld, zoals de bouw van het nieuwe informatiecentrum en het realiseren van
een tentoonstelling, hebben wij ervoor gekozen op 4 mei 2019 de her-
denking een andere vorm te geven. Wij noemen dit ‘Eerbewijs’. Met deze
nieuwe herdenking willen wij opnieuw verhalen, nabestaanden en jonge mensen met elkaar verbinden. Bijzondere plaatsen
Er wordt natuurlijk niet alleen op Nationaal Ereveld Loenen hard gewerkt.
5
6
Oorlogsgravenstichting
Afgelopen jaar zijn door onze buitendienst op de Grebbeberg en op de
erevelden in Duitsland een groot aantal stenen vervangen en is in Thailand hard gewerkt aan de renovatie van de bronzen platen. Er zijn ambitieuze
plannen ontwikkeld voor het Russisch Ereveld in Leusden. Op de erevelden in IndonesiĂŤ zijn het afgelopen jaar renovaties uitgevoerd waarbij met
name de erevelden Ancol en Kalibanteng prachtig zijn opgeknapt. We zijn
sowieso blij met de stijgende bezoekersaantallen op de erevelden op Java, waar steeds meer Indonesische bezoekers belangstelling tonen voor deze bijzondere plaatsen. Samenwerking
De samenwerking met internationale partners zijn geĂŻntensiveerd en een
nieuwe samenwerking tussen de Canadese begraafplaatsen in Nederland met de Oorlogsgravenstichting is gestart. Dank
Beste lezers, ons werk is nooit af. We zijn blij met uw actieve bijdrage aan herdenkingen en andere ceremonies. Wij zitten vol met ambitieuze en
veelbelovende plannen. Hiervoor is uw steun onontbeerlijk. Tot slot wil ik al onze donateurs en sponsors heel hartelijk danken voor hun steun aan ons werk. Zonder uw gulle bijdragen zouden wij ons werk niet kunnen doen. Heel hartelijk dank daarvoor.
Ik hoop dat u dit jaarverslag met belangstelling leest,
Theo Vleugels,
Algemeen directeur
Jaaroverzicht 2018
Theo Vleugels
Algemeen directeur
4 mei Nationaal Ereveld Loenen
7
8
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Ancol
Jaaroverzicht 2018
9
10
Oorlogsgravenstichting
Ontwerp van het multifunctionele gebouw op Nationaal Ereveld Loenen
Jaaroverzicht 2018
Terugblik 2018 2018 was een mooi, indrukwekkend en veelbewogen jaar voor de Oorlogsgravenstichting. Wij, en velen om ons heen, hebben veel mooie dingen gedaan. Veel is ook in voorbereiding op de komende belangrijke herdenkingsjaren 2019, 2020 en 2021. Hieronder leest u een selectie van de activiteiten die in 2018 zijn gerealiseerd, of die in gang zijn gezet. KAAN Architecten ontwerpt nieuw multifunctioneel gebouw in Loenen De Oorlogsgravenstichting heeft KAAN Architecten na een openbare
aanbesteding de opdracht gegeven een nieuw multifunctioneel herden-
kings- en educatiecentrum te ontwerpen op Nationaal Ereveld Loenen. In
het centrum staan verhalen centraal over Nederlandse oorlogsslachtoffers en de inzet van Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog en actuele
internationale (vredes)missies. Het centrum heeft tevens een aulafunctie voor de nieuw te realiseren Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen,
naast het bestaande ereveld. Het landschap van de veteranenbegraafplaats
en de ruimte rondom het nieuwe centrum worden ontworpen door Karres en Brands Landschapsarchitecten. De tentoonstelling is in handen van
Tinker Imagineers.
11
12
Oorlogsgravenstichting
Vrijwilligers van NLdoet steken
handen uit de mouwen op Nationaal Ereveld Loenen
Op 9 maart 2018 waren 20 vrijwilligers van NLdoet bezig met het voorjaarsklaar maken van het ereveld. Na een korte rondleiding werd een restant van de stormschade opgeruimd en de rododendrons gesnoeid. Wij danken alle vrijwilligers voor de geweldige hulp.
Jaaroverzicht 2018
13
14
Oorlogsgravenstichting
De loopgraaf op de Grebbeberg
Digitale rondwandeling over Militair Ereveld Grebbeberg
Op Nationaal Ereveld Loenen was het al mogelijk, maar nu kunt u ook
op Militair Ereveld Grebbeberg een digitale rondleiding volgen. Op uw mobiele telefoon kunt u via de app ‘Digitale begraafplaats’ foto’s en
verhalen van slachtoffers bekijken. Daarbij geeft de app ook informatie
over de monumenten op het ereveld. De app is nog volop in ontwikkeling en wordt komend jaar verder geactualiseerd.
Download de app ‘Digitale begraafplaats’ in de Play Store of App Store en probeer het alvast uit. In de app zijn ook de gereconstrueerde loopgraaf
en de authentieke kazemat opgenomen, om een gevoel te krijgen van de
omgeving waar de Slag om de Grebbeberg plaatsvond.
De app ‘Digitale begraafplaats’ is tot stand gekomen in samenwerking met
de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, onze Duitse zusterorganisatie.
Nederlandse Veteranendag Op 30 juni 2018 waren medewerkers van de Oorlogsgravenstichting samen met collega’s van de Stichting Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen weer vertegenwoordigd op de Nederlandse Veteranendag. Ieder jaar weer zijn wij vereerd dat wij een bijdrage mogen leveren aan deze bijzondere dag.
15
Fotografie Š D. Zwaan, Verspersfotografie en Nederlandse Veteranendag
Jaaroverzicht 2018
16
Oorlogsgravenstichting
Archief
In de zomer van 2017 heeft de Oorlogsgravenstichting haar volledige archief overgedragen aan het Nationaal Archief in Den Haag. Sinds eind 2018 is
een deel van het archief openbaar toegankelijk in de leeszaal van het
Nationaal Archief. Bezoekers kunnen hier op aanvraag gegevens inzien. Meer informatie over het aanvragen van archiefstukken vindt u op
www.gahetna.nl (inventarisnummer 2.19.255.01). Voor nabestaanden die zelf niet in de gelegenheid zijn om het Nationaal Archief te bezoeken, bieden wij de mogelijkheid om foto’s van het dossier op te sturen.
De volgende stap in het proces is het scannen van alle persoonsdossiers en het koppelen aan onze database. Uit privacy-overwegingen blijft de
informatie waarin recente correspondentie bewaard wordt, nog enige jaren gesloten.
Wij danken het Nationaal Archief, het Prins Bernhard Cultuurfonds,
Stichting Jurriaanse, Stichting Zabawas en het Hendrik Muller Vader-
landsch Fonds voor hun bijdrage aan dit project. Zonder hun steun was dit niet mogelijk geweest.
De leeszaal van het Nationaal Archief
Jaaroverzicht 2018
Nederlands Ereveld Candi
17
18
Oorlogsgravenstichting
Grote belangstelling voor de erevelden in Indonesië In 2018 mochten wij ons opnieuw verheugen op een groeiend aantal bezoekers op de erevelden in Indonesië. Vooral steeds meer groepen uit Indonesië tonen belangstelling en vereren ons met een bezoek. Deze foto’s tonen maar een kleine selectie hiervan.
Akademi Ilmu Pengathui Indonesia op Ereveld Ancol
15 fotografen op Ereveld Menteng Pulo
Kerkleden Bandung op Ereveld Pandu
Surabaya Intercultural School, Kembang Kuning
Jaaroverzicht 2018
De groep Bala Museum bezoekt Ereveld Kalibanteng
Leerlingen van de SMAK Penabur Bandung bezoeken Ereveld Pandu
19
20
Oorlogsgravenstichting
Rondleidingen Nationaal Ereveld Loenen en de Grebbeberg
Een ereveld komt pas echt tot leven wanneer je de verhalen bij de
graven hoort. Vrijwilligers en medewerkers van de Oorlogsgravenstichting verzorgen rondleidingen op zowel Militair Ereveld Grebbeberg als op Nationaal Ereveld Loenen. Loenen
Ook dit jaar konden belangstellenden, in de periode van maart tot en met
oktober, weer iedere eerste en laatste zondag van de maand meewandelen met een van onze gidsen - Jan Heerze, Jan Marechal, Loek Schreurs en
Jakko Nieuwenhuis - langs de graven op Nationaal Ereveld Loenen.
Op 8 en 9 september waren op Nationaal Ereveld Loenen de poorten ge-
opend tijdens het Open Monumentenweekend. Vanuit het thema ‘Europa’ besteedden wij extra aandacht aan de Nederlandse erevelden in Europa.
Grebbeberg
Op Militair Ereveld Grebbeberg ontvangen wij vooral veel scholen voor een rondleiding over het ereveld en langs de kazemat en de loopgraaf.
Hierbij worden wij geholpen door onze vaste rondleiders Teun Jordaan en Ton Dijkstra. Uitnodiging
Wandelt u ook een keer met onze verhalenvertellers mee over Nationaal
Ereveld Loenen? U bent in de periode maart t/m oktober van harte welkom iedere eerste en laatste zondag van de maand om 11 uur bij de ingang van
het ereveld. Deze rondleiding is ook geschikt voor families met kinderen. Voor een rondleiding op de Grebbeberg kunt u een mail sturen aan info@ogs.nl.
Jaaroverzicht 2018
Onze rondleiders aan het werk
Loek Scheurs
Jan Heerze
Teun Jordaan
21
22
Oorlogsgravenstichting
interview jan marechal, rondleider op nationaal ereveld loenen
“ Het kleine individuele verhaal linken aan de wereldgeschiedenis.”
Sinds vijf jaar verzorgen vrijwilligers in de periode maart tot en met
oktober elke eerste en laatste zondag van de maand rondleidingen over
Nationaal Ereveld Loenen. Om 11.00 uur staat één van de vrijwilligers klaar bij de ingang van het ereveld waarna zij tijdens een rondgang over het veld verhalen vertellen over de slachtoffers die daar begraven liggen.
Een verhalenverteller van het eerste uur is Jan Marechal, 71 jaar, oud-docent
geschiedenis van de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn. “Na mijn pensionering in 2012 werd ik gevraagd om mee te draaien in een groepje oud-docenten die rondleidingen verzorgden op het ereveld. Het idee
ontstond om aan het ereveld meer bekendheid te geven door structureel
rondleidingen te geven. Zo ontstond de huidige cyclus in de periode maart tot en met oktober.
De Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn heeft sinds eind jaren zeventig de dodenherdenking op het ereveld geadopteerd. Leerlingen
Jaaroverzicht 2018
leveren op 4 mei een bijdrage aan de ceremonie op het ereveld. Zij dragen gedichten voor, vertellen het verhaal van een slachtoffer, reiken kransen
aan en begeleiden nabestaanden van en naar hun stoel. Als decaan was ik hiervan op de hoogte. Toch kreeg ik pas na mijn pensionering een actieve rol bij het ereveld.
Als docent geschiedenis ben je een verhalenverteller die de wereldgeschiedenis mag duiden aan scholieren. Dat is wat mij zo aanspreekt tijdens de
rondleidingen. Veel mensen hebben weinig parate kennis over de contem-
poraine geschiedenis. Het boeit mij om het kleine individuele verhaal van een slachtoffer te linken aan de wereldgeschiedenis. Een voorbeeld is het
verhaal van Gerhard Badrian. Deze man is in 1905 geboren en kwam na de Eerste Wereldoorlog als oorlogswees naar Nederland om aan te sterken. Hij kwam een tijdje in een Nederlands pleeggezin terecht waarna hij te-
rugging naar Duitsland. Om als Duitse Jood aan vervolging door de nazi’s te ontkomen, vluchtte hij eind jaren dertig naar Nederland. Door de inval
van het Duitse leger in ons land in mei 1940 werd hij door de geschiedenis en de nazi’s achterhaald. Om uit handen van de nazi’s te blijven dook hij onder. Op die manier kwam hij in het verzet terecht. Helaas heeft hij de oorlog niet overleefd en ligt hij begraven op Nationaal Ereveld Loenen.
Een bijzondere ervaring had ik een tijdje geleden met de ouders van een
recent oorlogsslachtoffer. In vak A liggen militairen die omgekomen zijn bij
(vredes)missies in het buitenland. Daar kom ik altijd langs tijdens de rond-
leiding en dan vertel ik het verhaal van Raviv van Renssen. Het toeval wilde
dat op dat moment zijn ouders op het bankje tegenover het graf zaten.” Graag nodigen wij u uit om een keer met Jan Marechal of een van zijn collega’s een rondgang over het ereveld Loenen te
maken en meer te weten te komen over de oorlogsslachtoffers die daar begraven liggen.
23
24
Oorlogsgravenstichting
Studenten werken mee Aan het begin van het nieuwe studiejaar gingen ook dit jaar weer 50 aspirantleden van de Leidse Studentenvereniging Minerva aan de slag op Nationaal Ereveld Loenen. Als invulling van het maatschappelijke deel van hun kennismakingstijd hielpen zij een week lang met het onderhoud op het ereveld. Gedurende dit werk maakten zij ook kennis met de verhalen van de vele leeftijdgenoten die begraven liggen daar en die tijdens de Tweede Wereldoorlog hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Wij hopen dat de namen en de verhalen van het ereveld hen altijd bijblijven.
Jaaroverzicht 2018
Jaar van Verzet
Het Platform Herinnering Tweede Wereldoorlog (Platform WO2) had
2018 uitgeroepen tot themajaar ‘Jaar van Verzet’. Gedurende het jaar is in heel het land extra aandacht besteed aan de rol van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog als historisch verschijnsel én bron van inspiratie. Als partner van het platform heeft de Oorlogsgravenstichting in haar
activiteiten de verhalen van de verzetsstrijders op de erevelden extra aan-
dacht gegeven. Daarnaast verbonden we ons met De Eerebegraafplaats Bloemendaal waar 372 verzetsstrijders begraven liggen, waaronder één vrouw: de 24-jarige Hannie Schaft.
Representant bij het graf van Hannie Schaft op Eerebegraafplaats Bloemendaal
Verder hebben wij samen met het Nationaal Onderduikmuseum Aalten
het onderzoeksproject ‘Geef de namen een gezicht’ uitgevoerd, waarbij de
46 fusilladeslachtoffers van de Rademakersbroek weer een gezicht hebben gekregen. Tot slot ontwikkelden wij samen met de Eerebegraafplaats
Bloemendaal, Amerikaanse Begraafplaats Margraten, Stichting Arq en Stichting Russisch Ereveld de campagne ‘Bezoek dit verhaal’ waarbij
verzetsverhalen van de verschillende erevelden online werden gedeeld.
25
26
Oorlogsgravenstichting
Groep 7 van PCB Het Koggeschip adopteert geallieerde graven in Medemblik Op 25 april 2018 vond een adoptie-ceremonie plaats op de Algemene Begraafplaats in Medemblik, waar leerlingen van groep 7 van PCB Het Koggeschip de drie geallieerde graven van de broers Doug en Ernie Tod en K.H. Taylor hebben geadopteerd. De dag werd extra speciaal omdat een nicht van de gebroeders Todd uit Canada bij de ceremonie aanwezig was. Het adoptie-certificaat werd door burgemeester Frank Streng uitgereikt aan de school.
Jaaroverzicht 2018
Meer dan 5000 volgers op Facebook
In maart 2015 plaatsten wij onze eerste Facebookpost. Nu vier jaar later
kunnen wij vol trots melden dat wij inmiddels ruim 5000 volgers heb-
ben. Op de pagina geven wij informatie over ons werk en besteden wij
aandacht aan de vele levensverhalen van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Volgt u ons nog niet? U vindt onze pagina op www.facebook.com/oorlogs-
gravenstichting.
Gelredag op de Grebbeberg
Op 17 maart 2018 was er op Militair Ereveld Grebbeberg een Gelredag in het kader van ‘75 jaar vrijheid, op weg naar 2020’, een initiatief van
RTV Gelderland. Bezoekers konden rondleidingen volgen van gidsen van
Stichting de Greb en de Oorlogsgravenstichting. Tussendoor waren er live radio-interviews voor Omroep Gelderland. Ondanks de snerpende kou kwamen toch zo’n 150 mensen naar het ereveld.
27
28
Oorlogsgravenstichting
interview nina van tok, geschiedenis student en vrijwilliger
“ Met Anda Kerkhoven kan ik mij identificeren”
Nina van Tok is vrijwilliger bij de Oorlogsgravenstichting. Als eerstejaarsstu-
dente geschiedenis helpt ze in haar vrije tijd met het uitwerken van de verha-
len voor de tentoonstelling op Nationaal Ereveld Loenen, die in 2020 geopend
wordt. In 2017 maakte ze tijdens de introductieweek met studentenvereniging Minerva kennis met de Oorlogsgravenstichting en Nationaal Ereveld Loenen. “De Minervaweek op Loenen vond ik erg leuk. Aan het begin van de week
maakten we niet alleen kennis met de mensen die het onderhoud doen, maar kregen we ook een toelichting van een medewerker van de Oorlogsgraven-
stichting over hun werk. Dit maakte het ook interessanter, want veel van ons kenden de Oorlogsgravenstichting nog niet. Dit gaf wel een beeld, in plaats
van dat je alleen bezig bent met takken opruimen en dergelijke. Verder vond ik het ook gewoon fijn om buiten bezig te zijn.
Mijn kennismaking met het ereveld tijdens de Minervaweek heeft wel invloed gehad op mijn keuze om te solliciteren als vrijwilliger. Het is natuurlijk zo dat
het vrijwilligerswerk goed aansluit bij mijn studie geschiedenis en ik op deze manier graag ervaring opdoe. Het feit dat ik de Oorlogsgravenstichting al
kende, maakte dat de vacature extra opviel. Anders had het me misschien niet zoveel gezegd en was ik er voorbij gescrold.
Het verhaal dat tot nu toe het meeste indruk op mij heeft gemaakt is dat van Anda Kerkhoven, omdat ik me met haar het meeste kan identificeren. Zij is
studente, meisje en ik vind het daarom ook mooi dat zij in de tentoonstelling voor komt. Verder zijn het veel verhalen van mannen die al wat ouder zijn.
Door Anda kan denk ik een hele andere groep zich in het verhaal verplaatsen.”
Jaaroverzicht 2018
De Minervastudenten met Nina uiterst links
29
30
Oorlogsgravenstichting
Herbegrafenis op Militaire Ereveld Grebbeberg
Jaaroverzicht 2018
Oorlogsgraven De Oorlogsgravenstichting beheert en onderhoudt de 50.000 Nederlandse oorlogsgraven in de wereld. In 2018 hebben wij weer veel hoogte- en dieptepunten mogen beleven. Deze delen wij in dit hoofdstuk graag met u. Herbegrafenissen
Ieder jaar worden nog oorlogsslachtoffers herbegraven op ĂŠĂŠn van
de erevelden. In 2018 hebben wij acht slachtoffers overgebracht naar
Nationaal Ereveld Loenen: Hendrik de Jongh, Arie Slierendrecht, Antonius
Weteling, Alard van Welie, Johannes Linssen, Jan Buisman, Wilhelmus van
Dijk en Hendricus Schrijver. En vijf naar Militair Ereveld Grebbeberg: Pierre
Clevis, Johannes Derks, Johannes Molhoek, Petrus van der Velden en Hendrikus Verbruggen.
Alle herbegrafenissen vinden plaats in samenwerking met de Bergingsen Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht (BIDKL).
31
32
Oorlogsgravenstichting
Zoektocht naar de 103 onbekende Nederlanders op Loenen
Op 29 mei zijn de Oorlogsgravenstichting en de BIDKL samen gestart
met een poging om de laatste 103 onbekende Nederlanders op Nationaal Ereveld Loenen te identificeren. De BIDKL en de Oorlogsgravenstichting
openen in gedeelten de 103 graven, waarna de stoffelijke resten naar het
BIDKL-laboratorium in Soesterberg worden overgebracht voor verder
onderzoek. Het verdere (archief-)onderzoek neemt mogelijk enkele jaren in beslag.
Voor dit onderzoek is het van groot belang dat mogelijke nabestaanden zich melden. Nu de groep directe nabestaanden (kinderen, broers en
zussen) steeds kleiner wordt, is dit een laatste kans om deze oorlogs-
slachtoffers hun naam terug te geven. Voor nabestaanden geeft dit 73
jaar na de Tweede Wereldoorlog alsnog de mogelijkheid om hun verlies
te verwerken. Ook geeft het nabestaanden een graf waar ze hun dierbare kunnen gedenken.
Bent u nabestaande van een vermiste Nederlander waarvan bekend is dat
hij tijdens gedwongen tewerkstelling (Arbeidsinzet) in Duitsland, of in
gevangenschap aldaar, is overleden en/of vermist geraakt, dan kunt u zich melden bij de BIDKL of de Oorlogsgravenstichting (mail: info@ogs.nl).
Jaaroverzicht 2018
33
34
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2018
Zoektocht naar de 103 onbekende Nederlanders op Loenen Op 29 mei vond de eerste opgraving plaats in de poging van de Oorlogsgravenstichting en de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht om de laatste 103 onbekende Nederlanders op Nationaal Ereveld Loenen te identificeren.
35
36
Oorlogsgravenstichting
“ We kunnen eindelijk rouwen bij een graf” In 2018 kreeg oorlogsslachtoffer Marinus van Katwijk eindelijk een steen
met een naam. In 1958 is zijn lichaam onder de naam Mariusch von Katweig vanuit Kiel, Duitsland overgebracht naar Nederland. Omdat de identiteit destijds niet kon worden vastgesteld is hij als onbekende Nederlander herbegraven op Nationaal Ereveld Loenen.
Rinus, geboren in Maassluis, was de oudste zoon uit een gezin met twaalf kinderen. Op zijn zestiende ging hij varen. Hij kwam terecht op het sleep-
vrachtschip ‘Willem 34’. In 1944 werd dit schip gevorderd door de Duitsers
en met bemanning en al naar de Duitse haven Kiel gesleept. Waarschijnlijk
heeft Rinus in Kiel geweigerd om voor de nazi’s te gaan varen en werd hij gevangengezet in een strafkamp, een zogeheten Arbeitserziehungslager.
Kiel werd in die periode door de geallieerden hevig gebombardeerd en
Rinus raakte daarbij zwaargewond. Op 2 augustus 1944 is hij in het ziekenhuis aan zijn verwondingen overleden. Zeven dagen later werd hij begra-
ven onder een afwijkende naam: Mariusch von Katweig met een verkeerde geboortedatum en een onbekende geboorteplaats.
Een half jaar later kregen zijn ouders, broers en zussen het verschrikkelijke
nieuws te horen dat Rinus nooit meer thuis zou komen: ‘Moge de Heere
ons sterken in dit voor ons zoo zware verdriet,’ staat op de overlijdenskaart.
De familie had net afscheid moeten nemen van een jong dochtertje en
zusje, overleden door de hongerwinter. Na de oorlog gold Rinus van Katwijk
decennialang als vermist. Geen plek om naar toe te gaan, geen plek om te rouwen.
Jaaroverzicht 2018
Dankzij een DNA-match met een neef van Rinus kan nu eindelijk een naam en een gezicht aan het slachtoffer worden gegeven. Rinus van
Katwijk is niet meer vermist. 74 jaar na het bombardement van Kiel is Rinus van Katwijk gevonden.
Op 27 juni is in aanwezigheid van zijn zus Riet, broer Arie, neven en nichten
een steen met zijn naam op het graf gelegd. Het geeft zijn familie veel
troost dat zijn graf nu bekend is, ze hebben nu eindelijk een plek die ze kunnen bezoeken.
37
38
Oorlogsgravenstichting
nederland In Nederland liggen naast de twee erevelden op de Grebbeberg en in
Loenen ruim tienduizend graven verspreid over begraafplaatsen in vrijwel iedere gemeente. Dit zijn naast Nederlandse graven ook graven van de
Gemenebest en geallieerde graven van onder meer Amerikanen, Belgen,
Fransen, Polen en Russen. Naast het reguliere onderhoud wordt ieder jaar een deel van deze graven gerenoveerd door onze medewerkers van de mobiele teams.
In 2018 werden op Militair Ereveld Grebbeberg 38 grafstenen vervangen.
Verder werden renovatiewerkzaamheden uitgevoerd in onder andere Berg en Dal, Valkenburg (ZH), Vlaardingen, Rozenburg, Rotterdam Crooswijk, Usquert, Bussum, Geleen, Westerbork en Enschede.
Renovaties in Hout-Blerick en op de Grebbeberg
Jaaroverzicht 2018
Consuls
Het grote aantal, veelal verspreid liggende, oorlogsgraven onderhouden wij
samen met onze bijna 400 consuls, de door de burgemeester aangestelde
contactpersonen. Zij zijn voor ons een onmisbare schakel met Nederlandse
gemeenten. In 2018 verwelkomden wij veertien nieuwe consuls en namen afscheid van zeventien van hen. Als dank voor hun inzet en goede zorgen heeft de Oorlogsgravenstichting hen een gouden, zilveren of bronzen erespeld uitgereikt. Brons (5-9 jaar)
Gerrit van den Hanenberg (Laarbeek), Willem Molenaar (Albrandswaard en Ridderkerk), Thijs Wijers (Zutphen) en Hans Vaneker (Landerd) Zilver (10-20 jaar)
Laurens Dijkhof (Apeldoorn), Karel Arisse (Buren), Rianda Spijker (Goirle),
Ad Willemse (Zundert), Wim Toeter (Zevenaar), Bas van Os (Hellendoorn),
Juul Veersma (Vlieland) Goud (vanaf 21 jaar)
Lia van de Poel (Bergen op Zoom), Jaap Boelhouwer (Krimpenerwaard),
Tjerk van der Wal (Noordoostpolder), Piet Bolier (Texel), Jan Verwoert
(Wageningen), Ab van Rijn (Maassluis)
39
40
Oorlogsgravenstichting
interview hans steenmetz, consul in hart en nieren
“Ik probeer de jeugd te laten zien dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn” Omdat het niet mogelijk is om de oorlogsgraven op meer dan 1.300
plaatsen in Nederland goed in de gaten te houden, doet de Oorlogsgra-
venstichting een beroep op de ‘consul’ binnen de gemeente. De consul is
namens ons de ‘oren en ogen’ binnen zijn of haar gemeente en rapporteert geregeld over de staat van de graven.
Hans Steenmetz is zo’n consul in de Gemeente Horst aan de Maas en als
zodanig nauw betrokken bij het inspecteren van de oorlogsgraven in zijn
gemeente. “Ik ben erin gerold door mijn onderzoek naar oorlogsactiviteiten in de gemeente. Mijn interesse ligt bij alles wat met de Tweede Wereldoor-
log te maken heeft, vooral in de gemeente hier. Dit komt vanuit mijn interesse als beroepsmilitair. Verder ben ik lid van diverse comités waaronder het plaatselijke 4 mei comité, dat ieder jaar een herdenking organiseert.
Ook ben ik betrokken bij de oprichting van monumenten voor de plaatselijke oorlogsslachtoffers. Om de verhalen die daarbij horen door te geven aan
de jeugd geef ik rondleidingen over de monumenten op een gerenoveerde begraafplaats en bezoek ik scholen om gastlessen te geven. Ik probeer
daarmee de jeugd te laten zien dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn en dat er vaak een hoge prijs voor moet worden betaald.
Zo komen de groepen 7 en 8 van de scholen in de gemeente ieder jaar
in april voor een rondleiding naar de begraafplaats. Bij de scholen ligt de
nadruk op de kinderen in de oorlog. Zij hebben daarbij extra aandacht voor een graf waar zeven kinderen uit één gezin liggen.”
Jaaroverzicht 2018
Hans Steenmetz (midden) tijdens het Regionaal Consuloverleg.
41
42
Oorlogsgravenstichting
Consuldag Tijdens de jaarlijkse Consul-contactdag bezochten onze consuls het Groene Hart. Na een hartelijk onthaal in het Huis van de Stad van Gouda door loco-burgemeester Thierry van Vugt kreeg het gezelschap een stadswandeling door het prachtige oude centrum van Gouda. De dag werd afgesloten met een bezoek aan fort Wierickerschans in Bodegraven. Met deze dag bedankt de Oorlogsgravenstichting jaarlijks alle consuls voor hun inzet voor het Nederlandse oorlogsgraf.
Jaaroverzicht 2018
43
44
Oorlogsgravenstichting
Word consul in het buitenland Om ons te helpen bij het inspecteren van oorlogsgraven heeft de Oorlogsgravenstichting in elke Nederlandse gemeente een consul (contactpersoon). Deze persoon inspecteert voor ons één keer per jaar de oorlogsgraven in zijn/haar gemeente. Consuls in Nederland worden benoemd door de burgemeester in de gemeente waar ze werkzaam zijn. Wereldwijd onderhouden wij maar liefst 50.000 oorlogsgraven uit de Tweede Wereldoorlog. Op de erevelden in Indonesië, Thailand en Myanmar na, hebben wij niet genoeg consuls om alle graven in het buitenland in de gaten te houden. De kans is groot dat zich Nederlandse oorlogsslachtoffers bevinden in het land waar u werkt, woont of vakantie viert. Zo is onlangs Leo Rodenburg aangesteld als vrijwillig buitenlandse consul namens de Oorlogsgravenstichting. Dit houdt in dat hij minimaal één keer per jaar de oorlogsgraven op twee oorlogsbegraafplaatsen op Malta bezoekt en foto’s maakt van de staat waarin de graven zich bevinden. Ook verdiept hij zich in wie de slachtoffers waren en vult deze informatie aan in onze personendatabase. Heeft u ook interesse in een vrijwillige taak als consul in het buitenland? Dit is ook eenmalig mogelijk, bijvoorbeeld wanneer u op uw vakantiebestemming van plan bent oorlogsbegraafplaatsen te bezoeken. Neem voor meer informatie contact op met de Oorlogsgravenstichting, via buitenland@ogs.nl o.v.v. vrijwillig buitenlandse consul.
Jaaroverzicht 2018
Het graf van Johannes Huiberts uit Obdam op Malta
45
46
Oorlogsgravenstichting
Stormschade op Nationaal Ereveld Loenen
De zware storm van 18 januari 2018 heeft ook op het bosrijke Nationaal Ereveld Loenen zijn sporen nagelaten. De medewerkers op het ereveld hebben hard gewerkt om alle schade weer te herstellen.
Nieuwe tulpen voor de Grebbeberg
Ieder jaar op 4 mei bloeien de tulpen bij de graven op de Grebbeberg. Dit
gaat voor onze collega’s op het ereveld volgens een minutieuze planning.
Als gevolg van noodweer in het voorjaar van 2018 waren de helft van de 10.000 tulpen op het ereveld verwoest. Met dank aan een gulle gift van
5000 tulpen door JUB Tulpen uit Noordwijkerhout kon de schade op tijd
worden hersteld. De graven stonden er op 4 mei gelukkig weer prachtig bij. Grafmonument in oude glorie hersteld
In de Limburgse gemeente Berg en Dal is in het afgelopen najaar een
bijzonder grafmonument gerenoveerd. Het monument van de drie oorlogs-
graven op de Rooms Katholieke begraafplaats in Beek-Ubbergen was in erg slechte staat. Normaal gesproken vervangen wij vervallen monumenten
door grafstenen van de Oorlogsgravenstichting. Door het unieke karakter
van het terracotta monument is echter toch gekozen voor renovatie. Met een prachtig resultaat. De renovatie is mede tot stand gekomen dankzij
een bijdrage van de gemeente Berg en Dal.
Jaaroverzicht 2018
Het verhaal bij het graf Op 15 april 1945 kregen grenswachten Piet Bijsters, Petrus Bernardus Lamers en Lambertus Wilhelmus Hijmans de opdracht te patrouilleren langs de grens bij Beek en Groesbeek. Hun voertuig reed op een achtergelaten landmijn. De drie mannen waren op slag dood en zijn met militaire eer begraven op het kerkhof in Beek. Piet Bijsters
47
48
Oorlogsgravenstichting
Adopteer een graf
Veel van de oorlogsgraven in Nederland worden nog regelmatig bezocht
door nabestaanden. Veel andere graven echter niet, omdat er geen nabestaanden meer zijn. Omdat wij niet willen dat de mensen in deze graven vergeten worden, bieden wij de mogelijkheid aan ĂŠĂŠn van deze graven te adopteren.
Adoptanten bezoeken af en toe het graf en leggen er bloemen, bijvoor-
beeld op 4 mei. Daarnaast helpen zij ons het verhaal van het oorlogsslachtoffer te achterhalen en aan te vullen op onze website. Aan adoptie zijn
geen kosten verbonden. Ook in 2018 mochten wij weer nieuwe adoptanten verwelkomen.
Hebt u interesse in het adopteren van een oorlogsgraf? Stuur dan een mail naar info@ogs.nl en wij nemen contact met u op.
Jaaroverzicht 2018
Nationaal Ereveld Loenen
49
50
Oorlogsgravenstichting
interview met remco reiding, stichting sovjet ereveld
“Een positief resultaat is vooral fijn voor de families” Op het Russisch Ereveld in Leusden, naast de Amersfoortse begraafplaats Rusthof, liggen de graven van 865 Sovjet-militairen. Zij zijn in de Tweede Wereldoorlog door het Duitse leger krijgsgevangen genomen of ingezet als dwangarbeider en omgekomen en begraven in het verre Nederland.
Ruim vijftig jaar na hun dood ontfermde de onderzoeksjournalist Remco Reiding zich over de verhalen van deze mannen. Hij maakte er zijn le-
venswerk van om de identiteit van de slachtoffers te achterhalen en de
nabestaanden te informeren over het lot van hun geliefden. Als beheerder van het ereveld vond de Oorlogsgravenstichting in hem een bevlogen
partner. Nu, twintig jaar na het begin van zijn werk, spreken wij hem over
de samenwerking en de ontwikkelingen op deze bijzondere begraafplaats. “In 1998 waren de soldaten op het Sovjet Ereveld nog niet geïdentificeerd en hun nabestaanden dus niet opgespoord en geïnformeerd. Ik ben daar toen
vrijwillig werk van gaan maken. Inmiddels ben ik erin geslaagd 208 families
te traceren en te herenigen met hun echtgenoot, vader, grootvader, die
altijd vermist was geweest. Nu ben ik vooral bezig om hun verhalen door
te vertellen. In de samenwerking met de Oorlogsgravenstichting vullen wij elkaar aan. Het is een partnerschap. De Oorlogsgravenstichting beheert en
onderhoudt het ereveld. Een concreet voorbeeld van de recente samenwer-
king is dat op basis van mijn onderzoek nu de database van de Oorlogsgravenstichting wordt gevuld met persoonsgegevens van de soldaten. En dat
is de basis om de slachtoffers weer een gezicht te kunnen geven.
Een ander concreet resultaat is dat in 2018 een start is gemaakt met het
DNA-onderzoek naar de identiteit van vijftien onbekenden op het ereveld.
Dit onderzoek doen wij in samenwerking met de Bergings- en Identificatie-
Jaaroverzicht 2018
dienst van de Koninklijke Landmacht. Van acht van deze mannen heb ik de
identiteit achterhaald en in zeven gevallen heeft de familie DNA afgestaan voor nader onderzoek. We zijn nu in afwachting van de resultaten van de
vergelijking van het DNA, maar het is veelbelovend. Een positief resultaat is straks vooral fijn voor de families van deze mannen.
Op dit moment werken wij samen aan een masterplan voor de renovatie van het ereveld. De logische uitkomst van twintig jaar onderzoek is dat
we nu veel meer weten over deze soldaten dan toen ze begraven werden.
Uit dit onderzoek blijkt nu dat de gegevens op de grafstenen niet altijd vol-
ledig zijn of onjuistheden bevatten. Het is onze ambitie om het ereveld te
renoveren en waar nodig de stenen te vervangen. Daarnaast hopen we de
verhalen achter de graven te vertellen in een nieuw informatiecentrum.� Meer informatie over het Russich Ereveld vindt u op de website
www.russisch-ereveld.nl.
Remco Reiding (links) met de neef van Aleksandr Makarov
51
52
Oorlogsgravenstichting
graven in het buitenland IndonesiĂŤ
In 2018 ontvingen wij in IndonesiĂŤ een aantal bijzondere bezoekers, onder hen Stef Blok, de minister van Buitenlandse Zaken. Verder herdacht een
delegatie van het Australische consulaat in Bandung Anzac Day op Ereveld
Pandu, bezocht de Defensie Materieel Organisatie Ereveld Menteng Pulo
en herdacht de Groep Roode Brug de slachtoffers van de Bersiap op Ereveld Kembang Kuning.
Herdenking Roode Brug
Vice-admiraal A.J. de Waard
Donaties Stichting Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV) Op 10 november heeft vice-amiraal A.J. de Waard, directeur Defensie
Materieel Organisatie, onder toeziend oog van vertegenwoordigers van het ministerie van Defensie, het ministerie van Economische Zaken & Klimaat en een aantal bedrijven, een krans gelegd op het Ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Na afloop van de ceremonie hebben wij van de bedrijven Bolidt
en Thales een zeer gulle donatie ontvangen voor het onderhoud van de
erevelden in de vorm van verfspuiten voor de intensieve behandeling van de oorlogskruizen en een aantal grasmaaimachines voor het onderhoud van de erevelden. Wij zijn hen zeer erkentelijk hiervoor.
Jaaroverzicht 2018
Werkbezoek In februari en maart brachten Theo Vleugels, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, en Machteld van Lanschot, lid van de raad van toezicht samen met Robbert van de Rijdt, onze directeur IndonesiĂŤ, een werkbezoek aan de zeven erevelden op Java.
53
54
Oorlogsgravenstichting
Bezoek minister Blok Op dinsdag 3 juli ontvingen wij minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken op Ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Het meest bijzondere moment van het bezoek was toen de minister, na de formele kranslegging, een bloemstuk legde bij het symbolisch verzamelgraf voor zijn grootvader en anderen, die ten gevolge van de oorlog overleden en begraven werden op de voormalige begraafplaats Laanhof (later genoemd Kober Kecil). Dit onderdeel van zijn bezoek aan IndonesiĂŤ was voor de minister erg bijzonder en persoonlijk.
Jaaroverzicht 2018
55
56
Oorlogsgravenstichting
De nieuwe gazebo op Ereveld Ancol
Nieuwe loopbrug op Ereveld Kalibanteng
De plaatsing van nieuwe bougainville bij de ingang van Ereveld Candi
Werkzaamheden op de erevelden Afgelopen jaar hebben wij veel geĂŻnvesteerd in de erevelden in IndonesiĂŤ. O.a. met giften van onze donateurs zijn een aantal verbeteringen en renovaties mogelijk gemaakt. Trots en dankbaar laten wij u hier het resultaat zien.
Jaaroverzicht 2018
Nieuwe planten op Ereveld Pandu
Irrigatie op Ereveld Kembang Kuning
De bouw van een nieuwe omheining op Ereveld Menteng Pulo
Een nieuwe waterpomp op Ereveld Leuwigajah
57
58
Oorlogsgravenstichting
thailand In 2018 is op Kanchanaburi War Cemetery in Thailand opnieuw een aantal platen op de Nederlandse graven gerenoveerd. De komende jaren volgt
de rest van de platen. Deze renovatie wordt uitgevoerd door de Commonwealth War Graves Commission, de beheerder van het ereveld.
Jaaroverzicht 2018
europa Jaarlijks brengen wij een inspectie- en onderhoudsbezoek aan de
Nederlandse erevelden in Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. In 2018 zijn op de erevelden in het Verenigd
Koninkrijk (Chippenham, Cardiff, Carew en Pembroke Dock) en Duitsland (de erevelden in Bremen, Dusseldorf, Frankfurt, Hannover, Hamburg,
Osnabrück en Lübeck) de graven gerenoveerd. Op het Ereveld Mill Hill in Londen is een nieuw informatiebord geplaatst.
Lübeck
Hamburg
59
60
Oorlogsgravenstichting
Een bloem op een graf Een bloem op een graf. Een liefdevolle groet aan een lang verloren,
maar nooit vergeten geliefde: ‘ik denk nog steeds aan jou’. Het is
helaas niet voor iedereen mogelijk persoonlijk bloemen te leggen op een graf. Zeker niet als een graf zich aan de andere kant van de wereld bevindt.
De Oorlogsgravenstichting biedt nabestaanden daarom de moge-
lijkheid namens hen bloemen te leggen op een graf. Deze dienst is mogelijk op Militair Ereveld Grebbeberg, Nationaal Ereveld Loenen en de erevelden in Duitsland, Indonesië, Thailand, Hongkong,
Singapore, Korea en Thanbyuzayat in Myanmar (voormalig Birma). Op onze website kunt u eenvoudig bloemen bestellen via onze
verhalendatabase. Bij de graven waar dit mogelijk is, vindt u de optie ‘Leg bloemen op dit graf’.
Jaaroverzicht 2018
Het graf van Luchien Ubels op Nederlands Ereveld Ancol
61
62
Oorlogsgravenstichting
Monument van De Vallende Man op Nationaal Ereveld Loenen
Jaaroverzicht 2018
Herdenkingen Sinds de Tweede Wereldoorlog is geen dag voorbij gegaan zonder dat het ergens op de wereld oorlog was. Daarom is het belangrijk om op vaste momenten in het jaar stil te staan bij de gevolgen van oorlog. Op 4 mei en 15 augustus herdenken wij alle Nederlanders die zijn omgekomen door oorlogsgeweld, waar ook ter wereld. Op vele andere momenten staan wij stil bij de slachtoffers van specifieke gebeurtenissen of plaatsen.
63
64
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2018
Slag in de Javazee Op 27 februari 2018 stonden wij bij het Karel Doorman-monument op Ereveld Kembang Kuning in Surabaya traditiegetrouw stil bij de vele landgenoten die omkwamen tijdens de Slag in de Javazee. In aanwezigheid van nabestaanden, pelgrims, de Nederlandse Ambassadeur Rob Swartbol, de defensieattachĂŠ kolonel Pals en de nieuwe Nederlandse consul te Surabaya, Lily Jessica Tjokrosetio, stonden wij stil bij de gebeurtenissen van 76 jaar geleden.
65
66
Oorlogsgravenstichting
4 mei
Op Nationale Dodenherdenking staan over de hele wereld Nederlanders
stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en conflicten daarna.
Dit doen wij in Nederland op Nationaal Ereveld Loenen en Militair Ereveld Grebbeberg en in Indonesië op de Nederlandse erevelden Menteng Pulo
(Jakarta) en Kembang Kuning (Surabaya). Daarnaast ook op de vele grote
en kleinere Nederlandse oorlogsbegraafplaatsen en herdenkingsplaatsen verspreidt over de wereld.
Tijdens de herdenking op Nationaal Ereveld Loenen sprak Frans
Timmermans, de eerste vice-voorzitter van de Europese Commissie:
“Hoe verschillend wij allemaal ook zijn, waar wij ook vandaan mogen
komen, vandaag zijn wij één in onze wens eer te betuigen aan de slacht-
offers van tirannie, oorlog en geweld. Zo houden we de herinnering levend aan de miljoenen mannen, vrouwen en kinderen die stierven, omdat door angst en haat gedreven ideologieën buren tot vijanden maakten wier
medemenselijkheid mocht worden genegeerd en wier recht op vrijheid en leven mocht worden ontnomen. Om wie ze waren, niet om wat ze deden.” Dank
De 4 mei herdenking 2018 en Ereveld Vol Leven op Nationaal Ereveld
Loenen werden mogelijk gemaakt door: het vfonds, Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting, Dr. J.C. Vaillantfonds, Stichting Democratie &
Media, het ministerie van Defensie, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), RTL4, en Fleurop. Zonder hun steun was deze herdenking niet mogelijk geweest.
Jaaroverzicht 2018
Eerste vice-voorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans
67
68
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2018
4 mei, Nationaal Ereveld Loenen Op 4 mei herdachten wij de doden op Nationaal Ereveld Loenen. Na de herdenkingsceremonie stonden 650 representanten achter de steen van een leeftijdsgenoot tijdens Ereveld Vol Leven.
69
70
Oorlogsgravenstichting
Avond in de cel Het is het uur van zinnen Nu, nu de avond daalt, Wanneer het licht van binnen Ons wezen overstraalt. Een cel, vier witte muren De deur wel stevig dicht; In deze late uren Schijnt een gematigd licht. Ik vouw mijn heete handen Ik sluit mijn oogen dicht; Ik voel de pijn zoo branden Ik zoek het eeuwig licht. Mijn ziel tracht naar de reden Van haar verlatenheid; Ik hunker naar den vrede In deze eenzaamheid. Het zonlicht gaat nu dalen; Het is het laatste uur: Ik zie de zwakke stralen Tegen den blinden muur. De muur, dat is de orde Rondom ons eenzaam oord En van de wet der horde Het allerlaatste woord. Het is het uur van zinnen Nu de avond is gedaald En nu het licht van binnen Mijn wezen overstraalt. Joop Westerweel, 1944 uit: Geuzenliedboek (herdruk 1975) , p. 111.
Jaaroverzicht 2018
Presentator Bas Westerweel vroeg tijdens de herdenking een deelnemer uit het publiek het gedicht ‘Avond in de cel’ van zijn opa, verzetsstrijder Joop Westerweel, voor te lezen.
71
72
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2018
4 mei, Militair Ereveld Grebbeberg Op Militair Ereveld Grebbeberg herdachten prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven traditiegetrouw alle militairen en dienstplichtigen die sinds 1940 waar ook ter wereld voor het Koninkrijk zijn gevallen.
73
74
Oorlogsgravenstichting
Militair Ereveld Grebbeberg
Jaaroverzicht 2018
75
76
Oorlogsgravenstichting
4 mei, internationaal Ook in de rest van de wereld staan Nederlanders op 4 mei stil bij Nederlandse oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en conflicten daarna. De beelden laten herdenkingen zien die in IndonesiÍ en op verschillende plaatsen in de wereld plaatsvonden: o.a. op de Duitse erevelden, Gedenkstätte Sachsenhausen, Nederlands Ereveld Mill Hill in Londen, het Nederlands Ereveld Orry-la-Ville in Frankrijk, het Nederlandse ereveld in Oslo, de erevelden in Hongkong en in Calgary en de begraafplaats in St Louis, Missouri USA.
Herdenking in de Simultaankerk op Ereveld Menteng Pulo
Jaaroverzicht 2018
Nederlands Ereveld Orry-la-Ville
Ereveld Menteng Pulo
Hamburg
Ereveld Kembang Kuning
77
78
Oorlogsgravenstichting
interview met puck huitsing, programmadirecteur netwerk oorlogsbronnen
“ De essentie van samenwerken is delen, geven en nemen.” De Oorlogsgravenstichting is projectpartner in het Netwerk Oorlogsbronnen. Via het netwerk wordt de database met de personalia van Neder-
landse oorlogsslachtoffers gedeeld met tientallen andere organisaties, stichtingen en verenigingen. Wij vinden het belangrijk dat de namen,
portretfoto’s, verhalen en grafregistraties zo breed mogelijk onder de aan-
dacht van nabestaanden, onderzoekers en andere belangstellenden wordt gebracht. Netwerk Oorlogsbronnen voorziet daarin.
Puck Huitsing vertelt: “Wat in 2017 begon als een Personenportal WO2,
met informatie over personen uit de Tweede Wereldoorlog, is in 2018 doorontwikkeld tot de intranetdienst ‘Oorlogslevens’. Projectpartners werken
samen bij de ontsluiting van hun eigen collecties op de vier w’s: wie, wat, waar en wanneer. Geen enkele periode in de vaderlandse geschiedenis is zo uitgebreid gedocumenteerd als de Tweede Wereldoorlog. Die oorlog
getuigt van de grootste ramp die ons land in de vorige eeuw heeft getrof-
fen en de enorme impact die het heeft gehad op mensen.
De oorlog ligt inmiddels bijna 75 jaar achter ons, maar de belangstelling
voor die periode is onverminderd groot. De behoefte aan tastbare sporen
en de wens om meer te weten te komen over geschiedenis van stad, wijk
of buurt oefent extra aantrekkingskracht uit. Het aantal ooggetuigen dat
hierover uit eigen ervaring kan vertellen, slinkt snel. Wat overblijft zijn hun verhalen, vastgelegd in talloze archieven. De zorg voor die nalatenschap
en vooral het ontsluiten daarvan, werd een speerpunt van de overheid en
leidde in 2005 tot het programma ‘Erfgoed van de oorlog’. Na beëindiging
van dit programma was er behoefte aan een overzicht van het beschikbare materiaal. Daarom werd er een ‘centraalpunt erfgoedmateriaal Tweede
Wereldoorlog’ opgericht, beter bekend als het Netwerk Oorlogsbronnen.
Jaaroverzicht 2018
Samen met de organisaties die het erfgoed beheren zoeken wij naar mogelijkheden om de collecties te verbinden en die zo te ontsluiten dat gebruikers weten wat er is en het ook kunnen vinden. Een onbaatzuchtige vorm van samenwerking is hiervoor essentieel.
Gezamenlijk bundelen we kennis op één plek en maken we strategische
keuzes, waarbij we ons niet laten leiden door het individuele, maar wel door het algemene belang. Op dit moment is de dienst uitsluitend beschikbaar
voor de projectpartners. Volgend jaar willen wij ‘Oorlogslevens’ verder ont-
wikkelen om het eind 2019 of begin 2020 voor iedereen online ter beschik-
king te stellen, zodat thuis, vanachter het bureau, gezocht kan worden naar bronnen die gecombineerd zijn met de vier w’s. Hierbij staan wij voor de
volgende uitdagingen: de privacy waarborgen zoals die is vastgelegd in de
AVG en er samen met de partners voor zorgen dat de dienst zodanig gevuld
is dat gebruikers op één plek in collecties kunnen zoeken en zij - zonder tussenkomst van derden - informatie kunnen vinden op het thema, de oorlog.
Naast deze inhoudelijke uitdaging staan we ook voor een andere uitdaging namelijk: samenwerken waarbij we dingen delen, geven en nemen.”
79
80
Oorlogsgravenstichting
15 augustus Op 15 augustus herdenken wij de capitulatie van Japan en daarmee het formele einde van de Tweede Wereldoorlog. Dit belangrijke moment herdenken wij nog ieder jaar op de Nederlandse erevelden Menteng Pulo en Kembang Kuning in IndonesiĂŤ, op het Nederlands ereveld in Kanchanaburi in Thailand en bij het Indisch monument
Fotografie Š 15-augustus-indiemonument-by-ily-jokiktjien
in Den Haag.
IndiĂŤ Herdenking in Den Haag
Jaaroverzicht 2018
Herdenking op Ereveld Menteng Pulo
81
82
Oorlogsgravenstichting
In 2018 was de Oorlogsgravenstichting aanwezig bij de volgende herdenkingen:
19 januari - Loenen
Tarakan herdenking op Nationaal Ereveld Loenen 28 januari - Amsterdam
Nationale Holocaust Herdenking 27 februari - Surabaya
Slag in de Javazee op Nederlands Ereveld Kembang Kuning 27 februari - Wassenaar
Herdenking Franse commando’s 8 maart - Apeldoorn
Herdenking Woeste Hoeve 9 april - Amersfoort
Herdenking fusillade 77 Sovjetsoldaten Kamp Amersfoort 19 april - Amersfoort Kamp Amersfoort
25 april - Den Haag
ANZAC Day Herdenking op de begraafplaats Westduin 3 mei - Appélbergen
Herdenking slachtoffers April-Meistaking 1943 Appélbergen 4 mei - Loenen
Herdenking van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers op Nationaal Ereveld Loenen
4 mei - Amsterdam
Nationale Herdenking op de Dam 4 mei - Soesterberg
Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht 4 mei - Den Helder
Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij 4 mei - Rhenen
Herdenking gevallen militairen op het Militair Ereveld Grebbeberg
Jaaroverzicht 2018
4 mei - Jakarta
Dodenherdenking 4 mei op Nederlands Ereveld Menteng Pulo 4 mei - Surabaya
Dodenherdenking 4 mei op Nederlands Ereveld Kembang Kuning 4 mei - Orry-la-Ville
Herdenking slachtoffers op Nederlandse Ereveld Orry-la-Ville Frankrijk 9 mei - Amersfoort
Herdenking Russisch Ereveld 17 mei - Kapelle
Herdenking Franse Gevallenen op het Frans Militair ereveld 21 mei - Rhenen
2e Pinksterdagherdenking 8 R.I. 1940 27 mei - Margraten
Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld 4 augustus - Rhenen
Herdenking Korps Nationale Reserve bij Landstormmonument “Als ’t moet” 15 augustus - Den Haag
Herdenking capitulatie van Japan bij het Indisch monument 15 augustus - Jakarta
Herdenking capitulatie van Japan op Nederlands Ereveld Menteng Pulo 15 augustus - Surabaya
Herdenking capitulatie van Japan op Nederlands Ereveld Kembang Kuning 25 augustus - Arnhem
Herdenking Birma-Siam en Pakan Baroe spoorweg 1 september - Roermond
Herdenking Nationaal Indië Monument Roermond 8 september - Natzweiler
Herdenking slachtoffers concentratiekamp Natzweiler-Struthof 21 september - Arnhem
Herdenking Airbornemonument en Bridge to Liberation Experience
83
84
Oorlogsgravenstichting
7 oktober - Den Haag
Herdenking en stille gang Oranjehotel 3 november - Amersfoort
Herdenking Nationaal Monument Kamp Amersfoort 11 november - Den Haag
Remembrance Day op de begraafplaats Westduin 18 november - Ysselsteyn Volkstrauertag
18 november - Berlijn Volkstrauertag
7 december - Schaarsbergen
‘7 December’-herdenking Schaarsbergen
Jaaroverzicht 2018
85
86
Oorlogsgravenstichting
Kanchanaburi War Cemetery
Jaaroverzicht 2018
Pelgrimsreizen Voor veel nabestaanden op leeftijd is het een hele emotionele opgave om het graf van een in de oorlog omgekomen vader, moeder, broer, zus, opa, oma of bekende te bezoeken. Deze opgave is des te groter wanneer een graf zich aan de andere kant van de wereld bevindt in IndonesiĂŤ, Thailand of Myanmar. Een goed verzorgde reis waarin alle organisatie en zorg uit handen wordt genomen, maakt dit toch voor velen mogelijk. Deze mogelijkheid biedt de Oorlogsgravenstichting met haar pelgrimsreizen. Tijdens onze pelgrimsreizen bezoeken nabestaanden onder deskundige begeleiding de erevelden waar zij na een intieme herdenking de gelegenheid krijgen bloemen te leggen bij de graven van hun geliefden. Daarnaast is er
ook gelegenheid tot het bezoeken van plaatsen die belangrijk zijn geweest
tijdens de Tweede Wereldoorlog of die herinneren aan vroeger. Hierbij staat voortdurend de balans centraal tussen beleving, herdenking en reflectie.
Het vfonds, Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg, onder-
steunde in 2018 de Oorlogsgravenstichting met subsidies op verschillende projecten, zoals pelgrimsreizen en Ereveld Vol Leven.
“Jaarlijks maakt het vfonds ruim 200 bijzondere of vernieuwende initiatieven
mogelijk binnen het thema Vrede en Vrijheid. Met de Oorlogsgravenstichting
87
88
Oorlogsgravenstichting
als lid van het Platform WO2, werkte het vfonds in 2018 nauw samen binnen het thema ‘Jaar van Verzet’. Ik kan me nog goed herinneren dat ik op enig
moment mij afvroeg waarom Nederland via de Oorlogsgravenstichting wel
overal in de wereld graven van Nederlandse burgers en militairen heeft en
onderhoudt, maar dat wij in ons eigen land geen aparte begraafplaats voor veteranen hebben. Wij zijn oprecht verheugd dat in nauwe samenwerking
met de Oorlogsgravenstichting inmiddels de Stichting Nationale Vetera-
nenbegraafplaats Loenen (NVBL) is opgericht. Niet alleen de aanleg van de veteranenbegraafplaats, maar ook het informatie- en herdenkingscentrum
dat precies op de grens van Nationaal Ereveld Loenen en de veteranenbe-
graafplaats wordt gebouwd, ondersteunen wij daarom ook van harte. Los
daarvan hebben wij in 2018 ook de pelgrimsreizen naar Indonesië en Thailand
gesubsidieerd; het vfonds doet dat overigens al jaren. Voor veel nabestaanden
(vroeger ouders, weduwen c.q. weduwnaars en kinderen van het slachtoffer,
tegenwoordig ook 3e en 4e generatie) zijn deze reizen belangrijk.”
Robert S. Croll Voorzitter van het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg
Duitsland en Oostenrijk per trein
Het is ook voor familieleden van oorlogsslachtoffers die in Duitsland zijn
omgekomen mogelijk een bezoek te brengen aan het graf of gedenkplaats in Duitsland of het Nederlands Ereveld Salzburg in Oostenrijk. De Nederlandse Spoorwegen en Deutsche Bahn maken deze reis mogelijk.
Jaaroverzicht 2018
Nederlands Ereveld Kalibanteng
89
90
Oorlogsgravenstichting
Pelgrimsreizen 2018 In 2018 zijn drie groepen pelgrims met ons naar IndonesiĂŤ en Thailand gereisd. De eerste groep bezocht de erevelden in Surabaya en Semarang, de tweede groep de erevelden in Jakarta en Bandung en in november reisde een groep pelgrims naar de erevelden in Thailand.
Jaaroverzicht 2018
91
92
Oorlogsgravenstichting
interview met theo niggebrugge
“Uit het dagboek van een pelgrimsreiziger” In november 2018 reisde de 85-jarige Theo Niggebrugge met zijn jongere
broer Frans (79) en kleinzoon Ruben (27) met een pelgrimsreis naar Thailand
voor een bezoek aan het graf van zijn vader Reinier Niggebrugge (1905-1943)
op Chunkai War Cemetery. Hieronder leest u enkele delen uit zijn reisverslag. “Nadat ik een uitnodiging voor een pelgrimsreis met de Oorlogsgravenstichting naar Thailand las, besloot ik me aan te melden. Aangezien Ineke, mijn vrouw, niet meekon, heeft onze kleinzoon Ruben zich aangeboden om mij te vergezellen en voor mij te zorgen. Frans, mijn jongere broer, die op dat
moment in Nederland was, voelde zich ook geroepen om mee te gaan. […..] Zaterdag 10 november. Na het ontbijt, vroeg in de ochtend, gingen we met
onze bus, naar de erevelden Kanchanaburi en Chungkai. Op beide erevelden
werden plechtige kransleggingen gehouden […] Op Chungkai bliezen twee trompettisten voor al de gevallenen, waaronder mijn vader Reinier Nigge-
brugge, de Last Post. Dat gaf mij zeker een trots en voldaan gevoel. Na de
ceremonie gingen wij allen naar het ereveld van Chungkai, waar het mijn
gelegenheid was om de oorkonde van mijn vader voor te lezen en hadden
wij - Frans, Ruben en ik - de eer om een krans te mogen leggen. Bij het graf
van Reinier Niggebrugge, hebben wij een bloemstuk gelegd. Ruben heeft zelf voor een samengesteld bloemstuk en een slinger gezorgd. Wij hebben twee gedenkkruisjes, met opschriften, op het graf van mijn vader geplaatst. […]
Dinsdag 13 november. Kanchanaburi. Per Longtailboot maakten we een tocht over de rivier de Kwai naar het dorp Thamkrasae. Vanuit dit dorp maakten we een wandeling naar het station om hiervandaan met een oude trein
een tocht te maken naar Nam Tok. […] Dit is dan die beruchte spoorbaan die
Jaaroverzicht 2018
destijds door geallieerde krijgsgevangenen werd aangelegd. De wagons
waren wel oud en tussen twee banken is in het midden een afneembare
tafel geplaatst. Die tocht duurde ongeveer één uur, maar naar mijn gevoel
was het wat langer. De dieselloc was krachtig en had soms een behoorlijke snelheid. Ik werd er emotioneel van met de gedachte in wat voor onmen-
selijke omstandigheden dit project toentertijd tot stand is gebracht. Wel,
de bruggen en de rails zijn natuurlijk weer herbouwd. Ik kan mij enigszins voorstellen hoe de krijgsgevangenen geleden moeten hebben. Wij, met voldoende drinken, hadden zelf al last van de hitte. Gelukkig heeft mijn
vader Reinier niet lang deze ellende hoeven meemaken. Hoeveel zal hij over ons, over zijn vrouw en zijn gezin, hebben gedacht en dat hem de rest van de oorlog bespaard is gebleven. […]”
Ruben, Theo en Frans Niggenburge op Chunkai War Cemetery
93
94
Oorlogsgravenstichting
Ereveld Kembang Kuning
Jaaroverzicht 2018
Uw steun Veel van de activiteiten en projecten in dit jaaroverzicht zijn tot stand gekomen dankzij de steun van onze donateurs en giften en bijdragen van fondsen en stichtingen. Zonder deze steun hadden wij dit werk niet kunnen doen. En deze steun wordt steeds belangrijker voor ons. Schenkingen in 2018
In 2018 ontvingen wij € 85.213,- aan bijdragen en schenkingen. In 2018
zijn 11 legaten en nalatenschappen ontvangen met een totaalbedrag van
€ 241.576,-. Aan steun van fondsen, stichtingen en bijzondere schenkingen (schenkingen met een bestemming) is € 498.597,- ontvangen.
De Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting heeft een bedrag van € 66.632,- aan bijdragen en schenkingen ontvangen. De opbrengst
van de collectebussen op de erevelden in Nederland en Indonesië bedroeg € 6.785,-. Dankzij deze giften en bijdragen kan de Oorlogsgravenstichting pelgrimsreizen naar Indonesië en Thailand uitvoeren, bloemleggingen
verzorgen en bijzondere projecten zoals de vervanging van de grafwijzer en renovatiewerkzaamheden op de erevelden in Indonesië uitvoeren. Wij zijn iedereen heel erg dankbaar voor hun steun. Steun Ons
Draagt u het werk van de Oorlogsgravenstichting een warm hart toe?
Dan kunt u ons op verschillende manieren steunen. U bepaalt zelf wat
het beste bij u past.
95
96
Oorlogsgravenstichting
Word Donateur
Als donateur steunt u de Vrienden van de Oorlogsgravenstichting met een
structurele jaarlijkse bijdrage aan de projecten van de Oorlogsgravenstich-
ting. Aanmelden doet u eenvoudig op onze website of door middel van het kaartje in dit jaarbericht.
Een gift of eenmalige donatie
Een andere manier om het werk van de Oorlogsgravenstichting te steunen
is door middel van een eenmalige of periodieke gift. Meer informatie en de mogelijkheid om via IDEAL te doneren vindt u op onze website. Giften uit het buitenland
Om onder gunstige belastingvoorwaarden te kunnen schenken vanuit
andere Europese landen gelden speciale afspraken. Wij zijn op dit moment hard bezig om hier als stichting voor in aanmerking te komen. Houd onze website in de gaten voor meer informatie.
Nalaten: Oorlogsgravenstichting in uw testament
U kunt ook na uw leven iets blijvends betekenen voor het werk van de Oorlogsgravenstichting. Via onze vriendenstichting kunt u specifieke
projecten of het algemene werk van de Oorlogsgravenstichting opnemen in uw testament.
Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting
Onze vriendenstichting beheert alle donaties en giften die wij ontvangen. Het onbezoldigde bestuur van deze stichting ziet erop toe dat alle bijdra-
gen goed worden besteed.
Vrienden van de OGS is een zogenoemde Culturele Algemeen Nut
Beogende Instelling (ANBI) en wordt door de Belastingdienst gerekend
Jaaroverzicht 2018
tot de Culturele Goede Doelen. Welke vorm u ook kiest, iedere gift is fiscaal aftrekbaar.
U kunt uw bijdrage in één keer schenken, of deze verspreiden over meer-
dere jaren. Kiest u voor een periodieke schenking van minimaal vijf
jaarlijkse termijnen, dan is dat fiscaal extra voordelig; deze schenking is
namelijk volledig aftrekbaar en bij een culturele ANBI mag u uw schenking bij het berekenen van de aftrek met 25% verhogen (tot een maximum van € 1250,-). Meer informatie vindt u op de website van de Belastingdienst. Informatie over de verschillende manieren waarop u ons kunt steunen vindt u op onze website: www.oorlogsgravenstichting.nl/steunons.
97
98
Oorlogsgravenstichting
Militair Ereveld Grebbeberg
Jaaroverzicht 2018
Over ons In Nederland zijn 180.000 mensen door de Oorlogsgravenstichting geregistreerd als oorlogsslachtoffer. Mannen, vrouwen en kinderen die hun
leven verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog of tijdens gewelddadige
conflicten daarna - zoals in voormalig Nederlands-IndiĂŤ en tijdens recente (vredes)missies.
Al deze mensen hebben een verhaal, hoe kort en eenvoudig ook. De Oorlogsgravenstichting wil de herinnering aan deze mensen levend houden. Dit
doen wij door hun verhalen te verzamelen en te delen op onze website en
door het onderhouden van de 50.000 Nederlandse oorlogsgraven overal in de wereld.
99
100
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Menteng Pulo
Jaaroverzicht 2018
101
102
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Menteng Pulo xxxxxxx
Jaaroverzicht 2018
Organisatie De Oorlogsgravenstichting is gevestigd in Den Haag. Ons team bestaat uit 26 mensen die werkzaam zijn in Den Haag, op de Grebbeberg (in Rhenen),
in Loenen (bij Apeldoorn), Amersfoort en Zoetermeer.
Onze werkzaamheden in Indonesië worden gecoördineerd vanuit het
kantoor in Jakarta. Daar zorgt een team samen met bijna 120 Indonesische
medewerkers o.l.v. Robbert van de Rijdt, onze directeur Indonesië, voor het beheer en onderhoud van de zeven Nederlandse erevelden in Indonesië . De Oorlogsgravenstichting werkt in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Onze beschermheer
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander Bestuur
Het bestuur van de Oorlogsgravenstichting bestaat uit een bestuurder,
raad van toezicht en raad van advies. Bestuurder
T.W.B. Vleugels, algemeen directeur Raad van toezicht
Mr. J.P.H. Donner, president Minister van staat
T.A. Middendorp, generaal b.d. Jhr. W.L. den Beer Poortugael
Mevrouw L.G. Mattaar, directeur Humanity House T. Yocarini
Drs. E.H. Wellenstein
103
104
Oorlogsgravenstichting
Raad van advies
Mr. G.J. de Graaf, voorzitter Oud-senator Eerste Kamer Mr. J.W.H.M. Beaujean
Diplomaat bij het ministerie van Buitenlandse Zaken Mevrouw drs. A. Berg
Directeur-generaal Volksgezondheid namens het
ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport C.G.A. Cornielje
Commissaris van de koning in Gelderland A.G. van Ede
Luitenant-generaal der Mariniers b.d. mr. M. Gazenbeek
Plv. SG namens het ministerie van Defensie mr. E.F. Jacobs
Oud-ambassadeur mr. D. van Putten
Luitenant-generaal der Koninklijke Marechaussee b.d. Mevrouw mr. S.M.L.M. Spoor
Advocaat-generaal ressortsparket Amsterdam drs. J.H. Wehren
Luitenant-generaal der Koninklijke Luchtmacht b.d. Bestuur Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting Mr B.J.M. baron van Voorst tot Voorst, voorzitter F.J. Marcus, penningmeester C.N.J. Neisingh, secretaris
Generaal-majoor van de Koninklijke Marechaussee b.d. J.A. van Diepenbrugge
Luitenant-generaal van de Koninklijke Landmacht b.d.
Jaaroverzicht 2018
Wijzigingen
Afgetreden raad van toezicht: J.A. van Diepenbrugge
Mevrouw drs. M.R. Van Lanschot-Van Vloten Aangetreden raad van toezicht: T.A. Middendorp
mevrouw L.G. Mattaar Afgetreden Vriendenstichting: C.G.J. Hilderink
Aangetreden Vriendenstichting: J.A. van Diepenbrugge
Vertrokken medewerkers
Frans Schuling en Rudi da Costa (kantoor IndonesiĂŤ) Nieuwe medewerkers Maritgen Rodenburg
105
106
Oorlogsgravenstichting
Het Nederlands ereveld in Hannover
Jaaroverzicht 2018
In Memoriam Gerard Ter Horst Op 27 april 2018 overleed onze oud-directeur de heer Gerard Ter Horst. Hij
was van 1989 tot en met 2002 verbonden aan de Oorlogsgravenstichting. Waarvan de laatste zeven jaar als algemeen directeur. Een functie die hij
met veel gedrevenheid uitoefende. Ook na zijn aftreden bleef hij de activi-
teiten van de Oorlogsgravenstichting met volle belangstelling volgen.
Wij zijn hem dankbaar voor zijn grote inzet voor het werk van de Oorlogs-
gravenstichting. Zijn toewijding zullen wij in dierbare herinnering houden.
107
108
Oorlogsgravenstichting
Kees en Charles
John (links)
Nico
Bas
Theo
Nancy
Robbie, Ranie en Patricia Leen
Henk
Roel (rechts)
Martin
Jaaroverzicht 2018
Jolanda en Krista Frans Arie (rechts)
Jeroen en Gerard
Jannie
Maritgen
Peter, Hélène en Johan
Team Indonesië De medewerkers in Nederland zijn: Leen Bouwhuis, Hélène Briaire, Roel Broer, Nico van Dijk, Martin van der Draai, Krista Fernhout, John Groenestein, Arie Harrewijn, Robbie Jankisingh, Kees Kelderman, Patricia Kerger, Anita Mulder, Henk Mulder, Ranie Nanda, Peter Raatgever, Gerard Reusken, Maritgen Rodenburg, Jeroen Schoterman, Frans Schuling, Jolanda Seidel, Jannie Slappendel, Johan Teeuwisse, Bas Verhaaf, Nancy Vink, Theo Vleugels, Coby Willemsen, Charles Willemsen In Indonesië bestaat ons team uit: Rudi Da Costa, Caroline Buss, Robbert van de Rijdt, Asnita Pohan, Regina Sugiyanti, Dwi Andjar Winarni, Eliza Bharka en de 120 medewerkers op de erevelden.
109
110
Oorlogsgravenstichting
Dit jaaroverzicht is gemaakt door: Teksten: Oorlogsgravenstichting Foto’s: Oorlogsgravenstichting, Rob Gieling Fotografie, Annemarijn de Boer, Anne Reitsma Fotografie, Bianca Scharroo, Carel de Groot, Fotografie Vespers, Ilvy Njiokoktjien, Ming Bong, Ministerie van Defensie, Nationaal Archief, Nationale Veteranendag, Nynke Klaasens, Peter Hol, Photoline Carolien Sikkenk, Vidiphoto Vormgeving: Honderdenéén Grafisch Ontwerp, Haarlem Drukwerk: Indrukwekkend, Heiloo Wij zijn op dit moment druk bezig alle retourzendingen n.a.v. onze AVG mailing te verwerken.
Het kan zijn dat wij uw wijziging niet op tijd hebben kunnen verwerken en u per abuis toch een jaarbericht hebt ontvangen. Wij bieden hiervoor onze excuses aan.
Jaaroverzicht 2018
Contact Nederland
Zeestraat 85
2518 AA Den Haag
Telefoon 070 313 10 80 info@ogs.nl IndonesiĂŤ
Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta
Telefoon 00 6221 7207983 info@ogs.or.id
www.oorlogsgravenstichting.nl
www.facebook.com/oorlogsgravenstichting ING IBAN: NL98INGB0000401000
ABN AMRO IBAN: NL53ABNA0246244097
Kamer van Koophandel Haaglanden 41149180
Volg ons op facebook www.facebook.com/oorlogsgravenstichting
111
112
Oorlogsgravenstichting
Wij danken onze sponsoren en partners: